‫ترجمه ی ویرایش سوم کتاب دانش عملی برق کشتی هم توسط اینجانب در حال ترجمه و ویرایش است‪.

‬‬

‫نسخه حاضر این کتاب ویرایش نشده است و صرفا برای استفاده ی دوستان بنده در شرکت به صورت‬

‫فایل ‪ PDF‬در آمده است‪.‬‬

‫محمدرضا شاکری اسکی‬

‫‪23.4.1398‬‬
 ‫این کتاب برای استفاده ی دریانوردان طراحی شده است و به آن ها در درک بهتر از استفاده ایمن از‬
‫دستگاه ها‪ ،‬سرویس ‪،‬نگهداری و تست تجهیزات الکتریکی کشتی یاری می رساند‪.‬‬

‫دنیس هال تجربیات بسیار زیادی در زمینه ی دریانوردی دارد‪ .‬تمرینات اولیه ی او در زمینه ی کشتی‬
‫سازی بود‪ .‬وی تجربیات عملی خود را به عنوان افسر برق در ‪ merchant navy‬ارتقاء داد‪ .‬طراحی و‬
‫بازرسی سیستم های برقی با توان باال در سراسر دنیا ‪ ،‬از جمله زمینه های فعالیت او بود‪ .‬آموزش‬
‫پرسنل ‪ ، Royal Navy‬مدیر و مدرس کارآموزان در ‪ South Tyneside College‬را هم می توان به مجموعه‬
‫فعالیت های او اضافه کرد ‪ .‬به عنوان مدیر بخش ‪ ،Electrical Power System‬کشتی های زیادی را در‬
‫سراسر اروپا ‪ ،‬امریکا و ژاپن مورد بررسی قرار داد ‪.‬‬

‫فهرست‬

‫فصل ‪1‬‬

‫سیستم های الکتریکی کشتی ‪ ،‬ایمنی‪ 1‬و نگهداری‬

‫مقدمه‪ -‬سیستم های الکتریکی کشتی – محاسبات مداری – دیاگرام های الکتریکی – ایمنی الکتریکی‬
‫–شوک الکتریکی – مقاومت عایق‪ - 2‬تست مدار – تست عایق – تست هدایت – مولتی متر ‪ -3‬تست دیود‬
‫– آمپر متر امبری – تست خط برق دار – نگهداری وسایل الکتریکی – پیدا کردن خطا‬

‫فصل ‪2‬‬

‫توزیع الکتریکی‬

‫مقدمه – سیستم های توزیع توان – سیستم های نول عایق شده و زمین شده‪ -‬اهمیت خطای ارت –‬
‫قطع کن مدار های سیستم توزیع – ترانسفورمر – تراسفورمر های ابزاری ‪-‬اتصال به منبع ساحل –‬
‫حفاظت مدار – کابل های الکتریکی‬

‫فصل ‪3‬‬

‫ژنراتور ها و فیوز اصلی‬

‫مقدمه – عملکرد ژنراتور های ‪ - ac‬ساختار ژنراتور و سیستم خنک کننده – روش های تحریک – تنظیم‬
‫خودکار ولتاژ‪ -‬پارالرکردن ژنراتور ها – ژنراتور اضطراری–حفاظت ژنراتور ها – نگهداری – سوییچ بورد اصلی ‪-‬‬
‫‪4‬‬

‫قطع کن مدار اصلی‬

‫فصل ‪4‬‬

‫موتور ها و استارتر ها‬

‫‪1Safety‬‬
‫‪2Insulation‬‬ ‫‪Resistance‬‬
‫‪3Multimeters‬‬
‫‪4Main‬‬ ‫‪Switch Board‬‬
 ‫مقدمه – ساختار موتور –محفظه و رنج کاری موتور‪ -‬مقدمه ای بر عملکرد موتورها – تجهیزات کنترل –‬
‫استارت مستقیم – کاهش ولتاژ استارت – کنترل سرعت – حفاظت موتور – موتور های تک فاز – نگهداری‬

‫فصل ‪5‬‬

‫سرویس های فرعی الکتریکی‬

‫مقدمه – روشنایی کشتی – المپ های رشته ای – المپ های تخلیه ای – تاثیرات ولتاژ بر روی المپ ها‬
‫– چراغ های ناوبری و سیگنال ها – المپ های اضطراری‪ -‬نگهداری از لوازم المپ ها – یخچال و سیستم‬
‫تهویه ی هوا – آشپزخانه و لباس شویی – حفاظت کاتدی – منابع باتری‬

‫فصل ‪6‬‬

‫تمرینات ویژه برای تانکر های روغن ‪ ،‬گاز و مواد شیمیایی‬

‫مقدمه – کالس بندی تانکر ها – مناطق خطرناک – احتراق الکتریکی گاز – گروه تجهیزات گازی – کالس‬
‫بندی دما – انواع حفاظت از انفجار – محفظه ی ضد شعله‪ – Exd‬ایمنی ذاتی ‪– Exi‬ایمنی مضاعف ‪–Exe‬‬
‫بدون جرقه‪ – Exn‬محفظه ی فشار باال ‪ – Exp‬حفاظت ویژه‪ -‬صدور گواهینامه و شناسایی – تست های‬
‫الکتریکی در مناطق پر خطر – نگه داری از وسایل حفاظتی ‪Ex-‬‬

‫فصل ‪7‬‬

‫بررسی های الزم الکتریکی‬

‫مقدمه – سوالس – گروه های کالس بندی شده – موارد الکتریکی اصلی مورد بررسی – ژنراتور ها و‬
‫گاورنر – فیوز – سوییچ بورد و لوازم آن – کابل ها – مقاومت عایق – موتور ها و استارتر ها ‪ -‬منبع‬
‫اضطراری و متعلقات – قسمت های سکان کشتی ‪ -‬نشان دهنده ی المپ های ناوبری – ‪ - UMS‬تانکر‬

‫فصل ‪8‬‬

‫تمرینات نیروی محرکه الکتریکی و سیستم ولتاژ باال‬

‫مقدمه –نمای نیروی محرکه الکتریکی – شبکه ی منبع ولتاژ – مروری بر عملکرد موتور –یکسوسازی و‬
‫معکوس سازی کنترل شده –انواع مبدل – عملکرد سیستم نیروی محرکه ‪ -‬هارمونیک ها – نیروی محرکه‬
‫ی اضافی و حفاظت از آن – ولتاژ باال روی کشتی – ایمنی ولتاژ باال – تست تجهیزات ولتاژ باال‬
 ‫فصل اول‬
‫سیستم های الکتریکی کشتی ‪ ،‬ایمنی و نگهداری‬

‫‪1.0‬مقدمه ‪:‬‬
‫در این فصل مروری بر سیستم های الکتریکی کشتی انجام خواهد شد و انواع دیاگرام مداری استفاده شده در مدار های الکتریکی هم توصیف‬
‫می شود‪ .‬محاسبات الکتریکی ‪ ،‬هشدار های ایمنی ‪،‬دیاگرام مدار ‪ ،‬و روش های تست و نگهداری و همچنین تکنیک های پیدا کردن خطا نیز در‬
‫این فصل ارایه خواهد شد‪.‬‬

‫‪1.1‬سیستم های الکتریکی کشتی‪:‬‬

‫سرویس های کمکی‪ 5‬روی کشتی ‪ ،‬از پمپ های موتور خانه ‪،‬کمپرسور ها ‪ ،‬فن ها‪ ،‬وینچ ‪6‬روی عرشه ‪ ،‬دکل ها گرفته تا چراغ های روشنایی ‪،‬‬
‫سیستم تهویه ی مطبوع را شامل می شود ‪ .‬برای راه اندازی اکثر این سیستم ها از انرژی الکتریکی استفاده شده است‪ .‬در سیستم الکتریکی‬
‫روی کشتی ‪ ،‬امنیت کافی برای همه ی مصرف کننده ها ایجاد شده تا از تجهیزات و پرسنل به بهترین نحو حفاظت کند‪.‬‬

‫پیکره بندی سیستم الکتریکی اکثر کشتی ها شبیه به هم است ‪.‬‬

‫مولد اصلی برق (ژنراتور ) که گاهی آلترناتور نیز خوانده می شود‪ ،‬انرژی الکتریکی را تولید می کند‪ .‬ژنراتور به سوییچ بورد اصلی ‪7‬وصل شده‬
‫است‪ .‬و با توجه به مصرف کننده‪،‬انرژی مورد نیاز را فراهم می کند‪ .‬یک ژنراتور اضطراری هم سوییچ بورد اضطراری وصل شده و در زمان هایی که‬
‫برق اصلی قطع می شود ‪ ،‬فعال می گردد‪.‬‬

‫شکل ‪ 1،1‬را با سیستم برق کشتی خود مقایسه کنید‪ .‬شباهت ها و تفاوت های آن را یادداشت کنید ‪ .‬کشتی های مختلف‪ ،‬در این بخش‬
‫نسبت به هم متفاوت اند‪ .‬راه انداز های ژنراتور هم می تواند متفاوت باشد‪ .‬مثل موتور دیزل ‪ ،‬توربین بخار یا گاز ‪ ،‬موتور رانشی یا شفت‬
‫ژانراتور‪8‬هم از جمله ی این روش ها است‪ .‬نوع راه اندازی های اولیه هم با توجه به طراحی کشتی و همچنین صرفه ی اقتصادی آن انتخاب می‬
‫شوند‪.‬‬

‫اندازه ی توان کلی ژنراتور ها با توجه به کل مصرف کننده های کشتی طراحی و انتخاب می شود‪.‬‬

‫‪5Auxiliary‬‬
‫‪6Winch‬‬
‫‪7Main‬‬ ‫‪Switch Board‬‬
‫‪8Shaft‬‬ ‫‪Generator‬‬
 ‫کشتی های مسافر بری بزرگ ‪ ،‬معموال از چهار ژنراتور ‪ 10‬مگاوات یا بیشتر ‪ ،‬برای تغذیه ی موتور ها و سرویس دهی به هتل های کشتی‬
‫استفاده می کنند‪ .‬یک کشتی بار بری ممکن است از دو ژنراتور اصلی که می تواند ‪ 350‬تا ‪ 1000‬کیلو وات باشد‪ ،‬استفاده کند ‪ .‬این توان برای راه‬
‫اندازی تجهیزات موتور خانه برای زمانی که کشتی در دریا است‪ ،‬برای جرثقیل و وینچ ‪ ،‬زمانی که کشتی در اسکله است ‪ ،‬مناسب است‪ .‬مصرف‬
‫کننده های محدودی که در زمان اضطراری نیاز به انرژی دارند ‪ ،‬به یک ژنراتور اضطراری از ‪ 10‬کیلو وات برای کشتی های ساحلی تا ‪ 300‬کیلو وات‬
‫یا بیشتر ‪ ،‬برای کشتی های باربری بزرگ نیاز دارند‪ .‬سازندگان کشتی باید میزان توان مورد نیاز کشتی را چه در دریا و چه در خشکی و با توچه‬
‫به همه ی مصرف کننده های کشتی در نظر بگیرند‪.‬‬

‫توان الکتریکی در کشتی معموال ‪ 400‬ولت ‪ 60‬هرتز است (گاهی اوقات ‪ 380‬ولت ‪ 50‬هرتز)‪.‬کشتی های با توان الکتریکی بسیار باال به ژنراتور‬
‫هایی با قابلیت تولید ولتاژ باال ‪ 3.3(9‬کیلو وات ‪ 6.6 ،‬کیلو وات یا ‪ 11‬کیلو وات ) به منظور محدود کردن اندازه ی جریان بار و خطای جریان نیاز دارند‪.‬‬

‫استاندارد بریتانیا ‪10‬و کمیسیون بین المللی الکتروتکنیکال ‪ 11‬میزان ’‘ولتاژ پایین ’’ را از ‪ 50‬ولت متناوب تا ‪ 1000‬ولت متناوب تعریف می کند‪ICE ( .‬‬
‫این تعریف را برای استاندارد های هارمونیک بریتانیا و اروپا در نظر گرفته است)‪.‬‬

‫سیستم روشنایی و مصرف کننده های وابسته به آن معموال با ولتاژ های ‪ 110‬یا ‪ 220‬کار می کنند که ترانسفورماتور های تک فاز متناوب برای‬
‫تبدیل ‪ 440‬ولت به این ولتاژ های پایین استفاده می شوند‪.‬برای استفاده از تجهیزات برقی قابل حمل که در مکان های خطرناک ‪ ،‬گرم و یا‬
‫سربسته هستند‪ ،‬استفاده از ولتاژ ‪ 55‬ولت و حتی ‪ 24‬ولت پیشنهاد می شود ‪ .‬این ولتاژ ها هم از ترانسفورماتور های کاهنده به دست می‬
‫آید‪.‬گاهی ترانسفورماتور های افزایشی ولتاژ ‪،‬مثال از منبع های ‪ 440‬ولت برای تغذیه ی موتور ‪ Bow Thruster‬به اندازه ی ‪3.3‬کیلو وات استفاده‬
‫می شود‪.‬باتری ها برای سرویس های ضروری مختلف در مقادیر ‪ 12‬و ‪ 24‬ولت و یا باال تر وجود دارند‪،‬اما گاهی نیاز به ولتاژ باال تر پیش می آید‬
‫که از منبع ولتاژ های بزرگ برای تامین آن استفاده می کنند‪.‬‬

‫‪ 1.2‬محاسبات مداری‬
‫شکل زیر خالصه ای از محاسبات مدار های ‪ d.c.‬و ‪ a.c.‬را نشان می دهد‪.‬‬

‫‪9High‬‬ ‫‪Voltage‬‬
‫‪10British‬‬‫‪Standard‬‬
‫‪11International ElectroTechnical Commission‬‬
 ‫‪ 1.3‬دیاگرام الکتریکی‬
‫دیاگرام های مختلفی برای نمایش چگونگی کارکرد یک مدار وجود دارد‪ .‬نماد ها برای نشان دادن قسمت های مختلف تجهیزات استفاده شده اند‪.‬‬
‫سازنده کشتی مجمو عه ی کاملی از دیاگرام های الکتریکی کشتی فراهم می کند‪ .‬و برقکار کشتی باید قادر به مطالعه ی این دیاگرام ها‬
‫باشد و آن ها را درک کند تا در صورت نیاز از آن برای پیدا کردن محل عیب استفاده کند‪.‬‬
 ‫یک بلوک دیاگرام ‪ 12‬به شکل ساده شده برای ارتباطات داخلی اصلی و قطعات سیستم و همچنین چگونگی کارکرد آن ها نشان داده شده‬
‫است‪.‬این گونه دیاگرام ها معموال برای نشان دادن سیستم های کنترل با ارتباطات پیچیده استفاده می شوند‪ .‬بلوک دیاگرام شکل ‪ 1،2‬عملکرد‬
‫اصلی یک رله ی اضافه جریان ‪ 13‬که برای حفاظت مدار است ‪،‬را نشان می دهد‪ .‬دیاگرام مداری آن هم راهی برای فهمیدن عملکرد ‪ OCR‬است‪.‬‬
‫دیاگرام های شبیه به این ‪ ،‬عملکرد هر بلوک را تعیین می کنند‪ .‬اما معموال در مورد قطعات به کار رفته در هر بلوک و یا چگونگی اتصال بلوک ها به‬
‫هم ‪ ،‬اطالعاتی به مصرف کننده داده نمی شود‪.‬‬

‫یک دیاگرام سیستمی ‪ 14‬شکل ‪ 1،3‬نمای اصلی یک سیستم و ملزومات آن ‪ ،‬بدون نمایش علت و معلول را نشان می دهد‪ .‬کاربرد اصلی این‬
‫بلوک‪ ،‬نشان دادن راه های کارکرد سیستم است‪ .‬جزئیات در آن حذف شده تا دیاگرام را ساده ‪ ،‬مشخص و قابل فهم کند‪.‬‬

‫یک دیاگرام مداری ‪ 15‬به طور کامل ‪ ،‬عملکرد مدار را نشان می دهد‪ .‬همه ی قسمت های الزم و اتصاالت به وسیله ی نشانه های گرافیکی نشان‬
‫داده شده اند ‪ ،‬تا در حد امکان سعی می شود تا ‪،‬عملکرد مدار را بدون توجه به طراحی فیزیکی قسمت های مختلف و اتصاالتشان نشان دهند‪.‬‬

‫شکل ‪ 1،2‬دیاگرام بلوکی و مداری‬

‫‪12Block‬‬ ‫‪Diagram‬‬
‫‪13‬‬‫‪Over Current Relay‬‬
‫‪14System Diagram‬‬
‫‪15Circuit Diagram‬‬
 ‫شکل ‪ 1،3‬دیاگرام سیستم قدرت‬

‫شکل ‪ 1،4‬دیاگرام قدرت و مدار فرمان‬

‫اتصاالت الکتریکی در شکل ‪ 1،4‬راه اندازی یک موتور است‪ ،‬که به سادگی نشان داده شده است‪ .‬نکته ی مهم این است که هیچ تالشی برای‬
‫نمایش کنتاکت های ‪ 16‬متحرک یک رله و یا کنتاکتور ‪17‬در حالی که سیم پیچ آن عمل می کند‪،‬انجام نشده است‪(.‬جای قرار گیری فیزیکی واقعی‬
‫آن ها هم نشان داده نشده است‪ ).‬در عوض سیم پیچ ها و کنتاکت های مربوط به آن با شماره و حروف مشترک مشخص شده اند‪ .‬اگرچه‬
‫موافقت های بین المللی برای نمایش قطعات صورت گرفته است‪ ،‬اما باید انتظار شکل ها و نشانه های مختلف یک نوع قطعه را داشت‪.‬‬

‫استفاده از دیاگرام مداری‪ ،‬خواننده را قادر می سازد فهمی از عملکرد مدار داشته باشد تا بتواند هر قسمت مدار را از ابتدا (در این شکل ‪،‬فشار‬
‫دادن دکمه ی استارت ) تا انتهای کار ( شروع حرکت موتور) دنبال کند‪ .‬اگر مدار به درستی عمل نکند ‪ ،‬خواننده (دیاگرام )می تواند هر قسمت را‬
‫رصد کند تا به قسمتی که از کار افتاده برسد ‪ .‬قطعاتی که ممکن است باعث خرابی مدار شده باشند‪ ،‬باید تست شوند تا قطعه ی آسیب دیده‬
‫پیدا شود‪ .‬نیاز به تست کردن دیگر قطعات که به درستی کار می کنند و تاثیری روی خرابی مدار نداشته اند ‪ ،‬نیست ‪.‬بنابراین کار ساده شده‬
‫است ‪ .‬یک دیاگرام مداری وسیله ای ضروری برای پیداکردن مشکل مدار است‪.‬‬

‫‪16Contacts‬‬
‫‪17Contactor‬‬
‫یک دیاگرام سیمی جزئیاتی از اتصاالت بین قطعات یا قسمتی از تجهیزات و در بعضی مواقع مسیر اتصاالت را نشان می دهد‪.‬یک دیاگرام سیمی‬
‫تجهیزات ‪ ،‬قطعات را در نزدیک موقعیت های اشغال شده درمدار واقعی را هم نشان می دهد‪ .‬قطعات ممکن است به طور کامل نشان داده‬
‫شوند‪(،‬کنتاکتور به همراه سیم پیچ و همه کانتاکت های آن) و یا به صورت یک بلوک ساده با ترمینال های ضروری مشخص شوند‪ .‬ضخامت مختلف‬
‫خطوط هم برای نمایش تفاوت اتصاالت بین قسمت قدرت و مدار فرمان می توانند به کار روند‪ .‬دیاگرام سیمی نشان داده شده در شکل ‪1،5‬‬
‫همان دیاگرام مداری شکل ‪ 1،4‬است‪.‬‬

‫یک دیاگرام سیمی می تواند مدار خیلی ساده ای باشد ‪ ،‬اما طرح چینش آن ‪ ،‬شکلی کامال سخت و غیر قابل فهم برای پی بردن به قسمت‬
‫های مختلف مدار‪،‬ایجاد می کند‪ .‬هدف از دیاگرام سیمی ‪ ،‬اساسا اطالع دادن در چگونگی نصب سیم ها و ارتباط قطعات با یکدیگر است‪ .‬که این‬
‫نیازمند قدرت عیب یابی باال ‪،‬جدای از شناسایی موقعیت دقیق قطعه ‪،‬ترمینال و یا سیم مشکوک به خرابی است‪.‬‬

‫شکل ‪ 1،5‬دیاگرام سیمی – مدار فرمان و قدرت‬

‫سوال‬

‫زمانی که شما در پیدا کردن خطا روی یکی از قسمت های تجهیزات خود به مشکل برخورده اید و فقط دیاگرامی سیمی در دسترس دارید ‪ ،‬چه‬
‫کاری انجام می دهید؟‬

‫جواب‬

‫تبدیل دیاگرام سیمی به دیاگرام مداری هم مشکل را برای شما ساده می کند و هم وقت کمتری می گیرد ‪ .‬زمانی که دیاگرامی سیمی را به‬
‫دیاگرام مداری تبدیل می کنید ‪ ،‬به قوانین ساده و حیاتی زیر توجه کنید‪.‬‬

‫هر قسمت باید از چپ به راست و از باال به پایین کشیده شود (تاجایی که ممکن است)‪.‬‬

‫هر طبقه باید به ترتیب زمان رخ دادن (وقوع ) از چپ به راست قرار بگیرد‪.‬‬

‫همه ی قطعات و اتصاالت که به صورت سری با هم هستند ‪ ،‬باید در یک خط مستقیم و با قطعه ای که کنترل می کنند‪ ،‬رسم شود( تاجایی که‬
‫ممکن است) ‪.‬‬

‫همه ی قطعات واتصاالت که به صورت موازی با هم هستند‪ ،‬باید در کنار هم و در یک سطح با توجه به عملکرد موازی بودنشان رسم شوند‪.‬‬
 ‫همه ی قطعات اصلی که روی ولتاژ باس بار‪ 18‬کار می کنند‪ ،‬باید در یک سطح ( یا به طور افقی در کنار هم ) قرار بگیرند تا قطعه ی مورد نیاز را‬
‫سریعا بتوان پیدا کرد‪.‬‬

‫همه اتصاالت باید در حالت باز یا بسته ی معمول ( قطع) و بدون وصل شدن کلید یا بوبین باشند‪.‬‬

‫‪----- --‬‬ ‫‪--------------------‬‬ ‫‪--------------------------‬‬

‫پیشنهاد های دیگری هم وجود دارد ‪،‬اما این ها نقاط کلیدی دیاگرام های سیستمی خوب هستند‪ .‬دیاگرام های بلوکی ‪ ،‬سیستمی‪ ،‬مداری و‬
‫سیمی ‪ ،‬از انواع اصلی دیاگرام برای استفاده در کار های الکتریکی است‪ .‬دیگر دیاگرام ها‪ ،‬گاهی فقط برای دادن اطالعات پایه ای استفاده می‬
‫شوند‪ ( .‬مثل نمای نقاشی از یک قطعه )‬

‫هدف از مطالعه ی دیاگرام های الکتریکی کشتی ‪ ،‬بدست آوردن درک صحیح از عملکرد قطعات ‪ ،‬برای نگهداری و پیدا کردن خطا است‪ .‬دیاگرام‬
‫ها باید به عنوان وسیله ای ضروری برای کار روی تجهیزات الکتریکی مورد توجه قرار بگیرند‪.‬‬

‫‪ 1.4‬ایمنی در برق‬
‫تجهیزات و پردازش های توان باال انرژی زیادی مصرف می کنند و تغییرات الکتریکی ‪،‬مکانیکی‪ ،‬گرمایی و شیمیایی دلخواه را فراهم می آورند‪.‬‬
‫مقدار خیلی زیاد ولتاژ‪ ،‬جریان‪ ،‬توان‪ ،‬دما‪ ،‬نیرو‪ ،‬فشار و ‪ ...‬امکان وقوع حادثه را در سیستم مهندسی افزایش می دهند‪.‬‬

‫برای حداقل کردن خطر ریسک برای پرسنل و تجهیزات‪ ،‬یک سیستم باید در باالترین حد استاندارد ‪ ،‬ساخته شده و به صورت صحیح نصب شود‪ .‬در‬
‫زمان استفاده هم تجهیزات باید به طور مداوم مانیتور و به صورت صحیح‪ ،‬توسط پرسنل آموزش دیده (که به عملکرد و ایمنی تجهیزات آگاه‬
‫باشد)‪ ،‬نگهداری شود‪.‬‬

‫قبل از شروع هر کار الکتریکی ‪ ،‬چند نکته ی ساده را باید به خاطر سپرد‪.‬خطر به دلیل استفاده نا صحیح از وسایل به شدت افزایش خواهد یافت‪.‬‬
‫شوک الکتریکی و آتش می تواند باعث از بین رفتن جان انسان ها و آسیب به وسایل شود‪.‬‬

‫مقررات ‪ ،‬به وجود آمده اند تا ساخت‪ ،‬نصب‪ ،‬راه اندازی و نگهداری تجهیزات برقی را کنترل کنند ‪ .‬در اینصورت میزان خطر تا حد ممکن کاهش پیدا‬
‫می کند‪ .‬حداقل استاندارد قابل قبول در موارد مربوط به ایمنی ‪ ،‬توسط گروه های مختلفی تدوین شده است که از جمله ی آن ها دولت ها‪،‬‬
‫کنوانسیون های دولتی بین المللی (مثل ‪ ، ) SOLAS‬انجمن های ملی و بین المللی (مثل ‪BS‬و ‪ ، )IEC‬گروه های آموزشی (مثل ‪ ، )IEE‬گروه‬
‫های کالس بندی (‪ )Lloyds‬و ‪ ...‬هستند‪.‬‬

‫جایی خطر افزایش می یابد که معموال در اثر تصادف‪ ،‬بی توجهی صورت گرفته و یا قانونی نقص شده باشد‪.‬‬

‫کارکنان کشتی باید با وسایل به صورت امن و بی خطر کار کنند و در تمام زمان ها ‪ ،‬با ایمنی کامل از آن ها نگهداری کنند‪ .‬عدم انجام این کار‬
‫عواقب خطرناک جدی را در پی خواهد داشت‪ .‬لیست مهم از باید ها و نباید هایی که در زمان کار با وسایل برقی به خاطر داشته باشید در زیر‬
‫آمده است‪:‬‬

‫باید‪ ،‬با تجهیزات ‪ ،‬با توجه به توصیه های سازنده کار کنید‪.‬‬

‫باید‪،‬برای نگهداری و تعمیر تجهیزات‪ ،‬طبق توصیه های تولید کننده و یا دستور عمل سازنده ی کشتی عمل کنید‪.‬‬

‫باید‪،‬مطمئن شوید که همه ی حفاظ ها ‪ ،‬محافظ ها‪ ،‬و در ها به طور امن در جای خود محکم قرار گرفته اند‪.‬‬

‫باید ‪ ،‬افسر نگهبان‪ 19‬را برای خاموش کردن وسایل به دلیل و تعمیر نگهداری آگاه سازید‪.‬‬

‫باید‪ ،‬قبل از شروع به تعمیر و نگهداری وسایل‪،‬منبع برق را خاموش و قفل کنید و فیوز ها را از جایشان خارج کنید و عالمت خطر را نصب کنید‪.‬‬

‫باید ‪ ،‬قبل از دست زدن به کنتاکتور ها و ترمینال ها‪،‬مطمئن شوید که مدار ها بدون برق هستند( تست ولتاژ بگیرید)‪.‬‬

‫نباید‪ ،‬به کنتاکتور های برق دار به هیچ بهانه ای دست زد‪.‬‬

‫نباید‪ ،‬به قسمت های متحرک دست زد‪.‬‬

‫نبایدکنتاکتور برق دار یا قسمت های متحرک‪ ،‬بدون حفاظ گذاشته شوند‪.‬‬

‫نباید به تجهیزات بار اضافه القا کرد‪.‬‬

‫‪18‬‬ ‫‪Bus Bar‬‬

‫‪19Watch‬‬
 ‫نباید‪ ،‬بی توجه به وسایل بود و یا به طور ناصحیح از آن ها استفاده کرد‪.‬‬

‫همیشه باید به ایمنی فکر کنید تا بتوانید نگرش ایمن داشته باشید‪ .‬این می تواند باعث نجات جان شما و دیگران شود‪ .‬بیشتر حوادث بر اثر از بین‬
‫رفتن تمرکز در لحظه ای بسیار کوتاه و یا تالش برای انجام ندادن توصیه های ایمنی اتفاق می افتد‪.‬‬

‫نباید‪ ،‬بگذارید این ‪ ،‬برای شما اتفاق بیافتد‪.‬‬

‫‪ 1.5‬شوک الکتریکی‬
‫تقریبا همه یک بار شوک الکتریکی (برق گرفتگی ) را یک بار تجربه کرده اند‪ .‬دربهترین حالت‪ ،‬یک تجربه ی ناخوشایند‪ ،‬و در بد ترین حالت کشنده‬
‫است‪.‬‬

‫شکل ‪ 1،6‬خطر ایمنی الکتریکی‬

‫هر کس که به تجهیزات برق دار الکتریکی دسترسی دارد‪،‬باید کامال از کمک های اولیه و توصیه های ایمنی مربوط به شوک های الکتریکی و‬
‫عملیات مربوط به آن آگاه باشد‪ .‬یک کپی از این توصیه ها باید روی اعالنات کشتی ‪ ،‬در معرض دید قرار بگیرد‪ .‬شوک الکتریکی وابسته به جاری‬
‫شدن جریان الکتریکی در بدن انسان است‪ .‬که این انتقال ‪،‬گاهی از دست به دست و یا از دست به پا صورت می گیرد‪.‬یک جریان شوک آور کم ‪،‬‬
‫حدود ‪ 15‬میلی آمپر ‪ d.c.‬و یا ‪ a.c.‬می تواند کشنده باشد‪ .‬البته واضح است که میزان شوک جریان‪ ،‬به ولتاژ اعمالی و مقاومت بدن نیز وابسته‬
‫است‪ .‬متاسفانه مقاومت بدن ‪ ،‬زمانی که ولتاژ باال تر می رود‪ ،‬کاهش می یابد‪ .‬به این معنی است که شوک جریان ‪ ،‬در ولتاژ باال ‪ ،‬بیشتر خواهد‬
‫بود‪ .‬اندازه ی مقاومت بدن به فاکتور های دیگری مثل سالمتی و مقدار اتصال با جریان برق ‪ ,‬تعریق و یا رطوبت پوست نیز وابسته است‪ .‬به طور‬
‫معمول میزان مقاومت بدن در حالت خشک و اتصال کامل حدود ‪5‬کیلو اهم در ولتاژ ‪ 25‬ولت است که در ولتاژ ‪250‬ولت به مقدار ‪2‬کیلو ام هم می‬
‫رسد‪.‬‬

‫سوال‬

‫میزان جریان در شوک الکتریکی ‪ 25‬و ‪ 250‬ولت چند است؟‬

‫جواب‬

‫‪ 5‬و ‪ 125‬میلی آمپر‬

‫‪---‬‬

‫ولتاژ های ‪ 60‬ولت و پایین تر برای وسایل قابل حمل به طور قابل توجهی امن خواهد بود‪ .‬به همین دلیل است که ترانسفورمر های کاهنده ی‬
‫ایزوله در دستگاه های قابل حمل و المپ های دستی استفاده می شود‪ .‬این ترانسفورمر ها ‪ ،‬المپ ها و وسایل را ‪ 110 ،‬ولت ‪ a.c.‬تغذیه می‬
‫کنند‪ .‬اما چون سر وسط سیم پیچ ثانویه ی ترانس ‪ ،‬به زمین وصل شده است‪ ،‬حداکثر میزان شوک ولتاژ برابر ‪ 55‬ولت ‪ a.c.‬خواهد بود‪ .‬شوک‬
‫الکتریکی معموال با افتادن همراه است که خود باعث صدمه ی جسمی دیگری به فرد خواهد شد که نیاز به انجام کمک های اولیه دارد‪.‬‬
‫اگرمصدوم شوک دیده بیهوش است‪ ،‬عملیات احیا در الویت قرار خواهد گرفت ‪ .‬چگونگی انجام تکنیک های احیا را در پوستر های شوک الکتریکی‬
‫که در کشتی و در معرض دید قرار دارد‪ ،‬ببینید‪.‬‬
 ‫عایق‪20‬‬ ‫‪ 1.6‬مقاومت‬
‫همه ی تجهیزات الکتریکی عایق بندی دارند‪ .‬هدف از عایق بندی ‪ ،‬حفاظت از هادی ها در مقابل جریان الکتریکی و جلو گیری از اتصال کنتاکت ها‬
‫به سیم برق دار است‪ .‬مقاومت الکتریکی برای عایق بندی باید خیلی زیاد و در حد مگا اهم باشد تا از جریان نشتی که از هادی که خارج می‬
‫شود‪ ،‬جلوگیری کند‪ .‬مقاومت ها به دو صورت اندازه گیری می شود ‪:‬‬

‫‪ -1‬بین زمین و هادی ها‬

‫‪ -2‬هادی ها‬

‫مقاومت عایق شامل مقاومت مواد عایق و مقاومت هر نوع کثیفی‪ ،‬روغن ‪،‬خیسی و ‪ ...‬که به جا مانده باشد‪ ،‬می شود‪ .‬سطوح کثیف مقاومت‬
‫عایق بندی را کاهش می دهند‪.‬‬

‫جاری شدن جریان نشتی روی چنین سطوحی ترکینگ‪ 21‬نامیده می شود‪ .‬که به وسیله ی مد الکتریسیته یا فاصله ی هوایی بین ترمینال ها ‪،‬‬
‫همانطور که در شکل ‪ 1،7‬نشان داده شده‪ ،‬به وجود می آید‪ .‬تجهیزات باید تمیز نگهداشته شوند تا از ترکینگ جلوگیری به عمل آید ‪ .‬همچنین این‬
‫کار باعث می شود تا مقاومت عایق در حد مطلوب ( حداقل ‪ 1‬مگا اهم) نگه داشته شود‪.‬‬

‫شکل ‪ 1،7‬مد الکتریسیته و فاصله ی هوایی‬

‫مواد عایق غیر فلزی هستند و به مقدار بسیار کم ‪ ،‬مواد تشکیل دهنده ی مرتبط با مواد فلزی (هدایت باال) را دارند‪ .‬عایق‪ ،‬تحت تاثیر فاکتور های‬
‫زیادی از جمله رطوبت‪ ،‬دما‪ ،‬تنش الکتریکی و مکانیکی ‪ ،‬لرزش ‪ ،‬مواد شیمیایی‪ ،‬روغن ‪ ،‬کثیفی و البته طول عمر هستند‪.‬‬

‫مواد عایق سنتی شامل کتان ‪،‬ابریشم ‪ ،‬کاغذ و ‪ ...‬هستند‪ .‬که ممکن است ‪ ،‬کثیف شده و با پاک کننده های مناسب از گرد و غبار و دیگر مواد‬
‫آسیب زا پاک شوند‪ .‬دیگر مواد عایق شامل میکا ‪ ،‬فیبر شیشه ای و ‪ ...‬هستند و مواد مدرن تر هم مانند ‪ PVC‬و سایر مواد پالستیکی و ترکیبات‬
‫آن ها هستند‪ .‬یکی دیگر از این مواد که به طور گسترده وجود داشته اما در نظر گرفته نمی شود‪ ،‬هوای اطراف وسایل الکتریکی است‪.‬‬

‫اکثر مواد عایق دمایی بیشتر از ‪ 100‬درجه ی سانتیگراد را نمی توانند تحمل کنند‪.‬‬

‫همه ی تجهیزات الکتریکی زمانی که جریان بار از آنها عبور می کند‪ ،‬گرم می شوند و دمای آنها افزایش می یابد‪ .‬این افزایش دما باید با کاهش‬
‫دمای محیط اطراف همراه باشد‪.‬‬

‫همه ی تجهیزات الکتریکی دریایی برای کار کردن در دمای محیط با حداکثر دمای ‪45‬درجه سانتیگراد )‪ (Lloyds‬ساخته شده اند‪ .‬تحت این حالت‬
‫افزایش دمای قطعات مورد نظر ‪،‬نباید از محدوده ی دمای تنظیم شده ی مجاز مواد عایق تجاوز کند‪ .‬درنتیجه این مواد عایق هستند که حداکثر‬
‫دمای مجاز برای کارکرد تجهیزات الکتریکی را تعیین می کنند‪.‬‬

‫به همین دلیل عایق بندی‪ ،‬طبق حداکثر دمایی که برای کارکردن مناسب است‪ ،‬طبقه بندی می شوند‪ .‬کالس های مختلف عایق بندی در ‪BS‬‬
‫لیست شده است و کالس های ‪ A, E, B‬و ‪ F‬برای تجهیزات الکتریکی دریایی هستند‪ .‬حداکثر دمای مجاز برای هر یک از این کالس ها به صورت‬
‫زیر است ‪:‬‬

‫‪20Insulation‬‬
‫‪21Tracking‬‬
 ‫این ها دمای اندازه گیری شده‪،‬برای سطوح ثابت با تجهیزات ساکن هستند که هیچ نوع هوای خنک کننده ای در آن جریان ندارد‪ .‬دمای نقطه‬
‫داغ ‪ 105 22‬درجه (کالس ‪ ) A‬و دمای ‪ 135‬درجه سانتیگراد (کالس ‪، ) B‬در مرکز سیم پیچ و در حلزونی ماشین ها این سطح دما ها قابل قبول‬
‫است‪ .‬یک ماشین با این دمای نقطه ی گرم‪ ،‬اگر به طور مداوم کار کند‪ ،‬طول عمری بین ‪ 15‬تا ‪ 20‬سال خواهد داشت‪ ،‬قبل از اینکه عایق بندی آن‬
‫به طور کامل از بین برود‪ .‬اگرچه به ازای هر ‪ 10‬درجه سانتیگراد دمای باالتر از نقطه ی داغ مجاز ‪ ،‬این طول عمر به نصف تقلیل پیدا خواهد کرد‪.‬‬

‫‪ 1.7‬تست مدار‬
‫این قسمت به روش های تست کردن مدارهای مختلف الکتریکی که مورد نیاز است‪ ،‬نگاهی می اندازد ‪ ،‬تست های اصلی به صورت زیر است‪:‬‬

‫‪ 1.8‬تست عایق بندی‬

‫اندازه گیری مقدار مقاومت عایق ‪،‬بهترین راهنما در مورد سالمت سیستم الکتریکی و تجهیزات آن است‪ .‬مقدار مقاومت باید بین هادی های‬
‫عایق بندی شده و زمین و بین هادی ها اندازه گیری شود‪ .‬یک تست کننده ‪ ، 23‬یک مقاومت سنج با مقدار باال است که از ولتاژ باال برای تست‬
‫استفاده می کند‪ .‬معموال این ولتاژ ‪ 500‬ولت ‪ DC‬است‪ .‬ولتاژ تست با یک ژنراتور دستی و یا یک باتری و شارژر الکترونیکی ساخته می شود‪ .‬ولتاژ‬
‫تست ‪ 500‬ولت ‪ ،‬برای تست کردن تجهیزات کشتی با ولتاژ ‪ 400‬ولت ‪ a.c‬مناسب است و ولتاژ ‪ 1000‬ولت هم برای تجهیزات ولتاژ باالی کشتی‬
‫مناسب خواهد بود‪.‬‬

‫‪22‬‬ ‫‪Hot Spot‬‬

‫‪23Tester‬‬
 ‫چندین تولید کننده ی تست عایق در دنیا وجود دارد‪ ،‬اما مارک تجاری ‪ Megger‬در دنیا شناخته شده است‪ .‬برای اثبات کار کرد درست تست‬
‫قرار داد و دکمه ی تست رافشار داد ‪ .‬در حالت صحیح ‪ ،‬نمایشگر‬ ‫"‪"M ‬‬ ‫کننده ‪ ،‬باید دو پراب‪ 24‬آن را به هم وصل کرد‪ ،‬کلید را در حالت‬
‫حدود صفر اهم را باید نشان دهد ‪.‬‬

‫قبل از شروع تست ‪ ،‬تجهیزات برقی بر اساس استاندارد های ایمنی ‪ ،‬نباید برق داشته باشند یا باید در حالت خاموش قرار بگیرند‪ .‬تست کننده‬
‫قرار دهید سپس پراب ها را به‬ ‫"‪"M ‬‬ ‫‪ IR25‬مدل ‪ megger‬زمانی که مدار برق دار است ‪ ،‬هم می تواند استفاده شود ‪ .‬دستگاه را در حالت‬
‫ترمینال تجهیزات برقی بزنید‪ .‬نباید دکمه تست را فشار دهید‪ .‬دستگاه نشان می دهد که مدار برق دار است یا خیر‪ .‬اگر مدار برق نداشت ‪ ،‬دکمه‬
‫ی تست را باید فشار داد‪ .‬زمانی که تست هدایت با مقاومت کم را انجام می دهید ‪ ،‬دقت کنید که اتصال به زمین قابل اطمینانی به وسیله ی‬
‫اتصال پراب ها به دو نقطه ی جدا از هم روی فریم تجهیزات به دست آمده باشد‪.‬‬

‫برای تست مقاومت عایق روی یک ماشین سه فاز ‪ ،‬مقادیر مقاومت عایق فاز به فاز را اندازه گیری و یادداشت کنید‪ .‬سه سیم پیچ باید به‬
‫صورت ‪ U-V,V-W,W-U‬اندازه گیری شوند (شکل ‪ . )1.9‬مقادیر مقاومت عایق فاز به ارت‪ 26‬را اندازه گیری و یادداشت کنید ‪ .‬سه سیم پیچ باید به‬
‫صورت ‪ U-E,V-E , W-E‬اندازه گیری شوند‪ .‬به این نکته دقت کنید که مقدار مقاومت عایق‪ ،‬با افزایش دما کاهش پیدا می کند‪.‬‬

‫سوال‬

‫چرا اندازه گیری ایده آل مقاومت عایق بندی یک ماشین زمانی است که ماشین هنوز گرم است؟‬

‫جواب‬

‫عایق بندی در دماهای باال (جریان نشت می کند)‪ ،‬کاهش پیدا می کند ‪ .‬بنابراین تست کردن مقاومت عایق ‪ ،‬در زمان گرم بودن موتور‪ ،‬مقدار‬
‫واقعی یا نزدیک به واقعیت به دمای کاری موتور را نشان می دهد‪ .‬مقاومت عایق به طور قابل مالحظه ای می تواند با تغییر حالت جوی ‪ ،‬تغییر‬
‫کند‪ .‬یک بار تست کردن‪ ،‬اطالعات کمی به ما می دهد‪ .‬اگر ذخیره ی مرتب نتایج این تست ها تمایل به افت کار یا خرابی دستگاه را نشان‬
‫دهد‪،‬احتمال مشکل غریب الوقوع وجود دارد و می تواند با عمل پیشگیرانه ‪ ،‬از وقوع آن جلوگیری کرد‪.‬‬

‫‪24Probe‬‬
‫‪25Insulation‬‬ ‫‪Resistance‬‬
‫‪26‬‬ ‫‪Earth‬‬
 ‫یک مثال از تست مقاومت عایق یک موتور در شکل ‪ 1.10‬با شکل گرافیکی آن نشان داده شده است‪.‬‬

‫‪ 1.9‬تست هدایت‬
‫یک تستر عایق‪ ،‬معموال وسیله ای برای تست هدایت ولتاژ پایین هم هست‪ .‬تستر هادی وسیله ای با مقاومت پایین است که برای اندازه گیری‬
‫هدایت (عدم هدایت) هادی ها استفاده می شود‪ .‬این وسیله همچنین می تواند برای اندازه گیری مقاومت کم کابل ها ‪ ،‬سیم پیچ موتور ها ‪،‬‬
‫سیم پیچ ترانسفورمر ها و‪ ...‬استفاده شود‪ .‬طرز استفاده ی این دستگاه ‪ ،‬همانند تستر عایق است‪.‬‬

‫از عملکرد صحیح دستگاه مطمئن شوید‪.‬‬

‫دستگاه مورد تست را جدا و قفل کنید‪.‬‬

‫مطمئن شوید که دستگاه برق ندارد‪.‬‬

‫“ و یا ”‪ “continuity‬قرار دهید‪.‬‬ ‫دستگاه را روی ” ‪‬‬

‫پراب ها را به مدار متصل کنید‪.‬‬
 ‫در مورد موتور های سه فاز و ترانسفورمر ها و ‪ ،...‬معموال مقایسه ی بین مقادیر خوانده شده‪ ،‬مهم تر از مقادیر به دست آمده به تنهایی است‪.‬‬
‫همه ی مقادیر باید یکسان باشند‪ .‬اگر یکی از مقادیر خیلی کمتر از بقیه باشد‪ ،‬احتمال اتصال کوتاه مدار ‪ ،‬در آن سیم پیچ وجود دارد‪ .‬برعکس ‪،‬‬
‫مقدار مقاومت هدایت باال ‪ ،‬نشان از خطای مقاومتی باال ‪ ،‬یا مدار باز است‪ (.‬مدار قطع شده است) ‪.‬‬

‫و "ولتاژ متناوب" را هم دارند‪.‬‬ ‫"‪"k ‬‬ ‫برخی از تستر های هدایت‪/‬عایق ‪ ،‬قابلیت اندازه گیری مقاومت در رنج‬

‫برای اندازه گیری مقاومت هادی بسیار پایین ‪ ،‬مثل اتصاالت بین باس بار و کنتاکت های قطع کن مدار‪ ،‬الزم است تا از میکرو اهم متر ‪27‬ها استفاده‬
‫شود‪ .‬این نوع تستر ‪ ،‬یک جریان ‪(D.C‬مستقیم) به مدار القا می کند مثال ‪ 10‬آمپر ‪ ،‬سپس مقدار ولتاژ روی آن را اندازه گیری می کند‪.‬‬

‫این مجموعه از چهار پایه برای تست استفاده می کند‪ .‬دو پایه برای القای جریان و دو پایه برای اندازه گیری افت ولتاژ‪ ،‬دقیقا در نقطه ی القای‬
‫جریان هستند‪.‬‬

‫)‪( ‬‬ ‫و یا میکرو اهم‬ ‫)‪(m‬‬ ‫را محاسبه کرده و نتیجه را روی صفحه ی نمایشگر به صورت میلی اهم‬ ‫‪R =V / I‬‬ ‫دستگاه سپس مقدار‬
‫نمایش می دهد‪.‬‬

‫‪28‬‬ ‫‪1.10‬مولتی متر‬

‫تست های الکتریکی معمول ‪ ،‬شامل اندازه گیری جریان‪ ،‬ولتاژ و مقاومت است که ‪ O, V ,A‬حروف اول آن است‪ .‬راحت ترین راه برای به کار گیری‬
‫همه ی آن ها‪ ،‬استفاده از مولتی متر با همه ی عملکرد ها در رنج های مختلف است‪ .‬این دستگاه می تواند با تغییر رنج دستی و به صورت‬
‫آنالوگ و یا به شکل رایج تر‪ ،‬به صورت تغییر رنج اتوماتیک و نمایشگر دیجیتالی باشد‪.‬‬

‫مالتی متر های دیجیتالی‪ ،‬اعداد دیجیتالی مشخص دارند که ممکن است با یک نمایشگر با نمودار میله ای همراه باشند‪ .‬که به شکل موج های‬
‫ولتاژ ناهموار و ناصحیح هستند ( مثل راه انداز های موتور با فرکانس متغیر ) که در این صورت الزم است از یک اندازه گیر “ ‪ “True-rms‬برای اندازه‬
‫‪29‬‬
‫گیری دقیق استفاده شود‪ .‬مولتی متر های دیجیتال همچنین قابلیت نمایش شکل موج ولتاژ تست‪ ،‬با امکان ذخیره ی شکل موج اسیلوسکوپ‬
‫را هم دارند‪.‬‬

‫در همه ی مدل ها‪ ،‬یک باتری داخلی برای اندازه گیری مقاومت‪ ،‬قرار داده شده است‪ .‬قبل از اندازه گیری مقاومت یک قطعه‪ ،‬الزم است تا مدار‪،‬‬
‫قطع‪ ،‬بدون برق و همه ی خازن ها بدون بار (شارژ نشده ) باشند‪ .‬در غیر این صورت احتمال آسیب به دستگاه وجود دارد‪.‬‬

‫‪27Micro-ohmmeter‬‬
‫‪28Multimeters‬‬
‫‪29Oscilloscope‬‬
 ‫مولتی متر باید قبل از هر عملی امتحان و دستور العمل سازنده ی دستگاه باید به درستی رعایت شود‪ .‬اما شیوه ی نگهداری به طورکلی به‬
‫صورت زیر است ‪:‬‬

‫از پراب های درست استفاده کنید و هر پراب را درسوکت درست خود روی مولتی متر قرار دهید‪.‬‬

‫اگر از مولتی متر آنالوگ استفاده می کنید ‪:‬‬

‫قرار دهید و دو پراب را به هم وصل‬ ‫"‪"‬‬

‫مطمئن شوید که نشانگر شما روی صفر قرار دارد‪ ،‬در صورت نیاز ‪ ،‬تنظیم کنید‪ .‬سلکتور را در حالت‬
‫کنید ‪ .‬نشانگر باید صفر را نشان دهد ‪ .‬و گرنه باید روی صفر تنظیم شود‪ .‬همه ی رنج های مقاومت را به همین صورت تست و تنظیم کنید‪.‬‬

‫سلکتور را روی "‪( "acV‬باالترین رنج) قرار دهید و پراب ها را به یک منبع برق دار مناسب مثل پنل تست ولتاژ کارگاه‪ ،‬وصل کنید‪ .‬نشانگر باید‬
‫عدد صحیح را نشان دهد‪ .‬در زمان استفاده از مولتی متر برای محل های برق دار ‪ ،‬حداکثر دقت را داشته باشید‪ .‬اگر مولتی متر تصادفا روی رنج‬
‫جریان و یا مقاومت قرار داشت‪ ،‬دستگاه به صورت یک مقاومت کم نسبت به برق عمل می کند‪ .‬درنتیجه جریان اتصال کوتاه اتفاق افتاده و‬
‫ممکن است باعث آتش سوزی و یا تخریب مولتی متر شود و یا صدمات جدی به اپراتور وارد کند‪ .‬بنابراین پراب های فیوز دار برای استفاده از یک‬
‫مولتی متر شدیدا مناسب خواهد بود‪ .‬خرابی باتری دستگاه‪ ،‬زمانی که دو پراب را برای تست مقاومت‪ ،‬به هم وصل می کنید مشخص خواهد‬
‫برسد‪ ،‬باتری باید تعویض گردد‪ .‬زمانی که از دستگاه استفاده نمی کنید‪،‬‬ ‫به مقدار " ‪"0‬‬ ‫شد‪ .‬اگر نشانگر بعد از تنظیم رنج مقاومت هم نتواند‬
‫باید آن را در حالت خاموش قرار دهید تا باتری عمر بیشتری داشته باشد‪.‬‬

‫اگر از مولتی متر دیجیتال استفاده می کنید ‪:‬‬

‫( در بیشترین رنج) قرار دهید‪ .‬نمایشگر باید‬‫دستگاه را روشن کنید و نوک دو پراب را به هم وصل کنید ‪ .‬کلید های سلکتور را در حالت "‪"dcV‬‬
‫مقدار صفر را نشان دهد )‪ .(000‬برای همه ی حالت های "‪ "dcV‬این عمل را تکرار کنید و بع مقدار جابجایی نقطه ی کنار صفر ها دقت کنید‪.‬‬

‫نوک پراب ها را از هم جدا کنید ‪ .‬کلید های سلکتور را در حالت " ‪ " ‬قرار دهید (بیشترین رنج) ‪ .‬نمایشگر باید مقدار " ‪ ( "0L‬خارج از رنج) یا‬
‫"‪ "100‬را نشان دهد (با توجه به مدل )‪ .‬نوک پراب ها را به هم وصل کنید ‪ .‬نمایشگر باید مقدار صفر را نشان دهد )‪ .(000‬برای همه ی حالت های‬
‫قرار دهید( بیشترین رنج)‪ .‬پراب‬ ‫" ‪"acV‬‬ ‫این عمل را تکرار کنید و مقدار جابجایی نقطه ی کنار صفر ها را دقت کنید‪ .‬سلکتور را در حالت‬ ‫"‪"‬‬
‫ها را به یک منبع برق وصل کنید ‪ .‬نمایشگر باید عدد صحیح را نشان دهد‪ .‬ولتاژ ‪ d.c.‬را هم به همین صورت تست کنید‪ .‬به پالریته ی نشان داده‬
‫شده روی مولتی متر دقت کنید‪.‬‬

‫و یا اینکه اعداد نمایش داده شده چشمک می زنند و‬ ‫اعداد نمایش داده می شود‪ .‬مثل نمایش "‪"BT‬‬ ‫خطای باتری دستگاه معموال به همراه‬
‫اتفاقاتی روی صفحه ی نمایش می افتد‪.‬‬

‫برای افزایش طول عمر باتری‪ ،‬زمانی که از دستگاه استفاده نمی شود‪ ،‬باید آن را خاموش کرد‪ .‬این تست های اطمینان ازس سالمت دستگاه‪،‬‬
‫باید هر دفعه قبل از استفاده ی واقعی از دستگاه انجام شود‪ .‬مطمئنا دست زدن به هادی هایی که با دستگاه خراب تست شده اند و باور داریم‬
‫برق ندارند‪ ،‬بسیار خطرناک خواهد بود‪.‬‬
 ‫برای اندازه گیری مقاومت ‪:‬‬

‫از عملکرد صحیح دستگاه مطمئن شوید‪.‬‬

‫دستگاه مورد تست را جدا و قفل کنید‪.‬‬

‫مطمئن شوید که دستگاه برق ندارد‪.‬‬

‫دستگاه را روی رنج مناسب مقاومت قرار داده و پراب ها را به دستگاه مورد نظر وصل و مقدار را مقاومت را یادداشت کنید‪.‬‬

‫پراب ها را قطع کرده و دستگاه را خاموش کنید‪.‬‬

‫برای اندازه گیری ولتاژ‪:‬‬

‫از عملکرد صحیح دستگاه مطمئن شوید‪.‬‬

‫دستگاه را در باالترین رنج ولتاژ قرار دهید‪ (.‬هم برای ولتاژ ‪ d.c.‬و هم برای ولتاژ ‪)a.c.‬‬

‫پراب ها را به ترمینال هایی که باید تست شوند‪ ،‬وصل کنید‪ .‬شدیدا مراقب باشید که به نوک پراب ها دست نزنید و به خاطر داشته باشید که‬
‫تهجیزات‪ ،‬برقدار هستند‪.‬‬

‫مقدار ولتاژ خوانده شده را یادداشت کنید‪.‬‬

‫اگر یک رنج کم ولتاژ نیاز به دقت بیشتر دارد‪ ،‬سلکتور را بچرخانید تا با دقت بیشتری نمایش داد شود (رنج کمتر) ‪ .‬البته اکثر مولتی متر ها‪ ،‬رنج‬
‫اتوماتیک دارند‪ .‬چرخاندن سلکتور زمانی که مولتی متر به تجهیزات برق دار وصل است‪ ،‬مشکلی ایجاد نمی کند‪ .‬اما بسیار دقت کنید که رنج را‬
‫روی حالت مقاومت و یا جریان قرار ندهید‪ .‬این کار در اکثر دستگاه ها باعث افزایش بار روی مولتی متر می شود که هم برای اپراتور و هم برای‬
‫دستگاه بسیار خطرناک است‪ .‬روی تغییر دادن سلکتور ها وقت بگذارید‪ .‬دقت کنید و درباره ی کاری که انجام می دهید‪ ،‬فکر کنید‪ .‬پراب های فیوز‬
‫دار هم پیشنهاد مناسبی هستند‪.‬‬

‫پراب ها را جدا کنید و دستگاه را خاموش کنید‪.‬‬

‫برای اندازه گیری جریان ‪:‬‬

‫بیشتر تست دستگاه ها ‪ ،‬فقط تا چند آمپر را می تواند اندازه بگیرد ‪(.‬معموال حداکثر ‪ 10‬آمپر )‪ .‬اندازه گیری جریان فقط برای قطعات با جریان کم‬
‫ساخته شده که مدار های الکترونیکی از جمله ی آن هاست‪ .‬اگر از دستگاه‪ ،‬برای اندازه گیری جریان موتور و یا مدار های قدرت استفاده شود‪،‬‬
‫دستگاه آسیب می بیند‪.‬‬

‫رنج پایه ای جریان را با استفاده از شنت ( ‪ )d.c.‬و یا ترانسفورمر جریان ( ‪ )d.c.‬می توان افزایش داد‪ .‬این لوازم را می توان به صورت جداگانه از‬
‫شرکت سازنده تهیه کرد‪.‬‬

‫کارهایی را که برای اندازه گیری جریان در مدار با جریان کم باید انجام داد‪:‬‬

‫از عملکرد صحیح دستگاه مطمئن شوید‪.‬‬

‫دستگاه را در بیشترین رنج جریان قرار دهید‪( .‬هم برای ‪ a.c‬و هم برای ‪)d.c.‬‬

‫برق مدار مورد نظر را قطع و خازن ها را تخلیه کنید‪.‬‬

‫قسمتی از مدار را که جریان آن را باید بدست آورید‪ ،‬مدار باز کنید حذف اتصال فیوز(فیوز را برداشته پراپ را به دو پایه ی فیوز وصل کنید) نقطه ی‬
‫مناسبی برای اندازه گیری جریان است‪.‬‬

‫با حفاظت کامل ‪ ،‬پراب ها را با باری که جریان آن نیاز است ‪ ،‬به صورت سری ببندید‪.‬‬

‫برق مدار را وصل کنید‪ .‬مقدار جریان روی نمایشگر را یادداشت کنید‪.‬‬

‫برق مدار را دوباره قطع کرده ‪ ،‬خازن ها را تخلیه و سپس پراب ها را از مدار قطع کنید‪ .‬قسمتی از مدار را که جدا کرده بودید وصل کنید‪.‬‬
 ‫گاهی اوقات‪ ،‬مناسب ترین راه برای اندازه گیری جریان ‪ ،‬استفاده از آمپرمتر انبری ‪ 30‬است که به راحتی دور عایق یک هادی قرار می گیرد‪.‬‬

‫‪ 1.11‬تست های دیود‬

‫دیود های الکترونیکی‪ ،‬و سایر نیمه هادی های با اتصال ‪( p –n‬مثل بیس و امیتر ترانزیستور ) به وسیله ی دستگاه دیجیتال و به صورت زیر تست‬
‫می شوند‪:‬‬

‫از عملکرد صحیح دستگاه مطمئن شوید‪.‬‬

‫دستگاه را روی تست دیود قرار دهید‪ .‬اگر دیود هنوز در مدار قرار دارد‪ ،‬برق مدار را قطع کرده و همه ی خازن های مدار را تخلیه و فیوز مدار را هم‬
‫قطع کنید‪ .‬در این تست‪ ،‬دستگاه یک جریان ‪ d.c.‬بسیار کم (چند میلی آمپر ) را روی اتصال ‪ p-n‬دیود راه اندازی می کند و همزمان به صورت‬
‫ولت متر عمل کرده و افت ولتاژ دو سر آن را اندازه گیری می کند‪.‬‬

‫پراب ها را به دو سر دیود وصل کنید‪.‬‬

‫ولتاژ مستقیم دو سر دیود را یادداشت کنید‪ .‬این مقدار باید بین ‪ 500‬تا ‪ 900‬میلی ولت ) ‪ (0.5- 0.8V‬برای یک دیود سیلیکونی سالم می باشد‪.‬‬

‫اتصال پراب ها را معکوس کنید نمایشگر باید "خارج از رنج" را نشان بدهد‪.‬‬

‫اگر نمایشگر خارج از رنج را برای هر دو حالت نشان بدهد‪ ،‬دیود مدار باز شده و اگر در هر دو حالت کمتر از ‪ 1‬ولت را نشان بدهد‪ ،‬دیود اتصال کوتاه‬
‫شده است‪ .‬که در هر دو حالت دیود خراب است‪.‬‬

‫مدارات مرتبط به دیود ممکن است باعث شوند دیود مقدار ناصحیح نشان دهد که در این صورت باید دیود را از مدار جدا کرده و آن را دوباره تست‬
‫کنید‪.‬‬

‫‪ 1.12‬آمپر متر انبری‬

‫جریان های توان باال )‪ (a.c.‬می توانند به راحتی به وسیله ی آمپر متر انبری که مانند ترانسفورمر جریان عمل می کند‪ ،‬اندازه گیری شوند‪ .‬انبر‬
‫های این دستگاه درحالی که مدار در حال کار است ‪،‬دور عایق یک هادی قرار می گیرند‪.‬‬

‫مقدار جریان از قدرت فلوی مغناطیسی دور هادی بدست می آید و معموال روی نمایشگر دیجیتال‪ ،‬نمایش داده می شود‪ .‬اندازه گیری جریان‬
‫مستقیم هم توسط آمپر متر های انبری که مبدل فلوی ولتاژ دارند(که به نام دستگاه های اثر هال معروفند) امکان پذیر است‪.‬‬

‫بیشتر آمپر متر های جدید به صورت مولتی متر هم هستند که امکاناتی چون ولتاژ ‪ ،‬مقاومت هم دارند و مقدار جریان تا ‪ 1000‬آمپر را هم اندازه‬
‫گیری می کنند‪.‬‬

‫برای اندازه گیری جریان هادی های بدون عایق‪ ،‬نهایت دقت را به کار ببندید‪.‬‬

‫‪30clamp-meter‬‬
 ‫آمپرمتر های انبری جدید تر‪ ،‬قابلیت اندازه گیری توان و ضریب توان در مدار های تکفاز و سه فاز ‪ ،a.c.‬با استفاده از اتصاالت اضافی برای اندازه‬
‫گیری ولتاژ را دارند‪.‬‬

‫سوال‬

‫یک آمپر متر انبری که دور یک کابل با سه سیم قرار گرفته که می تواند یک موتور ‪ a.c.‬با جریان ‪ 100‬آمپر را راه اندازی کند‪ .‬این آمپرمتر چه عددی‬
‫را نشان خواهد داد؟‬

