‫مصرف کنندگان فشار ضعیف بخش عمده ای از برق تولید شده را به خود‬

‫اختصاص می دهند‪ .‬با افزایش روز افزون این مصرف کنندگان و همچنین افزایش‬
‫بار راکتیو کشیده شده از شبکه ‪ ،‬تلفات به طرز چشمگیری باال رفته و نصب خازن‬
‫اجتناب ناپذیر است‪.‬از آنجا که تاثیر خازن بر جبران توان راکتیو با نزدیک تر‬
‫شدن به محل مصرف بیشتر میگردد ‪ ،‬نصب خازن در شبکه فشار ضعیف نقش پر‬
‫‌‬ ‫رنگ تری به خود می گیرد‪.‬‬
‫‪ -1-1‬توان اکتیو‪ :‬حاصلضرب‪ M‬دو عدد منفی‬ ‫فصل اول ‪ :‬اصول‬
‫=(‪ )V-(.)-I()P+‬توان اكتیو به فرمی غیر الكتریكی‬ ‫همیشه عددی مثبت است‬
‫(مثل حرارت‪ ,‬نور‪ ,‬توان مكانیكی ) تغییر شكل می یابد و از طریق كنتور ثبت می‬
‫شود‪ .‬در بار اهمی خالص توان اكتیو از حاصلضرب مقدار مؤثر جریان (‪)I‬‬
‫وولتاژ(‪ )U‬محاسبه می شود‪ -1-2 .‬توان‌ اكتیو و راكتیو‪ :‬در عمل‌‪ ،‬بیشتر اوقات‌‬
‫بار خالص‌ اهمی‌ وجود ندارد‪ .‬بلكه‌ قسمت‌ سلفی‌ نیز به‌ آن اضافه‌ می‌گردد‪ .‬این‌‬
‫مطلب‌ در تمامی‌مصرف‌كنندگانی‌ كه‌ به‌ میدان‌ مغناطیسی‌ احتیاج‌ دارند مثل‌ موتور‬
‫آسنكرون‌‪ ،‬راكتور و ترانسفورماتور صادق‌ است‌‪ .‬همچنین‌مبدلها و یكسوسازها‬
‫برای‌ كموتاسیون‌ محتاج‌ توان‌ راكتیو هستند‪ .‬جریانی‌ كه‌ میدان‌ مغناطیسی‌ را به‌‬
‫وجود می‌آورد و باعث‌ تغییرقطب‌های‌ آن‌ می‌گردد‪ ،‬مصرف‌ نشده‌ بلكه‌ به‌ عنوان‌‬
‫جریان‌ راكتیو بین‌ بار و ژنراتور رفت‌ و آمد می‌كند‪ .‬همانطوری‌ كه‌ در شكل ‪2‬‬
‫نشان‌ داده‌ شده‌ است‌‪ ،‬عبور از صفر ولتاژ و جریان‌ دیگر بر روی‌ یكدیگر قرار‬
‫نمی‌گیرند و تأخیری‌ بین‌ آن‌ دو وجود دارد‪ .‬درفاصله‌ بارهای‌ اندوكتیو جریان‌ بعد‬
‫از ولتاژ حركت‌ كرده‌ و در بارهای‌ خازنی‌ جریان‌ جلوتر از ولتاژ حركت‌ می‌كند‪.‬‬
‫در این‌وضعیت‌ از رابطه‌ (‪ )P(=)I(.)U‬مقدار توان‌ لحظه‌ای‌ محاسبه‌ می‌شود‪ .‬چرا‬
‫كه‌ اگر یكی‌ از دو عدد منفی‌ باشد‪ ،‬حاصل‌ منفی‌می‌گردد‪ .‬مثالی‌ با تأخیر فاز ‪45°‬‬
‫‪ =j‬انتخاب‌ شده‌ این‌ اختالف‌ فاز برابر ضریب‌ توان‌ ‪ 0.707‬است‌‪ .‬بخشی‌ از منحنی‌‬
‫توان‌ در محدوده‌ منفی‌قرار می‌گیرد در این‌ حالت‌ توان‌ اكتیو اینگونه‌ محاسبه‌‬
‫‪ -1-3‬توان‌ راكتیو‪ :‬در موتورها و ترانسفورموتورهای‌ بی‌بار‪،‬‬ ‫می‌شود‪:‬‬
‫اگر تلفات‌ كابل‌ها‪ ،‬آهن‌ و اصطكاك‌ نادیده‌ گرفته‌ شود‪ ،‬آنچه‌ باقی‌ می‌ماند تنها توان‬
 ‫‌راكتیو سلفی‌ است‌‪ .‬در صورتی‌ كه‌ منحنی‌های‌ ولتاژ و جریان‌ با یكدیگر ْ‪90‬‬
‫اختالف‌ فاز داشته‌ باشند نیمی‌ از منحنی‌ توان‌ درناحیه‌ مثبت‌ و نیمی‌ دیگر در ناحیه‌‬
‫منفی‌ قرار می‌گیرد‪ .‬در این‌ حالت‌ توان‌ اكتیو صفر است‌ چون‌ ناحیه‌ مثبت‌ و ناحیه‌‬
‫منفی‌ برابرهستند‪ .‬توان‌ راكتیو كه‌ برای‌ بوجود آوردن‌ میدان‌ الكترومغناطیسی‌ بین‌‬
‫ژنراتور و مصرف‌كننده‌ در حال‌ نوسان‌ است‌‪ ،‬از رابطه‌ زیر به‌ دست‌ می‌آید‪:‬‬
‫‪ 1-4‬توان‌ ظاهری‪ ‌:‬توان‌ ظاهری‌ یك‌ شبكه‌ مشخص‌كننده‌ میزان‌ بار پذیری‌ آن‌ شبكه‌‬
‫است‌‪ .‬ژنراتور‪ ،‬ترانس‌ها‪ ،‬فیوزها و مقاطع‌ سیم‌ها و كابلها می‌بایستی‌ برای‌ توان‌‬
‫ظاهری‌ شبكه‌ انتخاب‌ گردند‪ .‬توان‌ ظاهری‌ حاصلضرب‌ مقدار ولتاژ و جریان‌ بدون‌‬
‫در نظر گرفتن‌ اختالف‌ فاز آنهاست‌‪ .‬توان‌ ظاهری‌ از جمع‌ هندسی‌ توان‌ مؤثر و‬
‫توان‌ راكتیو به‌ دست‌ می‌آید‪ 1-5 .‬ضریب‌ توان‌‪ :‬از كسینوس‌ زاویه‌ اختالف‌ فاز‬
‫جریان‌ و ولتاژ می‌توان‌ اجزاء‪ M‬ظاهری‌ و مؤثر توانها‪ ،‬ولتاژها و جریان‌ها را‬
‫محاسبه‌ نمود در عمل‌ضریب‌ توان‌ بدین‌ صورت‌ تعریف‌ می‌شود در دستگاههای‌‬
‫الكتریكی‌ اصوالً ضریب‌ توان‌ برای‌ بار كامل‌ نوشته‌ می‌شود‪ .‬از آنجایی‌ كه‌ شبكه‌‬
‫برای‌ توان‌ ظاهری‌ خاصی‌طراحی‌ شده‌ است‌‪ ،‬لذا سعی‌ بر این‌ است‌ كه‌ مقدار توان‌‬
‫ظاهری‌ حتی‌االمكان‌ پایین‌ نگه داشته‌ شود‪ .‬در صورتی‌ كه‌ خازنهای‌ مناسب‌ به‌‬
‫صورت‌ موازی‌ و در كنار مصرف‌كننده‌ نصب‌ شوند بخشی‌ از توان‌ راكتیو بین‌‬
‫خازن‌ و مصرف‌ كننده‌ نوسان‌ كرده‌ وباقیمانده‌ از شبكه‌ كشیده‌ می‌شود كه‌ میزان‌‬
‫بارگذاری‌ راكتیو شبكه‌ را كاهش‌ می‌دهد‪ .‬در صورتی‌ كه‌ بوسیله‌ جبران‌سازی‌‪،‬‬
‫ضریب‌توان‌ ب ‌ه ‪ 1‬برسد در شبكه‌ تنها جریان‌ مؤثر وجود خواهد داشت‌‪ Qc .‬توان‌‬
‫راكتیوی‌ كه‌ از خازن‌ گرفته‌ می‌شود‪ ،‬از اختالف‌ توان‌ اكتیو ‪ 1Q‬قبل‌ از جبران‌‬
‫‪ -1-6‬چراجبران‌‬ ‫سازی‌ و بعد از جبران‌سازی‌ ‪ 2Q‬به‌ دست‌می‌آید‪ .‬لذا‬
‫سازی‌؟ توان‌ راكتیوی‌ كه‌ بین‌ ژنراتور و مصرف‌كننده‌ در حال‌ نوسان‌ است‌ در‬
‫شبكه‌ به‌ گرما مبدل‌ می‌شود‪ .‬مولدها‪ ،‬ترانسها‪ ،‬كابلها وسیم‌كشی‌ها و كلیدها نیز بر‬
‫اثر آن‌ تحت‌ اضافه‌ بار قرار گرفته‌ كه‌ تلفات و افت‌ ولتاژ را به همراه‌ دارند‪ .‬در‬
‫صورت‌ زیاد بودن‌ مقدارتوان‌ اكتیو مصرفی‌ ممكن‌ است‌ كابلها و سیمها‪ ،‬توان‌‬
‫انتقال‌ جریان‌ برق‌ را نداشته‌ باشند و الزم‌ باشد كه‌ كابلها و سیم‌های‌ دارای‌مقاطع‌‬
‫بزرگتری‌ به‌ كار گرفته‌ شوند‪ .‬از نظر وزارت‌ نیرو كوچك‌ بودن‌ ضریب‌ توان‌‪،‬‬
 ‫هزینه‌های‌ تولید‪ ،‬انتقال‌ و توزیع‌ مخارج‌ سرمایه‌گذاری‌ و نگهداری‌ تجهیزات‌‬
‫درشبكه‌ تولید برق‌ را افزایش‌ می‌دهد‪ .‬این‌ مخارج‌ به‌ هزینه‌ قبض‌های‌ برق‌‬
‫مصرف‌كننده‌ها اضافه‌ می‌شود‪ .‬ب ‌ه همین‌ دلیل‌ درمجاورت‌ كنتور اكتیو یك‌ كنتور‬
‫راكتیو نیز نصب‌ می‌شود‪ -1-7 .‬مزایای‌ خازن‌گذاری‌‪ :‬استفاده‌ اقتصادی‌ از ‪-‬‬
‫ژنراتورها ‪ -‬ترانسها ‪ -‬سیم‌ها و كابلها ‪ -‬كلیدها كاهش‌ تلفات‌ و افت‌ ولتاژ ‪-‬‬
‫مخارج‌ كم‌ انرژی‌ ‪ -1-8‬چرا خازن‪ :‬اغلب دستگاه ها و مصرف کنندگان الکتریکی‬
‫برای انجام کار مفید نیازمند مقداری توان راکتیو برای مهیا کردن شرایط الزم‬
‫برای انجام کار می باشند ‪ .‬به عنوان مثال موتورهای الکتریکی ‪ AC‬برای تبدیل‬
‫انرژی الکتریکی به انرژی مکانیکی ‪ ،‬نیازمند تولید شار مغناطیسی در فاصله‬
‫هوایی موتور هستند ‪ .‬ایجاد شار تنها توسط توان راکتیو امکان پذیر و با افزایش‬
‫بار مکانیکی موتور مقدار توان راکتیو بیشتری مصرف می گردد ‪ .‬عمده‬
‫مصرف کنندگان انرژی راکتیو عبارتند از ‪)1 :‬سیستم های الکترونیک قدرت الف)‬
‫مبدل های )‪ AC/DC (Rectlfirs‬ب ) مبدل های )‪ DC/AC (Inverters‬ج ) مبدل‬
‫های )‪ AC/AC (Converters‬د ) چاپرها ( ‪ )2 ) Choppers‬مصرف کنندگان‬
‫یا تجهیزاتی که دارای مشخصه غیر خطی هستند ‪ )3 .‬مصرف کنندگانی که در‬
‫شکل موج ولتاژ محل تغذیه خود اعوجاج (هارمونیک ) ایجاد می نمایند ‪)4 .‬‬
‫متعادل سازهای بارهای نامتعادل ‪ )5‬تثبیت کننده های ولتاژ ‪ )6‬کوره های القایی‬
‫‪ )7‬کوره های قوس الکتریکی ‪ )8‬سیستم های جوش کاری ‪ DC ، AC‬همانگونه که‬
‫ذکر شد مصرف انرژی راکتیو اجتناب ناپذیر است ‪ .‬انتقال انرژی راکتیو ‪ ،‬انتقال‬
‫جریان الکتریکی است و انتقالش نیازمند به کابل با سطح مقطع بزرگتر ‪ ،‬دکل های‬
‫فشار قوی مقاوم تر و در نتیجه هزینه های مازاد است ‪ .‬همچنین تلفات الکتریکی و‬
‫کاهش راندمان شبکه را نیز به همراه دارد ‪ .‬در مواردی مانند کاربردهای‬
‫الکترونیک قدرت و متعادل سازی بارهای نامتعادل حتی انتقال انرژی راکتیو هم‬
‫کار ساز نبوده و باید انرژی در محل تولید گردد ‪ .‬خازن اصطالحا تولید کننده‬
‫انرژی راکتیو است ‪ ،‬اما خازن توان راکتیو تولید نکرده بلکه مصرف کننده آن نیز‬
‫می باشد ‪ .‬فقط در زمانی که القاگر انرژی راکتیو در خود ذخیره می نماید ( از‬
‫شبکه می کشد ) خازن انرژی دخیره شده خو د را به شبکه تحویل می دهد و در‬
 ‫زمانی که القاگر انرژی دخیره شده اش را به شبکه پس می دهد خازن از شبکه‬
‫انرژی می کشد ‪ .‬حال اگر القاگر و خازن در کنار هم قرار گیرند هنگامی که‬
‫خازن انرژی می دهد القاگر آن انرژی را میگیرد و زمانی که خازن انرژی می‬
‫دهد موجب تعادل انرژی بین القاگر و خازن گشته تبادل انرژی بین مصرف کننده‬
‫و شبکه صورت نمی گیرد ‪ -1-9 .‬تثبیت ولتاژ ‪ :‬مورد استفاده دیگر خازن (انرژی‬
‫راکتیو) تثبیت ولتاژ محل تغذیه بار است ‪ .‬افزایش بار به معنی افزایش دامنه‬
‫جریان کشیده شده از شبکه و ازدیاد افت ولتاژ درمحل تغذیه است ‪ .‬برای کاهش‬
‫افت ولتاژ سه راه حل وجود دارد ‪ ) 1 :‬تقویت شبکه تقویت شبکه به معنای کاهش‬
‫امپدانس معادل شبکه در محل تغذیه می باشد ‪ .‬انجام این مهم با افزایش ولتاژ شبکه‬
‫و یا تغذیه چند سویه بار امکان پذیر است که برای اکثر مصرف کنندگان این کار‬
‫امکان پدیر نیست‪ ) 2 .‬کاهش بار افت ولتاژ بیش از حد مجاز را با تقلیل دادن بار‬
‫و یا تنظیم توالی زمانی بهره برداری دستگاه ها می توان جبران نمود‪ ) 3 .‬استفاده‬
‫از خازن با تزریق کردن ‪Q‬وار توان راکتیو به شبکه در محل مصرف ولتاژ از‬
‫‪ U1‬به ‪ U2‬افزاش می یابد که ولتاژ ‪ U2‬به طور تقریبی از رابطه مقابل محاسبه‬
‫می گردد ‪ .‬که در آن ‪ s‬قدرت اتصال کوتاه شبکه در محل مصرف و ‪ Q‬قدرت‬
‫راکتیو پیاده سازی شده است ‪ .‬با استفاده از این ویژگی می توان به تثبیت ولتاژ‬
‫پرداخت‪ -1-10 .‬اثر نحوه اتصال بر مشخصات مجموعه ‪ :‬توان راکتیو خازن و‬
‫مقدار موثر جریانی که هنگام اتصال خازن به شبکه از شبکه به سمت خازن جاری‬
‫می گردد به نحوه اتصال خازن و ولتاژ محل نصب و ظرفیت خازن به شبکه‬
‫بستگی دارد‪ .‬از جمله مشخصات‪ M‬خازن ولتاژ نامی و توان راکتیو خازن است‪.‬‬
‫طبق استاندارد‪ :‬ولتاژ نامی ‪ Un‬بر اساس استاندارد ولتاژی است که خازن آن را به‬
‫طور د ائمی و بدون صدمه دیدن تحمل می کند‪ .‬جریان نامی ‪ In‬بر اساس استاندارد‬
‫جریانی است که خازن در ولتاژ و فرکانس نامی از شبکه می کشد‪ .‬توان راکتیو‬
‫نامی ‪ Qn‬میزان توان راکتیو خازن در ولتاژ و فرکانس نامی است‪ .‬تمامی خازن ها‬
‫به صورت تک فاز ساخته می شوند‪ .‬در ولتاژهای پایین سه خازن تک فاز ‪ ،‬به‬
‫صورت ستاره یا مثلث به هم متصل گشته درون بدنه فلزی قرار می گیرند‪ .‬شکل‬
