‫دانشگاه اصفهان‬

‫دانشکده فنی و مهندسی‬

‫گروه مهندسی مکانیک‬

‫آزمایشگاه ترمودینامیک‬
‫آزمایش (‪)2‬‬

‫موتور بنزینی‬

‫تهیه کنندگان‪:‬‬
‫ساسان مددپور‬
‫مهدی شاکری‬
‫استاد‪:‬‬
‫آقای دکتر مددی آورگانی‬

‫‪1‬‬
 ‫‪ -1‬هدف‬
‫الف‪ -‬تأثير افزايش دور و بار بر مصرف مخصوص س‪,‬وخت‪ ،‬ق‪,‬درت گش‪,‬تاور و ران‪,,‬دمان‬
‫موتور در شرايط مختلف باز بودن دريچه هوا‬
‫ب‪ -‬بررسي پارامترهاي مختلف بر راندمان حجمي موتور بنزینی‬
‫‪ -2‬شرح دستگاه آزمايش‬
‫دستگاه تست موتور وسيله‌اي است براي اندازه گيري كارايي موتور‪ ،‬خروجي موت‪,,‬ور ب‪,,‬ه‬
‫وسيله سرعت و گشتاور وارده به دینا موتور اندازه گ‪,,‬يري مي‌ش‪,,‬ود‪ .‬ورودي از مص‪,,‬رف‬
‫سوخت (نرخ جريان) محاسبه شده است‪ .‬معموًال نرخ جريان س‪,,‬وخت ن‪,,‬يز م‪,,‬ورد محاس‪,,‬به‬
‫قرار مي‌گيرد تا نسبت سوخت به هوا را بدست آوردند و بازده حجمي را محاسبه كنند‪.‬‬
‫در كار تست آزمايشگاهي‪ ،‬موتور روي سكويي قرار مي‌گيرد كه متناس‪,,‬ب ب‪,,‬ا آن ط‪,,‬راحي‬
‫شده است‪ .‬محور خروجي موتور به يك نوع ترمز يا دينامومتري متصل مي‌شود ك‪,,‬ه ق‪,,‬ادر‬
‫است مقاومتي در مقابل دوران آن اعمال مي‌گردد‪.‬موتور به سرویس‌هایی ضروری نظیر‬
‫سوخت‪ ،‬سیستم خنک کن‪ ،‬سیستم‌های الکتریکی‪ ،‬اگزوز و‪ ...‬مجهز می‌گردد‪ ،‬به نحوي كه‬
‫راندمان طوالني موت‪,,‬ور تحت ب‪,,‬ار ممكن ش‪,,‬ود‪ .‬معم‪,,‬وًال چ‪,,‬نين آرايش‪,,‬ي را س‪,,‬كوي تس‪,,‬ت‬
‫موتور يا دستگاه تست مي‌نامند‪.‬‬
‫موتور به ديناموتور جاذب ترمز مكانيكي بر روي سكوي تست توسط يك اتص‪,,‬ال مس‪,,‬تقيم‬
‫همراه با پوسته ايمني (گارد ايمن) متصل شده است‪ .‬دريچه كنترل بنزين يا بخار موتور و‬
‫بار اعمالي بر روي دين‪,,‬اموتور ب‪,,‬ه ص‪,,‬ورت دس‪,‬تي قاب‪,,‬ل كن‪,,‬ترل اس‪,‬ت‪ ،‬اب‪,,‬زار آالت ب‪,,‬راي‬
‫اندازه گيري ترك جذب شده سرعت نرخ جريان سوخت‪ ،‬ن‪,,‬رخ جريان ه‪,,‬وا و دم‪,,‬ا آم‪,,‬اده‬
‫شده است‪ .‬تانك (مخزن سوخت) و ابزار آالت اندازه گيري روي پایه‌ها جدا هستند سكوي‬
‫تست به يك جريان خارجي آب براي سرمايش و خنك سازي نياز دارد‪.‬‬
‫‪ 2-1‬مشخصات دينامومتر‪:‬‬
‫‪ -2-1-1‬جاذب‪:‬‬
‫‪ -‬نوع‪ :‬سيستم مكانيكي جاذب ترمز با خنك كن آب و سيستم ضد صدا‬
‫‪ -‬ظرفيت تا ‪ 20kw‬در ‪5000rpm‬‬

‫‪ -2-1-2‬موتور‪‌:‬‬
‫موتور‌بنزيني هون‪,‬دا ‪ GX200 193cc‬ت‪,‬ک س‪,‬یلندر ب‪,‬ا ق‪,‬درت ‪ 3/7‬کیل‪,‬ووات‪ ،‬خن‪,‬ک‬
‫سازی با هوا‪4 ،‬زمانه‬
‫‪ -2-1-3‬ابزارآالت اندازه گيري‪:‬‬
‫‪ -‬گشتاور سنج‪ :‬فنر تعادل روي دينامومتر‬
‫‪ -‬سرعت‪ :‬سنسور سرعت و شاخص‬
‫‪ -‬نرخ جريان سوخت‪ :‬استوانه مدرج و كرونومتر‬
‫‪ -‬نرخجريان هوا‪ ‌:‬جعبه هوا كاهنده پالس‪ ،‬صفحهاوریفیسو مانومتر آب م‪,,‬درج ش‪,,‬ده در ‪400‬‬
‫‪ 0-‬ميلي متر‬
‫‪ -2-1-4‬دما‪:‬‬

