See

discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.net/publication/317008102

review on Propellant fuel and synthesis

Propellant fuel ( Persian)

Article · August 2015

CITATIONS READS

0 378

1 author:

Mohammad Sadegh Khanahmadi

Amirkabir University of Technology
24 PUBLICATIONS 0 CITATIONS

SEE PROFILE

Some of the authors of this publication are also working on these related projects:

polyurethane View project

alkyd resin View project

All content following this page was uploaded by Mohammad Sadegh Khanahmadi on 18 May 2017.

The user has requested enhancement of the downloaded file.

 ‫مقدمه ‪:‬‬
‫یک موشک سوخت جامد مدل در هر قطعی که باشد و برای هر ماموریتی که می خواهد‬
‫استفاده شود‪ ،‬برای انجام ماموریت خود به ‪ 4‬نوع سوخت نیاز دارد ‪ ،‬که هر کدام وظیفه ای‬
‫خاص برعهده دارند‪:‬‬
‫پیشران‪1‬‬ ‫الف ) سوخت‬
‫تاخیری‪2‬‬ ‫ب ) سوخت‬
‫‪3‬‬ ‫ج ) سوخت انفجاری‬
‫فتیله‪4‬‬ ‫د)‬

‫این مقاله چکیده و خالصه تحقیقات محققان آن در مورد انواع این سوخت های مورد نیاز‬
‫در موشک سوخت جامد مدل است ‪.‬‬

‫)‪1‬‬ ‫‪Propellant fuel‬‬

‫)‪2‬‬ ‫‪Delay fuel‬‬
‫)‪3‬‬ ‫‪Explosion fuel‬‬
‫)‪4‬‬ ‫‪wick‬‬

‫‪1‬‬
 ‫سوخت پیشران‬
‫ماموریت اصلی این سوخت ایجاد نیروی تراست ‪ 1‬یا (برآ ) برای موشک است ‪.‬‬
‫نیروی تراست همان نیروی محرک ما برای پرتاب موشک به سمت باال است ‪.‬‬
‫نیروی تراست بایستی ویژگی هایی داشته باشه که عالوه بر غلبه بر قدرت گرانش بتواند‬
‫نیرویی به سمت باال بر موشک وارد کند که موشک را به سمت باال به پیش براند ‪.‬‬

‫فرمول کلی محاسبه نیروی تراست ‪:‬‬

‫‪FV‬‬ ‫نیرو در راستای عمودی‬ ‫‪=T–W‬‬ ‫در ‪ 2‬راستا ی این نیرو‪:‬‬

‫‪FH‬‬ ‫نیرو در راستای افق‬ ‫‪=0‬‬ ‫‪FV = ma‬‬

‫‪W‬‬ ‫نیروی وزن‬ ‫‪= mg‬‬

‫همانطور که از فرمول بر می آید هر چه مقدار نیروی تراست‬

‫بیشتر باشد ویا هرچه وزن خالص موشک کمتر باشد ‪،‬شتاب بیشتر است و موشک قوی تری‬
‫داریم که قادر به طی مسافت بیشتر و دارای سرعت بیشتر است‪.‬‬

‫‪1) Thrust‬‬

‫‪2‬‬
 ‫ویژگی های بارز یک سوخت پیشران خوب عبارتند از ‪:‬‬
‫الف ) سینتیک‪ 1‬سوخت قابل قبول‬

‫ب ) تولید فرآورده گازی زیاد‬

‫ج ) دمای باال‬

‫‪---------------------------------------------------------‬‬
‫سینتیک سوخت ‪:‬‬
‫هرچه سوخت در زمان کوتاه تری بسوزد و فرایند سوختن سوخت در زمان کوتاه تری‬
‫انجام شود انرژی و گاز در مدت زمان کوتاه تری آزاد شده و نیروی تراست بیشتری داریم‬
‫در نتیجه شتاب اولیه و سرعت بیشتر خواهد شد ‪.‬‬

‫تولید فرآورده گازی ‪:‬‬

‫در اصل نیروی تراست از خارج شدن گاز های داغ با سرعت از موشک تولید می شود و‬
‫بدیهی است که هر چه مقدار این گاز ها بیشتر باشد نیروی تراست بیشتری داریم‪.‬‬

‫دمای باال ‪:‬‬

‫طبق رابطه ‪ PV=nRT‬هرچه مقدار دمای گاز خروجی بیشتر باشد حجم گاز خروجی‬
‫بیشتر خواهد شد و از طرفی هر چه دمای مولکول های گاز بیشتر باشد سرعت حرکت‬
‫انتقالی آن ها بیشتر خواهد بود و گاز با سرعت بیشتری از موشک خارج می شود و نیروی‬
‫تراست بیشتری بدست می آوریم ‪.‬‬

