‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫برداشت مفاهيم از مقاله‪ :‬مارک هریس‬

‫‪ 27‬ژانویه ‪2021‬‬

‫ترجمه و تكميل مباحث‪ :‬ح ‪ .‬اكبري‬

 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫فهرست مطالب‬
‫مقدمه‪3 ..................................................................................................................................................................................................‬‬

‫مقدمه آقاي مارك هریس‪4 ..........................................................................................................................................................‬‬

‫نحوه انتخاب نوع خازن ‪4 ..............................................................................................................................................................‬‬

‫مدار معادل خازنها‪5 .......................................................................................................................................................................‬‬

‫مقاومت نشتي موازي خازن‪6 .......................................................................................................................................................‬‬

‫خود القاي موازي با خازن‪7 ..........................................................................................................................................................‬‬

‫سایر پارامترها ‪8 ..............................................................................................................................................................................‬‬

‫خازن هاي سرامیکي‪9 ........................................................................................................................................................................‬‬

‫خازن سرامیکي چند الیه ( ‪9 .....................................................................................................................................)MLCC‬‬

‫خازن هاي سرامیکي غیر ‪11 ...........................................................................................................................................SMD‬‬

‫دو کالس اصلي خازن هاي سرامیکي وجود دارد‪11 ...............................................................................................................‬‬

‫خازن هاي سرامیکي کالس ‪11 ...............................................................................................................................................1‬‬

‫خازن هاي سرامیکي کالس ‪13 ...............................................................................................................................................2‬‬

‫خازن هاي سرامیکي کالس ‪14 ...............................................................................................................................................3‬‬

‫خازن هاي تانتالیوم‪15 .......................................................................................................................................................................‬‬

‫تغییر ظرفیت خازني خطي با دما در تانتالیوم‪16.....................................................................................................................‬‬

‫اثرات محدود میکروفونیک‪ /‬پیزوالکتریک‪16.............................................................................................................................‬‬

‫ویژگي هاي ظرفیت نسبت به ولتاژ ‪17 ......................................................................................................................................‬‬

‫پیر شدن خازن‪18 .........................................................................................................................................................................‬‬

‫خازنهاي الکترولیت‪19 ........................................................................................................................................................................‬‬

‫خازن هاي با الکترولیت آلومینیوم‪19 ........................................................................................................................................‬‬

‫تاریخ مصرف‪22 ..............................................................................................................................................................................‬‬

‫خازن هاي پلیمري‪23 ...................................................................................................................................................................‬‬

‫خازن هاي فیلم‪26...............................................................................................................................................................................‬‬

‫‪1‬‬
 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫فیلم پلي استر‪27 ...........................................................................................................................................................................‬‬

‫فیلم پلي پروپیلن)‪29 ........................................................................................................................................................ . (PP‬‬

‫فیلم تفلون ‪30 ............................................................................................................................................................ PTFE /‬‬

‫فیلم پلي استایرن‪30 .....................................................................................................................................................................‬‬

‫خازن هاي میکا‪31 ..............................................................................................................................................................................‬‬

‫خازن هاي سیلیکوني‪33 ....................................................................................................................................................................‬‬

‫سوپرخازنها‪35 ......................................................................................................................................................................................‬‬

‫جمع بندي‪37 ......................................................................................................................................................................................‬‬

‫‪2‬‬
 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫مقدمه‬
‫بسیار دیده ام که دوستان جوانتر معموال براي انتخاب نوع خازن مورد نیاز دچار مشکل و ابهام هستند‪ .‬نخستین مورد‬
‫مهمي که درباره انتخاب خازن باید یادمان باشد‪ ،‬این است که ظرفیت و ولتاژ‪ ،‬تنها پارامترهاي مهم و قابل مالحظه‬
‫خازنها نيستند‪ .‬بلکه باید پارامترهاي دیگر مانند مقاومت سري معادل )‪ (ESR‬یا ثبات ظرفیت با گذشت زمان یا تغییر‬
‫درجه حرارت نیز مدنظر قرار گیرند‪ .‬در برخي مدارات مثل منابع تغذیه‪ ،‬بعضا مقدار ‪ ESR‬مهمتر از ظرفیت خازن نیز‬
‫هست‪ .‬یا اینکه در مدارات تشدید اسیالتورها‪ ،‬ثبات ظرفیت نیز بسیار حائز اهمیت است‪.‬‬

‫مجموع عوامل فوق به اضافه طو ل عمر و قابلیت اطمینان خازن‪ ،‬تعیین کننده کیفیت و البته قیمت خازن هستند‪.‬‬
‫بخصوص در مدارات صوتي هايفاي حرفه اي اغلب با خازنهاي خاص و گران قیمت و زیبا مواجه ميشویم که پاسخ‬
‫فرکانسي یکنواخت‪ ESR ،‬بسیار ناچیز و کیفیت باالیي دارند‪.‬‬

‫البته براي افراد عالقه مند‪ ،‬همیشه تکنیکهاي هنرمندانهاي وجود دارد که بتوانند با موازي کردن دو یا چند نوع خازن‬
‫یا اعمال تمهیدات خاص در طراحي مدار‪ ،‬بجاي خازنهاي تخصصي و گران‪ ،‬از خازنهاي معمولي نیز استفاده نمود‪.‬‬
‫درهرصورت باید بدانیم که براي کیفیت باال باید هزینه بیشتري متقبل شد‪.‬‬

‫در این نوشتار سعي شده است تا انواع خازنهاي متداول و بعضا غیر متداول و خصوصیات آنها به اضافه موارد کاربرد‬
‫براي دوستان تشریح شود‪.‬‬

‫کماکان امیدوارم دوستان و اساتید گرامي با توصیههاي خود در اشکال زدایي از این متن یاري نمایند‪.‬‬

‫‪3‬‬
 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫مقدمه آقاي مارک هریس‬

‫خازنها یکي از اجزاي اصلي در تمام دستگاه هاي الکترونیکي بوده و تقریبا در هر مداري از آنها استفاده ميشود‪ .‬در الکترونیک‬
‫مدرن‪ ،‬معموالً تعداد زیادي خازن سرامیکي را ميبینیم که تقریباً براي تمام مدارهاي مجتمع )‪ (IC‬روي برد‪ ،‬پینهاي مربوط به‬
‫منابع تغذیه را نسبت به نویز‪ ،‬بايپس ميکنند‪ .‬یا خازنهاي الکترولیتي آلومینیومي که بعنوان خازن پرظرفیت براي رگوالتورهاي‬
‫ولتاژ ایفاي نقش ميکنند‪ .‬البته در مدارات مختلف‪ ،‬خازنها در کاربردهاي بسیار بیشتري از صرفاً بايپس کردن نویز استفاده‬
‫ميشوند‪ ،‬و انواع خازنهاي بسیار بیشتري نسبت به سرامیک و الکترولیت آلومینیومي وجود دارد‪.‬‬

‫در حالت كلي خازن ها براي موارد زير استفاده ميشوند‪:‬‬

‫> كوپل كردن بخشهاي مدار‬

‫> جداسازي (ديكوپلينگ) نويز و رايپل و سيگنالهاي ناخواسته از سيگنال يا ولتاژ اصلي‬
‫> فيلترها‬
‫> ذخيره ‪ /‬تامين انرژي‬
‫> تطبيق امپدانس‬
‫> اسنابر (حذف شوك ناشي از تغيير ولتاژ ناگهاني)‬
‫> و بسياري از برنامه هاي كاربردي ديگر ‪...‬‬

‫در این مقاله‪ ،‬ما قصد داریم انواع مختلف خازنها و جایي که ممکن است مورد استفاده قرار گیرند را بررسي کنیم‪ .‬شاید‬
‫خازنها را فناوري تثبیت شدهاي بدانیم که طي دههها تغییر نکرده است‪ ،‬اما واقعیت این است که خازنهاي امروزي با‬
‫خازنهاي یک دهه قبل بسیار متفاوت هستند‪ ،‬این تفاوت اشاره شده‪ ،‬تنها براي مقایسه با ‪ 10‬سال پیش است‪ .‬تکنولوژي‬
‫خازنهاي ‪ 20‬سال گذشته را کال دور بیندازید زیرا دیگر اهمیتي ندارد‪ .‬امروزه با پیشرفتهاي فناوري تولید خازن‪ ،‬کاربردهایي‬
‫از انواع خاصي از خازنها که در گذشته هرگز تصور نميکردید‪ ،‬کامالً منطقي و رایج هستند‪ .‬و اما باید توجه داشت که استثنا‬
‫نیز وجود دارد؛ درحالي که امروزه ممکن است برخي از خازنها در مقایسه با انواع دیگر خازنها منسوخ و بدون کاربرد عملي‬
‫در نظر گرفته شوند‪ ،‬اما همچنان کاربردهاي خاص خود را دارند و در آن کاربردها برتري دارند‪.‬‬

‫نحوه انتخاب نوع خازن‬

‫اگرچه همه خازنها ظرفیت خازني خاص خود را نشان ميدهند‪ ،‬اما کیفیت و جزئیات عملکرد همه آنها یکسان نیست‪.‬‬
‫ظرفیت خازن تنها پارامتر مهم در هنگام انتخاب خازن نیست و هر نوع خازن در کاربردهاي مختلفي استفاده ميشود‪،‬‬
‫بنابراین گاهي اوقات انتخاب درست کار آساني نیست‪ .‬بهتر است ظرفيت‪ ،‬حداكثر ولتاژ‪ ،‬مقاومت سري‬
‫معادل)‪ ،(ESR‬اندوكتانس سري معادل)‪ ،(ESL‬طول عمر‪ ،‬اندازه ظاهري‪ ،‬قيمت‪ ،‬در دسترس بودن (بخصوص‬
‫در ایران ‪ -‬نویسنده)‪ ،‬پارامترهايي كه با دما تغيير ميكنند و غیره را نیز درنظر بگیرید‪ .‬بعنوان مثال‪ ،‬هنگام انتخاب‬

‫‪4‬‬
 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫یک خازن بايپس‪ ،‬پارامترهاي ‪ ESR‬و ‪ ESL‬ضروري هستند‪ .‬از سوي دیگر‪ ،‬هنگام انتخاب یک خازن براي ذخیره‬
‫انرژي یا تغییر بار ناگهاني‪ ،‬نشت جریان ميتواند حیاتيتر باشد‪.‬‬

‫انواع خازنها با ظرفیتهاي مختلف و نسبت ولتاژ و ظرفیت آنها‬

‫براي شما انتخاب خازن‪ ،‬در درجه اول به محدودیتهاي بودجه شما بستگي دارد‪ .‬قیمت خازنها ميتواند متفاوت باشد‪،‬‬
‫از کمتر از ‪ 1‬سنت تا بیش از ‪ 100‬دالر‪ .1‬بیایید به انواع خازنها‪ ،‬جایي که از آنها استفاده ميشود و مقایسه بین آنها‬
‫به لحاظ مناسبتر بودن‪ ،‬نگاهي بیندازیم‪.‬‬

‫مدار معادل خازنها‬

‫قبل از ادامه مبحث مقایسه خازنها با یکدیگر‪ ،‬ابتدا یک موضوع مهم در خازنها یعني مدار معادل آنها را بررسي‬
‫ميکنیم‪ .‬خازنها‪ ،‬درعمل داراي مدار معادلي به شکل زیر هستند‪:‬‬

‫‪ESL‬‬ ‫‪ESR‬‬ ‫‪C‬‬

‫‪Electrolytic‬‬
‫‪cap.‬‬ ‫‪Leakage‬‬
‫خازن‬ ‫مدار معادل خازن‬

‫‪( - 1‬باتوجه به تغییرات شدید نرخ برابري ریال در ایران براي داشتن یک دیدگاه بهتر‪ ،‬قیمتها با دالر سنجیده ميشوند ‪ -‬نویسنده)‬

‫‪5‬‬
 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫یعني‪:‬‬
‫هر خازن ‪ C‬یک سلف سري با خود دارد )‪(ESL = Equivalent Series Self‬‬ ‫‪‬‬
‫هر خازن ‪ C‬یک مقاومت سري با خود دارد )‪(ESR = Equivalent Series Resistance‬‬ ‫‪‬‬
‫هر خازن ‪ C‬یک مقاومت نشتي موازي با خود دارد ) ‪(RLeakage‬‬ ‫‪‬‬

‫مقاومت نشتي موازي خازن‬

‫مقدار مقاومت نشتي ‪ RLeakage‬معموال زیاد و کمترین مقدار آن در خازن هاي الکترولیت مرغوب امروزي‬
‫معموال باالتر از یک مگااهم است‪ .‬با این حال در سایر خازن ها‪ ،‬این مقدار طبق نمودار زیر باالتر از خازن‬
‫الکترولیت است‪ .‬پس در اغلب مواقع از آن صرفنظر مي كنيم‪.‬‬

‫منبع نمودار‪:‬‬
‫‪https://passive-components.eu‬‬

‫با حذف مقاومت نشتي در خازن‪ ،‬یک مدار ‪ RLC‬سري داریم‪ .‬بدون ورود به بحثهاي ریاضي و تبدیل الپالس و ‪...‬‬
‫یادمان هست که چنین مداري یک امپدانس تابع فرکانس از خود نشان ميدهد که در یک فرکانس خاص موسوم به‬
‫فرکانس تشدید‪ ،‬مقدار امپدانس آن مينیمم است‪ .‬در شکل بعد این مورد را به وضوح ميبینیم‪.‬‬