‫‪2‬‬
‫سنس‪,,‬ور و ش‪,,‬اخص هم‪,,‬راه س‪,,‬وييچ ب‪,,‬راي ج‪,,‬اذب آب از ب‪,,‬يرون و ه‪,,‬واي محيط و گ‪,,‬از‬
‫خروجي‪ ،‬شيب چندگانه ‪1 :2 ،1 :10 ،1 :5‬‬
‫‪ 2-2‬موتور‬
‫موتور مهم‌ترین قسمت يك سكوي تست مي‌باش‪,,‬د ك‪,,‬ه بايد آزمايش‪,,‬ات روي آن انج‪,,‬ام گ‪,,‬يرد‬
‫سكويي مناسب است كه قابليت تغيير موت‪,,‬ور و نص‪,,‬ب ان‪,,‬واع موتوره‪,,‬اي دو زمان‪,,‬ه چه‪,,‬ار‬
‫زمانه‪ ،‬ديزلي‪ ،‬بنزيني و گازي را داشته باشد‪ .‬از آنجايي كه اكثر سیستم‌های اندازه گ‪,,‬يري‬
‫اين موتورها مشابه هستند اين امر دور از انتظار نيست‪.‬‬
‫‪ 2-3‬دينامومتر‬
‫هر دستگاهي كه بتواند مقاومتي در برابر گشتاور موتور به وجود آورد‪ ،‬به عن‪,,‬وان يك‬
‫ترمز تعريف مي‌شود ممكن است ترمز از يك دس‪,,‬تگاه اص‪,,‬طكاكي ص‪,,‬لب س‪,,‬اده‌اي تش‪,,‬كيل‬
‫يافته باش‪,‬د‪ ،‬در ك‪,,‬ار تس‪,‬ت موت‪,,‬ور ان‪,,‬واع مختل‪,,‬ف دينامومتره‪,,‬ا ب‪,,‬ه دو دس‪,‬ته تقس‪,‬يم بن‪,,‬دي‬
‫مي‌شوند‪ .‬يكي دينامومتر ج‪,‬ذبي و ديگ‪,‬ري دين‪,‬امومتر انتق‪,‬الي‪ ،‬دينامومتره‪,‬اي ج‪,‬ذبي ك‪,‬ار‬
‫انجام يافت‪,‬ه توس‪,‬ط موت‪,‬ور ب‪,‬ر روي خ‪,‬ود را ب‪,‬ه گرم‪,‬ا تب‪,‬ديل مي‌كنن‪,‬د‪ .‬اين عم‪,‬ل تب‪,‬ديل ب‪,‬ه‬
‫صورت اصطكاك انجام گرفته و يا ب‪,,‬ه ج‪,,‬اي آن در ابت‪,,‬دا ك‪,,‬ار ب‪,,‬ه ان‪,,‬رژي الك‪,,‬تريكي تب‪,,‬ديل‬
‫گشته و سپس با عبور از يك مقاومت الكتريكي به گرما تب‪,,‬ديل مي‌ش‪,,‬ود‪ .‬در ه‪,,‬ر دو ح‪,,‬الت‬
‫گرما به محيط پخش مي‌گردد كه معموًال بدون استفاده بوده و اين مقدار گرم‪,,‬اي پخش ش‪,,‬ده‬
‫به عنوان محصول تست در نظر گرفته مي‌شود‪ .‬دينامومترهاي انتقالي با يك بار خ‪,,‬ارجي‬
‫عمل مي‌كنند كه ب‪,,‬ر روي آن موت‪,,‬ور از نظ‪,,‬ر اقتص‪,,‬ادي ك‪,,‬ار مفيد انج‪,,‬ام مي‌ده‪,,‬د‪ .‬در اين‬
‫حالت تنها كار دينامومتر اندازه گيري گشتاور خروجي ب‪,,‬وده و در نتيج‪,,‬ه خ‪,,‬ود دين‪,,‬امومتر‬
‫هيچ گونه كار خروجي موتور را جذب نمي‌كند‪.‬‬
‫‪ 2-4‬نرخ جريان سوخت‬
‫‪ MT501‬از استوانه مدرج و كورنومتر براي اندازه گيري ن‪,,‬رخ جريان س‪,,‬وخت اس‪,,‬تفاده‬
‫مي‌كند‪ .‬استوانه مدرج در كارخانه در مقابل پيپت و كرونومتر اندازه گيري شده است‪ .‬در‬
‫جايي كه نرخ جريان سوخت ديجيتالي مورد نياز است‪ ،‬سنس‪,‬ور ن‪,‬رخ جريان س‪,‬وخت ب‪,‬ه‬
‫صورت سري با استوانه مدرج نصب مي‌گردد كه آن استاندارد اندازه گ‪,,‬يري مقياس ن‪,,‬رخ‬
‫جريان انديكاتوري است‪ .‬سيستم س‪,,‬وخت رس‪,,‬اني ش‪,,‬امل مخ‪,,‬زن س‪,,‬وخت‪ ،‬فيل‪,,‬تر س‪,,‬وخت‬
‫استوانه مدرج‪ ،‬شير كنترل و سنسور جريان سوخت (اختياري) است‪.‬‬
‫‪ 2-5‬دستگاه اندازه گيري سرعت‬
‫اندازه گيري سرعت كه در كنار محور چرخان نصب ش‪,,‬ده اس‪,,‬ت‪ .‬انج‪,,‬ام مي‌ش‪,,‬ود دو ن‪,,‬وع‬
‫سنسور سرعت وج‪,‬ود دارد ك‪,‬ه ب‪,‬ا نام‌ه‪,‬ای فوتوالكتريك و سنس‪,‬ور پروكس‪,‬يمتيي ش‪,‬ناخته‬
‫مي‌شوند‪.‬‬
‫‪ 2-6‬دستگاه اندازه گيري گشتاور‬
‫اندازه گيري گشتاور توسط اندازه گ‪,,‬يري ن‪,,‬يروي خ‪,,‬روجي زا ب‪,,‬ازوي دين‪,,‬امومتر‪ ،‬ان‪,,‬دازه‬
‫گيري مي‌شود‪ .‬از طول بازو مشخص و معلوم است و در كارخانه اندازه گيري شده است‪.‬‬
‫‪ MT501‬همچنين از يك فنر تعادل براي اندازه گيري نيرو يا سلول ب‪,,‬ار و ش‪,,‬اخص ب‪,,‬راي‬
‫ان‪,,‬دازه گ‪,,‬يري گش‪,‬تاور اس‪,‬تفاده مي‌كن‪,,‬د‪ .‬معم‪,,‬وًال ف‪,‬نر تع‪,,‬ادل‪ ،‬خوان‪,,‬دن مس‪,‬تقيم از ن‪,,‬يروي‬
‫انحراف را ف‪,‬راهم مي‌كن‪,,‬د در ص‪,,‬ورت وج‪,‬ود س‪,‬لول ب‪,,‬ار‪ ،‬ش‪,‬اخص س‪,‬لول ب‪,,‬ار در مقاب‪,,‬ل‬
‫‪3‬‬
‫استاندارد وزن در كارخانه اضافه شده اس‪,,‬ت‪ ،‬ک‪,,‬الیبر ش‪,,‬ده اس‪,,‬ت‪ .‬ش‪,,‬اخص مي‌توان‪,,‬د ب‪,,‬راي‬
‫خواندن گشتاور تنظيم شود‪.‬‬
‫‪ -3‬تئوري مختصر و روابط مورد نياز‬
‫‪ -3-1‬بازده حرارتي‪:‬‬
‫معموًال نسبت عملكرد حقيقي به عملكرد ايده آل بازده ناميده مي‌شود‪ ،‬چون نمي‌توان به حالت‬
‫ايده آل دست يافت‪ ،‬لذا هميشه بازده پایین‌تر از يك مي‌باشد‪ .‬در موتورهاي احتراق‬
‫داخلي بازده حرارتي برابر است با‪:‬‬
‫م‪)1-‬‬

