‫پاالیشگاه نفت اصفهان‬

‫طرح توسعه تصفیه گازوئیل و واحد های جانبی‬

‫شرح مختصر فرآیند و نحوه عملکرد بویلر تولید بخار‬
‫‪UNIT - 41‬‬

‫تهیه کننده ‪ :‬مهندس امیر سلطانی‬

‫واحد مکانیک شرکت هیدکو‬
 ‫مقدمه‬
‫استفاده از دیگ های بخار در سیر تاریخ ‪:‬‬

‫در سال ‪ ۱۶۹۸‬توماس ساوری ماشینی را به ثبت رساند که برای تلمبه کردن آب از آن استفاده میشد و در‬
‫سال ‪ ۱۷۱۲‬توماس نیوکومن نوع پیشرفتهتری از آن را اختراع نمود ولی ماشین ساخته شده توسط نیوکومن‬
‫کارایی بسیار کمی داشت و آن را فقط برای خارج کردن آب از معادن زغال سنگ به کار میگرفتند‪ .‬پس از آن‬
‫جیمز وات با استفاده از استعداد ابداع و نوآوری فراوانی که داشت توانست در سال ‪ ۱۷۶۴‬هنگامی که مشغول‬
‫تعمیر یک مدل از ماشینهای نیوکومن بود اصالحاتی آنچنان مهم و ارزنده در ماشین اختراعی نیوکومن به‬
‫عمل آورد که میتوان او را مخترع اولین ماشین بخار دانست‪ .‬وات اولین تغییر مهم را در سال ‪ ۱۷۶۹‬به ثبت‬
‫رسانید که آن اضافه کردن یک محفظه جداگانه تراکم بخار بود او همچنین با عایقبندی ‪ ،‬سیلندر بخار را مجزا‬
‫کرد و در سال ‪ ۱۷۸۲‬ماشین دوطرفه را اختراع نمود‪ .‬تمام اینها همراه با چند فقره تغییرات و اصالحات‬
‫کوچکتر به کارایی بیشتر ماشینهای بخار منتج شد وات در سال ‪ ۱۷۸۱‬با اختراع یک سری چرخدنده حرکت‬
‫تناوبی موتور را به حرکت دورانی تبدیل کرد که با استفاده از این ابزار بر موارد استفاده از موتور بخار به شکل‬
‫چشمگیری افزوده شد‪ .‬وات در سال ‪ ۱۷۷۵‬به اتفاق ماتیو بولتون که مهندسی چیرهدست و معاملهگری توانا‬
‫بود شرکتی تأسیس کردند که طی ‪ ۲۵‬سال بعد شرکت وات – بولتون تعداد زیادی موتورهای بخاری تولید و به‬
‫بازار عرضه کردند که در نتیجه ثروت سرشاری نصیب آن دو گردید‪ .‬در باب اهمیت ماشین بخار مبالغه و‬
‫گزافهگویی نمیشود درست است که بسیاری از اختراعات دیگر در انقالب صنعتی نقش داشتهاند ولی هیچ یک‬
‫از آنها به تنهایی نمیتوانستند برای انقالب صنعتی حیاتی باشد و نیز قبل از آن اگر چه از نیروی آب و باد برای‬
‫به گردش درآوردن چرخ آسیابها استفاده میشد ولی منبع اصلی نیرو همواره عضالت بدن انسان بود که با‬
‫اختراع ماشین بخار این محدودیت بر طرف و مسیر توسعه و پیشرفت هموار گردید‪ .‬در واقع جیمز وات‬
‫مخترع اسکاتلندی که اغلب از او به عنوان مخترع ماشین بخار یاد میشود چهره اصلی انقالب صنعتی است‪.‬‬
 ‫بویلر یا دیگ بخار‬
‫بویلر یا دیگ بخار چیست؟‬
‫به دستگاههایی که آب را به بخارتبدیل می کنند اصطالحاً دیگ بخار یا بویلر میگویند این فرآیند نیاز به انرژی‬
‫و حرارت دارد که این حرارت میتواند از طریق احتراق سوختها ‪ ،‬انرژی برق ‪ ،‬انرژی فسیلی و یا انرژی‬
‫هستهای تامین شود‪ .‬بویلرها با توجه به دما و فشار بخاری که تولید میکند انواع متفاوت و کاربردهای مختلفی‬
‫دارند همچنین بویلر یکی از اجزای اصلی نیروگاه های بخار است و در کنار توربین ‪ ،‬پمپ و سایر توربوماشینها‬
‫نقش اساسی را برای تولید توان و برق در نیروگاه ها ایفا میکند‪.‬‬
 ‫برخی از دسته بندی های بویلر یا دیگ های بخار‬
‫بویلرها از جهات مختلﻒ دسته بندی می شوند که برخی از این دسـته بنـدی ها به شرح ذیل است ‪:‬‬

‫• از نظر محل تولید شدن بخار ( درون لولههای بویلر یا خارج از لولههای بویلر ) ‪:‬‬
‫واترتیوب ‪ /‬فایرتیوب‬