‫‪1) Kinetics‬‬

‫‪3‬‬
 ‫سوخت های پیشران معمول ‪:‬‬
‫سوخت های پیشران معمول برای موشک های سوخت جامد مدل از ترکیب اکسید کننده ها‬
‫و چند ماده دیگر ویا برخی از مواد پیرو تیکنیک ‪ 1‬هستند‪.‬‬

‫چند نوع از معروف ترین سوخت های پیشران درموشک های سوخت جامد مدل‬
‫سیاه‪2‬‬ ‫الف ) پودر‬
‫نیتروسلولز‪3‬‬ ‫ب )‬
‫نباتی‪4‬‬ ‫ج ) سوخت آب‬

‫که به ترتیب به بررسی خواص هر کدام و مزایا ومعایب آنها می پردازیم و در نهایت‬
‫سوخت پیشران طراحی شده را معرفی می کنیم ‪.‬‬

‫)‪1‬‬ ‫‪Pyrotechnics‬‬
‫)‪2‬‬ ‫‪Black powder‬‬
‫)‪3‬‬ ‫‪Nitrocellulose‬‬
‫)‪4‬‬ ‫‪Candy fuel‬‬

‫‪4‬‬
 ‫پودر سیاه‬
‫پودر سیاه همان باروت معمولی است که مقدار محدود کننده واکنش که کربن می باشد را‬
‫زیاد تر کرده و از درصد اکسید کننده کاسته شده تا خاصیت انفجاری باروت را بکاهیم‪.‬‬

‫و مواد مورد نیاز برای تولید ‪:‬‬ ‫‪W/W‬‬ ‫ترکیبات اصلی‬

‫‪ %50‬تا ‪% 60‬‬ ‫انواع اکسید کننده ها مانند ‪ :‬نیترات ها و کلرات ها و پرکلرات ها‬
‫‪ % 15‬تا ‪% 20‬‬ ‫گوگرد‬
‫‪ %20‬تا ‪% 30‬‬ ‫پودر زغال ( کربن )‬
‫‪%5‬‬ ‫شکر ( برای ایجاد حالت چسبندگی و اکسید شونده)‬
‫اتانول‪1‬‬

‫مزایا ‪:‬‬

‫تولید راحت‬

‫)‬ ‫قیمت تمام شده مناسب ( بسته به نوع انتخاب اکسید کننده‬

‫سهولت تهیه مواد اولیه و بی خطر بودن تهیه‬

‫نیروی تراست مناسب‬

‫دمای گاز خروجی باال‬

‫معایب ‪:‬‬

‫احتمال انفجار‬

‫گاز تولید شده نسبتا کم است‬

‫داشتن اتش دهنه بلند که ممکن است باعث خرابی بدنه موشک شودو‬
‫ویا سوختن باله ها اگر از جنس چوب بالسا یا فوم باشند‪.‬‬
‫‪1) Ethanol‬‬ ‫‪C2H5OH‬‬

‫‪5‬‬
 ‫نیتروسلولز‬
‫نیتروسلولز ترکیب سوختی دیگری است که گاهاَ در طراحی موشک های سوخت جامد مدل‬
‫استفاده می شود و نسبت به پودر سیاه دارای نیروی تراست بیشتری است ولی معایبی نیز‬
‫دارد‪.‬‬

‫ترکیبات اصلی و مواد مورد نیاز برای تولید ‪:‬‬

‫پنبه‬
‫( کاتالیزور واکنش )‬ ‫سولفوریک اسید‪ 1‬بسیار غلیظ‬
‫پنبه نیتراته‬

‫نیتریک اسید‪ 2‬بسیار غلیظ‬

‫استون‪ ( 3‬پروپانون ) ( حالل )‬
‫امونیوم کلرید‪ ( 4‬به عنوان سرد کننده )‬
‫آب‬
‫یخ‬

‫مزایا ‪:‬‬

‫نیروی تراست باال‬

‫سینتیک خوب‬
‫دمای باالی گاز خروج ی‬
‫قیمت تمام شده مناسب‬

‫معایب ‪:‬‬

‫عملیات تولید بسیار سخت و خطرناک‬

‫احتمال انفجار موشک‬
‫)‪1‬‬ ‫)‪H2SO4 (aq‬‬
‫)‪2‬‬ ‫) ‪HNO3 (aq‬‬
‫)‪3‬‬ ‫‪C3H6O‬‬
‫)‪4‬‬ ‫‪NH4Cl‬‬

‫‪6‬‬
 ‫سوخت آب نباتی‬
‫مشهورترین و مورد استفاده ترین سوخت پیشران در موشک های سوخت جامد مدل همین‬
‫نوع از سوخت می باشد بسته به نوع اکسید کننده مورد استفاده درآن چند تغییر جزیی در‬
‫مواد تشکیل دهنده اش ایجاد میشود ‪.‬‬

‫ترکیبات اصلی و مواد مورد نیاز برای تولید ‪:‬‬

‫اکسید کننده ‪ ....‬اغلب از پتاسیم نیترات‪ 1‬استفاده می شود ‪ %70‬تا ‪%75‬‬

‫‪ %20‬تا ‪%25‬‬ ‫شکر یا عسل‬
‫کاتالیزگر ها و بهسوز ها مانند اکسید آهن‪ 2‬و منگنز دی اکسید‪ %5 3‬تا ‪%10‬‬
‫آب‬