‫در این شکل‪ ،‬امپدانس انواع خازن (با ظرفیتهاي یکسان حدود ‪ )22µF‬با تغییر فرکانس بررسي شده است‪ .‬همانطور که‬
‫ميبینیم‪ ،‬در یک مقدار (یا طیف) خاص از فرکانس اندازه این امپدانس مینیمم است‪ .‬البته شکل این نمودار عالوه بر‬
‫مقادیر ‪ R , L‬و ‪ C‬به پارامترهاي پیچیده دیگري نیز وابسته است مثل اندازه و شکل ظاهري خازنها‪ ،‬مواد سازنده آنها و‪...‬‬
‫که در اینجا نیازي به پرداختن به آن نیست و دانستن شکل کلي پاسخ فرکانسي خازنهاي صافي براي ما کفایت ميکند‪.‬‬

‫‪6‬‬
 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫منبع نمودار‪http://my.execpc.com ،‬‬

‫خود القاي موازي با خازن‬

‫همه قطعات الکترونیک مثل مقاومت و خازن بوسیله پایههاي خود و مسیرهاي روي فیبر مدار چاپي به سایر اجزاي‬
‫مدار متصل ميشوند‪ .‬این پایه ها و مسیرهاي روي ‪ PCB‬همانطور که ميدانید ازخود خاصیت خودالقایي بروز ميدهند‪.‬‬
‫البته در داخل خود خازن نیز اثرات تداخل و پراکندگي هم روي میدهد که پدیده هاي بسیار پیچیدهاي هستند و از‬
‫تشریح دقیق آن فرار ميکنیم فقط همین را بدانیم که خود این پدیده ها نیز موجب خاصیت خودالقایي در خازن‬
‫ميگردند و اندازه نهایي این خودالقا کامال ثابت نبوده و به فرکانس وابسته است‪.‬‬

‫همه خازن هاي مدرن (چه پالستيكي و چه الكتروليتي) اندوكتانس سري بين ‪ 10‬تا ‪ 100‬نانوهانري دارند‪،‬‬
‫بنابراین با افزایش فرکانس‪ ،‬امپدانس آنها القایي ميشود‪.‬‬

‫روش كم كردن ‪ ESR‬كلي‬

‫البته مقدار ‪ ESR‬با ظرفیت خازن تغییر ميکند اما این یک ارتباط خطي نیست و مثال اگر ظرفیت دو برابر شود‪ ،‬شاید‬
‫مقدار ‪ ESR‬فقط‪ %10‬اضافه یا کم شود‪.‬‬

‫یکي از روشهاي کم کردن ‪ ESR‬استفاده از چند خازن موازي کوچکتر بجاي یک خازن بزرگ است‪ .‬مثال بجاي یک‬
‫خازن ‪ 10000µF‬از ‪ 10‬عدد خازن ‪ 1000µF‬بصورت موازي با هم استفاده کنیم‪ .‬در این حالت ظرفیت کلي برآیند‪،‬‬

‫‪7‬‬
 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫همان مقدار دلخواه ‪ 10000‬ميشود ولي مقاومتهاي ‪ ESR‬که باهم موازي شدهاند و همچنین اندوکتانسهاس ‪ESL‬‬
‫مقدارشان کم ميشود‪ .‬این روش توسط دوستاني که با آمپلي فایرهاي صوتي سروکار دارند نیز بسیار کاربرد دارد‪.‬‬

‫يكي از روش هاي كم كردن ‪ ESR‬استفاده از چند خازن موازي كوچكتر بجاي يك خازن بزرگ است‪.‬‬

‫سایر پارامترها‬

‫بجز ظرفیت‪ ،‬ماکزیمم ولتاژ کار و مقاومت و سلف سري‪ ،‬پارامترهاي دیگري که اغلب براي خازنها مطرح هستند عبارتند از‪:‬‬

‫‪ )1‬تولرانس‪ :‬یعني وقتي یک خازن را با یک ظرفیت مشخص میخریم‪ ،‬تا چه حد این ظرفیت نوشته شده‪ ،‬دقیق است‪.‬‬

‫‪ )2‬طول عمر‪ :‬خازن موردنظر بعد از چه مدت ظرفیت و مشخصات خود را ازدست ميدهد یا کال خراب ميشود‪.‬‬

‫‪ )3‬ضريب كيفيت‪ :‬با توجه به مدار معادل ‪ LRC‬یا ‪ RC‬مثل هر مدار مشابهي براي خازن نیز ضریب کیفیت ‪ Q‬تعریف ميشود‪.‬‬

‫‪ )4‬ضريب تلفات‪ :‬یعني چند درصد از انرژي الکتریکي وارد شده به خازن‪ ،‬درآن تلف ميشود‪.‬‬

‫‪ )5‬راندمان حجم‪ :‬میزان ظرفیت خازن درمقایسه با ابعاد آن است‪.‬‬

‫‪ )6‬ثبات حرارتي‪ :‬یعني با افزایش دما‪ ،‬ظرفیت خازن به چه اندازه و چگونه تغییر ميکند‪.‬‬

‫‪ )7‬ثبات نسبت به تغيير ولتاژ‪ :‬یعني با افزایش ولتاژ ‪ dc‬ظرفیت خازن به چه اندازه و چگونه تغییر ميکند‪.‬‬

‫‪ )8‬ثبات نسبت به تغيير فركانس‪ :‬یعني با افزایش فرکانس‪ ،‬ظرفیت خازن به چه اندازه و چگونه تغییر ميکند‪.‬‬

‫‪ )9‬اثرات محدود ميكروفونيك‪ /‬پيزوالكتريك‪ :‬نویز پذیري خازن تحت تاثیر لرزش و استرس محیطي‬

‫‪ )10‬در دسترس بودن‪ :‬امکان آنکه به سهولت بتوان آن را تهیه نمود‪.‬‬

‫‪ )11‬مهمتر از همه؛ قيمت‪ :‬یعني در ش رایط ظرفیتي و سایر پارامترهاي مشابه‪ ،‬قیمت یک خازن در مقایسه با‬
‫سایر انواع آن چگونه است‪.‬‬

‫درطول این مقاله خازن هاي مختلف را از نظر این پارامترها بررسي کرده و موارد مناسب براي استفاده از هرخازن نیز‬
‫معرفي خواهد شد‪.‬‬

‫‪8‬‬
 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫خازن هاي سرامیکي‬

‫خازنهاي ســـرامیکي یکـــي از‬
‫محبوبترین و رایجترین انواع خازن‬
‫ها هستند‪ .‬در اوایل (مثال ‪ 80‬سال‬
‫پیش) خازنهاي سرامیکي ظرفیت‬
‫بسیـــار کمي داشتند‪ ،‬اما امروزه‬
‫اینطور نیست‪ .‬در ادامه به بررسي‬
‫انواع این خازن ميپردازیم‪.‬‬

‫خازن سرامیکي چند الیه ( ‪)MLCC‬‬

‫یکي از انواع پرکاربرد خازنهاي سرامیکي یا همان خازنهاي سرامیکي چند الیه )‪ 2(MLCC‬به طور گسترده در مدارها استفاده‬
‫ميشوند‪ .‬ظرفیت آنها در انواع ‪ SMD‬ميتواند به صدها میکروفاراد )‪ (μF‬نیز برسد‪ .‬خازن هاي سرامیکي مدرن را ميتوان بجاي‬
‫انواع خازنهاي دیگر براي سخت افزار‪ /‬طراحيهاي قدیمي مانند الکترولیتي یا تانتالیومي استفاده کرد‪ .‬تفاوت بین خازن‬
‫الکترولیتي و خازن سرامیکي در این است که خازن دوم عملکرد باالتري را با هزینه کمتر ارائه ميدهد‪.‬‬

‫مجموعههاي خازن سرامیکي ‪SMT‬‬

‫‪ MLCC‬ها داراي دي الکتریک سرامیکي هستند که مخلوطي از گرانولهاي ریز آسیاب شده مواد پارا الکتریک یا‬
‫فروالکتریک و سایر اجزا براي دستیابي به پارامترهاي مورد نظر است‪ .‬آنها داراي چندین الیه الکترود هستند که خازن‬
‫را تشکیل ميدهند‪ .‬براي ساخت این خازنها‪ ،‬سرامیک در دماهاي باال زينتر‪ 3‬ميشود تا پایه الکتریکي و مکانیکي‬
‫خازن را تشکیل دهد‪ .‬الیههاي سرامیکي معمو ًال خودشان بسیار نازك هستند‪ .‬اما ضخامت آنها در خازن‪ ،‬به درجه‬
‫بندي ولتاژ قطعه بستگي دارد‪ .‬هرچه ولتاژ کار‪ ،‬بیشتر باشد‪ ،‬ضخامت و اندازه خازن براي همان ظرفیت‪ ،‬بیشتر است‪.‬‬
‫خازن سرامیکي معمو ًال مانند اغلب خازنها توسط یک پوشش نازك از رطوبت و سایر آالیندهها محافظت ميشود‪.‬‬

‫‪2 - Multi Layer Ceramic Capacitor‬‬

‫‪ - 3‬زینتر کردن یا تَف جوشي )‪ (Sintering‬عبارت است از حرارت دادن پودر مواد درزیر دماي ذوب ماده (دماي ‪ 70‬تا ‪ %80‬نقطه ذوب)‪،‬‬
‫بطوریکه در این دما پودرهاي ماده به یکدیگر جوش بخورند‪ .‬درواقع نوعي جوشکاري سطحي است‪.‬‬

‫‪9‬‬
 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫اگرچه مانند همه خازنهاي دیگر‪ ،‬انواعي از خازنهاي سرامیکي داراي پایه ( غیر ‪ ) SMD‬وجود دارد‪ ،‬اما خازن‬
‫سرامیکي نوع ‪ SMD‬است که واقعاً ميدرخشد‪.‬‬

‫نكته بسيار جالب اينجاست كه اگر امروز بسياري از خازنهاي سراميكي پايه دار را شكسته يا بازكنيد‪ ،‬ممكن‬
‫است داخل آن يك خازن ‪ SMD‬را پيدا كنيد كه در زير پوشش خارجي به سيم هاي پايه وصل شده باشد!!!‬

‫این مساله به دلیل امکان تولید ارزانتر و تعداد باالتر براي خازنهاي چند الیه ‪ SMD‬است که جایگذاري مجدد این‬
‫خازنها را در داخل پکیج خازن معمولي‪ ،‬مقرون بهصرفه ميسازد‪.‬‬

‫ازطرفي خازنهاي سرامیکي ‪ SMD‬ميتوانند نسبت به حجم‪ ،‬ظرفیت بیشتري را ازخود نشان دهند و از این نظر جزو بهترین‬
‫خازنها باشند‪ MLCC .‬ها کوچکترین خازنهاي موجود در بازار هستند که بستههاي آن به ‪ ( 08004‬یا همان ‪ 0201‬متریک)‬
‫ميرسد‪ .‬بدون این اندازههاي کوچک خازن‪ ،‬بردهاي با کارایي باال و چگالي باال مثل گوشيهاي موبایل قابل ساختن نبودند‪.‬‬

‫در زیر‪ ،‬اندازه قطعات ‪ SMD‬را مشاهده ميکنیم و ميبینید که سایز ‪ 0201‬با چشم غیر مسلح بسختي دیده ميشود‪.‬‬

‫در الکترونیک ‪ MLCC‬ها بسیار محبوب هستند‪ .‬علت این محبوبیت نهتنها بهدلیل فشرده بودن و ظرفیت نسبت ًا باالي آنها‪،‬‬
‫ال نامناسب است‪ ،‬قابل استفاده هستند‪.‬‬
‫بلکه به این دلیل است که براي بسیاري از کاربردهایي که نوع الکترولیتي کام ً‬

‫بعنوان یک مزیت (که اغلب نادیده گرفته ميشود‪ ،).‬خازنهاي سرامیکي معموالً اگر بهدرستي با آنها برخورد نکنید‪،‬‬
‫منفجر نشده یا آتش نميگیرند‪ .‬آنها قطبیت ندارند و ميتوانند‪ ،‬بدون اینکه به خود خازن آسیبي وارد شود‪ ،‬ولتاژهاي‬
‫بسیار بیشتر از درجهبندي اعمال شده براي هر مدل را تحمل کنند‪ .‬درمقابل‪ ،‬خازنهاي الکترولیتي آلومینیومي و‬
‫بهویژه تانتالیومي تمایل دارند که به موتورهاي موشک کوچک تبدیل شوند‪ ،‬یا حتي اگر ولتاژ معكوس كوچكي به‬
‫آنها اعمال شود يا اگر ولتاژ اعمال شده‪ ،‬كمي از حد نوشته شده روي آنها فراتر رود‪ ،‬منفجر ميشوند‪.‬‬

‫‪10‬‬
 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫مزاياي ديگر خازنهاي ‪MLCC‬‬

‫ظرفيت خازني و محدوده ولتاژ گسترده‬

‫عملکرد بسیار قابل اعتماد‬
‫عرضه بصورت نواري و قرقره براي نصب ‪SMD‬‬
‫‪ ESR‬پايين‬
‫ضریب کیفیت عالي )‪ (High Q‬در فرکانسهاي باال‬