‫جواب‬

‫صفر‪ .‬چون آمپرمتر انبری فلوی مغناطیسی دور کابل را که به وسیله ی جریان ایجاد شده‪ ،‬اندازه می گیرد‪ .‬برای یک کابل سه سیم متعادل ( یا‬
‫دو سیم ) فلوی کل برابر صفر است پس صفر را نشان خواهد داد‪ .‬به همین دلیل است که آمپرمتر انبری فقط باید دور یک سیم قرار بگیرد‪.‬‬

‫‪31‬‬ ‫‪ 1.13‬تستر خط برقدار‬

‫زمانی که تجهیزات برای تعمیر و نگه داری باید وارسی شوند‪ ،‬مهم است که منبع آن ها بدون برق و خاموش باشد‪ .‬همچنین برای جلوگیری از‬
‫شوک الکتریکی و خطر‪ ،‬باید مطمئن شوید که تجهیزات کامال از برق جدا هستند‪ .‬یک تستر خط برقدار ( تستر ولتاژ ) یک قطعه ی ساده برای‬
‫بررسی وجود ولتاژ در ترمینال هاست ‪.‬‬

‫تستر های خط برقدار تا ‪ 500‬ولت‪ ،‬در انواع مختلف هستند‪ .‬در برخی از آن ها چراغ روشن شده (به شکل پیچ گوشتی هستند و نمایشگر نئون‬
‫دارند) برخی صدا تولید می کنند و برخی دیگر ‪ LED‬و یا نمایشگر های مکانیکی (پرچم) دارند که مقدار ولتاژ را تخمین می زنند‪ .‬مهم است که‬
‫تستر های ولتاژ‪ ،‬قبل از استفاده ‪ ،‬به طور صحیح کار بکنند‪ .‬و این باید به وسیله ی پنل تست در کارگاه الکتریکی و به طور صحیح انجام شود‪.‬‬

‫المپ های تست دست ساز نباید استفاده شوند چون تجهیزات حفاظتی مثل فیوز ‪ ،‬محافظ انگشت ‪32‬و ‪ ...‬در آن ها وجود ندارد‪.‬‬

‫زمانی که با مدارات ولتاژ باال سرو کار دارید بسیار مراقب باشید‪ .‬برای این کار نیاز به پراب ویژه ی تست ‪ HV‬است‪ .‬به فصل ‪ 8‬رجوع شود‪.‬‬

‫‪ 1.14‬نگهداری الکتریکی کلی‬

‫تمامی تجهیزات دارای عمر مفید کاری هستند و وقتی این زمان به پایان می رسد‪ ،‬باید جایگزین شوند‪ .‬زمانی که وسیله ای به پایان عمر کاری‬
‫خود نزدیک می شود‪ ،‬ممکن است به طور صحیح کار نکند و این خطری برای پرسنل و سایر ابزار آالت خواهد بود‪ .‬به همین دلیل هدف از نگهداری‪،‬‬
‫افزاش طول عمر مفید دستگاه ها به وسیله ی تعمیر و یا جایگزین کردن قسمت های خراب است تا دستگاه را در حالت امن و قابل کار نگه دارد‪.‬‬

‫‪31Live-Line‬‬
‫‪32Finger‬‬ ‫‪Guards‬‬
 ‫محیط دریا خصوصا به خاطر رطوبت‪ ،‬جو پر نمک‪ ،‬افزایش دما و لرزش دائمی‪ ،‬برای تجهیزات الکتریکی‪ ،‬نامناسب است‪.‬همه ی تجهیزات به طور‬
‫منظم نیاز به نگهداری دارند‪.‬‬

‫عملکرد دائمی تجهیزات روی کشتی‪ ،‬نیاز به بازدهی باال و صرفه جویی مناسب دارد تا هزینه های عملیاتی را به حداقل ممکن برساند تا در‬
‫رقابت مالی باقی بمانند‪.‬‬

‫یک مهندس نگهداری کارامد باید سیستم قدرت و تجهیزات آن را بشناسد‪ .‬نقشه ها و دیاگرام های مداری کشتی باید بررسی و با توجه به‬
‫تجهیزات واقعی وابسته به آن در کشتی‪ ،‬به روز شوند ‪ .‬تجهیزات و سرویس الکتریکی آن ها باید به طور دائم تحت بررسی باشد تا حالت عملکرد‬
‫معمول یک دستگاه‪ ،‬مشخص و شناخته شده باشد که به سرعت بتوان عملکرد غیر عادی دستگاه را تشخیص داد‪ .‬خطا ها را می توان قبل از‬
‫آسیب رساندن جدی به دستگاه‪ ،‬درست کرد‪.‬‬

‫نگهداری را می توان به حالت های زیر دسته بندی کرد‪:‬‬

‫نگهداری ناشی از خرابی‬

‫نگهداری با برنامه‬

‫نگهداری شرطی (مشروط)‬

‫نگهداری ناشی از خرابی مربوط به زمانی است که یک وسیله تا هنگام خراب شدن هیچ گونه نگهداری روی آن انجام نشده باشد‪ .‬در این زمان‪،‬‬
‫وسیله تعمیر و یا تعویض می شود و بعد از آن‪ ،‬سایر روش های نگهداری را می توان بر روی آن اجرا کرد‪.‬‬

‫نگهداری با برنامه ( نگهداری پیشگیرانه) زمانی است که دستگاه بر اساس جدول زمانی ثابت‪ ،‬به طور مرتب بازدید و نگهداری می شود و‬
‫مجموعه ای از کار ها بر اساس آن زمان بندی‪ ،‬روی وسیله مورد نظر انجام می شود تا از خرابی دستگاه جلوگیری به عمل بیاورد‪.‬‬

‫نگهداری شرطی ( نوع دیگری از نگهداری پیشگیرانه ) مربوط به زمانی است که دستگاه مرتبا بررسی و تست می شود‪ .‬زمانی که بررسی‬
‫نشان دهد که خرابی در حال وقوع و یا نزدیک است‪ ،‬دستگاه جایگزین و تعمیر شده و روش های ویژه ی نگهداری بر روی آن اجرا می شود‪ .‬تست‬
‫عایق (ایزوالسیون) و تست لرزش ‪ ،‬از جمله ی نگهداری شرطی هستند‪.‬‬

‫چند عیب مهم در نگهداری ناشی از خرابی وجود دارد ‪:‬‬

‫خرابی جدی تجهیزات می تواند باعث از کار افتادن کشتی شود و تا زمان رفع عیب‪ ،‬کشتی تحت اختیار نخواهد بود‪.‬‬

‫اگر چندین خرابی همزمان در کشتی اتفاق بیافتد‪ ،‬افراد مربوطه ممکن است نتوانند از عهده ی آن بر بیایند و نتیجه ی آن تاخیر در کار خواهد بود‪.‬‬

‫بعضی از دستگاه ها نیاز به افراد متخصص از شرکت سازنده برای حل مشکل دارند‪ ،‬در نتیجه باز هم تاخیر به وجود می آید‪.‬‬

‫نگهداری با برنامه در یک فاصله ی زمانی مشخص انجام می شود‪ .‬حتی اگر دستگاه به آن نیاز نداشته باشد و هدف آن پیشگیری از خرابی‬
‫دستگاه ها است‪.‬‬

‫این نوع نگهداری فایده های مربوط به خود را دارد که به شرح زیر است‪:‬‬

‫خرابی کمتر‪ ،‬سطح کارایی دستگاه را باال تر می برد‪.‬‬

‫نگهداری در زمان های مناسب و با توجه به کارایی و زمان کار دستگاه انجام می شود‪.‬‬

‫استفاده ی موثر تر از پرسنل به دلیل انجام کار های مربوط به نگهداری‪ ،‬در ساعات کاری پرسنل کشتی خواهد بود‪.‬‬

‫جایگزینی تجهیزات می تواند به صورت منظم انجام شود‪.‬‬

‫تجهیزات به صورت امن و با کمترین خطر ممکن نگهداری شده اند‪.‬‬

‫در زمانی که نیاز به به افراد متخصص از شرکت سازنده باشد‪ ،‬این درخواست را می توان در زمان مناسب و با توجه به عملکرد کشتی انجام داد‪.‬‬

‫جایگزینی قطعات با عمر کوتاه‪ ،‬در زمان از پیش تعیین شده انجام می شود‪.‬‬

‫نگهداری مشروط هم در زمان مشخص مناسب انجام می شود‪ .‬و هدف آن پیشگری کردن از خرابی با پیشبینی احتمال خطا به وسیله ی نتایج‬
‫بدست آمده از مانیتورینگ است‪.‬‬
 ‫فایده ی این نوع نگهداری این است که تجهیزات تابع نگهداری های غیر ضروری نیستند‪.‬‬

‫تجهیزات مرتبا به صورت شرطی و بر اساس زمانبندی مانیتور می شوند‪ .‬اندازه گیری های مقاومت عایق‪ ،‬دما ‪ ،‬لرزش(برای موتور ها) از جمله آن‬
‫هاست ‪ .‬کانتکت ها و سایر قسمت هایی که احتمال خرابی دارند هم بازبینی می شوند‪.‬‬

‫همه ی یافته ها در فایل مشخص یادداشت یا دخیره می شوند‪ .‬تا زمانی که نتایج تست ها نشان ندهد که نگهداری الزم است‪ ،‬هیچ نگهداری‬
‫انجام نمی شود‪ .‬در صورت لزوم هم ‪ ،‬تجهیزات باید نگهداری‪ ،‬جایگزین و یا تعمیر کامل بشوند‪( .‬همانطور که روی کارت کار مشخص شده است)‬

‫یک سیستم ذخیره سازی کار های مربوط به نگهداری‪ ،‬الزم و ضروری است‪ .‬اندازه گیری های ذخیره شده از مقاومت عایق می تواند یک کاهش‬
‫تدریجی مقاومت عایق را نشان بدهد‪ .‬در این صورت دستگاه باید بازبینی و تعمیر شود‪ .‬قبل از اینکه مقاومت عایق به یک مقدار کم و خطرناک‬
‫نزدیک شود‪.‬‬

‫دمای نقطه ی گرمی که از تجهیزات الکتریکی برقدار ساطع می شود‪ ،‬می تواند از یک فاصله ی امن و با استفاده از آشکار ساز مادون قرمز و یا‬
‫دوربین مانیتور شود‪.‬‬

‫اندازه گیری های ذخیره شده از لرزش های یک موتور ‪ ،‬ممکن است احتمال خرابی تدریجی بیرینگ‪ 33‬یک موتور را نشان دهد‪ .‬بیرینگ باید قبل از‬
‫وقوع خطا تعویض گردد‪ .‬تعمیر و نگهداری فوری ممکن است الزم نباشد ولی درزود ترین و مناسب ترین زمان این کار باید انجام شود‪.‬‬

‫‪ 1.15‬پیداکردن خطا‬
‫عموما‪ ،‬پیدا کرده خطا کار آسانی نیست‪.‬‬

‫الزم است تا فهم دقیقی از عملکرد صحیح دستگاه مورد نظر و درک عمومی و توانایی حل مسئله را داشته باشید‪.‬‬

‫در اینجا لیست کلی از تکنیک های مورد نیاز برای پیدا کردن خطا آمده است‪:‬‬

‫برنامه ریزی‬

‫برای پیدا کرده خطا باید از لحاظ ذهنی برنامه ریزی قبلی و استراتژی داشته باشید‪ .‬گواه این مطلب ‪ :‬قبل از تصمیم به انجام کاری باید دقت کرد‪.‬‬
‫درمقابل "پریشان" ناگهانی تصمیم می گیرد‪.‬‬

‫یک متخصص ‪ ،‬باید از توانایی های ذهنی زیر بیشترین بهره را برده باشد‪:‬‬

‫حافظه‬

‫فکر منطقی‬

‫برداشت (استنباط)‬

‫توانایی مکانیکی ویژه‬

‫توانمندی اجتماعی‬

‫اطالعات قبلی (پیش زمینه )‬

‫به همراه توانایی های ذهنی باال‪ ،‬دانش‪ ،‬و تجربه هم ضروری است‪ .‬این رنج وسیعی است که شامل شناختن قطعات‪ ،‬شناختن روش ها و‬
‫سیستم ها به همراه خصوصیات عملیاتی آن ها می شود‪ .‬ترکیب دانش و تجربه عملی مستقیم تجهیزات کمک بزرگی در پیدا کردن خطا خواهد‬
‫بود‪.‬‬

‫تشخیص خطا‬

‫در ادامه ی توانایی های الزم یک متخصص‪ ،‬استفاده سیتماتیک از "کمک کاری" روش های تشخیص خطا را بهبود می بخشد‪.‬‬

‫نمودار خطا‬

‫یک لیست از نشانه ها و خطاها برای یک دستگاه مشخص به همراه راه حل های پیشنهادی ایجاد شود‪.‬‬

‫این لیست باید با توجه به تجربه به روز شود تا محتمل ترین خطاهای ممکن را نشان دهد‪.‬‬

‫‪33Bearing‬‬
 ‫‪FACERAP‬‬

‫‪ 7‬حرف اول از اسم های ”‪ “FACERAP‬زیر یاداور قدم های کلیدی برای پیدا کردن منطقی خطا هستند‪.‬‬

‫نام و کالس بندی یک خطا‬ ‫)‪ F(Fault‬خطا‬

‫توصیف خطا و یا نشانه های وابسته به آن‬ ‫) ‪ A(Appearance‬ظاهر‬

‫دلیل عملی برای خطا‬ ‫) ‪ C(Cause‬دلیل‬

‫تاثیرات مهم خطا‬ ‫)‪ E(Effect‬اثر‬

‫شخص صحیح برای انجام عمل‬ ‫) ‪ R(Responsibility‬مسئولیت‬

‫روش های استاندارد به کار برده شده برای رفع خطا‬ ‫)‪ A(Action‬عمل کردن‬

‫کار های برای جلوگیری از تکرار خطا‬ ‫)‪ P (Prevention‬جلوگیری‬

‫استراتژی پیدا کردن‬

‫زمانی که یک متخصص ‪ ،‬بتواند مدار یا مکانیک را به عنوان یه سری از توابع و یا با استفاده از کمک ‪ ،‬تجسم کند‪ ،‬یک استراتژی جستجو می تواند‬
‫برای پیدا کردن خطا در کمترین زمان ممکن‪ ،‬به کار بسته شود‪ .‬شش روش حل خطا به صورت خالصه در زیر آمده است‪:‬‬

‫جمع کردن شواهد ( صبر کنید و فکر کنید)‬ ‫‪-1‬‬

‫شواهد را بررسی کنید (فرضیات را چک کنید)‬ ‫‪-2‬‬
‫محل خطا را پیداکنید ( بررسی و تست )‬ ‫‪-3‬‬
‫مشخص کنید و دلیل را از بین ببرید‪.‬‬ ‫‪-4‬‬
‫خطا را برطرف کنید‪.‬‬ ‫‪-5‬‬
‫سیستم را چک کنید‪.‬‬ ‫‪-6‬‬

‫نتیجه گیری ؟‬

‫پیدا کردن خطا کار آسانی نیست ! اگرچه ‪ ،‬دانش و تجربه به همراه دستاورد های منطقی بسیار کمک خواهد کرد‪.‬‬
 ‫فصل دوم‬
‫توزیع الکتریکی‬

‫‪ 2.0‬معرفی‬
‫این فصل در مورد شبکه توزیع الکتریکی کشتی به صورت کامل بحث می کند‪ .‬توجه ویژه ای هم به خطای اتصال به زمین و چگونگی رفع آن‬
‫شده است و در مورد رنج و انواع تابلو های الکتریکی و تجهیزات حفاظتی هم بحث شده است‪ .‬درمورد کابل های الکتریکی کشتی ‪ ،‬آب بندی‪،‬‬
‫اتصال و تست آن ها هم مروری شده است‪.‬‬

‫‪ 2.1‬سیستم توزیع توان‬

‫عملکرد سیستم توزیع الکتریکی یک کشتی‪ ،‬به این صورت است که توان الکتریکی تولید شده به هر قسمت از مصرف کننده های متصل به آن‬
‫(مولد توان) انتقال پیدا می کند‪ .‬احتماال مهم ترین المان در هر سیستم‪ ،‬مرکز توزیع اصلی آن است‪ ،‬که سوییچ بورد اصلی این وظیفه را در‬
‫کشتی بر عهده دارد‪ .‬سوییچ بورد اصلی‪ ،‬توان مورد نیاز برای بوردهای راه انداز انواع موتورها (که در اغلب موارد جزیی از بورد اصلی است)‪ ،‬بورد‬
‫های کوچک تر و بورد توزیع را تغذیه می کند‪ .‬وسایل حفاظی مانند فیوز ‪ ،‬قطع کن مدار‪ ،34‬که در داخل سیستم قرار گرفته اند‪ ،‬مداری که دچار‬
‫خطا شده باشد را به طور اتوماتیک از شبکه خارج می کنند‪ .‬ترانسفورمر ها هم بخش های توزیع ولتاژ باال و ولتاژ پایین سیستم را به هم ارتباط‬
‫می دهند‪.‬‬

‫حالت عملیاتی سیستم توزیع در بخش کنترل مرکزی‪ ،‬به وسیله ی مانیتور های ولتاژ‪ ،‬جریان و توان نشان داده می شود و توسط رله های‬
‫حفاظتی‪ ،‬در مقابل جریان اضافی‪ ،‬خطای اتصال به زمین ‪ 35‬حفاظت می شوند‪ .‬دیاگرام توان الکتریکی کشتی خود را مطالعه کنید تا درک درستی‬
‫از رابطه ی آنها با تجهیزات واقعی‪ ،‬داشته باشید‪.‬‬

‫در اکثریت قابل توجهی از کشتی ها‪ ،‬سیستم توزیع ‪ a.c.‬نسبت به سیستم ‪ d.c.‬آن ارجحیت دارد‪.‬‬

‫سرویس های الکتریکی‪ ،‬برق مورد نیاز خود را از منابع اصلی و اضطراری‪ 36‬تامین می کنند‪.‬‬

‫منبع اصلی‬

‫یک شبکه ‪ a.c.‬برای نصب و راه اندازی‪ ،‬از شبکه ی ‪ d.c.‬ارزان تر است‪ .‬در حالت خاص‪ a.c. ،‬نسبت توان به وزن بیشتری برای تولید‪ ،‬توزیع و‬
‫مصرف برق دارند‪ .‬ترانسفورمر های معمولی‪ ،‬ولتاژ موثر ‪ a.c.‬را به مقادیر باالتر و یا پایین تر‪،‬با توجه به نیاز‪ ،‬تبدیل می کنند‪ .‬در یک موتور القایی‬
‫ساده‪ ،‬ولتاژ سه فاز ‪ a.c.‬به انرژی مکانیکی دوار تبدیل می شود‪.‬‬

‫طرح توزیع الکتریکی یک کشتی عموما از طرح های خشکی نشات می گیرد‪ .‬این کار به تجهیزات معمول الکتریکی اجازه می دهد که بعد از‬
‫"دریایی شدن" در کشتی استفاده شوند ‪ .‬در زمانی که الزم باشد‪ ،‬مقاومت در برابر مشکالت دریایی ( مثل مقاومت در برابر لرزش‪ ،‬رطوبت‪،‬‬
‫دمای باال‪ ،‬اوزون‪ ،‬آب دریا‪ ،‬و‪ ...‬که در قسمت های مختلف کشتی وجود دارد) را در نظر می گیرند‪.‬‬

‫اکثر کشتی ها‪ ،‬ولتاژ ‪ a.c.‬سه سیمه ‪ 440‬ولت با سیستم نول عایق شده دارند‪ .‬این یعنی که نول گرفته شده از اتصال ستاره ی ژنراتور‪ ،‬به ارت‬
‫(بدنه ی کشتی ) آن وصل نشده است‪ .‬برای کشتی های قاره اروپا‪ ،‬سیستم ‪ 380‬ولت سه فاز رایج می باشد‪.‬‬

‫‪34Circuit‬‬ ‫‪Breaker‬‬
‫‪35Earth-fault‬‬
‫‪36Emergency‬‬
 ‫کشتی های با مصرف کننده های با توان بسیار باال‪ ،‬ژنراتور هایی با ولتاژ های ‪ 3.3‬کیلو ولت ‪ 6.6 ،‬کیلو ولت و حتی ‪ 11‬کیلو ولت دارند‪ .‬این ولتاژ‬
‫های باال برای سیستم های با مصرف توان باال مقرون به صرفه است‪ .‬کم کردن اندازه جریان‪ ،‬باعث کم شدن اندازه ی کنتاکتور ها و سایر‬
‫تجهیزات الزم می شود‪ .‬استفاده از ولتاژ باال‪ ،‬در کشتی های بزرگ و با پیچیدگی بیشتر‪ ،‬امری رایج است که کشتی های مسافربری از آن دسته‬
‫اند‪ .‬سکو های نفتی و گازی تا به ولتاژ تولیدی ‪ 13.8‬کیلو ولت هم می رسند چون رعایت وزن تجهیزات در آن ها بسیار مهم است‪ .‬در سیستم‬
‫توزیع برای این ولتاژ های باال‪ ،‬نقطه ی صفر (نول) معموال به وسیله ی مقاومت و یا ترانسفورمر ارت‪ ،‬به بدنه ی کشتی وصل شده است‪.‬‬

‫فرکانس کاری یک سیستم قدرت می تواند ‪ 50‬یا ‪ 60‬هرتز باشد‪ .‬در اروپا و بیشتر کشور های دنیا از فرکانس ‪ 50‬هرتز و در آمریکای شمالی و چند‬
‫کشور دیگر‪ ،‬این فرکانس ‪ 60‬هرتز می باشد‪ .‬مرسوم ترین فرکانس برای استفاده در کشتی و سکو ها ( فرا ساحل )‪60 ،‬هرتز است‪ .‬فرکانس‬
‫بیشتر به معنی این است که موتور ها و ژنراتور ها با سرعت بیشتری کار کنند که نتیجه ی آن کاهش اندازه ی آن ها برای توان داده شده است‪.‬‬

‫برای توان های پایین تر و روشنایی‪ ،‬از منبع تک فاز که با ولتاژ ‪ 220‬ولت کار می کند‪ ،‬استفاده می شود‪ .‬اگرچه ‪ 110‬ولت نیز قابل استفاده است‪.‬‬
‫برای تولید این ولتاژ ها‪ ،‬ترانسفورمر های کاهنده با ورودی ‪ 440‬ولت به کار گرفته می شود‪.‬‬

‫سیستم توزیع یعنی این که توان تولیدی به وسیله ی ژنراتور ها‪ ،‬به موتور های مختلف‪ ،‬روشنایی‪ ،‬آشپزخانه‪ ،‬سیستم کمک ناوبری و‪ ...‬منتقل‬
‫شود که شامل مصرف کننده های برقی کشتی هم می شود‪.‬‬

‫انرژی الکتریکی ابتدا به سوییچ بورد اصلی هدایت شده و سپس به وسیله ی کابل به بخش ها و بورد های توزیع منتقل می گردد و در انتها به‬
‫مصرف کننده های نهایی می رسد‪.‬‬

‫قطع کن های مدار و کلید ها‪ ،‬وسایلی برای ایجاد وفقه در جریان الکتریکی‪ ،‬فیوز ها و رله ها برای حفاظت از سیستم توزیع در برابر اثرات مخرب‬
‫جریان های خطای اضافی هستند‪.‬‬

‫شکل ‪ 2.1‬یک خروجی ‪ HV/LV 37‬از سیستم توزیع یک کشتی را نشان می دهد‪ .‬این سیستم‪ ،‬سیستم شعاعی‪ 38‬یا سیستم انشعابی‪ 39‬نام‬
‫دارد‪ .‬این سیستم یک ساختار ساده و منطقی دارد‪ .‬هر بخش از بار‪ ،‬از ولتاژ ارزیابی شده ی خود با اندازه ی کابل صحیح تغذیه و به وسیله ی‬
‫قطعه ی حفاظتی مناسب‪ ،‬حفاظت می شود‪.‬‬

‫مصرف کننده ی الکتریکی اصلی به دو بخش سرویس های ضروری و غیر ضروری تقسیم می شود‪.‬‬

‫سرویس های ضروری آن دسته از سرویس هایی هستند که برای ایمنی پرسنل‪ ،‬جهت یابی ایمن و نیروی محرکه ی کشتی استفاده می‬
‫شوند‪ .‬که شامل منابع مطمئن برای کمک ناوبری‪ ،‬سیستم های ارتباطی‪ ،‬ماشین آالت‪ ،‬ایستگاه های کنترل و جعبه دنده فرمان ‪40‬است‪.‬‬

‫‪37‬‬ ‫‪High Voltage/Low Voltage‬‬

‫‪38Radial‬‬
‫‪39‬‬ ‫‪Branching‬‬
‫‪40Steering‬‬ ‫‪Gear‬‬
 ‫سروریس های ضروری می توانند مستقیما از سوییچ بورد اصلی و یا بورد های هر قسمت و حتی بورد های توزیع‪ ،‬تغذیه شوند‪.‬‬

‫منابع اضطراری هم مصرف کننده هایی را که نیازمند به راه اندازی در مواقع خطرناک و مهم هستند‪ ،‬به کار می اندازد‪.‬‬

‫برای ادامه کار ژنراتور در مواقع اضافه بار‪ ،41‬تدابیر خاصی برای خارج کردن بار (مصرف کننده ) اتخاذ شده است‪ .‬این کار به وسیله ی رله ای به نام‬
‫”‪ “preference trip relay‬انجام می شود‪.‬‬

‫اگر اضافه بار یک ژنراتور ادامه پیدا کند‪ ،‬این رله شروع به آالرم داده و شروع به قطع کردن مصرف کننده های غیر ضروری می کند‪.‬‬

‫این کار باعث کاهش بار ژنراتور شده و در نتیجه منابع ضروری به کار خود ادامه خواهند داد و قطع نخواهند شد‪.‬‬

‫هر ژنراتور رله ی اضافه جریان و مدار قطع کن مختص به خود را دارد که معموال مقدار "زیاد" تعریف شده برای آن ‪ %150‬بار با تاخیر ‪ 20‬ثانیه است‪.‬‬

‫به عالوه هر ژنراتور رله الویت بندی قطع مختص به خود را دارد که مقدار "کم" تعریف شده برای آن ‪ %110‬جریان با عملکرد لحظه ای است‪.‬‬

‫اگر حالت اضافه بار ژنراتور ادامه پیدا کند‪ ،‬رله الویت بندی قطع‪ ،‬شروع به فعال کردن رله تایمر می کند‪ .‬این رله تایمر شروع به قطع کردن قسمت‬
‫های غیر ضروری با توجه به زمان تعریف شده برای آن می کند ‪ .‬به عنوان مثال‬

‫اولین قسمت سیستم تهویه مطبوع و تهویه هوا – بعد از ‪ 5‬ثانیه‬

‫دوم بخش سرما ساز کشتی – ‪ 10‬ثانیه‬

‫سوم تجهزات روی عرشه – ‪ 15‬ثانیه‬

‫این ترتیب قطع مدار با توجه به نوع کشتی ها‪ ،‬تغییر می کند‪ .‬وقتی بار های غیر ضروری به اندازه کافی قطع شدند‪preference overlod trip ،‬‬
‫ریست شده و بار بیشتری قطع نخواهد شد‪.‬‬

‫سیستم اولویت بندی قطع ژنراتور می تواند هم به وسیله ی فرکانس پایین و هم به وسیله ی سرعت پایین تیروی محرکه ی ژنراتور شروع به کار‬
‫کند‪.‬‬

‫در بیشتر موارد‪ ،‬اولویت بندی حفاظتی قطع‪ ،‬با یک رله الکترونیکی که جریان اضافی و توان معکوس را مانیتور می کند‪ ،‬در ارتباط است‪.‬‬

‫برای نگه داشتن تنظیمات رله اولویت بندی قطع در حالت اولیه‪ ،‬آنها باید به صورت دوره ای به وسیله ی جربان تزریقی درجه بندی شده تست‬
‫شوند تا به صورت صحیح کار کنند‪ .‬برنامه ریزی ژنراتور و اشتراک گذاری بار‪ ،‬قسمتی از یک سیستم مدیریت انرژی )‪ (PMS‬است‪.‬‬

‫منبع انرژی اضطراری‬

‫سرویس دهنده ی توان الکتریکی اضطراری باید انرژی الزم سیستم را در زمان نبود منبع اصلی فراهم آورد‪ .‬این گونه منابع‪ ،‬برای روشنایی‬
‫اضطراری‪ ،‬آالرم ها‪ ،‬وسایل ارتباطی‪ ،‬در های ضد آب و سایر سرویس های الزم که برای ایمنی کشتی‪ ،‬مانند سیستم های خروج از کشتی‪،‬‬
‫ضروری هستند‪ ،‬استفاده می شود‪.‬‬

‫آیین نامه ها تعیین کرده اند که منبع اضطراری باید ژنراتور یا باتری و یا هر دوی این ها باشد‪ .‬منبع اضطراری باید کامال مستقل بوده و به هیچ منبع‬
‫انرژی در موتور خانه وابسته نباشد‪ .‬یک باتری زمانی که به طور کامل شارژ شد‪ ،‬روشن شده و نا وابسته خواهد بود‪ .‬یک ژنراتور اضطراری‪ ،‬باید یک‬
‫موتور احتراق داخلی به عنوان محرک‪ ،‬تانک سوخت مختص به خود‪ ،‬تجهیزات استارت و سوییچ بورد‪ 42‬را در مجاورت خود داشته باشد‪.‬‬

‫منبع انرژی اضطراری باید در زمان قطع منبع اصلی‪ ،‬شروع به کار کند‪ .‬باتری های اضطراری هم می توانند در صورت قطع منبع‪ ،‬شروع به کار کنند‪.‬‬
‫ژنراتور های اضطراری می توانند به صورت هندلی استارت شوند‪ ،‬اما معموال به صورت اتوماتیک و به وسیله ی هوای فشرده و یا باتری‪ ،‬استارت‬
‫می شوند تا این اطمینان را بدهند که ژنراتور اضطراری بال فاصله بعد از قطع برق اصلی‪ ،‬شروع به کار خواهد کرد‪.‬‬

‫اگرچه آیین نامه ها اجازه می دهند تا یک باتری به عنوان تنها منبع انرژی اضطراری باشد‪ ،‬اما در عمل یک باتری مناسب برای این کار ممکن‬
‫است نیاز است تا از یک باتری بزرگ (از لحاظ ظاهری) استفاده شود‪ .‬یک دیزل ژنراتور معموال به وسیله ی یک باتری کوچک در خودش و یا منبع‬
‫هوا استارت می شود‪ .‬باتری های کوچک دیگری هم می توانند به عنوان منبع کمکی برای تجهیزات کنترلی و ارتباطی نصب شوند‪.‬‬

‫در کشتی های مسافری‪ ،‬در آیین نامه ها مقرر شده است که منبع انرژی اضطراری اولیه باید به وسیله ی ژنراتور های دیزلی برای حداقل ‪36‬‬
‫ساعت فراهم آید (‪ 18‬ساعت برای کشتی های غیر مسافربری )‪ .‬به عالوه یک باتری هم باید برای فعال ماندن سرویس های مهم (روشنایی)‬
‫برای مدت کوتاه –معموال برای حداقل سه ساعت‪ ،‬در نظر گرفته شود‪ .‬این باتری اضطراری برای اینکه در زمان بین قطع شدن برق اصلی تا وصل‬
‫شدن برق اضطراری خاموشی کامل صورت نگیرد‪ ،‬به کار می رود‪.‬‬

‫‪41Overload‬‬
‫‪42Switchboard‬‬
 ‫یک شبکه توزیع کشتی در شکل ‪ 2-2‬نشان داده شده است‪ .‬این سیستم با سیستم اضطراری در ارتباط است‪.‬‬

‫حالت استانداردی برای سیستم الکتریکی وجود ندارد و هر کشتی با کشتی دیگر متفاوت است‪ .‬همانطوز که مشاهده می شود مصرف کننده‬
‫های هر دو سیستم اصلی و اضطراری‪ ،‬در زمان کارکرد عادی سیستم ‪ ،‬به وسیله ی ژنراتور های اصلی تغذیه می شوند‪ .‬در مواقع اضطراری‪،‬‬
‫فقط سرویس های اضطراری توسط ژنراتور اضطراری تغذیه می شوند‪ .‬سیستم اضطراری باید در همه ی زمان ها آماده به کار باشد‪ .‬به همین‬
‫منظور نیازمند مراقبت و نگهداری ویژه ای است‪ .‬در فواصل زمانی مشخص باید تست شده و عملکرد صحیح آن تایید شود‪ .‬این تست ها به طور‬
‫معمول به صورت هفتگی‪ ،‬همراه با تست پمپ آتشنشانی اضطراری و تمرینات سوار شدن قایق نجات انجام می شود‪ .‬در زمان تست‪ ،‬ژنراتور‬
‫های اصلی خاموش نمی شوند اما منابع اضطراری در مدار قرار گرفته تا مصرف کننده های ضروری را‪ ،‬سرویس دهند‪.‬‬

‫آیین نامه های کنترل منابع انرژی اضطراری به طور کامل در کنوانسیون های بین المللی مانند ‪ ، SOLAS‬و در آیین نامه های بین المللی مانند‬
‫‪ IEE, LIoyds , Det Norske Veritas‬و ‪ ...‬آورده شده است‪.‬‬

‫‪ 2.2‬سیستم های با نول عایق شده و زمین شده‬

‫یک سیستم عایق شده سیستمی است که به صورت الکتریکی از ارت (بدنه کشتی ) جدا شده باشد‪.‬‬

‫یک سیستم زمین شده سیستمی است که نول آن به ارت (زمین ) وصل شده است‪ .‬سیستم ولتاژ پایین کشتی (‪ 440‬ولت) به صورت معمول‬
‫به صورت عایق شده می باشد (از بدنه کشتی )‪ .‬سیستم های مشابه غیر دریایی به زمین ارت شده اند‪ .‬سیستم های ولتاژ باال (بیشتر از‬
‫‪ 1000‬ولت ) معموال به وسیله ی ‪ NER 43‬و یا ترانس های با امپدانس باال ‪( ،‬برای محدود کردن جریان خطای ارت ) به بدنه ی کشتی ارت شده‬
‫اند‪.‬‬

‫الویت نیاز کشتی‪ ،‬حفظ کارکرد صحیح منابع الکتریکی در زمان ایجاد خطای ارت بری تجهیزات ضروری‪ ،‬است‪.‬‬

‫الویت سیستم های خشکی‪ ،‬عایق بندی فوری تجهیزاتی است که خطای ارت داشته اند این کار به صورت خودکار و به وسیله ی یک سیستم‬
‫ارت شده بدست می آید‪.‬‬

‫یک مدار شامل دو قسمت صروری است‪:‬‬

‫هادی‪ ،‬قسمتی که جریان را به مدار می رساند‪.‬‬

‫‪43Neutral‬‬ ‫‪Earthing Resistor‬‬

 ‫عایق‪ ،‬قسمتی که جریان را درون هادی نگه می دارد‪.‬‬

‫سه نوع خطای مداری ممکن است اتفاق بیافتد‪:‬‬

‫خطای مدار باز که توسط شکسته شدن هادی مثل ‪ A‬در شکل ‪ 2.4‬که مانع جاری شدن جریان می شود‪.‬‬

‫یک خطای زمین به وسیله ی پارگی در عایق ایجاد می شود‪ .‬مانند شکل ‪ B‬که باعث می شود هادی به بدنه و یا یک فلز ارت شده اتصال پیدا‬
‫کند‪.‬‬

‫یک خطای اتصال کوتاه به وسیله پارگی در دو عایق به وجود می آید‪ .‬مانند ‪ C‬در شکل ‪ 2.4‬که باعث اتصال دو هادی به هم شده که جریان بسیار‬
‫زیاد اتصال کوتاه و یا بای پاس روی بار ایجاد می کند‪.‬‬

‫اندازه جریان خطایی که روی می دهد بستگی به کل امپدانس قرار گرفته روی مدار تحت حالت های خطا را دارد‪.‬‬
 ‫سوال‬

‫یک موتور ‪ 10‬آمپری با سیستم عایق شده ی ‪ 220‬ولت کار می کند‪ .‬امپدانس کل کابل تغذیه ‪ 0.01‬اهم است‬

‫جریان کل چقدر خواهد بود اگر ‪:‬‬

‫الف ) خطای مدار باز‬

‫ب) خطای ارت‬

‫ج ) خطای اتصال کوتاه اتفاق بیافتد‬

‫جواب‬

‫الف) یک خطای مدار باز امپدانس بی نهایت دارد بنابراین ‪:‬‬

‫‪V‬‬ ‫‪220V‬‬
‫= ‪I‬‬ ‫=‬ ‫‪= ZERO‬‬
‫‪Z‬‬ ‫‪‬‬
‫ب) خطای ارت تاثیری در جریان مدار نخواهد داشت ‪.‬بنابراین جریان برابر ‪ 10‬آمپر باقی خواهد ماند‪ (.‬چون این یک سیستم عایق شده است)‬

‫ج) خطای اتصال کوتاه ‪،‬امپدانس فقط به اندازه ی ‪ 0.01‬اهم کابل خواهد بود ‪:‬‬

‫‪V‬‬ ‫‪220V‬‬
‫= ‪I sc‬‬ ‫=‬ ‫! ‪= 22000A = 22KA‬‬
‫‪Z 0.01‬‬
‫اکثریت خطا های ارتی که در تجهیزات الکتریکی اتفاق می افتد‪ ،‬به خاطر مشکل عایق بندی و یا از بین رفتن سیم است که بک هادی برقدار را‬
‫به محفظه ی فلزی اش متصل می کند‪.‬‬

‫برای محافظت در برابر خطر شوک الکتریکی و آتش سوزی که ممکن است از خطای اتصال کوتاه حاصل شود‪ ،‬محفظه های فلزی و سایر قسمت‬
‫های تجهیزات را که حامل جریان نیستند‪ ،‬باید ارت شوند‪ .‬هادی ارت کننده‪ ،‬محفظه ی الکتریکی را به ارت ( بدنه ی کشتی ) وصل می کند تا از‬
‫رسیدن به یک ولتاژ خطرناک نسبت به ارت‪ ،‬جلوگیری کند‪ .‬این نوع اتصال ارت تجهیزات‪ ،‬این اطمینان را می دهد که ولتاژ آن همیشه صفر باقی‬
‫می ماند‪.‬‬

‫‪ 2.3‬اهمیت خطای ارت‬

‫اگر یک خطای ارت روی یک خط برق دار در یک سیستم توزیع ارت شده اتفاق بیفتد‪ ،‬معادل خطای اتصال کوتاه ژنراتور نسبت به بدنه ی کشتی‬
‫خواهد بود‪ .‬در نتیجه جریان خطای ارت باعث می شود که قطعه ی محافظتی خط (فیوز یا قطع کن مدار ) فعال شود‪ .‬این کار باعث می شود که‬
‫دستگاه دارای مشکل ارت (خطای ارت ) به سرعت از منبع قطع شده و این باعث ایمنی بیشتر خواهد بود‪ .‬قطع شدن منبع انرژی روی یک‬
‫دستگاه ممکن است باعث ایجاد موقعیت خطرناک شود‪ ،‬مخصوصا اگر دستگاه های مربوط به کالس وسایل ضروری باشد مانند جعبه دنده ی‬
‫سکان‪ .‬جریان خطای بزرگ همچنین می تواند باعث ایجاد قوس الکتریکی در محل خطا بشود‪.‬‬

‫در مقابل‪ ،‬یک خطای ارت ”‪ “A‬روی یک خط عایق شده ی یک سیستم توزیع اتفاق می افتد ولی سیستم محفاظتی(فیوز ) فعال نشده و‬
‫سیستم به کار خود ادامه می دهد‪ .‬شکل ‪. 2.5‬‬

‫نکته مهم ‪ :‬تجهیزات با یک خطای ارت ‪ ،‬به کار خود ادامه می دهند چون جریانی در سیستم جاری نمی شود‪.‬‬

‫اگر خطای ارت دوم در ”‪ “B‬روی خطی دیگر در سیستم عایق شده اتفاق بیفتد‪ ،‬دو خطای ارت با یکدیگر ایجاد اتصال کوتاه کرده (توسط بدنه‬
‫کشتی ) و نتیجه ی آن جریان بزرگی خواهد بود که باعث فعال شدن سیستم محافظتی می شود ‪ .‬این ممکن است باعث قطع شدن ارتباط‬
‫سرویس های ضروری شده و ایمنی کشتی را در معرض خطر قرار دهد‪.‬‬

‫در نگهداری مداوم و بی وقفه ی تغذیه کردن سرویس های ضروری‪ ،‬سیستم توزیع عایق شده‪ ،‬موثر تر از یک سیستم ارت شده است‪ .‬از این رو‬
‫این سیستم برای بیشتر سیستم های الکتریکی دریایی انتخاب شده است‪.‬‬

‫نکته‪:‬استفاده از کلید های دو قطبی (دو پل) با فیوز در هر دو خط برای مدار یک سیستم تک فاز ایزوله شده ضروری است‪.‬‬
 ‫سیستم های ولتاژ باال (‪ 3.3‬کیلو ولت و باالتر ) روی کشتی ها به طور معمول ارت شده هستند‪.‬‬

‫این نوع سیستم ها معموال به وسیله مقاومت هایی نول ژنراتور را به ارت وصل می کنند که در شکل ‪2.6‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫مقدار اهمی هر مقاومت ارتینگ طوری طراحی شده است تا جریان خطای ارت را به میزان حداکثر محدود کند تا بیشتر از جریان ژنراتور با بار کامل‬
‫نشود‪.‬‬

‫یک مقاومت ارتینگ نول ‪ 44‬معموال از صفحات فلزی تشکیل شده است‪ .‬استفاده از آن در یک سیستم ولتاژ باال یعنی اینکه یک خطای ارت باعث‬
‫جاری شدن جریان در اتصال سیم نول می شود‪ .‬که به وسیله ی یکی رله ی خطای ارت )‪ (E/F‬مانیتور شده تا عمل آالرم و قطع را انجام دهد‪.‬‬

‫سوال‬

‫مقدار مقاومت اهمی یک ‪ NER‬برای محدود کردن جریان خطای ارت برای بار کامل یک ژتراتور سه فاز جریان متناوب ‪ 2‬مگاوات با ضریب توان ‪ 0.8‬با‬
‫ولتاژ ‪ 3.3‬کیلو ولت چقدر است؟‬

‫جواب‬

‫ضریب توان است‪.‬‬ ‫‪cos ‬‬ ‫جریان خط و‬ ‫‪ P = 3V L I L .cos ‬است که ‪ V L‬ولتاژ خط (‪ 3.3‬کیلو ولت ) ‪I L ،‬‬ ‫در یک سیستم سه فاز‬

‫‪44Neutral‬‬ ‫‪Earthing Resistor‬‬

 ‫جریان ژنراتور با بار کامل ‪:‬‬

‫‪2000000‬‬
‫= ‪IL‬‬ ‫‪= 437A‬‬
‫‪3  3300  0.8‬‬

‫ولتاژ فاز تحت حالت خطای ارت ‪:‬‬

‫‪3300‬‬
‫= ‪V PH‬‬ ‫‪= 1905V‬‬
‫‪3‬‬

‫که جریان خطا را در ‪ NER‬راه می اندازد‪ .‬بنابراین مقدار اهمی آن برابر ‪:‬‬

‫‪1905V‬‬
‫‪= 4.4‬‬
‫‪437 A‬‬
‫بی شک مصرف کننده های ضروری (مانند جعبه دنده سکان) می تواند توسط یک ترانسفورمر با ثانویه ی ارت نشده تغذیه شود تا منبع خود را از‬
‫خطای ارت احتمالی حفظ کند‪.‬‬

‫قوانین بر این موضوع تاکید دارند که تانکر ها فقط باید سیستم توزیع عایق شده داشته باشند‪ .‬این باعث کاهش خطر ناشی از جریان های خطای‬
‫ارت که در بدنه ی کشتی در حال گردش است و امکان انفجار در مناطق خطرناک و بار های قابل اشتعال را دارد‪ ،‬می شود‪.‬‬

‫یک استثنا هم در قوانین وجود دارد که تانکر های با ولتاژ ‪ 3.3‬کیلو ولت می تواند سیستم ارت شده داشته باشد‪ .‬این نوع سیستم هایی که‬
‫اجازه ی استفاده از سیستم ارت شده دارند‪ ،‬نباید این کار در دیواره ی جلویی ‪ 45‬موتور خانه و در مناطق خطر ناک انجام شود‪.‬‬

‫منابع انرژی جلوی موتور خانه معموال سه فاز ‪ 440‬ولت عایق شده است که از یک ترانسفورمر سه فاز ‪ 3.3‬کیلوولت به ‪ 440‬ولت به دست می‬
‫آید‪.‬‬

‫طبق قوانین‪ ،‬یک مانیتور خطای ارت باید در سوییچ بورد اصلی قرار داده شود تا وجود خطای ارت را روی هر بخش سیستم توزیع به طور مجزا‬
‫نشان دهد مانند بخش ‪ 220‬ولت و بخش ‪ 440‬ولت‪ .‬یک مانیتور خطای ارت می تواند یک مجموعه از المپ های نمایشگر و یا دستگاه ( اهم متر‬
‫در رنج کیلو و مگا اهم ) باشد تا مقدار ‪ IR‬سیستم نسبت به زمین را نشان دهد‪.‬‬

‫المپ های نشان دهنده ی ارت یک سیستم سه فاز جریان متناوب‪ ،‬در شکل ‪ 2.7‬نشان داده شده اند‪ .‬وقتی سیستم سالم است‪( ،‬بدون خطای‬
‫ارت) المپ ها با درخشندگی نیمه کامل خود می درخشند‪ .‬اگر یک خطای ارت روی یک خط اتفاق بیفتد‪ ،‬المپی که به خط وصل شده است‪،‬کم‬
‫نور و خاموش می شود‪ .‬المپ های دیگری که یک افزایش ولتاژ را تجربه می کنند‪ ،‬بیشتر از قبل می درخشند‪ .‬المپ های نشان دهنده ارت‪،‬‬
‫معمول ترین روش برای سال های متمادی بوده است‪ ،‬که روشی ارزان قیمت و به راحتی قابل فهم است‪ .‬نقطه ضعف اصلی آن این است که‬
‫خیلی حساس نیستند و برای نمایش امپدانس باالی خطای ارت دچار مشکل خواهند شد‪ .‬این باعث گسترش نشانگر های خطای ارت می شود‬
‫که استفاده از آن شدیدا در حال افزایش است‪ .‬یک نوع دستگاه تشخیص خطای ارت معمول‪ ،‬از یک جریان ‪ d.c.‬برای اندازه گیری مقاومت عایق‬
‫سیستم استفاده می کند‪.‬‬

‫‪45‬‬ ‫‪Forward‬‬
 ‫دستگاه از نوع تزریقی‪ ،‬حداکثر جریان مانیتورینگ خطای سیستم را تا مقدار ‪1‬میلی آمپر محدود می کند ( با المپ ارت حدود ‪ 60‬میلی آمپر‬
‫نشان می دهد‪ .‬مانیتور‪ ،‬یک آالرم را زمانی که‬ ‫‪M‬‬ ‫و‬ ‫‪K‬‬ ‫مقایسه می شود ) و دستگاه اندازه گیری مقدار مقاومت عایق را درمقیاس‬
‫مقدار آن به مقدار از پیش تعیین شده برسد‪ ،‬فعال می کند‪.‬‬

‫هماهنگی هایی صورت گرفته است تا این قوانین در تانکر ها هم به کارگرفته شود‪ .‬برای مدار ها و در مسیر عبور مناطق خطرناک‪ ،‬باید‬
‫مانیتورینگ دائمی روی مقاومت عایق سیستم وجود داشته باشد‪.‬‬

‫آالرم های صمعی و بصری به کار گرفته خواهد شد‪ ،‬اگر مقاومت عایق از مقدار از قبل تعیین شده کمتر شود‪.‬‬

‫یک سیستم ولتاژ باال (‪1‬کیلو تا ‪ 11‬کیلوولت) معموال توسط ‪ NER‬به نقطه ی نول ژنراتور ارت شده است‪ .‬این کار به جریان نول ( به طبع آن‬
‫خطای ارت) اجازه می دهد تا برای آالرم زدن ‪/‬قطع شدن‪ ،‬توسط یک ترانس تبدیل )‪ (CT‬و رله ی خطای ارت )‪ (E/F‬مانیتور شود‪.‬‬

‫به طور معمول‪ ،‬یک ترانسفورمر ارتینگ سه فاز ویژه به باس بار سیستم ولتاژ باال وصل شده است‪ .‬این ترانسفورمر ارتینگ با امپدانس باال‬
‫طراحی شده تا حداکثر جریان مجاز ‪ E/F‬رامحدود کند و یک ولتاژ آالرم یا فعال سازی را برای وصل شدن رله ی حفاظتی به کار بگیرد‪ .‬اندازه گیری‬
‫جریان خطای ارت در یک سیستم ارت شده می تواند به روش های مختلف ایجاد شود ‪ .‬یک روش آن در شکل ‪ 2.10‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫این ترانسفورمر جریان‪ ،‬مجموع جریان فازور سه فازی را که موتور را تغذیه می کنند‪ ،‬اندازه گیری می کند‪ .‬اگر موتور سالم باشد‪( ،‬خطای ارت‬
‫نداشته باشد) مجموع جریان های فازور اندازه گیری شده توسط ترانس جریان صفر است‪.‬‬

‫اگر یک خطای ارت در موتور اتفاق بیفتد‪ ،‬یک جریان خطای ارت جاری می شود‪ .‬بنابراین مقدار مجموع فازور جریان ها دیگر صفر نخواهد بود‪ .‬جریان‬
‫مونیتور شده توسط رله ی خطای ارت‪ ،‬برای قطع کردن کنتاکتور در استارتر استفاده می شود تا موتور دارای خطا را از مدار جداکند‪.‬‬
 ‫مانیتور خطای ارت روی بورد کلید اصلی وجود یک خطای ارت را در سیستم توزیع نشان می دهد‪ .‬و این به پرسنل نگهداری مربوط است تا مکان‬
‫دقیق خطا را رد یابی و در کوتاه ترین زمان ممکن آن را برطرف کنند‪.‬‬

‫یک روش به ظاهر ساده‪ ،‬قطع کردن فیوز های تغذیه کننده ی بار های ‪ A, B , C‬و غیره است‪ .‬با قطع کردن یکی یکی فیوز ها و بانگاه کردن به‬
‫مانیتور خطای ارت در می یابیم با قطع کدام فیوز‪ ،‬خطای ارت برطرف شده است‪ .‬پس خطای ارت در آن مدار (مربوط به فیوز قطع شده ) خواهذ‬
‫بود‪.‬‬

‫در عمل‪ ،‬مدار ها نمی توانند به این راحتی قطع و از شبکه توزیع خارج شوند‪ .‬وقفه در کار بعضی از سرویس های حیاتی ممکن است باعث قطع‬
‫موتور اصلی و اتفاقات خطر ناک بشود‪ .‬مخصوصا در آب های خطرناک‪.‬‬

‫رد یابی خطای ارت باید با نیاز های عملیانی سرویس های الکتریکی کشتی هماهنگ باشد‪ .‬روش از بین بردن خطای ارت برای سیستم‬
‫روشنایی ‪ ،‬به طور کامل در شکل ‪ 2.12‬تشریح شده است‪.‬‬

‫فرض کنید مانیتور خطای ارت روی بورد توزیع روشنایی ‪ 220‬ولت ‪ ،‬خطای ارت نشان می دهد‪ .‬به ترتیب کلید های ‪ A, B, C‬مرتبا باز و بسته می‬
‫شوند تا مانیتور‪ ،‬مداری که خطای ارت دارد را نشان دهد‪ .‬فرض کنید ‪ B‬بورد فیوز های توزیع مربوط به مدار های روشنایی نزدیک به خود را تغذیه‬
‫می کند‪ .‬جایی که مانیتور خطای ارت وجود ندارد‪ ،‬باید از یک تست کننده ی ) ‪ IR (megger‬استفاده شود‪.‬‬
 ‫در این بورد توزیع‪ ،‬جفت فیوز های شماره ‪ 1‬جدا شده است تا منبع تغذیه به مصرف کننده عایق شود‪( .‬شکل ‪.)2.13‬‬

‫تست کننده ی )‪ IR (megger‬از یک سمت به ارت(بدنه کشتی ) و از طرف دیگر به ”‪( ‘b‬ترمینال خروجی که در شکل نشان داده شده است)‬
‫وصل شده و تست انجام خواهد شد‪ .‬اگر مشکلی وجود نداشته باشد ‪ IR>1MΩ‬را نشان خواهد داد‪ .‬دستگاه را به ”‪ “a‬وصل و تست را تکرار‬
‫می کنیم‪ .‬اگر هر دو ”‪ “a‬و ”‪ “b‬سالم باشند‪ ،‬مدار ‪ 1‬سالم است و جفت فیوز باید در جای خود قرار گیرد‪.‬‬

‫جفت فیوز ‪ 2‬از مدار قطع شده و در ”‪ “a‬و ”‪ “b‬تست خواهد شد‪ .‬اگر یک خطای ارت نشان داده شد ) ‪ (IR= low‬مدار دارای خطا مشخص می‬
‫شود‪.‬‬

‫همه ی جفت فیوز ها به نوبت بررسی شده تا مشخص شود سالم است یا خطا دارد‪.‬‬

‫در مدار دارای خطا‪ ،‬فیوز باید قطع شوند‪ ،‬همه ی کلید ها باید باز شده‪ ،‬همه ی المپ ها باید مانند شکل ‪ 2.14‬از مدار خارج شوند‪.‬‬

‫این کار مدار را به چند قسمت جدا شده ی هادی تقسیم می کند‪.‬‬

‫در بورد توزیع‪ ،‬ابتدا ”‪ “a‬و سپس ”‪ “b‬را تست می کنند‪ .‬اگر هر دو عدد ‪ IR>1MΩ‬را ننشان دادند‪ ،‬بنابراین سیستم های متصل شده به ”‪ “a‬و‬
‫”‪ “b‬بدون خطا و مشکل هستند‪.‬‬

‫کلید ها را ببندید و “ ‪ “a‬را دوباره تست کنید‪ ،‬اگر عددی کوچک را نشان داد‪ ،‬پس خطای ارت در هادی های تحت کنترل این سوییچ نهفته است‪.‬‬

‫در المپ ‪ ، 1‬پایه را از سیم جدا کرده (شکل ‪ )2.14‬و مدار را باز کنید‪ .‬تست کننده ‪ IR‬را روی هر یک از هادی های جدا شده قرار دهید‪ .‬اگر یک‬
‫هادی نشان داد که خطای ارت دارد‪( ،‬فرض اینکه بین خط های ‪ L1‬و ‪ L2‬باشد) پس خطای ارت مربوط به المپ ‪ 1‬یا المپ ‪ 2‬و یا سیم هادی بین‬
‫آن ها است‪.‬‬
 ‫هر دو پایه المپ باید باز شده‪ ،‬به دقت بازرسی شود تا محل دقیق خطای ارت پیدا شود‪.‬‬

‫الزمه ی رد یابی خطای ارت‪ ،‬تقسیم کردن مدار به بخش های کوچک و کوچک تر است تا زمانی که محل دقیق خطای ارت پیدا شود‪.‬‬

‫زمانی که محل خطا پیدا شد‪ ،‬عایق آسیب دیده باید تعمیر شود‪ .‬روش تعمیر خطای ارت بستگی به علت آسیب دیدگی دارد که به وسیله ی‬
‫مشاهده و تست ظاهری مشخص خواهد شد‪.‬‬

‫پایه ی المپ (سرپیچ ) اگر خراب شده باشد باید تعویض شود‪ .‬رطوبت‪ ،‬در قسمت عایق باید به وسیله ی گرمای مالیم خشک شده و احتیاط‬
‫الزم برای پیشگیری از نفوذ دوباره ی رطوبت باید اجرا گردد‪ .‬عایقی که به صورت میکانیکی آسیب دیده یا توسط گرمای زیاد ضعیف شده باشد‪،‬‬
‫باید دوباره درست شود‪ .‬اگر سطح کثیف عامل خطا شده باشد‪ ،‬یک پاک کردن اساسی ممکن است مشکل را حل کند‪.‬‬

‫‪ 2.4‬قطع کن های مدر شبکه توزیع‬

‫جزییات قطع کن اصلی برای ژنراتور ها و تغذیه کننده ی اصلی سیستم ‪ ،‬در فصل سه آمده است‪.‬‬

‫کاربرد هر قطع کن مدار‪ ،‬قطع و وصل کردن ایمن مدار در لحظه ی اتصال کوتاه شدن جریان است‪ .‬وقتی که قوس الکتریکی ایجاد شده به کنتاکت‬
‫های مخصوص که در باالی کنتاکت اصلی قرار دارند‪ ،‬منتقل می شود‪ ،‬اتصال اصلی باید به سرعت باز شود‪ .‬سینی قوس به همراه شکاف قوس‬
‫تا زمانی که قوس جرقه بزند‪ ،‬به سرعت مرتجع شده و قوس را خنک می کند‪ .‬قطع کن‪ ،‬زمانی که قوس الکتریکی دفع شود‪ ،‬باز خواهد شد‪.‬‬

‫مدار های تغذیه و توزیع‪ ،‬معموال به وسیله ی قطع کن های های نوع "مینیاتور" ‪ 46‬و نوع "بدنه ی قالب شده "‪ 47‬حفاظت می شوند‪.‬‬

‫‪MCCB‬‬

‫این فیوز های کوچک و فشرده‪ ،‬معموال فیوز هایی با بدنه ی با قالب پالستیکی هستند‪ .‬رنج جریان معمول آن پایین تر از فیوز اصلی (‪ 50‬تا‬
‫‪ 1500‬آمپر ) است و ظرفیت قطع کردن پایین تری هم دارد‪ .‬شکل ‪2.15‬‬

‫این قطع کن ها معموال یک قسمت قابل تنظیم برای اضافه جریان حرارتی و یک قسمت ثابت و یا قابل تنظیم برای اضافه جریان مغناطیسی و‬
‫برای حفاظت از اتصال کوتاه‪ ،‬در داخل بدنه دارند‪ .‬یک سیم پیچ قطع ولتاژ پایین هم ممکن است در داخل قطع کن تعبیه شده باشد‪.‬‬

‫کار وصل قطع کن معموال به وسیله ی اهرم و به صورت دستی انجام می گیرد اما فنر های شارژ شونده با موتور را هم می توان برای قطع کن به‬
‫کار برد‪.‬‬

‫‪ MCCB‬قابل اعتماد و کم دردسر هستند و نیاز به نگهداری ناچیزی دارند‪ .‬اگر فیوز برای مدت طوالنی در حالت روشن باشد‪ ،‬برای چند بار باید‬
‫قطع و وصل شود تا مکانیزم آن آزاد شود‪ .‬اتصاالت نیز باید تمیز گردند‪.‬‬

‫ترمینال ها باید برای نسبت به سفت بودن بررسی شده تا آسیب بر اثر گرمای زیاد اتفاق نیوفتد‪.‬‬

‫‪46Miniature‬‬ ‫)‪(MCB‬‬
‫‪47Moulded-case‬‬ ‫)‪(MCCB‬‬
‫قاب جلوی ‪ MCCB‬های با رنج باال (‪ 100‬آمپر) می تواند برای بررسی ظاهری و تمیز کاری‪ ،‬باز شود‪ .‬قطع شدن تحت یک خطای اتصال کوتاه‪ ،‬قطع‬
‫کن باید از نظر آسیب احتمالی‪ ،‬نحوه ی صحیح کار کرد و اندازه گیری مقاومت عایق‪ ،‬بررسی شود‪ .‬برای عایق بودن‪ ،‬دستگاه باید حداقل عدد ‪5‬‬
‫مگا اهم را نشان دهد‪ .‬اگر هر نوع مشکل دیگری‪ ،‬اعم از نیاز به تعویض قطعه و یا تعمیر اساسی وجود داشت‪،‬باید توسط شرکت سازنده برطرف‬
‫شود‪.‬‬

‫‪ MCCB‬می تواند برای هر نوع کاربردی در کشتی از قطع کن ژنراتور گرفته تا یک فیوز کوچک در سیستم توزیع‪ ،‬استفاده شود‪ .‬ظرفیت محدود‬
‫شده ی این قطع کن ها باعث می شود که در مواردی که نیاز به قطع خیلی سریع در اثر اتصال کوتاه باشد‪ ،‬از قطع کن های پشتیبان استفاده‬
‫شود‪.‬‬

‫‪MCB‬‬

‫این ها قطع کن های مدار بسیار کوچک هستند که در بدنه ی پالستیکی قرار داده شده اند‪ .‬شکل ‪ . 2.16‬رنج جریان بین ‪ 1‬تا ‪ 100‬آمپر دارند و‬
‫عموما از نظر اتصال کوتاه مغناطیسی و اضافه جریان گرمایی حفاظت شده هستند‪ .‬این نوع قطع کن ها‪ ،‬ظرفیت قطع کردن خیلی محدود‬
‫دارند(حدود‪ 3000‬آمپر ) و معموال در انتهای سیستم توزیع و به جای فیوز استفاده می شوند (با توجه به تفاوت قطع کن و فیوز ها‪ ،‬در اینجا از‬
‫کلمه ی قطع کن مدار استفاده شده است)‪ 48.‬سیستم توزیع به وسیله ی یک فیوز یا ‪ MCCB‬با ظرفیت قطع الزم‪ ،‬تغذیه می شود‪.‬‬

‫اگر خطای بدی اتفاق بیوفتد ‪ MCB‬باید تعویض گردد و امکان تعمیر آن وجود ندارد‪.‬‬

‫‪ 2.5‬ترانسفورمر ها‬
‫توان مصرفی در کشتی ها معموال سه فاز ‪ 440‬ولت ‪ 60‬هرتز است‪ .‬در حالی که المپ های ثابت و سایر بار های کم مصرف از منبع ‪ 220‬ولت‬
‫تک فاز تغذیه می شوند که از ترانسفورمرهای استاتیکی با راندمان خیلی باال ( حدودا بیشتر از ‪ ) %90‬استفاده می کنند‪ .‬کشتی های با منبع‬
‫ولتاژ باال به ترانسفورمر های سه فاز نیاز دارند تا بتواند ولتاژ پایین مورد نیاز موتور خانه و بورد های تغذیه ی محل سکونت را فراهم بیاورد‪ .‬برای این‬
‫کار از بخش های تبدیل ‪ 6600‬به ‪ 440‬ولت استفاده می کنند‪ .‬شکل ‪.2.17‬‬