‫مقابل یک خازن سه فاز را با اتصال مثلث نشان میدهد‪ .‬جریانی که مجمومه خازن‬
‫در‬ ‫ها از شبکه می کشد برابر مقدار زیر است‪:‬‬
‫ولتاژهای باال به دلیل مشکالت ایزوالسیون و در ظرفیت های زیاد به دلیل‬
‫مشکالت انتقال حرارت و خنک سازی خازن ‪ ،‬خازن ها به صورت تک فاز‬
‫ساخته می شوند‪ .‬اتصال خازن های تک فاز به دو صورت اتصاالت ستاره و یا‬
‫مثلث امکان پدیر است و بسته به نوع اتصال جریان های متفاوتی از شبکه می‬
‫کشند ‪ .‬دو شکل زیر نحوه اتصال و جریان کل کشیده شده از شبکه در دو حالت‬
‫به عنوان‬ ‫اتصاالت ستاره و مثلث خازن های تک فاز را نشان می دهد ‪.‬‬
‫مثال می توان سه خازن ‪ 10‬کیلو وار ‪ 400 ،‬ولت را به صورت ستاره به هم‬
‫متصل کرد و یا سه خازن ‪ 10‬کیلو وار ‪ 400 ،‬ولت را به صورت مثلث به هم‬
‫وصل کرد‪ .‬جریان عبوری از هر خازن در دو حالت برابر نیست ‪ .‬با ذکر مثالی به‬
‫بررسی اثر نحوه اتصال خازن های تک فاز در مقدار قدرت راکتیو بانک خازنی‬
‫حاصل می پردازیم ‪ .‬سه عدد خازن تک فاز ‪ 10‬کیلو وار ‪ 400 ،‬ولت یک بار به‬
‫ولتاژ‬ ‫صورت مثلث و یک بار بصورت ستاره به شبکه متصل می شوند‪:‬‬
‫فرکانس‬ ‫توان راکتیو نامی خازن = ‪ 10‬کیلو وار‬ ‫شبکه = ‪ 400‬ولت‬
‫جریان نامی خازن = ‪ 25‬آمپر اتصال ستاره اتصال‬ ‫شبکه = ‪ 50‬هرتز‬
‫مثلث جریان هر خازن ‪ 14.4‬آمپر ‪ 25‬آمپر جریان كل كشیده شده از شبكه ‪14.4‬‬
‫آمپر ‪ 43‬آمپر توان راكتیو تحویل به شبكه ‪ 10‬كیلووار ‪ 30‬آمپر ‪-1-11‬ضریب‬
‫توان‪ :‬ضریب توان ‪ ،‬معیاری برای سنجش میزان توان راکتیو مورد نیاز دستگاه‬
‫مصرف کننده برق برای انجام تبدیل انرژی می باشد ‪ ،‬ضریب توان براساس‬
‫تعریف نسبت توان اکتیو مورد نیاز به کل توان الکتریکی ((‪p÷= √)P2+Q2‬‬
‫‪ ) φcos‬تعریف می گردد و همیشه بین ‪ -1‬و ‪ +1‬تغییر می کند‪ .‬از ‪ +1‬الی ‪0‬‬
‫برای بارهای القایی و از ‪ 0‬الی ‪ -1‬برای بارهای خازنی می باشد ‪.‬‬
‫با اتصال خازن به بار ‪ ،‬ضریب قدرت کل مجمومه مصرف کننده و خازن تغییر‬
‫می کند چرا که بخشی از انرژی راکتیو مورد نیاز مصرف کننده را خازن تامین‬
‫می کند و تنها باید جزء باقیمانده را از شبکه دریافت کند‪ .‬با اتصال ‪ Q‬وار خازن به‬
‫مصرف کنندهای با ضریب توان ‪ 1φcos‬ضریب توان مجمومه خازن و بار به‬
‫‪ 2φcos‬تغییر می کند که ‪ 2φcos‬را می توان از رابطه زیر محاسبه کرد‪.‬‬
 ‫‪ -2-1‬جبران‌سازی‌ انفرادی‌ در ساده‬ ‫فصل دوم‪:‬جبرانسازی‬
‫‌ترین‌ فرم‌‪ ،‬یك‌ خازن‌ با مقدار مناسب‌‪ ،‬موازی‌ هر مصرف‌كننده‌ سلفی‌ نصب‌‬
‫می‌شود‪ .‬بدین‌وسیله‌ بصورت‌ چشمگیری‌ از بار سیم‌ها و كابلها كم‌ می‌شود‪ .‬باید دقت‌‬
‫كرد كه‌ خازن‌ فقط‌ در محدوده‌ زمانی‌ فعالیت‌ دستگاهها مورد استفاده‌ واقع‌ شود‪.‬‬
‫درضمن‌ نصب‌ خازن‌ برای‌ جبران‌سازی‌ انفرادی‌ دستگاهها ساده‌ نیست‌‪( .‬از قبیل‌‬
‫مسائلی‌ چون‌ مكان‌ و یا مخارج‌ مونتاژ و نصب‌آن‌) كاربرد ‪ -‬جهت‌ جبران‌سازی‌‬
‫توان‌ راكتیو بی‌باری‌ ترانسفورماتورها ‪ -‬برای‌ موتورهای‌ دائم‌ كار ‪ -‬برای‌‬
‫موتورهای‌ كم‌ بار یا با كابل‌ طوالنی‌ مزایا ‪ -‬شبكه‌ داخلی‌ كامالً از جریان‌ راكتیو‬
‫پاك‌ می‌شود‪ - .‬مخارج‌ كمتر بر حسب‌ ‪ kVAr‬معایب‌ ‪ -‬جبران‌سازی‌ در تمام‌‬
‫كارخانه‌ پخش‌ شده‌ است‌‪ - .‬نصب‌ پیچیده‌ ‪ -‬بطور كلی‌ ب ‌ه خازن‌ بیشتری‌ نیاز است‌‬
‫چونكه‌ توجهی‌ ب ‌ه ضریب‌ هم‌ زمانی‌ نمی‌شود‪ 2-2 .‬جبران‌سازی‌ گروهی‌‪:‬‬
‫دستگاههایی‌ ك ‌ه به‌ صورت‌ گروهی‌ نصب‌ شده‌اند‪ ،‬ب ‌ه صورت‌ جمعی‌ جبران‌سازی‌‬
‫می‌شوند‪ .‬به‌ جای‌ خازنهای‌ مختلف‌ كوچك‌یك‌ خازن‌ مناسب‌ بزرگ‌ نصب‌ می‌شود‪.‬‬
‫كاربرد ‪ -‬برای‌ مصارف‌ سنگین‌ سلفی‌ در صورتی‌ كه‌ با هم‌ به‌ كار گرفته‌ شوند‪.‬‬
‫مزایا ‪ -‬شبیه‌ جبران‌سازی‌ انفرادی‌ ولی‌ اقتصادی‌تر معایب‌ ‪ -‬فقط‌ برای‌‬
‫مصرف‌كننده‌های‌ گروهی‌ ك ‌ه با هم‌ كار می‌كنند قابل‌ استفاده‌ است‌‪-2-3 .‬‬
‫جبران‌سازی‌ مركزی‌‪ :‬كل‌ جبران‌سازی‌ به‌ صورت‌ متمركز مثالً در ورودی‌ فشار‬
‫ضعیف‌ نصب‌ می‌شود‪ ،‬بدین‌ طریق‌ تمام‌ توان‌ راكتیو موردنیاز پوشش‌ داده‌ می‌شود‪.‬‬
‫كل‌ توان‌ خازن‌ به‌ پله‌های‌ متعدد تقسیم‌ شده‌ و به‌ وسیله‌ یك‌ رگوالتور توان‌ راكتیو از‬
‫طریق‌ كنتاكتورها‪ ،‬بسته‌ به‌ وضعیت‌ بار به‌ مدار وارد یا خارج‌ می‌شوند‪ .‬این‌ روش‌‬
‫امروزه‌ در بیشتر مواقع‌ مورد توجه‌ قرار می‌گیرد‪ ،‬چرا كه‌ جبران‌سازی‌ مركزی‌‬
‫بدین‌ طریق‌ می‌تواند به‌ آسانی‌ تحت‌كنترل‌ قرار گیرد‪ .‬تنظیم‌كننده‌های‌ راكتیو مدرن‌‬
‫می‌توانند دائما ً وضعیت‌ كلیدها‪ ،‬ضریب‌ توان‌ و جریان‌ اكتیو و راكتیو و‬
‫همچنین‌هارمونیك‌های‌ موجود در شبكه‌ را تحت‌ نظارت‌ قرار دهند‪ .‬به‌ طور كلی‌ با‬
‫این‌ روش‌ به‌ دلیل‌ در نظر گرفتن‌ هم‌ زمانی‌ در تمام‌كارخانه‌ توان‌ خازنی‌ كمتر‬
 ‫نسبت‌ به‌ جبران‌سازی‌ انفرادی‌ یا گروهی‌ نیاز است‌‪ .‬در این‌ روش‌ جریان‌ راكتیو‬
‫سیمها و كابلهای‌ به‌كار رفته‌ در شبكه‌ درونی‌ از طریق‌ جبران‌سازی‌ كم‌ نمی‌شوند‪.‬‬
‫ح مقاطع‌ كابلها و سیمهای‌ بار به‌ اندازه‌ كافی‌ بزرگ‌باشد‪ ،‬دیگر مزیتی‌‬ ‫یعنی‌ اگر سط ‌‬
‫به‌ شمار نمی‌رود‪ .‬كاربرد ‪ -‬در صورتی‌ كه‌ مقاطع‌ سیم‌ها و كابلهای‌ داخل‌ كارخانه‌‬
‫ایجاد مشكل‌ نكنند همیشه‌ قابل‌ استفاده‌ است‌‪ .‬مزایا ‪ -‬کل‌ سیستم‌ مقابل‌ دید بوده‌ و‬
‫آسان‌ قابل‌ كنترل‌ است‌‪ - .‬استفاده‌ مفید از توان‌ خازن‌ نصب‌ شده‌‪ - .‬نصب‌ ساده‌ در‬
‫اغلب‌ اوقات‌‪ - .‬مصرف‌ كمتر خازن‌ چون‌ ضریب‌ هم‌زمانی‌ در نظر گرفته‌ می‌شود‪.‬‬
‫‪ -‬در صورت‌ وجود هارمونیك‌ در شبكه‌‪ ،‬دارای‌ مخارج‌ مناسبتری‌ است‌ زیرا‬
‫خازنها آسانتر به‌ سلف‌ مجهز می‌شوند‪ .‬معایب‌ ‪ -‬بار داخلی‌ شبكه‌ كم‌ نمی‌شود‪- .‬‬
‫‪ 2-4‬جبران‌سازی‌ مخلوط‪ ‌:‬به‌ دلیل‌‬ ‫مخارج‌ اضافی‌ برای‌ تنظیم‌ اتوماتیك‌ سیستم‌‪.‬‬
‫اقتصادی‌ اغلب‌ مقرون‌ به‌ صرفه‌ است‌ كه‌ هر سه‌ روش‌ باال را با یكدیگر استفاده‌‬
‫نمود‪ .‬در ادامه راههای مختلف جهت تعیین توان مورد نیاز خازنی جهت جبران‬
‫سازی بار ها را بررسی خواهیم کرد‪ -2-5 .‬تعرفه‌های‌ جریان‪ ‌:‬برای‌‬
‫مصرف‌كنندگان‌ كوچك‌ قوانین‌ تعرفه‌ای‌ مشخصی‌ از سوی‌ شركتهای‌ برق‌ منطقه‌ای‌‬
‫اعالم‌ می‌شود‪ .‬در صورتی‌ كه‌ برای‌مصرف‌كنندگان‌ بزرگ‌ قراردادهای‌‬
‫مخصوصی‌ بسته‌ می‌شود‪ .‬در بیشتر این‌ قراردادها مخارج‌ برق‌ از اجزاء زیر‬
‫تشكیل‌ شده‌ است‌‪ - .‬توان‌ اكتیو ‪ ]kW[ -‬اندازه‌گیری‌ توسط‌ كنتور ماكسی‌متر‬
‫مثالًماكزیمم‌ در هر ‪ 15‬دقیقه‌ ‪ -‬توان‌ مؤثر ‪ ]kWh[ -‬اندازه‌گیری‌ توسط‌‬
‫كنتوراكتیو چند تعرفه‌(اغلب‌ تعرفه‌ روز و شب‌ جداست‌)‪ - .‬توان‌ راكتیو ‪[ -‬‬
‫‪ ]kVArh‬اندازه‌گیری‌ توسط‌ كنتوراكتیو چند تعرفه‌كه‌ بخشی‌ از آن‌ تعرفه‌ روز و‬
‫شب‌ جدا دارد‪ .‬در حال‌ حاضر زمانی‌ مخارج‌ انرژی‌ راكتیوی‌ محاسبه‌ می‌شود كه‌‬
‫بارراكتیو بیشتر از ‪ %50‬بار اكتیو باشد‪ .‬این‌ مطابق‌ ضریب‌ توان‌ ‪9/0‬‬
‫است‌‪.‬منظور این‌ نیست‌ كه‌ ضریب‌ توان‌ از ‪ 9/0‬هرگز نباید بیشتر باشد‪ .‬این‌ضریب‌‬
‫توان‌ به‌ عنوان‌ پایه‌ ضریب‌ توان‌ در متوسط‌ ماهانه‌ صدق‌ می‌كند‪.‬در بعضی‌ از‬
‫مناطق‌ برق‌ منطقه‌ای‌ ضرایب‌ توان‌ دیگری‌ مثل‌ ‪ /9‬اعمال‌می‌نماید‪ .‬در انواع‌‬
‫تعرفه‌ها‪ ،‬توان‌ با ‪ kW‬محاسبه‌ نمی‌شود بلكه‌ با ‪ kVA‬محاسبه‌می‌گردد‪ .‬در این‌‬
‫صورت‌ مخارج‌ توان‌ راكتیو در قیمت‌ توان‌ مستتر است‌‪.‬برای‌ پایین‌ آوردن‌ مخارج‌‬
 ‫در این‌ مورد می‌بایستی‌ سعی‌ بر آن‌ شود تاضریب‌ توان‌ به‌ ‪ 1‬افزایش‌ یابد‪ .‬كالً باید‬
‫از این‌ نقطه‌ نظر به‌ موضوع‌ نگاه‌كرد كه‌ در صورت‌ انتخاب‌ قدرت‌ جبراسازی‌‬
‫مناسب‌‪ ،‬از پرداخت‌ مخارج‌اضافی‌ جلوگیری‌ شود ‪ -2-6‬تخمین‌ كلی‌‪ :‬در ادامه‌‬
‫درباره‌ این‌ موضوع‌ بحث‌ می‌شود كه‌ چطور توان‌ جبران‌سازی‌موردنیاز را‬
‫می‌توان‌ به‌ دست‌ آورد‪ .‬نوع مصرف كننده قدرت نامی خازن موتورهای دارای‬
‫جبران سازی انفرادی ‪ %40-35‬توان موتور ترانسهای جبران سازی انفرادی‬
‫‪ %2.5‬ظرفیت ترانس (در ترانسهای قدیمی ‪ ) %5‬جبران سازی مركزی ‪-33‬‬
‫‪ %25‬توان ترانس با هدف ‪ cosj 50-40%= 0.9‬توان ترانس با هدف ‪cosj= 1‬‬
‫جدول(‪ :)1‬داده های تخمینی برای توان خازن مورد نیاز بعضی مواقع‌ اطمینان‌‬
‫صد درصد به‌صحت‌ نتیجه‌ محاسباتی‌ وجود ندارد‪ .‬در این‌ موارد می‌توان‌ از‬
‫روی‌تخمین‌ بررسی‌ كرد كه‌ نتیجه‌ محاسبه‌ شده‌ تا چه‌ حد به‌ حقیقت‌ نزدیك‌ است‌‪· .‬‬
‫تا زمانی‌ كه‌ مصرف‌كننده‌های‌ نصب‌ شده‌ خارج‌ از عرف‌ معمولی‌ نباشند‪.‬چنین‌‬
‫تخمین‌هایی‌ به‌ طور كلی‌ نزدیك‌ به‌ اعداد واقعی‌ هستند‪ -2-7 .‬محاسبه‌ توان‌ خازن‌‬
‫موردنیاز به‌ وسیله‌ اندازه‌گیری‌‪ :‬آمپرمتر و دستگاه‌ اندازه‌گیری‌ توان‌ اغلب‌ در تابلو‬
‫اصلی‌ نصب‌ شده‌اند‪.‬همچنین‌ می‌توان‌ از دستگاههای‌ اندازه‌گیری‌ چنگكی‌ استفاده‌‬
‫نمود‪.‬اندازه‌گیری‌های‌ موردنیاز در فیدر ورودی‌ و یا فیدرهای‌ خروجی‌ پست‌اصلی‌‬
‫انجام‌ می‌پذیرد‪ .‬اندازه‌گیری‌ هم‌ زمان‌ ولتاژ شبكه‌ دقت‌ محاسبه‌ رابهتر می‌نماید‪ .‬البته‌‬
‫می‌توان‌ ولتاژ نامی‌ را ‪ 380‬یا ‪ 400‬ولت‌ در نظر گرفت‪ .‬از ولتاژ(‪ ، )U‬جریان‌‬
‫ظاهری‌ (‪ )Is‬و ضریب‌ توان‌ می‌توان‌ توان‌ اكتیو رامحاسبه کرد‪ .‬در صورتی‌ كه ‪‌j‬‬
‫‪ cos‬موردنظر مشخص‌ باشد می‌توان‌ با فرمول‌ زیر توان‌خازن‌ را محاسبه‌ كرد‪.‬‬
‫البته‌ ساده‌تر است‌ كه‌ فاكتور ‪ f‬از جدول‌ ‪ 2‬استخراج‌شود و در توان‌ مؤثر محاسبه‌‬
‫شده‌ ضرب‌ شود‪ .‬مثال‌‪ :‬اطالعات‌ برای‌ جریان‌ ظاهری‌ = ‪ 248‬آمپر ضریب‌ توان‌‬
‫= ‪ 86/0‬ضریب‌ توان‌ مطلوب‌ = ‪ 92/0‬ولتاژ = ‪ 397‬ولت از جدول ‪ ، 2‬ضریب ‪f‬‬
‫برابر ‪ 0.17‬است‪.‬پس مقدار خازن مورد نیاز‪ :‬تذكر‪ :‬اندازه‌گیری‌ ك ‌ه در باال بر‬
‫اساس‌ آنها محاسبات‌ انجام‌ گرفته‌ مقادیرلحظه‌ای‌ را به‌ دست‌ می‌دهند‪ .‬میزان‌ بار‬
