‫اس اس تی ای آر‬

‫اس اس تی ای آر(به انگلیسی‪ )SSTAR :‬که مخفف کلمات (به انگلیسی‪Small, :‬‬
‫‪ )sealed, transportable, autonomous reactor‬است یک نوع رآکتور هستهای است که‬
‫نخستین بار در ایاالت متحده آمریکا و در آزمایشگاه ملی الرنس لیورمور‬
‫طراحی گردید‪ .‬این رآکتور یک رآکتور تولیدکننده است که با سوخت‬
‫اورانیوم‪ ۲۳۵-‬حاوی اورانیوم‪ ۲۳۸-‬سوخت گیری میشود‪.‬‬

‫رآکتور آب جوشان‬

‫راکتور آب جوشان معروف به رآکتورهای‪(، BWR‬به انگلیسی )‪: Boiling-Water Reactor‬‬

‫یکی از انواع رآکتور هستهای صنعتی در نیروگاههای هستهای در جهان‬
‫است که از انرژی هستهای استفاده میکند‪.‬‬

‫این رآکتورها معموالا در فشارهای آبی باال (مثل ‪ ۷‬مگاپاسکال یا ‪ ۹۰۰‬پی‬

‫اس آی) کار میکنند‪ .‬و از آنجایی که آب درون این سیستمها بصورت بخار‬
‫است‪ ،‬رآکتور احتیاج به مبادله گرهای گرمایی )‪ (heat exchanger‬جهت تولید‬
‫ا به‬
‫انرژی (همانند رآکتورهای آب فشرده) ندارد‪ ،‬و بخار آب مستقیما‬
‫توربینها هدایت میشوند‪ .‬به همین خاطر‪ ،‬این نوع رآکتورها با سیکل‬
‫مستقیم کار میکنند‪.‬‬

‫لذا بازده کل این نوع رآکتور بین ‪ ٪۳۳‬تا ‪ ٪۳۴‬تخمین زده میشود‪]۱[.‬‬
 ‫این رآکتور یکی از دو نوع راکتورهای ‪ LWR‬است‪ ،‬و همانند رآکتورهای‬
‫آبی فشرده‪ ،‬از ساچمههای ‪ UO2‬بعنوان سوخت استفاده میکند‪.‬‬

‫انواع دیگر ‪BWR‬ها‬

‫‪ABWR‬‬

‫شرکت جنرال الکتریک با ارائه طرحی نوین مبادرت به ساخت نوعی ویژه‬
‫از رآکتورهای ‪ BWR‬نموده که به ‪ ABWR‬معروف گشتهاست ‪. ABWR‬مخفف (به‬
‫انگلیسی )‪: Advanced Boiling Water Reactor‬بوده و بمعنای راکتور آبی جوشان‬
‫پیشرفته است‪ .‬در این طرح‪ ،‬پمپهای بازچرخشی (به انگلیسی ‪: recirculation‬‬
‫)‪pumps‬دیگر دیده نمیشوند‪]۲[ .‬‬

‫نیروگاه هستهای کاشیوازاکی کاریوا‪ ،‬دارای ‪ ۲‬رآکتور از این نمونه‬

‫است‪.‬‬

‫‪SBWR‬‬

‫‪ SBWR‬مخفف ‪ Simplified Boiling Water Reactor‬است‪ ،‬و بجای نیروی رانشی مصنوعی‪،‬‬
‫از قوه جاذبه در سیستم چرخش سیاالت خود بهره میبرد‪ .‬این رآکتور ساخت‬
‫شرکت ژنرال الکتریک است‪]۳[.‬‬

‫‪RBMK‬‬

‫‪ RBMK‬ها ساخت فناوری کشورهای سابق بلوک شرق هستند‪ .‬ویژگی مهم این‬
‫رآکتورها‪ ،‬قابلیت سوختگیری آنها بر روی خط )‪ (online refueling‬است‪ .‬از آنها‬
 ‫برای تولید پلوتونیوم نیز می توان استفاده کرد‪ .‬رآکتور حادثهٔ‬
‫چرنوبیل از این نوع است‪]۴[.‬‬

‫در سال ‪ ،۲۰۰۴‬از ‪ ۱۶‬رآکتور این نوع‪ ۲ ،‬تا در اوکراین‪ ،‬و باقی در‬
‫روسیه قرار داشتند‪.‬‬