‫مزایا ‪:‬‬

‫نیروی تراست بسیار خوب‬

‫گاز تولید شده نسبتا خوب‬
‫دمای شعله مناسب‬
‫سینتیک مناسب‬
‫تهیه ساده‬
‫غیر انفجاری‬

‫معایب ‪:‬‬

‫به دلیل جذب رطوبت برای مدت زیادی نمی توان از آن نگهداری کرد و اگر برای مدتی در‬
‫داخل گرین‪ 4‬یا در هوای آزاد بماند ممکن است با جذب رطوبت کارایی خود را از دست‬
‫بدهد‪.‬‬
‫)‪1‬‬ ‫‪KNO3‬‬
‫)‪2‬‬ ‫‪Fe2O3‬‬
‫)‪3‬‬ ‫‪MnO2‬‬
‫)‪4‬‬ ‫‪Grain‬‬

‫‪7‬‬
 ‫سوخت پیشران طراحی شده توسط محققان این مقاله ‪:‬‬
‫با در نظر گرفتن فاکتور های مختلف یک سوخت پیشران خوب و با بررسی خواص شیمیایی‬
‫مواد مختلف و ترکیب کردن این خواص و کمک گرفتن از اساتید مجرب و با آزمون و‬
‫خطاهای زیاد به ترکیب زیر به عنوان یک پیشران مناسب و بهینه شده دست یافتیم که به‬
‫بررسی خواص آن و معرفی آن می پردازیم ‪.‬‬

‫مواد تشکیل دهنده و درصد جرمی هر کدام ‪:‬‬

‫دلیل استفاده‬ ‫درصد جرمی‬ ‫فرمول شیمایی‬ ‫نام ماده‬

‫اکسنده اصلی واکنش‬ ‫‪50‬‬ ‫‪KClO4‬‬ ‫پتاسیم کلرات‬
‫اکسنده قوی تر واکنش‬ ‫‪10‬‬ ‫‪KMnO4‬‬ ‫پتاسیم پرمنگنات‬
‫بهسوزی واکنش و افزایش دما‬ ‫‪10‬‬ ‫‪Al‬‬ ‫پودر آلمینیوم‬
‫کاتالیزور فرآیند تجزیه‬ ‫‪3‬‬ ‫‪MnO2‬‬ ‫منگنز دی اکسید‬
‫اکسید شونده‬ ‫‪20‬‬ ‫‪C6H12O6‬‬ ‫گلوکز‬
‫تولید گاز‬ ‫‪7‬‬ ‫‪NaHCO3‬‬ ‫جوش شیرین‬

‫* دربین تمام اکسید کننده ها و انواع مختلف آن با درصد های مختلف ‪ OB‬و قدرت‬
‫اکسندگی مختلف به جستجو پرداختیم و با آزمایش و تولید آنها در مقیاس کوچک و مقایسه‬
‫آنها باهم به این نتیجه رسیدیم که بهترین حالت ترکیب آنها باهم درصد جدول باال است ‪.‬‬
‫پتاسیم کلرات که یک اکسنده قوی است به عنوان بیس اکسنده های این سوخت مورد‬
‫استفاده قرار گرفته و پتاسیم پرمنگنات که اکسنده قوی تری است برای افزایش قدرت اضافه‬
‫می شود دلیل آن که تنها از پتاسیم پرمنگنات استفاده نمی کنیم آن است که این اکسنده به‬
‫شدت قوی بوده و ممکن است در حین تولید خود واکنش خود به خودی داده و به سطح‬
‫انرژی پایین تر برسد و سوخت در مرحله تولید خراب شود کما آن که در مرحله تولید با‬
‫پتاسیم پرمنگنات تنها خودمان با این مشکل روبرو شدیم‪.‬‬

‫‪8‬‬
 ‫* فلز آلومینوم فلز فعال وسبکی است که اگر به صورت پودر در بیاید به دلیل داشتن سطح‬
‫مقطع زیاد می تواند با اکسیژن هوا به خوبی واکنش داده و اکسید شود ‪ .‬استفاده از آلمینیوم‬
‫در سوخت دمای آن را به مقدار زیادی باال می برد که با توجه به رابطه ای که بیان شد یکی‬
‫از پارامترهای یک سوخت پیشران خوب را برای ما تامین می کند‪ .‬به دلیل واکنش پذیری باال‬
‫و داشتن خاصیت انفجاری درصد کمی از آن را در سوخت استفاده می کنیم ‪.‬‬