‫بسته‌ به‌ روز و فصل‌ تغییرات‌ شدیدی‌ دارد‪ .‬ب ‌ه همین‌ جهت‌ كسی‌ باید اندازه‌گیری‌ را‬
‫انجام‌ دهد كه‌كارگاه‌ یا كارخانه‌ را به‌ خوبی‌ می‌شناسد‪ .‬اندازه‌گیری‌های‌ متعددی‌‬
 ‫بایدانجام‌ پذیرد و به‌ این‌ نكته‌ باید توجه‌ كرد ك ‌ه مصرف‌كننده‌های‌ نیازمند‬
‫به‌جبران‌سازی‌ (مصرف‌كننده‌های‌ اصلی‌) در حال‌ كار باشند‪ .‬همچنین‌داده‌های‌‬
‫اندازه‌گیری‌ بایستی‌ حتی‌االمكان‌ سریعا ً و هم‌ زمان‌ برای‌ تمام‌دستگاهها خوانده‌ شود‪،‬‬
‫تا اینكه‌ با یك‌ نوسان‌ بار شدید ناگهانی‌ اشتباهی‌در نتایج‌ رخ‌ ندهد‪-2-8 .‬‬
‫اندازه‌گیری‌ به‌ وسیله‌ ثبات‌ اكتیو و راكتیو‪ :‬نتایج‌ قابل‌ قبول‌ بوسیله‌ دستگاه‌ فوق‌‬
‫حاصل‌ می‌شود‪ .‬این‌ داده‌ها می‌توانندبرای‌ مدت‌ زمان‌ طوالنی‌ ثبت‌ شوند‪ .‬بدین‌‬
‫طریق‌ داده‌های‌ پیك‌ به‌ دست‌می‌آید‪ .‬توان‌ خازن‌ طبق‌ روال‌ زیر محاسبه‌ می‌شود‪.‬‬
‫توان‌ خازن‌ موردنیاز = ‪ Qc‬توان‌ راكتیو اندازه‌گیری‌ شده‌ =‪ QL‬توان‌ مؤثر‬
‫اندازه‌گیری‌ شده‌ = ‪ P‬تانژانت‌ زاویه‌ متناظر‪ j cos‬موردنظر (از جدول‌ ‪ 2‬می‌توان‌‬
‫این‌ مقدار رابرداشت‌ كرد) = ‪ tanj2‬مثالً برای‌ ‪ ،j cos = 92/0‬مقدار ‪= 43/0‬‬
‫‪ tanj‬بدست‌ می‌آید‪ -2-9 .‬اندازه‌گیری‌ از طریق‌ خواندن‌ كنتور‪ :‬كنتور توان‌ اكتیو و‬
‫راكتیو در ابتدای‌ كار خوانده‌ می‌شود‪ 8 .‬ساعت‌ بعد‪ ،‬هردو كنتور مجدداً خوانده‌‬
‫می‌شوند‪ .‬در صورتی‌ كه‌ در این‌ ‪ 8‬ساعت‌ توقفی‌در كار ایجاد شده‌ باشد‪ ،‬این‌ مدت‌‬
‫مقدار اولیه‌‬ ‫توقف‌ باید به‌ ‪ 8‬ساعت‌ اضافه‌ شود‪.‬‬
‫كنتور راكتیو = ‪ 1RM‬مقدار نهایی‌ كنتور راكتیو = ‪2RM‬‬
‫مقدار اولیه‌ كنتوراكتیو = ‪ 1AM‬مقدار نهایی‌ كنتوراكتیو = ‪ 2AM‬با حاصل‌ به‌‬
‫دست‌ آمده‌ برای‌ ‪ tanj‬و ‪ j cos‬موردنظر از جدول‌ ‪ 2‬می‌توان‌فاكتور ‪ f‬را بدست‌‬
‫آورد‪ K .‬نسبت‌ ترانس‌ جریان‌ كنتور است‌‪ .‬مثال‌‪ :‬مقادیر زیر با خواندن‌ كنتورها‬
‫‪1AM‬‬ ‫ثبت‌ شده‌اند‪ .‬كنتوراكتیو (كیلووات‌ ساعت‌) ‪6/124= =3/115‬‬
‫‪ 2AM‬كنتوراكتیو (كیلووات‌ ساعت‌) ‪ 1RM 2/321=2RM=2/311‬كنتورها با‬
‫ترانس‌ جریان‌ با نسبت‌ ‪ 150‬به‌ ‪ 5‬آمپر(‪ )5/150A‬كار می‌كنند‪،‬بنابراین‌ ضریب‌‬
‫تبدیل‌ جریان‌ ‪ K =30‬باید در نظر گرفته‌ شود‪ .‬محاسبه‪ :‬برای رسیدن به ضریب‬
‫توان ‪ 0.92‬ضریب ‪ F‬از جدول برابر‪ 0.65‬به دست می آید‪ .‬مقدار خازن مورد نیاز‬
‫جدول ‪: 2‬فاكتور ) ‪ F ( tanj actual - tanj desired =F‬ضریب توان مطلوب‬
‫ضریب توان واقعی ‪cosj tanj 3.18 0.80 0.85 0.90 0.92 0.95 0.98 1.00‬‬
‫‪2.98 2.85 2.75 2.70 2.36 2.43 0.30 3.18 2.96 2.76 2.63 2.53 2.48‬‬
2.34 2.21 0.32 2.96 2.77 2.56 2.44 2.34 2.28 2.15 2.02 0.34 2.77
2.59 2.39 2.26 2.17 2.10 1.97 1.84 0.36 2.59 2.43 2.23 2.11 2.01
1.95 1.81 1.68 0.38 2.43 2.29 2.09 1.96 1.87 1.81 1.67 1.54 0.40
2.29 2.16 1.96 1.83 1.73 1.68 1.54 1.41 0.42 2.16 2.04 1.84 1.71
1.61 1.56 1.42 1.29 0.44 2.04 1.93 1.73 1.60 1.50 1.45 1.31 1.18
0.46 1.93 1.83 1.62 1.50 1.40 1.34 1.21 1.08 0.48 1.83 1.73 1.53
1.40 1.31 1.25 1.11 0.98 0.50 1.73 1.64 1.44 1.31 1.22 1.16 1.02
0.89 0.52 1.64 1.56 1.36 1.23 1.13 1.07 0.94 0.81 0.54 1.56 1.48
1.28 1.15 1.05 1.00 0.86 0.73 0.56 1.48 1.40 1.20 1.80 0.98 0.92
0.78 0.65 0.58 1.40 1.33 1.13 1.00 0.91 0.85 0.71 0.58 0.60 1.33
1.30 1.10 0.97 0.87 0.81 0.68 0.55 0.61 1.30 1.27 1.06 0.94 0.84
0.78 0.65 0.52 0.62 1.27 1.23 1.03 0.90 0.81 0.75 0.61 0.48 0.63
1.23 1.20 1.00 0.87 0.77 0.72 0.58 0.45 0.64 1.20 1.11 0.90 0.78
0.68 0.63 0.49 0.36 0.67 1.11 1.08 0.88 0.75 0.65 0.59 0.46 0.33
0.68 1.08 1.05 0.85 0.72 0.62 0.56 0.43 0.30 0.69 1.05 1.02 0.82
0.69 0.59 0.54 0.40 0.27 0.70 1.02 0.99 0.79 0.66 0.57 0.51 0.37
0.24 0.71 0.99 0.96 0.76 0.64 0.54 0.48 0.34 0.21 0.72 0.96 0.94
0.73 0.61 0.51 0.45 0.32 0.19 0.73 0.94 0.91 0.71 0.58 0.48 0.42
0.29 0.16 0.74 0.91 0.88 0.68 0.55 0.46 0.40 0.26 0.13 0.75 0.88
0.86 0.65 0.53 0.43 0.37 0.24 0.11 0.76 0.86 0.83 0.63 0.50 0.40
0.34 0.21 0.08 0.77 0.83 0.80 0.60 0.47 0.38 0.32 0.18 0.05 0.78
0.80 0.78 0.57 0.45 0.35 0.29 0.16 0.03 0.79 0.78 0.75 0.55 0.42
0.32 0.7 0.13 - 0.80 0.75 0.72 0.52 0.40 0.30 0.24 0.10 - 0.81
0.72 0.70 0.49 0.37 0.27 0.21 0.08 - 0.82 0.70 0.67 0.47 0.34
0.25 0.19 0.05 - 0.83 0.67 0.65 0.44 0.32 0.22 0.16 0.03 - 0.84
 ‫‪0.65 0.62 0.42 0.29 0.19 0.14 - - 0.85 0.62 0.59 0.39 0.26 0.17‬‬
‫‪0.11 - - 0.86 0.59 0.57 0.36 0.24 0.14 0.08 - - 0.87 0.57 0.54 0.34‬‬
‫‪0.21 0.11 0.06 - - 0.88 0.54 0.51 0.31 0.18 0.09 0.03 - - 0.89 0.51‬‬
‫‪0.48 0.28 0.16 0.06 - - - 0.90 0.48 0.46 0.25 0.13 0.03 - - - 0.91‬‬
‫‪0.46 0.43 0.22 0.10 - - - - 0.92 0.43 0.40 0.19 0.07 - - - - 0.93‬‬
‫‪0.40 0.36 0.16 0.03 - - - - 0.94 0.36 0.33 0.13 - - - - - 0.95 0.33‬‬
‫‪0.29 0.09 - - - - - 0.96 0.29‬‬

‫‪ -10-2‬محاسبه‌ از طریق‌ فیش‌ برق‌‪ :‬این‌ روش‌ نسبتا ً راحت‌ است‌ و با دقت‌ خوب ‌‬
‫ی‬
‫می‌توان‌ خازن‌ را از صورت‌حساب‌ ماهانه‌ برق‌ محاسبه‌ كرد و در صورت‌ نبودن‌‬
‫تعطیالت‌ كارخانه‌ یاكارگاه‌ در مدت‌ محاسبه‌ قبض‌‪ ،‬می‌توان‌ از صورت‌ حساب‌‬
‫ساالنه‌ و یاماهانه‌ استفاده‌ نمود‪ .‬در صورت‌ وقوع‌ نوسانات‌ فصلی‌ مسلم‌ است‌ كه‌‬
‫بایداز صورت‌ حساب‌ زمان‌ پرباری‌ كارخانه‌ استفاده‌ شود‪ .‬در صورت‌‬
‫محاسبه‌جداگانه‌ تعرفه‌های‌ روز و شب‌ برای‌ محاسبه‌ نهایی‌ از اطالعات‌ روزاستفاده‌‬
‫می‌شود‪ .‬می‌توان‌ چنین‌ در نظر گرفت‌ كه‌ توان‌ خازن‌ برای‌ پوشش‌جریان‌ راكتیو‬
‫شب‌ كافی‌ است‌‪ .‬در موارد خاصی‌ كه‌ با برق‌ شب‌ كه‌ دارای‌قیمت‌ مناسب‌تری‌ است‌‬
‫كار می‌شود نباید از اطالعات‌ شب‌ صرفنظر كنیم‌‪ -2-11 .‬تعرفه‌های‌ قیمت‌‬
‫انرژی‌‪ :‬در محاسبۀ‌ قیمت‌ انرژی‌‪ ،‬حداكثر مصرف‌ و انرژی‌ اكتیو و انرژی‌ راكتیو‬
‫به‌ صورت‌ مجزا در نظر گرفته‌ می‌شوند‪ .‬در بیشتر قراردادها حداكثر مصرف‌‬
‫راكتیو برابر ‪ %50‬مصرف‌ اكتیو در نظرگرفته‌ می‌شود‪ .‬مصرف‌ راكتیو در‬
‫صورتی‌ مشمول‌ هزینه‌ می‌گردد كه‌ بیش‌از ‪ %50‬مصرف‌ اكتیو باشد كه‌ این‌‬
‫مصرف‌ متناظر ضریب‌ توان‌ ‪ 9/0‬است‌‪.‬توصیه‌ می‌شود كه‌ برای‌ محاسبه‌‪ ،‬عدد‬
‫باالتری‌ مثل‌ ‪ 92/0‬در نظر گرفته‌شود تا توان‌ رزرو خازنی‌ داشته‌ باشیم‌‪ .‬مثال‌‬
‫برای‌ محاسبه‌‪ :‬اطالعات‌ از صورت‌ حساب‌ برداشته‌ شده‌‪ - :‬حداكثر مصرف‌ ‪99‬‬
‫‪ 17820‬كیلووات‌ ‪ -‬انرژی‌ راكتیو مصرف‌‬ ‫كیلووات‌ ‪ -‬انرژی‌ مصرف‌ شده‌‬
 ‫‪ 19840‬كیلووات‌ ساعت‌ برای‌ ‪ j tan‬برابر ‪ 11/1‬از جدول‌ ‪ ،2‬ضریب‌‬ ‫شده‌‬
‫توان‌ برابر ‪ 67/0‬و ضریب‌ ‪ f‬برابر‪ 68/0‬به‌ دست‌ می‌آید‪ .‬توان‌ خازن‌ موردنیاز به‌‬
‫صورت‌ زیر محاسبه‌ می‌شود‪ .‬در این‌ مورد خازنی‌ با توان‌ ‪ 75‬كیلووار باید‬
‫انتخاب‌ شود كه‌ جهت‌ در نظرگرفتن‌ امكان‌ توسعه‌ كارخانه‌ می‌توان‌ مقدار ‪100‬‬
‫كیلووار انتخاب‌ كرد‪ -2-12 .‬تعرفه‌های‌ میزان‌ تقاضای‌ انرژی‌‪ :‬در این‌ حالت‌‬
‫مبنای‌ مصرف‌‪ ،‬حداكثر توان‌ مصرفی‌ مشتری‌ در طول‌ یك‌ماه‌ خاص‌ است‌‪ .‬در‬
‫صورتی‌ كه‌ توان‌ ظاهری‌ و نه‌ توان‌ اكتیو مبنا باشد‪،‬توصیه‌ می‌شود كه‌ میزان‌ خازن‌‬
‫را ب ‌ه نحوی‌ انتخاب‌ كنید كه‪ ‌j cos‬برابر ‪1‬شود‪ .‬مثال‌‪ :‬حداكثر توان‌ اكتیو‬
‫‪ 104‬كیلووات‌ ضریب‌ توان‌ فعلی‌ ‪cos‬‬
‫‪ cos‬در نتیجه‌‪:‬‬ ‫‪ 62/0‬ضریب‌ توان‌ مطلوب‌ ‪00/1‬‬
‫‪ f=27/1‬توان‌ خازنی‌ موردنیاز‪104kw × 1.27=132.08 kVAr :‬‬
‫در اینجا از یك‌ كنترل‌ كننده‌ توان‌ راكتیو ‪ 150‬تا ‪ 175‬كیلوواری‌ متصل‌ به‌یك‌ بانك‌‬
‫فصل سوم ‪:‬‬ ‫خازنی‌ استفاده‌ می‌شود‪.‬‬
‫‪ -3-1‬جبران‌سازی‌ انفرادی‌ المپهای‌ تخلیه‌ای‌‪:‬‬ ‫کاربردها‬
‫جریان‌ اینگونه‌ المپها باید بوسیله‌ چوك‌ محدود گردد‪ .‬از ترانسهای‌ نشتی‌بیشتر‬
‫اوقات‌ برای‌ المپها فشار كم‌ بخار سدیم‌ استفاده‌ می‌شود‪ .‬همراه‌انواع‌ دیگر المپهای‌‬
‫تخلیه‌ای‌ از سلف‌ سری‌ ب ‌ه عنوان‌ راكتور سری‌ (ترانس‌نشتی‌) استفاده‌ می‌شود‪ .‬با‬
‫استفاده‌ از سلف‌ به‌ ضریب‌ توان‌ ‪ 5/0‬و بااستفاده‌ از ترانس‌ نشتی‌ به‌ ضریب‌ توان‌‬
‫‪ 3/0‬می‌رسیم‌‪ .‬باالست‌الكترونیكی‌ كه‌ برای‌ المپهای‌ فلورسنت‌ بكار می‌رود نیاز به‌‬
‫جبرانسازی‌ ندارد‪ .‬توجه‌‪ :‬باید مدنظر داشت‌ كه‌ اگر جریان‌ غیرخطی‌ از شبكه‌‬
‫كشیده‌ شود مخصوصا ً در صورت‌ افزایش‌ تعداد المپها‪ ،‬امكان‌ رزونانس‌ در اثر‬
‫هارمونیك‌ها بوجود می‌آید‪( .‬به‌ بخش‌ هارمونیك‌ها مراجعه‌ نمایید)‪ .‬برای‌‬
‫جبرانسازی‌ باالست‌ می‌توان‌ خازنهای‌ تك‌ فاز را بصورت‌ موازی‌ یا سری‌ نصب‌‬
‫كرد‪ .‬در كلیدهای‌ یك‌ پل‌ با یك‌ المپ‌ یا كلیدهای‌ سری‌ با دو المپ‌ خازن‌ باید به‌‬
‫موازات‌ المپ‌ قرار داده‌ شود‪ .‬ولتاژ نامی‌ خازن‌ ‪ 230‬ولت‌ و هم‌اندازه‌ ولتاژ شبكه‌‬
‫است‌‪ .‬خازنهای‌ موازی‌ شبكه‌ با امپدانس‌ شبكه‌ رزونانس‌ ایجاد می‌كنند‪ .‬در‬
‫المپ‌های‌ مهتابی‌ دوبل‌ از نظر اقتصادی‌ یك‌ خازن‌ برای‌ دو المپ‌ كافی‌است‌‪ .‬در‬
 ‫یك‌ شاخه‌ مدار سلفی‌ است‌‪ .‬در صورتیكه‌ در شاخه‌ دوم‌ سلف‌ سری‌ بوسیله‌ خازن‌‬
‫جبرانسازی‌ شود‪ .‬بخاطر افزایش‌ ولتاژ كه‌ ناشی‌ ازاتصال‌ سری‌ خازن‌ و سلف‌‬
‫خازن‌ باید برای‌ یك‌ ولتاژ نامی‌ باالتر انتخاب‌شود‪ -3-2 .‬جدول‌ انتخاب‌ برای‌‬
‫المپهای‌ تخلیه‌ای‌ ‪ :‬در جداول‌ متن‌‪ ،‬خازنهای‌ مناسب‌ برای‌ انواع‌ المپها ارائه‌ شده‌‬
‫است‌‪ .‬توجه‌‪ :‬چوكهای‌ كم‌ تلفات‌ با خازنهای‌ كم‌ ظرفیت‌ به‌ صورت‌ سری‌‬
‫نصب‌می‌شوند‪ .‬همانطور كه‌ در جدول‌ نشان‌ داده‌ شده‌ است‌‪ .‬این‌ اعداد بسته‌ به‌‬
