‫درایو چیست؟‬

‫درایو شرکت زیمنس‪ -‬مدل میکرومستر‬

‫درایو یا کنورتور فرکانس و یا کنترل کننده دور موتور برای‬

‫تنظیم دور الکتروموتورهای ‪( Ac‬موتورهای سه فاز )‬
‫استفاده میگردد‪ .‬درایوها وظیفه “کنترل دور موتور” را بر‬
‫عهده دارند‪ .‬درایوها قادرند دور موتور را از صفر تا چندین‬
‫برابر دور نامی موتور و بطور پیوسته تغییر دهند ‪.‬‬

‫تنظیم دور در الکتروموتورها عالوه بر منعطف نمودن پروسه‬

‫های صنعتی ‪ ،‬در کاربردهای زیادی منجر به صرفه جوئی‬
‫انرژی هم میگردد‪ .‬عالوه بر آن درایوها جریان راه اندازی‬
‫کشیده شده از شبکه را به میزان زیادی کاهش میدهند ‪.‬بطوریکه‬
‫این جریان خیلی کمتر از جریان اسمی موتور است‪.‬‬

‫درایوها میتوانند موتور را بطور نرم و کامال کنترل شده‬

‫استارت و استپ نمایند‪ .‬زمان استارت و استپ را میتوان بدقت‬
‫تنظیم نمود‪ .‬این زمانها میتوانند کسری از ثانیه و یا صدها‬
‫دقیقه باشد‪ .‬توانائی درایو در استارت و استپ نرم موجب‬
‫کاهش قابل مالحظه تنشهای مکانیکی در کوپلینگها و سایر ادوات‬
‫دوار میگردد‪.‬‬
 ‫اولین وسیله تبدیل انرژی الکتریکی به انرژی‬
‫مکانیکی موتورهای ‪ DC‬بودند‪ .‬موتورهای ‪DC‬با وجود مزایایی چون‬
‫کنترل آسان ‪ ،‬سریع و دقیق گشتاور و همچنین پاسخ بسیار‬
‫سریع دینامیکی برای تغییرات سرعت ‪ ،‬معایب زیر رادارند‪:‬‬

‫‪- ۱‬نیاز به تعمیر و نگهداری مکرر‬

‫‪- ۲‬قیمت باال‬

‫‪- ۳‬نیاز به انکودریاتاکومتر برای فیدبک سرعت‬

‫امروزه با توجه به پیشرفت تکنولوژی موتورهای الکتریکی ‪ AC‬و‬

‫مزایایی از قبیل‪:‬‬

‫‪- ۱‬اندازه کوچکتر‬

‫‪- ۲‬قدرت بیشتر در مقایسه با موتورهای ‪ DC‬هم اندازه‬

‫‪- ۳‬طراحی ساده و قیمت ارزان‬

‫‪- ۴‬سبک و مقاوم در برابر ضربه‬

‫کاربرد موتورهای ‪ AC‬در صنعت روبه فزون است بطوریکه در ‪۷۰‬‬

‫تا ‪ ۸۰‬درصد کاربردهای صنعتی از موتورهای ‪ AC‬استفاده می‬
‫شود ‪.‬‬

‫همزمان با پیشرفت و فزونی کاربرد موتورهای ‪ ، AC‬تکنولوژی‬

‫درایوی ‪ AC‬نیز دستخوش تغییرات شگرفی شده اند‬
‫بطوریکهدریواهای ‪ AC‬قابلیت موتورهای ‪ AC‬را تکمیل کرده اند‬
‫ً می خواهیم که موتورها در سرعت و‬ ‫در کاربردهای صنعتی غالبا‬
‫گشتاور دلخواهمان کارکنند ‪ ،‬بنابراین برای کنترل سرعت و‬
‫گشتاور موتور از درایو استفاده می کنیم ‪.‬‬

‫این درایوها تجهیزاتی هستند از قطعات الکترونیکی مانند ‪:‬‬

‫تریستورها ‪IGBT ،‬و …ساخته شده اند که از آنها برای کنترل‬
 ‫ولتاژیا کنترل فرکانس استفاده می شود‪ .‬عالوه براین در‬
‫کاربرهایی مانند جرثقیل ها ‪ ،‬آسانسورها و ……… که عدم‬
‫موجود ضربه در راه اندازی و توقف موتور از اهمیت ویژه ای‬
‫برخورداراست ‪.‬استفاده از درایو اجتناب ناپذیر می شود‪.‬‬

‫روشهای متداول کنترل سرعت و گشتاور موتورهای ( ‪ DC‬با‬

‫استفاده از درایوهای) ‪DC‬‬

‫موتورهای ‪ DC‬دو محدوده کنترل سرعت دارند‪.‬‬

‫ناحیه اول ‪ :‬با ثابت نگه داشتن جریان تحریک و تغییر ولتاژ‬
‫آرمیچر از صفر تا مقدار نامی ‪ ،‬سرعت از صفر تا مقدار نامی‬
‫تغییر می کند دراین محدوده گشتاور ثابت می ماند‪.‬‬

‫ناحیه دوم ‪ :‬با ثابت نگه داشتن ولتاژ آرمیچر و کاهش جریان‬
‫تحریک می توان به سرعتهایی بیشتر از سرعت نامی دست یافت‬
‫در این حالت با افزایش سرعت ‪ ،‬گشتاور کاهش می یابد این‬
‫محل تضعیف میدان )‪ (ficld weakeninG‬نامیده می شود‪.‬‬