‫• از نظر نوع سوخت مصرفی در بویلر ‪:‬‬

‫گاز ‪ /‬مایع ‪ /‬جامد‬

‫• از نظر نوع سیرکوالسیون سیال ‪:‬‬

‫طبیعی ‪ /‬ترکیبی ‪ /‬یک طرفه اجباری‬

‫• از نظر مکان قرارگیری کوره ‪:‬‬

‫افقی ‪ /‬عمودی ‪ /‬شیبدار‬

‫• از نظر فشار کاری بویلر ‪:‬‬

‫فشار پایین تا متوسط ‪ /‬فشار باال ‪ /‬فشار فوق بحرانی‬

‫• از نظر تعداد مسیری که گازهای ناشی از احتراق طی میکنند تا وارد دودکش شوند ‪:‬‬
‫تک پاس ‪ /‬دو پاس ‪ /‬سه پاس ‪ /‬چهار پاس ‪ /‬کوره برگشتی‬

‫• از نظرکاربرد و موقعیت ‪:‬‬

‫بویلر های ساکن ‪ /‬بویلرهای قابل حمل ‪ /‬بویلرهای لوکوموتیو ‪ /‬بویلرهای دریایی‬
‫برخی از اشکال و مدل های مختلﻒ بویلر یا دیگ بخار‬
 ‫برخی از استانداردهای ساخت و تولیدکنندگان بویلر در ایران‬
‫طراحان در طراحی دیگ بخار پارامترهای مهم را با توجه به میزان فشار و درجه حرارت بخاری که مورد نیاز‬
‫است و همچنـین سوختهای مورد استفاده در بویلر در نظر می گیرند‪ .‬ساخت بویلرهای واترتیوب و‬
‫فایرتیوب که از عمومیت بیشتری برخوردار هستند به دلیل باال بودن فشار کاری و خطرات ناشی از ساخت‬
‫و بهره برداری نامناسب باید تحت استانداردهای ویژه ای صورت گیرد‪.‬‬

‫در اروپا از استانداردهای ‪ EN-12953‬و ‪ DIN‬و ‪ EN-12952‬برای ساخت بویلرها استفاده می شود‪.‬‬ ‫•‬
‫استاندارد ‪ ASME-SEC I & VIII‬نیز از جمله مهمترین استاندارد های ساخت بویلر در دنیا هستند‪.‬‬ ‫•‬
‫در ایران نیز سازمان استاندارد ایران بر اساس اسـتاندارد ‪ BS-2790‬نسـخه ای از اسـتاندارد را بـرای‬ ‫•‬
‫بویلرهای فایرتیوب ترجمه کرده است که به عنوان مرجع بازرسی بویلر مورد استفاده قرار می گیرد‪.‬‬

‫• برخی از شرکت های تولید کننده داخلی بویلرهای فایرتیوپ ‪:‬‬

‫شرکت ماشین سازی اراک‬
‫شرکت سوپر اکتیو‬
‫شرکت گرماگستر‬
‫شرکت پاکمن‬

‫• برخی از شرکت های تولید کننده داخلی بویلرهای واترتیوب ‪:‬‬

‫شرکت آذرآب‬
‫شرکت مپنا بویلر‬
‫شرکت ماشین سازی اراک‬
‫شرکت پاکمن‬
 ‫موارد استفاده از بویلر تولید بخار‬

‫دیگ بخار و بخار حاصل از آن به دالیل گوناگون و در سیستم ها و صنایع مختلﻒ مورد استفاده قرار گرفته‬
‫و کاربردهای بسیار زیادی دارد ‪:‬‬

‫نیروگاه های حرارتی‬ ‫•‬

‫صنایع غذایی‬ ‫•‬
‫صنایع داروسازی‬ ‫•‬
‫صنایع نفت و گاز و پتروشیمی‬ ‫•‬
‫تهویه مطبوع و گرمایش و سرمایش‬ ‫•‬
‫صنایع شیمیایی‬ ‫•‬
‫صنایع پالستیک سازی‬ ‫•‬
‫صنایع قند و شکر‬ ‫•‬
‫صنایع نساجی‬ ‫•‬
‫صنایع چرم سازی‬ ‫•‬
‫صنایع الستیک سازی‬ ‫•‬
‫ذوب مواد‬ ‫•‬
‫بیمارستان ها‬ ‫•‬
‫سونای بخار‬ ‫•‬
 ‫مزایای استفاده از بخار‬

‫بخار به دلیل دارا بودن گرمای نهان تبخیر حامل انرژی زیادی بوده و در صورت تقطیر شدن می توان‬ ‫•‬
‫حرارت زیادی از آن گرفت‪.‬‬

‫به آسانی قابل توزیع و انتقال است‪.‬‬ ‫•‬

‫بخار قابلیت اندازه گیری و مدیریت دارد‪.‬‬ ‫•‬

‫بخار نسبت به انرژی الکتریکی ارزان تر تمام می شود‪.‬‬ ‫•‬

‫به دلیل وابستگی دما و فشار در سیستم های اشباع کنترل دمای بخار به آسانی توسط کنترل فشار‬ ‫•‬
‫بخار امکان پذیر است‪.‬‬