‫روش کار ترانسفورمر تک فاز‪ ،‬ساده است‪ .‬یک ولتاژ متناوب ‪ V1‬به سیم پیچ اولیه وصل شده است که یک شار مغناطیسی متناوب در هسته ی‬
‫استیل ورقه ای ایجاد می کند‪.‬‬

‫‪ 48‬فیوز بعد از ایجاد خطا به اصطالح می سوزد و از بین می رود (مثل فیوز شیشه ای ) اما قطع کن ها که در اصطالح فارسی به اشتباه فیوز‬
‫نامیده می شوند‪ ،‬فقط مدار را قطع کرده و دوباره قابل استفاده هستند‪.‬‬
 ‫این شار‪ ،‬یک ‪ emf‬در ثانویه القا می کند که اندازه ی آن به وسیله ی نسبت دور های سیم پیچ های اولیه و ثانویه )‪ (N1 , N2‬ثابت شده است‪.‬‬

‫‪V1 N 1‬‬
‫=‬
‫‪V2 N 2‬‬

‫ولتاژ ثانویه ‪ V 2‬برای راه اندازی جریان بار در دسترس است‪ .‬باری که به ثانویه وصل می شود مقدار توان‪ ،‬زاویه ی فاز و جریان ثانویه را مشخص‬
‫می کند‪ .‬این مقدار در اولیه هم با فرمول زیر صدق می کند‪:‬‬

‫‪V1 I 2‬‬
‫=‬
‫‪V 2 I1‬‬

‫ترانسفورمر ها با توان ظاهری اندازه گیری می شوند)‪.(VA , KVA‬‬

‫سوال‬

‫یک تراسنفورمر تک فاز ‪ 440‬به ‪ 110‬ولت‪ ،‬یک بار ‪ 5‬کیلو وات با ضریب توان ‪ 0.8‬را تغذیه می کند‪ .‬مقدار جریان اولیه و ثانویه را حساب کنید‪ (.‬از‬
‫توان تلفاتی ترانسفورمر صرف نظر شود)‬

‫جواب‬
 ‫ترانسفورمر ها معموال به وسیله ی هوا خنک می شوند و در یک محفظه با صفحه ی استیل پوشانده می شوند که معموال در مجاورت سوییچ‬
‫بورد اصلی قرار داده می شوند‪ .‬حتی ممکن است در درون بورد اصلی قرار بگیرند که در این صورت استفاده از محفظه ی استیل الزم نخواهد بود‪.‬‬

‫ترانسفورمر های روشنایی ‪ 440‬به ‪ 220‬ولت معموال ترکیبی از سه واحد تک فاز جدا هستند که به وسیله ی ارتباط داخلی به شکل یک‬
‫ترانسفورمر سه فاز در آمده اند‪ .‬این کار تعویض یک تک فاز خراب با را راحت تر می کند‪ .‬راه کار دیگر‪ ،‬استفاده از یک واحد سه فاز است که همه‬
‫ی سیم پیچ ها روی یک هسته ی مغناطیسی مشترک سوار شده اند‪ .‬این نوع ترانسفورمر ها‪ ،‬در زمان خطا روی فقط یک فاز‪ ،‬کامال عایق باقی‬
‫می مانند‪.‬‬

‫ترانسفورمر ها استفاده شده درسیستم های سه فاز ایزوله شده‪ ،‬معموال به صورت مثلث – مثلت پیکره بندی می شوند که با استفاده از مس‬
‫بین سیم پیچ های فاز ارتباط برقرار می شود‪ .‬شکل ‪.2.18‬‬

‫اگر خطایی روی یک فاز اتفاق بیفتد‪ ،‬قسمت دارای خطا می تواند قطع شود (به وسیله ی مس)‪ .‬که یک اتصال مثلث باز یا ‪ V‬شکل به وجود می‬
‫آورد‪ .‬بنابراین منبع سه فاز هنوز در دسترس خواهد بود‪ .‬البته با ظرفیت انرژی پایین تر‪ .‬این روش به صورت یک حفاظ هم عمل خواهد کرد‪.‬‬

‫در بعضی مواقع یک ترانسفورمر یدکی چهارم هم برای جایگزینی قسمت خراب در دسترس است‪.‬‬

‫ترانسفورمر هایی که برای سیس تم های سه فاز ارت شده ی ولتاژ باال به ولتاژ پایین غیر دریایی استفاده می شوند‪ ،‬معموال به صورت‬
‫ستاره‪-‬مثلث بسته شده تا یک سیستم سه فاز ‪ 4‬سیمه ی ولتاژ پایین‪ ،‬مانند یک ‪ 6600/400‬ولت‪ ،‬ثانویه ای با ولتاژ خط ‪ 400‬ولت‬

‫به ما می دهد‪ .‬اگر خطای ارت روی این نوع سیستم نول‪-‬ارت اتفاق بیوفتد‪ ،‬سیستم‬ ‫‪400 / 3 = 230‬‬ ‫به عالوه ی یک خط نول با ولتاژ فاز‬
‫حفاظتی به سرعت فعال شده و فیوز یا قطع کن مدار عمل می کند‪ .‬این وقفه ی منبع باعث شناسایی سریع خطای مدار می شود‪.‬‬

‫ترانسفورمر ها‪ ،‬جز استاتیک تجهیزات هستند که معموال کم دردسر و قابل اطمینان هستند‪ .‬اگرچه مانند تمام تجهیزات برقی‪ ،‬ترانسفورمر ها هم‬
‫باید مورد بررسی و نگهداری های معمول قرار بگیرند‪.‬‬

‫در فواصل زمانی مشخص‪ ،‬ترانسفومر باید قطع شده‪ ،‬از قاب خارج شود و تمامی خاک روی آن توسط جارو برقی و شانه های مناسب پاک شود‪.‬‬
‫سیم پیچ ها باید از نظر سوختگی یا آسیب دیدگی مورد بررسی قرار بگیرند‪ .‬رسانایی سیم پیچ ها باید اندازه گیری‪ ،‬ثبت و با سایر قسمت ها‬
‫نسبت به باالنس بودن مقایسه شود‪ .‬هر گونه تفاوت در مقدار رسانایی‪ ،‬نشانه ی خطای سیم پیچ‪ ،‬مثل اتصال کوتاه شدن در دور های سیم پیچ‬
‫است‪ .‬مقاومت عایق تمام سیم پیچ ها باید هم نسبت به ارت و هم نسبت به سایر سیم پیچ ها بررسی شود‪ .‬علت هرگونه کاهش مقاومت‬
‫عایق باید بررسی و رفع گردد‪ .‬کابل اتصال باید از نظر سفتی تست شود‪ .‬قاب ها باید به دقت جایگذاری شده و ترانسفورمر دوباره مورد بررسی‬
‫قرار بگیرد‪.‬‬

‫نتایج تمام تست ها باید ثبت گردد تا برای دفعات بعدی به عنوان مرجع قرار بگیرد‪.‬‬
 ‫‪ 2.6‬ترانسفومر هادر ابزار‬

‫ترانسفورمر ها برای تغذیه ی وسایل و رله های حفاظتی با جریان نسبتا پایین‪ ،‬ولتاژهایی که از جریان های زیاد به دست می آید و همچنین ولتاژ‬
‫های شبکه با توان باال تغذیه می شوند‪ ،‬استفاده می شود‪.‬شکل ‪.2.19‬‬

‫ترانسفورمر های ولتاژ )‪ ،(VT‬ولت متر ها و رله یا تجهیزاتی که سیم پیچ وابسته به ولتاژ دارد‪ ،‬را تغذیه می کند‪ .‬استاندارد ولتاژ ثانویه ی ‪110‬ولت‬
‫برای این کار در نظر گرفته شده است‪ .‬ترانسفورمر جریان )‪ ،(CT‬آمپرمتر و رله یا تجهیزاتی که سیم پیچ وابسته به جریان دارند‪ ،‬را با استاندارد ‪5‬‬
‫آمپر یا ‪ 1‬آمپر‪ ،‬تغذیه می کند‪.‬‬

‫استفاده از ‪ VT‬و ‪ CT‬به رله ها و تجهیزات استاندارد شده‪ ،‬اجازه ی استفاده را می دهد‪ .‬این ترانسفورمر ها همچنین ایمنی را به وسیله ی ایجاد‬
‫ولتاژ و جریان پایین ایزوله شده فراهم می آورند‪ .‬و مانیتورینگ دستگاه ها و رله های حفاطتی را تغدیه می کنند‪.‬‬

‫‪ VT‬ها مانند ترانسفورمرهای توان پایین ساخته شده اند‪ .‬معموال برای ولتاژ های کمتر از ‪ 3‬کیلو ولت استفاده نمی شوند‪ CT .‬ها می توانند نوع‬
‫اولیه ی پیچیده شده‪ 49‬و یا اولیه ی میله ای‪ 50‬باشند‪.‬‬

‫‪ CT‬های نوع اولیه ی میله ای برای نسبت جریان اولیه ی بسیار باال و نوع اولیه ی پیچیده شده برای نسبت های پله ای کوچک استفاده می‬
‫شوند‪ .‬مثل ‪ 1000/5 A‬نوع میله ای و ‪ 50/5 A‬نوع اولیه ی پیچیده شده می باشند‪ .‬این نسبت روی ‪ VT‬هم جزییات ولتاژ ورودی و خروجی را‬
‫مشخص می کند‪ .‬مثل ‪ 3.3KV/110V‬برای یک مدار اصلی با ولتاژ ‪ 3.3KV‬که ولتاژ آن تا ‪110‬ولت کاسته شده است‪ .‬تجهیزات وابسته به آن هم‪،‬‬
‫مقیاس کالیبره شده ی ‪ 0‬تا ‪ 3.3KV‬خواهند داشت و به صورت “ ‪ “3.3KV/100V VT ratio‬نشان داده می شوند‪.‬‬

‫نسبت نوشته شده روی یک ‪ CT‬مشابه ‪ ،VT‬جزییات جریان های ورودی و خروجی را مشخص می کند‪ .‬مثل ‪ 150/5 A‬برای یک مدار اصلی با‬
‫جریان ‪ 150A‬که جریان آن تا ‪ 5A‬کاسته شده است‪ .‬تجهیزات وابسته به آن هم‪ ،‬مقیاس کالیبره شده ی ‪ 0‬تا ‪ 150A‬خواهند داشت و به صورت‬
‫“ ‪ “150/5A CT ratio‬نشان داده می شوند‪.‬‬

‫استفاده از ترانسفورمر های به کار رفته در ابزارها‪ ،‬خطری که اپراتور را تهدید می کند‪ ،‬از بین نمی برد‪ .‬خروجی ‪ 100‬ولت از یک ‪ VT‬ضربه ایجاد‬
‫می کند که می تواند شوک مرگ آوری باشد‪ .‬ثانویه ی مدار یک ‪ ،CT‬زمانی که جریان در اولیه ی اصلی آن جاری باشد‪ ،‬هیچ وقت نباید باز شود‪.‬‬
‫در یک ‪ CT‬با ولتاژ بسیار زیاد‪ ،‬اگر ترمینال های ثانویه مدار باز شود‪ ،‬گرمای بیش از حدی ایجاد خواهد شد‪ .‬اگر یک آمپرمتر باید از مدار خارج شود‪،‬‬
‫ترمینال خروجی ثانویه ی ‪ CT‬باید اول اتصال کوتاه شده‪ ،‬و مدار اولیه خاموش شود‪ .‬زمانی که جریان اولیه روشن باشد‪ ،‬اتصال کوتاه در ثانویه به‬
‫‪ CT‬آسیب نمی رساند‪ .‬برای ایمنی بیشتر‪ ،‬یک پایه از ثانویه ی سیم پیچ ‪ CT‬یا ‪ VT‬به ارت وصل می شود‪.‬‬

‫‪49‬‬ ‫‪Wound Primary‬‬

‫‪50‬‬ ‫‪Bar Primary‬‬
 ‫المپ های نشان دهنده ی وضعیت روی سوییچ بورد ها معموال از نوع ترانسفورمر هستند‪،‬که یک ترانسفورمر کوچک در درون المپ ساخته شده‬
‫است‪ .‬ترانسفورمر خروجی ‪ 6‬یا ‪ 12‬ولت تولید می کند‪ .‬المپ هم از نوع توان پایین با کالهک نوک تیز (سر پیچ خرطومی شکل ) است‪ .‬اگرچه‬
‫ترانسفورمر ساخته شده برای این کار دقیق نیست‪ ،‬اما عملکرد یک تراسنفورمر المپ شبیه یک ‪ VT‬است‪.‬‬

‫‪ 2.7‬اتصال به منبع ساحلی‬

‫یک منبع ساحلی وقتی نیاز باشد‪ ،‬ژنراتور های کشتی و محرک های آن باید خاموش باشند تا تعمیر و بازسازی کشتی به طور کامل در حوض‬
‫خشک انجام گردد‪.‬‬

‫باید تابلو برقی با اتصاالت مناسب قرار داشته باشد که بتواند کابل ساحلی متصل شود‪ .‬این تابلوی اتصاالت برقی معموال در ورودی محل سکونت‬
‫و یا در اتاق ژنراتور اضطراری قرار دارد‪.‬‬

‫این تابلوی اتصاالت باید ترمینال های مناسب برای کابل ساحلی داشته باشد که این شامل یک ترمینال ارت است که بدنه ی کشتی را به ارت‬
‫ساحلی متصل کند‪.‬‬

‫تابلوی اتصاالت باید مدار قطع کن یا یک کلید عایق و فیوز هایی داشته باشد تا کابل ارتباطی بین تابلوی اتصاالت و سوییچ بورد اصلی را حفاظت‬
‫کند‪ .‬این تابلو همچنین باید دارای صفحه ای شامل جزییات سیستم الکتریکی کشتی (ولتاژ و فرکانس ) و روش وصل کردن کابل ساحلی باشد‪.‬‬
‫یک ولت متر هم برای نشان دادن پالریته ی سیستم جریان مستقیم )‪ (d.c.‬باید وجود داشته باشد‪.‬‬

‫برای یک منبع متناوب ساحلی‪ ،‬یک نشان دهنده ی توالی فاز قرار داده شده تا ترتیب فاز صحیح منبع را نشان دهد‪ .‬نشان دهنده ممکن است به‬
‫صورت دو المپ متصل شده به عنوان یک بار نامتقارن روی سه فاز توسط مقاومت ها و خازن ها‪ ،‬طراحی شود‪ .‬ترتیب قاز زمانی درست(غلط)‬
‫است که المپ سمت راست روشن ‪ ،‬و المپ دیگری خاموش باشد‪ .‬یک نشان دهنده ی ‪ P.S.I‬متناوب یک نمایشگر چرخان است که توسط یک‬
‫موتور القایی سه فاز کوچک راه اندازی می شود‪.‬‬

‫در سوییچ بورد اصلی‪ ،‬یک نمایشگر فراهم شده ‪ ،‬معموال یک المپ ‪ ،‬تا نشان دهد منبع ساحلی برای اتصال بهشین های اصلیبرق‪ ، 51‬توسط‬
‫کلید متصل کننده و یا قطع کن مدار‪ ،‬در دسترس است‪ .‬امکان موازی کردن منبع ساحلی با برق ژنراتور معموال امکان پذیر نیست‪ .‬ژنراتور کشتی‬
‫باید قبل از اتصال برق ساحلی به سوییچ بورد اصلی ‪ ،‬قطع شود‪ .‬معموال کلید اتصال ساحلی در سوویچ بورد اصلی با برق ژنراتور به صورت به‬
‫هم وابسته عمل ‪52‬می کند ‪ .‬بنابراین کلید اتصال ساحلی تا زمانی که برق ژنراتور در حال کار است ‪ ،‬عمل نمی کند‪.‬‬

‫سوال‬

‫چرا الزم است بدانیم ترتیب فازی که از اتصال ساحلی می آید درست است یا نه؟‬

‫جواب‬

‫درست به معنی هم جهت بودن با ترتیب فاز برق کشتی است (قرمز زرد آبی ) ‪ .‬اگر ترتیب فاز معکوس شود‪( ،‬قرمز آبی زرد) جهت چرخش‬
‫سفت موتور های سه فاز در کشتی هم به دلیل جهت چرخش میدان مغناطیسی معکوس خواهد شد و نتیجه ای فاجعه بار به همراه خواهد‬
‫داشت‪ .‬این مشکل با تعویض دو کابل برق ساحلی در تابلوی اتصاالت ‪ ،‬حل خواهد شد‪ .‬شکل ‪ 2.21‬یک اتصال ساحلی معمول را نشان می دهد‬
‫اما تغییراتی هم صورت گرفته است‪ .‬به عنوان مثال ‪ ،‬منبع ساحلی ممکن است مستقیما به بورد اضطراری وصل شود که از آن سوییچ بورد‬
‫اصلی را تغذیه می کند‪.‬‬

‫منبع ساحلی ممکن است فرکانس ویا ولتاژ متفاوتی نسبت به برق کشتی داشته باشد‪.‬‬

‫فرکانس بیشتر باعث می شود موتور ها سریع تر چرخیده گرمای اضافی تولید کرده یا اضافه بار تحمل کنند‪.‬‬

‫ولتاژ بیشتر معموال باعث می شود تجهیزات جریان بیشتری مصرف کنند و گرم شوند‪ .‬این کار باعث میشود موتور ها سریع تر شتاب بگیرند و این‬
‫باعث شوک به بار های راه اندازی شده می شود‪.‬‬

‫یک ولتاژ کمتر معموال مشکلی ایجاد نمی کند اما ممکن است موتور ها آرام تر چرخیده و گرم شوند و این باعث توقف موتور ها می شود‪.‬‬

‫اگر فرکانس اتصال ساحلی با فرکانس معموال کشتی تفاوت داشته باشد‪ ،‬پس ولتاژ هم باید به همان نسبت متفاوت باشد‪.‬‬

‫سوال‬

‫(‪51‬‬ ‫)‪BUS BAR‬‬

‫‪52Interlock‬‬
 ‫اگر سیستم کشتی برای فرکانس ‪ 60‬هرتز با ولتاژ ‪ 440‬ولت طراحی شده باشد‪ ،‬ولتاژ ساحلی چقدر باید باشد اگر فرکانس منبع ساحلی ‪50‬‬
‫هرتز باشد؟‬

‫جواب‬

‫ولتاژ منبع ساحلی باید تا ‪ 380‬ولت کاهش پیدا کند‪.‬‬

‫حفاظت مدار‬

‫شکل های زیادی از حفاظت الکتریکی در دسترس است که برای حفاظت از سیستم توزیع در زمان خطا طراحی شده اند‪ .‬رله های حفاظتی‬
‫برای مانیتورینگ اضافه جریان‪ ،‬اضافه‪ /‬کاهش ولتاژ ‪ ،‬اضافه‪/‬کاهش فرکانس ‪ ،‬نشتی ارت‪ ،‬بار نامتقارن‪ ،‬گرمای اضافی‪ ،‬توان معکوس (برای ژنراتور )‬
‫و ‪ ...‬استفاده شده اند‪ .‬سیستم ولتاژ باال در شکل ‪ 2.22‬عملکرد رله های حفاظتی معمول را نشان داده است‪.‬‬

‫از آنجایی که بیشتر رله های حفاظتی‪ ،‬جریان و یا ولتاژ را مانیتور می کنند‪ ،‬مثال های این بخش را به حفاظت جریان اضافی و حفاظت در برابر‬
‫کاهش ولتاژ محدود می کنیم‪ .‬حفاظت از توان رزرو شامل حفاظت ژنراتور ها است که در فصل سه قرار گرفته است‪).‬‬
 ‫مهم نیست چقدر خوب طراحی شده و کار می کند‪ ،‬همیشه احتمال خطا در تجهیزات الکتریکی وجود دارد‪ .‬خطا ممکن است در اثر فرسودگی‬
‫طبیعی ‪ ،‬عملکرد اتشباه ‪ ،‬آسیب تصادفی و یا با بی توجهی اتفاق بیفتد‪.‬‬

‫خرابی تجهیزات ضروری ممکن است کشتی را به خطر بیندازد‪ ،‬اما احتماال جدی ترین خطر ‪ ،‬آتش است‪ .‬اضافه جریان (حاصل ضرب مربع جریان در‬
‫مقاومت تاثیرات گرمایی دارد) در کابل ها و تجهیزات باعث گرمای زیاد شده و احتمال آتش سوزی را باال می برد‪.‬‬

‫اندازه ی سیم استفاده شده در کابل ها و تجهیزات با حد اکثر جریان جاری شده براورد می شود که این گرمای تولید شده دما بیشتر از ‪ 80‬درجه‬
‫سانتی گراد افزایش نخواهد داد ( مثال ‪ 35‬درجه بیشتر از محیط ‪45‬درجه ی سانتیگرادی)‬

‫هادی مس توانایی دمای بسیار باال (دمای ذوب ‪ 1083‬درجه سانتی گراد ) را دارد‪ ،‬اما عایق آن (معموال از الیاف طبیعی مثل کتان و یا پالستیک‬
‫فشرده هستند) ‪ ،‬نمی توانند دمای بیشتر از ‪ 100‬درجه سانتی گراد را تحمل کنند‪ .‬در دمای باال تر ‪ ،‬عایق شروع به تغییرات شیمیایی داده و‬
‫خاصیت عایق بودن خود را از دست می دهد و در نهایت می سوزد ‪ .‬اتصال کوتاه و یا جریان اضافی باید پیدا شده تا قبل از آسیب رساندن به مدار‬
‫‪ ،‬سریعا قطع شود‪.‬‬

‫سوال‬

‫با ذکر سه دلیل بیان کنید که چرا تجهیزات حفاظتی برای سیستم های توزیع الکتریکی ضروری است‪.‬‬

‫جواب‬

‫برای قطع و جدا کردن سیتم های دارای خطا تا سیستم برق اصلی قطع نشود و سیستم های سالم در مدار باقی بمانند‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫برای جلوگیری از آسیب تجهیزات از نیروی مغناطیسی و گرما که در اثر خطای اتصال کوتاه و اضافه بار اتفاق می افتد‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫برای حفاظت از جان پرسنل در برابر شوک های الکتریکی‬ ‫‪-‬‬

‫تمهیدات حفاظتی شامل قطع کن های مدار‪ ،‬فیوز ها‪ ،‬کنتاکتور ها و رله های اضافه جریان و ولتاژ کم است‪ .‬یک قطع کن مدار ‪ ،‬فیوز و یا کنتاکتور‬
‫‪ ،‬در جریان خطا وقفه ایجاد می کند‪ .‬یک رله ی اضافه جریان ‪ ،‬خطای جریان را شناسایی و شروع به عمل قطع می کند‪.‬‬

‫قطع کن های مدار یا فیوز ها باید قادر باشند تا سریع و ایمن ‪ ،‬جریان اتصال کوتاه را به وفقه بیندازند‪ .‬و باید به طور میکانیکی تا حدی قوی‬
‫باشند تا بتوانند در مقابل نیرو های مغناطیسی و گرمایی تولید شده توسط جریان خطا ‪ ،‬طاقت بیاورند‪ .‬اندازه(قدرت) قطع کن مدار یا فیوز به‬
‫وسیله ی ظرفیت قطع کردن آن مشخص می شود که با حداکثر جریان خطایی که با ایمنی کامل می تواند قطع کند‪ ،‬در رابطه ی مستقیم‬
‫است‪.‬‬

‫به عنوان مثال ‪ ،‬یک ‪ MCCB‬ممکن است در رنج ولتاژ ‪ 440‬ولت و جریان ‪ 600‬آمپر باشد‪ .‬ظرفیت قطع کردن آن ممکن است ‪ 12.5‬مگا ولت آمپر‬

‫‪) 12.5 10‬‬ ‫‪/ 3  440 = 16400A‬‬

‫‪6‬‬
‫)‪ (MVA‬باشد که یعنی جریان خطای ‪ 16400‬آمپری را با ایمنی کامل قطع می کند‪(.‬‬

‫سطح جریان خطای احتمالی در یک نقطه از یک مدار ‪ ،‬جریانی است که به وسیله ی یک اتصال کوتاه در یک نقطه از مدار افزایش می یابد‪ .‬شکل‬
‫‪2.23‬‬
‫میزان جریان خطای اتصال کوتاه‪ ،‬به وسیله ی امپدانس کل ژنراتور ها‪ ،‬کابل ها و ترانسفورمر هایی که در بین ژنراتور و خطا وجود دارند‪ ،‬مشخص‬
‫می شود‪ .‬شکل ‪ .2.24‬این امپدانس کل معموال بسیار کوچک است بنابراین حداکثر جریان خطا (جریان خطای احتمالی نامیده می شود ) می‬
‫تواند خیلی زیاد باشد‪.‬‬

‫مثال‬

‫یک بار سه فاز ‪ 440‬ولت ‪ 5 ،‬کیلو وات با ضریب توا ن‪ 0.8‬در شکل ‪ 2.24‬مفروض است‪.‬‬

‫وات است در نتیجه جریان برابر‬ ‫‪P = 3V L I L .cos ‬‬ ‫توان با بار کامل‬

‫‪P‬‬ ‫‪5000‬‬
‫= ‪IL‬‬ ‫=‬ ‫‪= 8.2A‬‬
‫‪3V L .cos ‬‬ ‫‪3  440  0.8‬‬
 ‫و‬ ‫‪Z F = 0.025 + 0.01 + 0.015 = 0.05‬‬ ‫حال یک خطای اتصال کوتاه را روی ترمینال های بار در نظر بگیرید ‪.‬مقدار امپدانس کل‬

‫‪V‬‬ ‫‪440V‬‬
‫خواهد بود‬ ‫= ‪IL‬‬ ‫=‬ ‫‪= 8800A‬‬ ‫جریان خطای احتمالی اتصال کوتاه‬
‫‪Z F 0.05‬‬

‫بنابراین سطح جریان خطای احتمالی در این بار ‪ 8800 A‬خواهد بود‪.‬‬

‫‪440V‬‬
‫‪= 12571A‬‬ ‫برای اتصال کوتاه در ‪ d.b.‬سطح خطا‬
‫‪(0.025 + 0.01)‬‬

‫‪440V‬‬
‫بدست می آید‪.‬‬ ‫‪= 17600A‬‬ ‫وبرای اتصال کوتاه در سوییچ بورد اصلی ‪،‬‬
‫‪0.025‬‬
‫در نظر بگیرید هرچه خطای اتفاق افتاده به ژنراتور نزدیک تر باشد‪ ،‬سطح خطا افزایش می یابد‪.‬‬

‫قطع کن یا فیوز باید ظرفیت قطع جریانی بیشتر از سطح جریان خطای احتمالی در نقطه ی محاسبه شده داشته باشد‪.‬‬

‫اگر کمتر باشد‪ ،‬فیوز و یا قطع کن مدار قابلیت انفجار وآتش سوزی را دارد‪.‬‬

‫توانایی یک سیستم حفاظتی برای قطع فقط مدارهای خطا دار و برای نگه داشتن سایر منابع الکتریکی برای ادامه ی کار سیستم ‪ ،‬شناخت‬
‫حفاظتی نامیده می شود‪.‬‬

‫شناخت به وسیله ی منظم کردن رنج جریان و تنظیمات زمان فیوز ها و رله های اضافه جریان استفاده شده بین ژنراتور و بار بدست می آید‬
‫همان گونه که در شکل ‪ 2.25‬نشان داده شده است‪ .‬قطعات حفاظتی نزدیک به بار‪،‬کمترین رنج جریان و کوتاه ترین زمان عمل کردن را‬
‫دارند‪.‬نزدیک ترین ها به ژنراتور ‪ ،‬بیشترین رنج جریان و کند ترین سرعت عملکرد را دارند‪.‬‬

‫اگر یک خطای اتصال کوتاه در در سرپیچ المپ اتفاق بیفتد‪،‬شکل ‪ ، 2.25‬جریان خطا به اندازه ی کافی بزرگ خواهد بود که تمام سیستم های‬
‫حفاظتی ‪ ،‬از ژنراتور گرفته تا بار ‪ ،‬عمل کنند‪ .‬اگرچه‪ ،‬یک فیوز ‪ 5‬آمپری محافظ مدار المپ ‪ ،‬کمترین رنج جریان و کوتاه ترین زمان فعال شدن در‬
‫سیستم را دارد بنابراین سریع تر از سایر مدار های حفاظتی ‪ ،‬فعال خواهد شد‪ .‬این کار ‪ ،‬خطا در سیستم را از بین برده و سایر قسمت های‬
‫سیستم بدون قطع شدن به کار خود ادامه خواهند داد‪.‬‬

‫در مورد فیوز ها‪ ،‬به طور عمومی پذیرفته شده است که شناخت )‪ (discrimination‬به دست خواهد آمد‪،‬اگر فیوز های پشت سر هم نسبت حدود‬
‫‪ 2‬به ‪ )2:1( 1‬داشته باشند‪ .‬سازنده کشتی ‪ ،‬نسبت جریان های فیوز ها را مشخص می کند‪ ،‬تنظیمات جریان و زمان رله ها با همدیگر‪ ،‬در حالت‬
‫حفاظتی ‪.‬‬

‫برای داشتن شناخت صحیح‪ ،‬هیمشه باید تنظیمات اصلی و اولیه به کار گرفته شود‪.‬‬

‫حفاظت در برابر اضافه جریان‬

‫( مثل اضافه بار مکانیکی یک موتور ) نسبت به افزایش زیاد جریانی‬ ‫‪53‬‬
‫عبارت "اضافه جریان" برای یک افزایش نسبتا کوچک در جریان با بار کامل‬
‫که به وسیله ی یک خطای اتصال کوتاه ‪ ،‬تلقی می شود‪.‬‬

‫‪53‬‬ ‫‪FLC Full Load Current‬‬

 ‫معموال یک اضافه جریان‪ ،‬که از یک ‪ CT‬تغذیه شده ‪ ،‬به وسیله ی یک رله ‪،‬با زمان تاخیر مناسب برای فعال شدن مدار حفاظت‪ ،‬قابل شناسایی‬
‫است‪.‬‬

‫خطاهای اتصال کوتاه در مدار توزیع ولتاژ پایین ‪ ،‬به سرعت به وسیله ی فیوز ‪ ،‬شناسایی و قطع می شود )‪. (MCB , MCCB‬‬

‫تغذیه کننده های اصلی معموال در برابر اتصال کوتاه به وسیله ی مدار قطع کن سریع مغناطیسی ‪ ،‬حفاظت شده اتد‪.‬‬

‫انواع رله های اضافه جریان‬

‫مغناطیسی‬

‫گرمایی‬

‫الکترونیکی‬

‫همه ی این رله ها یک مشخصه معکوس زمان در جریان به نام ‪54 OCIT‬دارند‪ .‬یعنی هرچه جریان بیشتر باشد‪ ،‬زمان سریع تری رله عمل خواهد‬
‫کرد‪ .‬شکل ‪ . 2.26‬در ابتدای منحنی زمان به جریان ‪ ،‬زمان در هنگام بیشترین جریان‪ ،‬به صفر نزدیک است‪ .‬برای عملکرد دقیق تر رله‪،‬در جریان‬
‫خطای بسیار باال‪ ،‬عملکرد آن توسط طراح ‪ ،‬طوری طراحی می شود که در یک مینیمم زمان تعریف شده فعال گردد‪ .‬این عمملکرد به عنوان‬
‫‪ (55OCIDMT‬معکوس اضافه جریان و حداقل زمان تعریف شده) شناخته می شود‪ OCIDMT .‬همچنین می تواند با قطع کن فوری ‪ 56‬ترکیب شود تا‬
‫عکس العمل سریع تری نسبت به قطع مدار با جریان بسیار زیاد در زمان اتصال کوتاه داشته باشد‪.‬‬

‫یک رله ی مغناطیسی همانطور که در شکل ‪ 2.27‬نشان داده شده است‪ ،‬مستقیما جریان را به یک نیروی الکترومغناطیسی تبدیل می کند تا یک‬
‫کلید (قطع کن) را فعال کند‪ .‬یک نوع آن‪ ،‬مدل با آرمیچر است که ساختار آن شبیه به رله های سیکنال معمولی است با این تفاوت که یک تنظیم‬
‫کننده ی جریان در آن وجود دارد‪ .‬زمان فعال شدن آن روی کمترین زمان تعریف شده‪ ،‬تنظیم می شود که معموال کمتر از ‪ 0.2‬ثانیه است‪.‬‬

‫‪54Over‬‬ ‫‪Current Inverse Time‬‬

‫‪55Over‬‬ ‫‪CurrentInverse and Definite Minimum Time‬‬
‫‪56Instantaneous‬‬
 ‫برای بدست آوردن عملگر مغناطیسی معکوس زمان ‪ ،‬مثل حفاظت در برابر اضافه بار موتور ‪ ،‬یک دیسک متحرک القایی به کار گرفته می شود‪.‬‬
‫این ساختار شبیه کنتور های برق نصب شده در خانه ها است‪ ،‬با این تفاوت که حرکات دیسک ‪ ،‬توسط یک فنر تحت فشار قرار گرفته است‬
‫بنابراین به آن اجازه ی چرخیدن را نمی دهد‪ .‬حرکت دیسک بسیار کم است اما برای فعال کردن مجموعه ای از کنتاکت های قطع کن ‪ ،‬مناسب‬
‫است‪ .‬هم زمان و هم جریان ‪ ،‬قابل تنظیم خواهند بود‪ .‬یک رله ی ترکیبی شامل یک المان آرمیچر نصب شده و المان دیسک القایی است که‬
‫یک عکس العمل فوری و یک مشخصه ی معکوس زمان در جریان به ما خواهد داد‪.‬‬

‫شکل ‪ 2.28‬یک رله ی گرمایی که عمل خم شدن یک شین با دو فلز را که یک کلید نرمال بسته را باز می کند که یک قطع کن مدار یا کنتاکتور را‬
‫قطع می کند‪ ،‬را نشان می دهد‪.‬‬

‫یک جریان کم می تواند از تسمه ی بیمتال عبور کند اما جریان های بزرگ تر به سیم پیچ یک هیتر که تسمه را احاطه کرده است‪ ،‬هدایت می‬
‫شود‪.‬سه تسمه ی بیمتال در یک رله ی سه فاز ‪ ،‬در یک جهت خم می شوند که همزمان در زمان اضافه جریان متقارن ‪ ،‬باعث قطع مدار شوند‪.‬‬
‫یک قطع کننده ی مکانیکی ‪ bell-crank‬را هم در زمانی که بار ها نامتقارن هستند ‪ ،‬برای قطع مدار می توان به کار برد‪ .‬این روش به ویژه برای‬
‫خطای موتور های تک فاز موثر است‪ .‬در این مورد‪ ،‬دو عدد از تسمه ها‪،‬به دلیل افزایش جریان خط‪ ،‬در جهت معمول خم شده در حالی که تسمه‬
‫ی دیگر خنک شده و اجازه می دهد تا تسمه نسبتا به جای خود باز گزدد (عمل متفاوت )‪ .‬گرمای داده شده به تسمه باعث خم الزم برای قطع‬
‫کردن مدار را فراهم می آورد‪ .‬ریست کردن رله فقط زمانی امکان پذیر است که تسمه تا دمای مناسب خنک شده باشد‪ .‬مشخصه ی اضافه‬
‫جریان معکوس جریان در زمان یک رله ی گرمایی ‪ ،‬برای حفاظت دمایی غیر مستقیم موتور ها بسیار مناسب است‪ .‬تاخیر زمانی گرمایی آن برای‬
‫خطای اتصال کوتاه بسیار زیاد است بنابراین به عنوان حفاظت سریع و پشتیبانی ‪ ،‬باید از فیوز یا قطع کن مدار استفاده شود‪ .‬یک رله ی اضافه‬
‫جریان الکترونیکی معمولت جریان اندازه گیری شده را به یک ولتاژ نسبی تبدیل می کن‪.‬سپس با یک سطح ولتاژ تنظیم شده درون واحد‬
‫مانیتورینگ که ممکن است دیجیتال یا آنالوگ باشد‪ ،‬مقایسه می کند‪.‬در واحد آنالوگ‪( ،‬شکل ‪ )2.29‬زمان تاخیر به وسیله ی زمان شارژ یک خازن‬
‫به دست می آید‪ .‬این نوع رله ها تنظیمات جداگانه برای اضافه جریان و تنظیمات زمان با یک قطع کن سریع دارد‪ .‬تقویت کننده (آمپلی فایر ) های‬
‫الکترونیکی درون رله نیاز به منبع ولتاژ دی سی پایین دارند مثل ‪ 24‬ولت که از یک منبع ‪110‬ولت جداگانه نشات می گیرد‪.‬‬
 ‫در اینجا ورودی از یک ترانسفورمر جریان خط ‪ ،‬یک سو شده تا ولتاژ مستقیم مورد نیاز را فراهم کند‪ .‬که این ولتاژ متناسب با جریان خط است‬
‫ولتاژ خازن ‪C2‬را در یک نسبت تنظیم شده به صورت وابسته با پتانسیومتر ‪R5‬که مشخصه ی معکوس زمان را برای رله تعیین می کند‪ ،‬شارژ می‬
‫کند‪ .‬وقتی ولتاژ خازن از سطح از پیش مشخص شده تجاوز کند‪(،‬تنظیم شده توسط ‪ )R2‬مدار آشکار ساز ‪ ،‬ترانزیستور توان ‪ T2‬را که برای فعال‬
‫کردن رله ی الکترومغناطیسی خروجی است‪ ،‬راه اندازی می کند‪ . RLA .‬ای نرله فعال شده و مدار را قطع و اتصال آالرم را (در صورت وجود مدار‬
‫خارجی ) فعال می کند‪.‬‬

‫یک قطع کردن فوری به وسیله ی به کار بردن خرجی مستقیم یکسوساز پل به ورودی تقویت کننده با یک ولتاژ تنظیم شده به وسیله ی ‪R4‬‬
‫بدست می آید‪ .‬در این صورت ‪ ،‬برای مقادیر باال تر خطای جریان‪ ،‬مدار تاخیر معکوس زمان ‪ ،‬بای پس خواهد شد‪.‬‬

‫هم رله های مغناطیسی و هم رله های الکترونیکی می تواننند طوری طراحی شوند که یک قطع کن سریع‪( ،‬معموال کمتر از ‪ 0.05‬یا ‪ 50‬میلی‬
‫ثانیه ) داشته باشند تا بتواند اتصال کوتاه را قطع کند‪.‬‬

‫رله های گرمایی معموال در ‪MCCB‬و ‪ MCB‬قرار داده می شوند تا اضافه جریان گرمایی را در "زمان طوالنی قطع کنند ‪ " .‬عملکرد مغناطیسی‬
‫هم همراه با آن برای فعال شدن سریع در زمان اتصال کوتاه ‪ ،‬در ‪MCCB‬و ‪ MCB‬قرار داده می شود‪.‬‬

‫رله های حفاظت در برابر اضافه جریان‪ ،‬در مدار های توان باال معموال به وسیله ی ‪CT‬راه اندازی می شوند‪.‬‬

‫ثانویه ی ترانسفورمر جریان معموال مقدار ‪1‬یا ‪ 5‬آمپر برای جریان با بار کامل در سیم پیچ اولیه دارند‪.‬‬

‫همه ی رله های اضافه جریان می توانند به وسبله ی تزریق جریان های تست کالبیره تست شوند تا سطح قطع جریان و تاخیر زمان تنطیم شده‬
‫ی آن چک شود‪.‬‬

‫جریان کالیبره ی تست در اولیه تزریق شده تا به صورت یک بار معمولی باشد ‪ .‬این کار نیاز به یک جریان زیاد برای تست کردن دارد‪ .‬ست تست‬
‫لزوما ترانسفورمر و کنترل کننده است ‪ .‬مثل ست سیم پیچ ‪ .‬چون ولتاز پایین و جریان خروجی باال به ما می دهد‪.‬‬

‫تزریق جریان کم در ثانویه (‪ 5‬تا ‪ 50‬آمپر) مستقیما و معموال به وسیله ی یک سوکت یا پریز تست ویژه ‪ ،‬با سیم به رله ی اضافه جریان وصل می‬
‫شود‪ .‬تزریق ثانویه‪ ،‬صحت عملکرد ‪ CT‬را نشان نمی دهد ( در زمان تست از مدار جدا می شود) ‪.‬اما این یک روش معمول برای تست رله ی‬
‫اضافه جریان است‪.‬‬

‫تنظیم رله ی اضاقه جریان کاری ضروری است که نشان دهد وظیفه ی حفاظتی خود را با توجه به ساختاری که سازنده مشخص کرده‪ ،‬انجام می‬
‫دهد یا نه‪ .‬این تنظیمات در زمان که کشتی نوبه آب انداخته می شود و در بررسی های متناوب بعدی ‪ ،‬انجام می شود‪.‬‬

‫حفاظت فیوزی‬

‫یک فیوز رایج ترین نوع حفاظت در برابر خطای اتصال کوتاه‪ ،‬در مدار توزیع ولتاژ پایین ‪ ،‬مدار موتور ‪ ،‬و وسابل قابل حمل است‪ .‬فیوز نسبتا قابل‬
‫اعتماد‪ ،‬ساده و ارزان است‪.‬‬

‫فیوز های قابل سیم بندی دوباره گرایش به غیر قابل اعتماد بودن نسبت به نوع کارتریج پیدا می کنند و به راحتی قابل سوء استفاده هستند (‬
‫سیم فیوز در سایز اشتباه قرار داده می شود) ‪ ،‬بنابراین برای استفاده ی دریایی توصیه نمی شوند‪ .‬ارتباط دهنده های فیوز از نوع کارتریج با‬
‫ظرفیت قطع باال )‪( 57(HRC‬حدود ‪ 8‬کیلو آمپر ) معموال استفاده می شوند‪.‬یک ساختار معمول آن در شکل ‪ 2.30‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫‪57High‬‬ ‫‪Rupturing Capacity‬‬

‫یکی از نقطه ضعف های یک فیوز ‪ ،‬حساس نبودن آن به اضافه جریان کم است‪ .‬یک فیوز با ظرفیت قطع باال ‪ ،‬در جریان هایی به کمی ‪ %20‬اضافه‬
‫بار قطع خواهند شد‪ .‬اما قطع بعد از ‪ 4‬ساعت‪.‬‬

‫مزیت یک فیوز به عملکرد خیلی سریع آن ( حدود چند میلی ثانیه ) در خطای اتصال کوتاه است که حتی سریع تر از قطع کن مدار عمل می کند‪.‬‬

‫فیوز ها را در مدار هایی که می خواهند در برابر اتصال کوتاه محافظت کنند‪،‬قرار می دهند‪ .‬حفاظت در برابر جریان های نسبتا کم (مثل اضافه بار‬
‫روی شفت موتور) باید از رله های اضافه جریان )‪ (OCR‬استفاده کرد‪.‬‬

‫یک رله ی اضافه جریان استارت‪ ،‬موتور ر ادر برابر اضافه جریان نسبتا کم محافظت می کند‪ .‬ارتباط دهنده های فیوز یک حفاظت پشتیبان برای‬
‫کابل های منبع و ژنراتور ها در برابر خطای اتصال کوتاه فراهم می کنند‪ .‬فیوز های موتور معموال در رنج دو تا سه برابر جریان بار کامل را تحمل می‬
‫کنند مگر اینکه جریان استار باشد‪ ( ،‬معموال ‪ 6‬برابر جریان بار کامل است) ‪.‬سازنده گان موتور مقدار صحیح ارتباط دهنده های فیوز را برای انواع‬
‫موتور ها مشخص می کنند ‪ .‬طراحی یک فیوز معمولی برای مدار یک موتور می تواند به صورت ”‪“32M32‬باشد که رنج جریان دائم آن ‪ 32‬آمپر و‬
‫رنج جریان کوتاه مدت استارت آن ‪ 63‬آمپر است‪.‬‬

‫نکات مهم در مورد فیوز ها شامل موارد زیر است ‪.‬‬

‫در مواقعی که فیوز فعال می شود‪ ،‬محل خطا باید مشخص و خطا برطرف شود‪ .‬سپس فیوز جدید جایگزین شود‬

‫فیوز جایگزین باید در رنج ‪ ،‬اندازه ‪ ،‬مقدار و نوع صحیح باشد ‪ .‬معموال از همان نوع فیوز سوخته را جایگزین می کنند‪.‬‬

‫در زمانی که حتی یکی از سه فیوز سه فاز سوخته باشد ‪ ،‬باید هر سه فیوز سه فاز تعویض گردند‪ .‬شاید دو فیوز دیگر شدیدا ضعیف شده‬
‫باشندکه برای استفاده در آینده غیر قابل اطمینان می باشند‪.‬‬

‫اشکال مرجع استفاده شده در هر فیوز ‪ HRC‬به وسیله ی شرکت سازنده مشخص شده است‪ .‬که شامل رنج جریان‪ ،‬ولتاژ ‪ ،‬کاربرد ها (مثل‬
‫موتور ‪ ،‬ترانسفورمر ‪ ،‬دیود‪ ،‬مصارف عمومی ) ‪ ،‬اندازه ی فیزیکی‪ ،‬و نوع آن می باشد‪.‬‬

‫حفاظت ولتاژ پایین‬

‫حفاظت در برابر ولتاژ پایین مکانیزمی است که در همه قطع کن های ژنراتور و بعضی از قطع کن های ی تغذیه کننده های اصلی قرار داده شده‬
‫است‪.‬عملکرد اصلی آن قطع کردن مدار در زمانی که کاهش شدید ولتاژ رخ داده باشد( حدود ‪ ) %50‬رخ می دهد‪ .‬این کار به وسیله ی قفل‬
‫مکانیکی (که کنتاکت را بسته نگه می دارد) انجام می شود تاتا به فنر قطع کن‪ ،‬اجازه ی عمل کردن می دهد و این باعث باز شدن کنتاکت قطع‬
‫کن می شود‪ .‬فعال شدن ولتاژ پایین روی قطع کن اصلی یک ژنراتور ‪ ،‬از وصل شدن آن زمانی که ولتاژ ژنراتور پایین است و یا خیلی کم و غیر‬
‫قابل استفاده باشد‪ ،‬جلوگیری می کند‪ .‬در شکل ‪ 2.31‬رله ی ولتاژ پایین نشان داده شده است که ممکن است مغناطیسی و یا الکترونیکی‬
‫باشد‪ .‬حفاظتی پشتیبان برای حفاظت در برابر اتصال کوتاه نیز می باشد‪ .‬به عنوان مثال در زمان پارالر کردن ‪58‬ژنراتور سعی شد تا یک قطع کن‬
‫اشتباه در مدار قرار بگیرد‪ ،‬یک قطع کن از یک ژنراتور خاموش یا متوقف ‪ ،‬اگر این قطع کن مدار بسته شود‪،‬ژنراتور خاموش معادل خطای اتصال‬

‫‪58Parallel‬‬
 ‫کوتاه روی شین های اصلی است که باعث خاموشی کامل (بلک اوت‪ )59‬می شود‪ .‬رله ی ولتاژ پایین از بسته شدن قطع کن مدار یک ژنراتور‬
‫خاموش جلوگیری می کند‪.‬‬

‫سوال‬

‫یک اتصال کوتاه سه فاز روی شین اصلی اتفاق می افتد و قطع کن اصتال کوتاه ژنراتور عمل نمی کند‪ ،‬توضیح دهید که یک رله ی کاهش ولتاژ‬
‫چگونه به عنوان یک پشتیبان عمل کرده و مدار را قطع می کند‬

‫جواب‬

‫اتصال کوتاه ولتاژ شین را به صفر کاهش می دهد که باعث می شود رله ی ولتاژ پایین فعال شده و مدار را قطع کند‪.‬‬

‫حفاظت ولتاژ پایین همچنین برای راه انداز های موتور ضروری است‪ .‬کنتاکتور راه انداز به طور معمول زمانی که ولتاژ منبع کاهش پیدا کرده و یا‬
‫قطع شده‪ ،‬انجام می دهد‪ .‬مدار راه انداز به طور معمول به موتوزر اجازه ی راه اندازی دوباره در زمانی که ولتاژ به حالت معمول برگشته باشد را‬
‫نمی دهد مگر اینکه تجهیزات راه اندازی مجدد اتوماتیک فراهم آمده باشد‪.‬‬

‫حفاظت ولتاژ پایین می تواند الکترومغناطیسی یا الکترونیکی باشد‪.‬‬

‫بررسی و تنظیم رله های ولتاژ پایین ژنراتور به طور دقیق می تواند فقط به وسیله ی تزریق ولتاژ تنظیم شده انجام شود‪ .‬یک ولتاژ متغیر تعیین‬
‫شده مستقیما به رله ی ولتاژ پایین داده می شود تا موارد زیر چک شود ‪:‬‬

‫ولتاژی که در آن رله به کار می افتد‬

‫ولتاژی که در آن رله از کار می افتد‬

‫رله های ولتاژ ژنراتور معموال ‪ slugged‬تا ک تاخیر زمانی به وجود آورند که از قظع سریع مدار در زمان استارت موتور که باعث کاهش ولتاژ(حدود‬
‫‪ ) 15%‬و افزایش ناگهانی جریان می شود ‪ ،‬جلوگیری کند‬

‫‪ 2.9‬کابل های الکتریکی‬

‫کابل های سیم کشی شده ی کشتی باید در مقابل وضعت های متفاوت محیطی طاقت بیاورند مثل دمای بیسار باال ‪ ،‬رطوبت ‪ ،‬شوری ‪ .‬مواد‬
‫بهبود یافته ای برای سیم کشتی استاندارد کشتی باید استفاده شوند که ایمن‪ ،‬با دوام باشند‪ ،‬و در تمام شرایط سالم بمانند ‪.‬‬

‫‪59Blackout‬‬
 ‫یک ولتاژ معمول در سیستم توزیع کشتی ‪ 440‬ولت است و کابل ها برای استفاده در این ولتاژ ‪ ،‬کابل های ‪ 1000/600‬ولت درنظر گرفته شده ‪،‬‬
‫‪ 600‬ولت نسبت به ارت و ‪1000‬ولت نسبت به فاز دیگر‪.‬‬

‫سیستم های با ولتاژ باالتر نیاز به کابل با رنج مناسب دارد‪ .‬مقال برای یک سیستم نول ارت شده ی سه فاز ‪ 3.3‬کیلوولت‪،‬رنج کابل‪3300/1900 ،‬‬
‫ولت است‪ .‬برای سیستم های سه فاز عایق شذه ‪ ،‬رنج کابل ها ‪ 3300/3300‬خواهد بود‪.‬‬

‫کابل ها از چند قسمت اصلی ساخته شده اند‪:‬‬

‫هادی ها از رشته های آب دیده ی مس ساخته شده اند که ممکت است دایره ای یا شکل دار باشد‪ .‬کابل های با هادی های شکل داده شده و‬
‫هسته معموال سبک تر و کوچک تر از کابل های با هسته ی دایره ای هستند‪.‬‬

‫عایق کابل ضخامتی ممتناسب با ولتاژ سیستم دارند‪ .‬مواد عایق معموال ترکیبی از پالستیک و مواد ارگانیک است‪ .‬الستیک بوتیل‪( 60‬الستیک‬
‫مصنوعی ) که محکم و قابل ارتجاع است‪ ،‬مقاومت در برابر گرما ‪،‬نم ‪ ،‬و ازون هم هست‪.‬این مشخصه های عالی الستیک بوتیل ‪ ،‬آن را جایگزین‬
‫مناسبی برای الستیک طبیعی به عنوان عایق می کند‪ .‬اگرچه امروزه الستیک بوتیل هم به وسیله ی الستیک اتیلن پروپیلن ‪ 61‬عافلگیر شده‬

‫‪60Butyl‬‬ ‫‪Rubber‬‬
‫‪61Ethylene‬‬ ‫‪Propylene Rubber‬‬
 ‫است‪EPR . (EPR).‬مشخصه های فیزیکی و الکتریکی شبیه به الستیک بوتیل دارد اما با مقاومت بیشتری نسبت به ازون و نم ‪ .‬فقط نباید در‬
‫روغن و گریس قرار بگیرد‪.‬‬

‫پلی اتیلن به هم پیوسته ‪ (XLPE)62‬همانطور که در شکل ‪ 2.32‬نشان داده شده است‪ ،‬به عنوان عایق استفاده شده است اما مشخصات‬
‫مکانیکی و گرمایی پایین تری نسبت به ‪ EPR‬دارد‪.‬اگرچه در خشکی استفاده از آ ‪63PVC‬بسیار رایج است‪PVC ،‬معموال برای کابل های کشتی‬
‫استفاده نمی شود‪PVC .‬نسبت به دما های باال حساس بوده و شروع به نرم شدن و روان شدن می کنند (در دمای ‪ 150‬درجه ذوب می شود) ‪.‬‬
‫در دماهای پایین سفت و شکننده خواهد شد ( ‪ -8‬درجه ) ‪ .‬همچنین در دمای معمولی و تحت فشار مکانیکی ‪ PVC‬شروع به کج شون و روان‬
‫شدن می کند ‪.‬مثال زمانی که این اتفاق بیفتد‪ ،‬الیه ی ضد آب کابل خاصیت خود را از دست خواهد داد‪.‬‬

‫کابل های سیم کشی چند هسته ای کشتی به وسیله ی رنگ هایشان و شماره های چاپ شده روی سیم های بودن نوار ویا نوار های‬
‫شماره دار روی هسته ی نوار دار قابل شناسایی هستند ‪.‬‬

‫سوال‬

‫هدف از روکش روی کابل چیست‪.‬‬

‫جواب‬

‫روکش کابل ‪ ،‬از عایق در مقابل ضربه و آسیب جلوگیری می کند ‪.‬اما در زمره ی عایق ها قرار نمی گیرد‪ .‬جنس روکش ها باید در مقابل گرما‪،‬‬
‫روغن و مواد شیمیایی مقاوم باشند‪ .‬و شعله را به تاخیر بندازند‪ (HOFR).‬روکش باید سفت و ارتجاعی باشد‪.‬‬

‫پلیکلروفن‪ (PCP ) 64‬یا نیوپرن ‪65‬یک ماده ی رایج برای روکش است اما شدیدا جای خود را به ‪ chlorosulphonated polyethylene‬داده است‪(CSP or .‬‬
‫) ‪hypalon‬‬

‫روکش ترکیبی ‪ CSP HOFR‬قسمت های مختلف کشتی مناسب است ‪ .‬مقاومت خوبی در برابر برش‪ ،‬خراش دارد و در مقابل آب و هوا و ازون ‪،‬‬
‫بخار اسید و مواد قلیایی مقاوم است و همچنین قابل انعطاف هم هست‪.‬‬

‫حفاظت های مکانیکی بشتر به وسیله ی حفاظت با بافتن سیم به صورت سبد و با استیل گالوانیزه شده یا برنز فسفر قلع اندود شده امکان‬
‫پذیر است‪ .‬مشخصات غیر مغناطیسی برنز فسفر ‪ ،‬آن را برای کابل های تک هسته ای مناسب کرده است‪ .‬یک روکش خارجی محافظ ترکیبی‬
‫‪ ، CSP‬سیم بافته شده را می پوشاند‪ .‬سیم بافته شده همچنین به عنوان یک سپر برای کاهش سیگنال های مزاحم ( که به وسیله ی میدان‬
‫مغناطیسی ایجاد می شوند) که در کنار مدار های صنعتی و ارتباطی وجود دارند عمل می کند ‪.‬‬

‫سوال‬

‫مواد کابل قابل اشتعال اند؟‬

‫جواب‬

‫تمام مواد ارگانیک در نهایت با یک آتش شدید خواهند سوخت‪ .‬مواد استفاده شده در روکش کابل معموال از ترکیبات پالستیکی ارگانیک هستند‬
‫که در دسته ی تاخیر دهنده های آتش قرار می گیرند‪.‬مثال آتش را تقویت نمی کنند‪ .‬امروزه بیشتر مواد کابل ها این خاصیت را به وسیله ی گاز‬
‫کلرین و بخار اسید بهبود بخشیده اند تا شعله ی آتش را کمتر کنند‪ PVC .‬آزاد کردن بخار گاز مرگبار بد نام شده است در صورتی که ‪ PCP‬و ‪CSP‬‬
‫همان کار را انجام م دهند ‪EPR .‬و ‪ XLPE‬این طور نیستند‪ .‬چند ماده ی جدید زمانی که می سوزند‪ ،‬بخار اسید تولید نمی کنند – یک مشخصه ی‬
‫مهم برای پرسنل مبارزه با آتش‪ .‬اگرچه مواد کابل های در حال سوخت هنوز گرایش به تولید دود سیاه متراکم دارند‪.‬‬

‫کابل های ‪MIMS66‬‬

‫کابل های ‪ MIMS‬برای دماهای باال ‪ ،‬مناطق با رسیک آتش ‪ ،‬بسیار مناسب هستند‪ .‬این کابل ها مکانیسم پودر اکسید دارند که به عنوان یک‬
‫عایق با یک روکش فلزی‪،‬معموال مس ‪ (MICC)67‬هستند که روی آن با ‪ PVC‬برای ضد آب کردن در موارد مورد نیاز پوشانده می شود‪ .‬یک محکم‬
‫کاری ویژه در کابل های ‪ MIMS‬برای ضد رطویت کردن ان برای پودر عایق ‪hygroscopic‬استفاده شده است‪ .‬برای یک کابل ‪ MICC‬مهم به وسیله‬
‫ی یک ترکیب ‪ Filled Brass pot‬که مستقیما روی روکش مسی مانند شکل ‪ 2.33‬پیچانده شده بدست می آید‬

‫‪62‬‬ ‫‪Cross-link polyethylene‬‬

‫‪63Polyvinyl‬‬ ‫‪Chloride‬‬
‫‪64 Poly chloroprene‬‬
‫‪65neoprene‬‬
‫‪66 Mineral Insulated, Metal Sheathed‬‬
‫‪67 Mineral Insulated , Copper Covered‬‬
‫رنج جریان یک کابل ‪ ،‬مقدار جریانی است که دائما و هادی با گرمای کمتر از ‪ 80‬درجه سانتی گراد در محیط با دمای ‪ 45‬درجه سانتیگراد ( درجه‬
‫افزایش دما) باشد‪ .‬در دمای باالتر از ‪ 45‬درجه سانتیگراد باید و یا اینگه چند کابل با هم باشند و یا نزدیک لوله ای قرار بگیرند که اثر خنک کنندگی‬
‫را کاهش بدهد‪ ،‬این رنج باید کاهش پیدا بکند ‪.‬رنج جریان کابل های ‪ MICC‬بر پایه ی دمای روکش مس ‪ ،‬حداکثر ‪ 150‬درجه سانتی گراد در نظر‬
‫گرفته شده است‪.‬‬

‫برای همه نوع کابل‪ ،‬اندازه ی هادی ها مورد نیاز است تا برای نصب ‪ ،‬رنج جریان تخمین زده شده از جدولی که سازنده ارایه و رنج جریان را نشا‬
‫می دهد‪ ،‬مشخص شود‪ .‬افت ولتاژ روی کابل از سوییچ بورد اصلی تامصرف کننده نباید از ‪ %6‬تجاوز کند( در عمل این عدد ‪ %2‬است) ‪ .‬کابل‬
‫نصب شده باید از محدود رنج جریان و افت ولتاژ پیروی کند‪ .‬افت ولتاژ فقط برای کابل های با طول خیلی زیاد مشکل ساز است‪.‬‬

‫سوال‬

‫هدف از آب گیر (آب بند) کابل چیست ؟‬

‫جواب‬

‫کابل ها عایق اند و به صورت مکانیکی حفاظت شده و ضد آب هستند‪ .‬ممکناست برای نصب در مناطق قابل انفجار خطر ناک مناسب باشد‪ .‬یک‬
‫آب بند کابل این خواص را زمانی که کابل به یک وسیله‪ ،‬مثل ترمینال موتور وصل شده ‪،‬نگه می دارد ‪.‬‬

‫آب بند کابل درون ترمینال وسایل برقی پیچ شده است‪ .‬مهره ی روی آب بند حلقه ی درز گیر را فشرده می کند تا از ورود آب به داخل و خارج‬
‫روکش جلوگیری کند از طرف دیگر ‪ ،‬حفاظ بافته شده را هم محکم می کند‪ .‬آب بند باید با اندازه و نوع کابل هماهنگ باشد ‪ .‬یک ساختار معمول‬
‫پیش حفاظتی آب بند ( که از نوع صنعتی آن پیچیده تر است ) در شکل ‪ 2.34‬نشان داده شده است‪.‬‬
‫در بیشتر مواقع ارت کردن روی حفاظ بافته شده ی کابل به وسیله ی آب بند کابل انجام می شود‪ .‬در جایی که کابل از دیواره ی خشک کشتی‬
‫قسمت های ضد آتش ‪ ،‬عبور می کند‪ ،‬باید به طور ویژه آب بندی شود ‪.‬‬

‫سوکت های ترمسنال هادی ها می تواند به هادی ها لحیم شود ‪ ،‬اما مکررا به وسیله ی دستگاه به هر سیم پیچانده می شوند‪.‬‬

‫سوکت های کابل باید به طور کامال ایمن روی ترمینال وسایل به وسیله ی مهره و واشر ضد لرزش پیچ شوند‪ .‬یک ترمینال شل شده ‪ ،‬تبدیل به‬
‫منبع اضافه گرمای نقطه ای خواهد شد‪ .‬نگهداری زماندار ( ‪ ) periodic‬باید همیشه شامل بررسی سفتی اتصاالت ترمینال باشد‪.‬‬

‫کابل های کوچک در بلوک های ترمینال ‪ ،‬با طراحی های متفاوتی قرار می گیرند‪.‬‬

‫کابل ها باید به طور متناوب بررسی و تست شوند‪ ،‬به طور ایده آل زمانی که به وسایل خود متصل اند‪ ،‬بررسی شوند‪ .‬مقاومت عایق کابل باید‬
‫اندازه گیری و مقدار آن یادداشت گردد ‪ .‬کابل های رها شده در فضای آزاد یا حالت نم دار مثل روشنایی عرشه ‪ ،‬ممکن است مقاومت عایق‬
‫کمتری از خود نشان دهند‪ .‬این معموال نتیجه ی یک آسیب مکانیکی یا ورود آب به آب بند است ‪ .‬کابل های می توانند به وسیله ی تزریق یک‬
‫جریان گرم از یک ست تزریق جریان و یا یک ترانسفورمر جوشکاری خشک شوند ‪.‬مانند شکل ‪2.35‬‬