‫در محدوده گشتاور ثابت ‪ ،‬با افزایش سرعت توان به صورت خطی‬
‫افزایش می یابد‪ ،‬بعداز سرعت نامی ‪ ،‬توان ثابت می ماند و‬
‫گشتاور به صورت نمایی کاهش می یابد‪.‬‬

‫بنابراین در درایورهای ‪ DC‬با کنترل متغیرهای حقیقی جریان‬

‫تحریک و ولتاژ آرمیچر ‪ ،‬سرعت و گشتاور را کنترل میکنند‪.‬‬
‫با بهره گیری از عملکرد درایوهای ‪ ، DC‬تکنولوژی درایوهای‬
‫‪AC‬توسعه پیدا کرد‪ ،‬و روشهای کنترل اسکالر ‪ ،‬کنترل برداری‬
‫و کنترل مستقیم گشتاور معرفی شوند ‪.‬‬

‫روش کنترل اسکالر‪:‬‬

‫این روش را درصنعت با عناوینی نظیر مدوالسیون عرض پالس‬

‫)‪ ،(PWM‬کنترل فرکانس ‪ V/F‬یا ‪ VVVF‬می شناسند‪.‬‬
 ‫نخست ولتاژ ‪ AC‬به ولتاژ ‪ DC‬تبدیل شده سپس بوسیله مدوالتور‬
‫‪،‬دنباله پالسی از ولتاژ با فرکانس متغیر به موتور ارسال‬
‫می شود ‪.‬‬

‫در این روش مقدار ‪ V/F‬ثابت است بنابراین با افزایش فرکانس‬

‫‪ ،‬ولتاژ افزایش می یابد و در نهایت همانطوری که مشاهده می‬
‫شود ‪ ،‬در این حالت کنترلی روی گشتاور موتور وجود ندارد و‬
‫تغییرهای کنترلی ولتاژ و فرکانس هستند که بطور غیر مستقیم‬
‫موتور را کنترل می کنند به علت عدم استفاده از فیدیک ‪،‬‬
‫کنترلی روی موفقیت یا سرعت شافت موتور وجود ندارد همچنین‬
‫استفاده از مدوالتور باعث ایجاد تاخیر در پاسخ به گشتاور‬
‫به سرعت می شود ‪.‬‬

‫روش کنترل برداری شار‪:‬‬

‫برای نزدیک شدن به الگویی نظیر درایوهای ‪ ، DC‬متغیرهای‬

‫کنترلی در موتورهای القایی باید حقیقی باشند در روش‬
‫اسکالر ‪ ،‬متغیرهای کنترلی غیر حقیقی هستند در صورتی که در‬
‫این روش سعی بر آن شده تا متغیرهای حقیقی موتور (شار و‬
‫گشتاور موتور) کنترل شود ‪.‬‬

‫برای کنترل بردار شار و گشتاور موتور‪ ،‬جریان موتور باید‬

‫قابل کنترل باشد اما در این موتورها کنترل سیستمی روی‬
‫جریان موتور وجود ندارد‪ .‬از طرفی جریان موتور تابعی‬
‫ازجریان استاتور است که بنابراین با استفاده از محاسبات‬
‫ریاضی پیچیده با توجه به وجود این رابطه بین جریان موتور‬
‫و جریان استاتور ‪ ،‬شار موتور قابل کنترل هستند در ضمن با‬
‫استفاده از فیدیک ‪ ،‬می توان موقعیت و سرعت موتور را کنترل‬
‫کرد‪ .‬با وجود دقت درسرعت و پاسخ سریع به تغییرات گشتاور ‪،‬‬
‫احتیاج به فیدبک و مدوالتور از معایب این درایوها است‪.‬‬

‫روش کنترل مستقیم گشتاور) ‪(DTC‬‬

 ‫کنترل مستقیم گشتاور یا ‪ DTC‬پیشرفته تکنولوژی کنترل‬
‫موتورهای ‪ AC‬است که توسط شرکت ‪ ABB‬ارائه شده است این‬
‫تکنولوژی جایگزین روشهای متداول مانند روش اسکالر و کنترل‬
‫برداری شار در حلقه باز و بسته شده است ‪.‬‬

‫اساس کار ‪ DTC‬بر پایه تئوری کنترل جهت میدان موتورهای‬

‫القایی بنا شده است شار استاتور و گشتاور ‪ ،‬تغییرهای‬
‫کنترلی ‪ DTC‬هستند ‪ ،‬محاسبه وضعیت موتور ‪ ،‬بوسیله یک سیگنال‬
‫پروسسور دیجیتال ) ‪ (DSP‬سرعت باال انجام می شود بطوریکه این‬
‫محاسبات در مدل نرم افزاری موتور ‪ ۴۰۰۰۰‬بار در ثاینه صورت‬
‫می پذیرد ‪ .‬با توجه سرعت باالی محاسبات و مقایسه مقادیر‬
‫واقعی با مقادیر مرجع هر عمل سویچینگ جداگانه بررسی می‬
‫شود و هنگام تغییرات دینامیک مانند بارهای ناگهانی عمل‬
‫سویچینگ بهینه می شود ‪.‬‬

‫چرا ‪ DTC‬؟‬

‫در این روش عالوه بر اینکه متغیرهای کنترلی ‪ ،‬حقیقی می‬

‫باشند پردازش نرم افزاری بسیار سریع و عدم نیاز به انکودر‬
‫و مدوالتور قابل توجه است ‪.‬‬