‫در گرمایش با بخار توزیع دمای یکنواختی در مقایسه با گرمایش توسط الکتریسیته بدست می آید‪.‬‬ ‫•‬

‫بخار در چیلرها ‪ ،‬رطوبت زنی ‪ ،‬گرمایش در انواع فرآیندهای صنعتی و دستگاه های استریل کننده و‬ ‫•‬
‫تهویه مطبوع و … کاربرد دارد‪.‬‬
 ‫مزایای استفاده از بخار‬

‫بخار در واقع تامین گرما ‪ ،‬کنترل فشار ‪ ،‬حرکت مکانیکی ‪ ،‬تامین آب برای فرآیند های گوناگون را بر‬ ‫•‬
‫عهده دارد‪ .‬بخار دارای مزیت های فراوانی می باشد که باعث شده یک انرژی قابل توزیع باشد‪.‬‬

‫برخی از مزیت های بخار غیر سمی بودن ‪ ،‬قابلیت انتقال آسان ‪ ،‬راندمان باال ‪ ،‬ظرفیت حرارتی باال و‬ ‫•‬
‫قیمت پایین آن در مقایسه با سایر انرژی ها را می توان نام برد‪.‬‬

‫یکی از ساده ترین راه های انتقال حرارت استفاده از بخار آب است‪ .‬آب به دلیل ظرفیت حرارتی باال و‬ ‫•‬
‫همچنین ارزانی و در دسترس بودن به عنوان یک انتقال دهنده حرارت مورد استفاده قرار می گیرد‪.‬‬

‫بخار هم چنین در برخی از موارد مستقیما و در بسیاری فرآیندها برای کنترل فشار و دما مورد استفاده‬ ‫•‬
‫قرار می گیرد‪.‬‬

‫از دیگر کاربرد های مهم بخار ضدعفونی کردن و از بین بردن آلودگی هاست‪.‬‬ ‫•‬

‫به صورت خالصه از بخار جهت گرمایش ‪ ،‬استریلیزه کردن ‪ ،‬نیروی محرکه ‪ ،‬شستشو و تمیز کردن‬ ‫•‬
‫‪ ،‬رطوبت زنی و … می توان استفاده نمود‪.‬‬
 ‫اجزاء اصلی و سیستم های بویلر‬
‫• مخزن هوازدایی آب ورودی ‪Dearator‬‬
‫هوازدایی با رفع اکـسیژن و دی اکـسید کـربن از آب ورودی به بویلر انجـام مـی شـود و با این عملیات‬
‫اهمیـت جلـوگیری از خوردگی در تصفیه آب برای دیگهای بخـارتوجیـه مـی شـود‪ .‬هوازدایی معموالً به‬
‫وسیله مخلوط کردن آب با حرارت و بخار فشار پایین انجام می شود آب به یـک تـوده از بخار پاشیده‬
‫شده و گازهای نامحلول آن وارد بخار می شود و از آنجا به اتمسفر تخلیه می گردد‪.‬‬

‫• مخزن خوراک ورودی آب یا مخزن بخار ‪Steam Drum‬‬

‫برای اطمینان از دسترس بودن آب کافی برای بویلر ‪ ،‬از مخازنی که آب ‪ Demin‬در آن ها ذخیره شده است‬
‫و به عنوان مخزن خوراک بویلر محسوب می گردد استفاده می شود ‪.‬‬

‫• مخزن لجن یا مخزن آب ‪Mud Drum / Water Drum‬‬

‫‪ Mud Drum‬مخزنی است که در زیر مخزن بخار و در پایین بویلر قرار گرفته و لوله های ‪Down Comer‬‬
‫خروجی از مخزن بخار به آن مخزن متصل می گردد که به آن مخزن آب نیز گفته می شود‪ .‬در صورتیکه‬
‫امالح و یا لجن در بویلر وجود داشته باشد در این مخزن جمع می گردند که به همین دلیل اصطالحا به آن‬
‫مخزن لجن نیز می گویند‪.‬‬

