‫تعاريف و اصطﻼحات پروژههاي نفت و گاز‬

‫در اين بخش به شرح تعاريف اوليه و مهم در نفت و گاز ميپردازيم كه از نظام فني و اجرايي طرحها و پروژههاي صنعت نفت استخراج شده است‬
‫كارفرما يا )‪: (Client /Company‬‬
‫اشاره به شركتي است كه پروژه را تعريف مي كند و منابع مالي مربوطه جهت انجام طرح را تأمين مي نمايد‪ .‬مﺜﻼ " در پروژه هاي نفتي ‪:‬شركت‬
‫نفت ايران ‪ NIOC‬يا شركت گاز ايران ‪ NIGC‬و يا شركت ملي پتروشيمي ‪NPC‬‬
‫پيمانكار )‪(Contractor‬‬
‫اشاره به شركتي است كه در مناقصه مورد تاييد كارفرما قرار گرفته است و مقرر است مطالعات و اجرا طرح يا پروژه را انجام دهد‪.‬‬
‫ﻻيسنسور )‪(Licensor‬‬
‫شركت صاحب تكنولوژي يا دانش فني‬
‫تعريف ميدان نفتي يا گازي ‪(Oil/Gas Field):‬‬
‫هريك از منابع يا مخازن زير زميني يا رو زميني در تقسيمات داخل سرزمين‪ ،‬آبهاي داخلي‪ ،‬ساحلي ‪ ،‬فﻼت قاره و بين المللي مجاور مرزهاي‬
‫كشور و آبهاي آزاد بينالمللي كه احتمال وجود نفت در آن ميسر است و مشخصات فني و مختصات جغرافيايي آن توسط وزارت نفت مشخص‬
‫ميگردد‪.‬‬
‫تعريف مخزن طبيعي نفت يا گاز‪(Oil/Gas Reservoir):‬‬
‫هر كدام از تاقديسها ‪ ،‬ساختمانهاي چينهاي يا هر گونه ساختار حاوي مواد هيدرو كربني يا تركيبي از آنها كه داراي خواص سنگ‪ ،‬سيال و‬
‫فشار مستقل باشد‪.‬‬
‫تعريف ميدان ‪ /‬مخزن طبيعي كشف شده‪:(Green Field/Reservoir):‬‬
‫ميدان‪/‬مخزن نفتي يا گازي كشف شده كه آماده ورود به مرحله توسعه ميباشد‪.‬‬

‫تعريف ميدان‪/‬مخزن طبيعي توسعه يافته‪(Brown Field/Reservoir):‬‬

‫ميدان ‪/‬مخزني كه قبﻼً به بهرهبرداري و توليد رسيده است‪.‬‬

‫انواع و دستهبنديهاي پروژههاي نفت و گاز‪:‬‬

‫پروژه هاي صنايع نفت و گاز و پتروشيمي به سه دسته كلي تقسيم ميشوند‪:‬‬
‫‪ .١‬پروژههاي صنايع باﻻدستي )‪(Up-Stream‬‬
‫‪ .٢‬پروژههاي صنايع ميان دستي )‪(Mid-Stream‬‬
‫‪ .٣‬پروژههاي صنايع پايين دستي)‪(Down-Stream‬‬

‫در بخش باﻻدستي صنعت نفت و گاز ‪ ،‬پروژههاي باﻻدستي)‪، ، (Up-Stream‬ﻋموماً شامل موارد زير ميشود‪:‬‬
‫پروژههاي اكتشاف )‪ (Exploration‬و حفاري‬ ‫‪‬‬
‫پروژه هاي توسعه ميدان )‪(Field Development & Wells Production‬‬ ‫‪‬‬

‫پروژههاي صنايع ميان دستي )‪ (Mid-Stream‬ﻋموماً شامل موارد زير ميشود ‪:‬‬
‫شبكه يا كريدور خطوط جرياني از چاهها )‪(flow line & pipeline network & Field Pipeline Gathering‬‬ ‫‪‬‬
‫طراحي و ساخت واحد هاي فرآورش نفت و گاز )‪(Centeral Production Unit: CPF‬‬ ‫‪‬‬
‫واحد هاي شيرين سازي و نمك زدايي نفت ))‪(Crude Oil Desalination & Crude Oil H2S Removal (Oil Stripper‬‬ ‫‪‬‬
‫واحد هاي شيرين سازي و نمزدايي گاز )‪(Gas Sweetening Plant & Gas Dehydration Unit‬‬ ‫‪‬‬
‫واحد تراكم و انتقال گاز )‪(Gas Compression Unit & Gas Transportation Pipeline‬‬ ‫‪‬‬
‫ذخيره سازي و انتقال نفت )‪(Oil Storage & Oil Transportation Pipeline‬‬ ‫‪‬‬