‫این رویه نیاز به مراقبت دارد نه به خاطر گرما‪ ،‬بلکه به خاطر آسیب های احتمالی بعدی آن‪ .‬کابل باید از دو طرف تجهیزات قطع شده و همانطور که‬
‫نشان داده شده است وصل گردد‪.‬کابل های تزریق باید اتصال خوبی در هر دو طرف داشته باشند‪ .‬جریان جاری شده و دمای کابل باید به دقت‬
‫بررسی شوند‪.‬زمانی که مقدار عایق مناسب برگشت‪ ،‬بررسی نهایی باید روی کابل ‪ ،‬در دمای معمول انجام گردد‪.‬‬

‫جریان گرمایی تزریق شده هرگز نباید از رنج جریان کابل تجاوز کند‪ .‬استفاده از یک آمپرمتر و شروع با پایین ترین مقدار جریان ست تزریق ‪،‬‬
‫پیشنهاد می شود‪.‬مقدار ولتاژ باید بین ‪ 30‬تا ‪ 55‬ولت باشد که مقدار دقیق آن بستگی به تنظیمات جریان دارد‪.‬دمای کابل می تواند به وسیله ی‬
‫یک دما سنج متصل شده به کابل و یا با یک سنسور مادون قرمز ‪ .‬دما نباید از ‪ 30‬درجه ی سانتیگراد تجاوز کند‪.‬‬

‫دما و مقاومت عایق باید هر ساعت اندازه گیری وثبت شوند‪.‬‬

‫زمانی که مقاومت عایق یکنواخت شد‪ ،‬گرما باید برای ‪ 4‬ساعت آینده و قبل از خاموش شدن در همان حالت بماند‪(carried out ) .‬‬

‫مقدار نهایی حد اقل ‪ 20‬مگا اهم نسبت به ارت و ‪ 100‬مگا اهم بین هسته ها باید بدست بیاید‪.‬‬

‫آسیب های مکانیکی به کابل ها باید برطرف شود ‪ ،‬یا به وسیله ی تعمیر قسمت آسیب دیده و یا با تعویض آن‪ .‬حفاظ فلزی محافظت نشده و‬
‫مواد عایق ‪ ،‬نسبت به رطوبت‪ ،‬مواد شیمیایی و گاز های خورنده ‪ ،‬در زمانی که هادی ها مستقیما در معرض آن ها قرار بگیرند‪ ،‬آسیب پذیر اند‪.‬‬
‫تع میر موقتی به وسیله ی آماده سازی و بسته بندی قسمت آسیب دیده با یک نوار چسب پالستیکی عایق الکتریکی ممکن اسن موثر باشد‪.‬‬

‫این نوع تعمیر برای مناطق خطرناک در تانکر ها مناسب نیست ‪ .‬تعمیر دائمی و کامل کابل باید در سریع ترین زمان ممکن انجام شود‪.‬‬
 ‫فصل سوم‬
‫ژنراتور ها و قطع کن اصلی مدار‬

‫معرفی‬

‫توان الکتریکی خواسته شده برای هر کشتی با توجه به نوع کشتی ( تانکر ‪ ،‬رو رو ‪ ،‬کانتینربر‪ ،‬مسافربری‪ ،‬منابع کشتی همراه دکل ‪ ،‬کشتی‬
‫باربر و مسافربر و‪ )...‬و نوع استفاده ی روز به روز آن (در دریا یا در بندر ) متفاوت است ‪ .‬برای رسیدن به توان مورد نیاز ‪،‬به دو یا چند ژنراتور‬
‫استفاده می شوندکه به وسیله ی ژنراتور اضطراری و سرویس باتری اضطراری پشتیبانی می شوند‪.‬‬

‫ساختار‪ ،‬عملکرد‪ ،‬حفاظت و نگه داری ژنراتور ها به همراه مرور عملکرد قطع کن اصلی مدار و سوییچ بورد اصلی ‪ ،‬در این فصل توضیح داده شده‬
‫است‪.‬‬

‫عملکرد ژنراتور جریان متناوب‬

‫رنج توان ژنراتور اصلی معموال از ‪ 100‬کیلو وات تا ‪ 2‬مگاوات که ‪ 440‬ولت ‪ 60‬هرتز یا ‪ 380‬ولت ‪ 50‬هرتز جریان متناوب است‪ .‬و با دیزل ‪ ،‬توربین‬
‫بخار‪ ،‬توربین گازی یا راه اندازی با شفت موتور ‪ ،‬به کار می افتند‪ .‬وقتی نیاز به افزایش ولتاژ باشد‪ (،‬مثل شناور های ویژه دکل یا مسافربر های‬
‫بزرگ) الزم است تا ولتاژ باال با ولتاژ معمول ‪ 6.6‬کیلووات ‪ 60‬هرتز تولید شود ‪ .‬معموال ‪3.3‬کیلوولت و ‪ 11‬کیلووات هم استفاده می شود‪.‬‬

‫یک ژنراتور اضطراری‪ ،‬معموال ‪20‬کیلووات تا ‪ 200‬کیلووات با ولتاژ ‪ 440‬یا ‪ 220‬ولت تولید می کند‪ .‬که به وسیله ی دیزل راه اندازی شده و دارای‬
‫وسایل مربوط به استارت اتوماتیک است‪.‬‬

‫باتری از نوع سلول های آلکالین یا اسیدی هستند با رنج معمول ‪ 24‬ولت مستقیم که توان الزم برای آالرم های اضطراری و سیستم های ارتباطی‬
‫به همراه چند چراغ و منابعی که برای ایمنی الزم اند را فراهم می کند‪.‬‬

‫از انجایی که اکثر قریب به اتفاق کشتی ها از ژنراتور های جریان متناوب استفاده می کنند ( که گاهی اوفات آلترناتور گفته می شود) ‪ ،‬از این‬
‫سیستم عملکرد و اصول پیروی می کنند و این در ژنراتور های نوع جریان مستقیم وجود ندارد‪.‬‬

‫اصل کار ژنراتور جریان متناوب خیلی ساده است‪ .‬یک جفت قطب الکترومغناطیسی به وسیله ی یک محرک اولیه راه اندازی می شوند که دور آن‬
‫سیم پیچ های استاتور قرار گرفته و ثابت شده است‪.‬مانند شکل ‪.3.1‬‬
‫یک ‪ emf68‬در حالت ایده آل به صورت شکل موج سینوسی است‪ ،‬به سیم پیچ هر فاز استاتور القا می شود‪ .‬سطح مناسب )‪emf (E‬را مقدار ‪rms‬‬

‫برابر مقدار ‪ rms‬است‪ .‬به عنوان‬ ‫‪2‬‬ ‫‪69‬می نامند‪ .‬و همه ی وسایل در رنج ‪ rms‬اندازه گیری می شوند‪ .‬یک مقدار پیک یا ماکزیمم ‪ 1.414‬یا‬

‫خواهد بود‪.‬‬ ‫‪ E‬برابر با ‪ 440‬ولت باشد ‪ ،‬در این صورت ‪E MAX = 1.414  440 = 622‬‬ ‫مثال اگر‬

‫‪E  n.‬‬ ‫و رنجی که این فلو‪ ،‬سیم پیچ راقطع می کند دارد ‪.‬بنابراین‬ ‫‪emf‬به وجود آمده بستگی به قدرت فلوی مغناطیسی )‪(‬‬ ‫اندازه ی‬

‫(اندازه فاز )‬ ‫) ‪V = E − (I .Z‬‬ ‫که ‪n‬سرعت چرخشی قطب های روتور‪rev/s‬است‪ .‬مقدار ولتاژ در دسترس در ترمینال های ژنراتور برابر با‬
‫است که ‪ I‬جریان بار جاری شده در سیم پیچ فاز استاتور است‪.‬یک افت ولتاژ داخلی هم با توجه به امپدانس ‪ Z‬یک سیم پیچ فاز به جود می آید‬
‫که به خاطر مقاومت و راکتانس آن است‪.‬‬

‫فرکانس ‪ (f‬با واحد هرتز) هر ‪ ، emf‬تعداد سیکل شکل موج های آن در ثانیه است ‪ .‬که مشخصا بستگی به سرعت چرخش و تعداد قطب ها دارد‬

‫که ‪ n‬سرعت در ‪ rev/s‬و ‪N=rev/min‬و ‪p‬برابر جفت قطب است‪ .‬نسبت سرعت ها و فرکانس‬ ‫‪f = (N / 60). p‬‬ ‫یا‬ ‫‪f = n .p‬‬ ‫‪ .‬بنابراین‬
‫ها و تعداد قطب ها در جدول زیر آورده شده است‪:‬‬

‫این دو رابطه ی پایه برای ‪ emf‬و فرکانس است که نشان می دهد چگونه رابطه ی ولتاژ و فرکانس خروجی یک ژنراتور را می توانکنترل کرد‪ .‬در‬
‫عمل ‪ ،‬سرعت به وسیله ی محرک اولیه ی زنراتور که فرکانس خروجی را نگه می دارد‪ ،‬ثابت می ماند‪.‬سرعت ثابت ‪،‬سپس به اندازه ی ‪emf‬تولید‬
‫شده اجاره می دهد که مستقیما به وسیله ی اندازه ی قطب شار (تحریک) کنترل شود‪.‬‬

‫ژنراتور های ‪ ،a.c‬در عمل از سه مجموعه سیم پیچکه سیم پیچ فاز نامیده می شوند تشکیل شده است که در درون اسلت های اطراف استاتور‬
‫قطب های مغناطیسی گردان قرار دارند ‪ emf .‬القاشده در هر فاز ‪ 120 ،‬درجه‪ ،‬خارج از فاز با دو قطب دیگر است‪ .‬سیم پیچ های سه فاز به صورت‬
‫‪u-v-w‬با رنگ های کد گذاری قرمز ‪ ،‬زرد و آبیاستفاده شده روی ترمینال و باس بار (شین ها ) ‪ ،‬شناسایی می شئند‪.‬یک انتهای ه سه سیم پیچ‬
‫فاز به یکدیگر وصل شده تا نقطه ی خنثی در یک اتصال ستاره را تشکیل دهند‪ .‬انتهای دیگر هر سیم پیچ فاز به هادی ها وصل شده اند که به آن‬
‫خط می گویند‪.‬‬

‫‪ P‬نشان داده‬ ‫‪= 3V L I L cos ‬‬ ‫سه خروجی ولتاژ های خط ( که با ‪V L‬نشان داده شده است) و سه خروجی جریان های خط ( که با‬
‫شده است) با هم ترکیب شده و توان خروجی سه فاز را ایجاد می کنند‪.‬‬

‫‪P = 3V L I L cos ‬‬

‫به علت ‪ 120‬درجه جابجایی بین فاز ها‬ ‫‪3‬‬ ‫‪ V L‬که ضریب‬ ‫‪= 3V PH‬‬ ‫در اتصال ستاره هر ولتاژ خط ‪ ،‬از دو ولتاژ فاز تشکیل شده است که‬

‫‪ V PH‬خواهد بود‪.‬‬ ‫‪= 254V‬‬ ‫‪ V L‬باشد‪،‬‬ ‫‪= 440V‬‬ ‫است‪ .‬مثال اگر‬

‫مقادیر مناسب یک ماشین همیشه به حالت های خط برمی گردد ( در صفحه ی مقادیر ذکر شده )‪.‬‬

‫‪68‬‬ ‫‪Electromotive Force‬‬

‫‪69Root‬‬ ‫‪Mean Square‬‬
 ‫و ‪ V PH‬است که به وسیله ی بار الکتریکی روی ژنراتور (مثل روشنایی‪ ،‬موتور ‪،‬تجهیرات آشپزخانه و ‪)...‬‬ ‫‪I PH‬‬ ‫زاویه ی فاز بین‬ ‫‪‬‬ ‫زاویه ی‬

‫ضریب توان بار های الکتریکی است و معموال حدود ‪ 0.8‬پس فاز است که این یعنی شکل موج جریان حدود ‪ 37‬درجه‬ ‫مشخص می شود‪cos  .‬‬
‫نسبت به ولتاژ تاخیر دارد‪.‬‬

‫سوال‬

‫ضریب توان متر در شکل ‪ 3.2‬نشان داده شده است ‪ .‬این دستگاه اندازه گیری خود را به ‪ 4‬قسمت تقسیم کرده که هر قسمت بین ‪ 0‬تا ‪ 1‬تقسیم‬
‫بندی شده است‪ .‬اهمیت هر قسمت برای چیست؟‬

‫جواب‬

‫یک نشان دهنده در نیمه ی باالیی نشان می دهد که دستگاه تولید انرژی میکند‪.‬قسمت پایینی نشان می دهد که ژنراتور به موتور تبدیل شده‬
‫است‪ .‬هر دو نیمه ی باال وپایین به دو قسمت ضزیب توان پس فاز و پیش فاز تقسیم می شوند‪.‬‬

‫یک ژنراتور سه فاز جریان متناوب در رنج ‪ 500‬کیلو وات با ولتاژ ‪ 400‬ولت با ‪ 0.83‬پس فاز می تواند بار کامل ‪ ،‬جریان خط به صورت زیر را تحوثل‬
‫دهد‪:‬‬

‫‪P‬‬ ‫‪500000‬‬
‫= ‪IL‬‬ ‫=‬ ‫‪790A‬‬
‫‪3.V L .cos ‬‬ ‫‪3  440  0.83‬‬

‫این بدین معنی است که سیم پیچ های فاز هادی های کابل و قطع کن مدار ژنراتور باید توانایی حمل این مقدار جریان با بار کامل‪ (FLC) 70‬را به‬
‫صورت دائمی و بدون گرمای اضافی و یا محدودیت جریان داشته باشند‪.‬‬

‫سوال‬

‫اگر قطع کن مدار ژنراتور ‪ 500‬کیلو وات باال به وسیله ی رله ی اضافه جریان )‪ (OCR‬که ‪ %125‬تنظیم شده محافظت شده باشد‪ ،‬حداقل جریان‬
‫قطع واقعی چند خواهد بود؟‬

‫‪70‬‬ ‫‪Full Load Current‬‬

 ‫جواب‬

‫جریان خط با بار کامل ‪ 790.5‬آمپر است ‪ .‬بنابراین رله ی اضافه جریان ژنراتور در ‪ 125%  790.5 = 988A‬فعال خواهد شد‪.‬‬

‫سرغت یک دیزل ژنراتور ‪ DG‬به طور دقیق به وسیله ی یک گاورنر سوخت الکترونیکی کنترل می شود که فرکانس خروچی را با توجه به رنج متغیر‬
‫بار‪ ،‬ثابت نگه می دارد‪.‬‬

‫یک شفت درایو ژنراتور‪ (SG) ، 71‬می تواند یک روش مناسب برای استخراج توان الکتریکی از موتور اصلی یک کشتی باشد چون این توان از یک‬
‫سوخت ارزات تر از سوختی که برای ‪ DG‬استفاده می شود به دست می آید‪ SG .‬میتواند به یک شفت سرعت پایین به طور مستقیم وصل شود‪،‬‬
‫و یا به صورت رایج تر به یک موتور سرعت باالی دنده محور وصل شده باشد‪.‬‬

‫همچنین با استفاده از شفت ژنراتور ها به عنوان منبع اصلی انرژی الکتریکی برای سفر های دریایی طوالنی‪ ،‬واحد های ‪ DG‬فقط برای مدت‬
‫کوتاه کار کرده که این باعث کاهش موارد تعمیر و نگهداری آن می شود‪.‬‬

‫یک نقطه ی ضعف مشخص شفت ژنراتور‪ ،‬این است که کنترل مستقیم فرکانس وجود ندارد و به وسیله ی موتور اصلی مشخص می شود که‬
‫روی سرعت کامل‪ 72‬کشتی تنظیم شده است (مثال ‪70‬تا ‪ . ) %100‬این بدین معنی است که فرکانس باید به صورت جداگانه در خروجی شفت‬
‫ژنراتور تنظیم شود تا فرکانس ‪ 60‬هرنز را برای مصرف کننده های کشتی ثابت نگه دارد‪ .‬این نوع تنظیم کننده های فرکانس ‪ ،‬از مبدل های ‪a.c.-‬‬
‫‪d.c.-a.c.‬استفاده می کنند ‪.‬مانند شکل ‪3.3‬‬

‫در طبقه ی یکسو ساز سه فاز‪،‬فرکانس ژنراتور ‪ a.c.‬به یک ولتاژ‪ d.c.‬تبدیل می شود‪ .‬معکوس کننده ی کنترل شده ی سه فاز دوباره این ولتاژ را‬
‫دوباره به یک ولتاژ ‪ a.c.‬با خروجی تبدیل می کند‪ .‬این کار به وسیله ی سوییچینگ تریستور متوالی شده انجام می شود‪ .‬یک سیم پیچ سلفی‬
‫ارتباطی ‪d.c.‬بین یکسوساز ومعکوس کننده قرار گرفته تا جریان معمول جاری شده را صاف کند و از طرف دیگر در زمان هایی که خطای اتصال‬
‫کوتاه رخ می دهد‪ ،‬جریان رامحدود کند‪.‬‬

‫یک کلید معکوس کننده ی تریستوری زمانی که آندش نسبت به کاتد مثبت باشد‪ ،‬به وسیله ی یک پالس جریان مثبت به گیت روشن می شود‪.‬‬
‫تریستور هم فقط زمانی خاموش است که جریانش به صفر کاهش پیدا کرده باشد‪ .‬این برای تریستور های معکوس کننده زمانی که یک بار‬

‫‪71Propulsion-shaft‬‬ ‫‪Drive‬‬
‫‪72Full‬‬ ‫‪Away‬‬
‫سلفی کشتی را راه اندازی می کنند (معموال با ضریب توان حدودا ‪ 0.8‬پس فاز ) ‪.‬یک مشکالست‪ .‬در این مورد جریان‪ ،‬به طور دائم و بعد از اینکه‬
‫جریان آن به سمت صفر کاهش پیدا می کند‪،‬در تریستور جاری می شود و باعث اختالل در ترتیب سوییچینگ معکوس کننده می شود‪.‬‬

‫برای غلبه بر این مشکل الزم است تا جریان تریستور با ولتاژ ان هم فاز شود ‪.‬بنابراین خاموشی به طور اتوماتیک در هم نیم سیکل ‪a.c.‬به دست‬
‫می آید‪ ( .‬ارتباط خط ) ‪.‬‬

‫افزایش تلفات ‪KVAR‬پیش فاز به سیستم توان‪،‬برای ایجاد یکپارچگی کلیبه سیستم توان ‪ ،‬مشکل را حل می کند‪ .‬از این رو معکوس کننده ی ‪SG‬‬
‫فقط باید توان مصرفی ) ‪(P‬را تغذیه کند‪ .‬در هر لحظه توان راکتیو پیش فاز ‪ (+Q) KVAR‬باید دقیقا بار پس فاز ‪(-Q ) KVAR‬کشتی را تطبیق دهد‪.‬‬
‫بنابراین تلفات اتوماتیک کنترل شده است‪.‬راه حل عملی شامل یک موتور سنکرون است که به عنوان یک جبران کننده ی سنکرون که ضریب توان‬
‫کاری آن به وسیله ی تنظیم جریان ‪d.c.‬اش کنترل شده است‪ ،‬عمل می کند‪.‬‬

‫به طور کلی ‪ ،‬ولتاژ شین به وسیله ی فلوی میدان در ‪SG‬ها ثابت شده است و فرکانس شین هم به وسیله ی معکوس کننده تنظیم می شود‪.‬‬

‫‪ 3.2‬ساختار ژنراتور و خنک سازی‬

‫ساختار‬

‫دو قسمت اصلی هر ماشین چرخنده ی ‪ ، a.c.‬روتور و استاتور آن است‪.‬‬

‫قاب استیل ساخته شده ی استاتور هسته ی آن و سیم پیچ های سه فاز آن را حمایت می کند ‪ .‬شکل ‪3.4‬‬

‫هسته ی استاتور از استیل ورقه ورقه شده با سیم پیچ های سوار شده در اسالت های دور حاشیه ی داخلی هسته ی سیلندر شکل تشکیل‬
‫شده است‪.‬‬

‫سیم پیچ های استاتور به هم وصل شده اند ( در نواحی انتهای سیم پیچ )تا سه سیم پیچ فاز جداگانه را با شش انتها ‪ ،‬شکل دهد‪ .‬این انتهای‬
‫فاز ها در جعبه ترمینال همانگونه که در شکل ‪ 3.5‬نشان داده شده است وجود دارند‪.‬‬

‫در بعضی مواقع فقط سه ترمینال در جعبه ی ترمینال وجود دارند‪ .‬در این مورد زمین یا نقطه ی اتصال ستاره یک قسمت داخلی از سیم پیچ‬
‫استاتور خواهد بود‪.‬‬

‫کابل های خروجی اصلی متصل شده به هادی ترمینال ها ‪ ،‬توان الکتریکی ژنراتور را به قطع کن مدار در سوییچ بورد اصلی وصل می کنند‬

‫روتور یک ژنراتور ‪a.c.‬میدان محرک را از قطب های الکترومغناطیسی اشایجاد می کند‪ .‬دو ساختار در دسترس روتور در شکل ‪ 3.6‬نشان داده شده‬
‫است‬
 ‫نوع قطب برجسته‬

‫نوع سیلندر شکل‬

‫نوع قطب برجسته قطب های پیچ شده یا کوک شده را روی شفت طرح ریزی می کند‪ .‬سیم پیچ های میدان محرک دور هر قطب قرار داده شده‬
‫اند ‪ .‬این نوع روتور برای شفت های با سرعت کم و یا متوسط (کمتز از ‪1800‬دور در دقیقه ) استفاده می شود و نوع رایج برای ژنراتور های دریایی‬
‫است‪.‬‬

‫روتور های نوع سیلندری معموال برای توان های باال ‪ ،‬سرعت باال (‪1500‬تا ‪ 3600‬در در دقیقه ) ‪ ،‬راه انداز توربین های گازی یا بخار استفاده می ‪.‬‬
‫شوند‪ .‬سیم پیچ های محرک درون اسالت های در جهت محور دور روتور استیل قرار داده شده اند‪ .‬قسمت های سیم پیچی نشده ی روتور‪،‬‬
‫شکل قطب های بین اسالت سیم پیچ ها را فرم می دهد‪.‬‬

‫شفت بیرینگ های ژنراتور های بزرگ (موتور ) معموال عایق شده اند تا از هرز رفتن جریان ناشی از چرخش جلوگیری کند‪ .‬فلوی مغناطیسی‬
‫باالنس نشده انتهای سیم پیچ یک ‪emf‬در طول شفت استیل القا می کند‪ .‬این باعث گردش یک جریان در شفت ‪ ،‬بیرینگ ها و صفحه ی زیرین‬
‫می شود و قوس الکتریکی حول صفحات بیرینگ تولید می کند و باعث کاهش الیه ی روغن می شود‪ .‬در حالت خطای ژنراتور باالنس نشده‪ ،‬ایجاد‬
‫مشکل برای بیرینگ ممکن است شدید باشد‪.‬‬

‫برای جلوگیری از جاری شده جریان شفت ‪ ،‬یک بیرینگ( معموال ‪ ) non-drived end‬به صورت الکتریکی و به وسیله ی یک الیه ی نازک ماده ی‬
‫عایق زیر پایه ی بیرینگ‪ ،‬از زمین عایق می کنند‪ .‬پیچ های نگه دارنده ی پایه هم باید به وسیله ی روکش مناسب عایق شوند ‪.‬‬

‫در عملکرد معمول ‪ ،‬موثر بودن عایق پایه ی بیرینگ می تواند با اندازه گیری ولتاژ آن نسبت به زمین بررسی گردد که ممکن است به صورت ولتاژ‬
‫پایین خودش را نشان دهد‪.‬‬

‫قطب های روتور به وسیله ی یک جریان مستقیم از یک محرک تغذیه شده است‪ .‬اگر وسیله ی محرک یک ژنراتور جریان مستقیم معمولی و یا‬
‫استاتیک است‪ ( ،‬قسمت روش های تحریک مطالعه شود) چریان محرک ‪ d.c.‬از سیم پیچ های میدان ‪ ،‬به وسیله ی جاروبک های کربنی روی یک‬
‫جفت حلقه لغزان سوار شده روی شفت تغذیه می شود‪ .‬برای از بین بردن مشکل نگهداری ناشی از کنتاکت های متحرک (گردان) ‪ ،‬یک روش‬
‫بدون جاروبک برای ژنراتور های دریایی در نظر گرفته شده است‪ .‬همه ی جاروبک ها ‪ ،‬کموتاتور ها ‪ ،‬حلقه لغزان به وسیله ی استفاده از یک‬
 ‫محرک ‪ a.c.‬با خروجی یک سو شده با دیود های سیلیکونی سوار شده روی شفت‪،‬حذف شده اند‪ .‬شکل ‪ 3.7‬دیود ها به صورت یک مدار ‪a.c.‬به‬
‫‪d.c.‬پل دیودی وصل شده اند‪ .‬دیود ها به صورت یکسو ساز ( ‪a.c.‬به ‪)d.c.‬پل دیودی سه فاز متصل شده اند‪.‬‬

‫شش دیود روی شفت سوار شده اند‪،‬خروجی محرک ‪a.c.‬را به ‪d.c.‬تبذیل می کنند‪.‬که بعدا مستقیما از سیم پیچ میدان روتور ژنراتور تغدیه می‬

‫شود‪.‬‬

‫توجه داشته باشید که محرک ‪ ، a.c.‬قطب های ‪d.c.‬مغناطیسی خود را دارد که روی استاتورش قرار گرفته است ‪ .‬در حالی که روتور سیم پیچ‬

‫های خروجی محرک ‪ a.c.‬سه فاز آن را حمل می کند‪.‬این ساختار در مقایسه با ژنراتور اصلی معکوس شده است‪.‬‬

‫خنک سازی‬

‫تلفات توان ‪ ،‬معموال ‪ %10‬رنج ژنراتور است‪ .‬که به دلیل گرمای داخلی سیم پیچ ها و هسته های مغناطیسی هم در روتور و هم در استاتور ایجاد‬

‫می شود‪ .‬این گرما باید به طور دائم به خارج از ژنراتور منتقل شده تا از افزایش گرما که باعث از بین رفتن عایق سیم پیچ ها می شود‪ ،‬جلوگیری‬

‫کند‪ .‬جریان هوای در یک فضای بسته ( برای جلوگیری از ورود گردو غبار )از طریق یک خنک کننده ی هوا به وسیله ی یک فن روی شفت روتور‬

‫تحت فشار قرار گرفته است‪:‬‬

‫هوای خنک سازی با فشار وارد محفظه های خنک سازی در هسته ی استاتور ‪ ،‬بین قطب های روتور و درون فاصله ی هوایی (چند میلیمتر ) بین‬

‫روتور و استاتور می شود‪.‬‬

‫خنک سازی با آب هوای در حال گردش ممکن است برای ژنراتور ها با رنج توان باال استفاده شود‪ .‬آشکار ساز های دما ( نوع مقاومتی ‪ ،‬ترمیستور‬

‫یا ترموکوپل) برای مانیتور کردن دمای سیم پیچ های استاتور ‪ ،‬بیرینگ و هوا‪/‬آب خنک کننده ی ژنراتور استفاده می شوند‪ .‬آالرم های دمای تکی یا‬

‫چند تایی در اتاق کنترل اصلی قرار داده شده اند‪.‬‬

 ‫‪73‬‬
‫در حالی که ژنراتور در حالت تعمیر و نگهداری و یا آماده باش متوقف شده است‪ ،‬هیتر های توان پایین درون ماشین از شکل گرفتن میعان‬

‫داخلی روی عایق سیم پیچ جلوگیری می کند‪ .‬این هیتر ها ممکن است به صورت دستی و یا اتوماتیک و به کمک کنتاکت های اضافی روی قطع‬
‫کن ژنراتور روشن و خاموش شوند‪ .‬هیتر ها معموال ‪ 220‬ولت تک فاز که از یک جعبه تقسیم در ژنراتور تغدیه می شوند‪.‬‬

‫سوال‬

‫سیستم خنک سازی با آب برای یک ژنراتور بزرگ به خاطر خطا در شیر ورودی از دسترس خارج شده است‪ .‬این کار چه تاثیری روی عملکرد‬
‫ژنراتور می گذارد؟‬

‫جواب‬

‫ژنراتور فقط می تواند در توان خروجی بسیار پایین کار کند تا دمای ماشین از حداکثر دمای مجاز پایین تر نگه دارد‪ .‬در های اضطراری خروجی در‬
‫محفظه های خنک کننده ی هوا در این موارد باید بازنگه داشته شود‪ .‬در بد ترین شرایط باید درهای معمول بسته شده هوا را به سمت هوای‬
‫موتور خانه باز نگه داشت‪.‬‬

‫روش های تحریک‬

‫دو فاکتور الزم برای تولید یک ‪emf‬در یک ژنراتور ‪a.c.‬سرعت چرخش )‪(n‬و فلوی مغناطیسی ‪ф‬است‪ .‬سیم پیچ های میدان رو روتور قطب های‬
‫میدان مغناطیسی قوی ایجاد می کند وقتی که جریان مستقیم از آن ها عبور کند‪ .‬روش های مختلف برای تغذیه ی صحیح میدان مستقیم تعبیه‬
‫شده است تا ولتاژ خروجی مورد نیاز ‪a.c.‬را از ترمینال های استاتور تولید کند‪ .‬تحریک باید به طور دائمی تنظیم شود تا ولتاژ خروجی ژنراتور با‬
‫نوسان توان مصرفی ‪ ،‬ثابت بماند‪.‬‬

‫به طور گسترده ‪ ،‬روش های تحریک هم استاتیک است و هم گردان‪ .‬یک روش گردان از یک محرک ‪a.c.‬یا ‪ d.c.‬استفاده می کند که روی شفت‬
‫سوار است و با روتور ژنراتور اصلی می چرخد‪.‬به طور سنتی ‪ ،‬محرک های گردان‪ ،‬زنراتور های ‪ d.c.‬با قطب های میدان ثابت‪ ،‬آرمیچر چرخان ‪،‬‬
‫کوموتاتور و ‪ brushgear‬بودند ‪ .‬امروزه رایج ترین نوع محرک‪ ،‬استفاده از محرک ‪ a.c.‬سوار شده روی شفت است‪.‬‬

‫در بعضی از کاربرد ها‪ ،‬یک محرک پایلوت کوچک گردان اضافی ‪ ،‬ممکن است برای تامین جریان برای میدان محرک اصلی استفاده شود‪ .‬یک‬
‫محرک پایلوت یک ژنراتور ‪ a.c.‬کوچک با مغناطیس دائمی است که توسط شفت ژنراتور راه اندازی می شود‪ .‬ولتاژ خروجی آن معموال با فرکانس‬
‫باال است( مثال ‪ 1000‬هرتز ) اما قبل از تغذیه به میدان محرک اصلی ‪ ،‬توسط یکسو ساز به ‪d.c.‬تبدیل می شود‪.‬‬

‫شکل یک تحریک بدون جاروبک در شکل ‪ 3.8‬نشان داده شده است‪ .‬عدم وجود جاروبک‪ brushgear ،‬و خاکه ی کربن ‪ ،‬قابلیت اطمینان را باال برده‬
‫و رسیدگی و نگهداری ژنراتور را کاهش می دهد‪ .‬یکسوسازی ولتاژ محرک ‪ a.c.‬به وسیله ی شش دیود سیلیکونی سوار شده روی شفت انجام‬
‫می شود‪.‬مقاومت ‪ suppression‬در ژنراتور وصل شده که از دیود ها در برابر افزایش ضربه ای ولتاژ که ناشی از تغییرات ناگهانی جریان محرک‬
‫است‪ ،‬محافظت می کند‪.‬‬

‫سوال‬

‫چه اتفاقی می افتد اگر یکی از دیود های گردان خراب شود‪ ،‬و یکی از دو حالت زیر رخ دهد ‪:‬‬

‫‪ - 1‬مدار باز‬

‫‪ - 2‬اتصال کوتاه‬

‫جواب‬

‫‪ - 1‬دیود های سالم باقی مانده به تغذیه ی میدان اصلی ادامه خواهند داد‪ .‬در حالت کنترل دستی ‪ ،‬کل جریان میدان ‪ ،‬در نتیجه ولتاژ ژنراتور ‪ ،‬به‬
‫آرامی کاهش پیدا می کند‪ .‬تحت کنترل ‪ AVR‬جریان میدان محرک به صورت اتوماتیک تقویت شده تا ولتاژ صحیح ژنراتور را نگه دارد در حالی که‬
‫احتماال خطای دیود تشخصیص داده نمی شود‪ ،‬محرک شروع به داغ شدن می کند‪.‬‬

‫‪– 2‬دیود اتصال کوتاه شده باعث اتصال کوتاه شدن محرک می شود و گرمای سریع روی محرک اتفاق می افتد‪.‬‬

‫اگرچه خطای دیودی نادر است‪ ،‬اما سیستم های میدان ژنراتور ها شامل یک رله ی آشکار ساز الکترونیکی است که تا آالرم داده و یا یک‬
‫سیگنال را فعال کند تا نشان دهد خطا اتفاق افتاده است‪ .‬معموال آشکار ساز جریان میدان محرک را مانیتور می کند که شکل و اندازه ی این‬
‫جریان به طور قابل توجهی تحت تاثیر خطای دیودی است‪.‬‬

‫‪73Condensation‬‬
 ‫ژنراتور های با محرک های چرخشی ‪ ،‬معمولی یا بدون جاروبک‪ ،‬پاسخ نسبتا آهسته ای به تغیرات ناگهانی بار دارند‪ .‬برای مثال ‪ ،‬معموال ممکن‬
‫است تا یک ثانیه طول بکشدتا کاهش ‪ %15‬ولتاژ که به وسیله ی روشن کردن پمپ بزرگ ایجاد شده‪ ،‬جبران شود‪.‬‬

‫سوال‬

‫چه فاکتور هایی پاسخ یک ژنراتور به افزایش ولتاژ یک بار ناگهانی را کنترل می کند؟‬

‫جواب‬

‫تقابل اصلی نسبت به تغییرات در جریان میدان‪ ،‬برای تصحیح ولتاژ خروجی ژنراتور‪:‬‬

‫اندوکتانس سیم پیچ روتور اصلی‬

‫اندوکتانس سیم پیچ محرک‬

‫پاسخ تنظیم ( اتوماتیک یا دستی )‬

‫پاسخ ولتاژ گذرای یک ژنراتور می تواند به وسیله ی حذف محرک چرخان به روش تحریک استاتیک بهبود یابد ‪.‬در این روش میدان ژنراتور ‪ ،‬جریان‬
‫‪ d.c.‬اش را از طریق یک محرک استاتیک می کشد‪ .‬قسمت ترانسفورمر‪/‬یکسوساز مستقیما از ولتاژ ژنراتور و جریان خروجی تغذیه می شود‪ .‬این‬
‫رو ش به عنوان شناخته می شود ‪.‬از آنجاییکه به وسیله ی فیدبک ولتاژ ( اثر شنت ) و جریان (اثر سری ) کنترل می شود‪.‬‬

‫زمان پاسخ ‪ 0.1‬ثانیه برای تصحیح ‪ %15‬افت ولتاژ برای ژنراتور های با تحریک استاتیک ترکیبی زمان رایجی است‪ .‬این پاسخ سریع مناسب ترین‬
‫زمانبرای کشتی های باربری معمولی ‪ bulk /‬است که تغییر بار سنگین و متناوب زیادی در اثر جرثقیل های عرشه و وینچ دارد‪.‬‬

‫این تجهیزات تحریک استاتیک ممکن است درون بدنه ی ژنراتور و یا داخل سوییچ بورد اصلی قرار داشته باشند‪ .‬این نوع ژنراتور دو ‪slip-gear‬‬
‫شفت و دو دنده جاروبک دارد تا تجهیزات تحریک استاتیک را به سیم پیچ روتور وصل کند‪.‬‬

‫نمای اساسی یک ژنراتور با خود تحریک ترکیبی در شکل ‪ 3.9‬نشان داده شده است‪( .‬برای ساده سازی از تکفاز استفاده شده است‪).‬‬

‫در نظر داشته باشید ترکیبی یعنی تحریک از خروجی ولتاژ ژنراتور و جریانش نشات می گیرد‪.‬‬

‫در زمان بی باری تحریک ژنراتور به وسیله ی سیم پیچ ‪ PRI.1‬از ترانسفورمر تحریک فراهم می شود‪ .‬در زمان با باری جریان ژنراتور یک جریان‬
‫تحریک اضافی از طریق ‪PRI.2‬ترانسفورمر برای ثابت نگه داشتن ولتاژ خروجی تزریق می کند‪ .‬اگر قطعات تحریک به دقت طراحی شده باشند‪،‬‬
‫ولتاژ ژنراتور یک ژنراتور ترکیبی می تواند با همه بار ها و بدون استفاده از ‪ AVR‬و یا تنظیم دستی ولتاژ ثابت بماند‪.‬‬
 ‫اگرچه بعضی از سازندگان ژنراتور ها یک ‪ AVR‬و یک رئوستا ی تنظیم کننده ی دستی در طراحی محرک استاتیک ترکیبی قرار می دهند‪ .‬یک کار‬
‫ممکن است اجازه ی تنظیم دقیق تر ولتاژ را نسبت به رنج بار و اجازه ی کنترل دستی ولتاژ ژنراتور ر فراهم آورد ‪ ،‬مثال سنکرون کردن و باالنس‬
‫کردن بار راکتیو )‪ (KVAr‬بین ژنراتور ها از جمله ی آن هاست‪.‬‬

‫یک محرک سه فاز استاتیک در عمل قطعات دیگری مثل راکتور‪ 74‬و خازن هم دارد‪ .‬مدار شکل ‪ 3.10‬هیچ نوع تنظیم کننده ای از جمله ‪ AVR‬ویا‬
‫تنظیم کننده ی دستی ندارد‪ .‬تغییر ناگهانی جریان بار به صورت اتوماتیک یک تنظیم را به محرک میدان‪ ،‬فیدبک می کند تا تغییر ناگهانی ولتاژ را‬
‫سریعا تصحیح کند‪.‬در این صورت ولتاژ خروجی عمال ثابت باقی می ماند‪.‬‬

‫سیستم های محرک ترکیبی نیاز به قطعات استاتیک دارند تا در زمان طراحی با ژنراتوری که کار می کند دقیقا هماهنگ باشند‪.‬‬

‫‪ 3.4‬تنظیم ولتاژ اتوماتیک‬

‫تغییر ناگهانی جریان بار (مثال به وسیله ی استارت موتور) رو ژنراتور باعث تغییرمتناظر آن در ولتاژ خروجی اش می شود‪ .‬این به دلیل افت ولتاژ‬
‫داخلی در سیم پیچ های ژنراتور است و اثر آن معموال افت ولتاژ نامیده می شود‪.‬مشابها کم شدن بار باعث تولید اضافه ولتاژ در باس بار خواهد‬
‫شد‪.‬یک ژنراتور ت نظیم نشده یا ژنراتور با سیستم محرک غیر ترکیبی‪ ،‬برای استفاده در کشتی به دلیل تغییر ولتاژ ناشی از نوسان بار ‪،‬واقع بینانه‬
‫نیست ‪ .‬تجهیزات تنظیم ولتاژ اتوماتیک )‪(AVR‬برای تنظیم سریع تغییرات ولتاژ الزم است‪ .‬شکل ‪3.11‬‬

‫یک ‪AVR‬ولتاژ ژنراتر را تا ‪( ±2.5%‬یا بهتر) از مقدار تعریف شده اش نسبت به رنج بار کامل ‪ ،‬کنترل می کند‪ .‬این تنظیم ولتاژ در حالت سکون نامیده‬
‫می شود‪ .‬افت ولتاژ گذرا ‪ ،‬معموال به ‪ % 15‬برای برای تغییر ناگهانی بار (مشخص شده) با زمان بازگشت به ولتاژ تنظیم شده در کمتر از ‪1.5‬‬
‫ثانیه محدود شده است‪ .‬در موارد خاص زمانی که نوسان ناگهانی غیر معمول احتمال لوقوع دارد‪( ،‬مثال جرثقیل سنگین یک کشتی باری)‬
‫محدودیت عملکرد ‪ /AVR‬ژنراتور را افزایش می دهند‪((((((.‬در اصل باید باشه محدودیت کمتر می شه ))))))‬

‫‪AVR‬ولتاژ خروجی ژنراتور را اندازه می گیرد و برای تغییر دادن جریان میدان دست به کار می شود تا ولتاژ خروجی را در رنج تنظیم شده ثابت نگه‬
‫دارد‪ .‬یک تنظیم کننده ی دستی ممکن است روی پنل کنترل ژنراتور قرار داده شود تا سطح ولتاژ قابل تنظیم باشد مثال ‪ 440‬ولت ‪ .‬در اکثر موارد‬
‫پتانسیومتر تنظیم ولتاژ ‪ ،‬روی کارت کنترل ‪ AVR‬است که در این صورت برای کاربر قابل دسترس نیست‪.‬‬

‫‪74Reactor‬‬
‫مدار کنترل برای یک ‪AVR‬مدرن‪ ،‬شامل ترانسفورمر‪ ،‬یکسو ساز ها دیود زنر‪ ،‬ترانزیستور و تریستور است‪.‬این ها شامل این ها روی یک یا چند کارت‬
‫مداری سوار شده اند که هم درون ژنراتور و هم در سوییچ بورد قرار داده می شود‪.‬‬

‫اگرچه طراحی مدار کنترل ‪ AVR‬برای سازندگان مختلف متفاوت است‪ ،‬اما نمای پایه ای آن شامل قطعات زیر در شکل ‪ 3.12‬است‪.‬‬

‫واحد تشخیص ولتاژ ولتاژ خروجی را کاهش داده‪ ،‬یکسو و صاف می کند‪ .‬این کار باعث تولید ولتاژ ‪ d.c.‬می شود که مقدار آن متناسب با ولتاژ ‪a.c.‬‬
‫ژنراتور است‪ .‬مقدار واقعی سیکنال ‪ d.c.‬با یک مجموعه ولتاژ ‪ d.c.‬که توسط دیو ژنر و مقاومت به عنوان مرجع تولید شده‪ ،‬مقایسه می شود‪.‬‬
‫یک سیگنال خطای خروجی از مقایسه کننده‪ ،‬تقویت شده تا برای راه اندازی تریستور های تنظیم کننده ی مدار میدان مناسب باشد‪.‬‬

‫یک تریستور یک سوییچ الکترونیکی با سرعت باال است که به وسیله ی یک سیگنال ولتاژ در پایه ی گیت اش کنترل می شود‪ .‬این قطعه جریان‬
‫میدان ژنراتور را یکسور و تنظیم می کند‪.‬‬

‫سایر قطعات و زبر مدار ها در ‪ AVR‬گرفته اند تا ‪:‬‬

‫زمان پاسخ ولتاژ را برای پایدار شدن سریع تر کنند‪.‬‬

‫جریان (و توان راکتیو) را زمانی که ژنراتور ها به صورت پارالر است‪ ،‬تقسیم کند‪.‬‬

‫در زمان روشن شدن ژنراتور ‪ ،‬به سرعت به ولتاژ دلخواه برسد‪.‬‬

‫حفاظت در برابر اضافه ولتاژ ‪ /‬کاهش ولتاژ و قطع یا آالرم الزم‬

‫مدار کامل ‪AVR‬تقریبا پیچیده و شامل مقاومت های متغیر از پیش تنظیم شده برای کنترل حساسیت ‪ ،‬خطای آفست و پایداری است‪ ( .‬کنترل‬
‫مشتق ‪ ،‬انتگرالی ‪ ،‬متناسب)‬
 ‫این ها در زمان کار ژنراتور تنظیم و ست می شوند تا عملکرد ثابت و بهینه ای داشته باشند‪ .‬رایج است که به سیستم از قبل تنظیم شده ی‬
‫کنترل دست نزنید مگر اینکه مهارت کافی و آشنایی کامل با سیستم کنترل فیدبک داشته باشید‪.‬‬

‫بررسی های راه اندازی ‪ AVR‬که شامل اندازه گیری ولتاژ ‪a.c.‬و ‪d.c.‬و نقاط تست نصب شده است‪ ،‬توسط شرکت سازنده ارایه می شود‪.‬این‬
‫مقادیر با مقادیر قابل قبول در کارکرد قبلی ژنراتور مقایسه می شود‪.‬نوع ولتمتر تست و رنج آن برای هر تست متفاوت است‪.‬‬

‫بیشتر کشتی ها یک ‪ AVR‬یدکی و یا کارت یدکی دارند که می تواند در زمان خطای احتمالی آن را جایگزین کرد‪ .‬جابجایی ‪ AVR‬فقط رمانی امکان‬
‫پذیر است که ژنراتور در حالت استاپ و خاموش باشد ‪ .‬بررسی نقاط تست روی سطح جریان میدان محرک و عمبکرد تنظیم دستی (اگر داشته‬
‫باشد) باید در زمان روشن بودن ژنراتور و قبل از روی بار قرار گرفتن ژنراتور (در حالت بدون بار ) انجام شود‪.‬‬

‫زمانی که ژنرات ور روی بار قرار دارد‪ ،‬مقدار بار اشتراک گذاشته شده بین ژنراتور ها و جریان تقریبا برابر بین ماشین ها ‪ ،‬نشان دهنده ی عملکرد‬
‫صحیح ‪ AVR‬است‪.‬‬

‫سوال‬

‫چه کاری برای ‪AVR‬زمانی که عایق کابل های ژنراتور و سیم های متصل به آن تست می شوند باید انجام داد؟‬

‫جواب‬

‫احتمال آسیب دیدگی در قطعات الکترونیکی مثل ترانزیستور ‪ ،‬چیپ های ‪ IC‬تریستور و ‪ ...‬در زمان ‪ megger‬تست (ولتاژ ‪ 500‬ولت) وجود دارد ‪.‬‬
‫بنابراین برای تست ژنراتور و کابل هایش نسبت به زمین‪ ،‬و همچنین محافظت از قطعات الکترونیکی ‪ ،‬باید‬

‫همه ی کابل های ترمینال های خرجی در زمان تست‪ ،‬اتصال کوتاهشوند‪.‬‬

‫کارت الکترونیکی برداشته شود‬

‫تمام کابل های دو طرف قطع و جداگانه تست شوند‪.‬‬

‫ژنراتور در حالت پارالر‬

‫واحد های ژنراتور اصلی‪( ،‬توربین گاز‪ ،‬توربین بخار یا راه انداز دیزل) باید در زمان پارالر روشن باشند تا همه ی باری که از ظرفیت تک ژنراتور خارج‬
‫است را به اشتراک بگذارد‪ .‬جابجا کردن ژنراتور اصلی و ژنراتور آماده باش به یک زمان کوتاه پارالر نیاز دارد که انتقال انرژی آرام و بدون ‪blackout‬‬
‫داشته باشیم‪ .‬برای ساده سازی و امنیت امکان پارالر کردن ژنراتور اصلی با ژنراتور اضطراری و منبع ساحلی وجود ندارد‪ .‬قطع کن اصلی به صورت‬
‫اینترالک است که از بروز حادثه جلوگیری کند‪.‬‬

‫الزوما پارالر کردن در دو مرحله انجام می شود‪ :‬سنکرون سازی و سپس اشتراک بار‬

‫هر د و کار البته به صورت اتوماتیک انجام می شود اما به صورت پشتیبان‪ ،‬کنترل دستی هم جود دارد که هنور استفاده از آن رایج است‪.‬‬

‫به ژنراتوری که روی باس بار قرار دارد ‪ ،‬ژتراتور در حال کار )‪ (running machine‬و به ژنراتوری که قرار است روی بار قرار بگیرد ‪incoming machine ،‬‬
‫می گویند‪.‬‬

‫برای پارالر کردن ‪ incoming machine‬به صورت آرام‪ ،‬باید با باس بار سنکرون سازی بشود‪.‬‬
 ‫سوال‬

‫اگر ژنراتور ‪ incoming machine‬بخواهد روی مدار قرار بگیرد(قطع کن مدارش وصل شود) اما با ولتاژ ژنراتور سنکرون نباشد‪ ،‬چه اتفاقی می افتد؟‬

‫جواب‬

‫در لحظه ی بستن کلید اصلی ‪ ،‬تفاوت فاز ولتاژ باعث ایجاد یک جریان گردشی بین ماشین ها می شود که یک نیروی مغناطیسی بزرگ ایجاد می‬
‫کند تا ولتاژ های ژنرا تور( و قطب های میدان) را بح الت سینکرون بکشد‪ .‬این یعنی تشدید سرعت روتور یک ژنراتور و کم شدن یک ژنراتور دیگر‪.‬‬
‫نیرو های زیاد ممکن است به صورت فیزیکی به ژنراتور و به محرک اولیه ی آن آسیب برساند و جریان گردشی زیاد ممکن است قطع کن هر‬
‫ژنراتور را فعال کند ‪.‬‬

‫نتیجه ؟ بلک اوت ‪ .‬آسیب و شرمندگی‬

‫برای رسیدن به سینکرون کردن دستی ‪ incoming machine ،‬باید فرکانسی برابر با فرکانس نشان داده شده توسط باس بار داشته باشد‪ .‬شکل‬
‫زیر توجه کنید‪.‬‬

‫ولتاژ ژنراتوری که روی بار می آید به وسیله ی ‪ AVR‬خودش و یا به وسیله ی تنظیم کننده ی دستی (اگر در دسترس باشد) تنظیم می شود تا با‬
‫ولتاژ باس بار برابر باشد‪.‬‬
 ‫تنظیم دقیق سرعت می تواندد به وسیله ی دستگاه سینکرونوسکوپ‪ 75‬و یا المپ سنکرون انجام می شود‪ incoming generator .‬تنظیم شده‬
‫باشد‪ ،‬نشان دهنده ی سینکرونوسکوپ به آرامی در حالت ساعت گرد شروع به چرخش می کند که یک دور کامل نشان دهنده حدود ‪ 4‬ثانیه‬
‫طول می کشد‪.‬‬

‫زمانی که نشان دهنده به موقعیت ساعت ‪ 12‬می رسد ‪ ،‬قطع کن مدار باید وصل شود ‪ .‬زمان بستن قطع کن مدار ‪ 5 ،‬دقیقه قبل و ‪ 5‬دقیقه بعد‬
‫از موقعیت ساعت ‪ 12‬نشانگر سینکرونوسکوپ است ‪ .‬هرچه سرعت جرچش نشانگر کمتر باشد‪ ،‬رضایت بخش تر است‪.‬‬

‫سوال‬

‫چه عالمتی در دسترس است تا حالت سینکرون شدن بهینه را نشان دهد‬

‫جواب‬

‫نشان دهنده ی آمپر متر ژنراتور ‪ incoming‬یک صدای کیک خیلی کمی را نشان می دهد که عالمت سینکرون شدن صحیح است‪.‬‬

‫یک نشان دهنده ی قدیمی سینکرونوسکوپ نوع زمان کوتاه است ( مثال حداکثر ‪ 20‬دقیقه ) تا در صورت فراموش کردن خاموش کرئن‬
‫سینکورونوسکوپ‪،‬بعد از پارالر کردن از داغ شدن و سوختن آن جلوگیری کند‪.‬‬

‫سینکرونوسکوپ های مدرن جدید از یک مجموعه ‪ LED‬استفاده می کند تا تفاوت فاز بین ولتاژ های ژنراتور ها را با روشن شدن به ترتیب نشان‬
‫دهند‪.‬‬

‫به عنوان پشتیبان ‪ ،‬یک مجموعه المپ نیز ممکن است استفاده شود‪ .‬مکان سینکرون شده ی صحیح ممکن است به روش های زبر نشان داده‬
‫شود‪:‬‬

‫روش المپ خاموش (دو المپ)‬

‫روش المپ روشن (دو المپ)‬

‫روش پشت سر هم (سه المپ)‬

‫در هر مورد المپ ها بین ‪ incoming‬و باس بار وصل شده اند‪ .‬روش پشت سر هم همانطور که در شکل ‪ 3.15‬نشان داده شده‪ ،‬که المپ ها به‬
‫صورت گردشی روشن می شوند که نشان می دهد ژنراتور ‪ incoming‬سریع حرکت می کند( ساعتگرد) یا آرام حرکت می کند (پاد ساعت گرد)‬
‫‪.‬برای سینکرون کردن ‪ ،‬ترتیب المپ ها باید در حالت ساعتگرد و به آهستگی باشد‪ .‬سینکرون کردن صحیح زمانی است که المپ باال خاموش و‬
‫دو المپ کناری پایین به یک اندازه بدرخشند‪.‬‬

‫‪75Synchronoscope‬‬
 ‫سوال‬

‫چطونه بدون داشتن المپ و سینکرونوسکوپ می توان زمان سینکرون صحیح را تشخیص داد؟‬

‫جواب‬

‫یک ولتمتر را مانند شکل ‪ 3.16‬به یک قطب مدار باز قطع کن مدار ژنراتور ‪incoming‬وصل کنید (ولتاژ های باالی ‪ 500‬ولت برای سیستم ‪ 440‬ولت)‬

‫این کار وقتی که از ترمینال های پشت پنل سینکرونوسکوپ در سوویچ بورد اصلی وصل شود ‪ ،‬آسان تر و ایمن تر خواهد بود ‪ .‬دیاگرام مداری را‬
‫قبل از انجام تست حتما بررسی کنید‪.‬‬

‫سرعت ژنراتور را تا تا زمانی که ولمتر کمترین نوسان را از صفر تا حداکثر دارد‪ ،‬تنظیم کنید‪.‬‬

‫قطع کن مدار را زمانی که نشانگر ولتمتر از صفر می گذرد‪ ،‬ببندید‪ .‬این نکته را باید در نظر داشت که برای این کار استفاده از ولتمتر آنالوگ راحت‬
‫تر از نوع دیجیتال آن است‪.‬‬

‫یک واحد بررسی سینکرونوسکوپ ‪ ،‬مدار الکترونیکی برای مانیتور ولتاژ ‪ ،‬زاویه فاز ‪ ،‬فرکانس ژنراتور ‪ incomer‬نسبت به باس بار ها دارد‪ .‬کار با قطع‬
‫کن مدار به وسیله ی ‪ watchkeeper‬آغاز می شود اما مانیتور بررسی سینکرونوسکوپ فقط به یک سیگنال اجازه به وصل )‪(permit to close‬‬
‫زمانی که همه ی حالت های سینکرون کردن در حالت قابل قبول یاشد‪،‬اجازه می دهد‪.‬این روش یک محافظت مناسب در برابر خطای کاربر ایجاد‬
‫می کند اما در حالت کلی کنترل ‪ watchkeeper‬برای تنظیم ولتاژ و فرکانس حفظ می شود‪.‬‬

‫سینکرون کردن اتوماتیک یک ژنراتور ‪ incomer‬همه ی کار هایی را که یک کاربر می تواند را انجام می دهد ‪ .‬حس و کنترل ولتاژ و فرکانس و‬
‫سپس آغاز سیگنال بستن قطع کن مدار در زمان صحیح آن ‪ .‬تجهیزات سینکرون کردن اتوماتیک از مدار های الکترونیکی برای مانیتور کردن اندازه‬
‫ی ولتاژ ‪ ،‬فرکانس و تفاوت زاویه فاز استفاده می کند‪.‬سپس شروع به تنظیم آن ها می کند تا زمانی که حالت های باس بار ها با هم برابر شود‪.‬‬

‫معموال واحد بررسی و سینکرون اتوماتیک بین یک مجموعه از ژنراتور ها زمانی که نیاز باشد‪ ،‬سوییچ می شوند‪.‬‬

‫زمانی که ژنراتور ‪ incomer‬به طور موفق سینکرون شوند‪ ،‬تجهیزات سینکرون کردن باید خاموش شوند‪.‬‬
 ‫کل بار رو باس بار می‬

‫تواند ژنراتور ها تقسیم شود و یا کامال روی ژنراتور جدید منتقل شود‪.‬در زمان پارالر کردن ‪ ،‬گاورنر یک ژنراتور مستقیما توان مصرفی )‪ (KW‬را کنترل‬
‫می کند در حالی کهتنظیم کننده ی ‪ AVR‬یا تنظیم کننده ی دستی ولتاژ توان تلفاتی )‪ (kVAr‬و یا ضریب توان را کنترل می کند‪.‬‬

‫تقسیم دستی بار مصرفی به وسیله ی زیاد کردن گاوذنر ژنراتور ‪ incomer‬و به طور همزمان کم کردن گاورنر ژنراتور در حال کار به دست می‬
‫آید‪.‬باالنس تقسیم توان به وسیله ی افت (سرعت) گاورنر هر محرک اولیه ی ژنراتور دیکته می شود‪ .‬تقسیم جریان یا )‪ (kVAr‬به وسیله ی افت‬
‫ولتاژ هر ‪ AVR‬ژنراتور حاصل می شود‪ .‬شکل ‪3.17‬‬

‫برای تقسیم بار مساوی ‪ KW‬و ‪ kVAr‬هر ماشین باید مشخصه افت مخصوص به خود را داشته باشد که معموال مقادیر آن ‪2‬تا ‪ 4‬درصد بین حالت‬
‫بی باری و بار کامل است‪.‬‬

‫یک باالنس کلی تقسیم جریان برای ‪ KW‬و ‪ kVAr‬می تواند با مقایسه ی ضریب توان متر )‪ (cos ф meter‬هر ژنراتور به دست آید‪.‬‬

‫سوال‬

‫دو ژنراتور در حالت پارالر در حال تقسیم بار هستند‪.‬‬

‫ژنراتور ‪ 500 1‬کیلو وات با ضریب توان ‪ 0.8‬پس فاز‬

‫ژنراتور ‪400 2‬کیلو وات و ‪ kVAr 350‬تحویل می دهد‪.‬‬

‫‪ - 1‬مقدار ‪ kVAr‬ژنراتور ‪ 1‬را حساب کنید‪.‬‬

‫‪ – 2‬مقدار ضریب توان ژنراتور ‪2‬‬

‫‪ – 3‬مقدار توان مصرفی ‪ ،‬ضریب توان و توان تلفاتی کل را حساب کنید‪.‬‬

‫جواب‬

‫‪-1‬‬

‫حال مقدار توان ‪:‬‬ ‫‪1 cos  = 0.8‬پس ‪ = 36.9‬‬

‫‪Q = p tan  = 500 tan 36.9 = 375kVAr‬‬

‫‪–2‬‬

‫‪Q 2 350‬‬
‫‪ tan 2‬بنابراین‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪= 0.875‬‬
‫‪P2 400‬‬

‫سپس مقدار ضریب توان به صورت ‪:‬‬ ‫‪2 = 41.2‬‬

 ‫پس فاز‬ ‫‪cos 2 = cos 41.2 = 0.75‬‬

‫‪-3‬‬

‫‪P= 500+400 = 900 kW‬‬

‫‪Q = 375+350=725 kVAr‬‬

‫‪Q‬‬ ‫‪725‬‬
‫خواهد بود‬ ‫‪ ‬برابر ‪ 38.9‬و ضریب توان ‪cos38.9 = 0.78‬‬ ‫در نتیجه مقدار‬ ‫= ‪tan ‬‬ ‫=‬ ‫‪= 0.81‬‬
‫‪P‬‬ ‫‪900‬‬

‫تجهیزات اشتراک اتوماتیک بار بیشتر ‪ bloack box‬الکترونیک هستند‪.‬این مدار ها مقدار توان مصرفی بار هر ژنراتور را (به وسیله ی ترانس جریان و‬
‫ترانس ولتاژ ) مقایسه می کنند و هر تفاوت که به دست بیاید باعث فعال شدن سیگنال خطا می شود که باعث کم‪ /‬زیاد کردن تنظیمات گاورنر‬
‫هر محرک اولیه در صورت لزوم می شود‪ .‬این تجهیزات معموال بدون درد سر ‪ ،‬نیاز به نگهداری کمتری به غیر از بازدید چشمی ‪visual inspection‬‬
‫تمیز کاری ‪،‬بررسی سفت بودن اتصاالت دارد ‪ .‬اشتراک بار دستی قابل فعال شدن است ‪ ،‬اگر تجهیزات کنترل اتوماتیک از کار بیوفتد‪.‬‬

‫سوال‬

‫دو ژنراتور درحالت پارالر دارای بار های برابر هستند زمانی که تحریک کل ژنراتور ‪ 2‬از بین برود‪ ،‬نتیجه اش چه خواهد بود‬

‫جواب‬

‫ژنراتور شماره دو به صورت ژنراتور القایی عمل کردن و تحریک ‪ kVAr‬خود را از ژنراتور ‪ 1‬می گیرد‪ .‬جریان هر دو ژنراتور به سرعت باال رفته در حالی‬
‫که ژنراتور ‪ 1‬بیشتر پس فاز و ژنراتور ‪ 2‬پیش فاز خواهد بود‪ (.‬روی ‪ cosф‬متر نشان داده خواهد شد)‬

‫یک قطع مدار به خاطر تحریک ایجاد می شود (اگر تعبیه شده باشد) یا رله ی اضافه جریان ژنراتور ‪ 2‬فعال می شود که احتماال باعث اضافه بار در‬
‫ژنراتور ‪ 1‬می شود ‪.‬متناوبا ‪ ،‬ژنراتور ‪ 1‬در اثر اضافه جریان قطع شده که که باعث می شود ژنراتور ‪ 2‬بدون تحریک شود و به خاطر کاهش ولتاژ از‬
‫مدار خارج می شود‪ .‬نتیجه ی نهایی خاموشی کامل‬