‫رآکتور آب فوق بحرانی‬

‫رآکتور آب فوق بحرانی(به انگلیسی‪ )Supercritical water reactor :‬به طور اختصار‬
‫(‪ )SCWR‬گونهای از رآکتورهای هستهای نسل چهارم است که در آن از آب‬
‫فوق بحرانی (با جرم بحرانی سوخت اشتباه نشود) به عنوان سیال عامل‬
‫استفاده میشود‪۱[.‬‬

‫رآکتور آب سبک‬
 ‫راکتور آب سبک (به انگلیسی )‪: Light-Water Reactor‬معروف به رآکتورهای‪، LWR‬‬
‫پرمصرفترین نوع رآکتور هستهای صنعتی در نیروگاه هستهای در جهان است‬
‫که از انرژی هستهای استفاده میکند‪.‬‬

‫این رآکتورها توسط آب سبک (آب معمولی) خنک میشوند‪ ،‬از آب سبک به‬
‫عنوان کند کننده نوترون استفاده میشود‪ ،‬اما از آنجایی که آب سبک‬
‫نوترونهای حرارتی را هم جذب میکنند‪ ،‬رآکتورهای آب سبک باید‬
‫اورانیوم غنی شده یا اورانیوم با خلوص زیاد استفاده کنند‪.‬‬

‫باالی بخار آب‪ ،‬رآکتورهای ‪ LWR‬معموالا در‬ ‫این رآکتورها بدلیل فشار‬
‫و از آنجایی که نوترون های گرمایی به وفور‬ ‫فشارهای باال کار میکنند‪.‬‬
‫نوع رآکتورها را معموالا با اورانیوم طبیعی‬ ‫توسط آب جذب میشوند‪ ،‬این‬
‫باید تا حدی غنی شده باشند‪]۱[.‬‬ ‫سوخت گیری نمیکنند‪ ،‬بلکه‬

‫دو نوع رآکتور ‪ LWR‬امروزه در جهان مورد استفادهاست‪:‬‬

‫راکتور آب فشرده‬

‫راکتور آب جوشان‬

‫راکتور آب سنگین‬

‫راکتور آب سنگین (به انگلیسی )‪: Heavy-Water Reactor‬معروف به رآکتورهای‬

‫‪ ،HWR‬از انواع رآکتور هستهای صنعتی نوین در نیروگاههای هستهای در‬
‫جهان است که از انرژی هستهای استفاده میکند‪.‬‬

‫این رآکتورها با آب سنگین کار میکنند‪ ]۱[ ،‬از آب سنگین به عنوان‬

‫کند کننده نوترون و خنککاری استفاده میشود‪ .‬رآکتورهای آبسنگین‬
‫میتوانند از اورانیوم معمولی یا غنی نشده هم استفاده کند‪ ،‬به همین‬
‫دلیل تولید آب سنگین به بحثهای مربوط به جلوگیری از توسعه سالحهای‬
‫هستهای مربوط است‪.‬‬

‫ا توسط کشور‬
‫تولید این رآکتورها از جنگ جهانی دوم آغاز و غالبا‬
‫کانادا انجام گرفته‪ .‬معروفترین این رآکتورها‪ ،‬راکتور کندو نام دارد‪.‬‬

‫دو نوع رآکتور ‪ HWR‬امروزه در جهان مورد استفادهاست‪:‬‬

‫رآکتور آبسنگین فشرده‬

‫راکتور کندو‬

‫رآکتور پیشرفته گاز سرد‬

 ‫راکتور پیشرفته گاز سرد (به انگلیسی )‪: Advanced Gas-cooled Reactor‬معروف به‬
‫رآکتورهای‪ ، AGR‬یکی از انواع رآکتور هستهای صنعتی در نیروگاههای‬
‫هستهای در جهان است که از انرژی هستهای استفاده میکند‪.‬‬

‫ا حاصل فناوری بریتانیا بوده و معموالا در فشارهای‬‫این رآکتورها غالبا‬

‫‪ ۱۶‬مگاپاسکال کار میکنند‪ .‬بازده کل این نوع رآکتورها باال بوده و در‬
‫حول ‪ ٪۴۰‬تخمین زده میشود‪]۱[.‬‬

‫سیستمهای ‪ AGR‬از گاز دی اکسید کربن بعنوان خنک کننده و از کند‬

‫کنندههای گرافیتی بهره میبرند‪.‬‬

‫هزینه نگهداری این نوع رآکتورها باالست‪ ،‬لذا در ‪ ۱۹۷۹‬دولت بریتانیا‬

‫اعالم کرد که سیاست حرکت بسوی سیستمهای ‪ PWR‬را اجرا خواهند کرد‪ .‬با‬
‫اینحال ‪ ۷‬نیروگاه هستهای در بریتانیا از این سیستمها کماکان‬
‫استفاده میکنند‪.‬‬