‫پروژههاي صنايع پايين دستي )‪ (Down-Stream‬ﻋموماً شامل موارد زير ميشود ‪:‬‬
 ‫صنايع پاﻻيشگاهي كوچك و بزرگ )‪(Refinery & Mini Refinery‬‬ ‫‪‬‬
‫صنايع پتروشيمي و شيميايي )‪(Petrochemical & Chemical Plant‬‬ ‫‪‬‬

‫تقسيم بندي پروژه هاي نفت و گاز از نظر موقعيت مكاني‪:‬‬

‫يك مدل دستهبندي ديگر در صنايع نفت و گاز وجود دارد كه اين صنايع را به دو دسته زير تقسيم ميكند‪:‬‬
‫‪ ‬تاسيسات مستقر در خشكي )‪ (Onshore Facilities‬و تاسيسات مستقر در دريا )‪(Offshore Facilities‬‬

‫توجه ‪ :‬در تقسيم بندي و مطالعات مهندسي پروژه ها به مطالعات بر روي تاسيسات روي خشكي شامل تاسيسات فرآورشي و خطوط انتقال‬
‫اصطﻼحا" ‪ ،‬مطالعات سطح اﻻرضي )‪ (Surface Study‬و به مطالعات بر روي ميدان و چگونگي حفاري و استخراج نفت اصطﻼحا" ‪ ،‬مطالعات‬
‫تحت اﻻرضي )‪ (Sub-Surface study‬ميگويند‪.‬‬
‫توجه ‪ :‬در آخرين نسخه نظام فني و اجرايي طرحها و پروژههاي صنعت نفت كه توسط وزرات نفت در تير ماه‪ ٩٦‬منتشر شده است‪ ،‬پروژهها و‬
‫طرحهاي صنعت نفت و گاز تنها به دو دسته باﻻدستي و پاييندستي تقسيم شدهاند‪ .‬بنابراين از نظر اين سند رسمي دولتي‪ ،‬بخش ميان دستي‬
‫صنعت نفت لحاظ نشده است‪ .‬اما در بسياري از كشورهاي دنيا پروژهها و طرحهاي صنعت نفت و گاز را بر اساس همان سه دستهبندي ذكر شده‬
‫تقسيمبندي ميكنند‪.‬‬

‫معموﻻ در چاهها و ميدانهاي نفتي دو مدل فعاليت انجام ميشود كه به شرح ذيل است ‪:‬‬
‫‪ ‬ﻋمليات بهبود ضريب بازيافت)‪Improved Oil/Gas Recovery (IOR/IGR‬‬
‫‪ ‬ﻋمليات افزايش ضريب بازيافت‪(EOR/EGR) Enhance Oil/Gas Recovery‬‬
‫اصوﻻ " طرحها و پروژههاي صنعت نفت و گاز بر اساس نوع پروژه و به صورت زير دستهبندي ميشوند‪:‬‬
‫‪- ١‬اكتشاف و ارزيابي‬
‫‪- ٢‬توسعه ميدان‪/‬مخزنهاي كشف شده و توليد‬
‫‪- ٣‬پروژههاي بهبود‪/‬افزايش ضريب برداشت در ميدان‪/‬مخزن هاي توسعه يافته‬
‫‪- ٤‬خطوط لوله انتقال و تأسيسات وابسته )دريا و خشكي)‬
‫‪- ٥‬واحدهاي پاﻻيش نفت و فرآورش گاز طبيعي‬
‫‪- ٦‬مجتمعهاي پترو شيمي‬
‫‪- ٧‬انبارها و مخازن ذخيرهسازي نفت‪ ،‬گاز و فرآوردههاي نفتي و اسكلههاي صادراتي‬
‫‪- ٨‬تأسيسات ﻋرضه و پخش فرآوردههاي نفت و گاز‬
‫‪- ٩‬پروژههاي تعميرات اساسي )تجهيزات ميادين نفتي‪ ،‬خطوط لوله و تأسيسات پائين دستي(‬
‫‪- ١٠‬پروژههاي بهبود كارايي انرژي‬