‫خازن سرامیکي چند الیه ‪SMD‬‬

‫خازن هاي سرامیکي غیر ‪SMD‬‬

‫با وجود منافع و مزایاي کلي خازنهاي سرامیک‪ ،‬همه این خازنها یکسان نیستند و برخي از آنها بسیار ارزانتر هستند‪ ،‬درحالي‬
‫که برخي دیگر گران هستند‪ .‬پارامترهاي خازن نیز به عوامل مختلفي بستگي دارد‪ ،‬از جمله اینکه کدام نوع دي الکتریک‬
‫سرامیکي استفاده ميشود‪ .‬متداول ترین انواع دي الکتریک موجود عبارتند از ‪ Y5V ، X7R ، NP0 ، C0G‬و ‪Z5U‬‬

‫دو كالس اصلي خازن هاي سرامیکي وجود دارد‬

‫خازن سراميكي كالس ‪ ،1‬پایداري باال و تلفات کم براي کاربردهاي مدار تشدید و غیره دارند‪ N75 ،N33 ،P100 ،NP0( .‬و ‪) ...‬‬

‫خازن سراميكي كالس‪ :2‬راندمان حجم باالیي براي کاربردهاي بافر‪ ،‬بايپس‪ ،‬کوپلینگ و غیره دارند‪،Y5V ،X5R ،X7R( .‬‬
‫‪ Z5U‬و ‪) ...‬‬

‫خازن هاي سرامیکي كالس ‪1‬‬

‫◀ خازن هاي سراميكي كالس ‪ 1‬بيشترين پايداري را دارند‪.‬‬

‫◀ كمترين تلفات را دارند‪.‬‬

‫‪11‬‬
 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫◀ تولرانس بااليي دارند و دقتشان كم است‪.‬‬

‫◀ با تغييرات ولتاژ و دما پايدارتر هستند‪.‬‬

‫كاربرد خازنهاي سراميكي كالس‪: 1‬‬

‫خازنهاي کالس‪ 1‬براي استفاده بعنوان موارد زیر مناسب هستند‪:‬‬

‫◀ نوسان ساز‬

‫◀ فيلتر‬

‫◀ كاربردهاي صوتي‬

‫کدهاي تولرانس‪ ،‬براي خازنهاي سرامیکي کالس‪ 1‬در زیر آورده شده است‪:‬‬

‫كاراكتر اول‬ ‫كاراكتر دوم‬ ‫كاراكتر سوم‬

‫حرف‬ ‫رقم متناظر‬ ‫رقم‬ ‫ضريب 𝑿𝟎𝟏‬ ‫حرف‬ ‫ماكزيمم تولرانس‬
‫‪C‬‬ ‫‪0. 0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪-1‬‬ ‫‪G‬‬ ‫‪+/- 30‬‬
‫‪B‬‬ ‫‪0. 3‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪-10‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪+/- 60‬‬
‫‪L‬‬ ‫‪0. 8‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪-100‬‬ ‫‪J‬‬ ‫‪+/- 120‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪0. 9‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪-1000‬‬ ‫‪K‬‬ ‫‪+/- 250‬‬
‫‪M‬‬ ‫‪1. 0‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪+1‬‬ ‫‪L‬‬ ‫‪+/- 500‬‬
‫‪P‬‬ ‫‪1. 5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪+10‬‬ ‫‪M‬‬ ‫‪+/- 1000‬‬
‫‪R‬‬ ‫‪2. 2‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪+100‬‬ ‫‪N‬‬ ‫‪+/- 2500‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪3. 3‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪+1000‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪4. 7‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪5. 6‬‬
‫‪U‬‬ ‫‪7. 5‬‬

‫اولین کاراکتر یک حرف است که رقم قابل توجهي از تغییر در ظرفیت خازني برحسب دما را با واحد ‪ ppm/°C‬نشان‬
‫ميدهد‪ .‬کاراکتر دوم عددي است و نشان دهنده ضریب کاراکتر اول است‪ .‬کاراکتر سوم حرفي است که نشان دهنده‬
‫حداکثر خطا با واحد ‪ ppm//°C‬است‪.‬‬

‫بعنوان مثال‪:‬‬
‫سرامیکهاي ‪ C0G‬یکي از پایدارترین دي الکتریکهاي موجود براي خازنها را دارند‪ .‬تغییر ظرفیت با دماي از ‪-55°C‬‬
‫تا ‪ +125°C‬فقط ‪ ± (0 – 30) ppm/°C‬است که کمتر از ‪ ± 0.3%‬از ظرفیت نامي است‪ .‬دریفت یا پسماند خازني‬

‫‪12‬‬
 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫در محدوده ‪ -55°C‬تا ‪ ، 125°C‬براي سرامیکهاي ‪ C0G‬کمتر از ‪ ± 0.05%‬است‪ .‬حال آنکه این عدد براي خازنهاي‬
‫فیلم ‪ ± 2%‬است‪.‬‬

‫دي الکتریک سرامیکي )‪ C0G (NP0‬معموالً داراي « ‪ » Q‬بیش از ‪ 1000‬است و با فرکانس‪ ،‬تغییرات اندکي براي‬
‫ظرفیت خازني یا « ‪ » Q‬نشان ميدهد‪.‬‬

‫عالوه بر این‪ ،‬جذب ديالکتریک معموالً کمتر از ‪ 0.6 %‬است‪ .‬از این نظر‪ ،‬عملکرد این خازن‪ ،‬شبیه خازن میکا است‬
‫که به داشتن جذب بسیار کم معروف است‪.‬‬

‫كاربرد خازنهاي سراميكي كالس‪: 1‬‬

‫خواص اشاره شده باعث ميشود خازنهاي سراميكي كالس ‪ 1‬براي كاربردهاي ‪ RF‬عالي باشند و حتي‬
‫ميتوانید خازنهاي سرامیکي را پیدا کنید که بهطور خاص براي مدارهاي ‪ RF‬طراحي شدهاند‪ .‬بخصوص تولرانس‬
‫حرارتي کمتر آنها در مدارات تشدید اسیالتورها یک مزیت است‪.‬‬

‫خازن هاي سرامیکي كالس ‪2‬‬

‫خازنهاي سرامیکي کالس‪ 2‬عموما داراي این خصوصیات ميباشند‪:‬‬

‫◀ داراي سطح گذردهي بسيار باالتري نسبت به خازنهاي كالس‪ 1‬هستند‪ .‬اين خاصيت به آنها‬
‫ظرفيت بسيار باالتري در واحد حجم ميدهد‪.‬‬

‫◀ با اينحال‪ ،‬همراه با اين چگالي باالتر‪ ،‬دقت و پايداري كلي بيشتري دارند‪.‬‬

‫◀ خازنهاي سراميكي كالس‪ 2‬باوجود دقت و ثبات بيشتر‪ ،‬ضريب دمايي غيرخطي دارند‪.‬‬

‫◀ همچنين ظرفيت خازني آنها نيز‪ ،‬بسته به تغيير ولتاژ اعمال شده كمي تغيير نشان ميدهد‪.‬‬

‫كاربرد خازنهاي سراميكي كالس‪: 2‬‬

‫◀ براي كاربردهاي جداسازي (ديكوپلينگ) و كوپلينگ‪ ،‬که در آن‪ ،‬ابعاد خازن و فضاي اشغال شده‪،‬‬
‫ممکن است مشکل ساز باشد‪ ،‬مناسب هستند‪( .‬بجز ورودي پري آمپلي فايرها)‬

‫◀ آنها همچنین در مدارهايي كه تغییرات بار زیاد و ناگهاني در آنها وجود داشته و لذا نياز به خازنهاي با‬
‫ظرفيت باال دارند‪ ،‬اما بعلت فضاي محدود‪ ،‬ملزم به كوچك بودن ‪ PCB‬وفوت پرينتها هستند‪ ،‬ایدهآل‬
‫ميباشند‪.‬‬
‫مانند آيسيهاي مدارات‪ RF‬از قبیل انواع « فرستنده» و « واکي تاکي»‪،‬‬

‫‪13‬‬
 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫کدهاي کاراکتر براي تولرانس خازن هاي سرامیکي کالس‪ 2‬عبارتند از‪:‬‬

‫كاراكتر اول‬ ‫كاراكتر دوم‬ ‫كاراكتر سوم‬

‫حرف‬ ‫دماي پايين‬ ‫رقمي‬ ‫دماي باال‬ ‫حرف‬ ‫تولرانس‬

‫‪X‬‬ ‫‪ -55‬درجه سانتي گراد‬ ‫‪2‬‬ ‫‪ +45‬درجه سانتي گراد‬ ‫‪D‬‬ ‫‪±3.3 %‬‬
‫‪Y‬‬ ‫‪ -30‬درجه سانتي گراد‬ ‫‪4‬‬ ‫‪ +65‬درجه سانتي گراد‬ ‫‪E‬‬ ‫‪±4.7 %‬‬
‫‪Z‬‬ ‫‪ +10‬درجه سانتیگراد‬ ‫‪5‬‬ ‫‪ +85‬درجه سانتیگراد‬ ‫‪F‬‬ ‫‪±7.5 %‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪ +105‬درجه سانتي گراد‬ ‫‪P‬‬ ‫‪±10 %‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪ +125‬درجه سانتي گراد‬ ‫‪R‬‬ ‫‪±15 %‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪±22 %‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪ + 22 %‬تا ‪−33 %‬‬

‫‪U‬‬ ‫‪ + 22 %‬تا ‪−56 %‬‬

‫‪V‬‬ ‫‪ + 22 %‬تا ‪−82 %‬‬

‫اولین کاراکتر یک حرف است که نشان دهنده سطح پایین محدوده دماي کاري است‪ .‬دومین کاراکتر‪ ،‬عدد است و حد باالي دماي‬
‫کاري را نشان ميدهد‪ .‬کاراکتر سوم یک حرف است که نشان دهنده تغییر ظرفیت خازن در محدوده دماي کاري کامل است‪.‬‬

‫‪ ‬یکي از رایج ترین و محبوب ترین دي الکتریکهاي سرامیکي کالس‪ 2‬مدل ‪ X7R‬است که داراي محدوده دمایي‬
‫‪ -55‬درجه سانتیگراد تا ‪ +125‬درجه سانتیگراد و تغییر ظرفیت ‪ ±15%‬است که درمقایسه با بقیه‪ ،‬گزینه نسبت ًا‬
‫متعادل و مقرون به صرفهاي است اما هنوز تولرانس نسبت ًا باالیي دارد‪.‬‬

‫‪ ‬خازنهاي ‪ Y5V‬نیز بسیار متداول هستند زیرا ظرفیت یا ولتاژ آنها بیشترین مقدار ممکن براي یک پکیج خازني خاص‬
‫را دارد‪ .‬داراي محدوده دمایي ‪ -30‬تا ‪ +85‬درجه سانتیگراد و تولرانس در محدوده ‪ 82-/22+‬درصد است که هنوز‬
‫براي بسیاري از نیازهاي خازني « ديکوپلینگ با خازن بزرگ» که باید فشرده و مقرون به صرفه باشند‪ ،‬مناسب است‪.‬‬

‫خازن هاي سرامیکي كالس ‪3‬‬

‫در طي تاریخ الکترونیک‪ ،‬در یک دوران‪ ،‬خازنهاي سرامیکي کالس‪ 3‬نیز وجود داشتند که ظرفیت خازني باالیي در واحد حجم‬
‫ارائه ميکردند‪ .‬اما سایر خواص آنها چندان جالب نبود و براي همین کم کم حذف شدند‪ .‬این نوع ديالکتریکها هنوز درحال‬
‫تولید و استفاده در سرامیکهاي چندالیه کالس‪ 2‬مدرن هستند‪ ،‬البته تنها به این دلیل که خازنهاي اشاره شده ميتوانند‬
‫ظرفیتهاي مشابه یا باالتر‪ ،‬همراه با عملکرد بهتر را در ساختار فشردهتر ارائه دهند‪.‬‬

‫‪14‬‬
 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫خازن هاي تانتالیوم‬

‫تانتالیوم نوعي خازن الکترولیتي است که بجاي ترکیبات آلومینیوم‪ ،‬با استفاده از فلز تانتالیوم بعنوان آند‪ ،‬ساخته ميشود و‬
‫توسط الیه نازکي از اکسید پوشیده شده است که نقش ديالکتریک را ایفا ميکند‪ .‬این الیه اکسید تانتالیم‪ ،‬بسیار نازك است‪.‬‬
‫لذا باعث ایجاد مقادیر خازني باالتر در واحد حجم ميگردد‪.‬‬

‫خازنهاي تانتالیوم‪ SMT‬و معمولي‬

‫خازنهاي تانتالیوم قطبي هستند‪ ،‬به این معني که آنها فقط ميتوانند با منبع ‪ DC‬استفاده شوند و فقط در جهت درست‬ ‫‪‬‬
‫قرار گیرند‪.‬‬
‫‪4‬‬
‫خازن تانتالیومي که خارج از ولتاژ یا دماي نامي آن یا با قطبیت نامناسب استفاده گردد‪ ،‬به سرعت منجر به فرارحرارتي‬ ‫‪‬‬
‫شده و باعث آتشسوزي و حتي انفجارهاي كوچك ميشود‪.‬‬

‫مورد فوق را ميتوان با استفاده از اجزاي ایمني مانند محدود کنندههاي جریان یا فیوزهاي حرارتي در طراحي کاهش داد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫با اینحال‪ ،‬هنگام استفاده از خازنهاي تانتالیومي باید دقت کرد که حدود پارامترهاي آن رعایت شوند‪.‬‬