‫* هر جا یک اکسید کننده وجود داشته باشد نیاز به یک اکسید شونده داریم و در بین‬
‫اکسید شونده های مختلف گلوکز چندین ویژگی را داراست که آن را گزینه مناسبی برای‬
‫انتخاب قرار می دهد‪.‬‬
‫گلوکز صنعتی بهترین انتخاب است اما می توان از شکر نیز استفاده کرد که ماده ای است‬
‫که به وفور یافت می شود و قیمت تمام شده سوخت که یکی از دغدغه ها ی هر کار‬
‫صنعتی است کاهش می یابد ‪.‬‬
‫از طرف دیگر گلوکز و شکر دارای خاصیت چسبندگی هستند و این خاصیتشان کمک‬
‫می کند وقتی می خواهیم سوخت را داخل گرین بریزیم سوخت یک پارچه قالب ریزی شود‬
‫و هیچ گونه فضای خالی در گرین ایجاد نشود و زمانی هم که سوخت خشک شد ترک‬
‫نداشته باشد که باعث بد سوزی یا پت پت کردن و یا انفجار موشک شود و یا در هنگام‬
‫النچ‪ 1‬موشک با ضربه باال نرود که ضربه ممکن است نازل و یا بدنه را دچار شوک کرده و‬
‫باعث خرابی آنها شود‪.‬‬

‫یکی دیگر از خاصیت های گلوکز وجود مقدار زیادی کربن و هیدروژن در آن است‪ .‬که این‬
‫عناصر خود قابلیت سوختن دارند و می توانند در هنگام اکسید شدن انرژی زیادی را آزاد‬
‫کنند‪.‬‬

‫هنگام تجزیه گلوکز تنها گاز های ‪ CO2 , H2O‬تولید می شوند که این گازها ‪ ،‬گاز های‬
‫خطرناکی برای محیط زیست نیستند وآالینده های مضر تولید نمی کند‪.‬‬

‫گلوکز دارای چگالی به نسبت کم ‪ 1/54‬است که کمک می کند چگالی نهایی سوخت ما‬
‫‪1) launch‬‬ ‫کمتر شود و وزن گرین کاهش یابد ‪.‬‬

‫‪9‬‬
‫ساختار گلوکز دارای پیوند های زیادی از جمله پیوند های هیدروژنی است که شکستن این‬
‫پیوند ها انرژی زیادی را آزاد می کند‪ .‬از این نظر هم انتخاب آن را به عنوان اکسید شونده‬
‫معقوالنه تر می کند‪.‬‬

‫* منگنز دی اکسید کاتالیزور واکنش است و باعث می شود تجزیه پتاسیم کلرات به طور‬
‫کامل تر و سریعتر انجام شود و از این طریق سینتیک سوختمان بهبود یافته و یکی دیگر از‬
‫فاکتور های سوخت خوب را بدست می آوریم‪.‬‬

‫* تجزیه نمک های هیدروژن کربنات دار گاز بسیار زیادی تولید می کند و جوش شیرین‬
‫یکی از دم دست ترین این نمک هااست و نیز قیمت مناسبی که دارد یکی دیگر از ویژگی‬
‫های این ماده است‪.‬‬
‫)‪2NaHCO3)s‬‬ ‫)‪Na2CO3(s) + CO2(g) + 2H2O(g‬‬

‫قطر گرین درتصویر تنها ‪ 1/5‬سانتی متر بوده است‬

‫‪10‬‬
 ‫مراحل تولید ‪:‬‬
‫در یک بشرمقداری آب ریخته و آن را درون حمام بن ماری‪ 1‬قرار می دهیم و زمانی که کمی‬
‫آب گرم شد پتاسیم کلرات را به ظرف اضافه می کنیم و شروع به هم زدن مداوم آن می‬
‫کنیم بعد از آن که تقریبا پتاسیم کلرات در آب حل شد ‪ ،‬گلوکز را اضافه کرده و باز هم می‬
‫زنیم تا گلوکز نیز حل شود‪ .‬سپس جوش شیرین و منگنز دی اکسید را به ظرف اضافه می‬
‫کنیم و دمای مجموعه را به ‪ 90-80‬درجه سانتی گراد می رسانیم و به مدت ‪ 15‬دقیقه‬
‫مدام محلولمان را که رنگ قهوه ای به خود گرفته ( به خاطر منگنز دی اکسید ) هم می زنیم ‪.‬‬
‫در مرحله بعد بشر را از درون حمام بیرون اورده و بدنه اش را خشک می کنیم و سپس‬
‫روی شعله ی مستقیم قرار می دهیم و مدام هم می زنیم تا مقدار آب اضافی کم شود تا مایع‬
‫ویسکوزی‪ 2‬بدست بیاید ‪ .‬بعد آن را بر داشته و می گذاریم تا کمی خنک بشود سپس پودر‬
‫آلومینیوم و پتاسیم پرمنگنات را اضافه می کنیم و خوب مخلوط را هم می زنیم تا کامال یک‬
‫دست شود ‪ .‬سپس به مدت ‪ 1‬روز آن را به حال خود گذاشته تا کمی پف کند سپس آن را‬
‫هم می زنیم و حاال آماده است تا آن را داخل گرینمان قالب ریزی کنیم و می توانیم برای‬
‫خشک شدنش آن را داخل آون‪ 3‬قرار دهیم ‪.‬‬