‫رآکتور دمای بسیار باال‬

‫رآکتور دمای بسیار باال (به انگلیسی( )‪: Very High Temperature Reactor‬راکتورهای‬
‫)‪VHTR‬یا رآکتور پیشرفته گاز سرد)‪ ، (HTGR‬رآکتور هستهای نسل چهارم در‬
‫نیروگاههای هستهای در جهان است که از انرژی هستهای استفاده میکند‪.‬‬
‫ا به این نوع رآکتورها ‪ HTGR‬مخفف ‪ High Temperature Gas Reactor‬نیز‬ ‫سابقا‬
‫میگفتند‪.‬‬

‫ا حاصل‬
‫این راکتورها ابداع رودلف شولتن آلمانی هستند و امروزه غالبا‬
‫فناوری شرکت جنرال اتومیکس آمریکا بوده و معموالا در دمای باالی ‪۸۰۰‬‬
‫درجه سانتیگراد کار میکنند ‪.‬بازده کل این نوع رآکتورها باال بوده و در‬
‫حول ‪ ۵۰٪‬تخمین زده میشود ‪.‬‬
‫[ ‪]۱‬‬

‫سیستم های ‪ VHTR‬یا ‪ HTGR‬از گاز هلیوم بجای دی اکسید کربن برای خنککاری‬
‫و از کند کننده های گرافیتی بهره میبرند‪ .‬این رآکتورها از‪ AGR‬ها کوچک‬
‫ترند و مخلوطی از سوخت اورانیوم و توریم را استفاده میکنند‪.‬‬

‫رآکتور کاندو‬

‫رآکتور کاندو (به انگلیسی( )‪: CANDU reactor‬کوتاه شده عبارت اورانیوم‬
‫دوتریم کانادایی) توسط کاناداییها طراحی شدهاست‪ .‬رآکتور کاندو‬
‫رآکتور آب سنگین تحت فشار است‪ .‬مخفف اشاره به اکسید‪-‬دوتریم به‬
‫عنوان معتدل کننده و از آن برای سوخت اورانیوم (اصلی‪ ،‬اورانیوم)‬
‫استفاده میشود‪.‬‬

‫در سال ‪ ۱۹۵۰‬و ‪ ۱۹۶۰‬با همکاری بین سازمان‬ ‫راکتور کاندو اولین بار‬
‫کمیسیون تولید برق هیدرو‪-‬الکتریکی آنتاریو‬ ‫انرژی اتمی کانادا)‪،(AECL‬‬
‫برق آنتاریو)‪ ،‬جنرال الکتریک کانادایی‬ ‫(امروزه با نام تولید‬
‫شرکتها توسعه یافت‪.‬‬ ‫(امروزه با نام )‪ GE‬و دیگر‬

‫همه رآکتورهای ساخته شده در کانادا از نوع رآکتور کاندو است‪ ،‬مانند‬
‫نیروگاه هستهای براوس‪ ،‬دومین نیروگاه بزرگ هستهای جهان با ظرفیت‬
‫تولید ‪ ۶۲۷۲‬مگاوات‪.‬‬

‫این رآکتورها به بازارهای جهانی نیز راه یافتهاند و واحدهای‬

‫عملیاتی کاندو در حال حاضر در کشورهای هند‪ ،‬پاکستان‪ ،‬آرژانتین‪ ،‬کره‬
‫جنوبی‪ ،‬رومانی و چین کار میکنند‪ .‬در اکتبر ‪ ،۲۰۱۱‬دولت فدرال کانادا‬
‫مجوز طراحی کاندو را برای انرژی کاندو صادر نمود که رآکتورهای سابق‬
‫توسعه یابد و بخش بازاریابی توسط شرکت ‪ AECL‬در آن زمان صورت پذیرد‪.‬‬
 ‫‪CANDU reactor schematic‬‬