‫در مقایسه با خازنهاي سرامیکي‪ ،‬مقاومت سري معادل خازنهاي تانتاليومي نسبت ًا زياد است‪ ( ،‬معمو ًال یک رتبه‬ ‫‪‬‬
‫باالتر‪ .).‬این موضوع باعث ميشود خازنهاي تانتاليوم براي كاربردهاي فركانس باال انتخاب ضعيفي باشند‪.‬‬

‫خازنهاي تانتالیوم معمو ًال قيمت بسيار باالتري نسبت به ‪ MLCC‬دارند‪ ،‬بنابراین استفاده از خازنهاي تانتالیوم براي‬ ‫‪‬‬
‫کاربردهاي عمومي بهطور فزایندهاي نادر شده است‪.‬‬

‫آنها داراي برخي از ويژگي هاي برجسته هستند که آنها را با وجود هزینه اضافي براي برنامه هاي خاص ایدهآل ميکند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ - 4‬فرار حرارتي )‪ (thermal runaway‬به حالتي گفته ميشود که یک مشکل خاص‪ ،‬باعث افزایش دما ميشود و افزایش دما‪ ،‬مشکل‬
‫را تشدید ميکند و باز این امر‪ ،‬باعث افزایش بیشتر دما ميگردد و الي آخر ‪ ...‬که اغلب منجر به یک نتیجه مخرب ميشود‪.‬‬

‫‪15‬‬
 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫تغییر ظرفیت خازني خطي با دما در تانتالیوم‬

‫یکي از مهمترین خصوصیات برجسته خازنهاي تانتالیوم آن است که ظرفيت آن بصورت یک تابع خطي از دما‬ ‫‪‬‬
‫است‪ .‬این تغییر خطي‪ ،‬محاسبه ظرفیت خازن را در شرایط بحراني آسانتر ميکند‪.‬‬

‫اینکه ظرفیت خازنهاي تانتالیومي با دما بصورت خطي افزایش ميیابد‪ ،‬مزایایي را براي ذخیره انرژي یا پایداري تغییر‬ ‫‪‬‬
‫بار منبع تغذیه سوئیچینگ ایجاد ميکند‪ .‬به این شکل که اگر یک خازن تانتالیومي در مدار منبع تغذیه سوئیچینگ‬
‫باشد‪ ،‬وقتي که منبع تغذیه تحت بار سنگین قرار گیرد و گرم شود‪ ،‬ظرفیت آن خازن کمي افزایش ميیابد و از این‬
‫موضوع ميتوان در مدار فیدبک کنترل خروجي استفاده کرد تا منبع تغذیه داراي کنترل حرارت شود‪.‬‬

‫وابستگي خازن خازن تانتالیوم و‬

‫‪ MLCC‬بعنوان تابعي از دما‬

‫اثرات محدود میکروفونیک‪ /‬پیزوالکتریک‬

‫ديالکتریک خازنهاي سرامیک‪ ،‬خاصیت شبیه به کریستالهاي میکروفون کریستالي دارد و از خود اثر پیزوالکتریک نشان‬
‫ميدهد‪ ،‬خازنهاي سرامیکي براثر ارتعاش‪ ،‬حالت میکروفونیک دارند و مانند میکروفون کریستالي‪ ،‬ولتاژ تولید ميکنند‪.‬‬

‫این اثر ميتواند باعث ایجاد نویز اضافي در مدارات شود‪ .‬بنابراین‪ ،‬براي سيستمهاي نصب شده در محيطهاي با‬
‫ارتعاش باال و يا سيگنالهاي آنالوگ حساس ولتاژ پايين‪ ،‬مانند پري آمپليفايرها‪ ،‬ايده آل نيستند‪ .‬این نویز‬
‫به اندازه کافي قابل توجه نیست که بر سیگنالهاي دیجیتال یا آنالوگ تقویت شده‪ ،‬تأثیر بگذارد‪ ،‬با اینحال سیگنالهاي‬
‫آنالوگ تقویت نشده از مبدلها یا سایر سیگنالهاي بسیار حساس‪ ،‬مثل میکروفون‪ ،‬ممکن است تحت تأثیر قرار گیرند‪.‬‬

‫این یکي از دالیلي است که متخصصين و سازندگان حرفهاي بسياري از طرحهاي مرتبط با صدا‪ ،‬خازنهاي‬
‫سراميكي را توصيه نميكنند‪.‬‬
‫اما خازنهاي تانتاليومي تمايلي به داشتن ويژگيهاي پيزوالكتريك‪/‬ميكروفونيك ندارند‪ ،‬که این مورد‪ ،‬آنها‬
‫را براي کاربردهاي صوتي یا مواردي که لرزش باال را تجربه ميکنند‪ ،‬ایدهآل ميکند‪.‬‬

‫‪16‬‬
 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫اثرات آکوستیک روي خازن سرامیکي و خازن تانتالیوم‬

‫ویژگي هاي ظرفیت نسبت به ولتاژ‬

‫خازنهاي تانتالیوم در شرایط مختلف ولتاژ ‪ DC‬تا زماني که این شرایط فراتر از مشخصات خازن نباشد‪ ،‬بسیار پایدار‬
‫هستند‪ .‬ظرفیت خازنهاي سرامیکي چندالیه با افزایش ولتاژ بهطور قابل توجهي تغییر ميکند و با افزایش ولتاژ‪،‬‬
‫ظرفیت خازن کاهش ميیابد‪ .‬این مورد مي تواند براي کاربردهایي با ولتاژهاي مختلف حیاتي باشد و همچنین ممکن‬
‫است خازن تانتالیوم را از نظر قیمت با ‪ MLCC‬در کاربردهاي خاص مقایسه کند‪ .‬يك خازن تانتاليوم معموالً‬
‫ظرفيت كاملي را كه تبليغ ميشود به شما ميدهد‪ ،‬حتي با خطاي كمتر از تولرانس اعالم شده‪.‬‬

‫براي منابع تغذیه کم نویز و کاربردهاي دي‪-‬‬

‫کوپلینگ بسیار حساس که ممکن است یک خازن‬
‫سرامیکي نزدیک به حداکثر ولتاژ خود کار کند‪،‬‬
‫شما به ⅓ ظرفیت براي خازن تانتالیومي نیاز‬
‫خواهید داشت‪ .‬از طرف دیگر‪ ،‬براي داشتن همان‬
‫ظرفیت خازن در دنیاي واقعي‪ ،‬به ⅓ تعداد‬
‫خازنهاي موازي نیاز دارید‪ ،‬که ميتواند باعث‬
‫صرفه جویي قابل توجهي در فضا شود‪.‬‬

‫در وردي پري آمپلي فايرهاي صوتي از‬

‫مقایسه ظرفیت خازني بهعنوان تابعي از بایاس ‪ DC‬براي‬

‫خازنهاي تانتاليوم استفاده كنيد‪.‬‬
‫خازن تانتالیوم )‪ (TC‬و ‪MLCC‬‬

‫‪17‬‬
 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫پیر شدن خازن‬

‫در خازنهاي سرامیک‪ ،‬بدلیل آنکه ديالکتریک که از جنس فروالکتریک است‪ ،‬در طول زمان دچار خرابي ميشود‪،‬‬
‫خاصیت گذردهي آن کاهش ميیابد‪ .‬تا اینجاي جمله ما ترکیبي از اصطالحات تخصصي فني بود که بحث درمورد آن‬
‫مارا از هدف این نوشتار دور ميکند‪ .‬اما در عمل‪ ،‬جمله فوق‪ ،‬به این معني است که‪:‬‬

‫با گذشت زمان از مقدار ظرفيت خازنهاي سراميكي كاسته ميشود‪.‬‬

‫به این حالت‪ ،‬پيري خازن گفته ميشود‪.‬‬

‫پیري ‪ MLCC‬با کاهش ظرفیت در طول زمان آشکار ميشود‪.‬‬

‫از سوي دیگر‪ ،‬خازنهاي تانتالیومي دوست دارند در طول عمر خود پایدار بمانند‪ .‬خازنهاي تانتاليوم مانند‬
‫خـازنهاي الكتروليتي آلومينيومي‪ ،‬خشــك نميشوند يا تخريب نميشوند‪ .‬اين مورد‪ ،‬خازنهاي تانتاليوم‬
‫را براي كاربردهاي طوالنيمدت ايدهآل ميكند‪.‬‬

‫نیاز به طول عمر باال بهویژه در مداراتي که تعمیر آنها گران یا غیرممکن است‪ ،‬یا جایي که یک دستگاه مأموریت حیاتي‬
‫دارد و اصال نباید خراب شود‪ ،5‬براي ما مهم ميگردد‪.‬‬

‫‪ - 5‬سیستمهاي نظامي‪ ،‬هوا و فضا‪ ،‬دستگاههاي پزشکي و کال هر سیستمي که با سالمت یا جان انسانها سروکار داشته باشد‪ ،‬از‬
‫این نوع هستند‪.‬‬
‫‪18‬‬
 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫خازنهاي الکترولیت‬
‫سه نوع عمده از خازنهاي الکترولیت وجود دارد‪ .‬یکي از آنها خازن تانتالیوم است که قبال بررسي کردیم‪.‬‬

‫نوع تانتالیوم و خازنهاي الکترولیت آلومینیومي‪ ،‬داراي دو روش ساخت؛ ساده (داراي الکترولیت مایع) و پلیمري (داراي‬
‫الکترولیت جامد) هستند‪.‬‬

‫نوع سوم که گران و پیشرفتهتر است تنها به روش پلیمري (جامد) ساخته ميشود‪.‬‬

‫خازن هاي با الکترولیت آلومینیوم‬

‫خازنهاي الکترولیتي آلومینیومي همیشه جلوي چشم ما هستند‪ .‬اگر در گوگل کلمه « خازن» را جستجو کنید‪ ،‬حتما‬
‫عکسي از یک خازن الکترولیتي آلومینیومي خواهید دید‪ .‬این روزها در الکترونیک مدرن‪ ،‬خازنهاي آلومینیومي عمدتاً‬
‫براي جاهایي که نیاز به ظرفیت باال باشد‪ ،‬اختصاص داده ميشوند‪ .‬خصوصیات مطرح این خازنها عبارت است از‪:‬‬

‫‪19‬‬
 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫‪ )a‬ظرفيت باال‬

‫‪ ESR )b‬باال‬

‫‪ )c‬نشتي جريان زياد‬

‫‪ )d‬ولتاژ ماكزيمم باال‬

‫‪ )e‬هزينه كم‬
‫خازنهاي الکترولیتي آلومینیومي ساده (نوع پايه يا كالسيك)‬

‫امروزه اگرچه خازنهاي الکترولیت آلومینیوم‪ ،‬در بسیاري از کاربردها‪ ،‬با سایر انواع جدید خازن‪ ،‬جایگزین شدهاند‪ ،‬اما‬
‫به دلیل ظرفیت خازني زیاد‪ ،‬حداکثر ولتاژ باال و بخصوص هزینه کم‪ ،‬همچنان بسیار محبوب هستند‪.‬‬

‫خازن الکترولیتي آلومینیومي با‬

‫یک الکترولیت مایع ساخته‬
‫شده است‪ .‬الکترولیت‪ ،‬مایع یا‬
‫ژلي است که حاوي غلظت‬
‫باالیي از یونها است‪ .‬همانند‬
‫خـــازنهاي تانتـــالیومي که‬
‫درواقع نوع خاصي از خازنهاي‬
‫الکترولیتي هستند‪ ،‬خازنهاي‬
‫الکترولیتي آلومیــنیومي هم‪،‬‬
‫قطــبي هســتند‪ .‬این بدان‬
‫معناست که ترمینـــالهاي‬
‫ساختار خازن الکترولیتي آلومینیومي‬
‫مثبت و منفي بایستي بطور‬
‫صحیح متصل شوند‪.‬‬

‫برخالف نمایشهاي علمي تخیلي که کاپیتان براي اینکه چیزي کار کند‪ ،‬فرمان « معکوس کردن» را صادر ميکند‪ ،‬اگر این‬
‫کار را با یک خازن آلومینیومي انجام دهید‪ ،‬به سرعت از کار ميافتد‪ ،‬ميترکد و احتماالً آتش ميگیرد‪.‬‬

‫اکنون‪ ،‬در بسیاري از کاربردها‪ ،‬خازنهاي آلومینیومي با خازنهاي سرامیکي چندالیه ارزانتر)‪ ،(MLCC‬خازنهاي‬
‫پلیمري آلومینیومي با ‪ ESR‬کم‪ ،‬یا خازنهاي تانتالیومي‪ ،‬جایگزین شدهاند‪.‬‬

‫‪20‬‬
 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫خازنهاي آلومینیومي‪ ،‬مقاومت سري معادل )‪ (ESR‬بسیار باالیي دارند که باعث ميشود وقتي سیگنالهایي با‬
‫فرکانس باال یا دامنه زیاد را بخواهیم از طریق آنها عبور دهیم (کوپلینگ)‪ ،‬توان زیادي را تلف کنند‪ .‬البته براي‬
‫کاربردهاي حرفهاي‪ ،‬انواع با ‪ ESR‬کم هم وجود دارند که قیمت باالتري دارند‪.‬‬

‫طول عمر یک خازن آلومینیومي به دلیل طول عمر الکترولیت آن که ميتواند خشک شود‪ ،‬به شدت محدود است‪.‬‬

‫طول عمر خازن آلومینیومي با دماي باالي کارکرد به شدت كاهش ميیابد‪ .‬زیرا دماي باال‪ ،‬خشک شدن‬
‫الکترولیت را تسریع ميکند‪.‬‬