‫مراحل اجراي پروژههاي نفت و گاز‬

‫ﻻ مراحل زير در پروژهها و طرحهاي نفت و گاز مشترك است‪:‬‬
‫معمو ً‬
‫‪ .١‬طراحي و مهندسي )‪(Design & Engineering‬‬
‫‪ .٢‬خدمات خريد و خريد كاﻻ )‪(Procurement‬‬
‫‪ .٣‬ساخت و نصب )‪(Construction & Installation‬‬
‫‪ .۴‬پيش راهاندازي )‪(Pre-Commissioning‬‬
‫‪ .۵‬راهاندازي )‪(Commissioning‬‬
‫‪ .۶‬تحويل به بهرهبردار)‪(Hand-Over‬‬
 ‫مراحل كلي پروژههاي پايين دستي صنعت نفت و گاز‪:‬‬
‫‪ .١‬تعريف طرح‪/‬پروژه )‪(Project initiation‬‬
‫‪ .٢‬طراحي مفهومي)‪ (Conceptual Design‬و مطالعات امكانسنجي)‪(Feasibility Study‬‬
‫‪ .٣‬طراحي پايه)‪(Basic Design‬‬
‫‪ .۴‬مهندسي يكپارچه)‪(FEED:Front End Engineering Design‬‬
‫‪ .۵‬طراحي تفصيلي)‪(Detail Design‬‬
‫‪ .۶‬خريد و تداركات كاﻻ و تجهيزات)‪(Procurement‬‬
‫‪ .٧‬ساختمان و نصب طرح‪/‬پروژه )‪(Construction & Installation‬‬
‫‪ .٨‬راه اندازي طرح‪/‬پروژه )‪(Commissioning‬‬
‫‪ .٩‬بهره برداري از طرح‪/‬پروژه )‪(Operation‬‬

‫در پروژههاي صنعتي و به خصوص پروژههاي صنعت نفت و گاز و پتروشيمي و در فاز مهندسي مدارك گوناگوني در مراحل مختلفي توليد ميشوند‪.‬‬
‫اين مدارك دستهبنديها و نامگذاريهاي متفاوتي در كشورها‪ ،‬صنايع و استانداردهاي مختلف دارند‪ .‬آشنايي با اين مدارك و مراحل تهيه آنها از‬
‫اين جهت مهم است كه كارشناس برنامهريزي و كنترل پروژه يك پروژه ‪ EPC‬در طول كار خود به دفعات با نام اين مدارك و مراحل برخورد ميكند‬
‫و بديهي است براي برنامهريزي كردن فعاليتها بايد يك شناخت نسبي از آنها داشته باشد‪ .‬بنابراين مطالعه اين نامها و آشنايي حداقلي با اين‬
‫مدارك و مراحل فاز مهندسي براي يك كارشناسان فني هر بخش مهندسي ‪ ،‬خصوصا" كارشناسان برنامهريزي و كنترل پروژه مشغول در يك‬
‫پروه ‪ ، EPC‬ضروري و ﻻزم است‪.‬‬
‫مطابﻖ با استاندارد ‪ IPS‬بخش مهندسي پروژه به يازده بخش )‪ (Discipline‬تقسيم شده كه به شرح ذيل است‪:‬‬
‫‪1.‬‬ ‫)‪Heating, Ventilation, Air Conditioning Cooling & Refrigeration (AR‬‬
‫‪2.‬‬ ‫)‪Civil (CE‬‬
‫‪3.‬‬ ‫)‪Electrical (EL‬‬
‫‪4.‬‬ ‫)‪General (GN‬‬
‫‪5.‬‬ ‫)‪Instrument (IN‬‬
‫‪6.‬‬ ‫)‪Fixed Mechanical Equipment (ME‬‬
‫‪7.‬‬ ‫)‪Piping & Pipelines (PI‬‬
‫‪8.‬‬ ‫)‪Process Machineries (PM‬‬
‫‪9.‬‬ ‫)‪Process & Chemical (PR‬‬
‫‪10.‬‬ ‫)‪Safety, Fire Fighting & Environmental Pollution Control (SF‬‬
‫‪11.‬‬ ‫)‪Technical Protection (TP‬‬
‫همچنين از نظر استاندارد ‪ IPS‬مدارك مهندسي در هر كدام از بخشهاي باﻻ در شش دسته زير تقسيمبندي ميشوند‪) .‬شايان ذكر است تمام‬
‫شش بند زير براي همه ديسيپلينها توليد نميشود‪.‬‬
‫‪ ‬مدارك اجرا و نصب )‪(Construction and installation Doc.‬‬
‫‪ ‬نقشههاي مهندسي )‪(Drawings‬‬
‫‪ ‬مهندسي و طراحي )‪(Engineering and design‬‬
‫‪ ‬ﻋمومي )‪(General‬‬
‫‪ ‬بازرسي)‪(Inspection‬‬
‫‪ ‬مواد و مصالح و تجهيزات)‪(Material and equipment‬‬
‫دستهبندي باﻻ فقط مربوط به استاندارد ‪ IPS‬است‪.‬‬
 ‫مراحل فاز مهندسي يك پروژه‬
‫در صنعت نفت و گاز در فاز مطالعات مهندسي مراحل ذيل جهت انجام يك پروژه از ابتدا تا انتهاي فاز مهندسي به شرح ذيل بررسي ميگردد‪:‬‬
‫‪ ‬مطالعات امكان سنجي و مفهومي )‪(Feasibility & Conceptual Design & Study‬‬
‫‪ ‬طراحي پايه )‪(Basic Design & Study‬‬
‫‪ ‬مهندسي يكپارچه)‪(FEED: Front End Engineering Design & Study‬‬
‫‪ ‬طراحي تفصيلي)‪(Detail Design & Study‬‬
‫مراحل باﻻ در همه پروژهها يكسان نيست و ممكن است محدوده كاري )‪ (Scope‬هر پيمانكار يا شركت در پروژه شامل يكي يا همه بخشهاي‬
‫باﻻ باشد‪.‬‬
‫بعد انجام خدمات مهندسي پروژه ‪ ،‬خدمات مهندسي خريد )‪ (Procurement Engineering‬براي انجام مناقصات خريد كاﻻ و اقﻼم پروژه‬
‫صورت ميگيرد‪ .‬پس از انجام خريد كاﻻ ها مرحله ساخت تجهيزات )‪ (Construction‬و نصب تجهيزات )‪ (Installation‬صورت ميگيرد‪.‬‬