‫• مخزن جداکننده بخار و آب ‪Blow Down Separator‬‬

‫بلودان خروجی از بویلر دارای دمای بسیار باالیی می باشد لذا با فالش کردن آن می توان بخار با فشار‬
‫پایین یا ‪ Low Steam‬و آب گرم بدست آورد‪ .‬مجموعه این مراحل در یک مخزن جداکننده مخصوص به نام‬
‫‪ Blow Down Separator‬صورت می گیرد‪.‬‬
 ‫اجزاء اصلی و سیستم های بویلر‬
‫• مخزن تخلیه آب دور ریز ‪Blow Down Tank Water‬‬
‫عملیات کاهش غلظت آب در بویلر توسط مخزن ‪ Blow Down Tank‬صورت می گیرد‪ .‬در حین این عمل‬
‫مقداری آب از ‪ ( Water Drum‬معموالً ‪ %۵‬حجم آب ) تخلیه و به ‪ Blow Down Tank‬منتقل می شود به‬
‫این روش بلوداون متناوب گفته می شود و در صورتی که تخلیه از مخزن ‪ Steam Drum‬انجام شود به آن‬
‫روش بلودان پیوسته می گویند‪ .‬فاز مایعی که از خروجی بلوداون در ‪ Blow Down Separator‬از بخار‬
‫جدا می گردد وارد یک مخزن به نام ‪ Blow Down Tank‬می گردد که در این مخزن مقداری بخار به‬
‫اتمسفر آزاد شده و مایع برجا مانده به سیستم بازیافت پساب واحد ‪ ۴۶‬ارسال می گردد‪.‬‬
 ‫اجزاء اصلی و سیستم های بویلر‬

‫• لوله های آب بویلر ‪Interconnection Piping‬‬

‫برای انتقال آب و بخار بین مخازن بخار و لجن از لوله هایی استفاده می گردد که وظیفه تامین سطوح انتقال‬
‫حرارت را نیز به عهده دارند ممکن است در بخش هایی بر حسب نیاز از پره ها و یا بفل هایی بر روی لوله‬
‫های آب بویلرها استفاده گردد‪.‬‬

‫• لوله های اصلی بویلر شامل موارد ذیل است ‪:‬‬

‫• لوله های پایین رونده یا ‪ Down Comer‬ها‬
‫دسته ای از لوله های بویلر هستند که آب ورودی به مخزن بخار را به مخزن لجن منتقل می نمایند آنها‬
‫مستقیما و یا بوسیله یک هدر به این مخازن اتصال یافته اند و در بخش کانوکشن یا جا بجایی بویلر قرار‬
‫دارند‪.‬‬

‫• لوله های باال رونده یا ‪ Riser‬ها‬

‫این لوله ها در اصل محفظه احتراق بویلر را تشکیل می دهند به عبارت دیگر دیواره ها ‪ ،‬کﻒ و سقﻒ محفظه‬
‫احتراق بویلر توسط این رایزرها ساخته می شود و به همین جهت گاهی به رایزرها در صورتیکه در دیواره‬
‫باشند ‪ Wall Tube‬و در صورتیکه در کﻒ باشند ‪ Floor Tube‬گفته می شود‪ .‬حد فاصل دو لوله رایزر صفحه‬
‫ای قرار داده شده است تا از عبور گاز جلوگیری نماید رایزرها از مخزن لجن شروع شده و به مخزن بخار و یا‬
‫هدرهایی که وارد مخزن بخار می شوند ختم می گردند‪ .‬با توجه به اینکه آب با حرارت دیدن در رایزرها به‬
‫سمت باال حرکت می نماید گاهی به این لوله ها ‪ ،‬تبخیر کننده نیز گفته می شود‪.‬‬
 ‫اجزاء اصلی و سیستم های بویلر‬

‫• پیش گرم کن هوا ‪Air Preheater‬‬

‫درصورتی که هوا قبل از ورود به مشعل ها و ترکیب با سوخت مقداری گرم شود بازده احتراق بهتر و راندمان‬
‫باالتری دارد‪ .‬برای گرم کردن این هوا از بخشی بنام پیش گرم کن هوا استفاده می گردد پیش گرم هوا نیز یک‬
‫بخش یازیافت حرارتی محسوب شده و از انرژی حرارتی که همراه با گازهای حاصل از احتراق از بویلر خارج‬
‫می گردد استفاده می کنند این سیستم برای همه انواع بویلر ها مورد استفاده قرار نمی گیرد‪.‬‬

‫• دمنده های دوده یا دوده زدا ‪Soot Blower‬‬

‫در بخش جابجایی و بر روی لوله های سوپرهیتر و لوله های پایین رونده ‪ Down Comer Pipe‬ممکن است که‬
‫ذراتی از قبیل دوده و یا ترکیبات دیگر رسوب نماید و موجب مشکالتی از قبیل زیر شود‪.‬‬

‫رسوب همانند یک عایق عمل کرده و سبب کاهش انتقال حرارت از گازهای حاصل در محفظه احتراق به‬ ‫•‬
‫لوله ها می گردد و اتالف حرارتی بویلر بوجود می آید‪ ( .‬به دلیل عدم جذب انرژی حرارتی توسط لوله ها )‬
‫رسوب دوده ها بر روی لوله ها و بخش هایی که در مسیر عبور گازهای حاصل از احتراق باال رفته و احتراق‬ ‫•‬
‫مشعل را دچار مشکل می نماید که بایستی در دو حالت مذکور دوده ها از روی سطوح تمیز گردند‪.‬‬

‫در نتیجه برای این کار از وسیله ای به نام دوده زدا استفاده می شود دوده زداها در اصل یک لوله است که‬
‫دارای سوراخ هایی بر روی دیواره ی خود بوده و از این سوراخ ها بخار با فشار زیاد بر روی سطوح لوله ها جت‬
‫می گردد‪.‬‬
 ‫اجزاء اصلی و سیستم های بویلر‬