‫جريان نشتي خازن آلومینیومي به طور قابل توجهي باالتر از سایر انواع خازن است‪ .‬بنابراین براي کاربردهاي‬
‫کوپلینگ ایدهآل نیستند‪.‬‬

‫معایب گفته شده‪ ،‬این خازنها را در بسیاري از کاربردهاي مدرن غیرقابل استفاده ميکند‪ .‬با اینوجود‪ ،‬خازنهاي‬
‫الكتروليت آلومينيومي منقرض نخواهند شد‪ .‬زیرا داراي چندین ویژگي با ارزش هستند که از جمله آنها ميتوان‬
‫به موارد زیر اشاره کرد‪:‬‬

‫هزينه ناچيز آنها درمقايسه با ظرفيت ‪ /‬ولتاژ‬

‫همچنین حداقل زماني که ظرفیت خازن مطرح باشد‪ ،‬مقادير آنها تا چندين فاراد رفته و ولتاژهاي بسيار‬
‫باالتري را نسبت به بسیاري از انواع دیگر خازن ها ارائه ميدهند‪.‬‬

‫باوجود اندازه بزرگشان‪ ،‬ميتوانند نسبت به خازنهاي همظرفیت خود‪ ،‬از انواع دیگر‪ ،‬فوتپرينت كوچكتري‬
‫داشته باشند (فاصله سوراخهاي پایهها کمتر باشد) و روي ‪ PCB‬جاي زیادي را اشغال نکنند‪ .‬زیرا براي‬
‫خازنهاي آلومینیومي معمول است که نسبت ارتفاع به قطر در آنها خیلي زیاد است و بصورت استوانه ایستاده‬
‫ساخته ميشوند‪.‬‬
‫مخصوصا اگر روي برد موردنظر ما فاصله عمودي مشکلي نباشد‪ ،‬یک خازن آلومینیومي ميتواند کار ما را‬
‫بسیار جمع و جور و زيباتر کند‪..‬‬

‫در مقايسه با خازنهاي تانتاليومي‪ ،‬خازنهاي آلومینیومي در هنگام خرابي‪ ،‬آسيب كمتري به مدار‬
‫وارد ميکنند‪ .‬وقتي یک خازن آلومینیومي به پایان عمر خود برسد‪ ،‬ظرفیت خازن آن به تدریج کاهش ميیابد‬
‫و احتماال قبل از وقوع خشونت! متوجه خرابي آن شده و تعویض ميکنیم‪ .‬در این مواقع‪ ،‬حالت باد کرده یا‬
‫ورم کرده روي سر آنها نیز گویاي وخامت حال آنها است‪.‬‬

‫‪21‬‬
 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫اگــر به دلیل اضــافه ولتاژ یا استفاده نادرست‬

‫دیگر از کار بیفتد‪ ،‬معمو ًال بدون اینکه تکهاي‬
‫از برد مدار شما در این فرآیند نابود شود‪ ،‬از‬
‫محل خطوط برش روي سرشان ميتركند‬
‫یا متورم ميشــــوند یا نهایــــتا باعث‬
‫آتشسوزي مالیم ميگردند‪.‬‬

‫در حالي که نسخه هاي پليمري خازنهاي آلومینیومي مزایاي زیادي دارند‪ ،‬خازنهاي آلومينيومي ساده‬
‫به طور قابل توجهي ارزانتر هستند و همچنین حداکثر ولتاژ باالتري را ارائه ميدهند‪.‬‬

‫آنها هنوز هم در کاربردهایي که مقادیر خازني زیاد با توجه به محدودیت بودجه مورد نیاز است‪ ،‬بيرقیب هستند‪.‬‬

‫این خازنها در بسیاري از منابع تغذیه سوئیچینگ براي کاهش رایپل ولتاژ خطوط تغذیه‪ ،‬فیلترهاي صوتي یا‬
‫سایر فیلترهاي پایین گذر‪ ،‬صاف کردن یا کاربردهاي خازن ضرفیت باال‪ ،‬استفاده ميشوند‪.‬‬

‫اگرچه ممكن است خازنهاي آلومينيومي انتخاب ايده آلي نباشند‪ ،‬اما گاهي اوقات آنها تنها انتخاب يا‬
‫تنها راه براي دستيابي به يك مدار پايدار در محدوده بودجه هستند‪.‬‬

‫تاریخ مصرف‬
‫موقع خرید خازنهاي الکترولیت‪ ،‬مخصوصا انواع بزرگ گرانقیمت یا خرید تعداد باالي آنها‪ ،‬به تاریخ تولید دقت کنید‪.‬‬
‫همانطور که گفتیم خازنهاي الکترولیت طول عمر کمي دارند‪ .‬شاید بهتر باشد که بگوییم ‪ shelf life6‬پاییني دارند‪.‬‬

‫به همین دلیل است که بعضي از سنسورهاي صنعتي مانند پراکسیمیتي سوئیچها (سوییچ هاي مجاورتي) داراي تاریخ‬
‫مصرف هستند زیرا در داخل آنها از خازنهاي الکترولیت استفاده شده است‪ .‬در دستگاههاي گرانقیت مانند درایورها و‬
‫اینورتورهاي صنعتي‪ ،‬معموال سازندگان توصیه ميکنند که در حالت نگهداري در انبار‪ ،‬حداقل سالي یکبار بیرون آورده و به‬
‫برق وصل شوند تا خازنهاي الکترولیت بزرگ نصب شده در مدار آنها‪ ،‬دچار خرابي نشوند‪.‬‬

‫خازنهاي الكتروليت در حالت استفاده (با ولتاژ صحيح) طول عمرشان بيشتري ميشود‪.‬‬

‫‪ - 6‬عمر قفسه اي یا ‪ Shelf life‬تاریخ مصرف مجاز یک کاال است‪ ،‬چه از آن استفاده کنیم یا بدون استفاده کردن در قفسهها انبار کنیم‪ .‬برخي از کاالها‬
‫مثل مواد غذایي‪ ،‬باتريها و خازنهاي الکترولیت حتي در حالت انبار کردن نیز بعد از یک مدت خاص‪ ،‬دیگر قابل استفاده نیستند‪.‬‬

‫‪22‬‬
 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫خازن هاي پلیمري‬

‫خازنهاي پلیمري یک فناوري نسبتا جدید هستند که به سرعت تبدیل به یک نوع رایج از خازنهاي الکترولیتي شدند‪.‬‬
‫آنها جایگزین عالي براي خازنهاي آلومینیومي و تانتالیومي و در برخي کاربردها‪ ،‬حتي خازنهاي سرامیکي چندالیه‬
‫هستند‪ .‬این خازنها از پلیمرهاي جامد رسانا بهجاي الکترولیتهاي مایع یا ژل که در خازنهاي الکترولیتي سنتي‬
‫یافت ميشوند‪ ،‬استفاده ميکنند‪.‬‬

‫به لحاظ شكل ظاهري‪ ،‬خازنهاي پلیمري آلومینیومي و پلیمري تانتالیومي با ظاهري مشابه با انواع قديمي‬
‫الکترولیت مایع خودشان ارائه ميشوند و با جایگزین کردن آنها در طرح موجود‪ ،‬اصالح این طرحها و بهرهمندي از‬
‫مزایاي آن به آساني انجام میگردد‪.‬‬

‫امروزه در برد کامپیوترهاي شخصي‪ ،‬بجاي‬

‫خازنهاي الکترولیت کالســـیک ساده‪ ،‬از‬
‫خازنهـــاي الکترولیت پلیمري استفاده‬
‫ميشود‪ .‬زیرا با استفاده از الکترولیتهاي‬
‫جامد‪ ،‬خازنهاي پلیمري از خشک شدن‬
‫الکترولیت مایع که بهشدت عمـــر‬
‫خــازنهاي الکترولیتي کالسیک را‬
‫محدود ميکند‪ ،‬خبري نیست‪.‬‬
‫نمونه خازن هاي پلیمري‬

‫خازنهاي پلیمري را ميتوان بعنوان جایگزیني براي خازنهاي الکترولیتي تانتالیوم در بیشتر موقعیتها استفاده کرد‪ ،‬البته‬
‫دقت داشته باشید که‬

‫اغلب اوقات‪ ،‬حداكثر ولتاژ خازنهاي پليمري از الكتروليتهاي كالسيك كمتر است‪.‬‬

‫اگر ميخواهيد خازنهاي الكتروليت معمولي را با انواع پليمر تعويض كنيد‪ ،‬به ولتاژ آنها دقت كنيد‪.‬‬

‫خازنهاي پلیمري معموالً با ولتاژ نامي تا ‪ 35‬ولت ‪ DC‬یافت ميشوند‪ ،‬اما اگر بیشتر بگردیم‪ ،‬گزینههایي تا حدود ‪63‬‬
‫ولت ‪ DC‬نیز وجود دارد‪ .‬تعداد محدودي خازن پلیمري خاص نیز وجود دارد که داراي ولتاژ ‪ 250‬ولت ‪ DC‬براي پلیمر‬
‫آلومینیوم یا ‪ 125‬ولت ‪ DC‬براي پلیمر تانتالیوم است‪ .‬البته کمیاب و گران هستند‪ .‬به استفاده از آنها دل خوش نکنید‪.‬‬

‫دركل‪ ،‬دليل عمدهاي كه چرا طرحهاي موجود‪ ،‬اكثر خازنهاي الكتروليتي تانتاليوم يا آلومينيوم را با انواع‬
‫پليمر جايگزين نميكنند اين است كه در مقايسه با آنها گران هستند‪.‬‬

‫‪23‬‬
 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫نهایتا‪ ،‬همانطور که گفته شد‪ ،‬استفاده از خازنهاي پلیمري در طراحيها‪ ،‬به ویژه در منابع تغذیه‪ ،‬مزایاي متعددي دارد‬
‫که عبارتند از‪:‬‬

‫تغيير ظرفيت در تبعيت از ولتاژ بصورت خطي‬

‫‪ ESR‬بسيار پايين‬
‫چگالي خازني باال‬
‫بدون نشتي مواد الكتروليت‬
‫بدون اثر پيزوالكتريك‬
‫ثبات فركانسي باال‬

‫ويژگي هاي ظرفيت در مقابل ولتاژ‬

‫مانند خازنهاي الکترولیتي تانتالیوم که قبالً بررسي‬

‫کردیم‪ ،‬خازنهاي پلیمري تقریب ًا خواص یکساني‬
‫درمورد ظرفیت در مقابل تغییر ولتاژ دارند‪.‬‬
‫وابستگي خازن خازن پلیمري و ‪ MLCC‬در برابر زمان و دما‬

‫‪ ESR‬بسيار پايين‬
‫نقطه ضعف قابل توجه خازنهاي تانتالیوم و آلومینیوم سنتي‪ ،‬مقاومت سري معادل )‪ (ESR‬باالي آنها است‪ .‬بطوري که اگر‬
‫براي فیلتر کردن در منبع تغذیه‪ ،‬بخصوص منابع تغذیه سوئیچینگ استفاده شوند‪ ،‬رسیدن به یک رایپل کوچک یا کاهش‬
‫تداخل الکترومغناطیسي هدایت شده دشوار است‪.‬‬

‫از آنجاییکه‪ ،‬خازنهاي پلیمري ظرفیت خازني بسیار باالتري نسبت به گزینههاي سرامیکي ارائه ميدهند و در عینحال ‪ESR‬‬
‫آنها مشابه بسیاري از خازنهاي سرامیکي است‪ ،‬براي بكارگيري در فيلترها ايدهآل هستند‪.‬‬

‫درحالي که خازن هاي پلیمري بطور قابل توجهي قیمت باالتري نسبت به همتایان خود با الکترولیت مایع دارند‪ ،‬اما همچنان‬
‫بسیار ارزانتر از چند خازن سرامیکي موازي با ظرفیت برایند معادل هستند‪ ESR .‬پایین خازنهاي پلیمري‪ ،‬آنها را براي هر‬
‫کاربرد داراي جریان باالي داراي رایپل‪ ،‬که در آن به ظرفیت زیاد خازني نیاز است‪ ،‬ایدهآل ميکند‪.‬‬

‫چگالي خازني باال‬

‫خازن هاي پلیمري آلومینیومي عمدت ًا چگالي خازني بسیار باالیي را نسبت به فوتپرینت ‪ PCB‬خود دارند‪ .‬خازنهاي‬
‫پلیمري تانتالیوم معموالً در استوانههاي بلند مانند خازنهاي آلومینیومي‪ ،‬عرضه نميشوند‪ .‬خازنهاي آلومینیومي‬
‫استوانهاي بلند به شما این امکان را ميدهند که به نسبت سطحي که روي ‪ PCB‬اشغال ميکنند‪ ،‬ظرفیت خازني‬
‫فوقالعادهاي باالیي را ارائه کنند‪.‬‬

‫‪24‬‬
 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫بدون نشتي مواد الكتروليت‬

‫خازنهاي آلومینیومي بخصوص ارزان قیمت چیني‪ ،‬بهدلیل خرابي براثر از بین رفتن یا خشک شدن یا نشتي الکترولیت‬
‫خود‪ ،‬شناخته ميشوند‪.‬‬

‫نشتي خازن ميتواند همانند نشتي باتري‪ ،‬برد مداري را که بسادگي با تعویض خازن قابل تعمیر بود‪ ،‬از بین ببرد‪ .‬اما با‬
‫توجه به الکترولیت پلیمري جامد‪ ،‬امکان نشتي وجود ندارد‪.‬‬