‫ویژگیهای درایو با پاسخ گشتاور سریع حدود ‪ ۱۰‬برابر سریعتر‬

‫از درایور ‪ DC‬و سایر درایوهای ‪ AC‬است دقت سرعت دینامیکی در‬
‫این درایوها ‪ ۸‬برابر بهتر از یک درایو ‪ AC‬می باشد‪.‬‬

‫نخست بلوک گشتاور را توضیح می دهیم‪:‬‬

‫مرحله اول اندازه گیری جریان ولتاژ موتور است در مرحله‬

‫بعد این ولتاژ و جریان به بلوک ‪ Adaptive motor model‬داده‬
‫میشود در این بلوک مدار معادلی برای موتور در نظر گرفته‬
‫شده است این بلوک برای اینکه از روی مقادیر ولتاژ جریان و‬
‫موقعیت سویچهای موتور بتواند مقادیر شار و گشتاور موتور‬
‫را به دست آورد نیاز به پارامترهای ذاتی موتور مانند ‪:‬‬
‫مقاومت استاتور ضریب اشباع و اندوکتانس القایی دارد که در‬
‫ابتدای کار و توسط عمل ‪ Auto- tuning‬اندازه گیری می شوند ‪.‬‬
 ‫مقادیر گشتاور شار به دست آمده از بلوک ‪ Motor model‬هر ‪۲۵‬‬
‫میکرو ثانیه یکبار با مقادیر مرجع مقایسه می شوند و‬
‫بهترین موقعیت سوییچهای قدرت انتخاب می شوند با توجه به‬
‫اینکه مانند روش مدالتور الگوی از پیش تعیین شده ای وجود‬
‫ندارد ‪ ،‬نسبت به روش های کنترل برداری ‪ ۳۰%‬تغییر حالت های‬
‫سوییچها کمتر است و بنابراین تلفات کمتری روی ‪ IGBT‬خواهیم‬
‫داشت و عالوه بر آن بدون انکودر به سرعت پاسخ گشتاوری‬
‫معادل ‪ ۲‬میل ثانیه خواهیم رسید ‪.‬‬

‫در مرحله پنج خروجی بلوک سرعت ‪ ،‬از یک محدود کننده عبور‬
‫می کند و ورودی این محدود کننده می توان از یک مرجع خارجی‬
‫تغذیه شود ‪.‬‬

‫در مرحله ششم کنترلر سرعت ( شامل ‪ PID‬ومقایسه کننده سرعت )‬

‫سرعت واقعی را با سرعت مرجع مقایسه می کند ‪.‬‬

‫مزایای کنترل سیستم گشتاور‪(DTC) :‬‬

‫‪- ۱‬پاسخ سریع به تغییرات گشتاور ‪ :‬در لحظات گذرای بار ‪،‬‬
‫زمان افت سرعت کاهش می یابد و در نتیجه پروسه بهتر کنترل‬
‫شده و محصوالت باکیفیت باالتر عرضه می شوند‪.‬‬

‫‪- ۲‬کنترل گشتاور در فرکانس پایین ‪ :‬این مزیت بخصوص در‬

‫کاربردهایی چون جرثقیل ها و آسانسورها که بار به راه‬
‫اندازی و توقف منظم و نرم نیاز دارد‪ ،‬قابل توجه می باشد‪.‬‬

‫‪- ۳‬گشتاور خطی ‪ :‬افزایش گشتاور بصورت خطی در کاربردهایی‬

‫چون ‪Winder‬‬

‫‪- ۴‬دقت سرعت دینامیک‪ :‬بعد از تغییر ناگهانی بار ‪ ،‬موتور می‬
‫تواند با سرعت قابل مالحظه ای به حالت پایدار برگردد ‪.‬‬

‫ترمز الکتریکی‬
 ‫هدف این تکنولوژی ارائه راه کارهای عملی برای کاهش انرژی‬
‫تلف شده در عمل ترمز گیری و برگشت این انرژی به صورت‬
‫الکتریکی به شبکه است ‪.‬‬

‫ناحیه های چهار گانه سرعت و گشتاور‬

‫کاربرد درایو براساس سرعت و گشتاور به سه دسته اصلی تقسیم‬

‫می شود‪.‬‬

‫‪- ۱‬بهترین کاربرد مشترک درایوهای ‪ AC‬در ناحیه ‪ I‬و ‪ III‬است در‬
‫این ناحیه سرعت و گشتاور هم جهت هستند و جهت توان از‬
‫داریو به موتور است ( مانند فن ‪ ،‬پمپ)‬

‫‪- ۲‬ناحیه ‪ II‬در این حالت جهت توان از درایو به موتور یا‬
‫برعکس است ‪ .‬در صنایع زیادی برای توقف اضطراری ماشینها‬
‫ازاین ناحیه کاربرد دارد‪.‬‬

‫‪- ۳‬ناحیه ‪ IV :‬آسانسورها و جرثقیل از این کاربردها هستند و‬

‫بعضی از ماشینهای دیگر مانند برش ‪ ،‬خم ‪ ،‬پیچش و دستگاه‬
‫تست موتور که نیاز به تکرار سرعت و تغییر گشتاور دارند در‬
‫این ناحیه جهت توان از درایو به موتور و یا برعکس است ‪.‬‬

‫راه کارهای ترمز الکتریکی درایو‪:‬‬

‫درایوهای ‪AC‬پیشرفته شامل یکسو ساز خط برای تبدیل ولتاژ‬

‫‪AC‬و ‪ DC‬هستند سپس اینورتر ولتاژ ‪ DC‬را به ولتاژ ‪ AC‬با‬
‫فرکانس دلخواه ‪ ،‬برای تغذیه موتور تبدیل می کند‬