‫كه در آن ‪ ee‬انرژي شيميايي هر پوند (كيلوگرم) سوخت است ‪ mf‬جرم سوخت است‪.‬‬
‫مكانيكي‪:‬‬ ‫‪ -3-2‬ب‪7777‬ازده‬
‫مفيد ب‪,,,‬راي اس‪,,,‬تفاده در‬ ‫يك كميت‬
‫اص‪,,‬طكاك ب‪,,‬ازده مك‪,,‬انيكي‬ ‫محاسبات‬
‫بنا به تعريف داريم‪:‬‬ ‫مي‌باش‪,,‬د ك‪,,‬ه‬
‫م‪)2-‬‬
‫م‪)3-‬‬

‫‪ = bhp‬قدرت ترمزي يا مفيد (‪)Brake or shaft horsepower‬‬

‫‪ =ihp‬قدرت انديكاتوري (‪ )Indicated horsepower‬يا اسمي (قدرت مشخصه و يا قدرت‬
‫تحويل شده به پيستون توسط گازهاي سيلندر)‬
‫‪ =fhp‬قدرت اصطكاكي ‪( Friction horsepower‬قدرت از دست داده شده موتور در اثر‬
‫اصطكاك داخلي)‬
‫‪ -3-3‬قدرت و فشار متوسط موثر ‪)Mean Effective Pressure(:‬‬
‫با توجه به تعريف بازده قدرت انديكاتوري‪ ihp ،‬و قدرت ترمزي يا مفيد ‪ bhp‬موت‪,,‬ور از‬
‫روابط زير بدست مي‌آيند‪.‬‬
‫م‪)4-‬‬
‫م‪)5-‬‬
‫معيار به‪,,,‬تري ب‪,,,‬راي‬
‫مقايس‪,,‬ه عملك‪,,‬رد موت‪,,‬ور‬
‫فشار موثر متوسط يا ‪ mep‬مي‌باشد كه در رابطه زی‪,,‬ر تعری‪,,‬ف‬
‫شده است‪.‬‬
‫م‪)6 -‬‬
‫در سيستم انگليسي و متريك داريم‪:‬‬
‫م‪)7-‬‬

‫‪4‬‬
 ‫كه در آن ‪ NR‬برابر ‪ 2‬در موتور چهار زمانه و برابر ‪ 1‬در موتور دو زمانه است‬
‫‪ vd‬حجم جابجايي سيلندر‬
‫‪ N‬تعدادسيكل در دقيقه است‪.‬‬
‫‪)8‬‬ ‫م‪-‬‬
‫‪)9‬‬ ‫م‪-‬‬
‫‪ --4‬مصرف سوخت (‪Specific‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪)fuel consumption‬‬
‫مقدار جرم سوخت مصرف شده بر واحد زمان و احد كار را مصرف مخصوص‬
‫سوخت‬
‫مي نامند و با ‪ s.f.c‬نمايش داده مي‌شود‪.‬‬
‫م‪)10-‬‬
‫م‪)11-‬‬
‫س‪,,‬وخت ن‪,,‬يز ب‪,,‬راي مقايس‪,,‬ه ب‪,,‬ازده‬ ‫از مص‪,,‬رف‬
‫حرارتي موتور استفاده مي‌شود‪ .‬در روابط (م‪ )12-‬در صورتي كه ب‪,,‬ه ج‪,,‬اي ك‪,,‬ار مق‪,,‬دار‬
‫انديكاتوري را بگذاريم‪ ،‬بازده حرارتي‪،‬قدرت و مصرف مخصوص س‪,,‬وخت ان‪,,‬ديكاتوري‬
‫خواهيم داشت و در صورتي كه كار ترمزي و يا مفيد را بگذاريم‪ .‬بازده ح‪,,‬رارتي‪ ،‬ق‪,,‬درت‬
‫و مصرف مخصوص سوخت ترمزي خواهيم داشت‪.‬‬
‫م‪)12-‬‬