‫شكل ‪ :١‬مراحل انجام مطالعات انجام يك پروژه‬

‫‪ .۱‬مطالعات امكان سنجي و مفهومي )‪(Feasibility & Conceptual Design & Study‬‬
‫مطالعات امكان سنجي‬
‫در اين مرحله خدمات ارائه شده شامﻞ مجموعه مطالعاتي است كه به منظور بررسي جنبه هاي مختلف طرح‪/‬پروژه مشتمﻞ بر فني‪ ،‬مالي‪،‬‬
‫اقتصادي و اجتماعي‪ ،‬زيست محيطي و ايمني انجام مي پذيرد و در بخش هاي مطالعات فرصت‪ ،‬مطالعات امكان سنجي اوليه و مطالعات‬
‫امكان سنجي نهايي تكامﻞ مي يابد‪.‬اگر چه چارچوب و سرفصﻞ مطالعات امكان سنجي تقريبا” ثابت است‪ ،‬ليكن از آنجا كه حدود نوع و‬
‫دقت اطﻼعات در مراحﻞ انجام اين مطالعه تغيير مي كند ممكن است اين مطالعات در بيش از يك مرحله و تحت عناوين پيش مطالعه‬
‫امكان سنجي ‪ ،‬امكان سنجي اوليه و امكان سنجي نهايي صورت پذيرد‪.‬‬
‫سرفصﻞ هاي مطالعاتي مورد نظر عموما" به شرح ذيﻞ است‪:‬‬
‫‪ -‬بازار و ظرفيت ‪ :‬بررسي بازار و تقاضا‪ ،‬پيش بيني فروش و بازاريابي‪ ،‬برنامه توليد انواع محصوﻻت و ظرفيت كارخانه‪.‬‬
‫‪ -‬مواد اوليه و خوراك مورد نياز ‪ :‬مواد اوليه و خوراك مورد نياز و محﻞ و نحوه تامين آنها شامﻞ مواد خام‪ ،‬مواد نيم ساخته‪ ،‬مواد كمكي‪،‬‬
‫ملزومات كارخانه‪ ،‬آب‪ ،‬برق و گاز و…‬
‫‪ -‬موقعيت و محﻞ ‪ :‬باتوجه به دسترسي به مواد اوليه و بويژه راه ها ارتباطي و امكان پذير جذب نيرو ماهر صورت مي پذيرد‪.‬‬
‫‪ -‬طراحي پروژه‪ :‬شامﻞ تعريف و تعيين دامنه ‪،‬محدوده پروژه ‪ ،‬فناوري ‪،‬روشهاي مختلف توليد‬
‫‪ -‬ساختمانها با زيربناهاي ﻻزم‪ :‬زمين و محوطه به همراه برآوردهاي تقريبي از هزينه هاي سرمايه تامين تجهيزات و كارها ساختماني‬
‫‪ -‬برآورد هزينه ‪ :‬سازمان و برآورد هزينه هاي سربار توليد‪ ،‬فروش و اداري‪.‬‬
‫‪ -‬برآورد نيرو انساني بهره بردار ‪ :‬اعم از كارگر و كارمند باتوجه به طبقه بند مهارتي و برآورد هزينه مربوطه‪.‬‬
 ‫‪ -‬برنامه ريزي اجرا پروژه ‪ :‬شامﻞ برآورد از هزينه ها اجرا پروژه به همراه جدول زمانبندي‬
‫‪ -‬ارزيابي مالي و اقتصاد ‪ :‬شامﻞ مجموع هزينه هاي سرماايه گذاري اعم از ثابت و سرمايه درگردش‪ ، ،‬منابع تامين مالي ‪ ،‬هزينه توليد به‬
‫تفكيك ثابت و متغير‪ ،‬ارزيابي اقتصادي) سود آوري( درابعاد خرد و كﻼن شامﻞ دوره و نرخ بازگشت سرمايه‪ ،‬نقطه سربسر ‪ ،‬تأثيرات‬
‫طرح در ايجاد اشتغال و غيره‪.‬‬