‫‪1) Bin Mary‬‬

‫‪2) Viscose‬‬
‫‪3) Oven‬‬

‫‪11‬‬
 ‫مزیت های سوخت تولیدی بر سوخت های معمول ‪:‬‬
‫* این سوخت عالوه بر نیروی تراست بسیار باالیی که تولید می کند در مقایسه با سایر‬
‫رقبای خود از برتری هایی نیز برخوردار است از جمله آن که مدت نگهداری آن بیشتر از‬
‫سایر سوخت های متداول است به دلیل وجود گلوکز صنعتی ‪.‬‬
‫* از دیگر مزیت های آن دمای باالی گاز خروجی است که به دلیل وجود پودر فلز آلومینیوم‬
‫در آن است‪ ،‬که این مزیت خود چندین مزیت را به دنبال دارد که در صفحات قبل ذکر شد‪.‬‬
‫*یکی دیگر از مزیت های این سوخت ‪ ،‬تولید گاز بسیار زیادی است که به خاطر مواد‬
‫تشکیل دهنده و وجود یک نمک هیدروژن کربنات دار است ‪.‬‬

‫*قالب ریزی آن نیز بسیار خوب صورت می گیرد وخاصیت چسبندگی که دارد باعث‬
‫می شود به خوبی در گرین قالب ریخته شود ویا به صورت سوخت باینر‪ 1‬در یک بستر‬
‫پلیمری مانند یک تکه ابر ویا فوم های پلی یورتان‪ 2‬قالب گیری شود ( برای این کار نباسیت زیاد غلیظ‬

‫شود ) ‪.‬‬

‫معایب این سوخت ‪:‬‬

‫تنها عیبی که این سوخت در مقایسه با سایر سوخت ها دارد این است که این سوخت‬
‫قیمت تمام شده بیشتری نسبت به سایر سوخت های معمول دارد که آن هم به دلیل وجود‬
‫موادی مانند پودر آلمینوم و پتاسیم کلرات و گلوکز صنعتی است که در مقابل مواد سازنده‬
‫دیگر سوخت ها که پتاسیم نیترات و شکر معمولی است کمی آن را پر هزینه تر کرده است‪.‬‬

‫‪1) Binary‬‬
‫‪2) Polyurethane‬‬

‫‪12‬‬
 ‫سوخت تاخیری‬
‫همانطور که از اسم این سوخت بر می آید سوختی است که سرعت سوختن آن کم است و‬
‫در موشک های مدل برای ایجاد فاصله زمانی بین پرتاب تا باز شدن چتر استفاده میشود‪.‬‬
‫یکی دیگر از فواید این سوخت داشتن دود زیاد است ( در هررنگ دلخواه ما ) این قابلیت به ما‬
‫کمک می کند که نقطه اوج را به راحتی تشخیص بدهیم و به وسیله نقاله و مثلث ارتفاع‬
‫اوج را نیز مشخص کنیم‪.‬‬

‫ماده ای که توسط محققان این مقاله تولید و ارایه می شود نیز دارای همین خاصیت هاست‬
‫و دارای دود بنفش رنگ می باشد ‪.‬‬

‫مواد تشکیل دهنده و درصد جرمی هر کدام ‪:‬‬

‫دلیل استفاده‬ ‫درصد‬ ‫فرمول شیمیای‬ ‫نام ماده‬

‫اکسید کننده‬ ‫‪50‬‬ ‫‪KNO3‬‬ ‫نیترات پتاسیم‬
‫دادن حالت تاخیری و چسبندگی‬ ‫‪10‬‬ ‫ترکیب پیچیده‬ ‫نشاسته‬
‫محدود کننده و دود زا و کمک در سوختن‬ ‫‪20‬‬ ‫‪S‬‬ ‫گوگرد‬
‫رنگزا‬ ‫‪10‬‬ ‫‪I2‬‬ ‫ید‬
‫اکسید شونده‬ ‫‪10‬‬ ‫‪C12H22O11‬‬ ‫شکر معمولی‬
‫* نیترات پتاسیم یک اکسید کننده با قدرت معمولی است و استفاده از آن باعث می شود‬
‫سرعت واکنش در حد معمولی باشد ‪.‬‬

‫* وجود نشاسته که ماده ای است که خودش نمی سوزد از ‪ 2‬جهت به کار ما کمک می کند‬
‫اول آن که چون نمی سوزد باعث می شود فرآیند سوختن کند شود و دوم آن که به دلیل‬
‫خاصیتی که دارد حالت ژله ای به سوخت می دهد که باعث می شود آن را به هر شکلی‬
‫که می خواهیم ‪،‬دربیاوریم ‪.‬‬