‫هوا و بازده حجمي (‬ ‫‪ -3-5‬گنجايش‬

‫‪:)Volumetric efficiency‬‬
‫اگر موتور را مانند تلمبه هوا فرض كنيم مقدار هواي مكيده شده برابر تعداد مكش در ه‪,,‬ر‬
‫دقيقه ضرب در حجم مفيد ‪ vd‬است‪ .‬در موتورهاي چهار زمانه اين مقدار برابر اس‪,,‬ت ب‪,,‬ا‬
‫‪ 5nvdnc .0‬كه در آن ‪ nc‬تعداد سيلندرها و ‪ N‬دور موتور بر حسب دور در دقيقه مي‌‌باشد‬
‫وزن ه‪,,‬واي مكيده ش‪,,‬ده در دقيق‪,,‬ه براب‪,,‬ر حاصلض‪,,‬رب ف‪,,‬وق در وزن مخص‪,,‬وص ورودي‬
‫مي‌‌باشد‪.‬‬
‫م‪)13-‬‬

‫ورودي ‪ y1=pig‬را در‬ ‫وزن مخص‪,,‬وص‬

‫موتورهاي بدون سوپر شارژ براب‪,,‬ر وزن مخص‪,,‬وص ه‪,,‬واي خش‪,,‬ك ورودي يا ات‪,,‬اق و در‬
‫موتوره‪,‬اي س‪,‬وژر ش‪,‬ارژ ش‪,‬ده براب‪,‬ر وزن مخص‪,‬وص ه‪,‬وا در مانيفل‪,‬د ورودي در نظ‪,‬ر‬
‫مي‌گيرند ‪ .‬براي موتورهاي دوزمانه ضريب ‪ 5/0‬در ر ابطه باال را ندارد‪.‬‬
‫در يك موتور واقعي مقدار هواي مكيده شده در هر دقيقه متأثر از عوام‪,,‬ل زيادي اس‪,,‬ت‪.‬‬
‫مانند دماي نقاط مختلف‪ ،‬سيستم لوله هاي ورودي هوا‪ ‌،‬فشار در نق‪,,‬اط مختل‪,,‬ف وض‪,,‬عيت‬
‫دريچه هوا و غيره نسبت گنجايش واقعي هوا ب‪,,‬ه گنج‪,,‬ايش ايده آل را غالب ‪ً,‬ا ب‪,,‬ازده حجمي‬
‫مي‌نامند‪.‬‬

‫‪5‬‬
 ‫‪)14‬‬ ‫م‪-‬‬
‫‪)15‬‬ ‫م‪-‬‬

‫‪ -3-6‬قدرت ترمزي موتور‪:‬‬

‫در جايي كه با شاخص مورد استفاده است‪ .‬قدرت ترمزي مي‌تواند از رابطه زير محاسبه‬
‫شود‪:‬‬
‫م‪)16-‬‬

‫قدرت ترمزي موتور (‪)w‬‬ ‫‪=P‬‬

‫گشتاور خوانده شده از شاخص ديجيتالي‬ ‫‪=T‬‬
‫‪ =N‬سرعت دوراني موتور (‪)rpm‬‬
‫در جايي كه شاخص قدرت ترمزي يا با فنر تع‪,,‬ادل اس‪,,‬تفاده ش‪,,‬ده اس‪,,‬ت‪ .‬گش‪,,‬تاور موت‪,,‬ور (‬
‫‪ )n.m‬از روابط زير محاسبه مي‌شود‪:‬‬
‫م‪)17-‬‬

‫‪ =F‬نيروي اصلي از فنر تعادل يا بار اعمالي (‪)kg‬‬

‫‪ =r‬طول بازوي بار (‪) 0.2m‬‬
‫‪ 3-7‬مصرف سوخت‪:‬‬
‫مصرف سوخت با استوانه مدرج و كرنومتر اندازه گيري مي‌شود (‪)Qmf‬‬

‫‪ 3-8‬مصرف مخصوص ترمزي سوخت‪:‬‬

‫مصرف مخصوص ترمزي سوخت‪ ،‬مصرف سوخت به ازاي هر واح‪,,‬د ق‪,,‬درت ترم‪,,‬زي‬
‫است‪.‬‬
‫م‪)18-‬‬

‫‪ = bsfc‬مصرف مخصوص ترمزي سوخت‬

‫‪ =P‬قدرت ترمزي موتور (‪)KW‬‬
‫‪ = Qmf‬مصرف جرمي سوخت (‪)kg/s‬‬
‫‪ =Qvf‬مصرف حجمي سوخت (‪)m3/s‬‬
‫‪ =Ρf‬چگالي (‪)kg/m3‬‬
‫چگالي بنزين ‪ 0/72kg/l‬و چگالي گازوئيل ‪ 0/84kg/l‬در نظر بگيريد‪.‬‬
‫‪ 3-9‬سيستم اندازه گيري هواي ورودي‬
‫متداولترين روش اندازه گيري آهنگ جريان هوا به داخل موتور‪ ،‬مخزن اريفيس اس‪,,‬ت‪.‬‬
‫اندازه گيري نرخ جريان هوا توسط دستگاه ابتدايي اندازه گ‪,,‬يري جريان و م‪,,‬امومتر ب‪,,‬ه‬
‫محاسبات پيچيده اي نياز دارند و اين مي‌تواند با آماده كردن يك شكل مدرج نرخ محاسبه‬
‫شده جريان ه‪,,‬وا ب‪,,‬ا فش‪,,‬ار ديفرانس‪,,‬يلي س‪,,‬اده س‪,,‬ازي ش‪,,‬ود‪ .‬متناوب‪ً,‬ا ش‪,,‬كل م‪,,‬درج از فش‪,,‬ار‬