‫در اين فاز با توجه به سرمايه گذاري روي طرح ‪ ،‬مساله فاينانس و مطالعات بازگشت سرمايه )‪ (IRR‬و ارزش خالص حاضر )‪ (NPV‬مورد‬
‫بررسي و تحليﻞ قرار ميگيرد‪ .‬در صورتيكه نرخ بازگشت سرمايه در يك كشور از بهره بانك كمتر باشد انجام پروژه سودمند نبودهو منفعتي‬
‫نخواهد داشت‪.‬‬
‫مطالعات مفهومي‪:‬‬
‫هدف از مطالعات مفهومي بررسي جنبه هاي مختلف فني‪ ،‬مالي‪ -‬اقتصادي و زيست محيطي سناريوهاي مختلف براي توليد يك محصول با‬
‫كيفيت و كميت مناسب ميباشد ‪.‬براي هر سناريو معايب ‪ ،‬مزايا ‪ ،‬واحد هاي جانبي مورد نياز و ‪ ...‬بررسي شده و ازنظرقابليت اجرايي و هزينه‬
‫ها مورد ارزيابي قرار ميگيرد‪.‬كتابچه فني مربوط به مطالعات امكان سنجي تهيه شده و نهايتا يك يا دو گزينه كه قابليت و توجيه فني –‬
‫اقتصادي داشته باشد نهايي ميگردد‪ .‬در اين راستا طراحي مفهومي بر اساس نيازهاي كارفرما )‪ (Conceptual Design‬شكﻞ مي گيرد كه‬
‫طي آن دانش فني مناسب با ليسانس طرح ‪ ،‬حجم سرمايه گذاري و چگونگي فاينانس براي آغاز طراحي پايه را در بر مي گيرد‪.‬در مرحله‬
‫طراحي مفهومي و امكان سنجي‪ ،‬هدف نهايي انتخاب روشها و راه حﻞ هاي مناسب و بهينه براي طرح‪ ،‬تعيين تكليف ليسانسور يا دانش‬
‫فني) تامين كنندگان كاﻻ‪ ،‬تجهيزات و خدمات به منظور انتخاب دانش فني مناسب(‪ ،‬تعيين سيماي كلي پروژه و تدوين مباني طراحي براي‬
‫مراحﻞ پايه و تفصيلي مي باشد‪..‬در اين مرحله‪ ،‬توجيه پذيري پروژه از لحاظ فني و اقتصادي مورد مطالعه و بررسي قرار مي گيرد و چنانچه‬
‫پروژه اي به يكي از اين دو لحاظ و يا هر دو‪ ،‬توجيه پذير نباشد آن پروژه مردود بوده و انجام نخواهد شد‪ .‬مدت زمان انجام اين مطالعات‬
‫بسته به نوع پروژه ميباشد‪.‬‬
‫‪ ‬در طراحي مفهومي و امكان سنجي آيتمهاي ذيﻞ بايد حتما" ارائه گردد ‪:‬‬
‫‪ ‬معرفي طرح يا پروژه به همراه موقعيت مكاني پروژه‬
‫‪ ‬محصوﻻت مورد نظرو ميزان توليد هريك و مشخصه هريك )‪(Quality & Quantity‬‬
‫‪ ‬خوراكهاي مرتبط و ميزان مصرف هريك و مشخصه هريك)‪(Quality & Quantity‬‬
‫‪ ‬سرويس هاي جانبي مورد نياز و قابليت دسترسي به آنها‬
‫‪ ‬شرح بخش فرآيند به همراه دياگرام هاي جريان فرايندي بصورت )‪Block Flow Diagram (BFD‬‬
‫‪ ‬منبع تامين خوراك و خطوط انتقال خوراك به همراه امكانات ذخيره سازي خوراك و مخازن ذخيره محصوﻻت‬
‫‪ ‬ليست كلي تجهيزات اصلي و فلسفه جانمائي واحدها و شماتيك نقشه جانمائي كارخانه‬

