‫ولدینگ کاری‬

‫‪ 8931‬هجری شمسی‬
 ‫شناسنامه کتاب‬

‫ولدینگ کاری‬ ‫نام کتاب‪:‬‬

‫انجنیر مسلک فهم‬ ‫مؤلف‪:‬‬

‫عنایت هللا وفا‬

‫استاد انستیتوت‬

‫میخانیکی کابل‬

‫ادارۀ تعلیمات‬ ‫صاحب‬

‫تخنیکی و مسلکی‬ ‫امتیاز‪:‬‬

‫‪ 8931‬هجری شمسی‬ ‫سال‬

‫تألیف‪:‬‬

‫کابل افغانستان‬ ‫محل‬

‫تألیف‪:‬‬

‫‌أ‬
 ‫مقدمه‬

‫دیپارتمنت های‬ ‫کتاب ولدینگ کاری‪ ،‬مطابق به پروگرام درسی‬

‫شاسی و کابین‬ ‫تکنیشن انتقال قدرت و هدایت‪ ،‬و تکنیشن‬
‫نظر گرفته شده‬ ‫رشته ترمیم موتر انستیتوت های تخنیکی در‬
‫مسلکی است که‬ ‫است‪ .‬ولدینگ کاری یکی از مضامین عمومی‬
‫آن ها را مورد‬ ‫انواع ولدینگ کاری و خصوصیات تکنالوژیکی‬
‫مطالعه قرار میدهد‪.‬‬

‫این کتاب محصلین رشته ترمیم موتر را با روش های ولدینگ‬

‫میخانیکی‪،‬‬ ‫–‬ ‫های(حرارتی‪،‬حرارتی‬ ‫ولدینگ‬ ‫‪،‬انواع‬
‫میخانیکی)‪،‬انواع اتصالیه های ولدینگ‪ ،‬ساختار اتصالیه‬
‫های ولدینگ‪ ،‬ولدینگ برقی و تجهیزات مربوط به آن‪ ،‬ولدینگ‬
‫کاری اتومات‪ ،‬ولدینگ کاری نقطه ای‪ ،‬ولدینگ کاری گازی و‬
‫تجهیزات‪ ،‬وسایل و گازهای مورد استفاده در آن‪ ،‬خصوصیات‬
‫تکنالوژیکی ولدینگ های تحت فشار‪ ،‬بخیه یی‪ ،‬تحت فشار‬
‫بدون حرارت‪ ،‬ولدینگ در محیط گازهای محافظ‪ ،‬ولدینگ چدن‪،‬‬
‫ولدینگ تحت آب و ولدینگ فلزات رنگه‪ ،‬برش کاری گازی‬
‫فلزات و الیاژها‪ ،‬صیقل کاری سطوح ولدینگ شده و افزار و‬
‫تجهیزات مربوط به آن‪ ،‬آشنا می سازد‪.‬‬

‫برای فراگیری مضمون ولدینگ کاری برعالوۀ ساعات درسی‬

‫نظری‪ ،‬ساعات کارات عملی نیز در نظر گرفته شده است‪ ،‬که‬
‫نظر به امکانات موجود در شعبات ولدینگ کاری‪ ،‬کارهای‬
‫عملی را مطابق به پالن قبأل طرح شده به پیش برده می‬
‫توانند‪.‬‬

‫مطالعه و فراگیری این مضمون برای فارغان رشته ترمیم‬

‫موتر‪ ،‬این امکانات را فراهم می سازد‪:‬‬

‫می توانند درهنگام ترمیم موتر ها و عارضه گیری آنها‪،‬‬

‫ضرورت اجرای انواع مختلف ولدینگ کاری را تشخیص‪،‬‬
‫فراهم‬ ‫تجهیزات‪ ،‬وسایل و مواد مورد ضرورت ولدینگ کاری‬
‫سازند ‪.‬‬

‫با فراگیری کارهای عملی انواع مختلف ولدینگ کاری‪ ،‬می‬

‫توانند عملیه های مختلف ولدینگ کاری را انجام دهند‪.‬‬

‫‌‬
‫ب‬
‫ُل یک دستگاه ترمیم موترها‪ ،‬می توانند که‬ ‫منحیث مسو‬
‫کارهای ترمیماتی ولدینگ کاری را بررسی و کنترول نموده و‬
‫مشوره های الزم را برای اشخاص ولدینگ کار بدهند‪.‬‬

‫در جهان امروزی ولدینگ کاری یک رشته مستقل و بسیار وسیع‬

‫می باشد که محصلین در صورت ضرورت می توانند مطالعات‬
‫بیشتر و اجرای کارهای عملی بیشتر را در زمینه ولدینگ‬
‫کاری انجام بدهند و در تجارب کاری خود بیفزایند‪.‬‬