‫تولیدكننده‌های‌ متفاوت‌ متغیر است‌‪ .‬در این‌ بین‌ همیشه‌ عدد تعیین‌كننده‌‪،‬عدد خازنی‌‬
‫است‌‪( .‬عددی‌ كه‌ روی‌ چوك‌ نوشته‌ می‌شود)‪ .‬متداول‌ترین‌ خازنهای‌ سری‌ برای‌‬
‫‪ 480‬ولت‪ 2.7 ،‬میكرو فاراد ‪ 18‬وات ‪ 450‬ولت‪3.5 ،‬‬ ‫چوكهایی‌ با تلفات‌ كم‌‪:‬‬
‫میكرو فاراد ‪ 450‬ولت‪ 3.4 ،‬میكرو فاراد ‪ 36‬وات ‪ 450‬ولت‪ 5.4 ،‬میكرو فاراد‬
‫نوع المپ ظرفیت المپ بر حسب‬ ‫‪ 450‬ولت‪ 5.3 ،‬میكرو فاراد ‪ 58‬وات‬
‫وات ظرفیت خازن موازی بر حسب میكروفاراد ظرفیت خازن سری بر حسب‬
‫‪ 4‬الی ‪ 230 16‬ولت‪ 18 - 2.0/‬الی ‪230 20‬‬ ‫میكروفاراد المپ فلورسنت‬
‫ولت‪ 450 4.5/‬ولت‪ 36 2.9/‬الی ‪ 230 40‬ولت‪ 450 4.5/‬ولت‪ 58 3.6/‬الی‬
‫‪ 230 65‬ولت‪ 450 7.0/‬ولت‪ 5.7/‬المپ هالوژن بخار فلز ‪230 35‬ولت‪70 - 6.0/‬‬
‫‪ 230‬ولت‪ 230 150 - 12.0/‬ولت‪ 230 250 - 20.0/‬ولت ‪230 400 - 32.0/‬‬
‫ولت‪ 230 1000 - 35.0/‬ولت‪ 380 2000 - 85.0/‬ولت‪380 3500 - 60.0/‬‬
‫ولت‪ - 100.0/‬المپ بخار جیوه فشار باال ‪ 230 50‬ولت‪ 230 80 - 7.0/‬ولت‪8.0/‬‬
‫‪ 230 125 -‬ولت‪ 230 250 - 10.0/‬ولت‪ 230 400 - 18.0/‬ولت‪700 - 25.0/‬‬
‫المپ سدیم كم فشار ‪230 18‬‬ ‫‪ 230‬ولت‪ 380 1000 - 40.0/‬ولت‪- 60.0/‬‬
‫ولت‪230 35 - 5.0/‬ولت‪ 230 55 - 20.0/‬ولت‪ 230 90 - 20.0/‬ولت‪- 25.0/‬‬
‫‪ 230 135‬ولت‪ 230 150 - 45.0/‬ولت‪ 230 185 - 20.0/‬ولت‪ - 40.0/‬المپ‬
‫سدیم پر فشار ‪230 50‬ولت‪ 230 70 - 8.0/‬ولت‪ 230 100 - 12.0/‬ولت‪- 12.0/‬‬
‫‪ 230 150‬ولت‪ 230 250 - 20.0/‬ولت‪ 230 400 - 32.0/‬ولت‪1000 - 50.0/‬‬
‫‪ 230‬ولت‪ -3-3 - 100.0/‬جبرانسازی‌ گروهی‌ المپهای‌ تخلیه‌ای‌‪ :‬در صورتیكه‌‬
‫المپهای‌ تخلیه‌ای‌ زیادی‌ هم‌ زمان‌ نصب‌ باشند‪ ،‬می‌توان‌ دریك‌ تقسیم‌ قرینه‌ای‌ از‬
‫خازن‌ گروهی‌ سه‌ فاز با ولتاژ نامی‌ ‪ 440‬ولت‌استفاده‌ نمود‪ .‬توان‌ خازن‌‪:‬‬
 ‫‪ = Qc= n×c×0.015 Qc‬قدرت‌ راكتیو بر حسب‌ ‪ = kVAr n‬تعداد المپ‌ها ‪= C‬‬
‫‪ Fµ‬برای‌ هر المپ‌ مثال‌‪ 24 :‬المپ‌ فلورسنت‌ ‪ 58‬وات‌‬ ‫ظرفیت‌ خازنی‌ بر حسب ‌‬
‫‪-7µF × 0.015 = 2.52 KVAr‬‬ ‫داریم‌‪4-3 × 24 :‬‬
‫جبران‌سازی‌ تكی‌ ترانسفورماتورها‪ :‬مقادیری‌ كه‌ از سوی‌ سازندگان‌ برای‌ مقدار‬
‫خازنهای‌ جبران‌سازی‌ ترانس‌‪،‬پیشنهاد می‌گردد یكسان‌ نیست‌‪ .‬به‌ همین‌ دلیل‌ قبل‌ از‬
‫نصب‌ یك‌ چنین‌سیستم‌ جبران‌سازی‌‪ ،‬مشاوره‌ با پیشنهاددهندگان‌ توصیه‌‬
‫می‌شود‪.‬ترانس‌های‌ مدرن‌ دارای‌ ورقه‌های‌ هسته‌ای‌ هستند كه‌ برای‌‬
‫تغییرمیدان‌مغناطیسی‌ احتیاج‌ به‌ توان‌ كمی‌ دارند‪ .‬در صورت‌ باال بودن‌ توان‌خازن‌‪،‬‬
‫هنگام‌ بی‌بار بودن‌ ترانس‌ امكان‌ بروز اضافه‌ ولتاژهای‌ بزرگ‌ وجوددارد‪.‬‬
‫خازنهایی‌ با فیوز قدرت‌ داخلی‌ برای‌ اتصال‌ مستقیم‌ به‌ ترمینال‌ترانس‌ مناسب‌ هستند‬
‫فقط‌ در هنگام‌ ارسال‌ خازن‌ باید در نظر داشت‌ كه‌كابل‌ اتصال‌ خازن‌ برای‌ یك‌‬
‫قدرت‌ اتصال‌ كوتاه‌ مناسب‌ باشد‪ .‬قدرت ظاهری ترانس ‪ KVA‬قدرت راكتیو ‪KVAR‬‬
‫‪ 100‬الی ‪ 200 2.5 160‬الی ‪ 315 5 250‬الی ‪ 500 7.5 400‬الی ‪12.5 630‬‬
‫‪ 40 2000 35 1600 25 1250 20 1000 15 800‬جدول(‪ :)3‬جدول پیشنهادی‬
‫انتخاب برای جبران سازی ترانس شکل ‪ : 12‬یک ترانس با جبران سازی ثابت‬
‫توجه‌‪ :‬نباید فیوزهای‌ قدرت‌ خازنها دارای‌ فیوز قدرت‌ داخلی‌ زیر باربیرون‌ كشیده‌‬
‫شوند زیرا به‌ دلیل‌ مصرف‌ بار خازنی‌ خالص‌‪ ،‬باعث‌ تشیل‌قوس‌ الكتریكی‌ می‌شود‪.‬‬
‫در صورت‌ نیاز به‌ قطع‌ خازن‌ از ترانس‌ برقدار الزمست‌ تا از كلیداتوماتیك‌ بجای‌‬
‫كلید فیوز استفاده‌ شود‪ - 3-5 .‬جبران‌سازی‌ انفرادی‌ موتورها‪ :‬توان‌ خازن‌ بایستی‌‬
‫حدوداً ‪ %90‬توان‌ ظاهری‌ موتور را در هنگام‌ بی‌باری‌تأمین‌ كند‪ .‬توان‌ خازنی‌‬
‫موردنیاز‪ :‬جریان‌ بی‌باری‌ موتور = ‪ I0‬بدین‌ وسیله‌ در بار كامل‌ ضریب‌ توان‌ ‪9/0‬‬
‫و در حالت‌ بی‌باری‌ ضریب‌توان‌ بین‌ ‪ 95/0‬تا ‪ 98/0‬خواهد بود‪ .‬برای‌ موتورهای‌‬
‫القایی‌ با ‪ 1500‬دوردر دقیقه‌ اعداد ارائه‌ شده‌ در جدول‌ ‪ 4‬به‌ كار می‌رود‪ .‬برای‌‬
‫موتورهای‪ ‌1000‬دور در دقیقه‌ باید ‪ %5‬و با سرعت‌ ‪ 750‬دور در دقیقه‌ ‪ %15‬به‌‬
‫قدرت موتور ‪ KW‬قدرت راكتیو‬ ‫اعدادجدول‌ ‪ 4‬اضافه‌ شوند‪.‬‬
‫‪ KVAR 1‬الی ‪ 2 0.5 1.9‬الی ‪ 3 1 2.9‬الی ‪ 4 1.5 3.9‬الی ‪ 5 2 4.9‬الی ‪2.5 5.9‬‬
 ‫‪ 6‬الی ‪ 8 3 7.9‬الی ‪ 11 4 10.9‬الی ‪ 14 5 13.9‬الی ‪ 18 6 17.9‬الی ‪7.5 21.9‬‬
‫‪ 22‬الی ‪ 30 10 29.9‬الی ‪ 39.9‬حدود ‪ %40‬قدرت موتور ‪ 40‬به باال حدود ‪%35‬‬
‫قدرت موتور جدول(‪ :)4‬جدول جبران سازی برای جبران سازی انفرادی موتورها‬
‫توجه‌‪ :‬ماشین‌هایی‌ كه‌ جبران‌سازی‌ انفرادی‌ شده‌اند و دارای‌ خازنی‌هستند كه‌ به‌‬
‫ترمینالهای‌ موتور متصل‌ است‌ توان‌ خازنشان‌ به‌ هیچ‌ وجه‌نباید بزرگ‌ انتخاب‌ شود‪.‬‬
‫ن‬
‫به‌ ویژه‌ در دستگاههایی‌ كه‌ دارای‌ گشتاور ماندباالیی‌ هستند و پس‌ از خاموش‌ شد ‌‬
‫هنوز دوران‌ می‌كند‪ .‬خازنی‌ كه‌ به‌ صورت‌ موازی‌ با دستگاه‌ قرار دارد می‌تواند‬
‫موتور را مانندژنراتور تحریك‌ كند و به‌ این‌ وسیله‌ ولتاژهای‌ باالی‌ خطرناك‌ پدید‬
‫می‌آیدكه‌ در این‌ صورت‌ ب ‌ه احتمال‌ قوی‌ خساراتی‌ به‌ خازن‌ و موتور واردمی‌كند‪.‬‬
‫در ساده‌ترین‌ فرم‌ خازن‌ مستقیما ً به‌ ترمینالهای‌ موتور متصل‌ می‌شود‪ .‬دراین‌‬
‫صورت‌ می‌توان‌ از حفاظت‌ خازن‌ صرفنظر كرد چون‌ فیوز موتور ازخازن‌‬
‫حفاظت‌ می‌كند‪ .‬در صورتی‌ كه‌ كلید حافظ‌ موتور نصب‌ شده‌ باشدتوصیه‌ می‌شود كه‌‬
‫جریان‌ آستانه‌ قطع‌ (‪ )Trip‬كمتری‌ انتخاب‌ شود‪ .‬شکل ‪ : 13‬سیستم جبران سازی‬
‫برای موتور جریان آستانه قطع(‪ )trip‬تقلیل یافته ‪ = Ith‬جریان آستانه قطع جدید‬
‫مورد استفاده ‪ = IN‬جریان نامی موتور(طبق مشخصات پالک) ‪ = cosΦ1‬طبق‬
‫پس‌ از قطع‌ ولتاژ خازن‌ها‬ ‫مشخصات‪ M‬پالک ‪= cosΦ2‬‬
‫مستقیما ً به‌ وسیله‌ سیم‌پیچ‌های‌ كم‌ مقاومت‌مستقیما ً تخلیه‌ می‌شود لذا مقاومت‌های‌‬
‫تخلیه‌ زیاد ضروری‌ نیستند‪ -3-6 .‬جبران‌سازی‌ انفرادی‌ آسانسورها و باالبرها‪:‬‬
‫آسانسورها و باالبرها به‌ تجهیزات‌ ایمنی‌ ویژه‌ای‌ مجهز هستند‪ .‬به‌ عنوان‌مثال‌ ترمز‬
‫مغناطیسی‌ كه‌ هنگام‌ قطع‌ برق‌ به‌ سرعت‌ فعال‌ می‌شود‪ .‬این‌خازن‌ ك ‌ه مستقیما ً به‌‬
‫صورت‌ موازی‌ با موتور نصب‌ شده‌‪ ،‬احتمال‌ دارد به‌دلیل‌ انرژی‌ باقیمانده‌ در آن‌‬
‫باعث‌ تأخیر در عملكرد ترمز مغناطیسی‌ شده‌و ایست‌ با تأخیر صورت‌ پذیرد‪ .‬به‌‬
‫همین‌ دلیل‌ خازنها می‌بایست‌ پیش‌ از كلید نصب‌ شوند‪ .‬برای‌ خازن‌می‌بایستی‌‬
‫حفاظت‌ جداگانه‌ و تجهیزات‌ تخلیه‌ سریع‌ در نظر گرفت‌‪ .‬شکل ‪ : 14‬موتور باالبر‬
‫به همراه تجهیزات مورد نیاز به‌ وسیله‌ اینترالك‌ باید از وصل‌ مجدد خازن‌ تا قبل‌‬
‫از اتمام‌ زمان‌ تخلیه‌جلوگیری‌ شود‪ .‬به‌ دلیل‌ خاموش‌ و روشن‌ كردن‌ زیاد و‬
‫استهالكی‌ كه‌ از این‌طریق‌ ب ‌ه وجود می‌آیدتوصیفه‌ می‌شود كه‌ خازنها گروه‌بندی‌ شده‌‬
‫باكلیدهای‌ الكترونیكی‌ قطع‌ و وصل‌ گردند‪ .‬خازنها در هنگام‌ عبور از صفرخاموش‌‬
‫و روشن‌ می‌شوند‪ .‬بدین‌وسیله‌ زمان‌ عكس‌العمل‌ در محدوده‌هزارم‌ ثانیه‌ قرار دارد‪.‬‬
‫‪ -3-7‬كلیدهای‌ ستاره‌ مثلث‌‪ :‬باید از كلیدهای‌ ستاره‌ مثلث‌ دستی‌ خاصی‌ ك ‌ه برای‌‬
‫جبران‌سازی‌ منفردموتورها طراحی‌ شده‌اند‪ ،‬استفاده‌ شود‪ .‬در انتخاب‌ كلیدهای‌‬
‫ستاره‌‪-‬مثلث‌ دستی‌ برای‌ موتورهایی‌ كه‌ به‌ وسیله‌ خازن‌ جبران‌سازی‌ می‌شوندباید‬
‫دقت‌ گردد كه‌ كلیدی‌ به‌ كار رود تا هنگام‌ تبدیل‌ از ستاره‌ به‌ مثلث‌جرقه‌ در كنتاكتها‬
‫ایجاد نشود‪ .‬در غیر این‌ صورت‌‪ ،‬در هنگام‌ عبور ازحالت‌ ستاره‌ به‌ مثلث‌ خازن‌‬
‫شارژ شده‌ با ولتاژ ستاره‌ تحت‌ ولتاژ مثلث‌قرار گرفته‌ و جریان‌ ضربه‌ای‌ بسیار‬
‫شدیدی‌ ایجاد شده‌ كه‌ باعث‌ تخریب‌خازن‌ و كلید می‌شود‪ .‬شکل ‪ : 15‬نوعی خاص‬
‫از کلید ستاره مثلث برای جبران سازی انفرادی موتور ‪ -3-8‬تركیب‌ كنتاكتور‬
‫ستاره‌ مثلث‌‪ :‬در صورت‌ استفاده‌ از تركیب‌ كنتاكتوری‌ باید دقت‌ شود تا در تبدیل‌‬
‫ازستاره‌ به‌ مثلث‌‪ ،‬قطع‌ و وصل‌ سریع‌ صورت‌ نپذیرد‪ ،‬بنابراین‌ كنتاكتهای‌اصلی‌ در‬
‫هنگام‌ تبدیل‌ پیوسته‌ وصل‌ باقی‌ بمانند‪ .‬هنگام‌ خاموش‌ بودن‌موتور باید پل‌ ستاره‌ باز‬
‫باقی‌ بماند‪ .‬خازن‌ می‌تواند در قسمت‌ خروجی‌حافظ‌ شبكه‌ یا در روی‌ ترمینالهای‌‬
‫‪ W-V-U‬موتور وصل‌ شده‌ باشد ولی‌به‌ ترمینالهای‌ ‪ Z-Y-X‬نباید وصل‌ شده‌ باشد‬
‫چرا كه‌ امكان‌ ایجاد جرقه‌ به‌وسیله‌ پل‌ ستاره‌ پدید می‌آید‪ .‬شکل ‪ : 16‬جبران‬
‫سازی انفرادی موتور با راه اندازی ستاره مثلث کنتاکتوری مهم‌‪ :‬توان‌ خازن‌‬
‫نصب‌ شده‌ نباید به‌ هیچ‌ وجه‌ زیاد باشد‪ .‬به‌ ویژه‌ هنگامیكه‌دستگاه‌ دارای‌ اینرسی‌ بار‬
‫بزرگ‌ بوده‌ و بعد از خاموش‌ كردن‌‪ ،‬دستگاه‌ آزادمی‌گردد‪ .‬خازن‌ موازی‌ می‌تواند‬
‫دستگاه‌ را ب ‌ه عنوان‌ ژنراتور تحریك‌ كند وولتاژ خطرناك‌ باالیی‌ به‌ وجود آید‪ .‬از‬
‫این‌ طریق‌ خساراتی‌ به‌ خازن‌ وموتور وارد می‌شود به‌ همین‌ دلیل‌ باید در هنگام‌‬
‫قطع‌ موتور از شبكه‌ و درشرایط‌ قطع‌ از بسته‌ شدن‌ كنتاكتور ستاره‌ جلوگیری‌ كرد‪.‬‬
‫زمانی‌ كه‌ دستگاه‌ در حالت‌ اتصال‌ ستاره‌ به‌ عنوان‌ ژنراتور تحریك‌ شودباید انتظار‬
‫ولتاژهای‌ باالیی‌ با دامنه‌ به‌ مراتب‌ بزرگتر از آنچه‌ در حالت‌مثلث‌ پیش‌ می‌آید را‬
‫داشت‌‪ -3-9 .‬تجهیزات‌ تنظیم‌ توان‌ راكتیو‪ :‬سیستم‌ تنظیم‌ توان‌ راكتیو از اجزا زیر‬
‫تشكیل‌ شده‌ است‌‪ - :‬تنظیم‌ كننده‌ توان‌ راكتیو (رگوالتور) ‪ -‬پله‌های‌ خازنی‌ كه‌ از‬
‫طریق‌ كلیدهای‌ الكترونیكی‌ یا كنتاكتور به‌ كار گرفته‌می‌شوند‪ - .‬راكتورهای‌‬
 ‫بلوك‌كننده‌ هارمونیك‌ (در صورت‌ وجود) ‪ -‬سلف‌های‌ بلوك‌ كننده‌ فركانسها ‌‬
‫ی‬
‫رادیویی‌ ‪ -‬فیوزهای‌ گروهی‌ ‪ -‬سیستم‌ خنك‌ كننده‌ به‌ همراه‌ فیلتر هوا و ترموستات‌‬