‫بدون اثر پيزوالكتريك‬

‫کال خازنهاي الکترولیتي از هرنوع کالسیک یا پلیمري که باشند‪ ،‬مشکالت پیزوالکتریک‪ /‬میکروفونیک ندارند‪ ،‬این مورد‪،‬‬
‫درکنار سایر امتیازات‪ ،‬آنها را براي صدا و سایر کاربردهاي حساس آنالوگ سیگنال کوچک عالي ميکند‪.‬‬

‫ثبات فركانس‬
‫همانطور که قبال اشاره شد‪ ،‬خازن هاي پلیمري در مقایسه با همتایان الکترولیت مایع خود براي كاربردهاي فركانس‬
‫باال خوب هستند‪ .‬اگرچه به خوبي خازنهاي سراميكي نيستند‪ ،‬اما بسیار نزدیک هستند و در مقایسه با گزینه‬
‫خازن سرامیکي‪ ،‬ميتوانند ظرفیت خازني باالیي را با قیمت مشابه و فوت پرینت تقریبا یکسان‪ ،‬ارائه دهند‪.‬‬

‫تغییرات ظرفیت خازن در برابر فرکانس‪ ،‬براي پلیمر‪ MLCC ،‬و تانتالیوم‬

‫به همین دلیل‪:‬‬

‫خازنهاي پليمري براي منابع تغذيه و كاربردهاي صوتي عالي هستند‪.‬‬

‫درحالي که خازنهاي پلیمري معموالً گرانتر از سایر جایگزینها هستند‪ ،‬با توجه به ظرفیت کم خازنهاي سرامیک‪،‬‬
‫اگر قیمت را برحسب ظرفیت درنظربگیریم‪ ،‬ميتوانند نسبت به خازنهاي سرامیکي بهصرفه باشند‪.‬‬

‫بعنوان مثال‪ ،‬منبع تغذیه ‪ DC-DC‬سوئیچینگ ساده ‪ Buck‬شکل بعد را درنظر ميگیریم‪:‬‬

‫‪25‬‬
 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫مبدل ‪ DC-DC‬ساده سوئیچینگ‬

‫چنین طرحي مثال به حدود ‪ 250μF‬ظرفیت در ورودي و ‪ 450μF‬ظرفیت در خروجي نیاز دارد‪ .‬باتوجه به کاهش‬
‫ظرفیت خازن سرامیکي براثر اضافه ولتاژ‪ ،‬پیري و دما‪ ،‬خازن سرامیکي حدود ‪ 70‬درصد کاهش خواهد یافت‪ .‬این کاهش‬
‫به این معني است که ظرفیت خازن سرامیکي نصب شده باید حدود ‪ 833μF‬در ورودي و ‪ 1500μF‬در خروجي باشد‪.‬‬
‫بنابراین به هجده خازن سرامیکي ‪ 47μF‬در ورودي و پانزده خازن سرامیکي ‪ 100 μF‬در خروجي نیاز داریم‪ .‬گذشته‬
‫از اینکه یافتن خازنهاي سرامیکي با این ظرفیتها هم خود داستان دیگري دارد‪.‬‬

‫با استفاده از خازنهاي پلیمري‪ ،‬ميتوانیم بهجاي آنها از دو خازن پلیمري ‪ 150μF‬در ورودي و یک خازن پلیمري ‪ 470μF‬در‬
‫خروجي استفاده کنیم‪ .‬از آنجایي که خازنهاي پلیمري تقریبا در هرشرایطي مقدارشان ثابت باقي ميماند‪ 30،‬درصد در هزینه‬
‫و ‪ 50‬درصد در مساحت ‪ PCB‬صرفه جویي ميکنیم‪.‬‬

‫‪7‬‬
‫خازن هاي فیلم‬
‫خازنهاي فیلم‪ ،‬همانطور که از نامشان پیداست‪ ،‬از فیلم پالستیکي نازك بعنوان دي الکتریک استفاده ميکنند‪ .‬منظور‬
‫از کلمه « فیلم» الیه نازکي از پالستیک است‪.‬‬

‫خازن هاي فیلم‪AC‬‬

‫‪7 - Film Capacitors‬‬

‫‪26‬‬
 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫این خازنها‪:‬‬

‫‪‬‬
‫ارزان هستند‪،‬‬

‫‪ ‬در طول زمان بسیار پايدار هستند‬

‫‪ ‬داراي ‪ ESR‬و ‪ ESL‬بسیار پايين هستند‪.‬‬

‫‪ ‬برخي از خازن هاي فیلم ميتوانند نوسانات توان راكتيو بسيار بزرگ را تحمل کنند‪.‬‬

‫براي ساخت چنین خازنهایي‪ ،‬یک فیلم بسیار نازك با فرآیند کشش تولید ميشود که بسته به خواص مورد نیاز خازن ميتواند‬
‫متالیزه شده‪ 8‬یا بدون عملیات باشد‪ .‬سپس الکترودها اضافه ميشوند و مجموعه در محفظهاي نصب ميشود که از خازن در برابر‬
‫محیط محافظت ميکند‪.‬‬

‫دي الکتریک نسبتا ضعیف باعث ميشود این نوع خازن در مقایسه با انواع دیگر‪ ،‬بسیار بزرگ باشد‪ ،‬و این مورد‪ ،‬ظرفیت بسیار‬
‫پاییني در حجم مشابه‪ ،‬را تولید ميکند‪ .‬این ویژگي کاربردهاي بسیار متفاوتي را نسبت به خازنهاي دیگر در مقابل ما ميگذارد‪.‬‬
‫خازنهاي فیلم در بسیاري از کاربردها که پایداري‪ ،‬اندوکتانس کم و هزینه کم‪ ،‬مورد نیاز است استفاده ميشوند‪.‬‬

‫يكي از جنبههاي جالب خازنهاي فيلم متاليزه‪ ،‬اين است كه « خود ترميم شونده» هستند‪ .‬خود ترمیمي‬
‫زماني اتفاق ميافتد که بنا به دالیلي یک پیک ولتاژ باالي ضربهاي کوتاه مدت‪ ،‬به خازن اعمال شود‪ .‬به دنبال آن‪ ،‬در یک نقطه‬
‫از سطوح خازن‪ ،‬قوس الکتریکي روي ميدهد‪ .‬هرگونه قوس در داخل خازن‪ ،‬پوشش متالیزه نازك الیه اطراف قوس را تبخیر‬
‫ميکند‪ .‬این مورد باعث ميشود تا در ناحیهاي که پوشش متالیزه خود را از دست داده است‪ ،‬بدون مواد رسانا‪ ،‬دیگر اتصال کوتاه‬
‫ادامه نیابد‪ ،‬بنابراین خازن درحالت خرابي قرار نميگیرد و بقیه نقاط خازن به کار خود ادامه ميدهند‪.‬‬

‫فیلم پلي استر‬

‫خازنهاي فيلم پلياستر‪ ،‬خازنهاي فيلمي همه منظوره و كم هزينه هستند که‬
‫مزیت اصلي آنها پایداري عالي در دماهاي باالتر (تا ‪ 125‬درجه سانتیگراد) است‪ .‬این‬
‫خازنها همچنین بعنوان خازن سبز شناخته ميشوند که بطور گسترده در دستگاههاي‬
‫صوتي مانند تقویت کنندههاي گیتار استفاده ميشود‪.‬‬

‫علت نامگذاري آنها این است که اغلب با بدنه به رنگ سبز تولید ميشوند‪ .‬حتما نمونه‬
‫آنها را به خاطر آوردید‪ .‬البته رنگهاي دیگري از آنها نیز وجود دارد ولي همچنان به‬
‫آنها خازن سبز ميگویند !!!‬

‫‪8 - MKT = Metallized polyester film capacitors‬‬

‫‪27‬‬
 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫ويژگي هاي كليدي‪:‬‬

‫عرضه شده در انواع پايهدار و ‪SMD‬‬ ‫‪‬‬

‫نداشتن خاصیت ميكروفونيك‬ ‫‪‬‬

‫ميتواند در دماي ‪ 125‬درجه سانتیگراد با کاهش ولتاژ كار كند‬ ‫‪‬‬

‫تولرانس باال‬ ‫‪‬‬

‫مقاومت دي الكتريك باال براي خازنهاي ولتاژ باالي نسبتا کوچک‬ ‫‪‬‬

‫‪ ESR‬پايين‬ ‫‪‬‬

‫‪ dV/dt‬باال ‪ -‬ميتوان در مدارهایي استفاده کرد که پیکهاي با ‪ rise time‬باال و تیز وجود دارد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫خازنهاي سبز معموالً براي موارد زير استفاده ميشوند‪:‬‬

‫مدارهایي که در آن به خازن براي كنترل سطوح باالي پيك جريان نیاز است‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫فيلتر كردن‪ ،‬جایي که تولرانس باال و ظرفیت دقیق مسالهاي نباشد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫کاربردهاي كوپلينگ و ديكوپلينگ عمومي و مسدود کردن‪. DC‬‬ ‫‪‬‬

‫منابع تغذیه کم جریاني که در آن به ظرفیت بسیار باالي خازنهاي الکترولیتي نیازي نیست‪ .‬مثل منابع تغذيه‬ ‫‪‬‬

‫بدون ترانس که ولتاژ اضافي برق شهر را روي امپدانس خازن افت ميدهند و به همین دلیل داغ نميشوند‪.‬‬

‫كاربردهاي صوتي‬ ‫‪‬‬

‫خازن فیلم پلي استر که رنگ سبز هم ندارد !!!‬

‫‪28‬‬
 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫فیلم پلي پروپیلن)‪. (PP‬‬

‫خازنهاي با فیلم پلي پروپیلن بطور گستردهاي در دسترس هستند و در طیف گستردهاي از مدارات بکار ميروند‪.‬‬

‫ويژگي هاي كليدي‬

‫تولرانس بسيار محدود و دقيق (تا ‪.)٪1‬‬ ‫‪‬‬

‫بسيار پايدار هستند زیرا در طول زمان و یا با تغییر ولتاژ اعمال شده‪ ،‬تغییرات بسیار کمي در ظرفیت آنها‬ ‫‪‬‬

‫ایجاد ميشود و ضریب دمایي آنها منفي‪ ،‬خطي و بسیار پایین است‪.‬‬
‫بیشتر خازن هاي ‪ PP‬داراي ‪ ESR‬بسيار پايين و خود القايي كم هستند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫خازن هاي ‪ PP‬ميتوانند با ولتاژهاي شديد تا ‪ 1‬كيلو ولت کار کنند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫محدوده دماي نسبتاً باال تا ‪ 100‬درجه سانتیگراد یا باالتر‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫فقط بصورت قطعه داراي پايه موجود است و انواع ‪ SMD‬آن ساخته نشدهاند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫فقط براي محدوده بسيار كم ظرفيت بين ‪ 100pF‬و ‪ 10nF‬موجود است‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫خازن هاي ‪ PP‬در بسياري از كاربردهاي مانند زير استفاده ميشوند‬

‫کاربرد در مدارات قدرت باال و ولتاژ ‪ AC‬باال‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫مدارهایي با سطح پيك جريان باال‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫مدارهاي تشديد فركانس باال‬ ‫‪‬‬

‫مدارهاي زمان سنجي دقيق‬ ‫‪‬‬

‫سیستم هاي باالست روشنايي‬ ‫‪‬‬

‫منابع تغذيه سوئيچينگ‬ ‫‪‬‬

‫مدارهاي سمپل اند هولد )‪ (Sample and hold‬به دلیل پایداري خوب‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫سيستمهاي صوتي حرفهاي که در آن بسیاري از عالقه مندان معتقدند عملكرد بهتر و در نتيجه‬ ‫‪‬‬

‫كيفيت صداي بهتري ارائه ميدهند‪.‬‬

‫مدارهاي تخلیه پالس فركانس باال‬ ‫‪‬‬

‫خازن فیلم پلي پروپیلن‬

‫‪29‬‬
 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫فیلم تفلون ‪PTFE /‬‬

‫خازن هاي فیلم ‪ PTFE‬را ميتوان در هر دو نوع « متالیزه» و « فیلم ‪ /‬فویل» یافت‪ .‬این خازنها ميتوانند در برابر‬
‫دماهاي شدید مقاومت کنند و عملکرد پایدار را تضمین کنند‪ .‬در عینحال‪ ،‬این خازنها نسبت ًا گران هستند و معمو ًال‬
‫براي كاربردهاي بسيار تخصصي استفاده ميشوند‪.‬‬

‫ويژگي هاي كليدي‪:‬‬

‫ميتواند در دماي تا ‪ 200‬درجه سانتیگراد کار کند‬ ‫‪‬‬

‫خازن فیلم‪PTFE‬‬

‫فیلم پلي استایرن‬

‫فیلم پلي استایرن بطور سنتي بعنوان خازنهاي عمومي ارزان قيمت با پايداري باال و اتالف و نشت كم شناخته‬
‫ميشوند‪.‬‬