‫ترمز شار )‪( Motor fIux Braking‬‬

‫تکنولوژی ترمز شار بر پایه تلفات موتور بنا شده ‪ .‬هنگام‬

‫ترمزگیری ‪ ،‬شار موتور و در نتیجه جریان مغناطیسی کننده‬
‫موتور افزایش می یابد با این روش موتور به سرعت از حالت‬
‫ترمز به حالت موتوری باز می گردد افزایش جریان به معنای‬
‫افزایش تلفات موتور می باشد و هرچه انرژی ترمز بیشتر باشد‬
‫تلفات بیشتراست‪.‬‬
 ‫ترمز چاپر و ترمز مقاومتی‬

‫درایوهای ‪AC‬از یکسوساز ‪ ۱۸،۱۲،۶‬پالس جهت انتقال توان از‬

‫شبکه به ‪ bus- DC‬استفاده می کنند اگر در ناحیه ‪ II‬و ‪ IV‬جهت‬
‫توان از موتور به درایو باشد خازن ‪ DC‬شارژ شده و ولتاژ ‪bus-‬‬
‫‪DC‬افزایش می یابد به منظور جلوگیری از افزایش ولتاژ ‪bus-‬‬
‫‪DC‬دو راه وجود دارد‪.‬‬

‫‪- ۱‬کنترل افزایش ولتاژ ‪ :‬در این روش گشتاور ترمز گیری‬
‫محدود می شود تاسطح ولتاژ ثابت بماند ‪.‬‬

‫‪- ۲‬ترمز چاپر ‪ :‬به این روش انرژی ترمز به مقاومت ‪ ( Rb‬در‬
‫شکل شماتیک روش اسکالر) داده شده و به صورت گرما هدر‬
‫میرود‪.‬‬

‫ترمز الکتریکی‬

‫هنگامی که عمل ترمز گیری صورت می پذیرد موتور درحالت‬

‫ژنراتوری عمل کرده و انرژی درجهت عکس به جریان می افتد در‬
‫روش های فوق این انرژی به صورت گرما هدر می رود اما به‬
‫کمک تکنولوژی ترمز الکتریکی ‪ ،‬انرژی معکوس نخست از ‪ AC‬به‬
‫‪DC‬سپس از ‪ DC‬به ‪ AC‬تبدیل شده و به کمک فیلتر ‪ LCL‬به صورت‬
‫فاز به خط انتقال برمی گردد‪.‬‬

‫سازگاری الکترو مغناطیسی)‪E.M.C) Electro magnetic comptility‬‬

‫تمام تجهیزات الکتریکی بنا به کارکرد خود ‪ ،‬تشعشعات‬

‫الکترومغناطیسی فرکانس باال و فرکانس پائین تولید می کنند‪.‬‬

‫‪EMC‬بر این اساس بنا شده است که این تشعشعات از حد مجاز‬

‫خود تجاوز نکند مطابق شکل زیر برای کنترل تشعشعات دو‬
‫فاکتور مصونیت و میزان تشعشع ‪ ،‬بایستی در نظر گرفته شود ‪.‬‬

‫‪EMC‬رنج تا ‪ GHZ 400‬را شامل می شود و به بخش باالی ‪GHZ 2‬‬

‫(فرکانس باال) و زیر ‪(GHZ 2‬فرکانس پایین) تقسیم می شود ‪.‬‬
 ‫منبع انتشار امواج فرکانس باال ‪ ،‬مبدل های فرکانس شامل‬
‫عناصر قدرت با سویچینگ سریع هستند ( مانند )‪ IGBT‬و منبع‬
‫انتشار امواج فرکانس پایین ‪ ،‬هارمونیکهای ولتاژ می باشد‪.‬‬

‫تشعشعات باالی ‪ GHZ 2‬برای انسان مضرند و بازگشت هارمونیک ها‬

‫به شبکه آسیب می رساند ‪.‬‬

‫تجهیزات الکتریکی در مقابل فرکانس های پائین و باالی غیر‬

‫معمول بایستی مصونیت داشته باشند و این فرکانس ها نباید‬
‫در عملکرد آنها تاثیری داشته باشند‪.‬‬

‫تشعشع‪:Emission‬‬

‫حد نشر فرکانس های باال (ناشی از سویچینگ سریع تجهیزات‬

‫قدرت) برای هر وسیله الکتریکی باید قابل قبول باشد تا بر‬
‫روی عملکرد سایر تجهیزات الکتریکی تاثیری نداشته باشد‪.‬‬

‫راه کارهای ‪EMC‬‬

‫بطور معمول درایوها از مصونیت خوبی برخوردارند‪ ،‬مگر اینکه‬

‫امواج الکترومغناطیس شده از تجهیزات داخلی درایوها بر روی‬
‫عملکرد سایر قسمتهای درایو تاثیر منفی بگذارند‪ .‬بنابراین‬
‫آنچه در طراحی و کاربرد درایوها بایستی مد نظر قرار گیرد‪،‬‬
‫محدود کردن نشر امواج الکترو مغناطیس است‪.‬‬

‫جلو گیر از نشر)‪condoctive Emission) condoctive‬‬

‫‪- ۱‬استفاده از فیلترینگ ‪ RFI‬برای تداخل فرکانس باال‬

‫‪- ۲‬استفاده از جرقه گیر در رله ها و کنتاکتورها و شیرها‬

‫برای کاهش جرقه ای ناشی از سویچینگ‬

‫‪- ۳‬استفاده از حلقه های فریت در نقاط اتصال کابل های قدرت‬
 ‫جلو گیری از نشر ناشی از تشعشع‪Radia ted emission‬‬