‫• فن های مکنده ‪ ،‬دمنده و یا ترکیبی ‪Blower‬‬

‫مکش طبیعی هوا جهت تامین هوای مورد نیاز احتراق کافی نیست از این رو برای تامین هوای کافی از فن‬
‫هایی در بویلر استفاده می شود‪ .‬از فن های دمنده قبل از کوره استفاده می شود به صورتی که هوای مورد نیاز‬
‫احتراق را با فشار از طریق مشعل به کوره می فرستند‪ .‬فن های مکنده را در محلی بعد از کوره و عمدتا در‬
‫دودکش نصب می کنند و هوا را از سمت کوره به سمت دودکش می کشاند و این خود سبب ورود هوا از‬
‫مسیرهایی به داخل کوره می شود‪ .‬فن های مکنده نسبت به فن های دمنده سایز بزرگتری دارند و غالبا به دو‬
‫نوع محرک الکتریکی و توربینی مجهز می باشند‪.‬‬

‫• بازیافت بخار ‪Reheater‬‬

‫در یک نوع ‪ Super Heater‬بخار پس از خروج از قسمت فشار زیاد توربین به ‪ Reheater‬بـر می گردد و‬
‫معموالً به درجه حرارت اولیه خود می رسد و سپس وارد قسمت فشار متوسـط تـوربین می شود‪.‬‬

‫• رگوالتور آب و بخار ‪Feed Water Regulator‬‬

‫سوپاپ کنترل اتوماتیک برای ثابت نگه داشتن سطﺢ آب در دیـگ بخـار و جریـان آب خوراک دیگ بخار‬
‫بکار می رود این عملیات با استفاده از کنترلهای موجود در سیـستم صـورت مـی گیرد‪.‬‬
 ‫اجزاء اصلی و سیستم های بویلر‬
‫• محفظه احتراق یا بخش تابشی ‪Combination Chamber‬‬
‫این بخش قسمتی از بویلر می باشد که مشعل ها و شعله در آن قرار دارند‪ .‬کوره در اصل از لوله های باالرونده‬
‫به نام ‪ Riser‬بوجود می آیند یعنی دیواره ها ‪ ،‬سقﻒ و کﻒ کوره که با خود مخلوط آب و بخار را به سمت باال و‬
‫نهایتاً به مخزن بخار منتقل می نمایند تشکیل شده است‪ .‬لوله های باالرونده معموالً در کﻒ محفظه احتراق‬
‫عایق نسوز می شوند به غیر از قسمت خروجی گاز به سمت سوپرهیتر ‪ ،‬در دیواره ها و سقﻒ بین لوله های‬
‫باالرونده با صفحات فلزی پر میشود تا از خروج گاز و حرارت از محفظه احتراق جلوگیری نمایند‪.‬‬

‫• پیش گرم کن ‪Economizer‬‬

‫گازهای حاصل از احتراق پس از عبور محفظه احتراق و سوپرهیت از طریق کانال های گازی وارد دودکش بویلر‬
‫شده و انرژی زیادی را با خود به بیرون منتقل می کند و در صورتی که بتوان مقداری از این انرژی را بازیافت‬
‫نمود راندمان بویلر افزایش خواهد یافت که این فرآیند در قسمت ‪ Economizer‬انجام می شود‪ .‬اکونومانیزرها‬
‫در واقع مبدل های حرارتی هستند که به شکل دسته هایی از لوله در مسیر جریان گاز عبوری به دودکش قرار‬
‫داده می شوند‪.‬‬

‫• سوپر هیتر ‪Super Heater‬‬

‫در بویلرها برای تولید بخار سوپرهیت ‪ ،‬ابتدا بخار اشباع به دست می آید و پس از عبورحرارت و گرما و‬
‫برخورد با لوله های سوپرهیت که نوعی مبدل حرارتی محسوب می شوند حرارت را جذب و در شرایط فشار‬
‫ثابت دمای آنرا افزایش دهد‪ .‬بخار می تواند در شرایط فشار یا حجم ثابت از حالت اشباع به حالت سوپرهیت‬
‫تبدیل شود و دماهای باالتر از دمای اشباع داشته باشد‪.‬‬
 ‫اجزاء اصلی و سیستم های بویلر‬