‫ويژگي هاي كليدي‪:‬‬

‫خاصیت عايقي باال‬ ‫‪‬‬

‫نشتي كم‬ ‫‪‬‬

‫جذب دي الکتریک كم‬ ‫‪‬‬

‫اعوجاج كم (عالقه مندان به صدا به اين دليل آنها را دوست دارند)‬ ‫‪‬‬

‫پايداري دمايي خوب‬ ‫‪‬‬

‫خازن فیلم پلي استایرن‬

‫‪30‬‬
 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫خازن هاي میکا‬

‫خازن هاي میکا یا نقرهاي میکا‪ ،‬نوعي خازن هستند که از میکا بعنوان دي الکتریک استفاده ميکنند‪ .‬میکا یک ماده بسیار پایدار‬
‫از نظر الکتریکي‪ ،‬شیمیایي و مکانیکي است‪ .‬اگرچه داراي ويژگيهاي عالي‪ ،‬خواص الكتريكي خوب و مقاومت در برابر‬
‫دماي باال است‪ ،‬اما هزينه بااليي براي مواد اوليه دارد‪ .‬میکا همچنین در برابر اکثر اسیدها‪ ،‬آب‪ ،‬روغن و حالل ها مقاوم است‪.‬‬
‫این خازنها با ساندویچ کردن ورق هاي میکا با فلز در دو طرف تولید ميشوند‪.‬‬

‫خازنهاي میکاي نقرهاي کمیاب هستند‪ ،‬اما همچنان در مواردي که به خازنهاي پایدار و قابل اعتماد با مقادیر بسیار پایین نیاز‬
‫است‪ ،‬استفاده ميشود‪.‬‬

‫همچنین تلفات بسيار كمي دارند‪ ،‬ميتوانند براي فركانسهاي باال استفاده شوند و مقادير آنها در طول زمان‬
‫بطرز باورنكردني پايدار ميماند‪.‬‬

‫خازن هاي میکاي نقرهاي‬

‫ويژگي هاي اصلي خازن هاي ميكا عبارتند از‪:‬‬

‫دقت باال ‪ -‬تا ‪ ٪1‬از مقدار ظرفیت نامي‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫پايداري باال ‪ -‬این خازن ها بسیار پایدار هستند‪ ،‬به سختي در طول زمان تخریب ميشوند و مجموعه توسط‬ ‫‪‬‬

‫رزین اپوکسي محافظت ميشود‪.‬‬

‫عملکرد در محدوده وسيع دما‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫عملکرد در محدوده وسيع ولتاژ (تا ‪ 1‬کیلو ولت)‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪31‬‬
 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫عملکرد در محدوده وسيع فركانس‬ ‫‪‬‬

‫‪ Q‬باال‪،‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ESR/ESL‬پايين‬ ‫‪‬‬

‫خازن هاي میکا حجيم و بسيار گران هستند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫خازن هاي نقرهاي ميكا در موارد زير استفاده ميشوند‪:‬‬

‫فيلترها ‪ -‬سطوح تولرانس خوب و پایداري به فیلترها امکان ميدهد دقیقاً محاسبه شوند و عملکرد آنها‬ ‫‪‬‬

‫بهسرعت پیش بیني شود‪.‬‬

‫نوسانگرهاي ‪ RF‬و ساير مدارهاي ‪ RF‬در این کاربردها سطوح تلفات کم آنها باعث بهبود ضریب ‪ Q‬مدار‬ ‫‪‬‬

‫تنظیم شده ) ‪ (Tuned‬ميشود‪.‬‬

‫فرستنده هاي ‪ RF‬با قدرت باال‬ ‫‪‬‬

‫کاربردهاي ولتاژ باال‬ ‫‪‬‬

‫‪32‬‬
 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫خازن هاي سیلیکوني‬

‫خازنهاي سیلیکوني‪ ،‬حداقل انواعي از آن که بعنوان یک قطعه براي مدارات گسترده (غیر مجتمع) تولید ميشوند‪،‬‬
‫نوع نسبتا جدیدي از خازن هستند‪ .‬بعنوان یک نکته جالب‪ ،‬رایجترین نوع خازن در جهان از نظر تعداد‪ ،‬خازنهاي‬
‫سیلیکوني هستند که در مدارهاي مجتمع مانند رم و فلش استفاده ميشوند‪ .‬پس درواقع هریک از ما هزاران و بلکه‬
‫میلیونها عدد از این نوع خازن داریم‪.‬‬

‫این نوع خازنهاي گسسته بر پایه ديالکتریکهایي مانند دياکسید سیلیکون و نیترید سیلیکون که براي ساخت‬
‫خازنهاي با چگالي باال استفاده ميشود‪ ،‬تولید ميگردند‪.‬‬

‫چنین خازن هایي در شرایطي که پایداري باال‪ ،‬قابلیت اطمینان و تحمل در برابر دماهاي باال مطرح است‪ ،‬بسیار بکار‬
‫ميروند‪.‬‬

‫خازن هاي سیلیکوني‪SMT‬‬

‫مزاياي خازنهاي سيليكوني عبارتند از‪:‬‬

‫پايداري باال در دماهاي باال – خازنهاي سیلیکوني ميتوانند تا دماي ‪ 250‬درجه سانتي گراد را تحمل کنند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫ثبات ظرفيت خازن با افزايش ولتاژ بایاس‪. DC‬‬ ‫‪‬‬

‫پتانسيل بسیار باال براي كوچك سازي‬ ‫‪‬‬

‫جريان نشتي بسيار كم و ضريب تلفات كم‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪33‬‬
 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫ميزان خرابي پايين‬ ‫‪‬‬

‫حداقل ‪ ESR‬و‪. ESL‬‬ ‫‪‬‬

‫محدوديت هاي خازن هاي سيليكوني‪:‬‬

‫مقادير ظرفيت خازني كم ( حداکثر تا ‪) 5µF‬‬ ‫‪‬‬

‫نشتي شارژ‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫بسيار گران است ( ‪ 5‬تا ‪ 5000‬برابر قیمت باالتر از ‪ MLCC‬با مقدار و ولتاژ یکسان)‬ ‫‪‬‬

‫هزینه خازنهاي سیلیکوني تضمین ميکند که آنها فقط در کاربردهاي بسیار خاص استفاده ميشوند‪ .‬آنها را در دستگاه‬
‫هاي کامالً حیاتي و معموالً گران قیمت پیدا خواهید کرد‪ ،‬جایي که عملکرد و قابلیت اطمینان‪ ،‬باالترین اولویت هستند‬
‫و هزینه در درجه دوم اهمیت قرار دارد‪.‬‬

‫این بدان معناست که خازن هاي سیلیکوني را در کاربردهاي پزشکي‪ ،‬نظامي و هوا‪ -‬فضا و همچنین دستگاههاي ‪RF‬‬
‫با کارایي باال خواهید یافت‪.‬‬

‫اگر یک طرح به تلرانسهاي بسیار فشرده با عملکرد بسیار باال نیاز داشته باشد‪ ،‬نوع خازن دیگري وجود ندارد که بتواند‬
‫با خازنهاي سیلیکوني رقابت کند‪.‬‬

‫‪34‬‬
 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫سوپرخازنها‬
‫سوپرخازنها انواع دیگري از خازنها هستند که قابل مقایسه با خازنهاي دیگر نیستند‪ .‬این نوع خازن براي اهدافي‬
‫کامالً متفاوت از مواردي که قبال توضیح داده شد استفاده ميشود‪ .‬سوپرخازنها‪ ،‬حداقل در کاربرد‪ ،‬بیشتر از انواع دیگر‬
‫خازنهایي که در مورد آن صحبت کردیم‪ ،‬شبیه باتريها هستند‪ .‬هدف اصلي این خازنها ذخیره انرژي با منبع جریان‬
‫باال یا برنامه هاي پشتیبان حافظه مانند ‪ RAM‬یا ‪ GPS‬است‪.‬‬

‫در حال حاضر سرمایه گذاري قابل توجهي در تحقیق و توسعه سوپرخازنها بعنوان جایگزیني براي باتري خودروهاي‬
‫الکتریکي درحال انجام است‪ .‬دهه آینده با توسعه سریع این فناوري قرار است بسیار جالب باشد‪.‬‬

‫سوپرخازن هاي تخت جالب‬

‫از شرکت ‪Murata‬‬

‫محدوده ظرفيت سوپرخازنها از ميليفاراد ( ‪ ) mF‬شروع ميشود و تا چندين كيلو فاراد ميرود که معادل با مقدار‬

‫قابل توجهي انرژي است‪ .‬ظرفیت آنها هزاران یا میلیونها برابر بیشتر از خازنهاي معمولي است که ممکن است در طراحي مدار‬

‫استفاده کنید‪.‬‬

‫‪35‬‬
 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫انواع سوپرخازن‬

‫در حالي که سوپرخازنها اغلب با باتريهاي لیتیوم یون مقایسه ميشوند‪ ،‬اما خواص بسیار متفاوتي دارند‪ .‬اینها را‬
‫نباید با « خازنهاي لیتیومي » که درواقع یک باتري لیتیوم یوني یا پلیمري در بستهبندي خازن هستند‪ ،‬اشتباه گرفت‪.‬‬

‫عملكرد‬ ‫سوپرخازن‬ ‫باتري ليتيوم يون‬

‫زمان شارژ‬ ‫‪1-10‬ثانیه‬ ‫‪10 - 60+‬دقیقه‬
‫چرخه زندگي‬ ‫یک میلیون چرخه ~ ‪ 30،000‬ساعت‬ ‫‪500+‬‬
‫ولتاژ سلول‬ ‫‪ 2.3V‬تا ‪2.75V‬‬ ‫‪ 3.6V‬اسمي‬
‫مشخصه انرژي‬ ‫‪ ( 5Wh/kg‬بطور معمول)‬ ‫‪120 to 240Wh/kg‬‬
‫مشخصه قدرت‬ ‫حداکثر ‪ 10،000‬وات بر کیلوگرم‬ ‫‪ 1000‬تا ‪ 3000‬وات بر کیلوگرم‬
‫هزينه در هر كيلووات ساعت‬ ‫‪10000‬دالر (بطور متوسط)‬ ‫‪ 250-1000‬دالر به صورت عمده‬
‫عمر خدمات (صنعتي)‬ ‫‪ 10-15‬سال‬ ‫‪ 5-10‬سال‬
‫‪ -40‬تا ‪ 65‬درجه سانتیگراد‬ ‫از ‪ 0‬تا ‪ 45‬درجه سانتیگراد‬
‫دماي شارژ‬
‫(از ‪ -40‬تا ‪ 149‬فارنهایت)‬ ‫(‪ 32‬تا ‪ 113‬فارنهایت)‬
‫‪40‬تا ‪ 65‬درجه سانتیگراد‬ ‫از ‪ -20‬تا ‪ 60‬درجه سانتیگراد‬
‫دماي تخليه‬
‫(از ‪ -40‬تا ‪ 149‬فارنهایت)‬ ‫(‪ -4‬تا ‪ 140‬فارنهایت)‬

‫‪36‬‬
 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫مزاياي سوپرخازن ها عبارتند از‪:‬‬

‫تعداد چرخه شارژ‪ /‬دشارژ بسيار باال‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫چگالي توان عظيم‪ ،‬که امکان تامین جریان بسیار باال را فراهم ميکند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫عمر طوالني‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫طيف گستردهاي از دماي عملیاتي‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫با اين حال‪ ،‬برخي از معايب نيز براي اين خازن ها وجود دارد‪ ،‬از جمله‪:‬‬

‫هزينه بسيار باال‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫ولتاژهاي بسيار كم (از ‪ 1.5V‬تا حداکثر ‪.)5V‬‬ ‫‪‬‬

‫جريان نشتي نسبتاً زياد‪ ،‬که باعث ميشود‪ .‬براي ذخیره انرژي براي مدت طوالني نامناسب باشد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫چگالي انرژي پايين در مقايسه با باتري ها‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫اندازه نسبتا بزرگ در مقایسه با باتري ها‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫جمع بندي‬
‫در نتیجه‪ ،‬هر نوع خازن جایگاه خود را دارد‪ ،‬حتي اگر در طول زمان تغییر کند زیرا فناوريهاي جدید و پیشرفتها در‬
‫انواع دیگر خازنها‪ ،‬بازار آنها را تغییر ميدهند‪ .‬برخي از انواع خازنها ميتوانند نسبت به سایرین برتري داشته باشند‪.‬‬
‫با اینحال‪ ،‬همانطور که دیدیم‪ ،‬هنوز کاربردهاي زیادي وجود دارد که نميتوان یک نوع خازن را براي کاربردهاي ایدهآل‬
‫آن جایگزین کرد‪ .‬خازنها‪ ،‬درست مانند هر نوع دیگر از قطعات الکترونیک‪ ،‬هنوز در حال پیشرفت و بهبود هستند و‬
‫با توجه به نیازهاي فناوري پیشرفتهتر به سمت جلو هدایت ميشوند‪ .‬ما اغلب به خازنها بعنوان یک فناوري حل شده‬
‫فکر ميکنیم‪ ،‬اما بسیاري از خازنهایي که امروزه استفاده ميکنیم به طور قابل توجهي نسبت به خازنهاي موجود در‬
‫چنددهه اخیر پیشرفت کردهاند‪.‬‬

‫طراحي هاي ‪ MLCC‬به سرعت در حال رشد هستند‪ .‬آنها محبوب ترین خازنها هستند و دلیل خوبي هم دارند‪ .‬آنها‬
‫ارزان‪ ،‬جمع و جور‪ ،‬به طور کلي و داراي ویژگي هاي خوبي هستند‪ .‬آنها مقایسه ایدهآلي براي « مشخصات و هزینه»‬
‫در اکثر کاربردهاي ديگوپلینگ‪ ،‬فیلتر و بايپس کردن ارائه ميدهند‪.‬‬