‫ژنراتور اضطراری‬

‫رنج توان یک ژنراتور اضطراری به وسیله ی اندازه و نوع کشتی مشخص می شود‪ .‬روی بعضی از کشتی های کوچک‪ ،‬توان خیلی کم هم برای‬
‫چراغ های اضطراری مناسب است‪ .‬کشتی های بزرگ تر و پیچیده تر ‪ ،‬مثل کشتی های ‪ LPG‬بر ‪ ،‬کشتی های مسافر بری و‪ ...‬ممکن است صد‬
‫ها کیلووات برای چرا های اضظراری‪ ،‬راه اندازی مشتقات موتور اصلی و تغذیه ی پمپ های آتش خاموش کن‪ ،‬مصرف کند‬

‫ساختار عملکرد یک ژنراتور اضطراری شبیه به یک ژنراتور اصلی است ‪ .‬تحریک هم بخش متحرک و هم استاتیک را تغذیه می کند و معموال به‬
‫وسیله ی ‪ AVR‬هدایت می شود‪ .‬در بعضی از مواقع که محرک استاتیک ترکیبی ولتاژ ثابت مناسبی برای ژنراتور ایجاد می کند‪ AVR ،‬ممکن‬
‫است حذف شود‪.‬‬

‫معموال ولتاژ خروجی ژنراتور اضطراری با ژنراتور اصلی در یک رنج هستند‪ .‬مثال ‪ 440‬ولت ‪ 60‬هرتز سه فاز متناوب‪ .‬در یک سیستم ولتاژ باال‪ /‬ولتاژ‬
‫پایین مثل ‪6.6‬کیلوولت به ‪440‬ولت‪ ،‬ژنراتور اضطراری در رنج ‪ 440‬ولت کار می کند و سوییچ بورد اضطراری با سوییچ بورد ‪ 440‬ولت موتور خانه به‬
‫طور مستقیم وصل است و به حالت معمول کار می کند‪.‬‬

‫اگرچه ژنراتور های اضطراری کوچک تر برای تولید ولتاژ ‪ 220‬ولت سه فاز متناوب و حتی تک فاز برای روشنایی و وسایل ضروری کمک ناوبری تعبیه‬
‫شده اند‪.‬یک ژنراتور اضطراری به سوییچ بورد اضطراری خود وصل می شود ‪ .‬این ها در یک قسمت باال تر از خط آب کشتی ‪،‬مثال روی ‪boat deck‬‬
‫قرار دارند‪ .‬در حالت معمول سوویچ بورد اضطراری توسط بورد اصلی و به وسیله ی کابلی که ارتباط داخلی ‪ 76‬نامیده می شود وصل می شود‪.‬‬

‫‪ interlock ،‬های ویژه ای‬ ‫در حالت معمول امکان پارالر کردن ژنراتور اصلی با ژنراتور اضطراری وجود ندارد‪ .‬در هر دو سمت کابلارتباط داخلی‬
‫در مدار های کنترل قطع کن مدار وجود دارد که از پاالر کردن جلوگیری می کند‪.‬‬

‫استارت محرک اولیه ی ژنراتور اضطراری ‪ ،‬اتوماتیک است‪ .‬راه اندازی آن به وسیله ی یک رله ی الکتریکی که منبع ولتاژ معمول را مانیتور می کند‪،‬‬
‫شروع می شود‪( .‬مثال ‪ 440‬ولت) ‪.‬‬

‫‪76‬‬ ‫‪interconnec‬‬
 ‫افت ولتاژ یا فرکانس های اصلی باعث شروع به کار کردن رله و راه اندازی تجهیزات استارت به کار شود‪ .‬محرک اولیه ممکن است به وسیله ی‬
‫باتری ‪ 24‬ولت خودش و موتور استراتر یاشروع به کار کند و یا به وسبله ی هوا شروع به کار کند که در مخرن هئای خود ژنراتور که در موتور ژنراتور‬
‫قرار داده شده است‪.‬‬

‫استارت دستی ممکن است با فشار دکمه های استارت در اتاق کنترل اصلی و در اتاق ژنراتور اضطراری آغاز شود‪ .‬محرک اولیه ی ژنراتور کوچک‬
‫به وسیله ی هندل به صورت دستی انجام شود‪.‬‬

‫بدیهی است کهعملکرد صحیح استارت اتوماتیک تجهیزات برای مصرف کننده های توان اضطراری حیاتی است‪ .‬تست هفتگی ژنراتور اضطراری باید‬
‫شامل شبیه سازی از بین رفتن توان معمول کشتی باشد‪ .‬تجهیزات راه انداز (ژنراتور اضطراری ) ممکن است یک دکمه ی فشاری را برای وقفه در‬
‫ولتاژ معمول کشتی به پنل اصلی ایجاد کند که باعث شروع به کار بخش اضطراری می شود‪.‬از دست رفتن توان اصلی به راحتی و به وسیله ی‬
‫بیرون کشیدن یک فیوز از پنل استارت اتوماتیک که رله های ولتاژ پایین و فرکانس پایین را تغذیه می کند‪،‬شبیه سازی کرد‬

‫ژنراتور های اضطراری باید مرتبا بررسی و تست کوتاه مدت راه اندازی شوند تا مطابق قوانین ایمنی عمل کنند ‪ .‬این راه اندازی های بدون بار برای‬
‫تست ‪ ،‬باید هر از چندگاهی به وسیله ی بار تست شود‪.‬این نیازمند قطع کردن توان معمول از بورد اضطراری است در حالی که ژنراتور اضطراری‬
‫به اندازه ی توان نامی اش زیر بار قرار گرفته است‪ .‬فقط تست با یک بار مناسب ‪ ،‬عملکرد ژنراتور اضطراری ‪ ،‬محرک اولیه و عملکرد قطع کن مدار‬
‫را اثبات می کند‪.‬‬

‫حفاظت ژنراتور‬
‫جدا از اندازه گیری مستقیم دمای سیم پیچ های استاتور و هوای داخل آن‪ ،‬حفاظت یک ژنراتور شدیدا وابسته به اندازه گیری ولتاژ و جریان آن‬
‫توسط ‪ CT‬و ‪ VT‬داد‪ .‬نوع و تعداد رله های حفاظتی ‪ ،‬با افزایش توان کل ژنراتور و سطح ولتاژ آن افزایش می یابد‪ .‬رله های حفاظتی‬
‫الکترومغناطیسی (به طور سنتی ) و یا الکترونیکی (امروزه رایج است ) هستند که روی پنل اصلی ژنراتور سوییچ بورد اصلی قرار گرفته اند‪.‬‬
‫بعضی از عملکرد های حفاظتی ممکن است به صورت گروهی و با یک رله انجام شود‪ .‬تنظیمات برای سطح و زمان تاخیر باید متناوبا به وسیله‬
‫ی تزریق ج ریان و‪/‬یا ولتاژ مستقیم به رله بررسی شود‪( .‬معموال به وسیله ی یک سوکت قابل تنظیم چند پایه ) همچنین روش های گفته شده‬
‫برای حفاظت عمومی مدار ها در فصل دوم‪ .‬بعضی از رله های به کار گرفته شده برای حفاظت ژنراتور در شکل ‪ 3.18‬آورده شده اند‪.‬‬

‫‪OCIT‬‬

‫رله اضافه جریان ذر در معکوس زمان ‪ ،‬اضافه بار باالنس شده ی معمول را مانیتور می کند و تنظیمات جریان‪/‬زمان هم در خود دارد‪.‬‬

‫رنج معمول برای جریان )‪ (I‬و زمان )‪ (t‬به صورت ‪:‬‬

‫که ‪ ln‬رنج جریان یا جریان معمول ژنراتور است‪t : 1-10 .‬‬ ‫‪I : 0.7 − 2.ln‬‬
‫)‪OC(inst.‬‬

‫قطع لحظه ای برای حفاظت در مقابل جریان خیلی زیاد که توسط خطای اتصال کوتاه اتفاق می افتد‪ .‬رنج معمول آن‬

‫ُ‬ ‫‪I‬‬ ‫‪: 2 − 10.ln, t : 0.1 − 1s‬‬

 ‫‪NPS‬‬

‫یک رله ی فاز منفی متوالی که مقدار جریان باالنس نشده ی استاتور را مشخص می کند است که یک اندازه گیر غیر مستقیم دمای روتور و‬
‫استاتور ژنراتور است‪ .‬یک مقدار نسبتا کم درجه ی باالنس نشده باعث افزایش قابل توجه دما می شود در نتیجه تنظیم جریان ‪NPS‬کم و حدود‬
‫‪ 0.2ln‬است‪.‬‬

‫‪DIFF‬‬

‫یک اندازه گیر تفاضلی جریان در هر انتهای سیم پیچ فاز یک استاتور است‪.‬این مقایسه ی جریانبرای شناسایی خطای داخلی در سیم پیچ های‬
‫استاتور است که ممکن است به وسیله ی اتصال کوتاه مقطعی دور های سیم پیچ ویا خطای ارت ایجاد شود ‪.‬‬

‫تنظیم جریان برای این خطای خیلی مهم ‪،‬بسیار کم و حدود ‪ 0.1ln‬است‪.‬‬

‫‪EL‬‬

‫یک رله ی نشتی ارت (گاهی اوقات توالی فاز صفر نامیده می شود)جریان خطای ارت را که از اتصال نول ارت شده برمی گردد را شناسایی می‬
‫کند‪ .‬در یک کشتی با ژنراتور ولتاژ باال جریان خطای ارت به وسیله ی یک امپدانس )‪ NER (Neutral Earthing Resistor‬باال و یا ترانسفورمر ارتینگ‬
‫محدود می شودبنابراین تنظیمات جریان آن پایین و حدود ‪1‬تا‪ 5‬آمپر با زمان تاخیر ‪ 0.1‬تا ‪ 0.5‬ثانیه است‪.‬‬

‫‪UV/OV‬‬

‫توابع اضافه ولتاژ و کاهش ولتاژ به وسیله ی این رله ها با تنظیمات به ترتیب حدود ‪ 0.8 Un‬و ‪ 1.2Un‬با زمات تاخیر ‪ 2‬ثانیه مانیتور می شوند‪ .‬یک‬
‫تابع اضافه ولتاژ ممکن است در بسیاری از سیستم های حفاظتی به کار نرود‪.‬‬

‫‪UF/OF‬‬

‫تنظیمات اضافه فرکانس معموال بین ‪ 58‬تا ‪ 62‬هرتز برای سیستم های با فرکانس ‪ 60‬هرتز است‪.‬‬

‫‪LO‬‬

‫قفل کن اصلی یا رله ی ریست‪/‬قطع کن دستی مسئول قطع کردن قطع کن اصلی ژنراتور است‪ .‬زمانی که رله ی حفاظتی فعال شد‪ ،‬بدون وقفه‬
‫عمل می کند‪ .‬همچنین برای قطع کردن محرک اولیه ژنراتور و قطع میدان استارت ژنراتور هم می تواند استفاده شود‪.‬‬

‫‪RP‬‬

‫ژنراتور هایی برای کار کردن در حالت پارالر در نظر گرفته شده اند باید حفاظت توان معکوس ‪ 77‬داشته باشند‪.‬‬

‫یک رله ی توان معکوس ‪ ،‬جهت توان جاری شده بین ژنراتور و بار را مانیتور می کند‪ .‬اگر خطایی برابی محرک اولیه اتفاق بیفتد‪ ،‬ژنراتور مانند موتور‬
‫عمل می کند‪ .‬رله ی توان معکوس این خطا را شناسایی کردن و قطع کن اصلی ژنراتور را قطع می کند‪.‬‬

‫تنظیمات سطح توان و تاخیر زمانی آن قبل تعیین شده و هم قابل تنظیم است و تا برای محرک اولیه مناسب باشد‪.‬اگر محرک اولیه توربین باشد‪،‬‬
‫توان خیلی کمی در زمان موتور شدن جذب می شود و تنظیمات حدود ‪ % 3-2‬مقدار معمول است‪.‬اگر محرک اولیه دیزل باشد‪ ،‬رنج تنظیمات از‬
‫‪5‬الی ‪ %15‬قابل قبول است‪.‬زمان تاخیر هم بین ‪ 0.5‬تا ‪3‬ثانیه خواهد بود‪.‬‬

‫عملکرد رله ی ‪ RP‬در زمان تغییر دادن ژنراتور به راحتی قابل چک کردن است‪ .‬ژنراتوری که باید از مدار خارج شود‪ ،‬به آرامی از سرعتش کاسته‬
‫شود بنابراین تبدیل به موتور شده و باعث می شود رله ی توان معکوس عمل کرده و قطع کن ژنراتور را از مدار خارج کند‪.‬‬

‫نگهداری ژنراتور‬
‫بازدید معمول و نگهداری صحیح ژنراتور ها و قطعات کنترلی وابسته آن ها برای پیشگیری از خطا و عملکرد نامناسب الزم است‪.‬‬

‫توجه‪ :‬همیشه مطمئن شوید که محرک اولیه ی ژنراتور خاموش و در حالت قطع قرار دارد‪ ،‬قبل از اینکه هر نوع کار تعمیر و نگهداری را شروع کنید‪.‬‬
‫همچنین مطمئن شوید که قطع کن اصلی ژنراتور خاموش و مدار استارت اتوماکیت ا زدسترس خاج است و هیتر های الکتریکی در حالت عایق و‬
‫خاموش قرار دارند‪.‬‬

‫همه ی سیم بندی های مربوط به ژنراتور باید بازدید شود تا دچار آسیب ‪،‬ساییدگی و کشش بین اتصاالت و ترمینال ها نباشد‪ .‬مرتبا باید جعبه‬
‫های ترمینال و عایق کابل هابازرسی شوند تا اثری از آلودگی روغن و آب روی آن ها نباشد‪.‬‬

‫‪77Reverse‬‬ ‫‪Power Protection‬‬

 ‫مطمئن شوید که هوای ورودی و خروجی محفظه خنک کننده باز و عاری از گرد و غبار باشد‪.‬‬

‫سیم پیچ های روتور و استاتور ژنراتور را بررسی و به وسیله ی پارچه غیر پنبه ای خشک تمیز کنید‪ .‬هوای کم فشار فشرده شده ی خشک برای‬
‫کثیفی های سنگین تر مناسب است اما دقت کنید که آشغال را به درون سیم پیچ ها هدایت نکنید‪ .‬جارو برقی های نوع صنعتی برای پاک کردن‬
‫کثیفی از روی سیم پیچ ها هم بسیار موثر است‪.‬از یک نازل پالستیکی یا الستیکی برای نوک جارو برقی استفاده کنید تا از خراشیدگی احتمالی‬
‫زوی عایق های حساس سیم پیچ ها جلوگیری به عمل آید‪ .‬روغن روی سطح عایق سیم پیچ باعث کاهش مقاومت عایق و کم شده عمر آن می‬
‫شود‪ .‬رسوبات روغنی می تواند به وسیله ی شستن سیم پیچ ها با مایعات مخصوص گریس زدا از بین برود‪ .‬ساییدگی کوچک روی عایق سیم‬
‫پیچ ها را می توانبعد از تمیز کردن ‪ ،‬به وسیله ی به کار بردن یک نوع روغن جال‪ 78‬مناسب هوا خشک شونده تعمیر کرد‪.‬‬

‫حلقه های گردان روتور باید یک دست بودن و فرسودگی بررسی شود و جاروبک های کربنی حرکت آزادی در جایشان داشته باشند‪ .‬فشار‬
‫مناسب جاروبک ها را می توان با استفاده از یک فنر باالنس نوع کشنده چک کرد و با ساختار شرکت سازنده مقایسه کرد‪ .‬کشش حدود ‪ 1‬الی‬
‫‪ 1.5‬کیلو گرم مقدار معمولی است‪ .‬اگر جاروبک ها خیلی کوتاه شده اند( حدود ‪ 2‬سانتی متر) کاهش فشار فنر باعث ایجاد جرقه در اتصال با‬
‫حلقه ی گردان خواهد شد‪ .‬جاروبک ها را جایگزین کنید و در انحنای حلقه ی گردان‪ ،‬بخوابانید‪ .‬این کار را می توان به وسیله ی قرار دادن یک نوار‬
‫نازک از کاغد شیشه ای (نه کاغذ سنباده ) روی حلقه ی گردان در حالی که قسمت برنده ی آن به سمت جاروبک های کربنی است‪ ،‬انجام داد ‪.‬‬
‫کاغذ شیشه ای را دور حلقه گردان بکشید تا زمانی که سطح جاروبک با سطح حلقه ی گردان به یک شکل در بیاید‪ ،‬این کار را ادامه دهید تا‬
‫جاروبک کامال روی حلقه گردان سوار شود‪.‬آخرین حرکت های کاغذ شیشه ای باید هم جهت با جهت گردش روتور باشد‪ .‬همه ی کربن های باقی‬
‫مانده را به وسیله ی جارو برقی تمیز کنید‪.‬‬

‫ترانسفور مر های محرک ژنراتور‪ ،‬قطعات ‪ AVR‬و دیود های چرخان باید در برابر خاک روغن و رطوبت تمیز نگه داشته شوند‪ .‬گرییس مخصوص‬
‫کنتاکت برای اتصاالت بین دیود ها استفاده شده تا از فعالیت دی الکتریک ایجاد شده بین دو فلز نامشابه جلوگیری کند‪ .‬این کنتاکت ها را برای‬
‫سفت بودن بررسی کنید اما تا زمانی که الزم نیست به آن ها دست نزنید‪.‬‬

‫مقدار مقاومت سیم پیچ های روتور و استاتور را نسبت به ارت و بین فاز های استاتور را اندازه بگیرید ( با فرض اینکه که نقطه ی نول برای قطع‬
‫ارتباط در باکس ترمینال در دسترس است ) ‪.‬‬

‫به خاطر داشته باشید که قطعات مدار های الکترونیکی را اتصال کوتاه یا قطع کنید تا در مقابل ولتاژ باالی تست عایق دچار آسیب نشوند و یا‬
‫نسوزند‪ .‬دیاگرام سیم بندی و ساختار مدار که توسط شرکت سازنده ارایه می شود راقبل از تست مطالعه کنید‪ .‬مقادیر مقاومت را یادداشت کرده‬
‫و مقدار دما و رطوبت محیط را اندازه گیری کنید‪ .‬این مقادیر را بامقادیر تست قبلی مقایسه کنید ‪ .‬حداقل مقدار مقاومت عایق معموال ‪ 1‬مگا اهم‬
‫است اما مقادیر کمتر ممکن است بر پایه ی ‪ 1‬کیلو اهم برولت باشد ‪.‬یعنی مقدار ‪ 450‬کیلو هم برای یک ژنراتور ‪ 450‬ولتی قابل قبول است‪.‬‬
‫اگرچه این یک روش ستنی برای مقادیر مقاومت عایق است که تصویر بهتری از حالت عایق به ما می دهد‪.‬‬

‫ژنراتور های با مقادیر ‪ IR‬خیلی پایین ( کمتر از ‪ 0.5‬مگا اهم ) باید کامال تمیز شده و خشک شوند‪.‬‬

‫اگر مقاومت عایق به یک مقدار قابل قبول و ثابت در طول زمان خشک کردن رسید‪ ،‬سیم پیچ هایش باید به وسیله ی وارنیش با کیفت باال و عایق‬
‫که به هوا خشک می شود‪ ،‬پوشانده شود‪ .‬اگر مقدار مقاومت عایق ‪ IR‬در طول خشک کردن باید کم بماند‪ .‬عایق ماشین کامال باید آغشته و یا‬
‫دوباره به طور کامل سیم پیچی شود ( معموال به وسیله ی نیروی کار حرفه ای‪.) 79‬‬

‫بعد از تعمیر و نگهداری‪ ،‬بررسی های بدون بار باید قبل از سینکرون کردن و روی بار قرار دادن انجام شود‪.‬روی بار ‪ ،‬معموال برای بررسی دمای‬
‫اضافی یا افزایش دما ‪ ،‬پایداری در اشتراک بار زمانی که ژنراتور ها در حالت پارالر است ‪ ،‬انجام می شود‪.‬‬

‫در نهایت اگر یک ژنراتور برای یک مدت طوالنی بدون استفاده باشد‪ ،‬باید از اینکه سیم پیچ هایش به طور مناسب گرم شده اند تا از شکل گیری‬
‫چگالی ‪80‬داخلی جلوگیری کند‪ .‬ماننده همه ی تجهیزات برقی ‪ ،‬کثیفی دمای ژیاد و بسته بودن بزرگ ترین دشمن آن است‪.‬‬

‫سوییچ بورد اصلی‬

‫یک نمای معمول از سوییچ بورد اصلی کشتی در شکل ‪ 3.19‬نشان داده شده است‪ .‬قسمت مرکزی سوییچ بورد برای کنترل ژنراتورهای اصلی‬
‫استفاده می شود‪ .‬اتاقک های تابلو در دو طرف پنل های ژنراتور برای سرویس های ویژه استفاده شده است و طرفین آن ها پنل های استارتر‬
‫موتور ها وجود دارد‪.‬‬

‫‪78Varnish‬‬
‫‪79Specialist‬‬
‫‪80Condensation‬‬
 ‫دسته هایی برای باز کردن در های اتاقک سوییچ بورد معموال به یک سوییچ عایق وصل اند ( یا ‪ ) interlock‬این کار این اطمینان را می دهد که‬
‫منابع برق قطعات قبل از باز شدن در خاموش شده اند‪.‬‬

‫عیاق کننده های فیوز شده سوییچ ها را که ‪ . ....‬عمل باز کردن سوییچ ها ‪ ،‬فیوز ها را عایق می کند در نتیجه عوض کردن آن ها ایمن تر‬
‫خواهد بود‪.‬‬

‫عایق کننده های فیوز می تواند با دسته ی در اتاقک هم ‪ interlock‬باشد‪ .‬راه انداز های موتور همواره این کار را انجام می دهند‪.‬‬

‫یک نوع از جدا کننده های فیوز ‪ interlock‬شده می تواند کامال جدا شود در نتیجه تا زمانی که نگهداری و تعمیر انجام می شود کامال ایمن‬
‫باشد‪.‬‬

‫نگهداری جدا کننده های فیوز شمال بررسی زماندار مکانیزم عملکرد آن ها است ‪ .‬کنتاکت ها باید بررسی شوند تا آسیب ندیده باشند و سطح‬
‫نازکی از گریس با روان کننده ی الکتریکی روی آن زده شود‪ .‬مکانیزم ‪( interlock‬اگر داشته باشد) باید تست شود تا عملرد درست و ایمنی‬
‫داشته باشد‪.‬‬

‫یک بخش جداگانه‪ 220 ،‬ولت سه فاز ‪ a.c.‬و مصرف کننده های توان پایین و چراغ ها را راه اندازی می کند‪ .‬سوویچ بورد کشتی خود را بررسی‬
‫کنید ‪ .‬قسمت کنترل و تجهیزات روی پنل ژنراتور را یاد داشت کنید‪ .‬مثل ارتباط با سوییچ بورد ژنراتور اضطراری منبع دنده سکان (دو عدد) تجهیزات‬
‫ضرروی برای موتور خانه ‪ ،‬منابع تجهیزات ناوبری و بخش تغذیه های بورد‪.‬‬

‫این نکته را در نظر داشته باشید که آالرم ها و تست عایق‪ ،‬هر دو قسمت ‪ 220‬و ‪ 440‬ولت را مانیتور می کند‬

‫ترانسفورمرتبدیل ‪ 440‬ولت به ‪220‬ولتروشنایی‪ ،‬ممکن است داخل سوییچ بورد اصلی و یا در نزدیکی آن نصب شده باشد‪.‬‬

‫کابل های منبع ژنراتور اصلی مستقیما به قطع کن های مدار خودشان وصل شده اند‪ .‬شین مسی کوتاه از قطع کن مدار هر ژنراتور به سه باس‬
‫بار که در طول سوییچ بورد قرار دارد‪ ،‬وصل شده است‪ .‬اگر در پشتی اتاقک سوییچ بورد باز باشد‪،‬باس بار دیده می شود‪.‬اما ممکن است یک‬
‫محافظ کانال باس بار به عنوان سد آتش در آن وجود داشته باشد‪.‬وقتی در سوییچ بورد را باز می کنید ‪ ،‬بسیار مراقب باشید چون قسمت های‬
‫برق دار شما را در معرض خطر قرار می دهند‪ .‬دیاگرام الکتریکی کشتی شامل نقشه ها در جلو و شاید پشت سوییچ بورد اصلی ‪ ،‬تجهیزات قرار‬
‫داده شده را به شما نشان خواهند داد‪.‬‬

‫دیاگرام توزیع الکتریکی تجهیزات فیزیکی در خروجی سوییچ بورد را دنبال خواهند کرد‪.‬‬

‫باید مدار الکتریکی و دیاگرام های خروجی برای کشتی خود ‪ ،‬محل و وظیفه ی هر بخش اساسی را مطالعه و شناسایی کنید‪ .‬پیدا کردن موثر‬
‫خطای روی شبکه ی توزیع ‪ ،‬فقط به وسیله ی فهم صحیح هر بخش و عملکرد معمول آن به دست می آید‪ .‬تجهیزات سوییچ بورد اصلی و کنترل‬
‫ها برای عملکرد یک قسمت خاص در یک گروه قرار داده شده اند‪.‬‬

‫به عنوان مثال ‪ ،‬پنل سینکرون کردن‪ ،‬رله ها و کلید ها ی الزم برای پارالر کردن ژنراتور را در خود دارد‪.‬‬

‫هر پنل ژنراتور ‪ ،‬همه ی رله ها ‪ ،‬تجهیزات ‪،‬کلید ها کنترل و المپ های وضعیت و آنچه برای کنترل ژنراتور الزم است را دارد‪.‬‬

‫تجهیزات روی پ نل های مدار های خروجی معموال به یک آمپرمتر ‪ ،‬المپ نشان دهنده ی وضعیت ‪ ،‬کلید های چند وضعیتی‬
‫(روشن‪/‬خاموش‪/‬اتوماتیک ) و یا کلید فشاری محدود شده است‪.‬‬

‫کنترل توان پایین و سیم بندی وسایل‪ ،‬یک قسمت نسبتا کوچک با پالستیک عایق رنگارنگ است که کامال نسبت به کابل های توان باال قابل‬
‫تشخیص می باشد‪.‬‬
 ‫سیم بندی ابزار دقیق و کنترل از فیوز هایی که در پشت پنل قرار گرفته اند‪ ،‬تغذیه می شود‪ .‬سبز و زرد راه راه سیم بندی ارت از ابزار ‪ ،‬در های‬
‫پنل و ‪ ...‬به یک مس مشترک که به ارت ‪ ،‬همبندی شده و در سراسر پشت سوویچ بورد قرار دارد‪ ،‬وصل شده است‪ .‬ارت بار به بدنه ی کشتی‬
‫به صورت الکتریکی وصل شده است‪.‬‬

‫قطع کن های اصلی مدار‬

‫قطع کن مدار ژنراتور های ولتاژ پایین و سایر قطع کن های مدار سیستم توزیع روی کشتی (‪ 6000-600‬آمپر) به صورت سنتی نوع هوا قطع‬
‫هستند که ‪ ACB 81‬نامیده می شوند‪ .‬این یعنی که کنتاکت های قطع کن مدار در هوا از هم جدا شده اند‪ ACB .‬در شکل ‪ 3.20‬نشان داده شده‬
‫است‪.‬‬

‫اتصاالت ولتاژ باال مصل ‪ 6.6‬کیلوولت و ‪11‬کیلوولت معموال قطع کن از نوع وقفه ای خال و یا گاز پر شده (سوفور هگزافلوراید ) ‪ 82‬هستند‪.‬که در‬
‫شکل ‪ 3.21‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫‪81‬‬ ‫‪Air circuit breaker‬‬

‫‪82SF6‬‬ ‫) ‪(sulphur hexafluoride‬‬
‫در نوع وقفه ای خال کنتاکت ها فقط نیاز به فاصله ای چند میلیمتری از یکدیگر برای عایق بودن از هم را دارند چون سطح عایق خال بسیار باالست‪.‬‬
‫کیفیت خال در محفظه ی عایق بندی شده (نسبت به ورود هوا عایق شده ) ‪ ،‬به وسیله ی یک ولتاژ باال( معموال ‪ 10‬کیلوولت برای کلید ‪6‬کیلو)‬
‫برای مدت کوتاه روی کنتاکت های باز آن بررسی می شود‪.‬‬

‫در نوع گازی ‪ ،‬کنتاکت ها در یک محفظه ویژه که در آن گاز ‪ SF6‬پر شده است از هم جدا می شوند( ‪ 500‬کیلو پاسکال یا ‪ 5‬بار فشار در دمای ‪20‬‬
‫درجه ) ‪ .‬مکانیزم عملکرد برای قطع کن های خال و ‪ SF6‬شبیه مکانیزم به کار گرفته شده برای یک ‪ ACB‬است‪.‬‬

‫شکل ‪ 3.22‬چگونگی نصب هر قطع کن اصلی روی ریل های درون اتاقک سوییچ بورد اصلی و چگونگی برداشتن و ایزوله کردن آن نسبت به باس‬
‫بار در زمان نگهداری و تست را نشان می دهد‪.‬‬

‫قطع کن و ریل های آن معموال روی یک نوار پیچ شده ی مخصوص درون اتاقک سوییچ بورد سور شده اند و به صورت الکتریکی به باس بار وصل‬
‫اند‪ .‬اگر هنگام تعمیر نیاز باشد که قطع کن اصلی کامال از نوار جدا شود‪ ،‬در این صورت به یک چرثقیل سقفی یا چنگک دار مخصوص وسایل‬
‫سنگین ‪ ،‬نیاز است‪.‬‬

‫عمل در آوردن قطع کن مدار ‪ ،‬باعث می شود که یک دریچه ی ایمنی جلوی باس بار برق دار را در پشت اتاقک پوشش دهد تا باعث برقگرفتگی‬
‫نشود‪.‬‬

‫اتصال مکانیکی در یک قطع کن مداری کامال پیچیده است و نباید دستکاری شود ‪ .‬مگر اینکه برای نگهداری و روغن کاری که توسط شرکت‬
‫سازنده اجازه داده شده است‪.‬‬

‫کنتاکت های اصلی ثابت و متحرک از نوع مسی (گاهی آلومینیوم مقاوم در برابر قوس الکتریکی یا نقره اندود ) و معموال با نقره – آلومینیوم‬
‫پوشانده شده اند‪ .‬کنتاکت های اصلی نباید خراشیده یا ساییده بشوند‪ .‬اگر کنتاکت های اصلی سوختگی داشته باشند‪ ،‬احتماال باید دوباره تراز‬
‫بشوند (انطوز که توسط شرکت سازنده مشخص شده است)‪.‬‬

‫قوس کنتاکت ها معموال باعث سوختگی کنتاکت ها در معرض قوس معموال دچار سوختکی هستند که به وسیله ی یک سوهان نرم که شرکت‬
‫سازنده پیشنهاد می کند پاک می شوند‪ .‬سنباده و سوهان سخت نباید مورد استفاده قرار بگیرد ذرات سخت ممکن است آن ها را در بر بگیرد و‬
‫در آنیده دچار مشکل کند‪.‬‬

‫لوله های قوس یا جعبه های جدا کننده ی قوس الکتریکی قوس های به وجود آمده را کنترل و محدود می کنند تا آن را سریعا محدود کند ‪ .‬این‬
‫لول ها و جعبه ها باید برداشته شده و در مقابل قسمت های شکستگی و فرسایش صفحات جداکننده بررسی ش‪.‬ند‪.‬‬

‫انواع مکانیزم بسته شدن قطع کن های مدار متفاوت ممکن است به صورت ‪:‬‬

‫فنر دستی ناوابسته‬

‫شارژ فنر مستقیما به وسیله ی دستگیره ی فشاری دستی انجام می شود‪ .‬چند سانتیمتر آخر از حرکت دسته‪ ،‬فنر را رها کرده تا قطع کن را‬
‫ببندد‪ .‬بستن فنر به اپراتور وابسته نیست‪.‬‬

‫شارژ فنر به وسیله ی راه اندازی موتور ( رایج ترین نوع برای کاربرد های دریایی)‬
 ‫فنر های وصل‪ ،‬به وسیله ی یک موتور جعبه دنده ای شارژ می شوند‪ .‬شارژ دوباره ی فنر زمان بستن قطع کن ‪،‬به وسیله ی کلید فشاری به‬
‫طور اتوماتیک آغاز می شود‪ .‬این ممکن است یک رها سازی مکانیکی مستقیم فنر شارژ شده با رایج تر از آن‪ ،‬به صورت الکتریکی و به وسیله ی‬
‫نگه دارنده ی سولونویید انجام شود‪.‬‬

‫شارژ فنر به وسیله ی بستن دستی‬

‫این روش مانند روش باال است با این تفاوت که فنر به طور دستی شارژ می شود‪.‬‬

‫سولونوید‬

‫قطع کن به وسیله ی یک سولونویید جریان مستقیم که انرژی آن از ژنراتور یا باس بار که توسط واحد تبدیل و یکسوسازی ‪ ،‬کنتکتنور ‪ ،‬کلید‬
‫فشاری‪ ،‬و یا رله ی تایمر تامین می شود ‪ ،‬انحام می گیرد‪.‬‬

‫توجه ‪ :‬قطع کن های مدار انرژی را در فنر خود به دالیل زیر ذخیره می کنند‪:‬‬

‫مکانیزم ذخیره‪ -‬شارژ در فنر های وصل‬

‫کنتاکت و فنر های لگد زن‬

‫در زمانی که دستگیره ی قطع کن مدار را می چرخانید‪ ،‬شدیدا مراقب فنرهای وصل شارژ شده (فشرده شده) باشید یا زمانی که قطع کن مدار‬
‫در حالت روشن باشد هم باید نهایت دقت را به کار بگیرید‪.‬‬

‫زمانی که قطع کن مدار ر ابرای تعمیر و نگهداری از جای خود خارج می کنند‪ ،‬فنر های وصل باید دشارژ بوده و در حالت خاموش باشند‪.‬‬

‫قطع کن های مدار به وسیله ی نگهدارنده ی مکانیکی در حالت شارژ و یا روشن نگه داشته می شوند‪ .‬قطع کن ها به وسیله ی رها ساری این‬
‫نگه دارنده ها قرار می گیرند و به فنر های لگد زن و کنتاکت اجازه می دهند تا به کنتاکت های قطع کن فشار آورده و آن را قطع کنند‪.‬‬

‫قطع کردن به روش های زیر ممکن است آغاز شود‪:‬‬

‫دستی – یک دکمه ی فشاری با اتصال مکانیکی نگهدارنده را قطع می کند‪.‬‬

‫سیم پیچ قطع ولتاژ پایین یا رله ( وقتی که انرژی نداشته باشد قطع می کند)‬

‫سیم پیچ قطع سولونویید – زمانی که به وسیله ی یک کلید از راه دور و یا رله برقدار شود ( مثل یک رله ی اضافه جریان الکترونیکی)‬

‫‪ Interlock‬های در قطع کن اصلی قرار داده شده اند تا از ‪ rackout‬جلوگیری کند‪.‬اگر هنوز در حالت روشن باشد‪.‬‬

‫باید دقت داشت اگر قطع کن حرکت نکند‪ ،‬نباید نیروی اضافی به آن وارد شود‪ .‬در غیر این صورت ممکن است به ‪ interlock‬وسایر قسمت های‬
‫مکانیکی آسیب بزند‪.‬‬

‫کلید های الکتریکی ‪ interlock‬به مدار های کنترل قطع کن مدار وصل هستند تا از عملکرد غلط جلوگیری کند مثال وقتی که اتصال ساحل روی‬
‫سوییچ بورد اصلی وصل باشد‪.‬‬

‫قطع کن های ژنراتور کشتی معموال ‪ interlock‬به صورت خاموش هستند تا از پارالر کردن ژنراتور با اتصال ساحل جلوگیری کند‪.‬‬
 ‫فصل ‪4‬‬

‫موتور ها و استارتر ها‬

‫معرفی‬

‫توان راه انداز برای کمپرسور ‪ ،‬پمپ ها و فن ها در کشتی از موتور های الکتریکی می آید‪ .‬که رایج ترین نوع موتور موتور القایی سه فاز متناوب با‬
‫روتور قفسه ای می باشد‪ .‬شهرت آن به خاطر سادگی ‪ ،‬نیاز به مراقبت کم و استکام است‪ .‬برتری دیگر آن ‪ ،‬قطع و وصل ساده و قابل اطمینان به‬
‫وسیله ی راه انداز های کنتاکتوری مستقیم است‪ .‬موتور های القایی سه فاز معموال هب وسیله ی ‪ 440‬ولت ‪ 60‬هرتز راه اندازی می شوند اما‬
‫‪ 3.3‬کیلوولت و ‪ 6.6‬کیلو ولت ‪ 60‬هرتز نیز گاهی اوقات برای راه اندازی های خیلی بزرگ مثل ‪ ، bow thruster‬پمپ های کشتی ‪ ،‬کمپرسور هوا و‬
‫کمپرسور گاز استفاده می شوند‪.‬‬

‫انواع خاص موتور می تواند در کشتی وجود داشته باشد‪ .‬موتور های کموتاتور‪ 83‬جریان مستقیم معموال برای راه اندازی تجهیزات عرشه که کنترل‬
‫سرعت امری ضروری است استفاده می شود‪ .‬موتور های تک فاز جریان متناب معموال برای کار های با توان پایین مثل تجهیزات آشپزخانه و لوازم‬
‫خانگی استفاده می گردد‪.‬‬

‫موتور های سنکرون متناوب با توان باال به وفور برای نیروی محرکه ی الکتریکی کاربرد دارند (فصل ‪)8‬‬

‫در این فصل در مورد موتور های القایی سه فاز جریان متناوب با روتورقفسه ای و چگونگی کنترل و حفاظت آن بحث خواهد شد‪ .‬به عالوه انواع‬
‫روش های رایج کنترل سرعت موتور مورد بررسی قرار خواهند گرفت و در ادامه به روش های نگهداری موتور ها و استارتر ها پرداخته خواهد شد‪.‬‬

‫موتور القایی از دو قسمت اصلی تشکیل شده است ‪ ،‬روتور و استاتوز ‪.‬استاتور سه سیم پیچ عایق سه فاز را نگه می دارد که ‪ 120‬درجه (به‬
‫صورت الکتریکی ) از عم فاصله داده شده انذ و در هسته ی مغناطیسی استیل الیه الیه قرار گرفته اند‪.‬این نوع سیم پیچ های استاتور شبیه به‬
‫ساختار استفاده شده در یک ژنراتور ‪ ac‬است‪.‬انتهای سیم پیچ های استاتور‪،‬به جعبه ترمینال استاتور وصل شده است که به کابل هایی که از‬
‫منبع انرژی سه فاز می آیند‪ ،‬وصل می شوند‪.‬‬

‫روتور شامل میله های هادی مسی یا آلومینیومی است که در انتها به وسیله ی حلقه (رینگ ) های اتصال کوتاه به هم وصل شده اند تا یک‬
‫سیم پیچ قفسی شکل را ایجاد کنند ‪ .‬میله های هادی در یک هسته ی مغناطیسی الیه الیه قرار داده شده اند‪.‬قابلیت اطمینان الزم موتور های‬
‫القایی ‪ ،‬به خاطر داشتن نوع نوع روترو ساده و قوی است که معموال هیچ عایقی روی میله های هادی وجود ندارد و کنتاکت های گردان مثل‬
‫زغال ‪ ،‬کوموتاتور و یا ‪ slipring‬ندارند‪.‬دیاگرام شکل ‪ 4.1‬و لست قطعات ‪ ،‬آیتم های اصلی استفاده شده در ساختار معمول ‪84TEFV‬موتور القایی را‬
‫نشان می دهد‪.‬‬

‫‪83Commutator‬‬
‫‪84Totally‬‬ ‫‪Enclosed, fan ventilated‬‬
 ‫‪ 4.2‬بدنه و درجه بندی ها‬

‫بدنه های موتور‬

‫حفاظت بدنه برای تجهیزات الکتریکی به صورت مقاومت در برابر اجسام جامد و مایع تعریف می شود‪ .‬حفاظت بدنه به وسیله ی کد های ‪IP‬‬
‫‪85‬تعریف می شود که دوعدد برای نشان دادن میزان حفاظت در برابر ورود مایعات و جامدات است ‪ .‬جدول پایین ‪.‬‬

‫موتور های ضد قطرات با تهویه ی باز برای جاهایی که خطر نشت مایعات از باالی لوله ها و شیر ها ممکن است مشکل ساز شود‪ ،‬استفاده می‬
‫شود‪ .‬هوا به وسیله ی یک فن داخلی که درون موتور کشیده می شود تا آن را خنک کند‪.‬کانال های تهویه به وسیله ی صفحات شبکه ای‬
‫پوشانده شده اند تا از وردد هر نوع جسم به موتور و خرابی آن جلوگیری کند‪ .‬این صفحات باید تمیز نگه داشته شود تا از داغ شدن موتور به دلیل‬
‫تهویه نشدن جلوگیری شود‪.‬‬

‫وقتی به درجه ی باالتری از حفاظت نیاز باشد‪ ،‬بدنه کامال ضد فواره و تهویه کانل با فن داخلی ساخته می شود و هیچ هوای خارجی داخل موتور‬
‫نخواهد شد‪.‬برای بهبود انتقال گرما‪ ،‬بدنه ی موتور باله ای شده تا مساحت سطح را افزایش دهد‪،‬هوای در جریان در باله ها به وسیله ی یک فن‬
‫خارجی قابل دسترسی است‪.‬‬

‫موتور هایی که در فضای بیرون و در عرشه قرار دارند‪ ،‬بدنه ی ضد آب دارند اما فن خارجی ‪ ،‬حذف شده چون احتمال شکل گیری یخ وجود دارد‪.‬‬

‫موتور های ضد آب عرشه )‪ (IP65‬بلبیرینگ های عایق شده و یک جعبه ترمینال ضد آب دارند‪ .‬این موتور ها می توانندکامال در آب های کم عمق در‬
‫زمان کوتاهی غوطه ور شوند‪.‬‬

‫واشر های عایق بندی زیر همه ی پیچ ها قرار داده شده و یک الیه رنگ ضد زنگ مقاوت روی تمام سطوح داخلی و خارجی موتور زده می شود‪.‬‬

‫‪85‬‬ ‫‪Ingress Protection‬‬

‫موتور های روی عرشه در تانکر ها باید‪،‬یک بدنه ی ضد شعله داشته باشد اگر موتور ها در فاصله ی کمتر از سه متری (برای برخی کشتی ها‬
‫‪ 4.5‬تری ) خروجی تانک روغن قرار داشته باشند‪.‬‬

‫درجه بندی های موتور‬

 ‫موتور ها انرژی الکتریکی گرفته شده از یک منبع انرژی الکتریکی را به انرژی مکانیکی دوار در شفت موتور تبدیل می کنند‪ .‬تلفات توان در زمان‬
‫تبدیل اترژی که نتیجه ی آن تولید گرما درون موتور است هم اتفاق می افتد‪.‬ایت تلفات زمانی که بار روی موتور افزایش می یابد‪،‬بیشتر می شود‬
‫چون موتور جریان بیشتری از منبع انرژی می گیرد‪.‬‬

‫طول عمر مواد عایق به کار رفته در سیم پیچ های موتور بستگی به دمای آن در زمان کارکرد دارد‪ .‬مواد عایق که برای کاربرد های دریایی به کار‬
‫می روند ‪ ،‬با توجه به دمای محیط ‪ 45‬درجه سانتیگراد انتخاب می شود‪ .‬طول عمر کافی برای عایق ها به این صورت فرض می شود که دما از‬
‫حداکثر مقدار مجاز تجاوز نکرده باشد‪.‬‬

‫توضیحات پالک موتور ‪:‬‬

‫جریان با بار کامل ‪(FLC)86‬‬

‫این حداکثر مقدار جریان موتور است که می تواند به طور دایم از منبع دریافت کند بدون اینکه دمای آن از محدودیت دمایی مواد عایق بیشتر شود‪.‬‬

‫اندازه ولتاژ‬

‫موتور طوری طراحی شده است که ی تواند زمانی که به این اندازه ولتاژ رسیده باشد‪ ،‬به طور صحیح کار کند‪ .‬اگر این رنج ولتاژ به موتور نرسد داغ‬
‫شدن‪ ،‬سوختن و توقف موتور نتیجه ی آن خواهد بود‪.‬‬

‫اندازه ی فرکانس‬

‫سرعت موتور مستقیا تحت تاثیر فرکانس منبع است‪ .‬بنابراین اگر موتور خارج از رنج فرکانس کاری خود کار کند‪ ،‬باعث داغ شدن آن خواهد شد‪.‬‬

‫نرخ توان‬

‫این توان خروجی شفت موتور خواهد بود وقتی که موتور به ولتاژ و فرکانس نامی خود وصل شود‪ ،‬جریان مورد نیاز خود را از منبع خواهد کشید‪.‬‬

‫شماره ‪IP‬‬

‫نشاندهنده میزان حفاظتی است که در طراحی بدنه ی موتور به کار گرفته شده است‪.‬‬

‫جزئیات درجه بندی موتور روی پالک آن ‪ ،‬در شکل ‪ 4.3‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫موتور های سه فاز جریان متناوب استاندارد در حدود ‪ 60‬اندازه ی قاب با رنج توان از ‪ 0.37‬کیلو وات تا ‪ 500‬کیلو وات ساخته شده اند‪ .‬یک مجموعه‬
‫از رنج توان های خروجی و جریان بار کامل متوسط آن ها برای موتور های ‪ 4‬قطبی ‪ 440‬ولت در زیر نشان داده شده است‪.‬‬

‫‪86‬‬ ‫‪Full Load Current‬‬

 ‫‪ 4.3‬عملکرد موتور های القای‬

‫وقتی منبع ولتاژ سه فاز متناوب به سه سیم پیچ فاز استاتور وصل شد‪ ،‬جریان های فاز ناشی از آن ‪ ،‬یک فلوی مغناطیسی چند قطبی ایجاد‬
‫می کنند‪ )ф(.‬این فلو به طور فیزیکی دوره هسته ی استاتور به وسیله ی ترتیب کلید شدن جریان های ‪ R-Y-B‬با یک سرعت که به آن سرعت‬
‫سنکرون می گویند ‪ ، n s‬می چرخد‪ .‬مقدار سرع سنکرون به تعداد جفت قطب های مغناطیسی ) ‪ ( p‬که در سیم پیچ استاتور قرار داده شده ‪،‬‬

‫‪ (f‬ولتاژ منبع متصل به استاتور بستگی دارد ‪.‬‬ ‫مقدار فرکانس )‬

‫‪f .60‬‬ ‫‪f‬‬

‫= ‪Ns‬‬ ‫‪rev / min‬‬ ‫و یا‬ ‫= ‪ns‬‬ ‫‪rev / s‬‬
‫‪p‬‬ ‫‪p‬‬
‫سوال‬

‫سرعت سنکرون یک موتور ‪ 6‬پل با فرکانس ‪ 60‬هرتز چقدر است؟‬

‫جواب‬

‫‪ 20‬دور در ثانیه یا ‪ 1200‬دور در دقیقه‬

‫فلوی مغناطیسی گردان استاتور درون هادی های روتور بریده می شود تا ‪ emf‬درون آنها القا کند‪ .‬چون هادی های روتور در انتها به یکدیگر وصل‬
‫شده اند‪ emf ،‬القا شده جریان های روتور را تنظیم می کنند‪.‬‬

‫روی‬ ‫)‪(T‬‬ ‫جریان های روتور همچنین یک فلوی مغناطیسی تولید می کنند که با فلوی گردشی استاتور بر هم کنش دارند که باعث تولید گشتاور‬
‫میله های هادی روتور می شود ‪ .‬شکل ‪4.4‬‬

‫اندازه ی گشتاور روتور به صورت زیر است ‪:‬‬

‫است‪ .‬راکتانس روتور با مقدار فلوی قطع تغییر می‬ ‫‪IR‬و ‪‬‬ ‫جریان روتور و ‪ ‬زاویه ی بین‬ ‫‪ T  .I R cos ‬که ‪ ‬فلوی استاتور ‪I R‬‬
‫(ضریب توان) در زمان راه اندازی موتور و تا زمانی که سرعت موتور باال رفته و به مقدار‬ ‫کند که به سرعت روتور وابسته است‪ .‬بنابراین ‪cos ‬‬
‫نامی برسد‪ ،‬تغییر می کند‪.‬اگر ضریب توان را در نظر نگیریم (برای ساده سازی ) ‪،‬در این صورت گشتاور شفت به تقریب زیر خواهد بود ‪:‬‬

‫‪.T‬‬ ‫)‪V 2 ( V , I R  ‬‬

‫جهت گشتاور روتور باعث می شود که روتور در جهت چرخش میدان مغناطیسی بچرخد‪.‬‬
 ‫سوال‬

‫چطور جهت گردش روتور برعکس می شود؟‬

‫جواب‬

‫به سادگی و با عوض کردن دو سیم از کابل های برق ورودی در جعبه ترمینال استاتور ‪.‬این کار باعث تغییر جهت میدان مغناطیسی می شود‪.‬‬

‫یک موتور القایی در حالت معمول نمی تواند با سرعت سنکرون کار کند‪ .‬چون هادی های روتور به دلیل چرخش میدان مغناطیسی ثابت خواهند‬
‫ماند‪ Emf .‬به روتور القا نخواهد شد و جریان روتور هم وجود نخواهد داشت در نتیجه گشتاوری هم ایجاد نخواهد شد‪ .‬حتی در زمانی که موتور در‬
‫کمتر است در نتیجه جریان می تواند به هادی های روتور القا‬ ‫‪ns‬‬ ‫حالت بی باری قرار دارد سرعت روتور مقدار خیلی کمی از سرعن سنکرون‬
‫شده تا گشتاور ایجاد کند و بر تلفات مکانیکی چرخشی اصطکاک و تالطم غلبه کند‪.‬‬

‫‪ ( n R‬است‪.‬‬ ‫)‬ ‫سرعت حرکت ‪ ،‬تفاوت بین سرعت سنکرون ( ‪ ) n s‬و فلوی مغناطیسی چرخشی و سرعت چرخش واقعی‬

‫حرکت معموال به صورت درصدی از سرعت سنکرون بیان می شود‪:‬‬

‫‪ n − nR ‬‬
‫‪S = s‬‬ ‫‪ .100%‬‬
‫‪ ns ‬‬
‫سوال‬

‫اگر یک موتور ‪ 6‬قطبی با فرکانس هرتز و با سرعت ‪ %5‬کار کند‪ ،‬سرعت واقعی روتور چقدر خواهد بود؟‬

‫جواب‬

‫سرعت سنکرون ‪ 1200‬دور در دقیقه است و سرعت روتور برابر ‪ %5‬که مقدار سرعت روتور برابر ‪ 1140‬دور در دقیقه خواهد بود‪.‬‬

‫اگر گشتاور بار روی شفت موتور افزایش یابد‪ ،‬روتور شروع به کم کردن سرعت می کند( افزایش سرعت حرکت) و به هادی های روتور اجازه می‬
‫دهد تا فلو را در یک رنج افزایش یافته قطع کنند‪.‬این کار باعث جاری شدن جریان بیشتر در روتور می شود که باعث کشیدن جریان بیشتر از منبع‬
‫توسط استاتور می شود که با در خواست افزایش گشتاور شفت ‪ ،‬هم خوانی دارد‪ .‬حال موتور در این سرعت کمی کمتر و جدید به کار خود‬
‫ادامه خواهد داد‪ .‬کاهش سرعت موتور در حالت با باری و بی باری خیلی کم اسن ( بین ‪ %1‬تا ‪ )%5‬بنابراین موتور های القایی را می توان‬
‫ماشین هایی با سرعت تقریبا ثابت در نظر گرفت‪.‬‬

‫مشخصه های شکل ‪ 4.5‬تغییرات گشتاور با سرعت حرکت را برای موتور های القایی قفسه ای نشان می دهد‪ .‬همچنین مشخصات یک بار‬
‫معمول که گشتاور الزم برای راه اندازی بار در سرعت های مختلف را نشان می دهد‪.‬‬

‫در لحظه ی شروع به کار‪ ،‬موتور نیاز به گشتاور بیشتری از معموال دارد‪.‬بنابراین بار و موتور شتاب می گیرند‪ .‬سرعت تا زمانی افزایش پیدا می کند‬
‫تا زمانی که در محل برخورد دو مشخصه ‪ ،‬گشتاور افزایش یافته به وسیله ی موتور همان گشتاور خواسته شدهبه وسیله ی بار در همان‬
‫سرعت باشد‪.‬موتور و بار در همان سرعت ثابت کار خواهند کرد و گشتاور دقیقا همان مقادیر مورد نیاز را تغذیه می کند‪.‬‬
 ‫‪ 4.4‬تجهیزات کنترلی‬

‫وقتی که یک موتور القایی مستقیما به یک منبع سه فاز متناوب وصل شده است‪،‬یک جریان استاتور خیلی زیاد که ‪5‬تا ‪ 8‬برابر جریان بار کامل‬
‫است‪ ،‬کشیده می شود‪ .‬این به دلیل حداکثر اندازه ی فلوی برش )‪ (S=100%‬در روتور است و جریان القا شده ی روتور بزرگی ایجاد می کند‪.‬‬

‫ضریب توان منبع در لحظه ی استارت خیلی کم و مقدار ‪ 0.2‬پس فاز است که تا حدود ‪ 0.5‬پس فاز در زمان بی باری و حدود ‪ 0.85‬پس فاز در زمان‬
‫بار کامل می شود‪.‬‬

‫این افزایش جریان لحظه ای زمانی که موتور شتاب گرفته و به سرعت نامی خود می رسد‪ ،‬کاهش پیدا می کند‪.‬‬

‫‪IR 2‬‬ ‫کار کردن موتور روی بار های کم در ضریب توان پایین کم بازده خواهد بود ‪.‬چون جریان منبع نسبتا باال است و باعث تلفات مقاومتی (مس)‬
‫قابل مالحظه ای می شود‪ .‬تنها راه بهبود ضریب توان موتور های با بار کم ‪ ،‬کاهش ولتاژ منبع است‪.‬این کار به وسیله ی یک کنترل کننده ی‬
‫الکترونیکی ولتاژ به نام ‪ Soft- starter‬و یا ‪ energy saver‬قابل دستیابی است که می تواند ولتاژ منبع را با حالت های بار و راه اندازی هماهنگ‬
‫کند‪.‬این نوع کنترل کننده ها کمک می کنند تا ضریب تونا در بیشترین مقدار ممکن کار کرده و جریان منبع و توان تلفاتی را به حداقل برساند‪.‬توجه‬
‫داشته باشید که این نوع کنترل کننده ها سرعت شفت را کنترل نمی کنند‪ ( .‬که به وسسیله ی فرکانس کنترل می شود)‬

‫بیشتر موتور های القایی مستقیم بر خط ‪ (DOL) 87‬با استارت کلیدی هستند‪ .‬چون این استارتر ها ارزان و کار باآن ها ساده است و نیاز به‬
‫نگهداری کمی دارند‪.‬جریان لحظه ای آسیب گرمایی زیادی به موتور وارد نمی کند مگر اینکه در زمان کوتاه چندین بار موتور استارت و استاپ شود‪.‬‬

‫وقتی موتور های خیلی بزرگ ‪ DOL‬راه اندازی می شوند‪ ،‬باعث اختالل در ولتاژ به میزان قابل توجهی روی منبع می شوند( افت ولتاژ) که این به‬
‫دلیل شوک زیاد جریان در لحظه ی راه اندازی است‪.‬‬

‫این اختالل در ولتاژ ممکن است باعث خرابی ویا بد کار کردن تجهیزاتی که به منبع وصل شده اند بشود ‪ .‬مثل افت روشنایی و یا چشمک زدن‪.‬‬

‫برای محدود کردن جریان‪ ،‬راه اندازی بعضی از موتور های القاییبا ولتاژ کم انجام می شود و بعد از نزدیک شدنبه سرعت نامی و شتاب گرفتن‬
‫موتور به ولتاژ کامل منبع به موتور وصل می شود‪.‬‬

‫راه اندازی با ولتاژ کاهشی برای موتور های بزرگ با بار زیاد مثل ‪ cargo Pump‬و ‪ bow thruster‬ها استفاده می شود‪.‬‬

‫دو روش برای کاهش ولتاژ راه اندازی به وسیله ی سوییچینگ وجود دارد که راه اندازی ستاره – مثلث و راه اندازی اتوترانسفورمر هستند اما یک‬
‫روش الکترونیکی هم به نام ‪ soft starting‬هم استفاده می شود‪.‬‬

‫کنتاکتور ها ‪ ،‬شکل ‪ ،4.6‬عمل سوییچینگ را در استارتر ها انجام می دهند که موتور ها را از منبع انرژی قطع و یا وصل می کنند‪.‬‬

‫کنتکتور یک کلید الکترومغناطیسی سه پل است که با کلید های استارت‪ /‬استاپ دستی و یا از راه دور عمل می کند‪ .‬اگر جریان از رنج جریان‬
‫موتور باالتر برود‪ ،‬کنتاکتور به وسیله ی رله ی اضافه جریان به صور اتوماتیک از مدار خارج می شود و موتور را از منبع قطع خواهد کرد‪( .‬قسمت‬
‫حفاظت موتور مطالعه شود‪).‬‬

‫‪87‬‬ ‫‪Direct On Line‬‬

 ‫‪ 4.5‬راه اندازی مستقیم بر خط‬

‫در مثال مداری نشان داده شده در شکل ‪ 4.7‬موتور القایی مستقیما روی منبع انرژی سه فاز وصل شده است‪ .‬این یک روش خیلی ساده برای‬
‫راه اندازی بسیاری از موتور های القایی است‪.‬‬

‫ترتیب راه اندازی کلید ها در این شکل مدار به صورت زیر است ‪:‬‬

‫عملکرد مدار کنترل‬ ‫عملکرد مدارقدرت‬

‫ولتاژ مدار کنترل در دسترس است‬

‫( مثال ‪ 110‬ولت از ترانسفورمر کنترل)‬ ‫بستن فیوز ایزوله ی ‪ Q1‬به طور دستی‬
‫دکمه استارت ”‪ “I‬را فشار دهید (دستی یا از راه دور )‬ ‫بسته شدن کنتاکتور خط ‪KM1‬‬
‫کنتاکت اضافی روی ‪" KM1‬نگه داشته می شود"‬ ‫کنتاکتور در حالت بسته باقی می ماند‪.‬‬
‫المپ نشاندهنده ی از راه دور "روشن"‬
‫دکمه استاپ ”‪ “O‬را فشار دهید (دستی یا از راه دور )‬ ‫‪ KM1‬قطع شده و موتور می ایستد‪.‬‬
‫زمانی که ‪ OCR‬فعال شده و مدار را استاپ می دهد‬
‫‪ OCR‬باید به طور دستی ریست شود‪.‬‬
‫(بعد از تاخیر زمانی گرمایی )‬

‫مدارهای بیشتر اضافه ای می تواند به مدار کنترل از راه دور ( مثل کلید سطح مایع) و موتور رزرو (با کنتاکتور اضافی )اضافه شود ‪.‬‬

‫سوییچینگ ‪ DOL‬زمان کمی نیاز دارد (حدود چند ثانیه ) اما جریان بسیار زیادی مصرف می کند که معموال ‪ 5‬برابر جریان با بار کامل است که با‬
‫امپدانس موتور بدست می آید‪ .‬برای ژنراتور منبع این موضوع که پاسخ افت ولتاژ باید کمتر از ‪ %15-10‬زمان راه اندازی بشود‪،‬قابل قبول است‪.‬‬

‫برای راه اندازی موتور های بزرگ این نوسان راه اندازی باعث ایجاد افت ولتاژ غیر قابل قبول در باس بار خواهد شدکه ممکن است به مصرف کننده‬
‫ها آسیب برساندمثل چشمک زدن چراغ ها و یا امکان قطع کنتاکتور های منبع نیز وجود دارد‪ .‬این کاهش ولتاژ حتی می تواند باعث خسارت به‬
‫بقیه ی موتور های وصل شده به وسیله ی زیاد شدن جریان ‪،‬برای ثابت نگه داشتن توان خروجی بشود‪ .‬اگر طوالنی بشود‪ ،‬ان جریان بار ناگهانی‬
‫ممکن است مدار حفاظت ژنراتور و خط مبنع را فعال کند‪.‬بنابراین موتور های بزرگ مثل ‪ Bow and Stern Thruster‬نیاز به یک روش پیچیده تر برای‬
‫محدود کرن جریان راه اندازی و حفاظت از ژنراتور و سایر مصرف کننده ها را دارند‪ .‬این یعنی به کار گیری یک ولتاژ کمتر در زمان راه اندازی ‪.‬‬

‫‪ 4.6‬ولتاژ راه اندازی کاسته شده‬

 ‫در زمان راه اندازی اندازه ی جریان راه انداز موتور می تواند به وسیله ی به کار گیری یک ولتاژ کمتر یا اضافه کردن امپدانس مدار کاهش یابد‪.‬رایج‬
‫ترین راه برای کاهش ولتاژ استفاده از روش های سوییچینگ ستاره‪-‬مثلت و اتوترانسفورمر و روش ‪ soft starting‬است‪.‬‬

‫راه اندازی ستاره – مثلث‬

‫اگر یک موتور با ‪ DOL‬است ارت شده باشد و سیم پیچ استاتور آن به حالت ستاره وصل باشد‪ ،‬فقط یک سوم جریانی را خواهد کشید که سیم پیچ‬
‫استاتور به روش مثلث اتصال داده شده باشد‪ .‬جریان راه اندازی یک موتور که برای کار به روش مثلث طراحی شده است‪ ،‬می تواند به این روش‬
‫کاهش پیدا کند‪.‬‬

‫راه اندازی ستاره‪-‬مثلث برای موتور های کوچک ‪ ،‬ممکن است به وسیله ی کلید و به صورت دستی انجام شود‪ .‬برای موتور های باقدرت باال‪،‬سیم‬
‫پیچ های فاز به صورت اتوماتیک و به وسیله ی رله ی تایمر ‪ ،‬کنتاکتور ها را کنترل می کنند‪ .‬شکل ‪ . 4.8‬رله های با تاخیر زمانی می توانند به‬
‫صورت گرمایی ‪ ،‬نیوماتیک‪ ،‬مکانیکی و یا قطعات الکترونیکی عمل کنند‪.‬‬