‫• سیستم سوخت رسانی مشعل ها ‪Burner‬‬

‫این سیستم شامل سیستم انتقال سوخت و هوای مورد نیاز مشعل ها می باشد‪ .‬در مشعل های دوگانه سوز‬
‫در خط انتقال جداگانه برای سوخت های مایع و گاز وجود دارد‪ .‬سوخت مایع بویلر بوسیله پمپ ها از مخازن‬
‫نگهداری تا مشعل ها ارسال می گردد و در مسیر رسیدن به مشعل ها از تعدادی صافی جهت حذف‬
‫ناخالصی ها که وجود دارند عبور داده می شود‪ .‬در صورتی که سوخت مایع مورد نظر ویسکوزیته باالیی‬
‫داشته باشد باید بوسیله سیستم گرمایش سوخت که عموماً به شکل یک کویل بخار در مخزن سوخت است‬
‫گرم شده تا راحت تر به سمت مشعل ها حرکت کند‪ .‬در صورتی که از چند سوخت مایع برای بویلر استفاده‬
‫میشود بایستی قبل از ورود آنها به مشعل با یکدیگر ترکیب کرد‪.‬‬
‫سوخت گازی از مخازن گاز مورد نظر وارد سیستم جداکننده یا صافی ها شده و بوسیله خطوط انتقال به‬
‫سمت بویلرها می رود قبل از ورود گاز به مشعل ها از تعدادی ‪ Safety Shut Off‬عبور می کند که در موارد‬
‫اضطراری جریان سوخت به بویلر و مشعل ها توسط همین ولوها قطع می گردد‪.‬‬

‫• سیستم هوای مورد نیاز احتراق ‪Air Duct‬‬

‫هوای مورد نیاز احتراق از طریق فن های مکنده یا دهنده و پس از عبور از کانال های هوا و توده های زباله‬
‫گیر به سمت مشعل ها هدایت می شود‪ .‬حرکت هوا در این کانال ها موجب ایجاد صدای زیاد می شود از این‬
‫رو از یک صدا خفه کن یا ‪ Silencer‬استفاده می شود‪ .‬در مناطق سردسیر و حتی در برخی مناطق گرمسیر‬
‫به جهت افزودن بازده احتراق ‪ ،‬هوا را از پیش گرم کننده عبور می دهند و پس از این مرحله هوا وارد‬
‫‪ Damper Valve‬شده و بوسیله آن مقدار هوای مورد نیاز احتراق وارد مشعل ها می گردد‪.‬‬
 ‫اجزاء اصلی و سیستم های بویلر‬

‫• سیستم خروجی گازهای حاصل از احتراق ‪Gas Duct‬‬

‫پس از احتراق سوخت در مشعل ها ‪ ،‬گازهای حاصل از احتراق در محفظه احتراق تشکیل می شوند‪ .‬گازهـای‬
‫گرم پس از برخورد با تعدادی از لوله های باال رونده ( تیوپ ها ) وارد بخش جابجایی ( منطقه سوپرهیترها )‬
‫می شوند و پس از عبور و برخورد با سوپرهیترها به سمت لوله های پایین رونده رفته و در نهایت وارد کانال‬
‫گاز می شوند‪ .‬غالباً در مسیر جابجایی از بغل ها یا دیواره هایی استفاده می شود که تا حـد امکـان گازهـای‬
‫حاصل از احتراق با سطوح جذب حرارتی تماس بیشتری داشته باشند‪ .‬گازهای حاصل از احتراق بعد از کانال‬
‫گاز وارد بخش اکومانیرر شده و در نهایت به سمت دودکش هدایت می شوند‪.‬‬

‫• دودکش ‪Stack‬‬
‫گازهای تولید شده در محفظه احتراق پس از عبور از ‪ Gas Duct‬وارد دودکش شده و از آنجا به اتمسفر‬
‫ارسال می شود‪.‬‬
‫عمده وظایﻒ مهم دودکش ها به شرح ذیل است ‪:‬‬
‫دودکش ها باید با ایجاد مکش طبیعی سبب کاهش فشار در محفظه احتراق شده و در نتیجه گازهای حاصل‬
‫از احتراق با سرعتی مناسب از محفظه احتراق به سمت بخش های جابجایی و در نهایت وارد دودکش می‬
‫شوند‪ .‬عموماً گازهای خروجی از دودکش ها دارای گرد و غبار و ذرات مختلفی هستند از این رو دودکش ها با‬
‫ارتفاعات و طول های بلند ساخته و نصب می شوند تا ذرات خروجی از بویلر را قبل از پایین آمدن بر روی‬
‫واحدهای مجاور بوسیله جریان باد دور کنند و در محلی که خطری برای پرسنل از نظر زیست محیطی وجود‬
‫نداشته باشد روی زمین فرود آورد‪.‬‬
 ‫اجزاء اصلی و سیستم های بویلر‬

‫کنترلرها و قطعات ابزار دقیق ‪Instrument Tools‬‬

‫در شرایط عادی فرآیند کنترل سیستم بصورت اتوماتیک انجام می گیرد کنتـرل کننـده هـا وسـایلی‬
‫هستند که دائماً پارامتری را اندازه گیری می کند و میزان آن را با مقداری که از قبل بـرای آن تعیـین‬
‫شده مقایسه می کند و انحراف احتمالی را از طریق دستوری که به عامل کنترل کننده از قبیل شـیر و یا‬
‫دمپر می دهد اصالح می کند‪.‬‬