‫طراحی و عملکرد‬

‫نیروگاه هستهای براوس‪ ،‬دومین نیروگاه بزرگ هستهای جهان دارای‬

‫واحدهای کاندو است‪.‬‬

‫نیروگاه تولید الکتریسیته کاندو در یک مد مشابه به عنوان یک‬

‫ایستگاه تولید قدرت با سوخت فسیلی به شمار میرود‪ .‬گرما توسط سوخت‬
‫سوزانده شده تولید میشود و گرما برای چرخاندن توربین بخار به کار‬
‫میرود که به طور معمول در جداکننده "سالن قدرت" نمایش داده میشود‪.‬‬
‫در حالی که یک نیروگاه سوخت زغال سنگ‪ ،‬زغال سنگ با هوا میسوزد و‬
‫اغلب تولید کربن دی اکسید و خاکستر مینماید‪ ،‬اما رآکتور کاندو سوخت‬
‫هستهای در داخل مصرف میکند‪ ،‬زمانی که سوخت میسوزد گرما از رآکتور‬
‫خارج میشود و باقیمانده حاوی سطح باالی مواد رادیواکتیو میباشد‪.‬‬

‫واکنشهای شکافت در درون هسته رآکتور به آب سنگین فشرده شده که در‬

‫حلقه اولیه خنککننده قرار دارد انجام میشود‪ .‬یک مبدل گرما که به‬
‫عنوان یک تولید کننده بخار نیز به کار میرود‪ ،‬گرما را به آب سبک در‬
‫حلقه دوم خنککننده منتقل میکند که توان یک توربین بخار با ژنراتور‬
 ‫تولید الکتریسیته به آن بستگی دارد (برای یک نوع از سیکل رانکین‬
‫ترمودینامیکی‪).‬‬

‫پس از آن‪ ،‬بخار خروجی از توربینها خنک میشوند و به عنوان خوراک‬

‫برای تولید بخار به کار میرود‪ .‬اغلب خنک کاری آب با منبع نزدیک به‬
‫آن صورت میگیرد‪ ،‬مانند دریاچه‪ ،‬رودخانه‪ ،‬یا اقیانوس‪ ،‬و از یک پخش‬
‫کننده برای گستردن دمای خروجی در یک حجم زیاد‪ ،‬و داشتن تاثیرات‬
‫محدود در محیط استفاده میشود‪ .‬یک برج خنککننده نیز میتواند مورد‬
‫استفاده قرار گیرد اما با کاهش راندمان و افزایش قیمت خنک کاری‬
‫همراه میشود‪.‬‬

‫رآکتور زاینده‬

‫رآکتور تولیدکننده یا رآکتور بریدر (به انگلیسی )‪ ،: Breeder Reactor‬یکی از‬

‫انواع رآکتور هستهای صنعتی در نیروگاههای هستهای در جهان است که از‬
‫انرژی هستهای استفاده میکند‪.‬‬

‫ا به منظور پاسخ یه کمبود اورانیوم‪ ۲۳۵-‬طراحی‬

‫این رآکتورها غالبا‬
‫شدهاند‪ ،‬و سوختشان بجای اورانیوم‪ ،۲۳۵-‬ایزوتوپ اورانیوم‪ ۲۳۸-‬و یا‬
‫توریوم است‪ .‬سیستمهای بریدری از نظر تئوری قابلیت تامین انرژی دنیا‬
‫را تا هزاران سال دارند‪]۱[.‬‬

‫کشورهای اروپایی و ژاپن (که با کمبود سوخت اورانیوم‪ ۲۳۵-‬مواجهاند)‬

‫از این روش استقبال بزرگی کردهاند‪.‬‬

‫رآکتور گازی سریع‬

‫راکتور سریع خنک شده گازی (به انگلیسی )‪: Gas cooled fast reactor‬یا رآکتورهای‬
‫‪ ،GCFR‬یکی از انواع رآکتور هستهای از نوع راکتورهای بریدری است که‬
‫به منظور استفاده در نیروگاههای هستهای کاربرد دارد که از انرژی‬
‫هستهای استفاده میکند‪.‬‬

‫این راکتورها نتیجهٔ تکاملی رآکتورهای( ‪ HTGR‬راکتور دمای بسیار باال‬

‫امروزی) هستند‪ ،‬و با هلیوم خنک میشود‪ .‬سوختش مخلوطی از ‪ PuO2‬و ‪ UO2‬است‪.‬‬
‫اینها بر خالف راکتورهای ‪ LMFR‬احتیاجی به سیستمهای تبادل گرمایی‬
‫)‪(intermediate heat exchangers‬ندارند‪.‬‬