‫ترتیب راه اندازی کلید ها برای مدار راه اندازی به صورت زیر است ‪:‬‬

‫عملکرد مدار کنترل‬ ‫عملکرد مدارقدرت‬

‫ولتاژ مدار کنترل در دسترس است‬

‫( مثال ‪ 110‬ولت از ترانسفورمر کنترل)‬
‫دکمه استارت ‪ S2‬را فشار دهید تا ‪ KM1‬بسته شود‬
‫‪KM1‬کنتاکتور ‪ KM2‬را می بندد‬
‫‪ KM1&KM2‬توسط کنتاکت اضافی ‪" KM1‬نگه داشته می شود"‬
‫باز شدن ‪ KM1‬توسط کنتاکت ‪KM2‬‬
‫بسته شدن ‪ KM3‬توسط کنتاکت ‪KM1‬‬
‫زمانی که کلید ‪ S1‬فشار داده شده و یا ‪ OCR‬فعال شود‪ ،‬مدار‬
‫استاپ می شود‬
‫بستن فیوز ایزوله ی ‪ Q1‬به طور دستی‬
‫بسته شدن کنتاکتور ‪ :KM1‬اتصال ستاره‬
‫بسته شدن کنتاکتور ‪ :KM2‬منبع موتور‬
‫باز شدن ‪ : KM1‬قطع شدن اتصال ستاره‬
‫بسته شدن کنتاکتور ‪ : KM3‬اتصال مثلث‬
‫‪ KM2 & KM3‬قطع شده و موتور می ایستد‪.‬‬

‫‪ KM2‬یک جفت کنتاکت اضافی دارد که با تاخیر زمانی نسبت به هم فعال می شوند(حدود ‪ 40‬میلی ثانیه) ‪.‬‬
‫بین باز شدن ‪ N/C‬و بسته شدن ‪N/O‬این تاخیر وجود دارد‪.‬‬

‫سوال‬

‫چرا تاخیر زمانی بین کنتاکت های ‪ KM2‬الزم است؟‬

‫جواب‬

‫تا یک ‪ interlock‬بین کنتاکتور های ‪ KM1‬و ‪ KM3‬به وجود بیاورد‪.‬این کار برای جلوگیری از خطای اتصال کوتاه بین خط های منبع در زمان عوض‬
‫کردن ستاره به مثلث است‪.‬‬
‫در لحظه ی استارت وقتی که منبع روشن شد و موتور هنوز شروع به چرخیدن نکرد ‪ ،‬هیچ خروجی مکانیکی از موتور وجود ندارد‪ .‬تنها فاکتور هایی‬
‫‪ (ZPH‬هستند‪.‬‬ ‫)‬ ‫که نشان می دهد جریان به وسیله ی موتور از منبع کشیده شده‪ ،‬ولتاژ منبع )‪ (V‬و امپدانس سیم پیچ های فاز موتور‬

‫مقایسه ی جریان راه اندازی وقتی که ستاره و وقتی که مثلث وصل شده باشد در شکل ‪ 4.9‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫‪VL‬‬
‫) ‪I L (Y‬‬ ‫نسبت ‪3.Z = 1 :‬‬
‫=‬
‫)‪I L (‬‬ ‫‪3.V L‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪Z‬‬
‫این باعث می شود که جریان راه اندازی روش مثلث می تواند تا یک سوم راه اندازی به روش ستاره باشد‪ .‬گشتاور شفت هم به اندازه ی یک‬
‫سوم کاهش پیدا کرده و شتاب شفت را کاهش خواهد داد در نتیجه باعث افزایش زمان راه اندازی موتور می شود که این به عنوان یک مشکل‬
‫محسوب نمی شود‪.‬‬

‫وقتی که یک موتور القایی زیر بار در حال کار است‪ ،‬انرزی الکتریکی ورودی را به انرژی مکانیکی تبذیل می کند‪ .‬میزان جریان ورودی به وسیله ی‬
‫میزان بار روی شفت موتور تعیین می شود‪.‬‬

‫میزان سرعت موتور چه در زمانی که به حالت ستاره یا و چه در زمانی که به صورت مثلث راه اندازی شود‪ ،‬دارای سرعت یکسانی است چون‬
‫سرعت فلو در هر دو مورد یکسان بوده و به وسیله ی فرکانس منبع تعیین می شود‪.‬‬

‫این یعنی توان خروجی موتور در هر دو حالت ستاره و مثلث یکسان است ‪.‬بنابراین جریان خط و توان ورودی هم باید در هر دو حالت یکسان باشد‪.‬‬

‫برابر‬ ‫‪3‬‬ ‫اگر جریان برای کار در حالت مثلث طراحی شده باشد اما در حالت ستاره کار کند‪ ،‬در زمان بار کامل ‪ ،‬هر سیم پیچ ستاتور به میزان‬
‫جریان فاز‪ ،‬اضافه جریان حمل می کند‪ .‬این به خاطر این است که جریان های فاز و خط در اتصال ستاره با هم برابر هستند‪.‬‬

‫این باعث گرما شده و نهایتا موتور می سوزد ‪.‬مگر اینکه رله ی اضافه جریان فعال شده باشد و موتور را از مدار خارج کند‪ .‬به خاطر داشته باشید‬

‫( برابر بیشتر گرما تولید خواهد کرد‪ ،‬اگر برای حالت مثلث‬ ‫‪3) 2 = 3‬‬ ‫‪ RI‬تولید می شود‪،‬‬
‫‪2‬‬
‫که تلفات مس (سیم پیچ ها) که توسط اثرگرمایی‬
‫طراحی شده باشد و در حال ستاره راه اندازی شود‪ .‬این عملکرد بد می ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که ترتیب زمانی کنترل رعیت نشده و یا‬
‫در زمانی که ‪ interlock‬مکانیکی از بسته شدن کنتاکتور مثلث جلوگیری می کند چون کنتاکتور ستاره بسته باقی مانده است‪.‬‬

‫برای حفاظت اضافه جریان درست‪ ،‬رله های اضافه جریان باید در اتصاالت فاز قرار بگیرند نه در اتصاالت خط‪ .‬محل قرار گیری قطعات اضافه جریان را‬
‫در شکل ‪ 4.8‬برای یک راه انداز ستاره – مثلث را بررسی کنید ‪.‬‬

‫راه اندازی به روش اتو ترانسفورمر‬

‫راه اندازی موتور های بزرگ با زمان راه اندازی زیاد باعث افزایش خیلی شدید جریان از ژنراتور منبع برای چند ثانیه می شود‪ .‬این باعث کاهش‬
‫جریان خطرناک می وشد که روی هر مصرف کننده ی سیستم تاثیر می گذارد‪ .‬کاهش ولتاژ راه اندازی ‪ ،‬جریان راه اندازی را محدود می کند‪ .‬یک‬
‫راه برای کاهش ولتاژ اولیه ی موتور از منبع‪ ،‬کاهش پله ای آن به وسیله ی اتوترانسفورمر است‪.‬سپس وقتی که موتور به شتاب گرفته و به‬
‫سرعت کامل خود رسید‪ ،‬ولتاژ کامل جایگزین ولتاژ کاسته شده می شود‪ .‬ترانسفورمر استفاده شده در این استارتر ‪ ،‬از نوع معمولی با سیم پیچ‬
‫های اولیه و ثانویه ی جداگانه نیست‪ .‬یک توترانسفورمر است که فقط یک سیم پیچ برای هم ورودی و هم خروجی است‪ .‬این ترانسفورمر ‪ ،‬ارزان‬
‫تر و کوچکتر و سبک تر از نوع معادل تراسفورمر دو سیم پیچ است و فقط در مدت زمان کوتاهی از راه اندازی کار می کند‪ .‬برای راه اندازی موتور‬
‫های القایی ‪ ،‬اتوترانسفورمر یک واحد سه فاز است و چون گرانقیمت است‪ ،‬این روش فقط برای راه اندازی موتور های بزرگ مثل پمپ های‬
‫الکتریکی ‪ CARGO‬استفاده می شود‪.‬‬
‫شکل ‪ 4.10‬منبع ولتاژ که روی سیم پیچ ها وصل شده و موتور هایی را که به کاهنده های ولتاژ وصل شده است را نشان می دهد‪ .‬تعداد کاهنده‬
‫هایی که روی سیم پیچ های ترانسفورمر در دسترس است‪ ،‬از حدود ‪ %50‬تا ‪ %80‬ولتاژ منبع اصلی است‪ .‬مثال ‪ %60‬کاهنده برای روی یک‬
‫اتوترانسفورمر با منبع ‪ 440‬ولت‪ ،‬یک ولتاژ خروجی که ‪ %60‬ولتاژ ‪ 440‬ولت ‪264 ،‬ولت خواهد بود‪.‬‬

‫اتوترانسفورمر معموال چند نقطه کاهنده برای کاهش ولتاژ دارد‪ ( .‬مثال ‪ ) %65 ، %50 ، %40‬که به هماهنگ کردن جریان موتور با توان منبع‬
‫کمک می کند‪.‬‬

‫مثل راه اندازی ستاره‪ -‬مثلث ‪ ،‬اتوترانسفورمر ممکن است از چیزی که ترتیبسوییچینگ گذر باز‪ 88‬و یا ترتیب سوییچینگ گذر بسته‪ 89‬نامیده می‬
‫شود ‪ ،‬بین حالت های استارت و راه اندازی استفاده کند‪.‬‬

‫در ترانسفورمر ‪ ،‬ولتاژ کاسته شده به موتور در لحظه ی استارت وصل شده استو سپس قطع شده و ولتاژ با بار کامل ‪ ،‬سریعا به موتور وصل می‬
‫شود‪.‬‬

‫مشکل گذر باز در شوک بسیار زیاد جریانکه بعد از انتقال از حالت کاهش ولتاژ به ولتاژ با بار کامل به وجود می آید ‪ ،‬است‪.‬‬

‫سوال‬

‫دلیل شوک زیاد جریان ‪ ،‬در حالت گذر باز ‪ ،‬وقتی که موتور از حالت استارت به حالت بار کامل می رود‪ ،‬چیست؟‬

‫جواب‬

‫همه ی موتور ها یک ‪ emf‬بر خالف منبع ولتاژ وقتی که در حال کار است ‪ ،‬تولید می کند‪ .‬وقتی که منبع ولتاژ از یک موتور القایی در حال کار جدا‬
‫می شود‪،‬میدان مغناطیسی سریعا کاهش پیدا نمی کند‪ .‬موتور شروع به آرام شدن کرده اما هنوز یک ‪ emf‬تولید می کند‪ .‬وقتی دوباره به حالت‬
‫گذر وصل شد‪ ،‬منبع ولتاژ و ‪ emf‬موتور ‪ ،‬لزوما هم فاز نیستند ( حالتی شبیه به سینکرون کردن یک ژنراتور روی باس بار ) ‪.‬یک شوک جریان‬
‫اضافی در مرحله ی عوض کردن وجود خواهد داشت که باعث افت ولتاژ و در نتیجه تاثیر روی سایر مصرف کننده ها خواهد داشت‪ .‬راه اندازی در‬
‫گذر بسته بر این مشکل غلبه می کند چون موتور در واقع هیچ وقت در زمان سیکل راه اندازی از منبع جدا نمی شود‪ .‬بیشتر اتوترانسفورمر ها از‬
‫روش گذر بسته برای راه اندازی استفاده می کنند‪.‬‬

‫یک مدار معمول برای راه اندازی گذر بسته در شکل ‪ 4.11‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫ترتیب سوییچینگ برای این مدار راه انداز به صورت زیر است‪:‬‬

‫عملکرد مدار کنترل‬ ‫عملکرد مدار قدرت‬

‫‪88Open-transition‬‬
‫‪89Close-transition‬‬
 ‫ولتاژ مدار کنترل در دسترس است‬
‫( مثال ‪ 110‬ولت از ترانسفورمر کنترل)‬ ‫بستن فیوز ایزوله ی ‪ Q1‬به طور دستی‬
‫دکمه استارت ‪ S2‬را فشار دهید تا ‪ KM1‬بسته شود‬
‫‪ Interlock‬کنتاکتور ‪ KM3‬توسط ‪KM1‬‬ ‫بسته شدن کنتاکتور ‪ :KM1‬اتصال ستاره ترانسفورمر‬
‫بسته شدن ‪ KA1‬توسط ‪KM1‬‬ ‫بسته شدن کنتاکتور ‪ :KM2‬تغذیه موتور توسط ترانسفورمر‬
‫بسته شدن ‪ KM2‬توسط ‪KA1‬‬ ‫باز شدن ‪ : KM1‬باز شدن اتصال ستاره‬
‫دائم شدن ‪KM2‬‬ ‫بسته شدن کنتاکتور ‪ : KM3‬اتصال مستقیم به موتور‬
‫باز شدن ‪ KM1‬توسط کنتاکت ‪KA1‬بعد از فعال شدن تایمر‬
‫بسته شدن ‪ KM3‬توسط کنتاکت ‪KM1‬‬ ‫(به ‪ interlock‬مکانیکی بین ‪ KM1- KM3‬توجه شود)‬
‫‪ Interlock‬کنتاکتور ‪ KM1‬توسط ‪KM3‬‬
‫نگه داشتن ‪KM3‬‬ ‫کنتاکتور ‪ KM3‬قطع ‪ ،‬و موتور متوقف می شود‪.‬‬
‫باز کردن ‪ KM2‬توسط ‪KA1‬‬
‫زمانی که کلید ‪ S1‬فشار داده شده و یا ‪ OCR‬فعال شود‪ ،‬مدار‬
‫استاپ می شود‬

‫‪Soft starting‬‬

‫این روش تغذیه که از افزایش مقطعی ولتاژ استفادهمی کند‪ ،‬در واقع یک تکنیک سوییچینگ الکترونیکی است‪.‬‬

‫روش پایه ای در شکل ‪ 4.12‬از اتصال پشت به پشت تریستور یا ترایاک برای اتصال خط های منبع استفاده می کند که برای روشن شدن با تاخیر‬
‫در هر نیم سیکل از گیت استفاده می کنند‪ .‬این سوییچینگ با خیر یک ولتاژ متوسط ‪ a.c.‬را به موتور وصل می کند‪.‬‬

‫ولتاژ وصل شده ی موتور ‪ ،‬به تدریج به وسیله ی نرم افزار برنامه افزایش یافته تا سطح ولتاژ کامل بدست آید‪ .‬برای به دست آوردن حداکثر تاثیر ‪،‬‬
‫مدار الکترونیکی سوییچینگ می تواند برای راه اندازی معمول‪ ،‬بای پس شود‪.‬‬

‫یک ‪ soft starter‬می تواند کنترل کننده ی ولتاژ برای رنج های مختلف بار باشد‪ .‬در این نوع کاربرد ذخیره ی انرژی ‪ ،‬کنترل کننده ضریب توان موتور‬
‫را مانیتور می کند که یک اندازه گیر مقدار بار است‪ .‬برای بار های کم و ولتاژ کامل‪ ،‬ضریب توان کم است بنابراین کنترل کننده ولتاژ موتور را کاهش‬
‫می دهد که جریان در نتیجه ی آن کم شده و باعث افزایش راندمان و ضریب توان خواهد شد‪ .‬دقت داشته باشید که این نوع ‪soft start energy‬‬
 ‫‪ manager‬کنترل کننده ی سرعت نیست‪ .‬برای تغییر سرعت یک موتور القایی به صورت الکتریکی ‪ ،‬الزم است تا فرکانس القایی به موتور تغییر‬
‫کند‪ .‬روش کنترل سرعت موتور در بخش های بعدی توضیح داده خواهد شد‪.‬‬

‫سوال‬

‫شوک جریان راه اندازی برتی یک موتور که جریان آن با بار کامل وقتی استارت شد‪ 200،‬آمپر است را تقریب زده و مقایسه کنید‪:.‬‬

‫الف) ‪DOL‬‬

‫ب) ستاره‪ -‬مثلث‬

‫ج)اتوترانسفورمر با قسمت بندی ‪%50‬‬

‫جواب‬

‫الف) وقتی که راه اندازی با ‪ DOL‬شوک اولیه ی جریان حدود ‪ 5‬برابر جریان با بار کامل است که در این مورد برابر ‪ 1000‬آمپر خواهد بود‪.‬‬

‫ب) راه انداز ستاره –مثلث شوک اولیه ی جریان راه اندازی را به مقدار یک سوم ‪ DOL‬کاهش می دهد‪ .‬پس مقدار آن ‪ 330‬آمپر خواهد بود‪.‬‬

‫کاهش می دهد که ‪ x‬برابر نقطه ی قسمت بندی است‪.‬‬ ‫‪(x ) 2 I DOL‬‬ ‫ج) روش اتوترانسفورمر ‪ ،‬شوک جریان اولیه را تا‬

‫‪0.52.100 = 250A‬‬ ‫در این مثال ‪ x=0.5‬است در نتیجه سطح شوک جریان‬

‫‪------‬‬

‫راه انداز ‪ DOL‬راحت و ارزان است اما باعث شوک زیاد جریان می شود‪ .‬راه انداز ستاره – مثلث مقدار شوک را کاهش می دهد اما کمی پیچیده‬
‫تر است که نیاز به سه کنتاکتور و یک تایمر دارد‪ .‬روش اتوترانسفورمر می تواند طوری هماهنگ شود تا شوک جریان موتور و زمان راه اندازی را‬
‫همخوانی بدهد‪.‬این کار با انتخاب مناسب قسمت بندی ولتاژ‪ ،‬و با توجه به محدودیت های منبع امکان پذیر است‪ .‬این راه انداز کمی گران تر از دو‬
‫روش دیگر خواهد بود‪.‬‬

‫‪ 4.7‬کنترل سرعت‬

‫یک موتور القایی با روتور قفسه ای استاندارد ‪ ،‬یک موتور با سرعت تقریبا ثابت با رنج مختلف بار است‪ .‬این عملکرد برای بیشتر سرویس های‬
‫کشتی که پمپ های چرخشی و فن های تهویه را تغذیه می کنند‪ ،‬مناسب است‪.‬‬

‫کنترل سرعت متغیر برای جرثقیل ها ‪ winch windlass capstans & forced-draught fan ،‬الزم است‪ .‬نیروی محرکه ی الکتریکی کشتی با کنترل‬
‫سرعت الکترونیکی ‪ ،‬ممکن است برای کار برد های توان متوسط ‪/‬پایین ‪ ،‬از موتور های ‪ d.c.‬یا موتور های القایی ‪ a.c.‬استفاده کند‪.‬‬

‫نیروی محرکه ی الکتریکی با توان باال مثل کشتی هی مسافربری ‪ ،‬از موتور های سینکرون جریان منتاوب استفاده می کنند‪.‬فصل ‪8‬‬

‫دو شکل اصلی کنترل‪/‬تغییر سرعت به صورت زیر است‪:‬‬

‫تغییر قطب برای موتور های القایی ‪ ،‬دو یا سه سرعت ثابت به ما می دهد‪ ،‬دو سرعت برای ‪ forced –draght fan‬و سه سرعت برای ‪.winch‬‬

‫کنترل سرعت متغیر دائمی مثل کنترل جرثقیل روی عرشه ‪ winch ،‬ها و نیروی محرکه ی کشتی از فرکانس متغیر استفاده می کند‪.‬‬

‫مجموعه سرعت های ثابتمی تواند از موتور های القایی روتور قفسه ای که از سیم پیچ استاتور ‪ dual wound‬استفاده می کند‪ ،‬به دست آید‪ ،‬هر‬
‫سیم پیچ طوری طراحی شده است تا تعداد قطب های مغناطیسی متفاوتی تولید کند‪.‬‬
 ‫سوال‬

‫یک موتور القایی ‪dual wound‬طوری طراحی شده تا میدان های مغناطیسی استاتور ‪ 6‬قطب و ‪ 10‬قطب ایجاد کند‪ .‬با توجه به ‪ slip‬روتور ‪ %5‬و‬
‫منبع تغذیه با فرکانس ‪ ، %60‬سرعت ارزیابی شده را تخمین بزنید‪.‬‬

‫جواب‬

‫که ‪ n s‬سرعت چرخش فلوی مغناطیسی سنکرون است‪ .‬بنابراین در سرعت باال (‪6‬شش قطب‬ ‫‪ns = f / p‬‬ ‫مقدار‬ ‫‪f = ns . p‬‬ ‫با توجه به‬

‫‪ n R‬دور بر ثانیه و یا ‪ 1140‬دور بر دقیقه‬ ‫خواهد بود اما روتور در ‪= 95%.20 = 19‬‬ ‫‪rev/s n s‬یا ‪ 1200‬دور بر دقیقه‬ ‫‪= 60 / 3 = 20‬‬ ‫‪) p=3‬‬
‫خواهد بود‬

‫دور بر ثانیه و یا ‪ 720‬دور بر دقیقه خواهد بود و سرعت روتور در این وضعیت‬ ‫‪ns = 60 / 5 = 12‬‬ ‫در سرعت پایین (‪ 10‬قطب ‪) p=5‬‬

‫‪ n R‬دور بر ثانیه و یا ‪ 684‬دور بر دقیقه است‪.‬‬ ‫‪= 95%.12 = 11.4‬‬

‫یک تغییر قطب موتور وینچ سه سرعته می تواند طوری هماهنگ شود که دو روتور قفسه ای روی یک شفت سوار شوند‪ .‬یک سیم پیچ استاتور‬
‫(معموال ‪ 24‬قطب ) یک سرعت پایین می دهد در حالی که دیگری ‪ dual wound‬است و می تواند تا سرعتی متوسط بدهد (‪8‬قطب) پر سرعت‬
‫(‪4‬قطب) در خروجی بدهد‪.‬‬

‫کنترل سرعت و جهت راه اندازی به وسیله ی یک مجموعه از کنتاکتور های سوییچینگ و رزرو که از قسمت کنترل وینچ عمل می کند‪ ،‬بدست‬
‫می آید‪ .‬به خاطر داشته باشید که برای تغییر جهت چرخش یک موتور القایی ‪،‬الزم است که دو خط منبع از سیم پیچ وصل شده به استاتور را‬
‫جابجا کنید‪.‬‬

‫یک روش دیگر که دو سرعت ثابت به نسبت دو به یک از یک موتور القایی با روتور قفسه ای را به ما می دهد‪ ،‬استفاده از سیم پیچ استاتور تکی‬
‫است که اتصال ‪ centre tap‬روی هر فاز دارد‪.‬‬

‫این روش از یک استارتر با مجموعه ای از کنتاکتور ها برای سوییچ کردن سیم پیچ های فاز به ستاره ی تکی (سرعت پایین) یا ستاره دوبل‬
‫(سرعت باال ) استفاده می کند‪.‬این خط های منبع به سیم پیچ های استاتور در شکل ‪ 4.13‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫در نظر داشته باشید دو خط از خط های منبع در اتصال ستاره دوبل تعویض می شود‪ .‬برای نگه داشتن در یک جهت چرخش در یک اتصال سرعت‬
‫پایین است‪.‬‬

‫یک رنج سرعت متغیر دائمی کنترل موتور پیچیدگی و قیمت بیشتری نسبت به مورد مشابه با دو یا چند سرعت دارد‪.‬‬

‫روش های در دسترس به صورت ‪:‬‬

‫راه انداز الکترو هیدرولیک‬

‫کنترل مقاومتی ‪ wound-rotor‬موتور های القایی‬

‫راه انداز موتور جریان مستقیم ‪Ward-Leonard‬‬

 ‫القای فرکانس متغیر یا کنترل موتور سنکرون‬

‫راه اتداز الکتروهیدرولیک گاهی اوقات برای کنترل جرثقیل های روی عرشه استفاده می شدو که بخش الکتریکی نسبتا ساده ای دارد‪ .‬یک موتور‬
‫القایی تک سرعته است که از روش ‪ DOL‬ویا ستاره – مثلث برای راه اندازی استفاده می کند‪ .‬این موتور دائما در حال کار است تا فشار روغن را‬
‫برای موتور های هیرولیکی با سرعت متغیر ‪ ،‬ثابت نگه دارد‪.‬‬

‫فرم خام کنترل سرعت به وسیله ی موتور های القایی ‪ wounder –rotor‬ایجاد شده است‪ .‬روتور سه سیم پیچ فاز دارد ( شبیه به سیم پیچ های‬
‫استاتور است) که به سه ‪ slipring‬متصل شده و روی شفت سوار می شود‪ .‬مانند شکل ‪ .4.14‬یک بانک مقاومتی سه فاز خارجی به زغال های‬
‫روی ‪ slipring‬روتور وصل شدع است‪ .‬مجموعه ای از کنتاکتور ها یا ‪( slide wiper‬برای موتور های کوچک ) تعداد مقاومت های اضافه شده به مدار‬
‫روتور را تغییر می دهد‪.‬‬

‫افزایش مقدار مقاومت های خروجی سرعت روتور را کاهش می دهد‪ .‬عموما‪ ،‬راه انداز ها یک موتور های ‪ wounder –rotor‬به صورت ‪interlock‬‬
‫هستند تا برای راه اندازی حداکثر مقاومت در مدار باشد‪ .‬این کار باعث کاهش شوک جریان در زمانی که گشتاور راه اندازی باال است‪ ،‬می شود‪.‬‬

‫راه اندازی سازی ‪ wounder –rotor‬هزینه ی بیشتری نسبت به روتور قفسه ای دارد‪ .‬همچنین نگهداری ‪ slipring‬ها و بانک مقاومتی خروجی هم‬
‫نیاز به تجهیزات ویژه ی خنک سازی دارد‪.‬‬

‫درجایی که سرعت متغیر دائمی باید با گشتاور زیاد ترکیب شود‪ ،‬شتاب یکدست ‪ ،‬که شامل جور کردن کنترل و ترمز احیا کننده ‪ ،‬است الزم‬
‫است تا شایستگی راه اندازی یک موتور ‪ d.c.‬بررسی شود‪ .‬ککنترل سرعت و گشتار یک موتور ‪ d.c.‬معموال ساده است و نیاز به تغییر ولتاژ آرمیچر‬
‫و جریان میدان دارد‪.‬‬

‫مشکل اینجاست که ‪ :‬منببع ‪ d.c.‬الزم یک کشتی با یک سیستم الکتریکی ‪ a.c.‬از کجا می آید؟‬

‫یک روش قدیمی برای ‪ lift‬جرثقیل‪ ،‬و وینچ ها در راه انداز ‪ Ward-Leonard‬قابل به دست آمدن است که در شکل ‪ 4.15‬نشان داده شده است‪.‬‬
‫یک موتور القایی با سرعت ثابت یک ژنراتور ‪ d.c.‬را راه اندازی می کند که به نوبت یک یا چند موتور ‪ d.c.‬را تغذیه می کند‪ .‬ولتاژ خروجی ژنراتور به‬
‫وسیله ی تنظیم کردن جریان محرک کوچک آن به وسیله ی تنظیم کننده ی سرعت‪ ،‬کنترل می شود‪ .‬سرعت موتور ‪ d.c.‬مستقیما به وسیله ی‬
‫ولتاژ ژنراتور کنترل می شود‪.‬‬
 ‫مشخصا مجموعه ی موتور – ژنراتور )‪ (M-G‬نیاز به فضای کافی و نگهداری دازد‪ .‬یک روش یگر جایگزین کردن مجموعه ی دوار )‪ (M- G‬با یک کنترل‬
‫کننده ی الکترونیکی تریستوری استاتیک است که با یک ولتا ژ متناوب ثابت تذیه شده است‪.‬اما یک ولتاژ متغیر ‪D.C.‬در خروجی می دهد که‬
‫موتور را راه اندازی می کند ‪ .‬شکل ‪. 4.16‬‬

‫اگرچه روش ‪ Ward-Leonard‬یک راه اندازی توان عالی ایجاد می کند‪ ،‬اما در عمل کموتاور ها حداکثرتا ولتاژ ‪ 750‬ولت ‪ d.c.‬محدود شده اند‪.‬‬
‫بنابراین رنج باالی توان محدود می شود‪.‬‬

‫کموتاتور ها روی ماشین های ‪ d.c.‬باعث افزایش نیاز به نگهداری می شود‪.‬‬

‫حذف این مشکالت یعنی بازگشت به سادگی موتور های قفسه ای القایی ‪ .‬اگرچه تنها راه رسیدن به این خروجی با سرعت متغیر دائمی به‬
‫وسیله ی کنترل الکتریکی ‪ ،‬تغییر دادن فرکانس منبع موتور است‪ .‬یک کنترل کننده ی ترانزیستور یا تریستوری (توان باال ) الکترونیکی می تواند‬
‫برای تولید فرکانس متغیر خروجی استفاده شود تا سرعت موتور رامستقیما کنترل کند ‪ .‬مانند شکل ‪.4.17‬‬
 ‫در یک راه انداز سرعت متغیر الکترونیکی‪ ، 90‬ورودی ‪ a.c.‬ثابت ‪ ،‬یکسو شده و به وسیله ی یک خازن صاف می شود تا یک ولتاژ ‪ d.c.‬ثابت (حدود‬
‫ولت از ولتاژ موثر ‪ a.c.‬منبع ) به ما بدهد ‪ .‬ولتاژ ‪ d.c.‬سپس به قسمت های مختلف اما در سطحی ثابت تقسیم بندی می شود‪ .‬ولتاژ در‬
‫قسمت محاسبات کنترلی با استفاده از ‪ IGBT 91‬پالس شکل می شود ‪ .‬این عملیات مدالسیون پهنای پالس یا ‪ PWM‬نامیده می شود‪ .‬شکل‬
‫‪ . 4.18‬به وسیله ی تغییر پهنای پالس و قطب های ولتاژ ‪ d.c.‬امکان تولید یک ولتاژ متوسط سینوسی ‪ a.c.‬در خروجی در رنج های مخختلف‬
‫فرکانسی وجود دارد‪ .‬برای صاف کردن اثر اندوکتانس موتور ‪ ،‬جریان های موتور باید تقریبا به شکل سینوسی باشند‪ .‬با انتقال به ترتیب جریان ها‬
‫در سه سیم پیچ استاتور ‪ ،‬یک میدان مغناطیسی گردان بازگشت پذیر در مجموعه ای از فرکانس به وسیله ی مدوالتور ‪ PWM‬تولید می شود‪.‬‬

‫کن ترل دقیق گشتاور شفت‪ ،‬زمان شتاب و ترمز چند تا از پارامتر های دلخواهی هستند که می توانند در ‪ VSD‬برنامه ریزی شوند‪ ،‬معموال به‬
‫وسیله ی قسمت های دستی ‪ VSD .‬می تواند به طور دقیق با موتور وصل شده اش تنظیم بشود تا کنترل مناسب و ویژگی های حفاظتی را به‬
‫طور کلی به دست بیاورد‪ .‬تنظیم سرعت با توجه به تغییر بار بسیار خوب بوده و به وسیله ی بازخورد اضافی از اینکودر سرعت شفت بدست می‬
‫آید‪.‬‬

‫‪ VSD‬به صورت دیجیتالی کنترل شده و به سادگی می تواند به وسیله ی شبکه به سایر قطعات کامپیوتری مثل ‪ 92 PLC‬وصل شود تا پردازش‬
‫های کنترلی پیچیده را انجام دهند‪.‬‬

‫یکی از مضرات تکه کردن جریان های بزرگ با مثل راه انداز ‪ ،‬ولتاژ های هارمونیک ایجاد می کند که به شبکه ی برق اصلی بر می گردد‪ .‬یک شکل‬
‫موج هارمونیک ولتاژ ‪ ،‬یک شکل موج سینوسی نا هموار است‪.‬‬

‫بررسی یک شکل موج ناهموار ‪ ،‬مجموعه ای از ولتاژ های هارمونیک سینوسی را نشان که روی فرکانس پایه قرار گرفته اند‪( .‬در اینجا تحت‬
‫پوشش قرار نگرفته است) ‪ .‬فرکانس های هارمونیک ضرب عدد صحیح فرکانس های پایه است‪ .‬در یک سیستم ‪ a.c.‬حتی هارمونیک های عدد‬
‫دار در یک شبکه ی سه فاز به طور قابل قبولی ضریب سه خود را حذف می کنند‪ .‬این باعث می شود که فرکانس های هارمونیک‬
‫‪ ،5،7،11،13،17،19‬را باقی می گذارد‪ .‬خوشبختانه هرچه تعداد های هارمونیک ها باال تر باشند‪ ،‬دامنه ی ولتاژ هارمونیک پایین تر خواهد بود‪.‬‬
‫برای یک فرکانس پایه ی ‪ 60‬هرتز ‪( ،‬هارمونیک اول ) ‪ ،‬یک هارمونیک پنجم در یک فرکانس ‪ 300‬هرتز و هارمونیک هفتم ‪،‬در فرکانس ‪ 420‬هرتز‬
‫خواهد بود‪ .‬دامنه ی هارمونیک پنجم ممکن است حداکثر ‪ %25‬فرکانس پایه باشد در حالی که فرکانس هفتم حدود ‪ %14‬و به همین صورت برای‬
‫سایر فرکانس ها خواهد بود ‪.‬‬

‫این نوع اختالالت هارمونیک ولتاژ به وجود آمده به وسیله ی سوییچینگ جریان ‪ ،‬می تواند با سایر تجهیزات وصل شده به سیستم توان تداخل‬
‫ایجاد کند‪ .‬مثل از بین رفتن عایق تصاعدی به وسیله ی جرقه ‪ ،‬لرزش وسایل روشنایی ‪ ،‬عملکرد بد وسایل با جریان پایین مثل کامپیوتر های‬
‫الکترونیکی ‪ ،‬مدار های صنعتی و کنترلی ‪.‬‬

‫برای حداقل کردن اختالالت هارمونیکی ‪ ،‬طراحی مدار مناسب و قرار دادن فیلتر های هارمونیک در مجاورت راه انداز های ‪ VDS‬را می طلبد ‪ .‬یک‬
‫فیلتر هارمونیک ترکیبی از اندوکتانس و ظرفیت خازنی است که تنظیم شده تا فرکانس های نا خواسته را جذب کند‪.‬‬

‫به راهنمایی های شرکت سازنده در مورد نیاز به فیلتر ‪ ،‬اندازه ی قابل قبول کابل ها و طول آن ها ‪ ،‬ارتینگ و ‪ ...‬قبل از راه اندازی دقت کنید‪.‬‬

‫راه انداز های خیلی بزرگ از مبدل های تریستوری و موتور های سنکرون استفاده می کنند‪ .‬مثل نیروی محرکه ی الکتریکی کشتی که بعدا در‬
‫فصل ‪ 8‬در مورد آن بیشتر بحث خواهیم کرد‪.‬‬

‫‪ 4.8‬حفاظت موتور‬

‫‪90‬‬ ‫)‪Variable Speed Drive (VSD‬‬

‫‪91‬‬ ‫‪Insulated Gate Bipolar Transistor‬‬
‫‪92 Programmable Logic Control‬‬
 ‫مداز های شکل ‪ 4.19‬مدار های کنترل معمول موتور را روی منابع ‪ LV‬و ‪ HV‬نشان می دهد‪.‬‬

‫در نقشه ی حفاظت موتور ‪ HV‬باال ‪ ،‬فیوز های پشتیبان از نوع ( ماشه ای) ‪ trigger‬هستند‪ .‬این نوع فیوز ها یک ماشه را که به وسیله ی یک فنر‬
‫شارژ شده تا المنت ذوب شود رها می کند‪ .‬وقتی رها شد‪ ،‬ماشه ممکن است برای نشان دادن فیوز به کار افتاده یا قطع کن مدار و یا کنتاکتور‬
‫فعال شده استفاده شود‪.‬‬

‫فیوز های ماشه ای یک حفاظت اضافی در برابر خطای مدار های تک فاز هستند‪.‬بنابراین مطمئنا زمانی که یک فیوز قطع می شود‪ ،‬موتور از مدار‬
‫خارج می شود‪.‬‬

‫حفاظت الکتریکی یک موتور اصوال برای این به کار می رود که از داغ شدن زیاد موتور جلوگیری کند‪ .‬به خاطر داشته باشید که هر ‪ 10‬درجه دمای‬
‫باال تر از دمای پیشنهادی برای عایق ها ‪ ،‬می تواند طول عمر موتور را به نصف تقلیل دهد‪ .‬مشخصا بهترین راه برای حفاظت موتور در برابر اضافه‬
‫دما ‪ ،‬مانیتور مستقیم دمای سیم پیچ های موتور است‪ .‬اگر دما از حداکثر دمای تنظیم شده برای عایق موتور تجاوز کرد‪ ،‬کنتاکتور قطع شده ‪،‬‬
‫موتور متوقف می شود تا اجازه دهد موتور خنک شود‪.‬‬

‫سه نوع اصلی سنسور های دمای مستقیم که می توانند استفاده شوند به شرح زیر است‪:‬‬

‫ترموکوپل‬

‫ترمیستور‬

‫‪93‬‬
‫قطعه با دمای مقاومتی‬

‫سنسور ترمیستوری احتماال رایج ترین نوع به دلیل اینکه مشخصه های گرمایی آن بیشتر به موتور نسبت به بقیه نزدیک است خواهد بود‪.‬‬
‫ترمیستور ها قرص کوچکی از جنس نیمه هادی هستند که در عایق های هر سه سیم پیچ استاتور موتور ‪ ،‬در زمان ساخت جاسازی شده اند‪.‬‬
‫زمانی که ترمیستور داغ می شود‪ ،‬مقاومت آن تغییر می کند‪ .‬زمانی که دمای موتور خیلی زیاد می شود‪ ،‬کنتاکتور راه انداز به وسیله ی یک رله‬
‫ی حفاظتی الکترونیکی قطع شده تا موتور را متوقف کند‪.‬‬

‫حفاظت مستقیم ترمیستوری معموال فقط برای موتور های بزرگ انجام می شود‪ .‬مثل ‪ bow thruster , FD fan‬کمپرسور کولر و ‪. ...‬‬

‫بیشتر موتور ها به وسیله ی مانیتورینگ غیر مستقیم دما به وسیله ی اندازه گیری جریان جاری شده در خط منبع انجام می شود‪ .‬این روش از‬
‫یک رله ی اضافه جریان الکترومغناطیسی یا گرمایی با تاخیر زمانی )‪ (OCR‬در راه انداز موتور استفاده می کند‪ .‬این سیستم طوری طراحی شده‬
‫که اگر موتور جریان زیادی بکشد‪ ،‬چون به طور مکانیکی اضافه بار دارد‪ OCR ،‬سیم پیچ کنتکتور را قبل از اینکه اضافه گرمای شدید اتفاق بیفتد‬
‫‪،‬قطع می کند‪( .‬بعذ تنظیم تاخیر زمانی )‬

‫بیشترین اضافه جریان زمانی است که موتور گیر کرده باشد‪ .‬این جریان راه اندازی ‪ 5‬برابر بیشتر از جریان با بار کامل است‪ .‬کنتاکتور قادر خواهد‬
‫بود تا این جریان را سریع و ایمن قطع کند‪.‬‬

‫‪93‬‬ ‫)‪Resistance temperature device (RTD‬‬

 ‫اگر اتصال کوتاه در موتور اتفاق بیوفتد‪ ،‬راه انداز یا کابل منبع ‪ ،‬و سپس یک خطای جریان بزرگ ایجاد می شود ‪.‬‬

‫اگر کنتاکتور بخواهد در زمان اتصال کوتاه ‪ ،‬از مدار خارج شده و مدار باز شود‪ ،‬قوس الکتریکی شدیدی در کنتاکت هایش اتفاق خواهد افتاد ‪ .‬که‬
‫ممکن است در قطع جریان خطا وقفه ایجاد کند‪ .‬طوالنی شدن جریان اتصال کوتاه باعث آسی های جدی به موتور ‪ ،‬راه انداز و کابل می شود که‬
‫ریسک آتش الکتریکی را به همراه خواهد داشت‪ .‬برای جلوگیری از این اتفاق مجموعه ای از فیوز ها و یا یک قطع کن مدار در باالی کنتاکتور تعبیه‬
‫شده که بدون وقفه فعال شده تا از کنتاکتور در مقابل خطای اتصال کوتاه حفاظت کند‪.‬‬

‫مهم است که مشخصه های قطع کردن ‪ OCR‬و فیوز‪ /‬قطع کن مدار همانطور که در شکل ‪ 4.20‬نشان داده شده ‪ ،‬با هم در ارتباط اند‪ .‬بنابراین‬
‫کنتاکتور اضافه جریان گرمایی عمل می کند در حالی که فیوز‪/‬قطع کن مدار جریان های خطای اتصال کوتاه را وقفه می اندازد‪ .‬این هماهنگی‬
‫کنتاکتور با فیوز معموال حفاظت پشتیبان نامیده می شود‪.‬‬

‫سوال‬

‫چه مقدار جریان باید برای ‪ OCR‬تنظیم شود؟‬

‫جواب‬

‫برای حفاظت یک موتور مدرن ‪ OCR ، 94 CMR‬گرمایی باید روی رنج جریان با بار کامل موتور تنظیم شود‪ .‬این کار این طمینان را می دهد که قطع‬
‫شدن در دو ساعت با ‪ %105‬جریان با بار کامل اتفاق نخواهد افتاد ‪ .‬در ‪ %120‬جریان بار کامل ‪ ،‬قعط شدن در مدت دو ساعت ایجاد می شود‪.‬‬

‫باید در نظر داشت که فیوز های موتور برای نباید برای رنج جریان انتخاب شوند بلکه برای مشخصه ی معکوس جریان به زمان )‪. (I/t‬‬

‫این یعنی به نظر نمی رسد که رنج جریان فیوز ها ی استفاده شده برای حفاظت یک موتور ‪ ،‬هیچ رابطه ی مستقیمی با ‪ FLC‬موتور داشته‬
‫باشد‪.‬‬

‫فیوز های استفاده شده برای حفاظت پشتیبان برای مدار های موتور ‪ ،‬مشخصه های زمان به جریان ویژه ای دارند‪ .‬معموال جریان های ثابتی را‬
‫انتقال می دهند که دقیقا کمتر از رنج ظرفیت اجازه داده شده ی آن تا در زمان راه اندازی ‪ ، DOL‬برای مدت کوتاهی به جریان اجازه جاری شدن‬
‫بدهد‪.‬‬
‫بنابراین در برابر اضافه جریان های معمول مدار را حفاظت نمی کنند اما موتور و منبع اصلی را در برابر حطای اتصال کوتاه حفاظت می کنند‪ .‬فیوز‬
‫های طراحی شده برای حفاظت مدار پشتیبان موتور ‪ ،‬یک رنج دائمی محدود شده دارند که رنج ‪ M‬نامیده می شود که با مشخصه های فیوزی‬
‫آن ها مقایسه می شود‪.‬‬

‫دراین صورت طراحی یک فیوز معمولی برای مدار های موتور باید به صورت ”‪“32M64‬باشد که به معنی جریان دائمی ‪ 32‬آمپر و رنج جریان ‪ 63‬آمپر‬
‫برای زمان راه اندازی خواهد بود‪.‬‬

‫‪94‬‬ ‫‪Continuous Maximum Rating‬‬

 ‫سوال‬

‫یک موتور به وسیله ی یک ‪ OCR‬و فیوز های پشتیبان حفاظت شده است ‪ .‬آیا دمای موتور می تواندبدون اینکه به وسیله ی مدار حفاظتی قطع‬
‫شود‪ ،‬از رنج خود تجاوز کند؟‬

‫جواب‬

‫بله!‬

‫اگرچه اضاف جریان معموال به وسیله ی کشیدن جریان به وسیله ی موتور‪ ،‬که باال تر از مقدار رنج آن مشخص شده است‪ ،‬چند وضعیت دیگر نیز‬
‫می توانند روی اضافه جریان موتور تاثیر بگذارند‪.‬‬

‫به عنوان مثال ‪ :‬دمای زیاد محیط ‪ ،‬تهویه ی ناکافی ‪ ،‬راه اندازی ستاره مثلث که روی ستاره گیر کرده باشد‪ ،‬استارت و استاپ زیاد‪،‬بیرینگ های‬
‫شفت خشک یا ساییده شده‪.‬‬

‫برای این حالت ها‪ ،‬حفاظت سیم پیچ های موتور می توانند فقط از طریق حفاظت دمای مستقیم انجام شود‪.‬‬

‫سه نوع رله ی اضافه جریان برای حفاظت موتور وجود دارد‪:‬‬

‫الکترونیک‬

‫حرارتی‬

‫الکترومغناطیسی‬

‫رله ی اضافه جریان معکوس زمان )‪ (OCIT‬الکترونیکی شدیدا جایگزین رله های الکترومغناطیسی شده اند که هیچ نوع قطعه ی متحرک ندارند (به‬
‫جز رله ی قطع خروجی آن ها) و مشخصه های قطع آن ها بسیار قابل اطمینان بوده و می تواند با مدار موتور تطابق داشته باشد‪ .‬این نوع رله ها‬
‫قوی تر ‪ ،‬کوچک تر و سبک تر از معادل الکترومغناطیسی خود هستند‪.‬‬

‫یک بلوک دیاگرام از یک ‪OCR‬الکترونیکی در شکل ‪ 4.21‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫بلوک دیاگرام یک رله ی الکترونیکی ‪ OCIT‬نشان می دهد که تنظیمات جریان و زمان می تواند در یک رنج کوچک و محدود تنظیم شود تا با زمان‬
‫راه اندازی و ‪ FLC‬موتور تطبیق داشته باشد‪ .‬عملکرد تست دستی ‪ OCR‬می تواند با یک تنظیم ثابت معموال ‪ 6‬برابر ‪ FLC‬و زمان قطع ‪ ،‬به کار‬
‫گرفته شود که می تواند با مشخصه جریان ‪ /‬زمان شرکت سازنده مقایسه و اندازه گیری شود‪.‬‬

‫اگرچه قطعات الکترومغناطیسی با تاخیر زمانی می توانند حفاظی کافی در مقابل اضافه بار زیاد به موتور باشند‪ ،‬که به خوبی در دمای کمتر از‬
‫دمای حداکثر خود کار می کنند‪ ،‬اما در مقابل رنج دائمی حداکثر موتور )‪ ،(CMR‬نامناسب عمل می کنند‪.‬‬

‫بیشتر موتور های ‪ LV‬به وسیله ی ‪ OCR‬های حرارتی نه چندان گرانقیمت حفاظت شده اند‪ OCR .‬های حرارتی معکوس زمان ‪ ،‬معموال با نوار‬
‫باریک دو فلزی (بیمتال) کار می کنند که در شکل ‪ 4.22‬نشان داده شده است‪ .‬این نوار ها به وسیله ی جریان موتور گرم شده و با توجه به حرارت‬
‫خم می شوند‪ .‬اگر موتور جریان اضافه بار بکشد‪ ،‬نوار ها به صورت کنتاکت های ‪ normally –closed‬یا )‪ (NC‬عمل می کنند که برق کنتاکتور را قطع‬
‫کرده و موتور را متوقف می کند‪.‬‬
 ‫حداقل جریان قطع یک قطعه می تواند در یک رنج کوچک تغییر کند‪ .‬این تنظیم ‪ ،‬فاصله ی نوار را که باید قبل از عمل کردن کنتاکت قرار بگیرد را‬
‫تنظیم می کند‪.‬‬

‫برای موتور های بزرگ‪ ،‬هیتر ها جریان کامل موتور را حمل نمی کنند‪ .‬بلکه از ترانسفورمر های جریان تغذیه می شوندکه متناسبا جریان موتور را‬
‫تضعیف می کند بنابراین قطعات کوچکتر و هیتر های کوچک تر مورد استفاده قرار می گیرند‪.‬‬

‫برای عملکرد صحیح ‪ ،‬موتور های القایی باید به منبع سه فاز ‪ a.c.‬وصل شوند‪ .‬زمان راه اندازی ممکن است به کار خود ادامه دهد حتی اگر یکی‬
‫از فاز های منبع قطع شود‪ .‬که تک فاز ‪95‬نامیده می شود و باعث می شود که موتور بسوزد‪.‬‬

‫تک فاز شدن ‪ ،‬همانطور که در شکل ‪ 4.23‬نشان داده شده است‪ ،‬معموال زمانی اتفاق می افتد که یکی از سه فیوز پشتیبان سه فاز خراب‬
‫شود یا اگر یکی از کنتاکت های کنتاکتور مدار باز شود‪ .‬اثر تک فاز شدن باعث افزایش جریان دو خط باقی مانده می شود و باعث می شود که‬
‫موتور صدای زیادی ایجاد کند که دلیل آن گشتاور نامناسب تولید شده در موتور است ‪.‬‬

‫افزایش در خط جریان به دلیل تک فاز شدن به وسیله ی حفاظت ‪ OCR‬قابل تشخیص خواهد بود‪ .‬سه المنت حرارتی یک ‪ OCR‬طوری طراحی‬
‫شده اند که وقتی گرمای نابرابر روی نوار بیمتال‪ ،‬تفاضلی ایجاد می کندکه باعث قطع کنتاکتور موتور توسط ‪ OCR‬می شود‪.‬‬

‫برای ماشین های با ‪ HV‬باال ‪ ،‬یک قطعه ی جداگانه که رله ی ترتیب فاز منفی‪ 96‬نامیده می شود‪ ،‬برای اندازه گیری میزان نابرابری جریان موتور‬
‫وجود دارد‪.‬‬

‫برای موتور های با اتصال ستاره ‪ ،‬جریان های فاز و خط برابر هستند بنابراین ‪ OCR‬به خط وصل شده و دقیقا جریان سیم پیچ را اندازه می گیرد‪.‬‬
‫اگر تنظیمات اضافه جریان در زمان تک فاز شدن از حد خود تجاوز کند‪ ،‬موتور قطع خواهد شد‪.‬‬

‫این حالت برای اتصال مثلث آسان نخواهد بود‪ .‬معموال جریان خط به صورت فازور بین دو فاز سیم پیچ های موتور تقیسم شده است‪.‬‬

‫‪ 95‬به صورت عامیانه این اتفاق دو فاز شدن گفته می شود اما نویسنده به ‪ single phasing‬اشاره کرده است‪.‬‬
‫‪96‬‬ ‫)‪Negative Phase Sequence (NPS‬‬
 ‫جریان فاز فقط نصف جریان خط است ‪:‬‬

‫وق تی که یکی از خط ها مدار باز شد‪ ،‬حالت سه فاز متعادل دیگر وجود ندارد‪ .‬و مجموعه ی جریان های خط و فاز متعادل نیستند‪.‬‬

‫جدول زیر مقادیر معمل جریان های خط و فاز ذر زمان تک فاز شدن در موتور های مختلف را نشان می دهد‪ .‬شکل ‪.4.23‬‬

‫‪0‬‬

‫در نظر داشته باشید جریان در سیم پیچ ‪ c‬به طور قابل مالحضه ای از دو سیم پیچ دیگر بیشتر است‪ .‬حالتی را ببینید که موتور در ‪ %60‬بار کامل‬
‫است وقتی که حالت تک فاز اتفاق می افتد‪،‬جریان های خط ‪ %102‬مقدار بار کامل است اما جریان سیم پیچ ‪ 131% c‬مقدار بار کامل است‪.‬‬
‫‪ 102%‬جریان خط احتماال احتماال یک ‪ OCR‬متصل به خط را قطع نمی کند و موتور وصل باقی می ماند‪ .‬اگرچه اضافه گرمای داخل سیم پیچ ‪C‬‬
‫موتور سریعا موجب خرابی آن می شود‪.‬‬

‫موتور ها می توانند در مقابل این حالت به وسیله ی رله ی نوع تفاضلی که در زمان جریان های نامتعادل فعال می شوند‪ ،‬حفاظت شود‪ .‬در‬
‫حقیقت بیشتر ‪ OCR‬های جدید این مشخصه ی حفاظتی در مقابل تکفاز شدن را به عنوان یک مشخصه ی معمول دارند‪ .‬یک عملکرد تفاضلی در‬
‫شکل ‪ 4.24‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫اگر تکفاز شدن زمانی که موتور روی یک بار سبک اتفاق بیوفتد‪ ،‬موتور ببه کار خود ادامه داده مگر اینکه مدار حفاظتی کنتاکتور فعال شود‪.‬‬

‫اگر موتور متوقف شد‪ ،‬ریست نخواهد شد‪ .‬وقتی کنتاکتتو بسته شد‪ ،‬موتور جریان راه اندازی خواهد کشید اما گشتاور گردشی نخواهد داشت‪.‬‬
‫طوری تنظیم شده تا به جریان راه اندازی اجازه دهد ‪ ،‬در حالت های معمول سرعت خوذ را به اندازه کافی افزایش دهد‪ .‬بودن وجود تهویه در ‪OCR‬‬
‫موتور های ثابت‪ ،‬این تاخیر زمانی باعث اضافه گرمای شدید و خطرناک می شود‪ .‬و از آن بد تر‪ ،‬اگر کاربر تالش کند تا موتور را چند بار راه اندازی‬
‫مجدد کند‪ ،‬باعث سوختن موتور می شود‪.‬اگر یک موتور در دو تالش شروع به کار نکند‪ ،‬باید دلیل این مشکل بررسی شود‪.‬‬

‫حفاظت ولتاژ پایین در سیستم توزیع که موتور را تغذیه می کند ‪ ،‬ضروری است‪ .‬اگر ولتاژ به طور کلی از بین برود و یا ‪ blackout‬اتفاق بیوفتد‪ ،‬همه‬
‫ی موتور ها باید از منبع قطع شوند‪ .‬این کار برای جلوگیری از شروع مجدد همه ی موتور ها با هم می شود که شوک جریان زیادی را نتیجه می‬
‫دهد و باعث قطع شدن ژنراتور می شود‪ .‬موتور ها باید با یک ترتیب کنترل شده ‪ ،‬بعد از قطع منبع راه اندازی مجدد شوند‪.‬‬

‫حفاظت ولتاژ پایین )‪ (UV‬برای موتور های ‪ LV‬به راحتی به وسیله ی کنتاکتور موتور ‪ spring loaded‬قابل فراهم آمدن است ‪ .‬چون وقتی که منبع‬
‫ولتاژ پایین بیاید ‪،‬قطع می شود‪ .‬برای موتور های ‪ HV‬عملکرد حفاظتی ولتاژ پایین ‪ ،‬به وسیله ی یک رله ی جداگانه نسبت به کارکرد ‪ OCR‬ویا‬
‫قسمتی از یک موتور با رله ی مخصوص خود که با سایر قسمت های حفاظتی در ارتباط است ‪ ،‬انجام می شود‪.‬‬
‫وقی منبع برق وصل شد‪ ،‬موتور تا زمانی که سیم پیچ کنتاکتور برق دار نشد‪ ،‬شروع به کار نمی کند‪ .‬که برای این کار معموال نیاز به کاربر اسست‬
‫تا دکمه ی استارت ‪ /‬استاپ را قبل از ترتیب راه اندازی فشار دهد‪.‬‬

‫برای بار های ویژه ‪ ،‬راه اندازی مجدد ممکن است به طور خودکار و به وسیله ی سیستم راه اندازیی ترتیبی انجام شود‪ .‬سیستم این اطمینان ا‬
‫می دهد که سرویس های ویژه به طور خودکار بعد از ‪ ، blackout‬با وصل مجدد منبع انرژی ‪ ،‬راه اندازی مجدد خواهند شد‪.‬‬

‫رله های تایمر استارتر ها ی موتور های ویژه طوری تنظیم شده اند تا با ترتیبی منظم‪ ،‬شروع به کار کنند‪.‬‬

‫‪ 4.9‬موتور های تک فاز‬

‫موتور های توان پایین برای ابزار قدرت‪ ،‬یخچال ها ‪ ،‬جارو برقی ‪ ،‬لوازم خانگی و ‪ ...‬معوال با ‪ 220‬ولت متناوب با فرکانس ‪ 60/50‬هرتز تغذیه می‬
‫شوند‪.‬‬

‫انواع معمول موتور ها ‪:‬‬

‫موتور های القایی با فاز جدا ) ‪(split-phase‬‬

‫موتور القایی با راه اندازی خازنی‬

‫موتور القایی قطب سایه بانی ) ‪(shaded pole‬‬

‫موتور کموتاتور ‪a.c.‬‬

‫موتور های القایی با فاز جدا ) ‪:(split-phase‬‬

‫یک موتور القایی تک فاز یک روتور قفسه ای شبیه به نوع سه فاز دارد‪.‬یک سیم پیچ استاتور تکی ‪ ،‬یک میدان مغناطیسی ضربان دار تولید می‬
‫کند وقتی که با جریان متناوب تک فاز انرژی دار می شود‪ .‬این میدان نمی تواند یک نیروی چرخان روی موتور قفسه ای ایجاد کند‪.‬‬

‫یک روش معمول که نیروی چرخشی ایجاد می کند‪ ،‬به کار گیری ‪ 2‬سیم پیچ استاتور که ‪ 90‬درجه نسبت به یکدیگر هستند و هر دو به یک منبع‬
‫متصل شده اند‪ .‬این موتور ) ‪ (split-phase‬است ‪ .‬برای استفاده از یک میدان مغناطیسی شیفتینگ‪ ( ،‬در گرو آن القای یک نیروی چرجشی در روتور‬
‫) ‪ ،‬یک سیم پیچ به طور الکتریکی و به وسیله ی اضافه کردن خازن به صورت سری با یکی از سیم پیچ ها ‪ ،‬شیفت فاز می شود‪.‬‬

‫موتور های القایی با راه انداز خازنی ‪:‬‬

‫وقتی یک موتور استارت شده تا شروع به کار کند‪ ،‬مدار سیم پیچ فاز اضافی ممکن است قطع شده باشد و روتور به وسیله ی فلوی مغناطیسی‬
‫به چرخش خود ادامه دهد‪ .‬که این موتور با استارت خازن نامیده می شود که فقط برای راه اندازی بار های خیلی ضعیف ‪ ،‬مناسب است‪.‬‬

‫برای استارت و راه اندازی ‪ ،‬دو خازن در مدار نشان داده شده در شکل ‪ 4.25‬استفاده شده اند‪.‬‬

‫در طول زمان استارت ‪ ،‬دو خازن موازی یک زاویه ی فاز بزرگ نسیت به جریان سیم پیچ ”‪“S‬می سازند‪.‬زمانی که روتر سرعت را افزایش می دهد‪،‬‬
‫یک کلید‪ ،‬یکی از خازن ها را از مدار خارج می کند‪ .‬کلید می تواند از نوع سانتریفیوج روی شفت روتور یا یک رله ی تاخیر زمانی با عملکرد جریان‬
‫در یک ترمینال باکس باشد‪ .‬این نوع موتور ها یک استارت و گشتاور رراه اندازی خوب با ظریب توان مناسب می دهد‪ .‬بیشتر موتور های با فاز‬
‫جداب برای سیم پیچ استاتور چهار قطبی طراحی شده اند بنابراین در فرکانس ‪ 50‬هرتز ‪ ،‬سرعت (فلوی ) سنکرون آن ‪ 25‬دور در ثانیه و یا ‪1500‬‬
‫دور در دقیقه می باشد‪.‬‬
 ‫مانند همه موتور های القایی ‪ ،‬روتور لغزش خواهد داشت و باعث می شود که سرعت شفت حدود ‪ 24‬دور در ثانیه ویا ‪ 1440‬دور در دقیقه در‬
‫زمان بدون بار خواهد بود‪ .‬یک موتور القایی تک فاز با لغزش بیشتری راه اندازی می شود و بازده کمتری نسبت به معادل سه فاز خود دارد‪.‬‬

‫موتور القایی قطب سایه بانی ) ‪:(shaded pole‬‬

‫این نوع موتور یک ماشین با گشتاور پایین است که برای کار های با توان پایین مثل پنکه های خنک کننده ی کوچک در اجاق ها و تجهیزات‬
‫الکترونیک به کار می رود‪.‬‬

‫شکل ‪ 4.26‬نشان می دهد که چطور هر قطب برجسته ی استاتور ‪ ،‬یک سیم مسی ضخیم را که ‪shading ring‬نامیده می شود‪ ،‬حمل می کند‪،‬‬
‫شکافته شده است‪ .‬فلوی ‪ a.c.‬ضربان دار ‪ ،‬هر نصف قطب را تقسیم می کند اما تاخیر زمانی در قسمت ‪ shading ring‬وجود دارد‪ .‬این به یک‬
‫جریان القایی در حلقه وابسته است که نسبت به تغییر جریان در قسمت ‪ shaded‬مخالف می کند‪ .‬برای روتور این تاخیر به شکل شیفت فلو‬
‫سراسر سطح قطب نمایان می شود که روتور را به وسیله ی عملکرد معمول موتور القایی‪ ،‬با خود می شکد‪ .‬مشخصا گشتاور ایجاد شده خیلی‬
‫موثر نبوده و برای موتر موثر نیست اما برای کاربرد های توان پایین و خیلی کوچک قیمتی مناسب دارد‪ .‬مثل همه ی موتورهای القایی سرعت پایه‬
‫ی شفت به وسیله فرکانس منبع تعیین می شود ‪.‬بنابراین در فرکانس ‪ 50‬هرتز حداکثر سرعت ‪ 3000‬دور در دقیقه است و بار شفت باعث‬
‫خواهد شد که روترو زیر این مقدار ‪ ،‬لیز بخورد ‪.‬‬

‫موتور با کموتاتور ‪: a.c.‬‬

‫اساس طراحی ساخت موتور های ‪ d.c.‬است تا به طور موثر روی یک منبع ولتاژ ‪ a.c.‬عمل کند‪ .‬شکل ‪. 4.27‬‬

‫فلوی تولید شده به وسیله ی سیم پیچ های اتصال سری استاتور است و‬ ‫‪‬‬ ‫است که‬ ‫گشتاور تولید شده ی شفت به صورت ‪T  .I‬‬
‫خواهد بود که این موتور تکفاز ‪a.c.‬‬ ‫‪T I‬‬ ‫‪2‬‬
‫همان جریان تولید می شود‪ ،‬گشتاور لزوما‬ ‫‪ I‬جریان آرمیچر (و منبع ) در روتور است‪ .‬وقتی ‪‬‬
‫را قوی تر از نوع القایی می کند‪.‬‬