‫‪6‬‬
‫ديفرانسيل با نرخ جريان هوا ب‪,‬ه وس‪,‬يله م‪,‬درج ك‪,‬ردن ب‪,‬اد س‪,‬نج ن‪,‬يز م‪,‬ورد اس‪,‬تفاده ق‪,‬رار‬
‫مي‌گيرد‪.‬‬
‫هواي ورودي به موتور‪ ،‬ابتدا از يك ص‪,‬فحه روزن‪,‬ه دار (اريفيس) عب‪,‬ور مي‌كن‪,‬د در اين‬
‫حالت افت فشار در دو طرف اريفيس متناسب با دبي هوا مي‌باشد اگ‪,,‬ر افت فش‪,,‬ار كوچ‪,,‬ك‬
‫باشد (حالت خفگي در روزنه ايجاد نشود)‪ .‬ه‪,,‬وا غ‪,,‬ير قاب‪,,‬ل ت‪,,‬راكم ف‪,,‬رض ش‪,,‬ده و مي‌ت‪,,‬وان‬
‫معادله برنولي را ب‪,,‬راي آن بك‪,,‬ار ب‪,,‬رد‪ .‬در اين ص‪,,‬ورت دبي ه‪,,‬وا از رابط‪,,‬ه زير بدس‪,,‬ت‬
‫مي‌آيد‪.‬‬

‫م‪)19-‬‬
‫ك‪,,‬ه در آن ‪ Cd‬ض‪,,‬ريب تخليل اريفيس‪ AO ،‬مس‪,,‬احت روزن‪,,‬ه ‪ P‬افت فش‪,,‬ار ‪ ρair‬ج‪,,‬رم‬
‫مخصوص هواي ورودي در گذر از اريفيس مي‌باشد‪.‬‬
‫با داشتن فشار و دماي محيط آزمايشگاه و استفاده از رابطه گازه ايده آل جرم مخصوص‬
‫هوا بدست مي آيد‪ .‬افت فشار ‪ p‬را مي‌توان با استفاده از مامومتر آبي بوسيله معادله زير‬
‫بدست آورد‪ .‬م‪)20-‬‬
‫ك‪,,‬ه در آن ‪ ρw‬ج‪,,‬رم مخص‪,,‬وص س‪,,‬يال م‪,,‬انومتر (معم‪,,‬وًال‬
‫آب)‪ g ،‬شتاب جاذبه و ‪ h‬تغيير ارتف‪,,‬اع س‪,,‬يال م‪,,‬امومتر‬
‫است‪ .‬در اين تئوري فرض شده است ك جريان دائم است‪ .‬مانومتر شيب دار در اتصال با‬
‫مخزن هوا يا لوله ونتوري م‪,‬ورد اس‪,‬تفاده ق‪,‬رار مي‌گ‪,‬يرد‪ .‬ش‪,‬يب م‪,‬انومتر را مي‌ت‪,‬وان ب‪,‬ا‬
‫نسبت هاي ‪ 1 : 2 ،1:5 1 :10‬براي محاسبات راحت تر تنظيم شود مقياس ‪ 400‬ميلي متر‬
‫است با ‪ mm 1‬مدرج شدن سنسور جريان هوا و شاخص به جاي مخ‪,,‬زن ه‪,,‬وا و م‪,,‬انومتر‬
‫شيب دار به طور اختياري‪ ،‬مي‌توانند مورد استفاده قرار گيرند‪.‬‬
‫نرخ جريان حجمي هواي واقعي به صورت زير اندازه گيري مي‌شود‪:‬‬

‫م‪)21-‬‬

‫‪ -3-9-1‬نرخ جريان حجمي هوا در ميان صفحه اريفيس‬

‫نرخ جريان هوا در ميان اريفيس به صورت زير محاسبه مي‌شود‪:‬‬

‫‪7‬‬
 ‫م‪)22-‬‬

‫‪ 3-10‬ارزش حرارتي سوخت‪:‬‬

‫حرارت حاصل از احتراق سوخت به صورت زير محاسبه مي‌شود‪:‬‬
‫م‪)23-‬‬ ‫‪ 3-11‬بازده گرمايي ترمزي‪:‬‬

‫بازده گرمايي ترمزي موتور به صورت زير محاسبه مي‌شود‪:‬‬

‫م‪)24-‬‬

‫تفاوت بين انرژي سوخت و قدرت خروجي از موتور اتالفات حرارتي از خن‪,,‬ك كن آب‪،‬‬
‫انتقال حرارت به هوا از موتور‪ ،‬گازهاي خروجي و احتراق ناقص بستگي دارد‪.‬‬
‫‪ 3-12‬نسبت سوخت به هوا ‌‪:‬‬
‫نسبتسوخت به هوا‪ ،‬نرخ جريان جرمي هوا به نرخ جريان جرمي سوخت است‪.‬‬
‫م‪)25-‬‬
‫‪ =mf‬مصرف سوخت (‪)kg/s‬‬ ‫‪Q‬‬
‫‪ =ma‬نرخ جريان هواي واقعي به گنجايش هواي تئوري است‪.‬‬ ‫‪Q‬‬
‫‪ -8‬بازده حجمي‪:‬‬ ‫‪3‬‬
‫بازده حجمي نسبت نرخ جريان هواي واقعي به گنجايش هواي تئوري است‪.‬‬
‫م‪)26-‬‬