‫‪13‬‬
 ‫* گوگرد عالوه برآن که باعث می شود اکسید کننده به خوبی بسوزد برای ما شعله نیز‬
‫فراهم می کند و این شعله باروت را می تواند فعال کند از طرفی مقدار زیاد آن باعث ایجاد‬
‫دود فراوان می شود و گوگرد توانایی این را نیز داراست که در حالت مذاب گرما را در خود‬
‫نگاه دارد و حالت خمیری به خود می گیرد که فراورده های واکنش سوختن ‪ ،‬سوخت‬
‫تاخیری به قسمت های دیگر موشک صدمه نزند ویا در سقوط فرآورده های جامد آن به‬
‫سمت پایین دهانه ی نازل را مصدود نکند‪.‬‬

‫* ید جامد هنگامی که می سوزد دود بنفش رنگی تولید می کند که این دود عالوه بر این‬
‫که یکی از نیاز های یک سوخت تاخیری است به خاطر رنگ متمایزش در نقطه اوج به‬
‫خوبی قابل تشخیص است و از طرفی دیگر رنگ جذابش دارای جاذبه های بصری نیز هست ‪.‬‬

‫* شکر نیز نقش اکسید شونده را دارد ‪ .‬هم چنین شکر معمولی عالوه بر آن که‬
‫بسیاردر دسترس است این قابلیت را نیز داراست که در هنگام ذوب به ماده شیره‬
‫مانند تبدیل می شود که خود آن نیز سرعت باالی سوختن را می گیرد‪.‬‬

‫‪14‬‬
 ‫مراحل تولید ‪:‬‬
‫در یک بشر مقداری آب سرد می ریزیم و نشاسته را درون آب حل می کنیم ‪ ،‬زمانی‬
‫که نشاسته به خوبی حل شد پتاسیم نیترات را به آن اضافه می کنیم و آن را آهسته‬
‫گرم می کنیم تا پتاسیم نیترات نیز به خوبی در آب حل شود رفته رفته مایع غلیظ‬
‫می شود ‪.‬‬
‫سپس شکر را به محلول اضافه می کنیم و باز هم می زنیم ‪.‬‬
‫گوگرد را در ‪ 2‬صورت مختلف بایستی آسیاب کنیم ‪ ،‬یکی کمی درشت و زبر و یکی‬
‫نرم ‪ ،‬این ‪ 2‬نوع گوگرد را نیز به ظرف اضافه می کنیم سپس ید را که به خوبی‬
‫ساییده ایم و نرم نرم شده است به مخلوط اضافه می کنیم‪.‬‬
‫در اخر آن را از روی اجاق بر می داریم و می گذاریم سرد شود‪ .‬کمی که سرد شد‬
‫خودش را می گیرد و می توان آن را به هر شکلی که مدنظر است در آورد و قالب‬
‫گیری کرد‪.‬‬

‫طراحی و تولید این ماده تنها توسط محققان این‬

‫مقاله با کمک اساتید راهنما و آزمایش های مختلف و‬
‫شناخت از خواص مواد شیمیایی تولید شده است‬

‫‪15‬‬
 ‫سوخت انفجاری‬
‫برای باز کردن کالهک و بیرون راندن چتر نجات همواره از ترکیبی بایستی استفاده کرد که‬
‫در زمان کم مقدار زیادی گاز ایجا کند‪.‬‬
‫برای این کار از ‪ 2‬ماده متداول استفاده می شود ‪:‬‬
‫باروت‪1‬‬ ‫الف )‬
‫آزید‪2‬‬ ‫ب ) سدیم‬
‫‪----------------------------------------------------------‬‬
‫باروت ‪:‬‬
‫باروت در تعریف دقیق آن چیزی نیست که ‪ 2‬هزار سال پیش چینی ها موفق به تولید آن‬
‫شدند ‪ ،‬در واقع باروت هر نوع ترکیبی می تواند باشد که خاصیت انفجاری داشته باشد‪.‬‬
‫سدیم آزید ‪:‬‬

‫سدیم آزید همان ماده ای است که باعث باد شدن کیسه هوا‪ 3‬در خودرومی شود ‪ .‬این ماده‬
‫به شدت واکنش پذیر بوده و از واکنش آن مقدار بسیار زیادی گاز تولید می شود‪.‬‬

‫)‪2NaN3(S‬‬ ‫)‪2 Na(S) + 3N2(g‬‬ ‫جدول مقایسه این ‪ 2‬تر کیب ‪:‬‬

‫سدیم آزید‬ ‫باروت‬ ‫خواص قابل مقایسه‬

‫سهولت تولید و دسترسی‬
‫سرعت واکنش پذیری قابل قبول‬
‫حجم گاز تولیدی قابل قبول‬
‫نداشتن شعله‬
‫واکنش پذیری با ضربه‬