‫‪ .۲‬طراحي پايه )‪(Basic Design & Study‬‬

‫طراحي پايه )‪ ، (Design Basic‬بسط يا گسترش طراحي مفهومي مي باشد‪ ،‬در اين مرحله از مهندسي تمامي بخش هاي مهندسي درگير‬
‫انجام فعاليت هاي خود ميباشند‪ .‬در اين فاز مهندسي به تعريف فرآيندهاي مورد نياز‪ ،‬تجهيزات اصلي و امكانات پروژه پرداخته مي شود‪.‬‬
‫طراحي پايه بخشي از فرآيند طراحي است كه طي آن بر مبناي سيماي كلي طرح‪/‬پروژه كه در مرحله طراحي مفهومي مشخص شده اقدام‬
‫به بررسي كامﻞ و ميداني جهت انجام محاسبات و مطالعات مهندسي اين فاز ميگردد ‪ .‬در اين مرحله فرآيندها به روشني تعيين و كاركردهاي‬
‫اصلي تمامي بخش ها مشخص مي شود‪.‬‬
‫در اين فاز عمده ترين مدارك مربوط به بخش فرآيند شرح خدمات هر بخش بطور اجمالي به شرح ذيﻞ ميباشد‪:‬‬
‫فرآيند )‪(Process‬‬
‫انجام محاسبات فرآيندي مورد نياز‬ ‫‪‬‬
‫تعيين فلسفه و مباني طراحي ‪Process Design Basis & Criteria ،‬‬ ‫‪‬‬
‫تعيين ضوابط و استانداردهاي طراحي )‪(Standard & Design Code‬‬ ‫‪‬‬
‫بازنگري و تكميﻞ اطﻼعات و داده هاي مربوط به گزينه برتر فناوري و تهيه اطﻼعات و داده هاي ﻻزم براي طراحي فرآيند‬ ‫‪‬‬
‫تهيه نقشه و دياگرامهاي فرآيند )‪ Process Flow Diagram (PFD‬و)‪Piping & Instrument Diagram (P&ID‬‬ ‫‪‬‬
‫طراحي فرآيندي ادوات ‪ ،‬محاسبات و تعيين مشخصات تجهيزات و انجام محاسبات ﻻزم جهت تعيين توان و ساير تجهيزات‬ ‫‪‬‬
‫شبيه سازي فرآيندها)‪ (Process Simulation‬و نهايي كردن جداول موازنه انرژي و مواد و سرويسهاي جانبي موردنياز‬ ‫‪‬‬
 ‫انجام محاسبات هيدروليكي و سايز خط لوله‬ ‫‪‬‬
‫طراحي آرايش كارخانه) ‪(Plant Layout‬‬ ‫‪‬‬
‫تهيه مدارك)‪Block Flow Diagram(BFD‬‬ ‫‪‬‬
‫تهيه مدارك )‪Utility Flow Diagram (UFD‬‬ ‫‪‬‬
‫تهيه ديتا شيت و برگه اطﻼعات فني )‪(Process Data Sheet‬‬ ‫‪‬‬
‫طراحي سيستم كنترل )‪(Control System Philosophy‬‬ ‫‪‬‬
‫نهايي نمودن محﻞ احداث و تهيه نقشههاي جانمايي)‪(Plot Plan‬‬ ‫‪‬‬
‫نهايي نمودن دانش فني پروژه‬ ‫‪‬‬
‫انجام بررسيهاي‪HAZOP‬‬ ‫‪‬‬
‫تهيه دستورالعمﻞهاي پيش راهاندازي و راهاندازي و متوقف نمودن واحد در حالت هاي عادي و‪Emergency‬‬ ‫‪‬‬
‫سيستم تأمين آب ) آشاميدني ‪ ،‬كشاورزي ‪ ،‬مصرفي ‪ ،‬آتشنشاني ‪ ،‬صنعتي ( و سيستم دفع فاضﻼب‬ ‫‪‬‬