‫نرخ جريان حجمي هوا (‪)m3/s‬‬ ‫‪=Qva‬‬

‫‪8‬‬
 ‫‪ Qth‬حجم جابجايي تئوري (‪)m3/s‬‬

‫حجم جابجايي سيلندر = ‪cc 196‬‬

‫‪ -4‬آماده سازي قبل از آزمايش‬

‫‪ -1‬دينامومتر را روي كف زمين قرار دادیم و س‪,,‬اپورت ه‪,,‬ا را ب‪,,‬راي ان‪,,‬دازه گ‪,,‬يري تنظيم‬
‫كردیم‪.‬‬
‫‪ -2‬خط لوله شير آب را به دينامومتر متصل كردیم‪.‬‬
‫‪ -3‬خط لوله خروجي آب را از دينامومتر به آب گذر متصل كردیم‪.‬‬
‫‪ -4‬لوله سوخت را از موتور به تانك سوخت متصل كردیم‪.‬‬
‫‪ -5‬شير جمع كننده سوخت را بستیم تانك سوخت را پر كردیم و شير را باز كردیم‪.‬‬
‫‪ -6‬سنسور سرعت را به صفحه كنترل متصل كردیم‪.‬‬
‫‪ -7‬كابل دريچه هوا را از صفحه كنترل به موتور متصل كردیم‪.‬‬
‫‪ -8‬برق را وصل و سوئيچ را روشن كردیم‪.‬‬
‫‪ -9‬دريچه هوا را تنظيم و موتور را روشن كردیم‪.‬‬
‫‪ 5 -10‬دقيقه تا گرم شدن موتور به دماي كاري صبر كردیم‪.‬‬
‫‪ -11‬شير خروجي آب سرد را باز كردیم و شير را ب‪,,‬راي كن‪,,‬ترل دم‪,,‬اي آب دين‪,,‬امومتر در‬
‫دماي ثابتي تا حداكثر دماي ‪ 80‬درجه سانتيگردا تنظيم كردیم‪.‬‬

‫‪ -5‬روش انجام آزمايش‪:‬‬

‫بهترين حالت انجام آزمايش در باز بودن دريچه هوا كم‪,,‬تر از ‪ %75‬ح‪,,‬الت تم‪,,‬ام ب‪,,‬از آن‬
‫است‪.‬‬
‫‪ -1‬دريچه هوا را ت‪,,‬ا ‪ %75‬ح‪,,‬الت تم‪,,‬ام ب‪,,‬از تنظيم ك‪,,‬ردیم همزم‪,,‬ان ب‪,,‬ار اف‪,,‬زايش دادیم‪ .‬در‬
‫مورد دينامومتر هيدروليكي‪ ،‬ن‪,,‬رخ جريان آب دين‪,,‬امومتر و فش‪,,‬ار دين‪,,‬اميكي را اف‪,,‬زايش‬
‫دادیم و در مورد دينامومتر مكانيكي پيچ را تنظيم كنيد بار آنقدر تابان‪,‬دیم ت‪,‬ا س‪,‬رعت م‪,‬ورد‬
‫نظر بدست آيد‪.‬‬
‫‪ -2‬تا رسيدن به حالت پايدار ص‪,,‬بر ك‪,,‬ردیم و س‪,,‬پس اطالع‪,,‬ات را ب‪,,‬راي ح‪,,‬الت ب‪,,‬دون ب‪,,‬ار‬
‫يادداشت كردیم‪.‬‬
‫‪ -‬سرعت موتور‬
‫‪ -‬گشتاور دينامومتر‬
‫‪ -‬دماي آب خروجي موتور‬
‫‪ -‬دماي هواي ورودي موتور ودماي هواي خروجي موتور از مانيفلد‬
‫‪ -‬خواندن مانومتر‬
‫‪ -‬مصرف سوخت را در ‪ cc 5‬و ‪ 0cc1‬زمان گيري كردیم‪.‬‬
‫‪ -‬وزن مخصوص سوخت را با گرانش مخصوص اندازه گيري کردیم‪.‬‬
‫‪ -3‬بار را براي سرعت هاي مختلف موتور تنظيم كردیم‪.‬‬

‫‪9‬‬
‫‪ -4‬تارسيدنبه ح‪,,‬الت پايدار ص‪,,‬بر ك‪,,‬ردیم و س‪,,‬پس اطالع‪,,‬ات را ب‪,,‬راي ح‪,,‬الت ه‪,,‬اي ديگ‪,,‬ر‬
‫يادداشت كردیم‪.‬‬
‫‪ -5‬حالت ‪ 3‬را براي بار بيشتر تكرار كردیم‪.‬‬
‫‪ -6‬براي حالت هاي مختلف دريچه هوا آزمايش را تكرار كردیم‪.‬‬
‫‪ -6‬خاموش كردن موتور‬
‫‪ -1‬دريچه هوا را به حالت قبل برگرداندیم‪.‬‬
‫‪ -2‬پيچ تنظيم بار را بستیم‪.‬‬
‫‪ -3‬سيستم آبرساني را از دينامومتر جدا کردیم‪.‬‬
‫‪ -4‬ش‪,,,‬ير خ‪,,,‬روجي را در دين‪,,,‬امومتر ب‪,,,‬از ک‪,,,‬ردیم (دين‪,,,‬امومتر هيدروليكي) آب را از‬
‫دينامومتر خارج كرده و شير را بستیم‪.‬‬