‫‪1) Gunpowder‬‬
‫‪2) Sodium Azide‬‬
‫‪3) Air bag‬‬

‫‪16‬‬
‫* باروت به خاطر داشتن شعله ممکن است هنگام انفجار باعث شود مواد داخل کالهک‬
‫خسارت ببیند که با تدابیری این اشکال می تواند رفع شود‪.‬‬
‫* سدیم آزید با یک ضربه کوچک ممکن است فعال شود و اگر ضربه ای محکم به موشک‬
‫وارد شود ممکن است عمل کند و موجب باز شدن زودتر از موعد چتر شود‪.‬‬

‫‪17‬‬
 ‫باروت قهوه ای ‪:‬‬
‫باروت قهوه ای باروت اصالح شده ای است که محققان این مقاله آن را تهیه و طراحی کرده‬
‫و دارای مزایایی نسبت به باروت سیاه معمولی است‪.‬‬

‫مواد تشکیل دهنده و درصد جرمی هر کدام ‪:‬‬

‫دلیل استفاده‬ ‫درصد‬ ‫فرمول شیمیای‬ ‫نام ماده‬

‫اکسید کننده‬ ‫‪65‬‬ ‫‪KClO4‬‬ ‫پتاسیم کلرات‬
‫بهبود دهنده‬ ‫‪14‬‬ ‫‪S‬‬ ‫گوگرد‬
‫محدود کننده و اکسیدشونده‬ ‫‪17‬‬ ‫‪C‬‬ ‫کربن اکتیو‬
‫کاتالیزور‬ ‫‪4‬‬ ‫‪MnO2‬‬ ‫منگنز دی اکسید‬
‫* پتاسیم کلرات یک اکسید کننده قوی است و در باروت که انتظار انفجار می رود نیاز به‬
‫یک اکسید کننده قوی داریم‪.‬‬
‫* گوگرد بهبود دهنده می باش د و با کمک آن می توان باروت را ساخت ‪.‬‬
‫* در کنار هر اکسید کننده یک اکسید شونده نیاز است که کربن درباروت این نقش را‬
‫داراست‪.‬‬
‫* منگنز دی اکسید کاتالیزور این واکنش است و در حضور آن برای شروع واکنش انرژی‬
‫اولیه کمتری کافی است و تنها الزم است کمی انرژی و دما به آن برسانیم تا واکنش انجام‬
‫شود‪.‬‬

‫مزایا ی باروت قهوه ای نسبت به باروت های متداول ‪:‬‬

‫* این باروت برای شروع واکنش به انرژی اولیه کمتری نیازمند است و می توان با‬
‫یک جرقه کوچک آن را منفجر کرد‪.‬‬
‫* تولید گاز و قدرت انفجاری این باروت بسیار زیاد است و مقدار کم آن می تواند‬
‫کالهک رابا سرعت پرت کند و باعث باز شدن چتر شود‪.‬‬

‫‪18‬‬
 ‫مراحل تولید‪:‬‬
‫مواد مورد نیاز را جدا جدا ابتدا تا بیشترین مقدار ممکن بایستی آسیاب کنیم تا به‬
‫پودر بسیار نرم تبدیل شوند ‪.‬‬
‫پودر کربن اکتیو بسیار نرم است و این کربن نسبت به زغال معمولی به دلیل‬
‫خلوص باال مناسب تر است ‪.‬‬
‫پودر زغال وگوگرد رابه همراه منگنز دی اکسید به طورکامل با هم مخلوط می کنیم‬
‫( هر چه بهتر مخلوط کنیم و بیشتر بسابیم باروت نهایی از کیفیت باالتری برخوردارخواهد شد‪).‬‬

‫وقتی ‪ 3‬ماده را باهم مخلوط کردیم پتاسیم کلرات را به آن ها اضافه می کنیم سپس‬
‫دوباره مواد را با هم ترکیب می کنیم ‪.‬‬
‫* بهتر است مواد را داخل بطری نوشابه که تمیز آن را شسته ایم و خشک شده است بریزیم و با تمام آن را چند‬
‫دقیقه تکان بدهیم تا مواد به طور کامل با هم مخلوط شوند ‪.‬‬
‫سپس مواد را که به خوبی با هم مخلوط شدند ‪ ،‬داخل ظرف شیشه ای می ریزیم و‬
‫مقداری الکل سفید به آن اضافه می کنیم و مخلوط که تبدیل به گل شده است‬
‫شروع به ورز دادن کرده و خوب مخلوط می کنیم‪.‬‬
‫* دلیل استفاده از الکل ‪ :‬اوال چون مواد خیس هستند احتمال انفجار از بین می رود و ایمنی کار افزایش می یابد‬
‫و از طرفی مواد در فاز محلول می توانند باهم ترکیب شوند و نیز الکل آن به طور کامل تبخیر می شود و هیچ‬
‫تاثیری بر مواد ندارد‪.‬‬
‫سپس روی کاغذ ریخته و می گذاریم خشک شود ‪.‬‬
‫این مرحله را چند بار ( ‪ 3‬مرتبه کافی است) تکرار می کنیم و سپس ماده بدست آمده‬
‫همان باروت قهوه ای است که انتظار ساختش را داشته ایم ‪.‬‬