‫‪ .۳‬مهندسي يكپارچه)‪(FEED: Front End Engineering Design & Study‬‬

‫‪ ‬فاز مهندسي يكپارچه يا ‪ FEED‬در واقع نقش اصلي براي تكميﻞ مطالعات مهندسي پايه و كاهش زمان مهندسي در فاز ‪ EPC‬ميباشد‪.‬‬
‫درفاز ‪ FEED‬مراحﻞ طراحي و مهندسي تا قبﻞ از شروع طراحي تفضيلي انجام مي پذيرد‪ .‬كارشناسان ‪ FEED‬كه عموماً از نفرات خبره و‬
‫باتجربه اي هستند نقش مهمي در اجرا پروژه دارند چرا كه عﻼوه بر تكميﻞ مهندسي در زمينه تخمين هزينه مالي پروژه و ارائه توجيه‬
‫فني و اقتصادي قابﻞ قبول مربوطه به طرح اوليه پروژه‪ ،‬كمك بزرگي به كارفرما جهت انتخاب پيمانكاران اجرايي پروژه و در نهايت اجراي‬
‫آن و رسيدن به باﻻترين راندمان توليد در زمان بهره برداري مي نمايد لذا مرحله ‪ FEED‬نقش بزرگي را در پروژه به عهده دارد‪.‬‬
‫‪ ‬از مهمترين مزاياي انجام مطالعات ‪ FEED‬ميتوان به كاهش زمان مهندسي در فاز ‪ EPC‬و تعيين تكليف آيتمهاي خاص با زمان تحويﻞ باﻻ‬
‫را در نظر داشت كه اصطﻼحا")‪ (LLI=Long Lead Item‬ميگويند‪.‬‬

‫‪ ‬طراحي تفصيلي)‪(Detail Design & Study‬‬

‫فعاليت طراحي تفصيلي پس از پايان مرحله طراحي پايه و يا مطالعات ‪ FEED‬صورت گرفته و به منظورانجام محاسبات نهايي ‪ ،‬تهيه نقشه هاي‬
‫اجرايي و ساخت ‪ ،‬نهايي نمودن مشخصات فني ‪ ،‬و ساير اسناد و مدارك مهندسي صورت مي پذيرد‪.‬‬
‫در ذيﻞ شرح فعاليتهاي شركت بين المللي پتروفك )‪ (Petrofac‬به همراه ليست مدارك مهندسي در طي انجام يك پروژه به عنوان نمونه آورده‬
‫شده است‪.‬‬

‫‪Feasibility Study Phase:‬‬

‫‪-Establish elements & building blocks of agreed concepts.‬‬
‫‪-Review technical feasibility, cost and schedule for concepts and blocks.‬‬
‫‪-Compare, evaluate and rank the concepts with a set of agreed criteria.‬‬
‫‪-Identify preferred options for study.‬‬
‫‪-Prepare preliminary engineering deliverables for each option.‬‬
‫‪-Generate cost estimate (± 40% accurate) and schedule for each option.‬‬
‫‪-Select the feasible concept and issue Feasibility Study Report.‬‬

‫‪Concept Engineering‬‬
‫‪- Review Feasibility Report‬‬
‫‪- Review applicable codes, standards & legislation.‬‬
‫)‪- Develop preliminary Process Design (H&MB, PFD, and Equipment List‬‬
‫‪- Develop preliminary Equipment datasheets and Plot Plan.‬‬
‫)‪- Develop preliminary Engineering Philosophies (HSE, Electrical, C&I, Civil‬‬
‫‪- Perform HAZID and risk analysis‬‬
‫‪- Generate cost estimate (± 30% accurate).‬‬
‫‪- Develop preliminary Project Development, Execution and Procurement Plans.‬‬
- Prepare and Issue Concept Design Report and Basis of Design.

Front End Engineering Design (FEED)

- Review Concept Design Report and Basis of Design.
- Review applicable codes, standards & legislation.
- Develop firm Process Design (H&MB, PFD, and Equipment List)
- Detailed Flow Assurance Evaluation
- Perform Process Studies and selection of technologies.
- Develop Process Philosophies
- Major Equipment sizing, selection and datasheets.
- Develop P&ID and perform sizing of major piping.
- Develop Material Selection Report
- Develop Plot Plan
- Perform HAZOP review & issue HAZOP report
- Develop Mechanical datasheets and specifications for major equipment.
- Develop engineering design for Pipeline, Piping, Civil, Electrical, HSE, C&I, Telecom etc.
- Produce MTOs (Piping, Structural, Civil, Electrical, Instrument etc.)
- Issue Request for Budget quotations for major equipment.
- Generate Requisitions & issue RFQs for long lead items.
- Perform Technical & Commercial Bid Evaluations of vendor quotes and provide recommendations.
- Develop Procurement Plan, Preferred Suppliers list, Logistics study.
- Generate Cost Estimate (± 20% accurate)
- Define Project Execution Plan.
- Update Basis of Design
- Generate Invitation to Tender for Engineering, Procurement & Construction (EPC) Contract.