‫‪ -7‬محاسبات‬
‫بنا به فرمول های بیان شده و داده های اندازه گیری شده جدول زیر ارائه شده است‪.‬‬

‫جدول‪ 1-‬داده های آزمایش‬

‫‪Fuel consumption‬‬ ‫‪Air flow rate‬‬ ‫)‪Temperature(°C‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪Manometer‬‬ ‫‪A/F‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪(N. Volume Time‬‬ ‫‪Qvf‬‬ ‫‪Qmf‬‬ ‫)‪(mm H2O‬‬
‫‪Qva‬‬ ‫‪Qma‬‬
‫‪Inlet air‬‬ ‫‪Outlet‬‬
‫‪P‬‬ ‫‪Bsfc‬‬ ‫‪ŋbt‬‬ ‫‪ŋv‬‬
‫)‪(rpm‬‬
‫)‪m‬‬ ‫)‪(ml‬‬ ‫)‪(s‬‬ ‫‪(ml/s‬‬ ‫‪(m3/‬‬ ‫‪(kg/‬‬ ‫‪ratio‬‬ ‫‪T1‬‬ ‫‪gas T2‬‬
‫)‪(kW‬‬ ‫)‪(kg/kWh‬‬
‫)‪(%‬‬ ‫)‪(%‬‬
‫‪Righ Net‬‬
‫)‪×103‬‬ ‫)‪(kg/h‬‬
‫‪Left‬‬ ‫*‬ ‫)‪h‬‬ ‫)‪h‬‬
‫‪t‬‬
‫‪3000‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪53‬‬ ‫‪283‬‬ ‫‪0.73‬‬ ‫‪115 103 12‬‬ ‫‪23.8‬‬ ‫‪27.6‬‬ ‫‪37.8‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪234‬‬ ‫‪3.1‬‬ ‫‪0.24‬‬ ‫‪34‬‬ ‫‪68.5‬‬
‫‪2850‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪48‬‬ ‫‪313‬‬ ‫‪0.81‬‬ ‫‪124 106 18‬‬ ‫‪32.5‬‬ ‫‪37.6‬‬ ‫‪46.4‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪224‬‬ ‫‪5.9‬‬ ‫‪0.14‬‬ ‫‪59‬‬ ‫‪98.5‬‬
‫‪2650‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪63‬‬ ‫‪238‬‬ ‫‪0.62‬‬ ‫‪123 107 16‬‬ ‫‪29.8‬‬ ‫‪34.6‬‬ ‫‪55.8‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪5.4‬‬ ‫‪0.12‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪97.0‬‬
‫‪2400‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪53‬‬ ‫‪283‬‬ ‫‪0.73‬‬ ‫‪123 105 18‬‬ ‫‪32.5‬‬ ‫‪37.6‬‬ ‫‪51.5‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪212‬‬ ‫‪2.5‬‬ ‫‪0.29‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪117.0‬‬
‫‪2230‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪65‬‬ ‫‪230‬‬ ‫‪0.60‬‬ ‫‪119 111 8‬‬ ‫‪15.6‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪205‬‬ ‫‪2.3‬‬ ‫‪0.26‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪60.0‬‬
‫‪2000‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪71‬‬ ‫‪212‬‬ ‫‪0.55‬‬ ‫‪117 108 9‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪20.9‬‬ ‫‪38‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪182‬‬ ‫‪2.1‬‬ ‫‪0.26‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪77.7‬‬
‫‪1850‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪192‬‬ ‫‪0.50‬‬ ‫‪117 105 12‬‬ ‫‪23.8‬‬ ‫‪27.6‬‬ ‫‪55.2‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪170‬‬ ‫‪1.9‬‬ ‫‪0.26‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪111.0‬‬

‫‪ -8‬بحث و نتیجه گیری‬

‫برای بررسی راحتر و بهتر داده های جدول فوق را بر روی نمودار ب‪,,‬رده و بررس‪,,‬ی می‬
‫کنیم‪.‬‬

‫در نمودار دما روند افزایش‪,‬ی دم‪,‬ا ب‪,‬ر‬

‫اس‪,,‬اس دور موت‪,,‬ود دی‪,,‬ده می ش‪,,‬ود ک‪,,‬ه‬
‫البت‪,,,,‬ه در دور ‪ 2650‬ب‪,,,,‬ا اف‪,,,,‬زایش‬
‫گشتاور ترمزی این دم‪,,‬ا ک‪,,‬اهش یافت‪,,‬ه‬
‫ولی همچن‪,,‬ان ب‪,,‬ا اف‪,,‬زایش دور دم‪,,‬ای‬
‫خروجی افزایش می یابد‪.‬‬

‫شکل ‪ 1‬دمای خروجی بر اساس دور موتور‬

‫‪10‬‬

‫شکل ‪ 2‬دبی جرمی سوخت بر دور موتور‬

‫در اینجا هم روند افزایشی مصرف سوخت را در برابر اف‪,‬زایش دور موت‪,‬ود ش‪,‬اهد هس‪,‬تیم‬
‫که در دور ‪ 2650‬با افزایش گشتاور ترمزی کاهش یافته است‪.‬‬