‫در ولتاژ ‪ 220‬ولت ‪ a.c.‬سرعت شفت روی بار های کم معموال ‪ 12000‬تا ‪ 18000‬دور در دقیقه است و به راحتی به وسیله ی یک مجموعه‬
‫مقاومت سری اضافه ‪ ،‬و یا رگوالتور الکترونیکی ولتاژ‪ ،‬قابل کنترل خواهد بود ‪.‬سرعت به سرعت با افزایش گشتاور بار افت خواهد کرد‪.‬‬
 ‫این نوع موتور ها اساسا به طور متناوب در تجهیزاتی با رنج چند صد وات استفاده می شوند (توان پایین) ‪ .‬مثال های معمول می تواند شامل‬
‫دریل قدرتی ‪ ،‬ساندرز ‪ ،‬مخلوط کن ‪ ،‬جارو برقی ‪ ،‬اره مویی استفاده می شوند‪.‬‬

‫‪97‬‬
‫کنتاک ت زغال و کموتاتور باعث ایجاد جرقه در کاربرد های معمول می شود که روی رادیو یا تلویزیون ایجاد نویز می کند ‪.‬بنابراین یک سرکوبگر‬
‫معموال در این موتور ها عبیه شده است‪.‬‬

‫‪4.10‬نگهداری‬

‫نگهداری موتور های القایی با روتور قفسه ای سیار ساده است‪:‬‬

‫مقاومت عایق را باال نگه دارید و مقاومت کنتاکت را پایین‪.‬‬

‫به دقت روغکن کاری انجام شود و یک فاصله هوایی یکدست ایجاد گردد‪.‬‬

‫مطمئن شوید که قسمت های داخلی و خارجی تمیز و خشک باشد ‪.‬‬

‫این نیاز ها را برطرف کنید و باید سرویس های بدون خرابی برای موتور های القایی انجام شود‪.‬‬

‫سوال‬

‫رایج ترین دلیل خرابی موتور های القایی چیست؟‬

‫جواب‬

‫خطای عایق استاتور به دلیل رطوبت ‪ ،‬اصلی ترین مشکل موتور های دریایی است‪.‬‬

‫موتور های با تهویه ی باز بیشتر در معرض خطر قرار دارند‪،‬مخصوصا وقتی که برای مدت طوالنی از آن ها استفاده نشود‪.‬‬

‫هیتر های ضد چگالی باید مرتبا بازرسی شوند تا از درست کار کردن آن اطمینان حاصل شود تا موتور به درستی خشک شود‪.‬‬

‫‪------‬‬

‫برای همه ی موتور ها ‪ ،‬تمیزی جزوی از واجبات است‪ .‬یک تمیز کردن منظم و معمولی برای پاک کردن خاک‪ ،‬کثیفی ‪ ،‬گریس و روغن از داخل و‬
‫خارج موتور ‪ ،‬امری ضروری است‪.‬پاک کردن سطح خارجی برای موتور های دائم کار هم الزم است‪ .‬گرمای ایجاد شده در این موتور ها به وسیله‬
‫ی سطح خارجی آن از بین خواهد رفت‪ .‬یک الیه ی ضخیم از خاک باعث می شود که گرمای خارج شده کم شود در نتیجه باعث افزایش دما در‬
‫سطح موتور می شود‪ .‬خاک و کثیفی داخلی در موتور های با تهویه ی باز باید مرتبا به وسیله ی دمنده (پمپ باد) و یا جدا کردن قسمت تهویه و‬
‫با وسایل پاک کننده تمیز شود‪.‬‬

‫اگر موتور ها باید با دمنده تمیز شوند‪ ،‬هوای استفاده شده برای این کار باید کامال خشک باشد و فشار نباید از ‪ 1.75‬بار بیشتر باشد‪ .‬اگر فشار‬
‫بیشتر از این مقدار باشد‪ ،‬این نیرو باعث می شود تا کثیفی با قدرت به سیم پیچ عایق بچسبد تا اینکه از بین برود‪.‬‬

‫وقتی از دمنده برای یک موتور استفاده می شود‪ ،‬به خاطر داشته باشیدکه بقیه ی موتور های آن قسمت را با حفاظ پوشانده تا در مقابل کثیفی‬
‫از آن ها حفاظت کند‪ .‬تمیز کردن با جارو برقی بهتر از دمنده است‪.‬‬

‫سوال‬

‫هر چند وقت یکبار موتور باید تمیز شود‪.‬‬

‫جواب‬

‫اساسا این کار به وسیله ی شرایط محلی و نوع تهویه مشخص می شود‪ .‬فقط سطوح خارجی موتور های کامال حفاظ دار نیاز به تمیز کردن دوره‬
‫ای دارند‪ .‬اما برای موتور های با تهویه ی باز ‪ ،‬هم داخل و هم خارج آن باید مورد توجه باشند‪.‬داخل موتور های حفاظ دار می توانند در زمانی که‬
‫بالبیرینگ های خراب جایگزین شوند‪ ،‬تمیز گردند‪ .‬موتور های در نواحی که تعداد قابل توجهی گرد و غبار در آن وجود دارد‪ ،‬مثل ‪ hatch cover‬حتما‬
‫نیاز به تمیز کردن بیشتری نسبت به سایر موتور ها دارند‪.‬‬

‫‪--------‬‬

‫‪97‬‬ ‫‪Suppressor‬‬
 ‫آلودگی ایجاد شده به وسیله ی روغن و گریس که از بلبرینگ موتور ها ایجاد می شود‪ ،‬یکی از دالیل خطای عایق بندی است‪ .‬عایق باید به‬
‫وسیله ی برس کاری و یا اسپری زدن با یکی از محصوالت تمیز کننده ی مایع موجود‪ ،‬پاک شود‪.‬متاسفانه موتور های آلوده نیاز به غوطه ور شدن‬
‫سیم پیچ استاتور در ماده تمیز کننده دارند‪.‬‬

‫حفاظ و کاور های خراب یا از دست رفته ی بلبرینگ باید تغویض یا تعمیر شوند تا از نشت دوباره ی گریس جلوگیری به عمل بیاورند‪.‬‬

‫زمانی که یک موتور تمیز کردن و سرویس باز می شود‪ ،‬باید به دقت بررسی شود ‪ .‬در این صورت خطا می تواند قبل از اینکه خرابی بزرگی به بار‬
‫بیاورد‪ ،‬شناسایی خواهد شد‪.‬‬

‫استاتور‬

‫به سیم پیچ های استاتور برای عایق های آسیب دیده به علت قرار دادن بی توجه روتور درون استاتور دقت شود ‪ .‬عایق رنگ پریده یک نشانه از‬
‫داغ شده زیاد سیم پیچ است ‪ .‬دلیل داغ شدن زیاد اضافه دما باید بررسی و قبل از قرار گرفتن موتور در جای خود‪ ،‬اصالح شود ‪.‬‬

‫هسته ی استاتور به دقت برای نشانه ای از برخورد با روتور تست شود‪.‬که معموال به وسیله ی بلبرینگ فرسوده ایجاد می شود‪.‬حتی ساییدگی‬
‫خیلی کم روتور به ستاتور ‪ ،‬باعث ایجاد گرمای الزم برای خراب کردن عایق استاتور می شود‪ .‬در این صورت بلبرینگ باید جایگزین شود‪.‬‬

‫صفحات هسته با روکش استیل که به صورت بدی قرار داده شده اند ممکن است نقطه ی داغی را زمانی که موتور در حال کار است ایجاد کنند‪.‬‬
‫که دلیل آن تلفات آهن ‪ 98‬باعث افزایش قسمت های آسیب دیده می شود‪ .‬زمانی که موتور با بلبرینگ جدید در جای خود قرار گرفت‪ ،‬دمای کار‬
‫موتور باید بررسی شود‪.‬بعد از زمانی کوتاه که سرویس‪ ،‬موتور باید پیاده شده و بررسی رنگ پریدگی در هسته انجام شود‪ ،‬تا محل گرما را‬
‫نشان بدهد‪ .‬اگر به نقطه ی داغ هسته مشکوک شدید ‪ ،‬باید موتور را کامال باز کرده و برای روکش دادن ‪ ،‬تمیز کردن و عایق بندی دوباره آماده‬
‫کرد که مسلما این کار باید در خشکی انجام شود‪.‬‬

‫خواندن مقاومت عایق بهترین راه تشخیص وجود رطوبت در سیم پیچ های موتور است‪ .‬خرابی ناشی از خطای عایق معموال یک خطای ارت‪،‬‬
‫اتصال کوتاه به یک فاز یا خطای فاز به فاز را نتیجه می دهد‪.‬‬

‫سوال‬

‫مقاومت عایق بین فاز ها در موتور های القایی چطور بررسی می شود‪.‬‬

‫جواب‬

‫موتور های بزرگ معموال شش ترمینال دارند که به این معنی است که همه ی شش انتهای آن سیم پیچ های استاتور به بلوک ترمینال وصل‬
‫شده اند‪.‬ارتباط بین ترمینال ها معموال ستاره یا مثلث به موتور وصل شده است‪ .‬پایه های منبع را قطع کرده و ارتباط ها را جدا کنید ‪ .‬مانند شکل‬
‫‪ 4.28‬فاز ها رابا کمک یک تستر مقاومت عایق تست کنید‪.‬‬

‫یک مشکل می تواند روی موتور های با ترمینال سه تایی کوچک رخ می دهد اینکه اتصال ستاره یا مثلث در داخل آن ایجاد شده است‪ .‬فقط یک‬
‫انتها از هر سه سیم پیچ در بلوک ترمینال ها در دسترس است‪.‬مقاومت عایق فاز به فاز را نمی تواند در این حالت بررسی کرد‪ .‬اگر یک موتور سه‬
‫ترمینال باید برای تعمیر باز شود‪ ،‬از تعمیر کننده بخواهید که آن را تبدیل به شش ترمینال کند‪.‬‬

‫‪98‬‬ ‫‪Fe Losses‬‬

 ‫برینگ ها‬

‫موتور های القایی به وسیله ی برینگ های توپی و غلطکی محکم شده اند‪ .‬این نوع برینگ ها تنومند و قابل اطمینان هستند و اگر به درستی قرار‬
‫بگیرند و تمیز کاری و روغن کاری آن ها به موقع انجام شوذ‪ ،‬دردسر زیادی ایجاد نمی کنند‪ .‬بیشتر مهندسین اعالم می کنند که وقتی یک برینگ‬
‫به نظر درست کار می کند‪ ،‬نباید دستکاری شوند‪.‬‬

‫نتایج‪ ،‬نمونه های دوره ای و آنالیز دستگاه تشخیص لرزش قابل حمل ‪ ،‬می تواند روشی مناسب برای تشخیص شروغ یک خطا برای برینگ‬
‫باشد‪ .‬دمای بیرینگ‪ ،‬مثل استفاده از آشکار ساز های جایگدازی شده ویا بررسی نقطه ای به وسیله ی دستگاه مادون قرمز از جمله روش های‬
‫بررسی سالمت بیرینگ شفت است‪.‬‬

‫در غیر این صورت پیش بینی خرابی برینگ ( با هر درجه از یقین ) قبل از اینکه طول عمر آن به پایان برسد ‪ ،‬آسان نخواهد بود‪ .‬همچنین بازرسی‬
‫آسیب قسمت های متحرک و جاهایی را که به راحتی قابل دیدن نیست نشان ندهد‪ .‬بهترین سیاست جدید کردن برینگ به عنوان قسمتی از‬
‫برنامه ی نگهداری با برنامه است‪ .‬اگر به علت گرانی و یا کمبود وقت‪ ،‬امکان این کار وجود ندارد‪ ،‬برینگ باید برداشته شده ‪ ،‬تمیز و بررسی دقیق‬
‫شود تا نشانه ای از آسیب پیدا کنید تا دوباره دچار خرابی تعویض یا تعمیر بیرینگ نشوید‪.‬‬

‫قبل از باز کردن یک برینگ‪ ،‬مطمئن شوید که شفت دور آن کامال تمیز و خشک باشد‪ .‬سازندگان پیشنهاد می دهند که تاجاییکه ممکن است‬
‫برینگ از شفت جدا نشود ‪ ،‬اما تمیز کردن و بررسی هرچهه بهتر زمانی صورت می گیرد که برینگ از شفت جدا شده باشد‪ .‬اگر گوه و ‪ puller‬با‬
‫اندازه ی صحیح استفاده شود ‪ ،‬در آوردن برینگ آسیبی به آن وارد نمی کند‪ .‬برینگ ها باید تمیز شده و در حالل مثل پارافین تمیز یا ‪clean white‬‬
‫‪spirit‬غوطه ور باشند‪ .‬سپس کامال ذر یک هوای فشرده ی تمیز خشک با فشار بسیار زیاد(جت ) خشک شوند‪ .‬بیرینگ نباید به وسیله ی جت‬
‫هوا چرخانده شود چون لغزیدن (سراندن ) باعث آسیب به قسمت های چرخان و متحرک می شود‪.‬‬

‫زمانی که خشک شد‪ ،‬برینگ باید کمی روغن زده شود‪ .‬هر مواد به جا مانده از ذرات فلز‪ ،‬مثل خرده ی برنج ‪ ،‬فرسودگی ‪ cage‬را نشان می دهد‬
‫و برینگ باید تعویض شود‪ .‬اگر مدرکی دال بر ذرات فلز پیدا نشد‪ ،‬به دقت قسمت های متحرک و چرخان را برای نشانه ای از فرسودگی و آسیب‬
‫بررسی کنید‪ Race .‬داخلی را با یک دست نگه دارید و ‪ race‬خارجی را با دست دیگر به آرامی بچرخانید ‪ .‬هر گونه چسبندگی و ناصافی در زمان‬
‫چرخش اگر وجود داشت باید برینگ دوباره مایع تمیز کننده شستشو شود‪ .‬و اگر چسبندگی از بین نرفت‪ ،‬برینگ باید از دور خارج شود‪ .‬به همین‬
‫صورت برینگ های با نشانه های آسیب ‪ ،‬داغ شدن و خوردگی و آن دسته از برینگ هایی که مقدار قابل توجهی انحرافل دارند هم باید تعویض‬
‫گردند‪.‬‬

‫در زمان قرار دادن برینگ در شفت‪ ،‬شفت باید تمیز باشد و الیه ی نازک از یک روغن سبک دور آن را گرفته باشد‪ .‬بیرینگ را در دور شفت قرار داده‬
‫وبا یک جسم دایره ای (لوله ) برینگ را به درون شفت فشار دهید‪ .‬جسم لوله ای باید روی ‪race‬درونی قرار بگیرد و تا حد امکان به شفت نزدیک‬
‫باشد‪ .‬برینگ های بزرگ را می توان به وسیله ی گرم کردن از ‪ 5‬تا ‪ 10‬دقیقه درون روغن معدنی تمیز تا دمای ‪ 80‬درجه سانتیگراد‪ ،‬کمک کرد تا‬
‫راحت تر درون شفت قرار بگیرد‪ .‬بیریگ ها باید به وسیله ی نوع و مقدار گریس که به وسیله ی شرکت سازنده پیشنهاد می شود‪ ،‬گریس کاری‬
‫شوند‪ .‬حدود یک سوم تا نصف بیرینگ بایدبه وسیله ی گریس پر شود‪ .‬اضافه گریس باعث جلو رفتن و اصطحکاک می شود که نتیجه ی آن گرما‬
‫‪ ،‬اکسید شدن گریس می شود که امکان نشتی از ‪ seal‬ها می شود‪.‬‬

‫با توجه به اینکه دمای محیط باال و لرزش بیش از اندازه که بیشتر موتور های تحمل می کنند‪ ،‬عمر گریس کوتاه می شود و گریس کاری جدید‬
‫باید در مدت مشخص انجام شود‪ .‬مگر اینکه بدنه برینگ دارای سوراخ تهویه باشد و اجازه دهد گریس اضافه از آن خارج شود ‪ .‬الزم است که بدنه‬
‫ی برینگ قبل از گریس کاری جدید کامال پاک شود‪ .‬به دلیل لرزش روی کشتی ‪ ،‬وقتی موتور کار نمی کند‪ ،‬برینگ می تواند آسیب ببیند‪.‬‬

‫شفت موتور های بزرگ باید به طور تناوبی به اندازه یک چهارم دور چرخانده شود تا آسیب لرزش به برینگ ها را حداقل کند‪.‬‬

‫روتور‬

‫همانطور که دریافتید ‪ ،‬نگهداری موتور های القایی روتور قفسه ای بیشتر به سیم پیچ های استاتور و برینگ ها گرایش دارد‪ .‬روتور های قفسه ای‬
‫در حالت عادی نیاز به نگهداری ندارند و یا به نگهداری بسیار کمی نیاز دارند‪ .‬بررسی برای عالئمی از آسیب و گرمی زیاد در سیم پیچ قفسه ای‬
‫و هسته ی روکش استیل ‪ .‬مطمئن شوید همه ی کانال های تهویه ی هسته تمیز و عاری از آلودگی هستند‪ .‬اگر یک فن داخلی به کار گرفته‬
‫شود‪ ،‬باید در حالت خوب باشد اگر برای تولید یک هوای خنک کافی فراهم آماده اند‪.‬‬

‫سوال‬

‫یک موتور القایی روتور قفسه ای در آب دریا شناور شده و مقاومت عایق آن به صفر مگا اهم رسیده است‪ .‬روش تعمیر موتور چطور است؟‬

‫جواب‬

‫مشکل اصلی بازگرداندن مقاومت عایق سیم پیچ استاتور به مقدار باال است‪ .‬این با سه روش زیر به دست خواهد آمد‪.‬‬

‫تمیز کردن‬

‫خشک کردن‬
 ‫دوباره جال دادن‬

‫آلودگی با نمک می تواند با شستشو توسط آب تمیز و تازه از بین برود ‪ .‬هر گریس یا روغن روی سیم پیچ باید با استفاده از مایع ضد گریس مثل‬
‫‪ Armaclean‬پاک شود‪.‬‬

‫سیم پیچ استاتور باید با هیتر های الکتریکی توان پایین یا المپ با تعدادی تهویه برای خروج رطوبت خشک شود‪.‬‬

‫م تناوبا ‪ ،‬سیم پیچ ها می اوتنند به وسیله ی تزریق جریان از ست جوشکاری یا از یک ترانسفورمر تزریق ویژه گرما داده شوند‪ .‬مطمئن شوید‬
‫سطح جریان تزریقی را زیر رنج موتور با بار کامل باشد‪.‬‬

‫با سیم پیچ های تمیز و خشک‪ ،‬اگر تست مقاومت عایق بعد از چند ساعت باال ماند‪ ،‬چند روکش با کیفیت خوب برای صیقل دادن عایق استفاده‬
‫کنید ‪.‬‬

‫‪---‬‬

‫راه انداز موتور و سایر تجهیزات کنترل باید مرتبا بررسی شوند تا آیتم های زیر بررسی و به طور صحیح نگهداری شوند‪.‬‬

‫محفظه ‪:‬‬

‫به دنبال توده ی خاک و زنگ زدگی باشید‪ .‬هر گونه قسمت های پوسیده باید تمیز و دوباره رنگ آمیزی شوند‪ .‬پیچ های ثابت راه اندازی و اتصاالت‬
‫ارت دقیقا در جایی که ارزش زیادی دارد‪ ،‬مانند ‪ steering flat‬و ‪ forcastle‬باید تست و بررسی شود‪.‬‬

‫کنتاکتور ها و رله ها‪:‬‬

‫هر گونه عالمتی از گرمای زیادی و از بین رفتن اتصاالت باید بررسی شود‪ .‬هر گونه خاک و گریس باید از قطعات عایق پاک شوند تا از پایین آمدن‬
‫ولتاژ به وسیله ی ‪ surface tracking‬جلوگیری کند‪ .‬مطمئن شوید که آرمیچر مغناطیسی کنتاکتور ها به آزادی حرکت می کند‪ .‬هر گونه خاک و‬
‫زنگ از سطوح مغناطیسی که ممکن است از بسته شدن صحیح جلوگیری کند‪ ،‬پاک شوند‪.‬‬

‫کنتاکت ها ‪:‬‬

‫به دنبال نا صافی بیش از حد و سختی ناشی از سوختگی باشید‪ .‬کنتاکت های مسی ممکن است با استفاده از سوهان خوب ‪ ،‬صاف‬
‫شوند‪.‬اکسید مس که به صورت مقاومت باال عمل می کند‪ ،‬با استفاده از کاغذ شیشه ای قابل پاک شدن است‪ .‬کنتاکت های آلیاژ نقره نباید‬
‫سوهان کشیده شوند اکسید نقره هم به عنوان هادی خوب عمل می کند‪ .‬یک الیه ی نازک از روغن الکتریکی کنتاکت ها به زیاد شدن طول عمر‬
‫کنتاکت ها کمک زیادی می کند‪ .‬وقتی که نیاز است کنتاکت ها‪ ،‬شوند‪ ،‬هم قسمت متحرک و هم قسمت ثابت باید عوض گردد‪.‬‬

‫فشار فنر کنتاکت و مقایسه ی آن با فنر های مجاور برای عملکرد همزمان ‪ ،‬ضروری است‪ .‬فیوز های قدرت و کنترل کنتاکت ها باید نسبت به‬
‫اضافه گرما تست شوند و تیغه ی کنتاکت روی نگه دارنده ی فیوز باید روغن کاری شوند‪.‬‬

‫ارتباطات‪:‬‬

‫همه ی اتصاالت قدرت و کنترل باید نسبت به سختی و عالئمی از اضافه گرما تست شوند‪ .‬پایه های انعطاف پذیر باید نسبت به فرسودگی و‬
‫شکستگی بررسی شوند‪.‬‬

‫رله های اضافه جریان ‪:‬‬

‫تنظیمات مناسب موتور انجام شده باشد (باتوجه به جریان با بار کامل موتور )‪.‬‬

‫به دنبال کثیفی گریس یا خوردگی و آزاد بودن قسمت های متحرک باشید ( برای ‪ OCR‬الکترونیکی ‪ ،‬حزکت ممکن نیست ) ‪.‬‬

‫تست عملکرد رله ی اضافه جریان فقط با تزریق جریان کالیبره شده ممکن خواهد بود‪.‬‬

‫عملکرد کنترل ‪:‬‬

‫ترتیب کار کرد سیستم را در زمان کار معمول موتور‪ ،‬کنترل و خاموش کردن آن بررسی کنید ‪ .‬به دنبال جرغه های بیش از اندازه در کنتاکت ها‬
‫باشید‪ ( .‬فقط برای کنتاکت های نوع باز ممکن است) ‪ .‬به خاطر داشته باشید تا عملکرد استاپ اضطراری و ریست اتوماتیک را بررسی کنید‪.‬‬
 ‫فصل ‪5‬‬
‫سرویس های الکتریکی وابسته‬

‫معرفی‬

‫برای اطمینان از محیط کاری ایمن‪ ،‬یا در زمان های استراحت در قسمت های مختلف محل استراحت کشتی )‪ ، (accommodation‬تناسب‬
‫مناسبی (قابل قبولی ) در سیستم الکتریکی تولید شده باید وجود داشته باشد که در سرویس های وابسته به دست می آید‪.‬‬

‫روشنایی دور عرشه کشتی ‪ ،‬موتور خانه‪ ،‬و محل استراحت ‪ ،‬برای داشتن سطح روشنایی مختص خود‪ ،‬چراغ های متفاوتی در خود جا داده اند و‬
‫بذای آن ها طراحی شده است تا به طور ایمن بتوان در آن ها کار و زندگی کرد‪.‬‬

‫سرویس های هتل برای دخیره ی غذا ‪ ،‬آماده سازی و آشپزی ‪،‬به همراه سیستم خنک کننده ی محل استراحت و سرویس لباس شویی ‪ ،‬برای‬
‫نگهداری کلی دریانوردان ‪ ،‬الزم هستند‪.‬‬

‫این فصل روشنایی ‪ ،‬فریزر ‪ ،‬سیستم خنک کننده راا به همراه آشپزخانه و سرویس شستشو‪ ،‬بررسی خواهد کرد‪ .‬به عالوه حفاظت بدنه به‬
‫وسیله ی روش حفاظت جریان کاتدی و منابع باتری هم مورد بررسی قرار خواهد گرفت‪.‬‬

‫‪ 5.1‬روشنایی کشتی‬

‫قبال کاربرد اصلی برق در کشتی ها ‪ ،‬فقط برای روشنایی بود ‪ .‬فانوس های دریایی روغنی دارای ریسک آتش سوزی باالیی بودند و المپ های‬
‫‪( trimmer‬صاف کننده ) ناوبری کشتی در زمان طوفان‪ ،‬به سختی قابل تعمیر و نگهداری بود‪.‬‬

‫برای داشتن بخش های ایمن و راحت برای روشنایی ‪ ،‬رنج وسیعی از وسایل روشنایی در کشتی مورد استفاده قرار می گیرد‪.‬رنج المپ های‬
‫استفاده شده از چند وات ‪ ،‬برای المپ های نشاندهنده ی خطا شروع شده و تا چند کیلو وات برای ‪ searchlight‬و ‪ ( floodlight‬مثل پروژکتور‬
‫کانال سوئز ) وجود دارد‪.‬‬

‫میزان روشنایی پخش شده در یک ناحیه به وسیله ی لومینانس متر قابل بررسی است که در )‪ lux (lx‬کالیبره شده است‪ .‬یک لوکس روشنایی‬
‫است ‪ .‬که لومن واحد فلوی نورانی است‪.‬‬ ‫) ‪(lm / m 2‬‬ ‫یک لومن بر متر مربع‬

‫به عنوان مثال بار گیری کانتینر نیاز به حداقل سطح روشنایی ‪ 50‬لوکس دارد‪.‬در حالی اتاق کنترل موتور خانه نیاز به سطح روشنایی ‪ 500‬لوکس‬
‫دارد‪.‬‬

‫استاندارد های روشنایی حداقل برای فضایی که خدمه ی کشتی هستند ‪ ،‬برای کشتی های رجیستر شده در انگلستان‪ ،‬در ‪‘’ The Merchant‬‬
‫) ‪ Shipping (Crew Accommodation ) Regulation‬قرارداده شده و تعیین شده است‬

‫بازده روشنایی یک المپ یه صورت نسبت لومنس به وات در نظر گرفته شده است‪ .‬این بازده در اثر زمان کاهش پیدا می کند‪ .‬چون میزان‬
‫لومنس در طول زمان به تدریج کم می شود در حالی میزان توان مصرفی (وات) ثابت باقی می ماند‪ .‬کثافت روی رفلکتور المپ و شیشه ی المپ‬
‫هم باعث کاهش بازدهی لومنس خواهد شد‪.‬‬

‫جایگزینی گروهی المپ ها در بیشتر اوقات برای شرکت های کشتیرانی به علت اقتصادی تر بودن و راحت تر بودن بیشتر مورد توجه است تا‬
‫اینکه المپ ها را به صورت تک تک و در صورت خراب شدن تعویض گردد‪ .‬تمیز کردن لوازم روشنایی هم می تواند در زمان تعویض گروهی المپ ها‬
‫انجام شود تا بازده ی روشنایی را در سطح باال نگه دارد‪.‬‬

‫کالهک های انتهای المپ انواع مختلف ومتفاوتی دارد اما رایج ترین آن ها نوع سرپیچی و (سر نیزه ای ) ‪ bayonet‬هستند‪ .‬اسامی قدیمی آن ها‬
‫به عنوان مثال ‪ GES 99‬و ‪ BC 100‬بودند که دوباره طراحی شده اند تا نوع کالهک و ابعاد آن را نشان دهند‪ .‬مجموعه ای از اسامی قدیمی و کد‬
‫های جریان های آن ها در زیر لیست شده است‪.‬‬

‫حرف اول کد جریان ‪ ،‬نوع کالهک )‪ (Edison or Bayonet‬را نشان می دهد‪ .‬عدد اول قطر بیرونی دهنه ی کالهک یا پیچ را در مقیاس میلیمتر نشان‬
‫می دهد‪.‬عدد بعدی طول کل و عدد آخر (اگر در لیست باشد) قطر پیچ (فلنج ) را نشان می دهد‪.‬‬

‫‪99‬‬ ‫‪Goliath Edison Screw‬‬

‫‪100‬‬ ‫‪Bayonet Cap‬‬
 ‫عموما ‪ ،‬نور افکن ها در یکی از دو نوع المپ های معمولی دسته بندی می شوند‪:‬‬

‫المپ نئون‬

‫المپ تخلبه ای‬

‫‪ 5.2‬المپ های نئون‬

‫رایج ترین نوع المپ استفاده شده برای روشنایی عمومی ‪ ،‬المپ با فیالمان ساده است که در شکل ‪ 5.1‬نشان داده شده است‪ .‬یک جریان از‬
‫یک سیم تنگستن ساده عبور می کند که زمانی که شورع به تابیدن می کند‪ ،‬دمایی حدود ‪ 3000‬درجه سانتی گراد تولید می کند‬

‫المپ شیشه ای با یک گاز فاقد نیروی جنبشی مانند نیتروژن و یا آرگون پر می وشود که کمک می کند تا تبخیر فیالمان را کاهش دهد که باعث‬
‫افزایش عمر المپ تا حدود ‪ 1000‬ساعت می شود‪ .‬رنج توان المپ از ‪ 15‬وات تا ‪ 1000‬وات موجود است‪.‬‬

‫المپ فیالمانی معمول ‪،‬المپ ‪ GLS 101‬نامیده می شود‪ .‬تغییر اساسی صورت گرفته روی طراحی المپ قرار دادن یک فیالمان با سیم پیچ‬
‫پیچیده‪ 102‬شده است که عمر المپ های توان پایین (تا ‪ 150‬وات) را افزایش می دهد که به عنوان المپ های با عمر دو برابر شناخته شده است‪.‬‬
‫مخصوصا المپ های با ساختمان تقویت شده ( سخت سرویس‪ 103‬نامیده می شود) دارای فیالمان محکم برای استفاده در مناطقی که در آن‬
‫احتمال لرزش و شوک زیاد است‪ ،‬وجود دارد ‪ .‬این نوع المپ ها برای المپ های قابل حمل دستی بسیار مناسب است‪.‬‬

‫انواع دیگر شامل ‪ :‬المپ با حباب شفاف ‪ ،‬المپ یخی (صدفی ) برای کاهش درخشندگی زیاد ‪ ،‬ساختمان لوله ای ‪ ،‬المپ ال رفلکتور ئاخلی ‪ ،‬الپم‬
‫های دکوری ( مثل المپ شمعی ) و المپ های گرمایی است‪.‬‬

‫‪101‬‬ ‫‪General Lighting Service‬‬

‫‪102‬‬ ‫‪Coiled-coil‬‬
‫‪103 Rough-Service‬‬
 ‫رنج توان المپ های معمول و متوسط خروجی نور آن ها (برای منبع ‪ 240‬ولت ) به صورت ‪:‬‬

‫سوال‬

‫بازده نوری المپ ‪ 100‬وات تک سیم و سیم پیچ پیچیده شده را تخمین بزنید‪.‬‬

‫جواب‬

‫بازده = لومن خروجی ‪ /‬توان های ورودی =‬

‫‪ 1160/100= 11.6lm/w‬و ‪12.6lm/w‬‬

‫نوع تغییر یافته ی مشهور المپ های نئون‪ ،‬المپ تنگستن‪ -‬هالوژنی است‪ .‬ساختار این نوع المپ یک حباب یا استوانه ی پر شده با کوارتز است‬
‫که شامل بخار هالوژن مثل بروم یا ید هم هست ‪.‬وقتی که فیالمان گرم می شود‪،‬ذره های تنگستن بخار شده با بخار هالوژن ترکیب می شود‬
‫تا هالید تنگستن را شکل دهد‪ .‬در دمای باالی فیالمان ‪ ،‬بخار تنگستن روی فیالمان دوباره شکل می گیرد‪ .‬این پروسه ی باز سازی مکررا ادامه‬
‫پیدا می کند و یک عمل خود تمیز سازی روی سطح داخلی لوله یا حباب ایجاد می کند‪ .‬در المپ های معمول ‪ GLS‬تبخیر شدن تنگستن ناشی از‬
‫فیالمان باعث یک سیاه سازی (تیره شدن ) حباب شیشه ای می شود که در المپ هالوژن‪-‬تنگستن این اثر حذف شده است‪ .‬دو شکل اصلی‬
‫برای طراحی المپ های تنگستن – هالوژن ‪ ،‬نوع دو سر خطی (کالس ‪ )K‬و نوع تک سر (کالس ‪ )M‬هستند که در شکل ‪ 5.2‬نشان داده شده اند‪.‬‬
‫المپ های تنگستن –هالوژن خطی باید در حالت افقی استفاده شوند در غیر این صورت بخار هالوژن روی قسمت پایینی جمع شده که نتیجه ی‬
‫آن تیره شدن سریع لوله و کاهش عمر آن می شود‪ .‬هم نوع خطی و هم نوع حبابی برای نمایشگر ها ‪floodlighting ،‬و ‪ spotlighting‬مناسب‬
‫هستند‪.‬‬

‫مثال های المپ های تنگستن –هالوژن در زیر با جزییات آمده اند‪.‬‬

‫نوع دو سر خطی ( رنج ولتاژ ‪ 240‬ولت با عمر تقریبی ‪ 2000‬ساعت )‬

‫نوع تک سر ‪:‬‬

‫المپ های تنگستن‪ -‬هالوژن باید به دقت نصب شوند‪ .‬اگر سطح خروجی حباب یا استوانه ی کوارتز با دست کثیف یا گریسی دست زده شود‪،‬‬
‫خطای ممکن است روی دهد که ناشی از شکستن یا ترک خوردن سریع شیشه خواهد بود‪ .‬فقط انتهای استوانه را دست بزنید و یا از کاغذ برای‬
‫جدا زدن آن کمک بگیرید‪.‬اگر سهوا به آن دست زدید شیشه ی المپ باید حالل ییسی ) ‪ ، (spirit solvent‬تتراکلراید کربن یا تریکلرواتیلن پاک‬
‫شود‪.‬‬

‫المپ تخلیه ای‬

‫خروجی روشنایی یک المپ تخلیه ای به وسیله ی یک فلوی جریان در یک قوس الکتریکی بین دو الکترود درون بخار فلز و گاز در المپ لوله ای یا‬
‫حبابی ایجاد می شود‪.‬‬

‫رایج ترین بخار های فلز در المپ های تخلیه ای ‪:‬‬

‫جیوه ( همانگونه که در لوله فلورسنت استفاده شده‬

‫سدیم‬
 ‫انواع المپ های سدیم و جیوه ای فشار باال و پایین وجود دارد‪.‬‬

‫ولتاژ مناسب بین الکترود های یک المپ تخلیه ای قرار می گیرد که باعث قوس می گردد که درون گاز تخلیه می شود‪ .‬این یونیزه شدن گاز ‪ ،‬یک‬
‫نور مرئی مستقیم یا به وسیله ی انتشار ثانویه از یک روکش فسفری روی دیواره ی شیشه ای المپ ایجاد می کند‪.‬‬

‫جریان المپ تخلیه ای باید به دقت کنترل شود تا خروجی المپ مناسب را ثابت نگه دارد در این صورت به نوعی محدود کننده ی جریان باالست‬
‫نیاز خواهد داشت‪ .‬این باالست گاهی اوقات یک واسط القایی با هسته ی آهنی ( سیم پیچ چک ) است اما ترانسفورماتور های ویژه و مدار‬
‫رگوالتور باالست الکترونیکی هم استفاده می شود‪ .‬باالست باید با المپ همخوانی داشته باشد ‪ (.‬مثال یک المپ ‪ 20‬وات استوانه ای فلرسنت‬
‫باید باالست مخصوص ‪ 20‬وات داشته باشد) تا از عملکرد صحیح المپ برای بازدهی نور بیشترو عمر بیشتر ‪ ،‬اطمینان حاصل شود‪.‬‬

‫فلورسنت جیوه ای‬

‫این نوع المپ هم در انواع پر فشار و کم فشار موجود است‬

‫نوع المپ فلورسنت جیوه ای کم فشار‬

‫مثال کامال مشخص از این نوع فلورسنت استوانه ای در شکل نشان داده شده است‪.‬‬

‫این نوع المپ به صورت ‪ MCF‬کالس بندی شده است ) ‪(M=mercury , C= Low Pressure , F= Fluorescent coating‬‬

‫دورون سطح استوانه ی شیشه ای ‪ ،‬به وسیله ی یک فسفر فلورسنت پوشیده شده است که که نور سفید پخش می کند‪.‬‬

‫تغییر در ماده ی فسفر ‪ ،‬رنگ نور های مختلفی ایجاد می کند که رایج ترین آن ها‬

‫رنگ ‪29‬‬ ‫سفید گرم‬

‫رنگ ‪32‬‬ ‫سفید گرم دولوکس‬

‫رنگ ‪33‬‬ ‫آفتابی‬

‫رنگ ‪35‬‬ ‫سفید‬

‫استوانه های فلورسنت در طول های ‪ 150‬میلیمتر تا ‪ 2400‬میلیمتر با رنج توان ‪ 4‬تا ‪ 125‬وات موجود است‪ .‬انتهای المپ ها معموال به وسیله ی‬
‫نگهدارنده با دو پین یا دو پین مینیاتوری برای استوانه های کوچکتر وجود دارد‪ .‬بازدهی معمول برای المپ فلورسنت حدود ‪ 70 lm/w‬با طول عمر‬
‫متوسط ‪ 5000‬ساعت است‪.‬‬

‫برای راه اندازی یک المپ فلورسنت باید گاز های پرشده ی درون آن (معموال آرگون یا کریپتون ) باید به وسیله ی ولتاژی بیشتر از ولتاژ کار معمول‬
‫آن که بین کاتد ها داده می شود‪ ،‬یونیزه بشوند ‪ .‬دو روش معمول برای راه اندازی استوانه ی فلورسنت‪:‬‬
 ‫مدار سوییچ استارت‬

‫مدار راه اندازی سریع با ترانسفورمر مدار‬

‫مدار شکل ‪ 5.4‬نوع مدار سوییچ استارت معمول را نشان می دهد‪.‬‬

‫عمل استارت به وسیله ی یک کلید استارت تخلیه ای آغاز می شود که بین دو انتهای مخالف استوانه وصل شده است‪.‬‬

‫وقتی منبع ولتاژ روی مدار القا شد‪،‬کل ولتاژ اصلی روی کلید استارت ظاهر می شود ‪.‬یک تخلیه بین کنتاکت های استارت ایجاد می شود که‬
‫سریعا داغ شده ‪ ،‬خم شده و به هم برخورد می کنند‪.‬‬

‫این به جریان اجازه می دهد تا درون کاتد های المپ جاری شود که باعث می شود انتهای استوانه ها گرم شده و قبل از استارت واقعی استوانه‬
‫‪ ،‬شروع به درخشیدن کند‪ .‬زمانی که کلید استارت دوباره باز می شود‪ ،‬همانطور که در زمان بسته بودن( ندرخشیدن) شروع به خنک شدن می‬
‫کند‪ ،‬استوانه استارت می خورد‪ .‬وقتی که کلید استارت باز می شود‪ ،‬روی یک مدار سیم پیچ القایی (چک ) وقفه ایجاد می کند که یک ولتاژ‬
‫لحظه ای روی استوانه ایجاد می کند سپس استارت می خورد‪.‬‬

‫حال استوانه ‪ full-away‬است و ولتاژ قوس الکتریکی کاهش یافته ی روی آن به اندازه ی کافی نیست تا تخلیه در استارت را دوباره انجام دهد ‪.‬‬
‫در این صورت کنتاکت آن باز باقی می ماند‪ .‬در حقیقت‪ ،‬در حالت کار معمول‪ ،‬کلید استارت می تواند از مدار خارج (برداشته شود ) و المپ به‬
‫صورت صحیح کار خواهد کرد‪ .‬اما مشخص است که بعد از خاموش شدن بدون کلید استارت‪ ،‬المپ استوانه ای دوباره راه اندازی نخواهد شد‪.‬‬

‫نیاز به دو یا سه بار استارت است تا المپ به صورت عادی کار کند چون کنتاکت های استارتر ممکن است قبل از اینکه کاتد آن ها به طور مناسب‬
‫گرم شده باشند‪ ،‬باز شود‪ .‬این نوع استارت سرد باعث کاهش عمر المپ به وسیله ی ساییدگی ماده ی کاتد شود که باعث چشمک زدن المپ‬
‫می شود‪.‬‬

‫در عملکرد معمول سیم پیچ چک به عنوان یک راکتانس سری عمل می کند تا جریان تخلیه ی المپ را کاهش دهد‪.‬‬

‫تیرگی انتهای استوانه یک نشانه مشخص از پایان عمر عمر مفید آن است‪.‬‬

‫هر بار که کلید استارت بسته می شود ‪ ،‬یک جریان لحظه ای بزرگ روی سیم پیچ چک می افتد که باعث افزایش دمای آن می شود‪ .‬سو سو‬
‫زدن بیش از حد المپ باید سریعا با تعویض المپ یا استارت‪ ،‬درست شود‪ .‬بیشتر سیم پیچ های چک ها در یک پلی استر قابل سفت شدن در‬
‫مقابل گرما با بدنه ی استیل قرار داده شده اند‪.‬‬

‫زمانی که خطای ارتی در چک اتفاق بیفتد مدار باز در آن اتفاق می افتد که به راحتی با اهم متر قابل تشخیص خواهد بود‪ .‬تعمیر سیم پیچ چک‬
‫امکان پذیر نخواهد بود و باید به طور کامل با چک هم رنج خود جایگزین شود‪ .‬به طور مشابه استارتر ها هم باید فقط با نوع مشاابه خود که با‬
‫اندازه ی استوانه هم خوانی دارد جایگزین شود‪.‬‬

‫یک مثال از مدار استارت سریع ترانسفورمر در شکل ‪ 5.5‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫تخلیه ی المپ در سریع ترین زمانی که کاتد ها به دمای کاری خود برسند انجام خواهد شد‪ .‬یک اثر خازنی بین کاتد ها و فلز کاری پایه را یونیزه‬
‫می کند در نتیجه استوانه سریع تر استارت می خورد‪.‬‬

‫بیشتر استوانه ها مسیر هادی در روکش فسفری دارند و یا متناوبا یک سیم لخت مخصوص ارت بین انتهای کالهک ها قرار داده شده تا به‬
‫پروسه ی استارت کمک کند‪ .‬باالست ترانسفورمر یک استارت سریع خواهد داد ‪.‬اما مشکالتی در دمای محیط پایین‪ ،‬ولتاژ منبع کم و ارتینگ‬
‫ضعیف ایجاد خواهد شد‪ .‬خیلی از دیگر تغییرات مدار های استارت سریع ‪ ،‬استفاده از ترانسفورمر ها و تاثیرات رزونانس استفاده شده اند‪.‬‬
 ‫خازن ها با استوانه های تخلیه استفاده شده اند تا ‪:‬‬

‫اصالح ضریب توان ‪(PFC)104‬‬

‫توقف تداخل رادیویی ‪(RIS)105‬‬

‫خازن ‪ PFC‬برای افزایش ضریب توان منبع تا حدود ‪ 0.9‬پس فاز استفاده شده اند‪ .‬بدون این خازن ‪ ،‬ضریب توان ممکن است تا ‪ 0.2‬پس فاز برسد‬
‫که دلیل آن اندوکتانس باالی سیم پیچ چک است تا جریان را ‪ 4‬تا ‪ 5‬برابر مقدار معمول کند‪.‬برای یک استوانه ی ‪ 125‬وات‪ ،‬مقدار ‪ PFC‬حدود ‪7.2‬‬
‫میکروفاراد معمول است‪.‬‬

‫تداخل رادیویی از تخلیه ی استوانه ها به وسیله ی پروسه ی یونیزه شدن تخلیه درون استوانه ایجاد می شود‪ .‬که این تداخل به وسیله ی یک‬
‫خازن قرار داده شده در انتهای لوله (دو طرف) متوقف می شود‪ .‬مدار های ‪ glow-switch‬خازن ‪ RIS‬در حقیقت در درون استارتر قرار دارد‪.‬مقدار‬
‫معمول خازن ‪ RIS‬حدود ‪ 0.0005‬میکروفاراد است‪.‬‬

‫کلید های استارتر با یک تاخیر دهنده زمان الکترونیکی ‪ ،‬می تواند برای حذف چشمک (سو سو) زدن در کلید روشن‪ ،‬استفاده شود‪.‬‬

‫مدار باالست الکترونیکی می تواند برای بهبود بازده ی نوری و ضریب توان منبع به وسیله ی افزایش فرکانس المپ حدود ‪ 300‬کیلو هرتز استفاده‬
‫شود‪.‬‬

‫سوال‬

‫اگر خازن ‪ RIS‬نتواند در یک ‪ glow-switch‬اتصال کوتاه ایجاد کند‪،‬چه اتفاقی خواهد افتاد ؟‬

‫جواب‬

‫استوانه استارت نمی خورد اما انتهای آن روشن می شود در حالی که چک داغ شده و در نهایت می سوزد‪ .‬اتفاق مشابهی رخ خواهد داد اگر‬
‫قسمت های لخت ‪ BI-metal‬استارتر به همدیگر جوش بخورند‪.‬‬

‫فلورسنت نوع جیوه ای با فشار باال‬

‫یک المپ فشار باالی معمول و مدار آن در شکل ‪ 5.6‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫این نوع المپ به صورت ‪ MBF‬کد گذاری شده است ( ‪. ) M= mercury , B = high pressure , F = fluorescent coating‬‬

‫یک پسوند ممکن است‪ -‬به کد ها اضافه شود که به صورت ‪ /U‬یا ‪ /V‬می باشد که معنی آن ‪ :‬این المپ برای قرار گرفتن به صورت فراگیر یا افقی‬
‫به ترتیب قرار گرفته است ‪ .‬مثال ‪. MBF/U‬‬

‫المپ جیوه ای فشار باال در رنج و اندازه های مختلف از ‪ 50‬تا ‪ 1000‬وات وجود دارند و در سرپیچ های نوع ‪ ES‬ویا ‪ GES‬قرار داده شده اند‪ .‬بازده ی‬
‫نوری آن بین ‪ lm/W 60 – 40‬با طول عمر متوسط ‪ 7500‬ساعت می باشد‪.‬‬

‫حدود چند دقیقه طول می کشد تا نور المپ به میزان حداکثر خود برسد‪ .‬وقتی که المپ خاموش و به سرعت روشن شود‪ ،‬دوباره استارت نخواهد‬
‫خورد چون فشار بخار از این اتفاق جلوگیری می کند‪ .‬استارت زمانی اتفاق می افتد که استوانه تخلیه به طور کافی خنک شده باشد‪.‬‬

‫یونیزه شدن گاز المپ بین الکترود ثانویه که نزدیک به یکی از الکترود های اصلی قرار دارد که استوانه را گرم می کند و یک قوس الکتریکی بین‬
‫الکترود های اصلی ایجاد می شود صورت می گیرد ((( صفحه ‪ pdf 130‬نیاز به باز خوانی دارد))‪.‬‬

‫‪104‬‬ ‫‪Power Factor Correction‬‬

‫‪105‬‬ ‫‪Radio Interference Suppression‬‬
 ‫جیوه که روی استوانه متراکم شده بود‪ ،‬بخار شده و قوس الکتریکی اصلی در آن اتفاق می افتد‪ .‬الکترود ثانویه زمانی که فشار المپ باال رفت‬
‫عملیات را متوقف می کند‪.‬‬

‫بخار سدیم‬

‫این ‪ ،‬مانند المپ های جیوه ای ‪ ،‬در انواع فشار پایین و فشار باال وجود دارند‪.‬‬

‫نوع بخار سدیم فشار پایین‬ ‫•‬

‫یک المپ سدیم فشار پایین به صورت ) ‪ SOX (SO = sodium vapour , X = standard single-ended lamp of integral construction‬کد گذاری شده‬
‫است‪.‬‬

‫شکل این المپ و مدار آن در شکل ‪ 5.7‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫المپ یک قوس ‪ U‬مانند دارد که شامل سدیم فلزی و یک گاز خنثی (راکد) مانند نئون می شود‪ .‬رنج توان مصرفی رایج ‪ 135 ، 90 ،55 ،35 ،‬و‬
‫‪ 180‬وات است که بازده نوری آن از ‪150‬تا ‪ lm/w 175‬با عمر متوسط ‪ 6000‬ساعت می باشد‪.‬‬

‫المپ توان پایین سدیمی نیاز به یک ولتاژ باال (‪ 650-480‬ولت) دارد که باالست ترانسفورمر مخصوص یا مدار باالست الکترونیکی هم نیاز دارد‪.‬‬

‫وقتی اولین بار روشن شود‪ ،‬المپ ‪ SOX‬یک نور قرمز ساتع می کند که به معنی این است تخلیه ابتدا درون گاز نئون انجام شده است‪ .‬زمانی که‬
‫المپ گرم می شود‪ ،‬سدیم شروع به بخار شدن می کند تا تخلیه از نئون را ‪ take over‬کند که باعث می شود رنگ المپ از قرمز به زرد تغییر پیدا‬
‫کند‪.‬مدت زمان الازم برای رسیدن به روشنایی نهایی بین ‪6‬تا ‪ 15‬دقیقه است‪.‬‬

‫نوع بخار سدیم فشار پایین‬ ‫•‬

‫شکل این المپ و مدار آن در شکل ‪ 5.7‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫نوع معمول این المپ به صورت ) ‪ SON ( SO = sodium vapor , N= high pressure‬کد گذاری شده است اما دو نوع دیگر نام گذاری به صورت ‪SON-T‬‬
‫(استوانه ای شیشه روشن) و نوع ‪ ( SON-TD‬استوانه ای با دو انتها ی روشن کوارتزی ) است‪.‬‬

‫المپ ‪ SON‬مجموعه ی وسیعی از روشنایی با نور سفید طالیی به ما می دهد‪ .‬استارت الپمپ به وسیله ی پالس ولتاژ باال از یک مدار جرقه ای‬
‫الکترونیکی بدست می آید و زمانی که قوس الکتریکی اصلی شروع شد‪ ،‬از کار می افتد‪.‬‬

‫تاخیر زمانی ‪ 5‬دقیقه ای نیاز است تا میزان روشنایی به حداکثر مقدار خود برسد اما معموال در کمتر از یک دقیقه بعد از خاموش کردن و خارج‬
‫شدن از حالت گرم دوباره استارت می خورد‪.‬‬

‫رنج توان مصرفی المپ ‪ SON‬از ‪ 70‬تا ‪ 1000‬وات و بازده نوری آن بین ‪ 80‬تا ‪ lm/w 120‬است‪.‬‬
 ‫اثر ولتاژ روی روشنایی‬

‫معموال ‪ ،‬همه المپ ها طوری طراحی شده اند تا نوری خروجی مطابق با رنج ولتاژ خود تولید کنند‪ .‬اضافه ولتاژ روی یک المپ روشن ‪ ،‬نور سفید تر‬
‫و روشن تری ایجاد می کند چون دمای فیالمان افزایش می یابد ‪ .‬اگرچه طول عمر آن به شدت کاهش پیدا می کند‪ .‬افزایش ‪ %5‬ولتاژ ‪ ،‬عمر المپ‬
‫تا ‪ 50‬درصد کاهش پیدا می کند‪.‬‬

‫برعکس کاهش منبع ولتاژ طول عمر یک المپ ‪ GLS‬را افزایش می دهد اما نور ضعیف تر و قرمز تری ساتع می کند‪ .‬المپ های با رنج ولتاژ ‪240‬‬
‫ولت معموال در سیستم روشنایی کشتی‪ ،‬با ولتاژ ‪ 220‬ولت کار می کنند‪ .‬این کار عمر المپ را بیش از دوبرابر می کند‪.‬‬

‫تاثیرات مشابه نور خروجی و طول عمر المپ‪ ،‬برای المپ های تخلیه ای وجود دارد اما اگر ولتاژ منبع به شدت کاهش پیدا کند‪( ،‬کمتر از ‪) % 50‬‬
‫تخلیه ی قوس الکتریکی متوقف می شود و دوباره استارت نمی خورد تا اینکه ولتاژ به مقدار نزدیک به مقدار معمول (نرمال ) خود برسد‪ .‬یک‬
‫استوانه ی فلورسنت شروع به سوسو زدن قابل توجهی می کند اگر ولتاژ آن به کمتر از رنج معمول خود برسد‪.‬‬

‫مقدار نرمال شکل موج ولتاژ سینوسی ‪ a.c.‬باعث می شود تا المپ های تخلیه ای در انتهای هر نیم سیکل ‪ ،‬خاموش شوند ‪ 10 .‬میلی ثانیه در‬
‫فرکانس ‪ 50‬هرتز و ‪ 6.7‬میلی ثانیه در فرکانس ‪ 60‬هرتز ‪ .‬اگرچه این نوسان سریع المپ به وسیله ی چشم انسان قابل مشاهده نیست ‪ ،‬اما می‬
‫تواند باعث اثر استروبوسکوپیک ‪ 106‬که شفت های گردان در نزدیکی المپ های تخلیه ای به نظر ثابت ویا با سرعت چرخش بسیار کم به نظر می‬
‫رسند‪ ،‬شود که این نور برای اپراتور های می تواند بسیار خطرناک باشد‪.‬‬

‫سوال‬

‫سه روش برای کم کردن مشکل استروبوسکوپیک را بازگو کنید‬

‫جواب‬

‫استفاده از ترکیب المپ های تخلیه ای و المپ فلورسنت در یک محیط‬ ‫•‬

‫استفاده از المپ تخلیه ای با سرپیچ دوقلو که هر المپ به صورت مدار پیش فاز – پس فاز سیم بندی شده است‪ .‬مثال جریان های‬ ‫•‬
‫المپ جابجایی فاز شده اند در این صورت در زمان های متفاوتی به صفر می رسند ‪ ،‬بنابراین خروجی المپ ها هیچ گاه به طور کامل‬
‫خاموش نمی شود‬
‫در جایی که ولتاژ سه فاز در دسترس است‪ ،‬المپ های تخلیه ای مجاور هم را به فاز های متفاوت (قرمز ‪ ،‬زرد‪ ،‬آبی ) وصل کنید ‪.‬‬ ‫•‬
‫بنابراین نور در این ناحیه هیچ وقت خاموش نخواهد شد‪.‬‬

‫‪ 5.5‬المپ های سیگنال و ناوبری‬

‫تعداد ‪ ،‬موقعیت و رنج قابل رویت بودن المپ های ناوبری روی کشتی ها به وسیله ی سازمان بین المللی دریانوردی ‪ 107‬در قسمت " قوانین بین‬
‫المللی برای جلوگیری از تصادف دریایی‪ " 108‬تعیین شده است‪ .‬در انگلستان ‪ ،‬مقام ملی برای استاندارد های ایمنی ‪ MCA 109 ،‬است‪.‬‬

‫‪113‬‬
‫تا کنون رایج ترین مقررات‪ ،‬داشتن پنچ المپ ناوبری با طراحی ویژه به صورت زیر است ‪ :‬المپ دکل جلو‪ ،110‬دکل اصل ‪(111‬یا دکل عقب‪، ) 112‬چپ‬
‫‪ ،‬راست ‪114‬و عقب کشتی‪ 115‬است‪ .‬شکل ‪. 5.9‬‬

‫دو چراغ لنگر در جلو و عقب کشتی ‪ ،‬که ممکن است از پنل چراغ ناوبری در پل فرماندهی روشن و خاموش شوند‪ .‬المپ های کناری به صورت‬
‫قرمز برای چپ کشتی و سبز برای راستی کشتی است در حالی که سایر چراغ ها سفید هستند‪ .‬برای کشتی های با طول باال تر از ‪ 50‬متر ‪،‬‬
‫چراغ یا چراغ های ‪ masthead‬باید از فاصله ی شش مایل دریایی و سایر المپ های ناوبری باید از فاصله ی سه مایل دریایی قابل دیدن باشد‪.‬‬

‫برای رسیدن به این قابلیت از المپ های رشته ای فیالمان ویژه ای استفاده می شود که رنج توان آن ها ‪ 65‬وات است ‪.‬اما المپ های ‪ 60‬و ‪40‬‬
‫واتی هم در بعضی مواقع اجازه داده شده است‪.‬‬

‫به واسطه ی رعایت ضوابط ایمنی برای المپ های ناوبری ‪ ،‬در عمل از دو سر پیچ در هر قسمت یا دو المپ و نگهدارنده ی المپ در یک سرپیچ‬
‫ذوبل ویژه استفاده می شود ‪.‬‬

‫هر المپ به صورت جداگانه تغذیه ‪ ،‬فیوز ‪ ،‬روشن و خاموش و مانیتور می شود که در پنل المپ های ناوبری در پل فرماندهی قرار دارد‪ .‬توان‬
‫الکتریکی این المپ ها معموال ‪ 220‬ولت است که از قسمت سرویس های ضروری از سوییچ بورد اصلی تغذیه می شود‪.‬‬

‫‪106‬‬ ‫‪Stroboscopic‬‬
‫‪107‬‬ ‫‪IMO‬‬
‫‪108 International Regulations for Preventing Collisions at Sea‬‬
‫‪109 Maritime and Coastguard Athority‬‬
‫‪110 Foremast‬‬
‫‪111 Mainmast‬‬
‫دو ‪112 Aftmast‬‬
‫‪113 Port‬‬
‫‪114 Starboard‬‬
‫‪115 Stern‬‬
 ‫یک منبع انرژی آماده باش یا متغیر ‪ ،‬از سوییچ بورد اضطراری تغذیه می شود‪ .‬یک کلید تغییر وضعیت روی پنل چراغ های ناوبری وجود دارد که‬
‫منبع انرژی اصلی و یا آماده باش را می توان به وسیله ی آن انتخاب کرد‪.‬‬

‫پنل چراغ های ناوبری ‪ ،‬المپ های های نشان دهنده و یک آالرم شنیداری دارد که در صورت خطا در هر المپ یا مدار ‪ ،‬هر مدار المپ ‪ ،‬یک رله ی‬
‫آالرم دارد که جریان المپ را مانیتور می کند‪ .‬این رله می تواند الکترومغناطیسی و یا الکترونیکی باشد‪ .‬یک نمای ساده از المپ ناوبری دوبل با‬
‫توان منبع متغیر در شکل ‪ 5.10‬نشان داده شده است‪ .‬المپ های سیگنال با رنگ های قرمز ‪ ،‬سبز‪ ،‬سفید‪ ،‬و آبی روی دکل سیگنال ها قرار داده‬
‫شده اند که در شکل ‪ 5.11‬مشاهده می شود‪ .‬این المپ ها به طور دقیق ترکیب شده اند که بتواند نیاز های ملی و بین المللی قوانین ناوبری را‬
‫برا آورده کند‪.‬‬

‫نیاز به پایلوت‪ ،‬سالمت‪ ،‬حالت های بار های خطرناک‪،‬و ‪ ...‬به وسیله ی این المپ ها سیگنال بندی شده اند‪ .‬چراغ های چشمک زن سفید‬
‫مخصوص کد مورس هم ممکن است روی این دکل ها تعبیه شود‪.‬‬
 ‫دستور ‪ NUC116‬به صورت دو المپ تمام گرد قرمز به صورت افقی با فاصله ی حداقل دو متر از هم قرار دارند‪ ،‬سیگنال دهی شده است‪ .‬مانند این‬
‫المپ های مهم از منبع ‪ 24‬ولت مستقیم اضطراری تغذیه می شوند اما بعضی از کشتی ها ممکن است از منبع ‪ 220‬ولت اضطراری برای یک‬
‫جفت مکمل ا این المپ ها( ‪ )NUC‬استفاده کنند‪.‬‬

‫روشنایی اضطراری‬

‫با توجه به کالس بندی کشتی ‪ ،‬مثل رو رو ‪ ،‬حامل های گاز و ‪ ...‬و تناژ کشتی ‪ ،‬کنوانسیون ‪ SOLAS 117‬حداقل هایی را برای روشنایی اضطراری‬
‫برای کشتی ها در نظر گرفته است‪.‬‬

‫اتصاالت روشنایی اضطراری به طور ویژه ای مشخص شده اند‪ ،‬مثل صفحه ی قرمز روی آن ها ‪ ،‬تا عملکرد آنها را نشان دهد‪ .‬بیشتر روشنایی‬
‫های اضطراری کشتی ‪ ،‬از سوییچ بورد ‪ 220‬ولت اضطراری کشتی تغذیه می شوند‪.‬‬

‫چند تا از المپ های اضطراری ممکن است از باتری ‪24‬ولت ‪ d.c.‬هم تغذیه شوند‪.‬مثل اتاق رادیو تلفن در پل فرماندهی ‪ ،‬یا در فضای اصلی موتور‬
‫خانه و در اتاق سکان ‪.‬‬

‫بعضی از شرکت های کشتی رانی در فضای فرار موتور خانه‪ ،‬محل زندگی ‪ ،‬و در محل قایق نجات روی عرشه از روشنایی های ویژه ای که‬
‫باتری پشتیبانی می کند استفاده می کنند‪ .‬عموما روشنایی اضطراری در فضای محل اقامت ‪ ،‬طوری طراحی شده اند که به محض قطع برق‬
‫اصلی روشن بشوند‪.‬‬

‫روشنایی های اضطراری در بخش قایق ها ‪ ،‬زمانی که نیاز باشد‪ ،‬روشن می شوند‪ .‬درون قاب یک باتری بدون نیاز به نگهداری قرار دارد که معموال‬
‫از جنس نیکل – کادمیم است و به طور دائم و به آرامی از طریق برق اصلی توسط ترانس تبدیل و مدار یکسو ساز شارژ می شود‪.‬‬

‫باتری وقتی که برق اصلی قطع می شود‪ ،‬قادر خواهد بود به وسیله ی یک اینورتور ‪ d.c.‬به ‪ a.c.‬المپ را تغذیه کند‪ .‬باتری معموال تا چند ساعت‬
‫بیشتر عمل نخواهد کرد‪ .‬به این نوع منبع باتری ‪ ،‬منبع تغذیه ی بدون وقفه ( ‪118 ) ups‬می گویند المپ ها یی که از این نوع باتری پشتیبانی می‬
‫کنند‪ ،‬راه راحتی می توانند با خاموش کردن منبع برق اصلی یا در بعضی موارد به وسیله ی یک کلید تست روی خود المپ ‪ ،‬تست شوند‪.‬‬

‫بازرسی دوره ای و بررسی همه ی المپ های اضطراری ‪ ،‬یک نیاز ضروری برای همه ی کشتی ها است‪.‬‬