‫برای‌ سلف‌های‌ باهسته‌ هوایی‌ ترموستات‌دار برای‌ سیستمهای‌ مجهز به‌ راكتور‪ .‬این‌‬
‫اجزا یا روی‌ یك‌ صفه‌ مونتاژ یا در قسمت‌ برق‌ كارخانه‌ در تابلو نصب‌می‌شود‪.‬‬
‫تجهیزات‌ تنظیم‌ توان‌ راكتیو مناسب‌ نصب‌ در شبكه‌هایی‌ با توان‌راكتیو متغیر با‬
‫زمان‌ هستند‪ .‬این‌ خازنها به‌ صورت‌ پله‌های‌ مختلفی‌دسته‌بندی‌ شده‌اند و به‌ وسیله‌‬
‫رگوالتور اتوماتیك‌ توان‌ راكتیو از طریق‌كنتاكتور یا كلیدهای‌ الكترونیكی‌ به‌ تناسب‌‬
‫بار موجود به‌ مدار وارد یاخارج‌ می‌شوند‪ .‬شکل ‪ : 17‬مثالی از فرم مدولی سیستم‬
‫اصالح ضریب قدرت كنترل‌ بر جبران‌سازی‌ مركزی‌ به‌ راحتی‌ امكان‌پذیر است‌‪.‬‬
‫تجهیزات‌ تنظیم‌توان‌ مدرن‌ دارای‌ كنترل‌ مداوم‌ روی‌ وضعیت‌ كلیدها ضریب‌ توان‌‬
‫وجریان‌ مؤثر و راكتیو و همچنین‌ كنترل‌ روی‌ هارمونیك‌های‌ موجود درشبكه‌‬
‫هستند‪ .‬در اغلب‌ اوقات‌ توان‌ راكتیو كمتری‌ از آنچه‌ محاسبه‌ شده‌مورد نیاز است‌‪.‬‬
‫خازنهای قدرت بایدعاری از‪PCB‬‬ ‫فصل چهارم ‪ :‬خازنهای قدرت‬
‫(مواد سمی) بوده و دارای عایقی با خاصیت خود ترمیمی با شد ‪ .‬در صورتیکه در‬
‫اثر اضافه بار ( مثال ولتاژ باال ) شکست الکتریکی رخ دهد کویل خود را ترمیم‬
‫می کند‪ .‬گذشته از این خازنها امکانات ایمی اضافی مانند فیوز داخلی قابل اطمینان‬
‫را داراست ‪ .‬فیوزی که در برابر اضافه فشار داخلی بعنوان عنصر حفاظتی عکس‬
‫العمل نشان می دهد برای به کارگیری خازنهای قدرت در شبکه اصوال سه عامل‬
‫اهمیت دارد‪ · :‬میزان تحمل اضافه بار · طول عمر باال · ایمنی باال در بار زیاد و‬
‫خرابی خازنهای قدرت دارای ساختار با چگالی انرژی باال هستند ‪ .‬در یک حجم‬
‫یک لیتری امروزه حدود ‪ kVAr 15‬توان راکتیو را می توان تولید کرد‪ .‬این‬
‫پیشرفت با به کارگیری عایقهایی با تلفات پایین و ضریب دی الکتریکی باال حاصل‪M‬‬
‫شده است ‪ .‬برای د ست یابی به طول عمر باال می بایستی تخلیه های جزیی محدود‬
‫شوند‪ .‬این تخلیه های جزیی تخلیه های کوچکی هستند که در داخل دی الکتریک به‬
‫وجود می آیند ‪ .‬برای محدود کردن این تخلیه های جزیی مطمئن ترین راه ‪ ،‬اشباع‬
‫عایق با پر کننده ای مایع است ‪ .‬این مایع به وسیله خواص شیمیایی خود تخلیه های‬
‫جزیی را محدود می کند ‪ .‬روغن گیاهی پایدار شده که در خازنها به کار می رود‬
 ‫به صورت چشمگیری دارای این خواص است این روغن غیر سمی بوده و برای‬
‫محیط زیست مسئله ساز نیست ‪ .‬نقطه اشتعال آن ‪ 250oC‬است ‪ .‬این مایع عمال از‬
‫آتش سوزی جلوگیری می نماید ‪ .‬در مقایسه با مایع های اشباع کننده دیگر که در‬
‫خازنهای قدیمی به کار می رفت ( اصوال روغنهای معدنی با نقطه اشتعال‬
‫‪ ) 130oC‬این روغن غیر قابل اشتعال است ‪ -4-1 .‬ظرفیت جریان‪ :‬در شبکه با‬
‫هارمونیک احتمال پدید آمدن رزونانس همراه با اضافه ولتاژ وجود دارد و قبل از‬
‫آن جریان مجاز شبکه را باید مدنظر داشت‪ .‬مثال اگر حدود‪ %7‬هارمونیک مرتبه‬
‫‪ 11‬وجود داشته باشد‪ ،‬ولتاژ ‪ %7‬افزاش می یابد ولی مقدار جریان موثر خازن‬
‫‪ 1.33‬برابر جریان نامی خازن می گردد ‪ .‬بنابراین اهمیت حداکثر اضافه جریان‬
‫مجاز بیشتر از حداکثر اضافه ولتاژ مجاز است‪.‬‬
‫بعضی از شرکتها تنها خازنهای ‪ 400‬ولت را برای کار در شبکه های ‪ 400‬ولت‬
‫تحمل‬ ‫استفاده می کنند ‪ .‬میزان ظرفیت جریانی آنها به شرح زیر است ‪· :‬‬
‫تحمل جریان ضربه ای با دامنه‬ ‫داثمی دو برابر جریان نامی در ‪ 400‬ولت ·‬
‫‪ 300‬برابر جریان نامی خازنهای طبق استا دارد ‪ VDE560‬و استا دارد ‪60831‬‬
‫‪ EN‬بخش های ا و ‪ 2‬به صورت زیر قابل بارگذاری هستد ‪440 480 570 620‬‬
‫ولتاژ نامی (ولت) ‪ 8 484 528 627 682‬ساعت در روز ‪506 552 656 713‬‬
‫‪ 30‬دقیقه در روز ‪5 528 576 684 744‬دقیقه ‪1 572 624 741 806‬دقیقه‬
‫اضافه ولتاژ ‪ ،‬اضافه دما و هارمونیک ها طول عمر مورد انتظار را کوتاه می‬
‫کنند ه فقط افزایش دقت در تولید با کیفیت باال و استفاده از مواد اولیه بسیار با‬
‫کیفیت مانع از افزایش تلفات و تقلیل مقاومت عایقی و جریان مجاز خازن می‬
‫گردند ‪ .‬خازنهای تولیدی تحت آزمایشهای طوالنی مدت در شرایط ‪ 1.5‬برابر ولتاژ‬
‫نامی و ‪ 50oC‬درجه حرارت محیط و هارمونیک شدید قرار می گیرد ‪ .‬نرخ‬
‫خرابی خازن بوضوح کمتر از ‪ %1‬است ‪ .‬درصد خرابی نامحسوس است و تلفات‬
‫در سطح پایینی ثابت می ماند‪ -4-2 .‬رفتار ایمن در پایان طول عمر‪ :‬مسلم است که‬
‫اگر خازن تحت اضافه بار به پایان طول عمر خود نزدیک گردد باید ایمن باشد ‪.‬‬
‫این ایمنی فقط در خازنهایی وجود دارد که دارای قطع کنندهای باشد که‪· :‬‬
‫خازن را از شبکه جدا کند و به این‬ ‫در اثر فشارداخلی عمل کند ·‬
 ‫وسیله مانع از تخریب پوسته خازن شود‪ .‬به خاطر چگالی انرژی باالی خازنهای‬
‫مدرن از گرانترین و موثرترین قطع کننده ها استفاده می شود که دارای درپوش‬
‫خمیده قابل انعطاف است‪ .‬بدنه آلومینیومی و درپوش آنها به هم نورد شده اند و با‬
‫یک ماده االستیک آب بندی می گردد‪ .‬پوشش دیافراگمی لبه داری که روی خازن‬
‫است قسمت اتصال خازن را در حالت‪ M‬کار عادی نگه می دارد‪ .‬در فشار حدود ‪3‬‬
‫بار در داخل خازن شروع به باد کردن می کند و تا حدود ‪ 10‬میلیمتر به باال‬
‫حرکت می کند‪ .‬بیشتر مواقع سیم های خازن پس از ‪ 5‬میلیمتر حرکت درپوش‬
‫بدون جرقه مجدد قطع می شود و خازن از شبکه جدا می شود‪ .‬اطمینان در تولید به‬
‫وسیله تست مجمومه ای کنترل می شود شرایط تست در ‪VDE 0560 ,IEC831‬‬
‫قسمت ‪ 41‬مشخص شده است‪ .‬عملکرد قطع کننده اضافه فشار در خازن ها این‬
‫خازن های قدرت پس از پایان طول عمر دراطرافشان تخریب بوجود نمی آورند‪.‬‬
‫‪ -4-3‬کیفیت و ایمنی در خازن های قدرت‪ :‬کیفیت هر محصول الزمه عمر طوالنی‬
‫آن محصول است ‪ .‬این مطلب به ویژه در مورد خازن های قدرت صادق است تا‬
‫آنجا که میزان اضافه بار قابل تحمل خازن و ایمنی خازن در هنگام خرابی آن از‬
‫عوامل اصلی و تعیین کننده کیفیت خازن هستند و حتی در حال حاضر با افزایش‬
‫هارمونیک در شبکه میزان مقاومت خازن نسبت به اضافه بارهای هارمونیکی نیز‬
‫به جمع شروط الزم جهت کیفیت خازن پیوسته است ‪ .‬در حال حاضر تولید خازن‬
‫های چگالی بسیار باال امکان پذیر است وسازندگان قا در به تولید خازنی شده اند‬
‫که در حجمی کمتر از یک لیتر ‪ 15‬کیلو وار توان راکتیو تولید می نماید ‪.‬رمز‬
‫با ضریب تلفات‪ M‬کمتر‬ ‫چنین پیشرفتی در به کارگیری دی الکتریک هایی ‪· :‬‬
‫با قابلیت تحمل شدت میدان های قوی با شدت بیش از‬ ‫از ‪· w/kVAr 12‬‬
‫‪ kv/mm 100‬یا ‪ 100v/mic m‬است ‪ .‬برای تولید خازنی با عمر طوالنی و‬
‫تضمین شده باید از تخلیه های جزئی (‪ )Partial Discharge‬درون دی الکتریک‬
‫جلو گیری نماییم ‪ .‬با توجه به شدت میدان بسیار قوی داخل دی الکتریک (‪140‬‬
‫‪ ) KV/mm‬می توان تصویر از قدرت تخلیه های جزئی بدست آورد ‪ .‬روش های‬
‫جلو گیری از وقوع تخلیه های جزئی بر اساس ترکیبی از خالقیت و تجربه استوار‬
‫است ‪ .‬در این زمینه نیز تولید کنندگان توانسته اند با تکیه بر تجارب و تکنولوژی‬
 ‫های خود به موادی بسیار موثر و در عین حال سازگار با محیط زیست (نوعی‬
‫ماده گیاهی) دست یابند ‪ .‬بعنوان نمونه در خازن های مذکور از مواد پرکننده ای‬
‫استفاده شده که دمای اشتعال آنها بیش از ‪ 250‬درجه ساستیگراد بوده که در مقایسه‬
‫با دیگر مواد پرکننده به ویژه روغن های معدنی با دمای اشتعال حدود ‪ 130‬درجه‬
‫ساستیکراد تحقیقا غیر قابل اشتعال هستند ‪ .‬در مدل خازن های جدید از هیچ ماده‬
‫پرکننده ای مثل رزین ‪ ،‬ژله ‪ ،‬مواد ژل مانند ‪ ،‬گاز ‪ SF6‬یا گازهای مشابه دیگر‬
‫استفاده نشده است بلکه مواد غیر قابل اشتعال با منشاء معدنی به عنوان پایدار ساز‬
‫مورد استفاده قرار گرفته است ‪ -4-4 .‬تست طول عمر و نتایج عملی حاصل‪ M‬از‬
‫نصب خازن ها در شبکه‪ :‬غالبا برای تعیین طول عمر خازن از آزمایش طول عمر‬
‫شرح داده شده در استاندارد ‪ VDE‬و ‪ lEe‬استفاده می گردد ‪ .‬در بخش ‪ 8‬از‬
‫استاندارد ‪ VDE 0560‬روش آزمایش به شرح زیر تعیین شده است ‪ :‬خازن را‬
‫تحت ولتاژی باالتر از ولتاژ نامی اش قرار دهید ‪ .‬طول عمر خازن از ضرب مدت‬
‫زمان آزمایش (فاصله زمانی از لحظه اعمال اضافه ولتاژ تا لحظه خرابی خازن )‬
‫در ضریب (‪ )Utest/UN‬به دست می آید‪ .‬در طول مدت آزمون‪ %3‬خرابی نمونه‬
‫های ازمایش مجاز است ‪ .‬این تست ابتدا برای خازن های کاغدی ‪ -‬روغنی با‬
‫ضریب تلفات‪ M‬حدود ‪ W/kVAR 5‬مورد کاربرد قرار می گرفته است ‪ .‬برای خازن‬
‫های ‪ MKP‬جدید با عایق پلی پروپلین و جوشن های بخار فلز و ضریب تلفات‬
‫کمتر از ‪ %10‬تلفات خازن های قدیمی این تست صادق نمی باشد ‪ .‬عالوه بر‬
‫اینکه در خالل تست ‪ %3‬خرابی مجاز شمر ده شده است که امروزه چندان مقبول‬
‫نیست ‪ .‬به د لیل آن که این تست هیچ اطالعاتی در خصوص طول عمر مفید و قابل‬
‫انتظار به دست نمی دهد تنها برای تعریف و تعیین کلی کیفیت یک خازن مفید است‬
‫‪ .‬بر این اساس برخی از سازندگان از چنین آزمونهایی برای تعیین طول عمر‬
‫استفاده نکرده بلکه بر اساس آمار و اطالعات اخد شده از خازن های نصب شده در‬
‫شبکه طول عمر خازن را تعیین می نماید ‪ -4-5 .‬ایمنی خازن ها هر خازنی با هر‬
‫درجه کیفیت و با عمری هر چند طوالنی روزی خراب می شود ‪ .‬با توجه به این‬
‫نکته که پس از مدت زمان طوالنی که خازن خراب می شود گار انتی آن دیگر‬
‫معتبر نیست ‪.‬خرابی خازن باید هیچگونه اثر سوء یا خرابی در اطرافش در اثر‬
‫انفجار ‪ ،‬آتش سوزی و یا انتشار گازهای آتشزا یا سمی ایجاد نماید ‪ .‬لذا در طراحی‬
‫خازن باید احتمال هر گونه خرابی در نظر گرفته شود و طراحی به گونه ای‬
‫صورت پذیرد تا از ایجاد تخریب و آثار سوء در محیط اطراف جلو گیری گردد ‪.‬‬
‫مکانیسم خود‬ ‫به همین دلیل خازن ها دارای دو سیستم ایمنی مجزا هستند‪) 1 :‬‬