Detailed Engineering after award of EPC contract

- Review scope of work.
- Development of organization chart.
- Finalize Technical Document Register (TDR).
- Review FEED documents and update Design Basis.
- Review applicable codes, standards & legislation.
- Validate and update Process Design (H&MB, PFD, and Equipment List).
- Validate and update Flow Assurance Evaluation.
- Perform Process Studies.
- Update Process Philosophies (Operating & Control, Isolation, Shutdown, Blowdown, Flaring, Draining, Sparing,
Insulation & Winterization etc.).
- Validate Equipment sizing, prepare Equipment list and Process Datasheets.
- Detail out and update P&ID, validate sizing of piping and prepare line list.
- Validate and update Material Selection Report.
- Validate and update Plot Plan.
- Perform HAZOP review, issue HAZOP report and close-out HAZOP actions.
- Develop Mechanical datasheets and specifications for all equipment.
- Detail out engineering design for Pipeline, Piping, Civil, Electrical, HSE, Instrumentation, Telecom etc.
- Produce MTOs (Piping, Structural, Civil, Electrical, Instrument etc.)
- Generate Requisitions & issue RFQs for all equipment and items.
- Perform Technical & Commercial Bid Evaluations / shortlist vendor for procurement and order placement.
- Review of post-order vendor documents for design consistency.
- Issue Engineering Design Manual.
- Prepare and issue Pre-Commissioning and Commissioning Procedures.
- Prepare and issue Operating & Maintenance Manuals.
 ‫ معرفي مهندسي شيمي و نقش مهندس فرآيند در پروژه هاي نفت و گاز‬.۴
‫ گاز و‬، ‫ ساخت و بهره برداري از فرآيند ها و كارخانجات مرتبط با صنايع نفت‬،‫اين رشته شاخه اي از علوم مهندسي است كه با طراحي‬
، ‫پتروشيمي و صنايع شيميايي و پاﻻيشگاهي سروكار دارد و حيطه اصلي مطالعات يك مهندس شيمي بر سه بخش” پديده هاي انتقال‬
‫ شيمي و اقتصاد در فرآيند‬، ‫ فيزيك‬، ‫در واقع مهندسي شيمي علم كاربرد رياضيات‬.‫ مهندسي واكنش و جداسازي” مرتبط است‬،‫اختﻼط‬
‫ موازنه‬،‫ موازنه انرژي‬، ‫ بنابراين به طور كلي مي توان مهندسي شيمي را علم استفاده از موازنه جرم‬.‫تبديﻞ مواد خام به مواد مفيد تر است‬
.‫ صنايع چوب و كاغذ و … دانست‬، ‫حركت براي طراحي و كنترل واحدهاي فرآيندي شيميايي از جمله واحدهاي يك پاﻻيشگاه پتروشيمي‬
:‫بخش فرآيند به عنوان اولين دسيپلين مهندسي در شركتهاي مهندسي نفت و گاز ميباشد كه مسوليتهاي ذيﻞ را برعهده دارد‬

Process engineer has the following responsibilities:

- Studies process systems for manufacture of a product or to implement
- Improvements / changes in existing production units.
- Prepares economic studies associated with process performance.
- Evaluates operating data of existing or new equipment.
- Designs and/or specifies items of equipment required to define the process flowsheet or flow system.
- Evaluates competitive bids for equipment.

: ‫در پروژه هاي نفت و گاز نفر مهندس فرآيند فعاليت هاي زير را انجام ميدهد‬

- Prepare heat and material balance studies for a proposed process, with and without use of software
applications.
- Prepare rough cost economics, including preliminary sizing and important
- Details of equipment, factor to an order of magnitude capital cost estimate
- Prepare a production cost estimate, and work with economic evaluation
- Representatives to establish a payout and the financial economics of the proposed process.
- Participate in layout planning for the proposed plant.
- Prepare operating, control and safeguarding philosophies of the plant.
- Prepare and supervise drafting of process flow diagrams (PFD).
- Prepare and supervise drafting of piping and instrumentation diagram (P&ID),With necessary preliminary sizing
of all piping, equipment and representation of
- All instrumentation for plant monitoring, automation and protection.
- Prepare detailed sizing of all process equipment and utility systems, with and without use of software
applications.
- Prepare process datasheet for all equipment and package systems. This is used by mechanical engineers to
prepare a detailed equipment specification.
- Determine size and specifications for all safety relief valves.
- Select piping specifications from existing company standards for the fluids and their operating conditions for
incorporation in P&ID.
- Select from company insulation standards the insulation codes to be applied to each hot or cold pipe or
equipment as applicable.
- Prepare line schedule, equipment summary schedules, summary schedules for safety relief valves and rupture
disks.
- Perform technical evaluation of bids and recommendation of qualified vendors.

‫ﺑا تشكر‬
‫رضا عسگري‬