‫برخی معتقدند که این نوع رآکتورهای از نظر اقتصادی از بقیه اقسام‬

‫رآکتورها مقرون به صرفهترند‪.‬‬
 ‫رآکتور نوترون سریع‬

‫رآکتور نوترون سرریع(بهه انگلیسهی )‪: Fast-neutron reactor‬یها بهه طهور کوتهاه‬
‫رآکترور سرریع(بهه انگلیسهی )‪: fast reactor‬گونههای از راکتورههای هسهتهای‬
‫هستند که در آن از نوترون سهریع بهرای انجهام واکهنش شهکافت هسهتهای‬
‫اسههتفاده میشههود‪ .‬ایههن نههوع از رآکتورههها نیههاز بههه آرام کننههده‬
‫هرای‬‫هاالتری به‬
‫های به‬
‫ها غنه‬
‫هوخت به‬ ‫هه سه‬ ‫هاز به‬ ‫هوا نیه‬
‫هته و در عه‬ ‫هوترون نداشه‬
‫نه‬
‫تولید حرارت دارد ‪.‬‬
‫[ ‪]۱‬‬

‫راکتور کوچک مدوالر‬

‫راکتورهرای کوچرک مردوالر (‪ )SMRs‬نسهل جدیهدی از نیروگهاه ههای هسهته‬

‫ای هستند‪ .‬که در بسیاری از کشهور هها توسهعه یافتهه اسهت‪ .‬کهه ههدف‬
‫از آنها تولید انرژی جایگزین انعطاف پذیر و به ارزه است‪.‬‬

‫راکتور های کوچهک بهر اسهاس تعر یف آژانهس بینالمللهی انهرژی اتمهی‬
‫به آن دسته از رآکتورهای قهدرت گوینهد کهه تهوان الکتریکهی تولیهدی‬
‫آن ههها کمتههر از ‪ MWe 300‬اسههت‪.‬اگرچه بههاور عمههوم بههر ایههن اسههت کههه‬
‫توان های کمتر از ‪ MWe 500‬رآکتور کوچک است‪]۲[]۱[.‬‬

‫راکتورهای مدوالر به صورت پیش سهاخته بهه محهل مهورد نظهر حمهل شهده‬
‫و نصب می شوند‪.‬بدین ترتیهب عملیهات سهاخت در محهل انجهام نمیشهود و‬
‫امنیت مواد هسته ای و امنیت بیشتر می شود‪.‬‬

‫عدم تکثیر‬

‫هراه‬‫هالح همه‬
‫هاخت سه‬
‫هی سه‬
‫ها نگرانه‬‫هواره به‬‫هته ای همه‬‫هواد هسه‬‫هتفاده از مه‬‫اسه‬
‫هردن خطهر دزدیهده‬ ‫بوده است‪ .‬یکی از برتری های ایهن رآکتورهها کهم که‬
‫شدن مواد و جایگذاری اشهتباه آنهاسهت‪ .‬سهوخت رآک تور اورانیهوم بها‬
‫غنههای کمتههر از ‪U 235 %20‬اسههت‪ .‬ایههن میههزان و غنههای کههم غیرنظههامی‬
‫سوخت را برای اهداف نظهامی نهامطلوب تهر مهی کند‪.‬سهیکل فرعهی چرخهه‬
‫های‬
‫سوخت توریم به کم شهدن حساسهیت نظهامی رآکتهور نسهبت بهه نسهل هه‬
‫قبلی کمک می کند‪.‬‬

‫طرح های رآکتور‬

‫راکتهور ‪ SMR‬وسهتینگهاوس‪ ،‬برگرفتهه از رآکتهور ‪ AP1000‬اسهت‪ ،‬کهه بهرای‬

‫تولید ‪ MWe 225‬طراحی شده است‪ .‬ایاالت متحده آمریکا‬

‫کره (کشور)‬ ‫راکتور هوشمند ‪KAERI،SMART 100 MWe PWR‬‬

 ‫راکتور نمک گداخته‬

‫راکتور نمک گداخته (به انگلیسی )‪: Molten salt reactor‬یا رآکتورهای‪ ، MSR‬یکی‬
‫از انواع رآکتور هستهای از نوع راکتورهای بریدری است که به منظور‬
‫استفاده در نیروگاههای هستهای کاربرد دارد که از انرژی هستهای‬
‫استفاده میکند‪.‬‬

‫چرخه سوختی این رآکتورها اورانیوم‪ ۲۳۳-‬و توریوم است‪ .‬اعتقاد بر این‬
‫است که این نوع رآکتورها توانایی تولید بازدهی نیروگاهی ‪ ٪۴۴‬یا بهتر‬
‫را نیز دارند‪]۱[.‬‬