‫قطع کننده اضافه فشار داخلی در خازن ها به جای جوشن های‬ ‫ترمیمی ‪) 2‬‬
‫معمولی (فویل فلزات ) از الیه های بسیار نازک بخار فلزات استفاده شده است ‪.‬‬
‫ضخامت و دیگر مشخصات این الیه ها به گونه ای است که با وجود ضخامت‬
‫بسیار اندک در برابر موجها و حالت‪ M‬های گذرای جریان و ولتاژ مقاوم هستند و در‬
‫عین حال تبخیر سطح جوشن در اطراف محل اتصالی در دی الکتریک موجب‬
‫ایزوله شدن محل ضعیف(اتصال کوتاه) در دی الکتریک می شود ‪ .‬با وجود آنکه‬
‫بخشی از جوشن از دست می رود تنها یک ده میلیونیم (‪ )7-10‬ظرفیت کاهش می‬
‫یابد‪ .‬خازن های قدرت تولیدی جدید مجهز به قطع کننده اضافه فشار داخلی هستند‬
‫که در طی سالها گسترش و بهبود یافته اند و حتی امروز هم تالش بسیاری در‬
‫بهبود این مکانیسم صورت می پذیرد ‪ .‬در خازن های نسل جدید از هیچ گازی به‬
‫عنوان پر کننده استفاده نشده است چرا که به دلیل تراکم پذیری گازها برای رسیدن‬
‫به فشار داخلی خازن به حدی که قطع کننده اضافه فشار داخلی فعال شود الزم‬
‫است تا تخریب شدیدی در خازن ایجاد گردد ‪ .‬همچین از پرکنندههای ژله ای و ژل‬
‫مانند نیز استفاده نشده است‪ .‬چون در صورت تخریب دی الکتریک گازهای تولید‬
‫شده نمی توانند در مواد مذکور حرکت کنند لذا امکان فعال سازی مکانیسم قطع‬
‫کننده اضافه فشار وجود دارد که نهایتا منجر به انفجار خازن می گردد ‪ .‬موثر‬
‫ترین و در عین حال گران ترین روش قطع کنندهاضافه فشار درپوش های دیا‬
‫فراگمی است ‪ .‬در خط تولید در بین درپوش و بدنه آلومینیومی ماده ای االستیک به‬
‫منظور درزگیری قرار می گیرد و درپوش و بدنه کامال درهم پیچیده می شود ‪.‬‬
‫بدین ترتیب نرخ نشتی خازن در طول زمان طوالنی قابل صرف نظر است ‪ ( .‬در‬
‫صورتیکه تدابیری برای کاهش نرخ به کار بسته نشود گازهای تولید شده در داخل‬
‫خازن به بیرون نشت کرده موجب اختالل در عملکرد مکانیسم قطع کننده اضافه‬
‫فشار داخلی می گردد ) سیم های ارتباطی در روی درپوش به ترمینال لحیم می‬
 ‫شود ‪ .‬با افزایش فشار داخلی درپوش می تواند تا ‪ 10‬میلیمتر به سمت باال حرکت‬
‫کند ‪ .‬در اغلب اوقات پس از پنج میلیمتر حرکت دیافراگم سیم های ارتباطی قطع‬
‫شده و خازن از شبکه جدا می گردد ‪ .‬اطمیان بخش بودن این مکانیسم ( قابلیت‬
‫اطمینان آن ) بر اساس آزمایش های مذکور در استانداردهای ‪ lEe 831‬و ‪0560‬‬
‫‪ VDE‬مورد ارزیابی قرار میگیرد ‪ .‬بدین ترتیب خازن ها از ایمنی بسیار باالیی‬
‫برخوردارند‪ -4-6 .‬قابلیت تحمل اضافه بار‪ :‬در شبکه های آلوده به هارمونیک‬
‫وقوع اضافه ولتاژ و اضافه جریان ناشی از رزونانس اجتناب‪ M‬ناپذیر است ‪ .‬به‬
‫عنوان مثال تنها با حضور ‪ %8‬هارمونیک مرتبه یازدهم مقدار موثر ولتاژ ‪0.3‬‬
‫درصد افزاش می یابد ولی جریان عبوری از خازن ‪ 33‬درصد افزایش می یابد ‪.‬‬
‫همانطور که دیده می شود ظرفیت تحمل اضافه جریان به مراتب مهم تر از‬
‫ظرفیت تحمل اضافه ولتاژ است ‪ .‬با این وجود سازدگان خازن هایی با مشخصات‬
‫ولتاژ قابل تحمل ‪ 440‬ولت‬ ‫ذیل را برای شبکه ‪ 400‬ولت تولید می نمایند ‪· .‬‬
‫قابلت تحمل دائمی حداقل ‪ 2‬برابر جریان نامی ·‬ ‫به صورت دائمی ·‬
‫مقاوم در برابر جریان لحظه ای حداقل ‪ 300‬برابر جریان نامی ‪ -4-7‬دمای قابل‬
‫تحمل‪ :‬به ازای هر ‪ 10‬درجه سانتیگراد کاهش در دما سرعت واکنش های شیمیایی‬
‫( مثل خوردگی و مانند آن ) نصف می شود ‪ .‬به همین دلیل به طور کلی اگر خازن‬
‫در محیطی با دمای کمتر از دمای نامی خود قرار گیرد طول عمری طوالنی تر‬
‫خواهند داشت ‪ .‬خازن های جدید گرمای بسیار اندکی تولید می نمایند و دمای بدنه‬
‫خازن ها بیشتر تحت تاثیر گرمای محیط و گرمای تولید شده دیگر تجهیزات مثل‬
‫چوک ها و فیوزها قرار میگیرند ‪ .‬به ویژه فیلترهای هارمونیکی باید به گونه ای‬
‫نصب شود تا گرمای تولیدی آنها کمترین اثر را بر بدنه خازن ها داشته باشد و این‬
‫نکته ای است که در سیستم های جبران ساز جدید کامال رعایت می گردد ‪-8 .‬‬
‫‪ -4‬کیفیت قابل اندازه گیری‪ :‬ظرفیت بار پذیری و در نتیجه کیفیت محصوالت به‬
‫آموزش کامل افراد خط تولید به نحوی‬ ‫روش های زیر تعیین می گردد ‪· :‬‬
‫·‬ ‫که تمامی آنها به طور کامل از روند تولید و اهمیت هر مرحله مطلع باشند‪.‬‬
‫با انجام تست های نممونه ای در خالل فرآیند تولید کویل های خازنی روزانه‬
‫بازرسی شده باید جریان هجومی با دامنه ‪ 500‬برابرجریان نامی را به دفعات‬
‫تست بارگذاری دراز مدت با جریان حداقل ‪ 2.5‬برابر جریان‬ ‫تحمل نمایند ‪· .‬‬
‫نامی (‪ ) In *2.5‬و ولتاژی در محدوده ‪ 600‬الی ‪ 700‬ولت به مدت حداقل ‪1000‬‬
‫در تست های نهایی با شرایطی به مراتب فراتر از آنچه در‬ ‫ساعت‪· .‬‬
‫استانداردهای ‪ EN 60831‬و ‪ 831IEC‬ذکر شده است ‪ .‬ضریب تلفات‪ M‬دی الکتریک‬
‫پلی پروپلین مورد استفاده در خازن های جدید در حدود ‪w/kVAr 0.2( 2 * 4-10‬‬
‫) است ‪ .‬جوشن های متالیزه و کنتاکت ها و مسیرهای جریان در خازن موجب‬
‫افزایش تلفات اهمی می شوند به نحوی که ضریب تلفات اندازه گیری شده در‬
‫ترمینال های خازن تا ‪ ) w/kVAn 0.5( 5*4-10‬افزایش می یابد ‪ .‬مقدار ضریب‬
‫تلفات خازن در فرکانس ‪ 1‬کیلوهرتز اندازه گیری می شود که نشانگر مقدار‬
‫مقاومت اهمی مدارات داخلی است و برای دست یابی به حداکثر ظرفیت بار‬
‫‪ -4-9‬انواع خازن از‬ ‫خازنی باید تا سر حد امکان کوچک نگاه داشته شود‪.‬‬
‫لحاظ کنترل توان راکتیو ‪ -4-9-1‬خازن سوییچ شونده خازن سوییچ شونده )‬
‫‪ )switching capacitor‬پاسخی به نیاز صنعت برق ‪ :‬این مجموعه ‪ ،‬یک کنترل‬
‫کننده توان را کتیو در ظرفیت های کوچک ‪ ،‬با ابعادی کوچک است ‪.‬با بکار گیری‬
‫مدارهای کنترل کننده خاص و کلید زنی مکانیکی یا الکترونیکی خازن ‪ ،‬اصالح‬
‫ضریب قدرت یا کاهش تلفات در شبکه های توزیع امکان پذیر است ‪.‬‬
‫اجزاء مختلف خازن سوئیچ شونده عبارتند از ‪ -1 :‬مدار کنترل بر اساس ضریب‬
‫قدرت ‪ -2‬کلید زنی مکانیکی یا الکترونیکی ‪ -3‬تر انس جریان اندازه گیری ‪-4‬‬
‫خازن اصالح ضریب قدرت چگونگی عملکرد مدار کنترل ‪ :‬این مدار با اندازه‬
‫گیری ولتاژ و جریان ‪ ،‬فرمان ورود و خروج خازن را به مدار با کلید زنی صادر‬
‫می کند ‪ .‬برای وارد شدن خازن به مدار دو شرط زیر باید برآورده گردد ‪-1 :‬‬
‫توان راکتیو مانده در مدار پس از وارد شدن خازن کمتر از توان راکتیو موجود‬
‫گردد ‪ -2 .‬ضریب توان از مقدار مشخصی بیشتر نگردد ‪ .‬لزوم وجود دو شرط‬
‫برای مواردی که توان راکتیو مدار کمتر از توان راکتیو نامی خازن و بیشتر از‬
‫‪ %50‬توان راکتیو خازن باشد نمایان است ‪ .‬به طور مثال اگر جریان راکتیو ‪10‬‬
‫آمپر در مدار وجود داشته باشد جریان راکتیو مدار در صورت وارد شدن خازن به‬
‫‪ 8‬آمپر تقلیل می یابد‪ .‬در این شرایط با فرض باری با ضریب توان ‪ 0.7‬وارد‬
 ‫کردن خازن ضریب توان را به ‪ 0.78‬تغییر می دهد ‪ .‬بنابراین افزودن واحد‬
‫محاسبه ضریب توان به این کنترل کننده تضمین کننده عملکرد مناسبتر آن و جلو‬
‫گیری از خازنی شدن شبکه است ‪ .‬مدار کلید زنی مکانیکی یا الکترونیکی‪ :‬بر‬
‫اساس نتایج حاصل‪ M‬از آزمایشات گوناگون با استفاده از کنتاکتورهای سازندگان‬
‫معروف کنتاکتور شکل محفظه قوس و خصوصیات‪ M‬مدار مغناطیسی کنتاکتور‬
‫مورد نیاز دقیقا تعیین گردیده و پس از بررسی سازندگان مختلف کنتاکتور کنتا‬
‫کتوری با تمام ویژگی های مورد نظر برای کار در شرایط ویژه تهیه گردیده‬
‫است ‪ .‬ترانس جریان اندازه گیری‪ :‬ترانس جریان اندازه گیری به کار برده شده‬
‫قابلیت نصب در فضای آزاد را دارد ‪ .‬با توجه به تغییر مشخصات‪ M‬هسته آهن بر‬
‫اثر تغییرات دما و شوکهای جریان به منظور باال بردن دقت اندازه گیری باید از‬
‫آهن خاصی برای هسته تر انس استفاده گردد ‪ .‬عالوه بر این نحوه آب بندی‬
‫اتصاالت ترانس و تثبیت مکانیکی ترانس بر روی سیم نیز برای کارکرد مناسب‬
‫آن در فضای آزاد از دیگر مسایل نصب ترانس جریان در فضای آزاد است ‪-2 .‬‬
‫‪ -4-9‬خازن ثابت از آنجا یی که اغلب مصارف خانگی همراه با ضریب قدرت‬
‫پایین است و از طرفی اغلب مصرف کننده های خانگی از طرف وزارت نیرو به‬
‫عنوان مصرف کننده تک فاز شناخته شده و نیازی به نصب کنتور راکتیو ندارند ‪،‬‬
‫تمامی علل فوق الذکر عاملی است جهت پایین آمدن ضریب توان شبکه توزیع فشار‬
‫ضعیف که نیاز روز افزون به خازن گذاری در سطح شبکه را افزایش می دهد ‪.‬‬
‫از این رو خازنهای ثابت باید دارای حداقل مشخصه های زیر باشد ‪ -1 .‬قابل‬
‫نصب در فضای آزاد ‪ -IP 2 = 54‬نصب راحت برروی تیرهای فشار ضعیف‬
‫شبکه توزیع ‪ -3‬دارای نشاگر عملکرد قطع کننده اضافه فشار ‪ -4‬مقاوم در برابر‬
‫تابش مستقیم نور خورشید‪ .‬با این روش نیاز به ساخت بانک خازنی و اشغال فضا‬
‫در پستهای فشار ضعیف از میان می رود و با هزینه مناسب و صرف زمان کمتر‬
‫می توان ضریب قدرت شبکه فشار ضعیف را افزایش داد ‪ -4-10 .‬مشخصات‬
‫فنی خازن ها ‪ )1 :‬مشخصات مکانیکی خارجی ‪ :‬الف ) بدنه آلومینیومی استوانه ای‬
‫شکل ب ) ارتفاع پ ) قطر ت ) وزن ث ) پیچ زیر همراه مهرۀ ‪ )M12 2‬ساختار‬
‫درونی ‪ :‬الف) جوشن خازن از فیلم های آلومییومی با مشخصات زیر میباشد ‪:‬‬
 ‫چگالی مقاومت مخصوص دمای ذوب ظرفیت گرمایی ضریب هدایت گرمایی‬
‫ضریب انبساط طولی ب) دی الکتریک خازن ‪ ،‬فیلم ‪ polypropylene‬با ضخامت‬
‫‪ 7µm‬محصول واکنش یونی با مشخصات‪ M‬به شرح زیر‪ :‬چگالی مقاومت‬
‫مخصوص در عمق مقاومت رویه استحکام الکتریکی تلفات در ضریب دی‬
‫الکتریک در استحکام نشتی انبساط گسیختگی سختی فشار گلوله حداکثر درجه‬
‫حرارت کار استحکام در برابر جسم گداخته جذب آب در ‪ 7‬روز استحکام جریان‬
‫خزنده استحکام قوس الکتریکی ج) ساختمان داخلی ‪ :‬فیلمهای متالیزه مطابق شکل‬
‫‪ 1‬روی هم قرار گرفته و در جهت فلش بدور میله ای پیچیده می شوند تا ظرفیت‬