‫‪19‬‬
 ‫فتیله‬
‫برای روشن کردن موشک و به راه انداختن فرآیند سوختن آن و النچ موشک نیاز است یک‬
‫انرژی اولیه قابل قبول به سوخت پیشران برسد تا پیشران شروع به سوختن کند‪.‬‬
‫ف تیله بایستی ویژگی هایی داشته باشد که عبارتند از ‪:‬‬
‫الف ) به راحتی و توسط جرقه هایی که ایگنیتور‪ 1‬و جرقه زن های الکترونیکی ایجاد‬
‫می کنند روشن شود‪.‬‬
‫ب ) انرژی کافی برای شروع واکنش را ایجاد کن د‪.‬‬
‫ج ) زمان کافی و ایمن را برای ما ایجاد کند‪.‬‬
‫‪----------------------------------------------------------‬‬
‫فتیله های معمول ‪:‬‬
‫فتیله های معمول به صورت رشته ای هستند و عموما با شعله ی کوچکی روشن می شوند‬

‫معایب این نوع ف تیله ها ‪:‬‬

‫* در این فیتل ها تنها یک رشته آتش وجود دارد و یک نقطه ی گرین را در ابتدا روشن می کند و‬
‫در گرین هایی با مقطع زیاد ممکن است برای روشن شدن کل مقطع زمانی فاصله بیافتد و گرین‬
‫دچار ضربه شود و یا به صورت ایده آل کار نکند‪.‬‬
‫* برخی از ایگنیتور ها ‪ ،‬تنها دمای باالیی به ما می دهند برای مثال تنها یک سیم را سرخ می کنند‬
‫*‬ ‫که ممکن است این فتیله ها با آن روشن نشود‪.‬‬
‫برخی از انواع سوخت های پیشران برای شروع نیاز به انژی اولیه زیادی دارند که‬
‫‪1) Ignitor‬‬ ‫ممکن است این نوع از فتیله ها نمی توانند آن را تامین کنند‪.‬‬

‫‪20‬‬
 ‫فتیله ی ابری ‪:‬‬
‫این فتیله از همان موادی ساخته می شود که فتیله های معمولی ساخته می شوند‬
‫تنها با این تفاوت که این مواد سوختنی ( باروت سیاه ) در بستری از ابر قرار‬
‫می گیرند و با این کار به جای یک نقطه کوچک یک ابر آتش خواهیم داشت که هر‬
‫سوخت پیشرانی را می تواند روشن کند و برخالف نخ فتیله که به صورت یک نقطه‬
‫آتش هستند اینها به صورت یک مقطع آتش و گرما هستند که در گرین هایی با سطح‬
‫مقطع زیاد می تواند تمام سطح را پوشش دهد و مشکالتی که ذکر شد دیگر برطرف‬
‫شود‪ .‬در ضمن به دلیل وجود داشتن ابر تنها کافی است دمای مناسبی‬
‫( برای مثال یک رشته سیم سرخ شده ) با آن در تماس باشد و ابر شعله ور می شود و فتیله‬
‫شروع به آتش گرفتن می کند‪.‬‬
‫* این فتیله برای موشک هایی که سیستم النچ آنها الکتریکی و به کمک ایگنیتور است‬
‫طراحی شده است‪.‬‬

‫‘‬

‫‪21‬‬
 ‫مراحل تولید فتیله ابری ‪:‬‬
‫ابتدا باروت را با آب مخلوط می کنیم تا حالت روانی به خود بگیرد و سپس یک تکه‬
‫ابر معمولی را در آن می اندازیم ‪ ،‬وسعی می کنیم تا تمام باروت درون ابر جای گیرد‬
‫سپس ابر را می گذاریم تا خشک شود‪.‬‬

‫‪22‬‬
 ‫با تشکر از ‪:‬‬
‫مهندس نعمت اهلل طهماسبیان و استاد داوود رزاقی که در تمامی مراحل تحقیق و پژوهش‬
‫ما را از لحاظ علمی حمایت کردند‪.‬‬
‫با تشکر از مدیریت پژوهشسرای خواجه نصیر طوسی جناب آقای کرمی که در تمام‬
‫روزهایی که ما با سروصدا وآتش بازی هایمان آزمایشگاه را روی سرمان گذاشته بودیم‬
‫ایشان با صبر و بردباری ما را حمایت کردند‪.‬‬
‫و نیز دوستان عزیزمان آقایان حججی ‪ ،‬سیامک ‪ ،‬یوسفی ‪ ،‬رادمهر ‪ ،‬موذن زاده که در قسمت‬
‫های مختلف آزمایش ها و تست ها به ما کمک کردند و نظرات سازنده و ایده هایشان برای از‬
‫خوب از کار درآمدن این پروژه بسیار مفید بود‪.‬‬

‫‪23‬‬

‫‪View publication stats‬‬