‫‪- ۱‬بکارگیری محفظ فلزی رنگ نشده و بدون خوردگی که تمام‬

‫صفحات آن به زمین وصل شده و بطور کامل آب بندی شده باشد ‪.‬‬

‫‪- ۲‬استفاده از کابلهای و سیم های شیلددار و بکار بردن‬

‫روشهای سیم کشی مناسب برای جلوگیری از تداخل‬

‫‪- ۳‬انتخاب و نصب تجهیزات فرعی ‪ ،‬روشهای صحیح سیم کشی داخلی‬
‫‪ ،‬توجه زیاد به مساله ارتینگ و بطور کلی دقت در راهنمای‬
‫همراه با درایو برای نصب آن‬

‫کنترل دور موتور متناوب )‪(AC Drive‬‬

‫با استفاده از تکنولوژی الکترونیک قدرت یا ادوات کلیدزنی‬

‫نیم رسانای قدرت‪ ،‬بهره وری و کیفیت فرایندهای صنعتی مدرن‬
‫بهبود فزاینده ای یافته است‪ .‬تخمین زده می شود که با‬
‫استفاده از الکترونیک قدرت‪ ،‬حدود ‪ ۱۵‬تا ‪ ۲۰‬درصد امکان صرفه‬
‫جوئی انرژی الکتریکی وجود دارد‪.‬‬
 ‫هم چنین با پیشرفت سریع و کاهش مداوم قیمت ها در عرصه‬
‫الکترونیک قدرت زمینه برای حضور گسترده آنها در کاربردهای‬
‫صنعتی‪ ،‬حمل و نقل و حتی خانگی فراهم می گردد‪.‬‬

‫نیروی محرک بیشتر پمپها‪ ،‬فن ها و یا هر وسیله ای که نیاز‬

‫به نیروی گرداننده خارجی دارد‪ ،‬معموالً توسط موتورهای‬
‫القائی تامین می شود که در دور ثابت کار میکنند‪ .‬لیکن در‬
‫سالهای اخیر با پیشرفتهای انجام گرفته در زمینه تکنولوژی‬
‫الکترونیک قدرت ‪ ،‬استفاده از موتورهای القائی همراه با‬
‫کنترل کننده دور موتور )‪ (AC DRIVE‬یا اینورتر رو به گسترش‬
‫است ‪.‬‬

‫درایوها وسائلی هستند که توان ورودی با ولتاژ و فرکانس‬

‫ثابت را به توان خروجی با ولتاژ و فرکانس متغیر تبدیل‬
‫میکنند‪ .‬باید توجه کرد که دور یک موتور تابعی از فرکانس‬
‫منبع تغذیه آن است‪ .‬به همین جهت یک درایو نخست برق شبکه‬
‫را به ولتاژ ‪ DC‬تبدیل کرده و سپس آنرا با استفاده از یک‬
‫اینورتر مجددا به ولتاژ ‪AC‬با فرکانس و ولتاژ متغیر تبدیل‬
‫میکند‪ .‬در یک درایو ولتاژ پائین قسمت اینورتر متشکل از‬
‫سوئیچهای قدرتی است که با سوئیچ زنی متناوب سیگنال خروجی‬
‫با فرکانس مورد نظر را تولید می کنند‪ .‬این کلیدها در‬
‫سالهای اخیر تغییرات تکنولوژیک زیادی پیدا کرده اند‪ .‬با‬
‫ورود سوئیچهای قدرتی مانند ‪ IGBT‬که هم توانایی کار در قدرت‬
‫ً به همراه دارد‬‫های باال و هم سرعت باالی سوئیچ زنی را توأما‬
‫زمینه برای طراحی درایوهای با قیمت مناسب و کارایی بهتر‬
‫فراهم شد‪.‬‬

‫مزایای استفاده از کنترل کننده های دور موتورهای الکتریکی‬

‫‪- ۱‬عمر مفید باال (به دلیل استفاده از مدارات الکترونیک‬

‫قدرت)‬

‫‪- ۲‬توانائی درایو در بازگرداندن انرژی مصرفی در ترمزهای‬

‫مکانیکی و یا مقاومت های الکتریکی به شبکه‬
 ‫(بعضا‬
‫ً هزینه انرژی بازیافت شده از این طریق‪ ،‬در کمتر از‬
‫یکسال معادل هزینه سرمایه گذاری سیستم بازیافت انرژی می‬
‫شود)‪.‬‬

‫‪- ۳‬کاهش جریان راه انداز کشیده شده از شبکه (جریان راه‬
‫اندازی کمتر از ‪ ۱۰‬درصد جریان نامی می شود)‬

‫‪- ۴‬کاهش مصرف انرژی در سیستم های دارای فن (در گذشته با‬
‫وجود موتور های دور ثابت‪ ،‬کنترل جریان سیال با دمپرها‬
‫صورت می گرفت)‬

‫‪- ۵‬کاهش تنش های الکتریکی (به دلیل راه اندازی و توقف نرم)‬
‫و در پی آن کاهش تنش های مکانیکی و این خود باعث کاهش‬
‫هزینه های تعمیر و نگهداری می شود‪.‬‬