‫در اینج‪,,,‬ا ی‪,,,‬ک رون‪,,,‬د ن‪,,,‬ا مش‪,,,‬خص‬

‫مشاهده می شود که به نظ‪,‬ر ب‪,‬ه دلی‪,‬ل‬
‫مشکل ابزار اندازه گیری (م‪,,‬انومتر)‬
‫در آن دخیل است و از ط‪,,‬رف دیگ‪,,‬ر‬
‫ب‪,,‬ه علت اینک‪,,‬ه موت‪,,‬ور در دور ه‪,,‬ای‬
‫آزمایش‪,,‬ی هم‪,,‬واره ب‪,,‬ا کیفیت یکس‪,,‬ان‬
‫ک‪,,‬ار نمی ک‪,,‬رد و در بعض‪,,‬ی از دور‬
‫ه‪,,,,,,,,‬ا ح‪,,,,,,,,‬الت خف‪,,,,,,,,‬ه ک‪,,,,,,,,‬ار‬
‫می ک‪,,,‬رد در نتیج‪,,,‬ه م‪,,,‬یزان ه‪,,,‬وای‬ ‫شکل ‪ 3‬دبی جرمی هوا بر دور موتور‬
‫مص‪,,,,‬رفی آن در بعض‪,,,,‬ی ش‪,,,,‬رایط‬
‫مناسب نبوده که این امر در نمودار نیز مشهود می باشد‪.‬‬

‫با توج‪,,‬ه ب‪,,‬ه ص‪,,‬حبت ه‪,,‬ای مرب‪,,‬وط ب‪,,‬ه‬

‫هوای مصرفی با توجه ب‪,,‬ه ع‪,,‬دم کیفیت‬
‫اح‪,,‬تراق یکس‪,,‬ان نمی ت‪,,‬وان برداش‪,,‬ته‬
‫مس‪,,‬لمی از این نم‪,,‬ودار داش‪,,‬ت ولی ب‪,,‬ه‬
‫نظر می رسد که یک روند کاهشی در‬
‫این نس‪,,,‬بت موج‪,,,‬ود می باش‪,,,‬د‪ .‬ب‪,,,‬رای‬
‫بررسی مناسب ت‪,,‬ر این نم‪,,‬ودار را ب‪,,‬ر‬
‫اساس توان ترمزی رسم می کنیم‪.‬‬
‫در این ف‪,,‬رم ن‪,,‬یز ب‪,,‬ه نظ‪,,‬ر ی‪,,‬ک رون‪,,‬د‬
‫کاهشی وج‪,,‬ود دارد ام‪,,‬ا این رون‪,,‬د ب‪,,‬ه‬ ‫شکل ‪ 4‬مقدار نسبت هوا به سوخت بر دور موتور‬
‫گش‪,,,‬تاور ترم‪,,,‬زی و کیفیت ک‪,,,‬ارکرد‬
‫موتور وابستگی زیادی دارد‪.‬‬

‫زمانی که بازده حجمی را ب‪,,‬ر اس‪,,‬اس‬

‫‪ A/F‬و ی‪,,,‬ا دور موت‪,,,‬ور مش‪,,,‬اهده می‬
‫ک‪,,‬نیم دی‪,,‬ده می ش‪,,‬ود ک‪,,‬ه این وی‪,,‬ژگی‬
‫دارای نقط‪,,‬ه اوپ‪,,‬تیمم می باش‪,,‬د البت‪,,‬ه‬
‫مقدار این بازده دارای خطا می باش‪,,‬د‬
‫زیرا هم در میزان دبی ه‪,,‬وا و هم در‬ ‫شکل ‪ 5‬نسبت ‪ A/F‬و گشتاور ترمزی بر اساس توان ترمزی‬
‫‪11‬‬
‫شکل ‪ 6‬بازده حجمی بر نسبت هوا به سوخت‬
‫اندازه گیری دور موتور مشکل وجود داشت و این پارامتر شدیدن ب‪,,‬ه دور موت‪,,‬ور وابس‪,,‬ته‬
‫است‪.‬‬

‫شکل ‪ 7‬بازده حجمی بر دور موتور‬

‫با توجه به شکل ‪ 8‬با افزایش ت‪,,‬وان ترم‪,,‬زی ب‪,,‬ازده‬
‫س‪,,,‬وخت ب‪,,,‬اال می رود ولی ب‪,,,‬ازده حجمی رون‪,,,‬د‬
‫منطبق با توان ندارد‬

‫شکل ‪ 8‬بازده بر توان ترمزی‬

‫‪ Bsfc‬که بیانگر میزان سوخت‬

‫مصرفی بر واح‪,,‬د ت‪,,‬وان تولی‪,,‬دی‬
‫است تا ت‪,,‬وان ‪ kW 2.3‬ث‪,,‬ابت و‬
‫سپس ی‪,,‬ک رون‪,,‬د ن‪,,‬زولی ک‪,,‬ه ب‪,,‬ه‬
‫معنی افزایش بازده سیستم اس‪,,‬ت‬
‫را نشان می‌دهد‪.‬‬

‫شکل ‪ Bsfc 9‬بر توان ترمزی‬

‫‪ -9‬پیشنهادات‬
‫برای بررسی مفهومی‌تر این آزمایش یک روند ارائ‪,‬ه گ‪,‬ردد ک‪,‬ه در آن بت‪,‬وان ت‪,‬أثیر تغی‪,‬یر‬
‫پارامترها را بررسی نمود به گونه‌ای که برای هر یک از متغیرهای مستقل (قاب‪,,‬ل تغی‪,,‬یر)‬
‫مثل گشتاور ترمزی‪ ،‬دور موتور چند مقدار تعیین و در هر یک از این مقادیر چن‪,,‬د ان‪,,‬دازه‬
‫گیری صورت گیرد‪.‬‬

‫‪ -10‬منابع‬
‫‪12‬‬
 ‫‪ ‬دستور کار آزمایشگاه‬
‫‪ ‬کتاب ترمودینامیک ون وایلن‬

‫‪13‬‬