‫یک فرار قابل دیدن و با نور ‪ ،‬شک و تردید را کاهش می دهد و به خروجی اضطراری با نظم کمک بسیار خواهد کرد‪.‬‬

‫قرار بگیرند تا مسیر فرار در زمانی که نور‬ ‫‪119‬‬

‫کشتی های مسافربری که بیشتر از ‪ 36‬مسافر حمل می کنند‪ ،‬قانون ‪ A752(18) IMO‬در ‪LLL‬‬
‫روشنایی اضطراری به دلیل دود‪،‬کمتر از میزان موثر خود است‪،‬قابل شناسایی باشد ‪.‬‬

‫یک سیستم ‪ LLL‬باید حداقل ‪ 60‬دقیقه بعد از فعال شدن‪ ،‬کار کند و باید یک خط در مسیر فرار از راهرو را نشان دهد‪.‬‬

‫‪116‬‬ ‫‪Not Under Command‬‬

‫‪117‬‬ ‫‪Safety Of Life At Sea‬‬
‫‪118 Uninterruptable Power Supply‬‬
‫‪119 Low Location Lighting‬‬
 ‫نصب ‪ LLL‬باید حداقل در یک طرف راهرو ‪ ،‬یا روی دیوار با ‪ 300‬میلیمتر از سقف (عرشه) یا روی عرشه با ‪ 150‬میلیمتر فاصله از دیوار باشد‪ .‬در‬
‫راهروی بیشتر از دو متر عرض ‪ ،‬باید روی هر دو سمت نصب گردد‪.‬‬

‫منابع نور ‪ LLL‬ممکن است ‪ LED‬های با توان پایین ‪ ،‬المپ های فلورسنت یا یک از جنس ‪ photoluminescent‬باشند که شامل یک ماده شیمیایی‬
‫است که در زمان تابش یک نور قابل رویت ‪ ،‬انرژی ذخیره می کند‪ .‬از این منابع ‪ LED‬و المپ های فلورسنت موثر تر هستند‪ .‬برای نواحی‬
‫خطرناک‪ ،‬عرشه های ماشین روی ‪ ، ferry‬یک نمونه ذاتا ایمن ‪ Exia‬می تواند نصب گردد‪.‬‬

‫شکل ‪ 5.12‬قسمت های اصلی یک سیستم ‪ LLL‬را نشان می دهد که ‪ LED‬ها روی یک بورد مداری درون یک استوانه ی مستطیل شکل با پلی‬
‫کربنات تمیز پرینت شده سیم کشی شده اند‪ .‬که در انتهای هر طرف به اتصاالت وصل شده است‪ .‬نوع مشابه آن هم وجود دارد که از المپ های‬
‫توان پایین از نوع ‪ incandescent‬استفاده می کند‪.‬‬

‫نگهداری از قسمت های مختلف المپ‬

‫عملکرد المپ های الکتریکی با گذشت زمان بد تر می شود‪ .‬در نهایت خراب می شوند و المپ باید جایگزین شود‪ .‬تعویض المپ یکی از مشخص‬
‫ترین کار های تعمیر و نگهداری است‪ .‬وقتی کلید یک چراغ زده شود و روشن نشود‪ ،‬طبیعی است که باید به خرابی المپ مظنون شد‪ .‬اگر باز‬
‫مشکل حل نشد ‪ ،‬باید به تجهیزات کنترلی المپ تمرکز کرد و منبع برق را باید دنبال کرد‪.‬‬

‫یک المپ ‪ incandescent‬ممکن است ( بدون مدار) با مولتی متر برای هدایت با مقاومت پایین بررسی شود ‪ .‬اگر المپ به نظر سالم می رسد ‪،‬‬
‫باید روی منبع و اتصاالت آن تمرکز کرد‪ .‬تست هدایت و ولتاژ روی منبع ‪ ،‬فیوز ‪ ،MCB ،‬و مدار باالست باید انجام شود‪ .‬به خاطر داشته باشید که‬
‫یک خطای ارت تک فاز روی یک منبع روشنایی دو سیم عایق شده‪ ،‬باعث قطع فیوز نمی شود‪ .‬اگرچه خطای ارت مشابه روی سیستم منبع ارت‬
‫شده ( مانند استفاده از ترانسفورمر ‪ 110‬ولت برای پریز های روی عرشه به منظور استفاده برای وسایل قابل حمل و المپ های دستی ) باعث‬
‫پریدن فیوز خواهد شد‪.‬‬

‫سوال‬

‫چرا یک خطای ارت تک فاز در یک سیستم ارت شده ‪ ،‬باعث پریدن فیوز می شود؟‬

‫جواب‬

‫خطای ارت تک فاز مسیر مقاومتی پایینی را به نول یا نقطه ی مرکزی منبع ایجاد می کند که نتیجه ی آن جریان خطای بزرگ و پریدن فیوز است‪.‬‬

‫چک لیست نگهداری و تعمیر‬

‫به خاطر داشته باشید که اگر یک فیوز از دو فیوز در اثر خطا آسیب دیده باشد‪ ،‬بهتر است بعد ااز رفع عیب ‪،‬هر دو را عوض کنید‪.‬‬

‫زمانی کهدالمپی را عوض می کنید‪ ،‬مطمئن شوید که مدار قطع و کامال جدا شده باشد سپس المپ قبلی را جدا کرده و المپ جدید را جایگزین‬
‫کنید ‪ .‬المپ های شیشه ای و یا استوانه ای ممکن است انتهای آن ها در حالی آن را جدا می کنید ‪ ،‬ترک برداشته و یا شکسته شود‪ .‬اگر منبع‬
‫وصل باشد‪ ،‬احتمال اتصال کوتاه در زمان خارج کردن المپ وجود دارد که باعث قوس الکتریکی با نور زیاد می شود که احتمال سوختگی ‪ ،‬اتش و یا‬
‫کوری را به همراه دارد‪.‬‬

‫همیشه المپ با ‪ ،‬توان‪ ،‬ولتاژ مناسب رنج خود و با همان اندازه جایگزین کنید‪ .‬گرمای زیاد و آتش سوزی می تواند نتیجه جایگزن کردن یک المپ‬
‫فلورسنت بزرگ تر از توان نامی باشد ‪.‬اتصاالت و سیم های پشت نگهدارنده ی المپ را بررسی کنید تا اثری داغ شدگی و یا سیاهی نباشد‪ ،‬در‬
‫صورت لزوم آم را تعویض کنید( سفت بودن و یا شکننده بودن عایق سیم)‪.‬‬

‫زمانی که المپ ها را دور می ریزید‪ ،‬مخصوصا المپ های تخلیه ای که باید درون یک محفظه شکسته شوند‪( ،‬نوع بیرونی ) تا تکه های خورد‬
‫شده آسیبی به شما نرسد‪.‬‬
 ‫به خاطر داشته باشید که در مدار یک المپ فلورسنت ‪ ،‬خازن آن ممکن است مدتی بعد از خاموش شدن ‪ ،‬هنوز شارژ داشته باشد‪ ،‬نگر اینکه‬
‫توسط مقاومت تخلیه شده باشد‪ .‬ایمن کار کنید ‪ ،‬به وسیله ی تیغه ی یک پیچ گوشتی خازن را تخلیه کرده و سپس به ترمینال ها دست بزنید‪.‬‬

‫تمیز کردن شیشه ی المپ و قاب آن برای ایمنی الزم ‪ ،‬و برای داشتن بازده نوری بهتر ‪ ،‬ضروری است‪.‬‬

‫توجه ویژه ای باید به نگهداری المپ های ضد آب که در فضای باز قرار دارند‪ ( ،‬روشنایی عرشه ‪ ،‬المپ های ناوبری و‪ )...‬در اتصاالت فلنج شده و‬
‫گلند های کابل ها بشود‪ .‬همچنین بازرسی مرتب روی المپ های دستی و المپ های قابل حمل ‪ cargo‬روی کابل های انعطاف پذیر آن ها‪ ،‬پریز‬
‫برق و ‪ ...‬باید انجام گیرد‪.‬‬

‫نگهداری المپ های ضد آتش (شعله) )‪ ( (Exd‬مثل اتاق پمپ تانکر ) در فصل شش آورده شده است‪.‬‬

‫‪ 5.8‬یخچال ها و سیستم تهویه ی هوا‬

‫توان الکتریکی و قطعات کنترلی برای سیستم یخچال و تهویه به صورت زیر آمده است‪.‬‬

‫سیستم سرد خانه‬

‫انبار کردن ای ایمن غذا ایجاب می کند که در دمای پایین نگه داشته شود که این نیاز مند پروسه ی خنک سازی است‪ .‬برای غذا های بزرگ یک‬
‫سرد خانه ی صنعتی ‪ ،‬اتاق های سرد جداگانه ای برای ذخیره ی گوشت‪ ،‬میوه‪ ،‬سبزی ‪ ،‬محصوالت لبنی و ‪ ...‬فراهم خواهد کرد ‪ .‬یخچال های‬
‫خانگی کوچک تر برای فراهم کردن نیاز های غدایی روزانه‪ ،‬در آشپرخانه‪ ،‬کابین ها ‪ ،‬اتاق استراحت و‪ ...‬استفاده می شود‪ .‬سیستم خنک سازی‬
‫همپنین در ‪ deep-freezer‬ها چیلر های آب و سیستم تهویه ی هوا هم استفاده می شود‪ .‬انبار های سرد خانه ای در ابعاد بزرگ هم برای انتقال‬
‫غذا‪ ،‬و مواد شیمیایی مایع و گاز ها ضروری است ‪.‬‬

‫هرچه قدر اندازه و یا وظیفه ی یخچال های کشتی باشد‪ ،‬اصول کار همه ی آن ها مشترک است‪.‬‬

‫‪( evaporator‬واحد خنک سازی ) ‪ ،‬یک کمپسور ‪ refrigerant‬و یک کندانسور دارند‪.‬‬ ‫همه ی آن ها یک‬

‫‪ refrigerant‬معموال گاز فروئون ‪ (CCl 2 F2 ) 12‬یا فروئون ‪ 22‬هستند اما آمونیاک هم در سیستم های بزرگ استفاده می شود‪ .‬سرد سازی‬
‫دوباره ی فروئون در مصارف عمومی بدون رنگ و تقریبا بدون بو است در حالی که غیر سمی و غیر قابل اشتعال و همچنین خورنده نیستند‪ .‬اما‬
‫وقتی در معرض شعله ی مستقیم قرار می گیرد‪ ،‬یک شدیدا سمی فوسجن‪ 120‬تولید می کند‪.‬‬

‫قطعات اضافی چرخه ی خنک سازی می تواند شامل فیلتر های خشک کن ‪ ،‬اکوموالتور ها‪ ،‬پیش خنک سازی و جابجا کننده ی گرما باشد‪.‬‬

‫موارد مورد نیاز دیگر هم می تواند قسمت های کنترل حفاظتی و عملیاتی مانند ترموستات ‪ ،‬رله ‪ ،‬قطع اضافه جریان و کنترل آب کردن یخ باشد‪.‬‬

‫یخچال های بزرگ تر از اندازه های خانگی ‪ ،‬موتور کمپرسور به طور غیر قابل تغییری باید سه فاز باشد تا یک کمپرسور پیستونی را راه اندازی‬
‫کند‪ .‬نوع خانگی هم معموال باید موتور تک فاز باشد که یک کمپرسور دورانی را راه اندازی کند‪.‬‬

‫‪120‬‬ ‫‪Phosgene‬‬
 ‫مدار پایه ای ‪ refrigerant‬یک سیستم انبساط مستقیم (یا اولیه ) برای سرد کردن گوشت و اتاق سبزی جات در شکل ‪ 5.14‬نشان داده شده‬
‫است‪.‬‬

‫در هر اتاق سرد یک ترموستات قرار داده شده که یک شیر سولونوید را بین محدود ی دمایی تنظیم شده ‪ ،‬فعال می کند ‪.‬مقدار باد سرد درون‬
‫سیستم ‪ ،‬به وسیله ی شیر انبساط تنظیم می شود‪ .‬این شیر به وسیله ی یک شیشه مایع توسط یک استوانه ی مویرگی اتصال داده شده تا‬
‫به لوله ی برگشت بخار در خروجی ‪ evaporator‬وصل شود‬

‫وقتی دمای اتاق به سطح از پیش تعیین شده می رسد‪ ،‬ترموستات شیر سولونویید را آزاد کرده تا چرخش ‪ refrigerant‬متوقف کند‪.‬‬

‫افت فشار نهایی در ورودی کمپرسور ‪ ،‬یک شیر قطع کن فشار پایین را فعال کرده و کمپرسور را متوقف می کند‪.‬‬

‫اتاق ها و اتاق ها به وسیله ی جرخش هوای طبیعی درون کویل های ‪ evaporator‬و یا به وسیله ی فشار هوای ناشی از دمیدن فن ها روی یک‬
‫مخزن از لوله های خنک سازی ‪ ،‬سرد می شوند‪.‬‬

‫در یخچال های خانگی کار های سیستم خنک سازی به وسیله ی یک ترموستات کنترل شده تا کمپرسور را روشن و خاموش کند‪.‬‬

‫موتور کمپرسور که هوا را عبور نمی دهد (عایق شده ) از نوع فاز جدا که دو سیم پیچ مجزا دارد ‪ .‬استارت‪ -‬راه انداز )‪ (run‬که در شکل ‪5.15‬‬
‫نشان داده شده است‪.‬‬

‫موتور به وسیله ی اتصال به هر دو سیم پیچ های استارت و راه انداز به منبع ‪ ،‬شتاب می گیرد‪ .‬وقتتی موتور به سرعتی حدود ‪ %80‬سرعت‬
‫نامی خود رسید‪ ،‬سیم پیچ استارت از مدار خارج می گردد‪ .‬برای راه انداز های کمپرسور ‪ ،‬این کلید معموال به شکل رله با راه اندازی جریان‬
‫است که در کنار کمپرسور قرار داده شده است‪.‬‬

‫سوال‬

‫اگر عالمت گداری های ترمینال موتور نامشخص باشد‪ ،‬چطور می توان اتصاالت استارت‪ ،‬راه اندازی و ترمینال مشترک را از هم تمیز داد؟‬

‫جواب‬

‫سیم پیچ استارت( زمان کمتر کار می کند) مقاومت بیشتری نسبت به سیم پیم راه انداز دارد بنابراین یک بررسی مقاومتی باید ترمینال ها را به‬
‫صورت زیر مشخص کند‪.‬‬

‫استفاده از مولتی متر روی رنج مقاومت کم ‪ ،‬پیدا کردن دو ترمینال که باالترین مقاومت را بین آن ها دارند‪ .‬این ها ترمینال های استارت و راه انداز‬
‫هستند‪ .‬ترمینال باقی مانده ترمینال مشترک است‪.‬‬

‫یک پایه از اهم متر را روی قسمت مشترک قرارداده و پایه ی دیگر را به دیگر ترمیال ها یک به یک وصل کنید و مقادیر را یادداشت کنید‪ .‬باال ترین‬
‫عدد ‪ ،‬نشان دهنده ی ترمینال سیم پیچ استارت است‪ .‬ترمینال باقی مانده اتصال راه انداز خواهد بود ‪ .‬معموال سیم پیچ راه انداز‪ 1.5 ،‬تا ‪ 6‬اهم و‬
‫سیم پیچ استارت ‪ 22-6‬اهم است‪.‬‬
 ‫قطعه ی کنترل کننده ی اصلی دمای یخچال یک ترموستات است که دمای ‪ evaporator‬را توسط یک استوانه ی مویرگی حس می کند‪.‬‬

‫دما تنظیم شده ‪ ،‬به وسیله ی یک دسته ی کنترلی تنظیم شده است که فنر کنترل را بر خالف فشار پایینش تحت فشار قرار می دهد‪.‬‬

‫برای حفاظت موتور‪ ،‬یک رله ی اضافه جریان بی متال هم شامل قسمتی از رله ی کنترلی در کنار کمپرسور خواهد بود‪ .‬جریان منبع موتور‪ ،‬هم‬
‫مستقیما از درون نوار یا صفحه ی بیمتال رد می شود و یا بیمتال به طور غیر مستقیم توسط یک مقاومت هیتر کوچک در کنار آن گرم می‬
‫شود‪.‬اضافه جریان موتور باعث می شود که بی متال کج شده ویک حرکت سریع باعث قطع شدن مدار می شود‪.‬‬

‫شکل ‪ 5.16‬مدار کامل یک یخچال خانگی ساده را نشان می دهد ( بدون تایمر ‪ ،‬یخ زدایی اتوماتیک یا فن برای جرخش هوا )‬

‫وقتی دمای ‪ evaporator‬افزایش پیدا می کند‪ ،‬کلید ترموستات جریان سیم پیچ راه اندازی موتور و هسته ی سلونویید را می بندد ‪ .‬این جریان‬
‫در لحظه ی اول زیاد بوده و باعث می شود سولونویید ‪ ،‬کلید رله را برای جاری شدن جریان در سیم پیچ استارت ببندد ‪.‬‬

‫موتور شروع به شتاب گرفتن می کند و باعث می شود جریان سیم پیچ راه انداز ‪ ،‬تا به سطحی که رله ی استارت‪ ،‬قطع خواهد شد‪ ،‬کاهش پیدا‬
‫کند‪ .‬حال موتور به طور متناوب و فقط روی سیم پیچ راه اندازی کار خواهد کرد‪ .‬وقتی ‪ evaporator‬به دمای تنظیم شده ی خود می رسد‪،‬‬
‫ترموستات ریست شده و موتور خاموش می شود‪.‬‬

‫رایج ترین راه برای رسیدن به یخ زدایی اتوماتیک ‪ evaporator‬استفاده از یک کلید تایمر برای قطع کردن مدار خنک سازی و استارت یک مدار هیتر‬
‫برای یخ زدایی است‪ .‬تایمر ممکن است یک موتور کوچک با یک کلید ‪ cam driven changeover‬یا یک تایمر الکترونیکی با کنتاکت های رله ی‬
‫‪ changeover‬باشد‪.‬‬

‫یک ترموستات یخ زدایی بیمتالی هیتر یخ زدا که درون یا زیر ‪evaporator‬قرار دارد را کنترل می کند ‪ .‬بیشتر ترموستات های یخ زدایی در دمای‬
‫باز می کند‪ .‬زمان های یخ زدایی ممکن است از ‪ 15‬تا ‪ 45‬دقیقه و تا ‪ 4‬بار در روز تغییر ند که این به‬ ‫‪ 20F  5‬می بندد و در ‪55F  5‬‬
‫طراحی یخچال یا فریزر بستگی دارد‪.‬‬

‫بعضی از یخچال ها و فریزر ها ممکن است هیتر های الکترونیکی داشته باشند که برای وظایف خاص مانند هیتر های شبنم زدا (برای جلوگیری‬
‫از عرق زدن قفسه های درون فریزر ) و یک پنل جداکننده ی قسمت ها یا هیتر پلکانی (برایی جلوگیری از عرق زدن پنل ) در درون خود باشند‪.‬‬

‫به عالوه ممکن است فن های کندانسور و ‪ evaporator‬وجود داشته باشد که به وسیله ی موتور های تکفاز ‪ shaded-pole‬راه اندازی می شوند‪.‬‬

‫سیستم تهویه مطبوع هوا‬

‫تهویه مطبوع هوا پروسه ای است که هوا را گرم‪ ،‬سرد‪ ،‬تمیز و می گرداند و همزمان رطوبت آن را نیز کنترل می کند‪ .‬هوا باید به یک اتاق با دمای‬
‫معین و رطوبت نسبی مشخص شده برسد‪.‬‬

‫برای فصل گرما ‪ ،‬روش معمول خنک کردن هوای ورودی تا به یک دما پایین تر از مقداری که شبنم بزند‪(dew point ) .‬تا به ‪ condensation‬اجازه ی‬
‫انجام شدن بدهد تا زمانی که این ترکیب میزان رطوبت مورد نیاز مناسب را داشته باشد ‪ .‬سپس هوا را گرم می کنند تا به دما و رطوبت مناسب‬
‫خوذ برسد‪ .‬در زمستان ‪ ،‬هوای ورودی ممکن است نیاز به گرم کردن داشته باشد و آب به آن اضافه شده باشد تا حالت های ورودی صحیح به‬
‫دست آید ‪ .‬در بیشتر ‪ plant‬ها اکثر ترکیب هوای گردشی با هوای تازه کشیده شده ‪ ،‬مقدار یک سوم مقدار مورد نیاز کل است‪ .‬مقدار هوای‬
‫ترکیبی قانونی مورد نیاز معموال بین ‪ 17‬متر مکعب بر ساعت تا ‪ 28‬متر مکعب بر ساعت است‪.‬‬

‫از نظر الکتریکی سیستم تهویه ی مطبوع ‪ accommodation‬شامل تجهیزات توان برای راه انداز ها و موتور های کمپرسور (ها) ‪ ،‬فن ها و پمپ‬
‫های خنک کننده ی با آب دریا است‪ .‬تجهیزات کنترلی کمکی شامل شیر سلونویید الکتریکی ‪ ،‬کلید های فشار باال ‪ ،‬یا پایین سنسور های دما به‬
‫همراه قطع کن اضافه جریان‪ ،‬قطع شدن سرما سازی ‪ ،‬فشار پایین روغن کمپرسور و ‪ ...‬است‪.‬‬

‫سیستم تهویه مطبوع معمول برای فضای ‪ accommodation‬کشتی های باری از نوع تک کانال مرکزی است که در شکل ‪ 5.17‬نشان داده شده‬
‫است‪ .‬در ساده ترین حالت ممکن یک کمپرسور برای تمام ‪ accommodation‬کار می کند‪.‬‬
 ‫کمپرسور معموال یک موتور پیستونی چند سیلندر با رنج توان بین ‪ 50‬تا ‪ 200‬کیلو وات است ‪ ،‬اگرچه کمپرسور های ‪rotary-vane‬یا ‪screw-action‬‬
‫هم می توانند استفاده شوند‪ .‬کشتی های مسافری بزرگ‪ ،‬ممکن است کمپرسور هایی با توان بیشتر از ‪ 5‬مگاوات برای تهویه ی مطبوع داشته‬
‫باشند تا بتوانند هوای مناسب به هتل و محل اقامت کشتی بدهند ‪ .‬کنترل ظرفیت کمپرسور های پیستونی به وسیله ی خالی کردن اتوماتیک‬
‫سیلندر ها به وسیله ی شیر کنترلی و با استفاده از فشار روغن سروو انجام می شود‪.‬‬

‫کمپرسور‪ ،‬فن هوا ‪ ،‬و پمپ آب دریا توسط موتور های القایی سه فاز سرعت ثابت (تک ضرب ) راه اندازی می شوند که هر کدام استارت و منبع‬
‫مخصوص خود را دارند که از بورد توزیع درون اتاق سیستم تهویه ی مطبوع تغذیه می شوند‪.‬‬

‫نگهداری معمول و عیب یابی روی موتور ها و استارتر ها شامل تمیز کردن‪ ،‬بررسی اتصاالت ‪ ،‬تست عایق ‪ ،‬تست هدایت و تست راه اندازی است‬
‫که در فصل چهار توضیح داده شده است‪.‬‬

‫بررسی اتصاالت و عملکرد صحیح همه ی هیتر های الکتریکی هم باید انجام گیرد‪ .‬این هیتر ها ممکن است برای گرم کردن روغن درون کمپرسور‬
‫و برای جدا کردن گاز ( ‪ R22‬یا ‪ R12‬فروئون )از روغن در در منبع روغن باشد‪.‬‬

‫بررسی معمول و تست کنترل ایمنی ترموستات و فشار سنج باید با توجه به توضیحات تولید کننده انجام شود‪ .‬مخصوصا آالرم فشار پایین و قطع‬
‫مدار کمپرسور باید در بازه های زمانی مختلف بررسی شود‪.‬‬

‫‪ 5.9‬آشپزخانه و لباس شویی‬

‫بخش زیر واحد کنترل و توان استفاده شده برای سرویس های آشپزخانه و لباس شویی را نشان می دهد‪:‬‬

‫آشپزخانه‬

‫توان الکتریکی در آشپزخانه بیشتر در تولید گرما مصرف می شود‪.‬‬

‫اجاق گاز ‪ ،‬فر ‪ ،‬ماهیتابه ی سرخ کن ‪ ،‬آب جوش و صفحات گرم درون آشپزخانه ‪ ،‬همگی المنت های مقاومتی هستند که توسط ترموستات های‬
‫بیمتالی کنترل می شوند‪ .‬سایر تجهیزات متفرقه ی الکتریکی در آشپز خانه می تواند ‪ ،oven air circulating‬فن خروج هوا ‪ ،‬چرخ گوشت ‪ ،‬میکسر‬
‫غدا ‪ ،‬ماشی لباسشویی ‪ ،‬آسیاب‪ ،‬سیب زمینی پوس کن و زباله خرد کن باشد ‪ .‬بیشتر این دستگاه ها موتور های کوچک و کلید های کنترل ‪ ،‬با‬
‫المپ های نشان دهنده و قسمت حفاظتی هستند‪.‬‬

‫به دلیل نیاز به توان باال برای تهیه ی غذا و آشپزی‪ ،‬قسمت های اصلی آشپزخانه از منبع سه فاز ‪ 440‬ولت متناوب تغذیه می شوند‪ .‬قسمت‬
‫های کوچک تر از منبع ‪ 220‬ولت متناوب هم تغذیه می شوند‪ .‬تجهیزات الکتریکی باید به طور معمول و در جو آشپزخانه که رطوبت و دمای باال‬
‫دارد‪ ،‬به طور ایمن کار کند‪.‬‬

‫کارکنان آشپزخانه با شستشوی اجاق ها آشنا شده اند و گوشه چشمی هم به قانون اهم دارند‪..‬برق آشپزخانه در منطقه ای سخت کار می‬
‫کند بنابراین برای خطا های ایجاد شده توسط مخاطرات محیطی چون چربی‪ ،‬گرد و غبار و رطوبت آماده باشید‪.‬‬
 ‫المنت های گرمایی معموال از سیم های نیکرومی که به وسیله ی پودر اکسید منیزیم‪ 121‬درون استوانه ی ‪ inconle‬که قسمت پوشش بیرونی‬
‫را شکل می دهد عایق شده است‪ ،‬تولید شده ‪ .‬رنج توان مصرفی از ‪ 1‬کیلو وات تا حدود ‪ 4‬کیلووات تغییر می کند ‪ .‬و بعضی از المنت ها طوری‬
‫طراحی شده اند تا سوییچ شده و درجات مختلف گرمایی را بدهند‪.‬‬

‫راحت ترین طراحی به وسیله ی یک کلید سه گرما ‪ ،‬چهار موقعیتی به دست می آید که دو المت را در یک صفحه ی داغ روی یک منبع تک فاز‪،‬‬
‫کنترل می کنند‪ .‬دو المنت مقاومتی به وسیله ی این کلید به هم وصل شده اند تا بتوان خروجی هایی به صورت خاموش ‪ ،‬کم‪ ،‬متوسط و زیاد‬
‫داشته باشیم ‪.‬همانطور که در شکل ‪ 5.18‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫برای کنترل هیتر های با توان زیاد ‪ ،‬از منبع سه فاز ‪ 440‬ولت استفاده می شود‪ .‬سه المنت می توانند به صورت اتصال ستاره یا مثلث به هم‬
‫وصل شوند‪.‬‬

‫کنترل دقیق تر المنت ها هیتر هم به وسیله ی استفاده از کلید های الکترونیکی و کلید های ‪ simmerstat‬امکان پذیر است‪ .‬کلید های‬
‫‪ simmerstat‬به همراه ساختمان آن و کلید بیمتالی که المنت هیتر را با توجه به دمای تنظیم شده قطع و وصل می کند‪ ،‬در شکل ‪ 5.19‬نشان‬
‫داده شده اند‪،‬‬

‫کنترل اجاق ‪ simmerstat‬عملکرد کلیدی مشابه دارد با این تفاوت که استوانه ی شیشه ای که دما را حس می کند‪ ،‬که درون اجاق قرار گرفته ‪،‬‬
‫یک دیافراگم یا صفحه ای را منحرف می کند که باعث فعال شدن کلید می شوند‪.‬‬

‫کلید های الکترونیکی مثل ترانزیستور ‪ ،‬تریستور ‪ ،‬تریاک ممکن است برای کنترل دمای اجاق و صفحات داغ استفاده شوند‪ .‬دقت کنید که در زمان‬
‫نگهداری و یا عیب یابی ‪ ،‬قطعات الکترونیکی ولتاژ پایین را تست عایق ) ‪ (megger test‬نکنید‪ .‬قبل از خطا یابی قطعات و مدارات الکترونیکی ‪ ،‬از‬
‫راهنمای سازنده استفاده کنید‪.‬‬

‫رایج ترنی خطا در المنتت های هیتر ‪ ،‬مدار باز شدن آن است‪ .‬خطای ارت درون المنت یا ری سیم های منبع آن نیز ممکن است‪ .‬شل اتصاالت‬
‫باعث گرمای زیاد و سوختگی سیم می شود تا خطای مدار باز (در بهترین حالت) ‪،‬اتصال کوتاه و حتی خطای ارت هم ممکن است اتفاق بیفتد‪.‬‬

‫‪121‬‬ ‫)‪Magnesium- oxide (MgO‬‬

 ‫سیم های اتصال که به المنت هیتر نزدیک هستند‪ ،‬باید با چسب دما باالی سیلیکون‪ ،‬یا مهره سرامیکی یا ‪ fibre glass sleeving‬پوشانده شوند‪.‬‬

‫سوال‬

‫مقاومت هادی یک المنت گرمایی ‪ 2‬کیلو وات ‪ 220‬ولت چقدر است؟‬

‫جواب‬

‫جریان المنت ‪:‬‬

‫وقتی که المنت سرد است‪ ،‬مقدار مقاومت کمتر از میزان محاسبه شده می تواند باشد‪ .‬اجاق ها و صفحات داغ توان باال معموال از سه فاز ‪440‬‬
‫ولت جریان متناوب تغدیه می شوند‪ .‬ترموستات ها چرخه ی روشن و خاموش شده هیتر ها را کنترل می کنند‪ .‬مدار یک اجاق معمولی در شکل‬
‫‪ 5.20‬نشان داده شده است‪ .‬در عمل مدار ها و طراحی های مختلف و زیادی وجود دارد که هر مورد باید به راهنمای سازنده رجوع کرد ‪ .‬اجاق‬
‫های ماکروویو ‪ ،‬یخ زدایی و پخت خیلی سریع را فراهم می کنند‪.‬‬

‫ماکروویو به وسیله ی یک شیر ویژه که مگنترون نام دارد‪ ،‬تولید شده است که در ولتاژ حدود ‪ 4000‬ولت و با فرکانس ‪ 2450‬مگاهرتز کار می کند‪.‬‬
‫برای تعمیر این نوع اجاق ها و پیدا کردن خطای داخلی ‪ ،‬نیاز به دانش ویژه دارد و تعمیر آن بدون راهنمای سازنده پیشنهاد نمی شود‪.‬‬

‫بررسی و تعمیر و نگهداری تجهیزات آشپزخانه مهم ترین کار است‪ .‬هدف اصلی تمیز نگه داشتن قطعات الکترونیکی از آب ‪ ،‬روغن‪ ،‬کثیفی و‬
‫گریس است‪ .‬دقت خاصی روی نقاط اتصال در مدار های هیتر با جریان باال داشته باشید که شل شدن اتصال باعث داغ شدن و مشکالت بعدی‬
‫می شود‪ .‬برای کارکرد ای من ‪ ،‬همه ی محفظه های فلزی باید ارت شده و بررسی های معمول سیم ارت باید در اولویت قرار بگیرد‪.‬‬

‫تست ‪ IR‬روی المنت های هیتر ‪ ،‬وقتی سرد هستند ممکن است به به طور شگفت آوری کم باشد ( ‪ 100-10‬کیلو اهم) حتی المنت های نو‪.‬‬

‫دلیل آن این است که عایق المنت ( پودر اکسید منیزیم) تا حدی هیدروسکوپیک‪( 122‬رطوبت را جذب می کند)‪ .‬مثدار مقاومت عایق یک المنت‬
‫هیتر سالم باید به سرعت و چند دقیقه بعد از شروع به کار هیتر ‪ ،‬باال برود‪ .‬اگر مقدار ‪ IR‬بعد از داغ شدن المنت هم پایین بماند‪ ،‬خراب است و‬
‫باید تعویض گردد‪.‬‬

‫لباس شور خانه‬

‫ماشین های لباسشویی ‪ ،‬خشک کن های گردشی و خشک کن های گرمایی از گرما و گردش مکانیکی در طول پروسه ی خشک کردن استفاده‬
‫می کنند‪.‬‬

‫‪122‬‬ ‫‪Hygroscopic‬‬
 ‫ترتیب کار ها به وسیله ی تایمر کنترل می شود که معموال موتور های الکترونیکی ساده هستند که کلید های ‪ cam operated‬را راه اندازی می‬
‫کنند‪ .‬از س وی دیگر ‪ ،‬تایمر های الکترونیکی با رله های سوییچینگ یا کلید های الکترونیکی حالت جامد ‪ ،‬از تریستور یا تریاک ممکن است‬
‫استفاده کنند‪.‬‬

‫ماشین های لباسشویی کوچک با منبع تک فاز کار می کنند که موتور معمول آن از نوع تقسیم فاز با استارت خازنی ‪ ، capacitor start‬یا راه انداز‬
‫خازنی ‪ capacitor run‬می باشد‪.‬‬

‫ماشین های لباسشویی بزرگ تر ‪ ،‬از یک منبع سه فاز متناوب تغذیه می کنند که یک موتور القایی سه فاز را راه اندازی می کند‪.‬‬

‫موارد کنترل در یک ماشین لباسشویی شامل کلید سطح آب ‪ ،‬کلید های دما (بیمتالی ) و کلید های سلونوئید در ورودی و خروجی خطوط آب‬
‫است‪ .‬کلید های در ‪ ،‬دریچه ‪ ،‬در منبع اصلی وقفه ایجاد می کنند‪ ،‬اگر عملیات شستشو آغاز شده باشد‪.‬‬

‫خشک کن های چرخشی یک قفل ایمنی دارند که از باز شدن در ‪ ،‬در زمانی که در حال کار کردن است‪ ،‬جلوگیری می کند‪ .‬خشک کن های‬
‫گرمایی اغلب یک موتور با شفت با دو انتها(شفت با جفت انتها) دارد که برای راه اندازی فن دمنده و ‪ drum‬استفاده می شود‪.‬‬

‫پرز و کرک روی موتور و سیم ها جمع می شود که مشکلی ایجاد نخواهد کرد ‪ ،‬اگر خشک و مقدار آن کم باشد‪ .‬پاک کردن دوره ای پرز ها از‬
‫افزایش احتمال خطا جلو گیری می کند که ترکیب رطوبت با پرز ممکن است باعث ایجاد اتصال بین سیم ها با هم و یا با ارت بشود‪ .‬موتور های‬
‫تک فاز ساده گاهی اوقات به وسیله ی یک قطع کن گرمایی که روی انتهای سیم پیچ استاتور سوار شده است‪ ،‬حفاظت می شود‪.‬‬

‫حفاظت کاتدی‬

‫سطح خروجی بدنه ی کشتی ‪ ،‬در معرض حمله های الکترو شیمیایی توسط جریان های خورنده قرار می گیرد که به آرامی بین قسمت های‬
‫مختلف بدنه ی کشتی که اختالف پتانسیل الکتریکی کمی نسبت به هم دارند جریان پیدا می کند‪.‬‬

‫فلزات نا همگون ‪ ،‬تغییر در ساختار و یکنواختی شیمیایی در صفحات کشتی و جوشکاری آن ها ‪ ،‬تفاوت در ضخامت رنگ و کیفیت آن ها‪ ،‬دمای آب‬
‫‪،‬شوری آب و هوا دهی ‪ ،‬همه ی آن ها دست به دست هم می دهند تا باعث شود قسمت های مختلف بدنه ی کشتی همزمان ‪ ،‬آندی و‬
‫کاتدی باشد‪.‬‬

‫شکل ‪ 5.21‬نشان می دهد که در بدنه ی کشتی‪ ،‬الکترون ها از آند به کاتد جریان دارند و و یون های آهن را در ناحیه ی آندی به طور مثبت شارژ‬
‫می کنند‪ .‬در قسمت کاتد‪ ،‬اثر الکترون های دریافتی از آند‪ ،‬تولید یون های هیدروکسیل‪ 123‬شارژ شده به صورت منفی توسط الکترولیز ‪124‬های آب‬
‫دریا است‪ .‬این یون های منفی از طریق آب دریا تا ناحیه ی آندی جاری شده که با یون های مثبت آهن ترکیب می شوند و هیدروکسید آهن‬
‫‪125‬را شکل می دهند ‪.‬‬

‫این هیدروکسید آهن بعدا به وسیله ی اکسیژن حل شده اکسیده می شود و هیدروکسید آهن ‪ (OH)3‬را شکل می دهد که باعث زنگ زدگی‬
‫می شود(خورنده است)‪ .‬بنابراین ناحیه ی آندی به تدریج پوسیده می شود در حالی که هیچ زنگ زدگی در ناحیه ی کاتدی اتفاق نمی افتد‪.‬‬

‫این عمل خورندگی طبیعی می تواند جلوگیری شود‪ ،‬اگر کل بدنه ی کشتی کاتدی شود‪ .‬به این صورت که به الکترون ها اجازه داده می شود تا‬
‫به سطح بدنه ی کشتی برسندو یون های هیدروکسیل منفی تولید کنند اما هیچ الکترونی از بدنه جدا نشده تا یون آهن مثبت تولید کند‪ .‬این کار‬

‫‪123‬‬ ‫)‪Hydroxyl Ions (OH‬‬

‫‪124‬‬ ‫‪Electrolysis‬‬
‫‪125 Ferrous hydroxide Fe (OH)2‬‬
 ‫به وسیله ی قرار دادن سرب عایق شده یا آند های تیتانیومی ترکیب شده با پالتین به بدنه ی کشتی و دادن یک ولتاژ ‪ d.c.‬به آن ها با توجه به‬
‫بدنه ی کشتی ‪ ،‬به دست می آید‪.‬‬

‫یون های هیدروکسیل شارژ شده به صورت منفی ‪ ، OH‬حاال از آند سربی عایق شده عبور می کنند و باعث می شوند سطح پایه به اکسید‬
‫سرب‪ PbO2 126‬تغییر پیدا کند‪.‬‬

‫این پتانسیل مقداری است که فقط بر جریان خوردگی غلبه کند و تا یک جریان حفاظت شده ی تاثیر قرار گرفته که در مدار کامل جاری می شود‬
‫را افزایش دهد ‪ .‬مقدار جریان حفاظت باید به طور دقیق کنترل شود تا فقط از خورندگی جلوگیری کند ‪ ،‬فرا تر رفتن از این مقدار‪ ،‬باعث افزایش رنج‬
‫رها سازی یون های هیدروکسیل و اسفنجی شدن و پوست پوست شدن رنگ ضد رسوب را در بر خواهد داشت‪.‬‬

‫در ابتدا عمل الکترولیتی ‪ ،‬اکسید سرب را روی سطوح آند ها شکل خواهد داد و وقتی که این پوسته شکل گرفت‪ ،‬این عمل کاهش پیدا خواهد‬
‫کرد‪ .‬آند ها ظاهری به رنگ قهوه ای سوخته به خود می گیرند ‪( .‬صفحات مثبت باتری های اسیدی ) و این عمل در نهایت بین ‪ 10 – 7‬سال مورد‬
‫نظر است‪.‬‬

‫مقدار صحیح جریان حفاظتی می تواند به وسیله ی الکترود های مرجع مشخص شود‪ .‬که از نوع نقره یا روی هستند که روی بدنه سوار شده‬
‫اند‪،‬اما نسبت به آن عایق هستند‪ .‬و در زیر خط آب قرار دارند‪.‬‬

‫ولتاژ اندازه گیری شده بین بدنه و الکترود مرجعیک کشتی حفاظت نشده با آب دریا به صورت الکترولیت ‪:‬‬

‫الکترود روی ‪ 450 :‬میلی ولت منفی نسبت به بدنه‬

‫الکترود نقره ‪ 600 :‬میلی ولت مثبت نسبت به بدنه‬

‫وقتی که به طور مناسب حفاظت شوند‪ ،‬جریان حفاظت بدنه را ‪ 200‬میلی ولت منفی تر می کند ‪ .‬مثال الکترود مرجع روی ‪ 250‬میلی ولت نسبت‬
‫به بدنه منفی می شود و نقره ‪ 800‬میلی ولت نسبت به بدنه مثبت می گردد ‪ .‬همانطور که در شکل ‪ 5.22‬نشان داده شده است‪ .‬ولتاژ الکترود‬
‫مرجع بنابراین به عنوان مانیتور کردن حفاظت استفاده شود‪ ،‬اما مهم تر از آن ‪ ،‬منبع سیگنال برای تنظیم اتوماتیک مقدار جریان حفاظت خواهد‬
‫بود‪.‬‬

‫سیستم های حفاظت کاتدی در کشتی ها شامل چند آند (روی یا تیتانیوم پالتینیومی شده ) هستند که روی نقاطی انتخاب شده از بدنه و در‬
‫زیر خط آب نصب شده اند و تجهیزات کنترلی که اتوماتیک جریان آند را در مقدار مورد نیاز تنظیم می کند ‪ .‬جریان مستقیم آند را تغذیه می کند‬
‫‪،‬بعد از تبدیل و یکسو سازی ‪ ،‬از سیستم توزیع ‪ 440‬ولت ‪ 60‬هرتز سه فاز ‪ . a.c.‬تجهیزات کنترلی الکترود های مرجع را مقاسیه می کنند ‪ ،‬یک‬
‫تقویت کننده جمع می کند و یک یا چند تراسنفورمر واحد ها را یکسو می کنند‪.‬‬

‫‪126‬‬ ‫‪Lead Peroxide‬‬

‫کنترل جریان آند معموال به وسیله ی کنترل کننده های تریستوری تنظیم می شود و دیاگرام و طرح کلی و نقشه ی آن در شکل ‪ 5.23‬نشان داده‬
‫شده است‪.‬‬

‫تجهیزات کنترلی به طور اتوماتیک اندازه ی جریان مورد نیاز را کنترل می کند که با توجه به سرعت کشتی ‪ ،‬دمای آب ‪ ،‬شوری و حالت رنگ آمیزی‬
‫برای حفاظت سطوح رنگ شده و ‪ 100‬تا ‪150‬‬ ‫‪mA / m 2‬‬ ‫تا ‪40‬‬ ‫‪mA / m 2‬‬ ‫و‪ ...‬تغییر می کند‪ .‬رنج چگالی جریان آند معموال از‬
‫‪mA / m 2‬‬
‫برای سطوح استیل است‪.‬‬

‫جریان موثر کل برای بدنه در حالت خوب ممکن است کم و تا ‪ 20‬آمپر باشد‪ .‬خروجی های کنترلی ماکزیمم ممکن است تا ‪ 600‬آمپر در ‪ 8‬ولت‬
‫برسد‪.‬‬

‫حفاظت کاتدی نمی تواند از رشد نرم تنان (خزه ) ‪ molluscular‬روی بدنه ی کشتی جلو گیری کند ‪ ،‬بنابراین روکشی از رنگ ‪( anti-foul‬سمی )‬
‫برای آن الزم است‪.‬‬

‫مرجع معمول و طرح کلی آند اصلی در شکل ‪ 5.24‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫قفسه ی مانیتورینگ در کنترل حفاظت کاتدی ممکن است مقادیر زیر رااندازه گیری کند‪:‬‬

‫ولتاژ الکترود مرجع ( پتانسیل بدنه )‬

‫ولتاژ خروجی تقویت کننده‬

‫جریان کل آندها‬

‫جریان آندی منحصر به فرد‬

 ‫اندازه گیری باید قاعدتا با حالت های عملیاتی کشتی ترکیب شود مثل محل کشتی ‪ ،‬آبخور ‪ ،‬دمای آب و‪ . ...‬تغییرات در ناحیه ی زیر آب بدنه ‪،‬‬
‫سرعت ‪ ،‬دمای آب ‪ ،‬شوری و حالت رنگ‪ ،‬روی تغییرات جریان های کاتد موثر خواهند بود‪ .‬پتاسیل بدنه باید‪ ،‬در یک سیستم به طور مناسب تنظیم‬
‫شده ثابت بماند‪.‬‬

‫اگرچه الکترود های مرجع و وسایل مانیتورینگ یک بررسی روز به روز قابل قبول می دهد‪ ،‬این وسایل فقط در نزدیکی الکترود های قرار داده‬
‫شده را اندازه می گیرد‪.‬‬

‫وقتی که کشتی به تنهایی به اسکله چسبیده باشد یا در دریا متوقف شده باشد‪ ،‬خواندن ولتاژ می تواند بین یک الکترود تست قابل حمل نقره‬
‫یا روی و بدنه کشتی انجام شود‪ .‬این الکترود قابل حمل ‪ ،‬دو تا سه متر تا سطح زیر آب برده می شود و تاجایی که ممکن است به بدنه ی‬
‫کشتی در موقعیت های مشخص دور کشتی نزدیک می شود‪.‬‬

‫بررسی راهنمای سازنده برای ذخیره و تنیم الکترود های قابل حمل ‪ ،‬ضروری است‪ .‬بعضی باید چهار ساعت قبل از تست بدنه درون سطح های‬
‫پالستیکی از آب دریا فرو برده شوند‪ .‬وقتی حفاظت کاتدی روشن است و به صورت معمول کار می کند‪ ،‬ولتاژ اندازه گیری شده ی بین بدنه و یک‬
‫الکترود قابل حمل نقره ‪ /‬نقره کلراید‪ ،‬با استفاده از یک مولتی متر با مقاومت باال ( آنالوگ یا دیجیتال) باید ‪ 850 -750‬میلی ولت باشد ‪ .‬الکترود‬
‫نسبت به بدنه باید مثبت باشد‪.‬‬

‫در زمان حوض خشک ‪ ،‬مطمئن شوید که آند های اصلی و الکترود های مرجع به وسیله ی نوار های کاغدی پوشیده شده اند تا از رنگ شدن ‪،‬‬
‫جلوگیری شود‪.‬‬

‫برای اطمینان از این که پیچ های پروانه ‪ ،‬سکان ‪ ،‬پره های تثبیت کننده به همان اندازه که بدنه حفاظت کاتدی می شود‪ ،‬حفاظت شوند‪ .‬برای‬
‫این کار الزم است که این وسایل از نظر الکتریکی با بدنه به طور مجزا ارت شوند‪ .‬ذخیره ی )‪ (stock‬سکان ممکن است به وسیله ی یک نوار‬
‫سیمی که ‪ stock‬را به باالی عرشه مستقیما باالی آن وصل شده است‪ .‬جاروبک های کربنی روی نیروی محرکه شفنت گردان اصلی ساییده‬
‫می شوند و شفت را به بدنه وصل می کنند‪ .‬بررسی زمان بندی شده ی این ارت کردن الزم است به طوری که جاروبک ها تمام می شوند و یا‬
‫ممکن است تصادفا در نگهدارنده ی جاروبک گیر کرده باشند‪.‬‬

‫منابع باتری‬

‫یک باتری به خوبی نگهداری شده‪ ،‬ذخیره ی انرژی مناسبی در زمان نیاز توان مورد نیاز می تواند باشد‪ .‬این ویژگی باتری را قطعه ی کلیدی در‬
‫فراهم کردن توان اضطراری در کشتی می کند‪.‬‬

‫منبع توان معمول الزم مثال برای تجهیزات رادیویی ‪ ،‬تلفن داخلی ‪ ،‬حسگر های آتش ‪ ،‬مدار های ‪ general alarm‬و‪ ...‬معموال از دو مجموعه‬
‫باتری که به طور منظم روی یک سیکل شارژ و دشارژ تغذیه می شوند‪.‬‬

‫منابع باتری های اضطراری ‪ ،‬مثل باتری های ژنراتور اضطراری و روشنایی اضطراری در حالت آماده باش هستند تا زمانی که منبع اصلی قطع‬
‫شد‪ ،‬شروع به کار بکنند‪.‬‬

‫باتری های کشتی معموال در یک ولتاژ ‪ 24‬ولت ‪ d.c.‬هستند‪ .‬در بعضی موارد یک سیستم باتری ‪ 110‬ویا ‪ d.c. 220‬هم ممکن است در جاهایی‬
‫که چراغ های اضطراری حیاتی است و یا بک باتری تنها منبع اضطراری کشتی می باشد‪ ،‬استفاده می شود‪.‬‬

‫دو ن‪.‬ع اصلی سلول های باتری قابل شارژ به صورت زیر است‪:‬‬

‫سرب‪-‬اسید‬

‫‪127‬‬
‫آلکالین‬

‫ولتاژ عددی هر سلول ‪ 2،‬ولت برای سرب‪-‬اسید و ‪ 1.2‬ولت برای آلکالین است‪ .‬بنابراین ‪ 12‬سلول سرب‪-‬اسید یا ‪ 20‬سلول آلکالین باید با هم‬
‫سری شوند تا یک ولتاژ ‪ 24‬ولت ایجاد کنند ‪ .‬سلول های بیتشری ممکن است به صورت موازی قرار بگیرند تا ظرفیت باتری را که به واحد آن آمپر‬
‫ساعت است ‪ ،‬را افزایش دهند‪ .‬ظرفیت باتری معموال به صورت دشارژ شدن در رنج ‪ 10‬ساعت اندازه گیری می شود‪ .‬یک باتری ‪ 350‬آمپر ساعت‬
‫‪ ،‬توقع می رود که باتری برای ‪ 10‬ساعت ‪ 35‬آمپر تولید کند‪.‬اگرچه باتری معموال ظرفیتی کمتر در یک رنج دشارژ کمتر دارد‪ .‬منحنی دشارژ سازنده‬
‫باید برای داشتن جزیات بیشتر بررسی شود‪ .‬بعد از ‪ 10‬ساعت دشارژ شدن یک سلول باتری سرب‪-‬اسید ولتاژ ان تا حدودا ‪ 1.73‬ولت افت می‬
‫کند‪ .‬و این مقدار برای سلول باتری آلکالین حدود ‪ 1.14‬ولت است‪.‬‬

‫نصب هر دو نوع باتری شبیه به هم است ‪ .‬باتری باید در اتاق باتری که دراری تهویه هوا ‪ ،‬تمیز و خشک است ‪ ،‬قرار بگیرد‪ .‬هر دو نوع در زمان‬
‫شارژ شدن گار هیدروژن تولید می کنند که ایجاد شعله و دود در نزدیکی این باتری ها باید ممنوع شود‪.‬‬

‫فوالد کاری و در عرشه ی مجاور باتری های سرب‪-‬اسید باید با زنگ ضد اسید پوشانده شود و رنگ ضد آلکالین باید برای دیوار های حوالی سلول‬
‫های ‪ Ni-cad‬استفاده شود‪.‬‬

‫سلول های اسیدی هرگز نباید نزدیک باتری های آلکالین قرار بگیرند در غیر این صورت خوردگی الکترولیت سریع در قسمت های فلزی و آسیب بع‬
‫هر دو باتری قطعی است ‪ .‬با دالیل مشابه ‪ ،‬هرگز از وسایل نگهداری باتری سرب –اسید (مثل هیدرومتر ‪ ،‬بطری های نمونه گیری و‪ )...‬را برای‬
‫باتری های آلکالین به کار نبرید و بلعکس ‪.‬‬

‫‪127‬‬ ‫‪Alkaline‬‬
 ‫نگهداری باتری شامل خشک و تمیز نگهداشتن روی سلول ‪ ،‬بررسی سفت بودن مهره های ترمینال و اضافه کردن مقداری گریس روی این‬
‫اتصاالت تا از خوردگی آن ها جلوگیری کند‪ .‬بسیار مراقب باشید وقتی که الکترولیت باتری را دست می زنید ( مثل وقتی که برای نمونه گیری وزن‬
‫مخصوص ‪ ،‬از هیدرومتر استفاده می کنید)‪ .‬از دستکش های الستیکی مخصوص و عینک ایمنی در زمان لمس الکترولیت استفاده کنید‪ .‬آچار های‬
‫عایق شده باید برای استفاده روی اتصاالت‪ ،‬در دسترس باشند تا از اتصال کوته شدن تصادفی ترمینال های باتری جلوگیری کند‪ .‬این اتصال کوتاه‬
‫روی ترمینال ها فقط روی یکی از سلول ها ‪ ،‬باعث ایجاد جرقه ی شدید و احتماال آسیب جدی به خود سلول می شود‪.‬‬

‫سوال‬

‫یک سلول آلکالین یک الکترولیت با هیدروکسید پتاسیم دارد در حالی که یک سلول سرب – اسید ‪ ،‬سولفریک استفاده می کند‪ .‬هر دو با آب‬
‫مقطر رقیق شده اند‪.‬‬

‫اولین کمکی که در زمان پاشیده شدن هر کدام از این الکترولیت ها بر روی شما باید انجام دهید چیست؟‬

‫جواب‬

‫در هر دو مورد سریعا چشم ها را باید شست و پوست را باید با آب تمیز زیاد شستشو داد‪ .‬الکترولیت های سلول آلکالین باعث می شود که‬
‫پوست بسوزد که باید با پودر بوراکیک‪ 128‬درمان شود ‪ .‬چشم ها هم باید به وسیله ی محلول این پودر شستشو شود‪( .‬یک قاشق چای خوری در‬
‫یک مقدار کم آب)‪ .‬اسید سولفوریک می تواند به وسیله ی محلول نمک شسته شود‪ ( .‬دو قاشق چای خوری کامل از نمک خانگی با یک پینت‬
‫‪ 129‬آب) ‪.‬‬

‫برای هر دو نوع باتری تجهیزات کمک های اولیه باید در قسمت باتری ها باشد‪.‬‬

‫داگرام شکل ‪ 5.25‬نمای کلی و تجهیزات اصلی یک سلول سرب اسید را نشان می دهد‪.‬‬

‫حالت نگهداری شارژ به وسیله ی یک باتری به وسیله ی تست روی وزن مخصوص )‪ SG‬الکترولیت آن توسط دستگاه هیدرو متر(است که در‬
‫شکل ‪ 5.26‬نشان داده شده است ‪ .‬یک سلول سرب – اسید کامال شارژ شده مقدار وزن مخصوص حدود ‪1.27‬ت ‪( 1.285‬گاهی ‪1285-1270‬‬
‫نوشته می شود) دارد که وقتی شارژ آن خالی می شود‪ ،‬حدود ‪ ) 1100( 1.1‬می شود‪ .‬ولتاژ سلول همچنین در زمان استفاده و دشارژ شدن کم‬
‫می شود که این هم می تواند عالمتی دال بر حالت شارژ سلول باشد‪.‬‬

‫باتری های سرب – اسید ممکن است به طور ایمنی دشارژ شوند تا ولتاژ سلول به حدود ‪ 1.73‬برسد( در زمانی اندازه گیری شد که جریان به بار‬
‫می دهد)‬

‫‪128‬‬ ‫‪Boracic‬‬
‫‪129‬‬ ‫‪Pint‬‬
‫ولتاژ مدار باز (بدون بار)خوانده شده ی باتری می تواند گمره کننده باشد و لزوما این مقدار نشان دهنده ی سالم بودن باتری در حالت شارژ شده‬
‫نیست‪.‬‬

‫این نکته را باید در نظر داشت که مقادیر وزن ویژه ی گفته شده در باال برای سلول های سرب –اسید برای دمای محیط ‪ 15‬درجه ی سانتی گراد‬
‫است‪ .‬تصحیح مقدار وزن ویژه در دیگر دمای های محیط به صورت زیر است ‪:‬‬

‫به ازای هر ‪ 10‬درجه دمای باال تر از ‪ 15‬درجه ی سانتی گراد ‪ 0.007 ،‬باید اضافه شود‪.‬‬

‫به ازای هر ‪ 10‬درجه دمای پایین تر از ‪ 15‬درجه ی سانتی گراد ‪ 0.007 ،‬باید کم شود‪.‬‬

‫شکل ‪ 5.27‬نمای کلی قسمت های اصلی یک سلول آلکالین را نشان می دهد ‪.‬‬

‫حالت شارژ یک سلول باتری آلکالین نمی تواند از مقدار وزن مخصوص آن مشخص شوود‪ .‬چگالی الکترولیت هم در زمان سیکل شارژ و دشارژ ‪،‬‬
‫تغییر نمی کند ‪ .‬اما در زمانی که عمر باتری تمام می شود ‪ ،‬ناگهان کاهش پیدا می کند‪.‬‬
‫سلول های آلکالین جدید یک وزن مخصوص حدود ‪ 1190‬دارند ‪ .‬وقتی که این مقدار تا ‪ 1145‬کاهش پیدا کند( ممکن است ‪ 5‬تا ‪ 10‬بسته به ‪duty‬‬
‫‪ cyle‬متغیر است ) ‪ ،‬الکترولیت باید کامال جدید شده و یا باتری باید عوض شود‪ .‬دشارژ کردن باتری آلکالین زمانی که ولتاژ باتری تا ‪ 1.1‬ولت افت‬
‫می کند‪ ،‬باید متوقف شود‪.‬‬

‫تجهیزات شارژ باتری ‪ ،‬از ترانسفورمر ‪ /‬یکسوساز برای تامین ولتاژ ‪ d.c.‬مورد نیاز سلول ها استفاده می کند‪ .‬اندازه ی ولتاژ بستگی به نوع باتری‬
‫( سرب –اسید یا آلکالین ) ‪ ،‬نوع شارژ ( دوره ی شارژ و دشارژ ) ‪ ،‬شارژ زیاد ‪ ،‬شارژ شناور یا چکیده (آرام)‪ .‬راهنمای سازنده برای نوع شارژ مورد‬
‫نیاز باتری باید مطالعه شود‪.‬‬

‫اجازه ندهید در زمان شارژ دمای الکترولیت از ‪ 45‬درجه ی سانتیگراد تجاوز کند‪.‬‬

‫سلول سرب – اسید وقتی کامال شارژ شد‪ ،‬گاز آزاد می کند ولی سلول آلکالین در زمان شارژ شدن از خود گاز ساتع می کند‪ .‬تنها راه فهمیدن‬
‫شارژ کامل باتری آلکالین زمانی است که ولتاژ آن در مقدار حداکثر که حدود ‪ 1.6‬تا ‪ 1.8‬ولت است‪ ،‬ثابت باقی می ماند‪.‬‬

‫عموما ‪ ،‬سلول های آلکالین هم به طور مکانیکی و هم الکتریکی باتری های قوی تری نسبت به باتری های سرب –اسید هستند‪ .‬سلول های‬
‫نیکل –کادمیوم شارژ خود را برای زمان های طوالنی و بدون نیاز به شارژ دوباره نگه می دارند بنابراین برای وضعیت های آماده باش بسیار مناسب‬
‫هستند‪ .‬همچنین در حالت شارژ شناور به خوبی عمل کرده که آن ها را ‪ ،‬وقتی که منبع اصلی قطع شد ‪،‬یک منبع اضطراری قابل اطمینان می‬
‫سازد‪.‬‬

‫برای همه ی باتری های قابل شارژ ( به جز نوع مهر و موم شده ) الزم است تا آب از دست رفته را توسط آب مقطر اضافی جایگزین کنند (به‬
‫دلیل بخار توسط تبخیر معمول ) تا مقدار آب به سطح باالی صفحات برسد‪ .‬در معرض هوا قرار دادن صفحات سلول باعث کاهش سریع تر عمر‬
‫باتری می شود‪.‬‬

‫برای کشتی ها و دکل های روی آب ‪ ،‬سرویس ضروری دقیقی وجود دارد که در زمان از دست رفتن برق اصلی ‪ ،‬حیاتی است‪ .‬سرویس هایی‬
‫مثل عملیات ‪ ، switchgear‬المپ های ناوبری ‪ ،‬سیگنال مه‪ ،‬آشکار ساز آتش و دود‪ ،‬ارتباط داخلی ‪ ،‬برخی از ارتباطات رادیویی ‪ ،‬سیستم آالرم‪.‬‬
‫برای جلوگیری از قطع شدن سرویس های ضروری‪ ،‬این سرویس ها به وسیله ی یک ‪ 130 UPS‬پشتیبانی می شوند‪ .‬که می تواند برای منابع با‬
‫منابع ‪ d.c.‬با قابلیت پشتیبانی از باتری و یا ‪ a.c.‬باشد که به صورت ‪ ups‬دایمی و یا آماده باش می تواند پیکره بندی شود‪ .‬شکل ‪ 5.28‬تجهیزات‬
‫‪ UPS‬با پشتیبانی ‪ a.c.‬را نشان می دهد‪.‬‬

‫‪130‬‬ ‫‪Uninterruptible Power Supply‬‬

‫تجهیزات نشان داده شده در شکل ‪ 5.29‬یک منبع دائمی ‪ UPS‬با قابلیت پشتیبانی منبع ‪ d.c.‬است‪ .‬سرویس های ‪ d.c.‬ضروری معموال از منبع‬
‫اصلی ‪ 440‬ولت‪ ،‬و به وسیله ی یک شارژ که به صورت شارژ چکه ای و به صورت دائم باتری را شارژ می کند‪ ،‬تغذیه ی دائم می شوند‪ .‬در زمان‬
‫قطع برق اصلی ‪ ،‬باتری ‪ 1‬شامل منبع انتقالی است ‪ .‬در حالی که ژنراتور اضطراری برق را به بورد اضطراری می رساند‪ .‬و پس از آن به کار‬
‫انداختن شارژر ‪ .2‬اگر هر دو منبع اضطراری و اصلی در دسترس نباشند‪ ،‬هر دو باتری در دسترس خواهند بود ‪.‬‬

‫بعضی از چراغ های اضطراری بحرانی ‪ ،‬یک ‪ UPS‬با قابلیت پشتیبانی باتری داخلی در درون خود دارند که شارژ آن در زمان های غیر اضطراری به‬
‫طور دائم پر نگه داشته می شود‪.‬‬
‫فصل ‪ 6‬تمرین الکتریکی ویژه برای تانکر های روغن‪ ،‬گاز و مواد شیمیایی‬