‫‪- ۶‬افزایش دامنه تغییرات ممکن برای سرعت موتور نسبت به روش‬
‫های مکانیکی‬

‫‪- ۷‬اضافه شدن امکانات نرم افزاری برای مدیریت عملکرد کنترل‬
‫دور‬

‫روش های کنترل سرعت در درایو های‪AC‬‬

‫کنترل کننده های دور موتور انواع مختلفی دارند و قیمت‬

‫آنها عالوه بر اینکه برای چه توانی استفاده می شود‪ ،‬وابسته‬
‫به نوع تکنولوژی بکار رفته در ساختمان آنها می باشد‪.‬‬

‫تکنولوژی به کار رفته‪ ،‬روش های کنترل سرعت را در درایوها‬

‫تعیین می کند‪ .‬ساده ترین روش کنترل موتورهای ‪ AC‬روش تثبیت‬
‫نسبت ولتاژ به فرکانس( یا کنترل ‪ V/F‬ثابت )میباشد‪ .‬اینک این‬
‫روش‪ ،‬بطور گسترده در کاربردهای صنعتی مورد استفاده قرار‬
‫می گیرد‪ .‬این روش از نوع اسکالر بوده و بصورت حلقه باز با‬
‫پایداری مطلوب عمل می کند‪ .‬مزیت این روش سادگی آن است‪ .‬در‬
‫مقابل‪ ،‬این شیوه برای کاربردهای با پاسخ سریع مناسب نمی‬
‫باشند‪( .‬درایوهای زیمنس‪ -‬خانواده های ‪ Sinamics‬و ‪Micromaster‬‬
‫و اشنایدرالکتریک‪ -‬خانواده ‪ ATV-‬به عنوان پایه ای ترین‬
‫شیوه از این روش به عالوه روش های دیگر کنترل سرعت استفاده‬
‫می کنند)‪.‬‬

‫روبوتها و ماشینهای ابزار نمونه هائی از کاربردهای با‬

‫دینامیک باال هستند‪ .‬در این کاربردها روشهای کنترلی برداری‬
‫استفاده میشود‪ .‬در روشهای کنترلی برداری با تفکیک مولفه‬
‫های جریان استاتور به دو مولفه گشتاور ساز و فلو ساز‪ ،‬و‬
‫کنترل آنها با استفاده از رگوالتورهای ‪ PI‬ترتیبی داده میشود‬
‫که موتور ‪ AC‬نظیر موتور ‪ DC‬کنترل شود‪ .‬و بدین ترتیب تمام‬
‫مزایای موتور ‪ DC‬از جمله پاسخ گشتاور سریع آنها در‬
‫موتورهای ‪ AC‬نیز در دسترس خواهد بود‪( .‬این روش کنترل سرعت‬
‫هم در درایوهای ‪ Micromaster440‬زیمنس و هم در درایوهای‬
‫‪Altivar61,Altivar71‬اشنایدر استفاده می شود)‪.‬‬

‫عالوه بر دو روش فوق روشهای دیگری مانند کنترل با استفاده‬

‫از نمونه برداری از جریان تحریک که یک روش حلقه بسته است‬
‫)‪(FCC‬و هم چنین روش کنترل گشتاور و … وجود دارد که در‬
‫درایوها به کارگرفته می شود ‪.‬‬

‫درایوها چه کاری انجام میدهند؟‬

‫درایو یا کنورتور فرکانس و یا کنترل کننده دور موتور برای‬

‫تنظیم دور الکتروموتورهای ‪( AC‬موتورهای سه فاز ) استفاده‬
‫میگردد‪ .‬درایوها قادرند دور موتور را از صفر تا چندین‬
‫برابر دور نامی موتور و بطور پیوسته تغییر دهند‪.‬‬
 ‫تنظیم دور در الکتروموتورها عالوه بر منعطف نمودن پروسه‬
‫های صنعتی ‪ ،‬در کاربردهای زیادی منجر به صرفه جوئی انرژی‬
‫هم میگردد‪ .‬عالوه بر آن درایوها جریان راه اندازی کشیده‬
‫شده از شبکه را به میزان زیادی کاهش میدهند ‪.‬بطوریکه این‬
‫جریان خیلی کمتر از جریان اسمی موتور است‪.‬‬

‫درایوها میتوانند موتور را بطور نرم و کامال کنترل شده‬

‫استارت و استپ نمایند‪ .‬زمان استارت و استاپ را میتوان‬
‫بدقت تنظیم نمود‪ .‬این زمانها میتوانند کسری از ثانیه و یا‬
‫صدها دقیقه باشد‪ .‬توانائی درایو در استارت و استاپ نرم‬
‫موجب کاهش قابل مالحظه تنشهای مکانیکی در کوپلینگها و سایر‬
‫ادوات دوار میگردد‪.‬‬

‫کنترل کننده های دور موتور ‪:‬‬

‫کنترل کننده های دور موتورهای الکتریکی هر چند که ادوات‬

‫پیچیده ای هستند ولی چون در ساختمان آنها از مدارات‬
‫الکترونیک قدرت استاتیک استفاده می شود و فاقد قطعات‬
‫متحرک می باشند‪ ،‬از عمر مفید باالئی برخوردار هستند ‪ .‬مزیت‬
‫دیگر کنترل کننده های دور موتور توانائی آنها در عودت‬
‫دادن انرژی مصرفی در ترمزهای مکانیکی و یا مقاومت های‬
‫الکتریکی به شبکه می باشد ‪ .‬در چنین شرائطی با استفاده از‬
‫کنترل کننده های دور مدرن می توان از اتالف این نوع انرژی‬
‫جلوگیری نمود ‪ .‬بطوریکه در برخی کاربردها قیمت انرژی‬
‫بازیافت شده از این طریق ‪ ،‬در کمتر از یکسال معادل هزینه‬
‫سرمایه گذاری سیستم بازیافت انرژی می شود‪.‬‬