‫شرایط و مقادیری که در سیستم تولید کننده بخارحائز اهمیت می باشد عبارتند از فشار ‪ ،‬دما ‪ ،‬میـزان‬
‫سطﺢ مایع و مقدار دبی سیال و وسایلی که این پارامترهای را نشان می دهنـد‪.‬‬
‫فـشار سـنج ‪ ،‬ترمـومتر اندازه گیر سطﺢ مایع و دبی سنج هرگونه تغییر در پارامترهای سیستم تولید‬
‫کننده بخار توسط ایـن وسـایل دائمـاً ثبـت مـی شـود در صورتیکه تغییرات دبی سیال در طی زمان‬
‫مشخصی ثبت شود می توان مقدار سیالی که در آن مـدت از مسیر عبور کرده را محاسبه نمود عالوه بر‬
‫تجهیزات فوق دستگاهی برای آنالیز گازهای حاصل از سوختن به منظور اندازه گیری درصد اکسیژن و مواد‬
‫قابل احتراق موجود در گاز به کـار بـرده مـیشود‪ .‬با اینکه می توان تولید کننده بخار را بصورت دستی‬
‫کنترل نمود ولی این عمـل بـسیار پیچیـده مـی باشد و اغلب باعث بروز تغییرات ناخواسته در شرایط‬
‫کوره و بخار خواهد شد بنابراین کنترل دستی این سیستم معموالً تنها در مواقع راه اندازی ‪ ،‬از سرویس‬
‫خارج کردن و یا مواقع اضطراری اعمال میگردد‪.‬‬
‫موقعیت نصب بویلرها در پاالیشگاه نفت اصفهان‬

‫‪BOILER‬‬
‫موقعیت نصب بویلرها در واحد ‪۴۱‬‬
‫بویلرهای واحد ‪۴۱‬‬
‫لیست کلی تجهیزات مکانیکی مورد نیاز بویلر‬
‫مشخصات کلی بویلرهای پاالیشگاه نفت اصفهان‬
‫شماره تجهیزات ‪B-4101/4102 :‬‬
‫مدل ‪Water Tube :‬‬
‫تیپ ‪ :‬بخار داغ با فشار زیاد ) ‪High Pressure Steam ( HPS‬‬
‫ظرفیت تولید بخار ‪ 220 T / hr :‬تا ‪ 200‬یک واحد‬
‫فشار خروجی بخار ‪ 44.8 bar / g :‬تا ‪42‬‬
‫دمای خروجی بخار ‪370° ± 𝟓° 𝐂 :‬‬
‫تجهیزات و قطعات اصلی بویلرها‬
‫نحوه ارتباط تجهیزات بویلر به توربین بخار و تولید برق‬
 ‫سیستم کلی و نحوه عملکرد تجهیزات بویلر‬

‫جهت جلوگیری از خوردگی در لوله ها و تجهیزات بویلر ‪ ،‬آب ورودی به واحد بویلر ابتدا به دستگاهی به نام‬
‫هوازدا یا ‪ Dearator‬وارد می شود و گازهای نامحلولی مانند اکسیژن و دی اکسید کربن آن را حذف می‬
‫نمایند‪ .‬در ‪ Dearator‬فرآیند حذف این گازهای حل نشده و خورنده یک فرآیند فیزیکی و بر اساس گرما و‬
‫حرارت دادن می باشد ولی با توجه به اینکه حاللیت بسیاری از گازها از جمله اکسیژن در آب با باال رفتن دما‬
‫کاهش می یابد و با اینکه روش هواگیری مقادیر زیادی از گازهای حل نشده از آب را جدا می کند ولی باز هم‬
‫مقدار کمی اکسیژن در آب باقی می ماند که باید با روش های شیمیایی جدا گردد‪ .‬برای حفظ کیفیت آب‬
‫بویلر از مواد شیمیایی مختلفی با غلظت معین در ‪ Dearator‬و مخزن بخار استفاده می گردد از این رو مواد‬
‫مورد نظر در مخازنی با غلظت های مورد نظر تهیه و ذخیره می گردند که به ایستگاه مواد شیمیایی موسوم‬
‫است‪ .‬این دو مرحله یعنی حرارت دهی و تزریق مواد شیمیایی برای جداسازی گازهای نامحلول در آب در‬
‫این دستگاه صورت می پذیرد و پس از ‪ ، Dearator‬آب تصفیه شده توسط پمپ های خوراک ‪ BFW‬به‬
‫سمت بویلر ارسال می گردد‪.‬‬

‫ممکن است در بعضی از بویلرها بخشی به نام اکونومایزر وجود نداشته باشد که در این صورت آب مستقیما‬
‫به مخزن بخار وارد می گردد از نکات مهم در اکونومایزرها این است که اوال نباید آب ورودی به بویلر در‬
‫اکونومایزر به جوش آید چرا که در این صورت هیچ آبی وارد مخزن بخار و لوله های بویلر نمی گردد و این‬
‫بخش ها در برابر گرمای زیاد آسیب می بینند و ثانیا با جذب حرارت زیاد از دودکش و در صورتی که دمای‬
‫جریان گاز دودکش از نقطه شبنم گاز کمتر گردد مقداری از جریان گاز به شکل مایع درآمده و امکان تولید‬
‫کاسیدی فراهم می گردد که در نهایت سبب خوردگی و فرسودگی خواهد گردید‪.‬‬
 ‫سیستم کلی و نحوه عملکرد تجهیزات بویلر‬