‫مطلوب بدست آید ‪ .‬مطابق شکل ‪ 2‬سه خازن روی هم قرار گرفته و توسط سیم از‬
‫داخل بهم متصل میشوند نهایتا سه سر سیم روی درپوش لحیم شده به دور خازن‬
‫کاغد نوع ‪ Kraft‬پیچیده می شود و درون بدنه استوانه ای شکل قرار میگیرد ‪.‬‬
‫فضاهای خالی با روغن گیاهی بدون ‪ PCB‬بانقطه اشتعال ‪ 250‬درجه سانتیگراد‬
‫‪ )3‬مکانیسم های حفاظتی ‪ :‬الف ) خازنها مجهز به قطع کننده‬ ‫برمیگردند ‪.‬‬
‫های داخلی بوده که با افزایش فشار گازهای درونی بر اثر تجزیه شیمیایی و یا‬
‫پایان رسیدن عمر خازن باعث قطع خازن از شبکه و اجتناب از افزایش فشار‬
‫داخلی و نشت گاز هیدروژن و یا انفجار خازن میگردد ‪ .‬ب)بر اساس ‪IEC 22‬‬
‫‪ 831-part 1-clause‬هر خازن یا بانک خازنی باید مجهز به سیستم دشارژ ولتاژ‬
‫باشد که ولتاژ‪ √ * Un(peack) 2‬را در زمان ‪ 3‬دقیقه به ‪ 75‬ولت یا کمتر‬
‫برساند‪ .‬این در حالی است که خازن های جدید در زمان ‪ 1‬دقیقه ولتاژ)‪Un(peack‬‬
‫‪ √ * 2‬را به ‪ 75‬ولت می رسانند و انواع جدیدتر با مقاومت تخلیه ‪ 275kΩ‬ولتاژ‬
‫‪ √ * Un(peack) 2‬را در مدت ‪ 1‬دقیقه به ‪ 50‬ولت می رسانند‪ )4 .‬بر اساس‬
‫‪ l IEC 831-part 1-clause 7.2‬تلرانس خازنها باید بین صفر الی ‪ 10‬درصد‬
‫باشد ‪ .‬خازنهای جدید دارای تلرانسی از ‪ 5‬الی‪ -5‬درصد ظرفیت نامی میباشد ‪)5 .‬‬
‫‪ 9.1l IEC 831-part 1-clause‬شرایط ‪ Routing Test‬برای تست ولتاژ بین‬
‫ترمینالها را ولتاژ سینوسی با دامنه ‪ 2.5‬برابر ولتاژ نامی (‪ ) Ut=2.15Un‬با‬
‫فرکانس ‪15‬هرتز الی ‪ 100‬هرتز و اعمال ولتاژ تست به مدت زمان دو ثانیه (‬
‫‪ ) t=2s‬تعیین نموده است ‪ .‬در هنگام آزمایش فعالیت مکانیسم ‪ SelfHealing‬مجاز‬
‫است‪ .‬خازنهای جدید توان تحمل ولتاژ سینوسی با دامنه ‪ 2.15‬برابر ولتاژ نامی با‬
‫فرکانس ‪ 15‬الی ‪ 100‬هرتز در مدت زمان (‪ )t=2s‬دارند ‪IEC 831-part 10 )6‬‬
‫‪ 1-clause‬شرایط تست ولتاژ بین ترمینال و بدنه را ولتاژ ‪ 3‬کیلوولت(‪)Un=3kv‬و‬
‫اعمال ولتاژ تست به مدت ‪ 10‬ثانیه یا با ولتاژ تست ‪ 3.6‬کیلوولت و مدت زمان ‪2‬‬
‫ثانیه تعیین نموده است‪ .‬خازن های جدید قادر به تحمل ولتاژ ‪ 3‬کیلوولت در مدت‬
‫زمان ‪ 2‬ثانیه هستند‪ )7 .‬براساس ‪ IEC 831-part 1-clause 20.6‬اضافه‬
‫ولتاژها و زمان حضورشان باید بر طبق جدول زیر باشد‪ :‬دوام ضریب ولتاژ *‬
‫)‪ Un(rms‬نوع دائمی ‪Power Frequency 8 1.1‬ساعت در هر روز ‪1.21‬‬
‫‪Power Frequency 30‬دقیقه در هر روز ‪Power Frequency 5 1.26‬دقیقه‬
‫در هر روز ‪Power Frequency 1 1.32‬دقیقه در هر روز ‪Power 1.4‬‬
‫‪ )Frequency 8‬حداکثر اضافه جریان مجاز بر طبق ‪IEC 831-part 1- 21‬‬
‫‪ clause‬در ولتاژ نامی و فرکانس نامی برابر ‪ 1.3In‬می باشد و با در نظر گرفتن‬
‫تلرانس خازنها حداکثر اضافه جریان مجاز ‪ In 1.5‬میباشد ‪.‬حداکثر اضافه جریان‬
‫مجاز خازنهای جدید در ولتاژ نامی و فرکانس نامی برابر ‪ In1.7‬و با محسوب‬
‫کردن تلرانس خازنها ( حداکثر‪ )%5‬حداکثر اضافه جریان مجاز ‪ In 1.8‬میباشد ‪.‬‬
‫‪ -D C B A Symbol 55 50 45 40 Max ºC 11-4‬پاپداری شدت جریان در‬
‫هنگام وصل ( ‪ : ) Inrush Current‬خازنهایی که جهت اصالح ضریب قدرت‬
‫استفاده می گردد دائما در مدار قرار گرفته و یا از مدار خارج می شود بابر این‬
‫خازنها در این حالت‪ M‬می بایستی بدون اینکه در طول عمر آنها خللی وارد آید شدت‬
‫جریان وصل را تحمل نمایند‪ .‬این پایداری در مقابل ضربه های الکتریکی بستگی‬
‫به محل اتصال و کنتاکتهای دی الکتریک داشته که با توجه به فناوری جدید در‬
‫ساخت این نوع خازنها سطح محل اتصال الکترودهای خازنهای تکفاز به یکدیگر‬
‫به طریق ایجاد سطح موجی افزایش یافته واین تکنولوژی جدید که انحصارا موج‬
‫شکن نامیده می شود تحول بزرگی در این زمینه به وجود آورده است و به لحاظ‬
‫این قابلیت خازنهای درای این تکنولوژی قادر خواهند بود شدت جریان وصل را تا‬
 ‫‪ 200‬برابر جریان نامی تحمل نمایند ‪ )Is=200In ( .‬این پایداری در مقابل شدت‬
‫جریان وصل زیاد در موارد زیر از اهمیت بسزایی برخوردار است ‪ -1 :‬اتصال‬
‫خازن به صورت موازی ‪ -2‬قابلیت در مدار قرار دادن خازنها بدون نیاز به سلف‬
‫تغذیه ( ‪ - 3 ) dIscharge reactor‬بانکهای خازنی که در آنها از کنتاکتورهای‬
‫موتوری استفاده می گردد‪ -4 .‬در مدار قرار گرفتن مجدد بانکهای خازنی بعد از‬
‫قطع ولتاژ و یا قطع کامل برق با توجه به موارد گفته شده رعایت موارد به شرح‬
‫ذیل جهت محدود کردن جریان توصیه می گردد ‪-1 :‬استفاده از کتاکتورهایی که از‬
‫مقاومت پیش وصل شونده استفاده می نمایند( کنتاکتورهای مخصوص خازنی ) ‪-2‬‬
‫استفاده از سیم پیچ سری با هسته هوایی ‪ -4-12‬حفاظت در برابر اضافه جریان ‪/‬‬
‫اتصال کوتاه‪ :‬جهت حفاظت در برابر اتصال کوتاه می بایست از فیوزهای ‪ HRC‬یا‬
‫کلید های ‪ MCCB‬استفاده شود ‪ .‬تجهیزات اتصال کوتاه و کابلهای متصل شده می‬
‫بایست برای ‪ 1.5‬برابر جریان نامی خازنها برای حالت کارکرد داثمی در نظر‬
‫گرفته شوند ‪ .‬فیوزهای ‪ HRC‬خازنها را درمقابل اضافه بار محافظت نمی کنند ‪.‬‬
‫جریان نامی فیوزها می بایستی در محدوده ‪ 1.5‬تا ‪ 1.8‬برابر جریان نامی خازن‬
‫در نظر گرفته شود ‪ ) 9 .‬رنج دمایی خازنهای جدید از ‪ 40oC‬تا ‪ 75oC‬میباشد‪.‬‬
‫‪ ) 10‬خازنها مجهز به مکانیسم ‪ Self Hiling‬می باشند ‪ .‬خازن از روی هم قرار‬
‫گرفتن و پیچانده شدن دو فیلم ‪ Polyproplylen‬متالیزه مطابق شکل زیر تشکیل‬
‫می گردد‪ .‬اگر در هنگام کار عایق بین دو فیلم آلومینیمی صدمه ببیند و باعث‬
‫اتصالی دو فیلم به یکدیگر گردد عبور جریان بسیار زیاد از محل اتصالی باعث‬
‫تبخیر آلومینیم گشته و اتصالی را قطع میکند تبخیر در دمای حدود‪ 200oC‬صورت‬
‫میگیرد ( بدلیل نازکی فیلم آلومینیم ) و از آنجا که مقاومت ‪ Polypropylene‬در‬
‫برابر جسم گداخته یک میباشد در هنگام تبخیر آلومینیوم فیلم عایق صدمه نمی بیند‬
‫و ارتباط الکتریکی قطع می گردد ‪ .‬الزم به ذکر است که در مدت اتصالی جریان‬
‫کشیده شده از شبکه تغییر محسوسی نمی کند ‪ )11 .‬با وجود اینکه تلفات ‪ tgδ‬عایق‬
‫‪ polypropylene‬برابر‪ 0.5W/kvar‬میباشد با به خدمت گرفتن تکنولوژی‬
‫پیشرفته تلفات خازن های تولیدی کوتر از ‪ W/kvar 0.5‬و بطور متوسط ‪0.3‬‬
 ‫‪ W/kvar‬میباشد‪ )12 .‬طول عمر خازنهای جدید ‪ 100000‬ساعت می باشد ‪.‬‬
‫باحتساب روزی ‪ 8‬ساعت طول عمر خازنها بیش از ‪ 34‬سال می باشد ‪ )13 .‬دامنه‬
‫پاسخ فرکانسی خازنهای جدید در فرکاس های باالی ( ‪ ) lMHZ‬حدود ‪ %4‬الی‬
‫‪ %6‬دامنه فرکانس (‪ ) Hz 50‬می باشد ‪ .‬این ویژگی موجب جذب پارازیت های‬
‫رادیویی موجود در شبکه و حدف هارمونی های باال می گردد در حالیکه در دیگر‬
‫خازنهای سلف پارازیتی در فرکاس باال به مراتب بیش از ظرفیت خازنی بوده و‬
‫موجب تشدید پارازیتها میگردد ‪ )14 .‬خازن توانایی کار کردن در شرایط آلودگی‬
‫بسیار شدید و رطوبت باال را دارا می باشد طول خزنده کنتاکتهای خازن (‬
‫‪ ) Creepage dIstance‬برابر ‪ 14mm‬می باشد ‪ )15 .‬در طراحی خازن های‬
‫جدید سعی بر این است که در حد اقل حجم و وزن به حد اکثر ظرفیت دست یافت‪.‬‬
‫به عنوان نمونه مشخصات یک نوع خازن در جدول زیر آورده شده است‪:‬‬
‫ظرفیت(‪ )KVAR‬وزن (‪ )Kg‬حجم ( ) قطر(‪ )cm‬ارتفاع (‪ )cm‬نوع ‪1.09 12.5‬‬
‫‪ 26.5 7 852‬نمونه ‪-4-13‬فرمول های محاسبات برای خازن‪ :‬خازن تکفاز‪:‬‬
‫خازن سه فاز‪:‬‬ ‫مثال خازن ‪ 83µF‬با ولتاژ ‪ 400‬ولت در فرکانس ‪50‬هرتز‬
‫مثال‪:‬خازن ‪ 332µF × 3‬با ولتاژ ‪ 400‬ولت در ‪ 50‬هرتز جریان فاز خازن‪ :‬مثال‪:‬‬
‫‪ 25‬کیلو وار در ولتاژ ‪ 400‬ولت ردیف فرکانس رزونانس ‪ fr‬و ضریب سلف (‪)P‬‬
‫خازن های سلف دار مثال‪ P=7% :‬در شبکه ‪ 50‬هرتز توان خازن سه فاز در‬
‫حالت چوک دار مثال‪ 332×3:‬در ‪ 400‬ولت ‪ 50‬هرتز با سلف ‪ P=7%‬ضریب‬
‫توان و محاسبه ‪ cosφ‬و ‪: tanφ‬‬
‫رگوالتورهای‬ ‫فصل پنجم‪ :‬رگوالتورهای توان راکتیو‬
‫میکروپروسسوری مسایل بغرنجی را حل می نمایند و قابلیت های بیشتری نسبت‬
‫به رگوالتورهای معمولی دارند‪ .‬نوآوری این دستگاهها در جهت پاسخگو یی به‬
‫نیازهای یک شبکه مدرن صنعتی است که به صورت های گوناگون قابل نصب‬
‫است ‪ .‬د قت و حساسیت این دستگاهها حتی برای شبکه های با هارمونیک باال قابل‬
‫توجه است ‪ .‬این دستگاهها همچنین پاسخگوی نیاز شبکه هایی است که در آنها به‬
‫طور مداوم یا ناگهانی جهت توان برعکس می شود و به شبکه اصلی جریان‬
 ‫تزریق می نمایند‪ .‬تمامی اجزا یک بانک خازنی توسط این رگوالتور کنترل شده و‬
‫از ایجاد اضافه بار جلو گیری می کند که افزایش طول عمر تجهیزات را به همراه‬
‫اندازه گیری دقیق‬ ‫دارد ‪ -5-1 .‬جزئیات بیشتر مشخصات‪ M‬توان‪Ø :‬‬
‫ضریب توان در شبکه های هارمونیک باال در محدوده بار ‪ 0.02‬تا ‪ 5‬آمپر در‬
‫مدار اندازه گیری و کنترل ضریب توان که با دقت باالیی بر اساس هارمونیک پایه‬
‫تثبیت ضریب توان به حداقل ضریب‬ ‫حتی در بار کم انجام می پدیرد‪Ø .‬‬
‫توان مطلوب و هم زمان جلو گیری از اضافه جبرانسازی در بارهای کم که این‬
‫خاصیت تنظیم‪،‬با استفاده از ایجاد شکست در منحنی های مشخص به دست می آیده‬
‫این منحنی ها تعیین می نماید که در حالت بار طبیعی شبکه برای رسیدن به‬
‫ضریب توان مطلوب جبران سازی می شود و در بارهای کمتر از فوق از‬
‫اندازه گیری و کنترل هارمونیک‬ ‫جبرانسازی جلو گیری می نماید‪Ø .‬‬
‫های ‪11، 7، 5‬و‪ 13‬در شبکه های فشار ضعیف‪ .‬به وسیله این کنترل ‪ ،‬دستگاه به‬
‫طور مرتب از کیفیت شبکه آگاه می شود و در هنگام افزایش دامنه هارمونیک ها‬
‫از مقدار خاصی هشدار صادر می نماید ‪ .‬بدین وسیله می توان به موقع از ایجاد‬
‫اختالالت در شبکه و در مصرف کننده مطلع و اقدامات الزم را برای جلو گیری‬
‫رله اضافه جریان در جبران سازهای بدون‬ ‫از آن به عمل آورد‪Ø .‬‬