‫کنترل کننده های دور موتور انواع مختلفی دارند‪ .‬آنها‬

‫قادرند انواع موتورهای ‪ AC‬و ‪DC‬را کنترل کنند‪ .‬قیمت‬
‫کنترلرها وابسته به نوع تکنولوژی بکار رفته در ساختمان‬
‫آنها میباشد‪.‬‬

‫‪- ۱‬روش تثبیت نسبت ولتاژ به فرکانس(یا کنترل ‪ V/ F‬ثابت ‪) :‬ساده‬

‫ترین روش کنترل موتورهای ‪ AC‬روش تثبیت نسبت ولتاژ به‬
‫فرکانس میباشد‪ .‬اینک این روش‪ ،‬بطور گسترده در کاربردهای‬
‫صنعتی مورد استفاده قرار میگیرد‪ .‬این نوع کنترلرها از نوع‬
‫اسکالر بوده و بصورت حلقه باز با پایداری خوب عمل میکنند ‪.‬‬
‫مزیت این روش سادگی سیستمهای کنترلی آن است‪ .‬در مقابل این‬
‫نوع کنترلرها برای کاربردهای با پاسخ سریع مناسب نمی‬
‫باشند‪.‬‬

‫‪- ۲‬روش کنترل برداری ‪ :‬روبوتها و ماشینهای ابزار نمونه‬

‫هائی از کاربردهای با دینامیک باال هستند‪ .‬در این کاربردها‬
‫روشهای کنترلی برداری استفاده میشود ‪.‬در روشهای کنترلی‬
‫برداری با تفکیک مولفه های جریان استاتور به دو مولفه‬
‫تورک ساز و فلو ساز‪ ،‬و کنترل آنها با استفاده از‬
‫رگوالتورهای ‪ PI‬ترتیبی داده میشود که موتور ‪ AC‬نظیر موتور ‪DC‬‬
‫کنترل شود‪ .‬و بدین ترتیب تمام مزایای موتور ‪ DC‬از جمله‬
‫پاسخ گشتاور سریع آنها در موتورهای ‪ AC‬نیز در دسترس خواهد‬
‫بود‪.‬‬

‫‪- ۳‬روش کنترل مستقیم گشتاور ‪ (Direct Torque Control ) :‬پاسخ‬

‫گشتاور در روشهای برداری حدود ‪ms۲۰ – ۱۰‬و در روشهای کنترل‬
‫مستقیم گشتاور ) ‪ (Direct Torque Control‬این زمان حدود ‪ms ۵‬است‬

‫درایو های ‪ AC‬دور متغیر ‪ ،‬سیستمهای کنترل سرعت موتور های‬

‫‪AC‬می باشند‪.‬‬

‫درایو های ‪ AC‬هم سرعت موتور های القایی و هم سرعت موتور‬

‫های سنکرون را با تنظیم فرکانس تغذیه ی موتور کنترل می‬
‫کنند ‪ .‬درایو های ‪ AC‬با عناوین‪ :‬درایو های تنظیم سرعت‬
‫)‪ ،(ASD‬یا درایوهای تنظیم فرکانس )‪ ، (AFD‬یا درایوهای‬
‫فرکانس متغیر)‪ ،(UFD‬یا درایو سرعت متغیر )‪ (VSD‬و یا همه‬
‫مبدلهای فرکانس )‪ (FC‬نیز شناخته می شوند‪.‬‬

‫اولین موتور ‪ AC‬در سال ‪ ۱۸۹۹‬طراحی شد‪ .‬موتور های ‪ AC‬با‬

‫استفاده از القای الکترومغنا طیسی انرژی الکتریکی را به‬
‫انرژی مکانیکی تبدیل می کنند موتورهای ‪ AC‬دارای‪:‬‬

‫*سرعت ثابت‪ ،‬که با فرکانس تغذیه معین می شوند‪.‬‬

 ‫*گشتاور ثابت‬

‫می باشند‪.‬‬

‫قطعا سرعت ثابت در تمامی پروسه ها وکاربردها مناسب نیست و‬

‫الزم است که بتوان سرعت را متناسب با نیاز تغییر داد‪.‬‬

‫ماشین آالت صنعتی اغلب با موتور های که دارای تجهیزاتی جهت‬

‫تنظیم سرعت می با شند‪ ،‬کار می کنند ‪ .‬چنین موتور هایی‬
‫دارای ابعاد بزرگتر و توان های باالتری نسبت به موارد‬
‫مشابهی که در دریلهای الکتریکی و مخلوط کنها بکار می روند‬
‫دارند ‪.‬این موتور ها معموال در یک سرعت ثابت به کار می‬
‫روند‪ .‬در صورتیکه نیاز به کنترل سرعت باشند از درایو ‪AC‬‬
‫(سرعت متغیر) استفاده می شود ‪.‬درایوهای ‪ AC‬در کاربرد های‬
‫گوناگون صنعتی مورد استفاده قرار می گیرند ‪.‬بعنوان یک مثال‬
‫ساده درایو های ‪ AC‬اغلب همراه با فنها جهت تنظیم جریان هوا‬
‫در سیستم های بزرگ گرمایش و هوای مطبوع مورد استفاده قرار‬
‫می گیرد جریان آب و مواد شیمیایی در پروسه های صنعتی‬
‫اغلب‪ ،‬با تنظم سرعت پمپها کنترل می شود ‪.‬‬