‫در مخزن بخار آب ورودی به بویلر از طریق لوله های ‪ Down comer‬به سمت مخزن آب یا ‪ Mad Drum‬و‬
‫از آنجا وارد لوله های باالرونده یا ‪ Riser‬ها می شود و گرمای زیادی را دریافت و بخشی از آن تبدیل به بخار‬
‫می گردد‪ .‬مخلوطی از آب و بخار مجدداً وارد مخزن بخار شده و در آنجا دو فاز بخار و آب از طریق عبور از‬
‫مراحل جداکننده از یکدیگر جدا می شوند‪.‬‬

‫فاز مایع مجدداً برای تبدیل شدن به بخار همان مسیر قبلی را طی می کند و بخار تولید شده از قسمت باالی‬
‫مخزن بخار وارد خروجی بخار می شود‪ .‬این بخار به صورت بخار اشباع می باشد و درصورتی که نیاز به بخار‬
‫سوپرهیت باشد بخارتولید شده را وارد بخش سوپرهیتر می کنند و بوسیله گازهای حاصل از احتراق گرم‬
‫شده به شکل بخار سوپرهیت درمی آورند‪ .‬سوپرهیت ها سبب حذف ذرات رطوبت از بخار و موجب افزایش‬
‫دمای آن به باالتر از دمای اشباع می گردد‪ .‬سوپرهیترها ممکن است یک یا دو مرحله ای باشند در‬
‫سوپرهیت های یک مرحله ای بعد از سوپرهیتر و در سوپرهیترهای دو مرحله ای در بین مراحل قسمتی به‬
‫نام دی هیتر یا ری هیتر وجود دارد که در این مراحل عموما دمای بخار سوپرهیت توسط تزریق آب به بخار‬
‫کنترل می شود و بخار تولیدی نهایی از پایان وارد لوله های به نام لوله های جمع کننده شده و محصول‬
‫نهایی تولید شده در بویلر را به سمت مصرف کنندگان در واحدهای دیگر ارسال می کند‪.‬‬

‫گازهای تولید شده در محفظه احتراق پس از عبور از داخل ‪ Gas Duct‬وارد دودکش شده و از آنجا به‬
‫اتمسفر ارسال می شود‪.‬‬

‫آب لجن تولید شده در این چرخه نیز به واحد بازیافت پساب ارسال و مجددا پس از تصیه به سیستم‬
‫برگرداننده می شود‪.‬‬
 ‫کیفیت مورد نیاز بخار تولید شده توسط بویلر‬

‫نوع و مقدار ناخالصی ها در بخار می تواند بر کارایی و قابلیت اطمینان سیستم بویلر تاثیرگذار باشد‪ .‬نمکهای‬
‫محلول در آب بویلر در صورتی که دارای غلظت باالیی باشند می توانند لوله های سوپرهیتر‪ ،‬شیرهای بخار و‬
‫پره های توربین را آغشته نموده و موجب آلوده شدن جریانهای فرآیند شوند‪.‬‬

‫سیستم راه اندازی و ارسال خوراک به واحدهای مصرف کننده ‪:‬‬

‫بخار تولیدی توسط بویلر که به عنوان محصول به واحدهای دیگر ارسال می شود باید دارای فشار و دمای‬
‫مورد نظر برای واحدهای مصرف کننده باشد از این رو بخاری که دارای این شرایط نباشد به مسیر‬
‫نهایی ‪ Header Collector‬فرستاده نمی شود و در زمان راه اندازی ‪ ،‬فشار و دمای بخار تولیدی به تدریج‬
‫اضافه شده تا به شرایط مورد نظر بهره برداری برسد لذا تا زمان رسیدن بخار به شرایط مورد نظر آن را به‬
‫اتمسفر می فرستند این کار به وسیله خط لول هایی به نام ‪ Test Pipe‬صورت می گیرد بعد از رسیدن بخار‬
‫به شرایط مساعد ‪ ،‬شیر بخار تست پایپ بسته شده و بخار را به ‪ Header Collector‬اصلی و از آنجا برای‬
‫مصرف کنندگان بخار در واحدهای دیگر ارسال می گردد‪.‬‬

‫یکی از وظایﻒ واحد ‪ Utility‬فراهم نمودن بخار برای واحدهای فرآینـدی مـی باشـد قـسمتی از این بخار‬
‫ممکن است قبل از فرستادن به واحدهای فرآیندی ‪ ،‬برای تولید الکتریسته مورد استفاده قرار گیرد‪ .‬استفاده‬
‫از بخار برای تولید الکتریسته در مقابل مصرف بخار در واحدهای فرآیندی از اهمیتکمتری برخورداری می‬
‫باشد زیرا بدون وجود بخار اکثر عملیات ها و واحدهای پروسسی بالفاصله متوقﻒ می شود‪.‬‬