‫راکتور ‪ .‬این عمل به عنوان حفاظت از اضافه بار در جبران سازی های بدون‬
‫راکتور است و از وقوع رزونانسهای هارمونیکی جلو گیری می کند ‪ .‬قطع جریان‬
‫هنگامی به وجود می آید که اضافه بار بیش از ‪ 75‬ثانیه دوام داشته باشد ‪ .‬رله‬
‫اضافه بار سریعتر از فیوز سری است که تنها در حالت اتصال کوتاه به صورت‬
‫تنظیم اتوماتیک تاخیر بر اساس توان مورد‬ ‫مطمئن عمل می کند ‪Ø .‬‬
‫نیاز‪ .‬به تغییر بار شدید بسیار سریع پاسخ داده می شود و به تغییر بار کند با‬
‫سرعت کمتری پاسخ داده می شود ‪ .‬در ضمن اطمینان حاصل می شود که پله های‬
‫خازنی که پس از قطع کامال تخلیه شده اند به شبکه وصل می شوند ‪ .‬کلیدزنی بر‬
‫اساس تغییرات بار و با کمترین تعداد قطع و وصل و به صورت ادواری انجام می‬
‫پدیرد‪ .‬این نوع تنظیم ترکیبی ما را به سوی کمترین تعداد قطع و وصل سوق می‬
‫دهد و بدین وسیله کمترین استهالک وطوالنی ترین طول عمر به دست می آید ‪Ø .‬‬
 ‫هم زمان از وضعیت بحرانی شبکه جلوگیری می شود‪ .‬بدین صورت که بر عکس‬
‫روش قدیمی توان خازن هنگام تغییر شدید بار سریع دقیق به میزان مورد نیاز‬
‫هنگام کاهش بار از جبران سازی اضانی طوالنی‬ ‫تنظیم می شود ‪Ø .‬‬
‫در شبکه هایی که دارای‬ ‫ترانسهای بی بار جلو گیری می شود ‪Ø .‬‬
‫هارمونیک هستند در کوتاهترین زمان ممکن هارمونیک ها توسط فیلترها جدب‬
‫شده و کاهش آنها تضمین می شود‪ .‬بدین وسیله با اطمینان از افزایش دامنه‬
‫رله‬ ‫هارمونیک ها هنگام تغییرات شدید بار جلوگیری می شود ‪Ø .‬‬
‫ولتاژ صفر و جریان صفر ‪ .‬این سیستم ایمنی در هنگام قطع مدار ولتاژ یا جریان ‪،‬‬
‫تجهیزات جبران سازی را از شبکه جدا می کند ‪ .‬بدین وسیله در طی قطع کوتاه‬
‫مدت ولتاژ از وصل تمامی خازن ها به ترانس بی بار جلو گیری می کند وگوالتور‬
‫پس از برگشت ولتاژ پله های خازن را مطابق با توان مورد نیاز مجددا وصل می‬
‫تنظیم توان راکتیو در مصرف کننده های دارای ژنراتور و با‬ ‫نماید‪Ø .‬‬
‫امکان بازگشت توان اکتیو ‪ .‬برای کار در این نوع شبکه ها رگوالتور به دستگاه‬
‫اندازه گیری چهار ناحیه ای مجهز است ‪ .‬به غیر از این می توان دو مشخصه‬
‫کنترلی متفاومت برای حالت‪ M‬های مصرف و برگشت توان اکتیو به کار گرفته‬
‫شود ‪ .‬بدین وسیله اطمینان حاصل می شود که در هنگام برگشت توان اضافه‬
‫جبران سازی رخ ندهد و همچنین جریان راکتیو از شبکه کشیده نشود ‪ .‬فقط این‬
‫خاصیت تنظیم ترکیبی از ایجاد مخارج راکتیو هنگام بازگشت جلو گیری می کند‪.‬‬
‫پله ثابت برای جبران سازی مستقل از بار ‪ .‬می توان پله هایی را‬ ‫‪Ø‬‬
‫مشخص نمود تا در فرآیند تنظیم قرار نگیرند و تا زمانیکه رگوالتور ولتاژ داشته‬
‫باشد به شبکه متصل هستند ‪ .‬جمیع کنترل های حفاظتی مثل رله ولتاژ صفر یا رله‬
‫جریان صفر یا رله اضافه جریان برای پله های ثابت برنامه ریزی شده فعال باقی‬
‫دو برنامه تنظیم جدا از هم که از طریق کنتاکتور خارجی‬ ‫می مانند ‪Ø .‬‬
‫می توانند انتخاب شوند ‪ .‬هر دو برنامه تنظیم می تواند با ضریب توانهای مختلف و‬
‫خطوط متفاوت برنامه ریزی می شود ‪ .‬با تنظیم دو برنامه مجزا می توان ضوابط‬
‫وزارت نیرو برای جبران سازی باال در روز و جبران سازی کم در شب را‬
‫تطبیق‌ با شبكه‌ و تجهیزات‌‬ ‫رعایت کرد ‪ -5-2 .‬راه‌اندازی‌ و سرویس‌‪Ø :‬‬
‫جبران‌سازی‌‪ :‬راه‌اندازی‌ بدین‌ وسیله‌ بسیارسادهتر می‌شود كه‌ چون‌ رگوالتور این‌‬
‫تطبیق‌ را خود به‌ خود انجام‌می‌دهد‪ .‬بسته‌ ب ‌ه اختیار نصاب‌ است‌ كه‌ به‌ روی‌ كدام‌‬
‫فاز ترانس‌ جریان‌ رانصب‌ كند و با چه‌ پالریته‌ای‌ ترانس‌ ولتاژ را به‌ رگوالتور‬
‫وصل‌ نماید‪.‬وضعیت‌ فاز و جهت‌ جریان‌ به‌ وسیله‌ رگوالتور در هنگام‌ تنظیم‌‬
‫خودكارانجام‌ می‌شود‪ .‬هم‌زمان‌ توان‌ پله‌های‌ خازن‌ اندازه‌گیری‌ شده‌ و كنتاكتهایی‌از‬
‫رگوالتور ك ‌ه به‌ خازنی‌ متصل‌ نیستند شناسایی‌ و غیرفعال‌ می‌شوند‪ .‬درصورتی‌ كه‌‬
‫اشتباهاتی‌ در هنگام‌ نصب‌ بروز كرده‌ باشد‪ ،‬رگوالتوراطالعاتی‌ از نوع‌ اشتباه‌‬
‫پس‌ از اضافه‌ یا كم‌ كردن‌ پله‌های‌ خازنی‌‬ ‫احتمالی‌ به‌ دست‌ می‌دهد‪Ø .‬‬
‫می‌بایستی‌ اندازه‌گیری‌ دوباره‌انجام‌ شود تا بدین‌وسیله‌ پله‌های‌ خازنی‌ جدیدی‌ كه‌‬
‫اضافه‌ یا كم‌ شده‌اندرا در پروسه‌ خود وارد كند‪ .‬اگر این‌ كار انجام‌ نشود بعد از چند‬
‫روزرگوالتور متوجه‌ شده‌ و ب ‌ه طوری‌ خودكار پله‌های‌ خازنی‌ را به‌ كارمی‌گیرد‪.‬‬
‫اگر رگوالتور در هنگام‌ كار متوجه‌ یك‌ پله‌ خراب‌ شود این‌ پله‌ را از‬ ‫‪Ø‬‬
‫نمایشگر و‬ ‫پروسه‌تنظیم‌ خارج‌ كرده‌ و آن‌ را مشخص‌ می‌نماید‪Ø .‬‬
‫اطالعات‌ حاصل‌ از آنها‪ :‬تمام‌ مقادیر اندازه‌گیری‌ شده‌توسط‌ رگوالتور قابل‌ مشاهده‌‬
‫هستند‪ .‬در هنگام‌ كار ضریب‌ توان‌ دیده‌شده‌ از طرف‌ ‪ CT‬نشان‌ داده‌ می‌شود‪ .‬به‌‬
‫عالوه‌ داده‌های‌ ذیل‌ قابل‌مشاهده‌اند‪ - .‬جریان‌ ظاهری‌‪ ،‬اكتیو و راكتیو ورودی‌ ‪-‬‬
‫دامنه‌ نسبی‌ هارمونیك‌ ‪ 11 ،7 ،5‬و ‪ 13‬نسبت‌ ب ‌ه ولتاژ تغذیه‌ ‪ -‬حداكثر مقادیر‬
‫اضافه‌ جریان‌‪ ،‬ضریب‌ توان‌ و اضافه‌ جریان‌ هارمونیكی‌در صورتی‌ كه‌ از مقادیر‬
‫تنظیم‌ شده‌ بیشترشده‌ باشند‪ - .‬شمارش‌ و نمایش‌ تعداد قطع‌ و وصل‌ كنتاكتور و‬
‫نمایش‌ پیغام‌ وقتی‌ كه‌این‌ مقدار از پیش‌ تنظیم‌ شده‌ رسیده‌ باشد‪ .‬كنتاكتورها هنگام‌‬
‫وصل‌ كردن‌خازن‌ها تحت‌ فشار زیادی‌ قرار دارند‪ .‬كنتاكتورهایی‌ كه‌ در حال‌‬
‫خراب‌شدن‌ هستند باعث‌ جاری‌ شدن‌ جریان‌ شارژ مجدد بسیار بزرگی‌ می‌شوندو‬
‫خرابی‌ كنتاكتها را نیز به‌ وجود می‌آید‪ .‬تعویض‌ به‌ موقع‌ كنتاكتور می‌تواندطول‌‬
‫عمر خازنها را به‌ طور محسوس‌ افزایش‌ دهد‪ .‬رگوالتور زمان‌ صحیح‌ تعویض‌‬
‫كنتاكتور را به‌ شما اطالع‌ می‌دهد وبدین‌وسیله‌ از مخارج‌ بیهوده‌ جلوگیری‌ می‌شود‪.‬‬
‫برای‌ مراقبت‌ بهتر‪ ،‬كاربرمی‌تواند تعداد قطع‌ و وصل‌ هر كنتاكتور را رویت‌ نماید‪.‬‬
 ‫نشانگر ‪ ,‬پیغام ها ‪ ,‬آالرم ها اطالعات نحوه آگاه سازی وضعیت كنتاكت آالرم‬
‫ضریب توان حقیقی نشانگر صفحه نمایش ‪ -‬جریان های اكتیو‪ ,‬راكتیو و ظاهری‬
‫نشانگر صفحه نمایش ‪ -‬هارمونیك های پنجم‪ ,‬هفتم‪ ,‬یازدهم و سیزدهم نشانگر‬
‫صفحه نمایش ‪ -‬هارمونیك های پنجم‪ ,‬هفتم‪ ,‬یازدهم و سیزدهم آالرم صفحه نمایش و‬
‫چراغ بسته اضافه جریان(قابل تنظیم از‪ 1.05In‬تا‪ ) 3.0In‬آالرم صفحه نمایش و‬
‫چراغ بسته نا كافی بودن ظرفیت خازن جهت رسیدن به ضریب توان تنظیمی آالرم‬
‫صفحه نمایش و چراغ بسته تعداد قطع و وصل هر پله نشانگر صفحه نمایش ‪-‬‬
‫تنظیم حداكثر تعداد قطع و وصل آالرم صفحه نمایش و چراغ بسته ولتاژ صفر‬
‫آالرم صفحه نمایش بسته جریان صفر پیغام صفحه نمایش ‪ -‬وصل نبودن خازن به‬
‫رگوالتور آالرم صفحه نمایش بسته تعداد پله های وصل نشانگر ‪ - LED‬بدون ولتا‬
‫ژ بودن ‪ - -‬بسته‬
‫‪ -5-3‬نصب ‪ -5-3-1‬ترانس‌ جریان‌‪ :‬برای‌ به‌ كاراندازی‌ یك‌ رگوالتور توان‌‬
‫راكتیو‪ ،‬نصب‌ یك‌ ترانس‌ جریان‌ضروری‌ است‌‪ .‬این‌ ترانس‌ همراه‌ با رگوالتور‬
‫عرضه‌ نمی‌شود ولی‌ درصورت‌ تقاضا از طرف‌ مشتری‌ تحویل‌ می‌گردد‪ .‬جریان‌‬
‫اولیه‌ ترانس‌ ازطریق‌ میزان‌ جریان‌ مصرف‌كننده‌ مشخص‌ می‌شود‪ .‬نصب‌ این‌‬
‫ترانس‌بسته‌ به‌ حداكثر جریان‌ بار است‌ و یا به‌ عبارت‌ دیگر بسته‌ به‌ میزان‌‬
‫بارنصب‌ شده‌ ترانس‌ است‌‪ .‬مسیر جریان‌ داخلی‌ رگوالتور توان‌ راكتیو برای‌ترانسی‌‬
‫با ثانویه‌ ‪ 1/000‬الی‌ ‪ 5/000‬آمپر با توان‌ ‪ 5‬ولت‌ آمپر در كالس‌ ‪3‬طراحی‌ شده‌‬
‫است‌‪ .‬در صورتی‌ كه‌ دستگاههای‌ جریان‌سنج‌ به‌ صورت‌سری‌ با رگوالتور وصل‌‬
‫شده‌ باشد باید ترانسی‌ با توان‌ باالتر به‌ كار رود‪ .‬مصرف‌ خود مسیر جریان‌‬
‫رگوالتور برای‌ ترانس‌ جریانی‌ با ثانویه‌ ‪ 5‬آمپر‪،‬حدود ‪ 8/1‬ولت‌ آمپر است‌‪ .‬اگر با‬
‫همان‌ ترانس‌ دستگاههای‌ اندازه‌گیری‌دیگری‌ به‌ كار بروند‪ ،‬باید حتما ً هنگام‌ نصب‌‬
‫توان‌ آنها در نظر گرفته‌ شود‪.‬همچنین‌ در كابلهای‌ ترانس‌ تلفات‌ پدید می‌آید و به‌‬
‫تلفات‌ در مسیرهای‌طوالنی‌ ترانس‌ تا رگوالتور توان‌ راكتیو باید توجه‌ كرد‪-3-2 .‬‬
‫‪ -5‬مصرف‌ درونی‌ كابلهای‌ ترانس‌‪ :‬اگر از ثانویه‌ ترانس‌ جریان‌ ‪ 5‬آمپر بگذرد‪،‬‬
‫تلفات‌ به‌ صورت‌ جدول‌ زیراست‌‪ :‬سطح مقطع(میلیمتر مربع) تلفات در هر متر از‬
‫سیم دو رشته (ولت آمپر ) ‪ 0.09 10 0.15 6 0.22 4 0.36 2.5‬اتصال صحیح ‪:‬‬
 ‫ترانس هم جریان مصرف کننده و هم جریان خازن را می بیند‪ .‬اشتباه‪:‬ترانس فقط‬
‫جریان مصرف کننده را دیده ‪ ،‬تمامی پله ها وصل شده و دیگر قطع نمی‬
‫شوند‪.‬امکان تنظیم مجدد رگوالتور وجود ندارد‪ .‬اشتباه‪ :‬ترانس فقط جریان خازن را‬
‫دیده و هیچ پله ای وصل نمی شود‪ .‬مهم‌‪ :‬ترانس‌ جریان‌ باید در فازی‌ اختیاری‌‬
‫طوری‌ چنان‌ نصب‌ شود كه‌تمام‌ جریان‌ بار به‌ همراه‌ جریان‌ خازن‌ از آن‌ بگذرد‪.‬‬
‫(به‌ تصاویر باال دقت‌كنید)‪ .‬ترمینال‌ (‪ S1(K‬در سمت‌ تغذیه‌ و ترمینال‌(‪ S2(I‬در‬
‫سمت‌مصرف‌كننده‌ است‌‪ .‬احتیاط‌‪ :‬هنگام‌ قطع‌ مسیر جریان‌ در ترانس‌ جریان‌ ولتاژ‬
‫باال پدید می‌آیدكه‌ می‌تواند ترانس‌ را تخریب‌ نماید‪ .‬به‌ همین‌ دلیل‌ قبل‌ از باز كردن‌‬
‫مدارترانس‌ در ترمینالهای‌ ترانس‌ اتصال‌ كوتاه‌ به‌ وجود بیاورید‪ -5-3-3 .‬فیوزها و‬
‫كابل‌ها‪ :‬برای‌ اجرای‌ عملیات‌ نصب‌ بایستی‌ مقررات‌ ‪ VED 0100‬و ‪VED 0105‬‬
‫وتوصیه‌های‌ عمومی‌ وزارت‌ نیرو و مقررات‌ داخلی‌ شركت‌ اجرا شوند‪.‬طبق‌ بخش‌‬
‫‪ VDE 0560-41‬واحدهای‌ خازنی‌ باید حداقل‌ برای‌ جریان‌دائمی‌ معادل‌ ‪ 3/1‬جریان‌‬
‫نامی‌ مناسب‌ باشد‪ .‬جریانی‌ كه‌ برای‌ ولتاژ نامی‌ بافرم‌ سینوسی‌ و فركانس‌ نامی‌‬
‫محاسبه‌ می‌گردد‪ ،‬با در نظر گرفتن‌ تلرانس‌خازنی‌ ‪ 1/1‬می‌تواند به‌ حداكثر جریان‌‬
‫مجاز تا‪ Is 38/1‬برسد‪ .‬این‌ بار اضافی‌و همچنین‌ جریان‌ ضربه‌ای‌ خازنها هنگام‌‬
‫انتخاب‌ فیوزها و مقاطع‌ كابلهابایستی‌ در نظر گرفته‌ شود‪.‬‬