‫‪37‬‬
 ‫يادداشتهاي الكترونيك‬ ‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫خازن هاي تانتالیومي پایداري باالتري با دما‪ ،‬بایاس ‪ DC‬و زمان دارند‪ .‬همچنین‪ ،‬آنها تحت تأثیر اثر پیزوالکتریک قرار‬
‫نميگیرند و در برابر استرس مقاومتر هستند‪ .‬متأسفانه‪ ،‬آنها داراي ‪ ESR‬باال‪ ،‬قیمت باال و تمایل به انفجار یا تبدیل‬
‫شدن به یک گلوله کوچک آتش در صورت کمي بدرفتاري هستند‪.‬‬

‫خازن هاي الکترولیتي آلومینیومي ظرفیت بسیار باالیي دارند و ميتوانند ولتاژ کاري باالیي داشته باشند‪ .‬آنها همچنین‬
‫براي همان قابلیتهاي خازنهاي پلیمري بسیار ارزانتر هستند‪ .‬اما به احاظ اندازه فیزیکي‪ ،‬بزرگ هستند‪ ESR ،‬باالیي‬
‫دارند و به مرور زمان خشک ميشوند‪.‬‬

‫خازن هاي آلومینیومي پلیمري و خازنهاي تانتالیومي‪ ،‬فناوري جدید فوق العاده و هیجان انگیزي هستند‪ .‬آنها تقریب ًا‬
‫تمام مزایاي خازنهاي مشابه سنتي خود را با اضافه شدن ‪ ESR‬پایینتر دارند‪ .‬با اینحال‪ ،‬درحال حاضر‪ ،‬آنها هنوز‬
‫نسبتا گران هستند و داراي ولتاژ ماکزیمم نسبتاً پاییني هستند‪ .‬من ميتوانم پیشرفتهاي این نوع خازنها را بعنوان‬
‫یک فناوري نسبت ًا جدید‪ ،‬در سالها یا دهههاي آینده تصور کنم‪.‬‬

‫انواع مختلفي از خازنهاي فیلم وجود دارد که هرکدام براي کاربرد خاصي مطرح هستند‪ .‬آنها بزرگ هستند و ظرفیت‬
‫خازني پاییني دارند‪ ،‬اما پایدار هستند و چندین مزیت دیگر دارند‪.‬‬

‫خازنهاي میکا غیر معمول ترین خازنهایي هستند که ما دیده ایم‪ .‬آنها تولرانس‪ ،‬پایداري و دقت باالیي دارند اما نسبتا‬
‫کمیاب و گران هستند‪.‬‬

‫خازن هاي سیلیکوني پایدار و قابل اعتماد هستند‪ ،‬اما بسیار گران هستند و ظرفیت خازني کمي دارند‪ .‬وقتي فقط‬
‫بهترینها براي مدار شما ضروري باشد‪ ،‬خازنهاي سیلیکوني همان چیزي هستند که ميخواهید‪.‬‬

‫سوپرخازنها بیشتر شبیه عناصر ذخیره انرژي هستند تا خازنهاي دیگر‪ .‬ظرفیت بسیار باالي آنها فوق العاده است‪ ،‬اما‬
‫قیمت‪ ،‬نشتي باال و حداکثر ولتاژ پایین‪ ،‬بطور چشمگیري کاربرد آنها را محدود ميکند‪ .‬از آنجایي که که شارژ تقریب ًا‬
‫آني و چگالي انرژي باورنکردني را ارائه ميکنند‪ ،‬آینده روشني براي سوپرخازنها بعنوان جایگزیني براي باتريها در‬
‫بسیاري از دستگاهها وجود دارد‪ .‬پول زیادي توسط شرکت هاي خودروسازي براي تحقیقات سوپرخازن هزینه ميشود‬
‫و این فناوري است که ميتواند جهان و محیط زیست را در آینده به شدت تغییر دهد‪.‬‬

‫هر خازن جایگاهي دارد و انتخاب شما به كاربرد‪ ،‬طراحي‪ ،‬بودجه و سایر نیازهاي شما بستگي دارد‪.‬‬

‫در صفحه بعد‪ ،‬یک جدول مختصر شده براي انتخاب نوع مناسب خازن نشان داده شده است‪ .‬البته مشخصات گفته شده در‬
‫این جدول عمومي و درحالت متوسط است‪ .‬وگرنه در قطعات خاص ممکن است هریک از این پارامترها براي یک خازن تقویت‬
‫شده و سفارشي سازي شده باشد‪ .‬مثال خازنهاي الکترولیت آلومینیوم خاصي توسظ برندهاي معتبر براي مدارات صوتي حرفه‬
‫اي تولید ميشوند که داراي ‪ ESR‬بسیار پایین و مشخصات عالي و البته بسیار گران قیمت نیز هستند‪.‬‬

‫جدول مذکور با فرمت اکسل نیز ضمیمه شده است تا فیلتر کردن و مرتب سازي آن براي انتخاب راحت تر امکان پذیر باشد‪.‬‬

‫‪38‬‬
 ‫كاربرد‬ ‫مشخصات‬ ‫نوع خازن‬ ‫ردیف‬

‫پایداري‬ ‫خطر‬ ‫حساسیت‬

‫مدارات‬ ‫مدارات‬ ‫مدارات‬ ‫پایداري‬ ‫پیري‬ ‫راندمان‬
‫كوپلینگ‬ ‫باي پس‬ ‫بافر‬ ‫با‬ ‫تولرانس‬ ‫تلفات‬ ‫آتش‬ ‫نسبت‬ ‫‪ESR‬‬ ‫ابعاد‬ ‫هزینه‬
‫قدرت‬ ‫صوتي‬ ‫‪RF‬‬ ‫با دما‬ ‫خازن‬ ‫حجمي‬
‫ولتاژ‬ ‫سوزي‬ ‫به ولتاژ‬

‫در ‪ RF‬و‬ ‫متوسط‬

‫در ‪RF‬‬ ‫منابع تغذيه‬ ‫(بجز‬ ‫غير‬ ‫نا‬ ‫بسيار‬ ‫بسيار‬ ‫بسيار‬ ‫بسيار‬ ‫بسيار‬
‫مناسب‬ ‫خير‬ ‫عالي‬ ‫خوب‬ ‫باال‬ ‫ندارد‬ ‫بسيار كم‬ ‫‪MLCC‬‬ ‫‪1‬‬
‫خوب‬ ‫بصورت موازي با‬ ‫طبقات‬ ‫خطي‬ ‫مناسب‬ ‫ناچيز‬ ‫باال‬ ‫خوب‬ ‫كوچك‬ ‫كم‬
‫الكتروليت‬ ‫ورودي)‬
‫در ‪ RF‬و‬ ‫متوسط‬
‫خازن‬
‫در ‪RF‬‬ ‫منابع تغذيه‬ ‫(بجز‬ ‫غير‬ ‫نا‬ ‫بسيار‬ ‫بسيار‬
‫مناسب‬ ‫خير‬ ‫عالي‬ ‫خوب‬ ‫باال‬ ‫ندارد‬ ‫بسيار كم‬ ‫متوسط‬ ‫كوچك‬ ‫كم‬ ‫سراميكي‬ ‫‪2‬‬
‫يادداشتهاي الكترونيك‬

‫خوب‬ ‫بصورت موازي با‬ ‫طبقات‬ ‫خطي‬ ‫مناسب‬ ‫ناچيز‬ ‫باال‬

‫كالس‪1‬‬
‫الكتروليت‬ ‫ورودي)‬
‫در ‪ RF‬و‬ ‫متوسط‬
‫در ‪RF‬‬ ‫منابع تغذيه‬ ‫(بجز‬ ‫غير‬ ‫نا‬ ‫بسيار‬ ‫بسيار‬ ‫سراميكي‬
‫مناسب‬ ‫خير‬ ‫عالي‬ ‫خوب‬ ‫باال‬ ‫ندارد‬ ‫بسيار كم‬ ‫متوسط‬ ‫كوچك‬ ‫كم‬ ‫‪3‬‬
‫خوب‬ ‫بصورت موازي با‬ ‫طبقات‬ ‫خطي‬ ‫مناسب‬ ‫ناچيز‬ ‫باال‬ ‫كالس ‪2‬‬
‫الكتروليت‬ ‫ورودي)‬
‫نا مناسب‬ ‫بسيار‬
‫نا‬ ‫بجز در‬ ‫عالي‬ ‫تغييرات‬ ‫بسيار‬ ‫بسيار‬ ‫باال‬ ‫بسيار‬
‫متوسط‬ ‫بد‬ ‫خير‬ ‫نا مناسب‬ ‫باال‬ ‫باال‬ ‫متوسط‬ ‫متوسط‬ ‫باال‬ ‫تانتاليوم‬ ‫‪4‬‬
‫مناسب‬ ‫طبقات‬ ‫خطي‬ ‫خطي‬ ‫كم‬ ‫خوب‬ ‫همراه‬ ‫حساس‬
‫ورودي‬ ‫انفجار‬

‫‪39‬‬
‫الكتروليت‬
‫غير‬ ‫نا‬ ‫بسيار‬ ‫بسيار‬ ‫بسيار‬ ‫بسيار‬
‫متوسط‬ ‫خوب‬ ‫متوسط‬ ‫نا مناسب‬ ‫بد‬ ‫بسيار بد‬ ‫باال‬ ‫باال‬ ‫باال‬ ‫حساس‬ ‫كم‬ ‫معمولي‬ ‫‪5‬‬
‫ايده آل‬ ‫مناسب‬ ‫بد‬ ‫باال‬ ‫باال‬ ‫بزرگ‬
‫(آلومينيوم)‬
‫مثل‬
‫بخصوص در منابع‬ ‫عالي‬ ‫خوب‬ ‫بسيار‬ ‫بسيار‬ ‫بسيار‬ ‫بسيار‬ ‫بسيار‬
‫عالي‬ ‫عالي‬ ‫خير‬ ‫عالي‬ ‫خوب‬ ‫كم‬ ‫ندارد‬ ‫متوسط‬ ‫الكتروليت‬ ‫پليمري‬ ‫‪6‬‬
‫تغذيه عالي‬ ‫خطي‬ ‫خطي‬ ‫خوب‬ ‫ناچيز‬ ‫كم‬ ‫باال‬ ‫باال‬
‫معمولي‬
‫تا ولتاژ‬
‫نا مناسب‬ ‫بسيار‬ ‫بسيار‬ ‫فيلم پلي‬
‫متوسط‬ ‫متوسط‬ ‫متوسط‬ ‫عالي‬ ‫خوب‬ ‫متوسط‬ ‫باال‬ ‫خوب‬ ‫كم‬ ‫ندارد‬ ‫‪120V‬‬ ‫متوسط‬ ‫متوسط‬ ‫كم‬ ‫‪7‬‬
‫متوسط‬ ‫عالي‬ ‫كم‬ ‫استر‬
‫بسيار كم‬
‫بسيار‬ ‫فيلم پلي‬
‫متوسط‬ ‫متوسط‬ ‫متوسط‬ ‫خير‬ ‫عالي‬ ‫متوسط‬ ‫متوسط‬ ‫خوب‬ ‫متوسط‬ ‫خوب‬ ‫ندارد‬ ‫كم‬ ‫كم‬ ‫متوسط‬ ‫متوسط‬ ‫كم‬ ‫‪8‬‬
‫كم‬ ‫استايرن‬
‫پايين‬
‫منفغي‬ ‫فيلم پلي‬
‫عالي‬ ‫بسيار‬ ‫‪ p‬از‬
‫متوسط‬ ‫متوسط‬ ‫متوسط‬ ‫خوب‬ ‫عالي‬ ‫خوب‬ ‫خطي‬ ‫خوب‬ ‫كم‬ ‫ندارد‬ ‫عالي‬ ‫كم‬ ‫متوسط‬ ‫كم‬ ‫پروپيلن‬ ‫‪9‬‬
‫‪KV‬تا ‪1‬‬ ‫كم عالي‬ ‫‪ 100‬تا‬
‫پايين‬ ‫(‪)PP‬‬
‫‪10n‬‬
‫بسيار‬ ‫فيلم تفلون‬
‫متوسط‬ ‫متوسط‬ ‫متوسط‬ ‫خير‬ ‫عالي‬ ‫متوسط‬ ‫متوسط‬ ‫عالي‬ ‫متوسط‬ ‫خوب‬ ‫ندارد‬ ‫كم‬ ‫كم‬ ‫متوسط‬ ‫متوسط‬ ‫كم‬ ‫‪10‬‬
‫كم‬ ‫(‪)PTFE‬‬
‫محل استفاده و كاربرد انواع خازن‬

‫عالي براي‬
‫قدرت‬ ‫بسيار‬ ‫بسيار‬ ‫بسيار‬ ‫عالي‬ ‫بسيار‬ ‫بسيار‬ ‫خازن هاي‬
‫خوب‬ ‫خوب‬ ‫خوب‬ ‫عالي‬ ‫عالي‬ ‫عالي‬ ‫عالي‬ ‫ندارد‬ ‫متوسط‬ ‫متوسط‬ ‫‪11‬‬
‫در فركانس‬ ‫كم‬ ‫خوب‬ ‫ناچيز‬ ‫‪KV‬تا ‪1‬‬ ‫كم‬ ‫باال‬ ‫ميكا‬
‫باال‬