‫بعالوه درایو های ‪ AC‬دور متغیر معموال در کاربردهای پیچیده‬

‫محیط های نامناسب و سخت نظیر میلهای کاغذ‪ ،‬کندن تونل ‪،‬‬
‫دستگاه های دریل در صنعت نفت و یا معدن نیز مورد استفاده‬
‫قرار می گیرند‪.‬‬

‫کنترل پروسه و کاهش مصرف انرژی دو دلیل اولیه برای‬

‫استفاده از درایوهای ‪ AC‬می باشد‪ .‬درایوهای ‪ AC‬در اصل برای‬
‫کنترل پروسه ساخته شدند ‪ ،‬اما کاهش مصرف انرژی نیز به‬
‫همان میزان دارای اهمیت است‬

‫ذخیره ی انرژی با استفاده از درایو های‪AC :‬‬

‫مصرف انرژی اغلی در درایو های ‪ AC‬کمتر از کاربردهای سرعت‬

‫ثابت است‪ .‬پمپها و فنها دارای بیشترین مصرف انرژی می‬
‫باشند‪ .‬در صورتیکه یک فن با سرعت ثابت کار کند ممکن است‬
‫که جریان هوا گاهی اوقات بیشتر از مقدار مورد نیاز باشد ‪.‬‬
 ‫جریان هوای اضافی را می توان با یک دمپر محدود نمود اما‬
‫مفیدتر آنست که بتوان جریان هوا را با تنظیم سرعت موتور ‪،‬‬
‫تنظیم نمود‪.‬‬

‫تنظیم سرعت بعنوان وسیله ای جهت کنترل پروسه‪:‬‬

‫موارد زیر فواید کنترل پروسه با استفاده از درایوهای ‪ AC‬می‬

‫باشند‪:‬‬

‫*عملکرد هموارتر)‪(Smoother‬‬

‫*کنترل افزایش شتاب‬

‫*سرعتهای مختلف برای هر پروسه‬

‫*جبرانسازی تغییرات در متغیرهای پروسه‬

‫*امکان عملکرد آرام (کند) به منظور‪Setup‬‬

‫*تنظیم سرعت تولید‬

 ‫*مکان یابی دقیق‬

‫*کنترل گشتاور و یا‪Tension‬‬

‫مثال‪:‬‬

‫درایو ‪AC‬عملکرد یکنواخت تری در مقایسه با کارکردهای دمر‬

‫ثابت دارد‪ .‬برای مثال در یک ایستگاه انتقال فاضالب ‪ ،‬فاضالب‬
‫از طریق لوله های ‪ ،‬تحت نیروی گرانشی ‪ ،‬به یک چاه منتقل‬
‫می شود‪ .‬و از این پخش به پروسه تصفیه پمپ می شود‪.‬‬

‫در صورت استفاده از پمپهای سرعت ثابت ‪ ،‬پمپها به گونه ای‬

‫تنظیم می شوند که در صورتیکه مایع داخل چاه به حد باالی‬
‫مشخصی رسید استارت شده و در صورتیکه سطح آن به حد پایین‬
‫رسیده استپ شوند‪ .‬این روشن ‪ ،‬خاموش شدنهای پیوسته پمپها‬
‫موجب کشیده شدن جریان الکتریکی باال هنگام استارت موتور و‬
‫در نتیجه ایجاد تنشهای گرمایی و الکترو مغناطیسی در موتور‬
‫و تجهیزات کنترل قدرت میگردد ‪.‬پمپها و لوله ها تحت فشارهای‬
‫مکانیکی و هیدرولیکی قرار می گیرند ‪ .‬پروسه تصفیه فاضالب‬
‫دارای مجموعه ای از تنشها در طول انتقال فاضالب می باشد‪.‬‬

‫در صورت استفاده از درایوهای ‪ ، AC‬پمپها بصورت پیوسته کار‬

‫می کنند و سرعت آنها با افزایش سطح مایع در چاه افزوده می‬
‫شود‪ .‬بدین ترتیب جریان ورودی با جریان خروجی متناسب گشته‬
‫و پروسه بصورت یکنواخت انجام می گیرد‪.‬‬

‫تکنولوژی الکترونیک قدرت و درایوهای ‪AC‬‬

‫تکنولوژی الکترونیک قدرت )‪ ، (Power Electronics‬بهره وری و‬

‫کیفیت فرایندهای صنعتی مدرن را بی وقفه بهبود میبخشد‪.‬‬
‫امروزه با کمک همین تکنولوژی امکان استفاده از منابع‬
‫انرژی غیرآالینده بازیافتی ) ‪ ، (ReneWable Energy‬نظیر باد و‬
‫فتو ولتائیک فراهم شده است‪ .‬تخمین زده میشود که با‬
‫استفاده از الکترونیک قدرت‪ ،‬حدود ‪ ۱۵‬تا ‪ ۲۰‬درصد امکان‬
‫صرفه جوئی انرژی الکتریکی وجود دارد‪ .‬در واقع با کاهش بی‬
‫وقفه قیمت ها در عرصه الکترونیک قدرت زمینه برای حضور‬
‫آنها در کاربردهای صنعتی‪ ،‬حمل ونقل و حتی خانگی فراهم‬
‫میگردد‪.‬‬

‫منبع‪:‬‬
‫‪http://taniroo.ir/?p=238‬‬