‫‌‬
‫ت‬
‫صفحه‬ ‫فهرست‬

‫فصل اول – ولدینگ‬

‫‪2‬‬ ‫مقدمه ‪..................................‬‬

‫‪3‬‬ ‫تعریف ولدینگ ‪..........................‬‬

‫‪3‬‬ ‫خواص فزیکی ولدینگ ‪.....................‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪5‬‬ ‫روش های ولدینگ ‪.......................‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪9‬‬ ‫انواع ولدینگ ‪..........................‬‬

‫‪9‬‬ ‫ولدینگ حرارتی ‪.....................‬‬

‫ولدینگ حرارتی – میخانیکی ‪.........‬‬ ‫‪2‬‬

‫ولدینگ میخانیکی ‪..................‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪ 5‬اتصالیه های ولدینگ ‪.....................‬‬

‫‪3‬‬ ‫اتصال لب به لب ‪..................‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪5‬‬ ‫اتصال سر به سر ‪..................‬‬ ‫‪52‬‬

‫‪1‬‬ ‫اتصال زاویه خارجی (گوشه)‪........‬‬ ‫‪53‬‬

‫‪1‬‬ ‫اتصال ‪ T‬مانند ‪....................‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪9‬‬ ‫ساختار اتصالیه های ولدینگ ‪.............‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪22‬‬ ‫فعالیت عملی داخل ورکشاپ ‪...............‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪2‬‬ ‫خالصۀ فصل ‪.............................‬‬

‫‪22‬‬ ‫سواالت فصل اول ‪.........................‬‬

‫‌‬
‫ث‬
 ‫فصل دوم _ ولدینگ برقی‬

‫‪2‬‬ ‫مقدمه ‪..................................‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪ 2‬تعریف قوس برقی ‪........................‬‬

‫‪25‬‬ ‫مراحل تشکیل قوس برقی ‪...................‬‬ ‫‪22‬‬

‫‪21‬‬ ‫‪ 2 3‬انواع الکترود ‪..........................‬‬

‫‪29‬‬ ‫‪ 2‬رژیم ولدینگ کاری ‪.......................‬‬

‫‪32‬‬ ‫‪ 2‬سرعت ولدینگ کاری ‪................‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪ 2‬نوع جریان ولدینگ کاری ‪...........‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪ 2‬میزان امپیر و ولتاژ ‪..............‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪33‬‬ ‫‪ 2‬زاویۀ الکترود ‪...................‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪ 2‬طول قوس ‪.........................‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪35‬‬ ‫‪ 2 5‬تجهیزات ولدینگ دستی ‪...................‬‬

‫‪35‬‬ ‫‪ 2 5‬ماشین های ولدینگ کاری ‪..........‬‬

‫‪31‬‬ ‫‪ 2 5 2‬کیبل ولدینگ ‪.....................‬‬

‫‪31‬‬ ‫‪ 2 5 3‬انبور ولدینگ کاری ‪.............‬‬

‫‪31‬‬ ‫‪ 2 5‬انبور( گیراه ) اتصال ‪..........‬‬

‫‪33‬‬ ‫‪ 2 5 5‬میز ولدینگ کاری ‪...............‬‬

‫‪33‬‬ ‫‪ 2 5 1‬چکش ولدینگ کاری ‪................‬‬

‫‪33‬‬ ‫‪ 2 5 1‬برس سیمی ‪.........................‬‬

‫‪39‬‬ ‫‪ 2 1‬ولدینگ اتوماتیزه ‪.....................‬‬

‫‪ 2 1‬اجرای ولدینگ اتوماتیک ‪................‬‬

‫‌‬
‫ج‬
 ‫‪2‬‬ ‫‪ 2 3‬ولدینگ نقطه یی ‪.......................‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪ 2 9‬مراحل مختلف عملیات ولدینگ کاری نقطه یی‪.‬‬

‫‪ 2 9‬قابلیت ولدینگ کاری فلزات با ولدینگ‬

‫‪1‬‬ ‫نقطه یی ‪.......................‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪ 2 9 2‬تجهیزات ولدینگ نقطه یی ‪........‬‬

‫‪52‬‬ ‫‪ 2 2‬اجرای ولدینگ نقطه یی ‪..................‬‬

‫‪52‬‬ ‫فعالیت عملی داخل ورکشاپ ‪.............‬‬

‫‪5‬‬ ‫خالصۀ فصل ‪.............................‬‬

‫‪55‬‬ ‫سواالت فصل دوم ‪.......................‬‬

‫فصل سوم _ ولدینگ گازی‬

‫‪51‬‬ ‫مقدمه ‪.................................‬‬

‫‪53‬‬ ‫‪ 3‬اهمیت ولدینگ گازی ‪....................‬‬

‫‪59‬‬ ‫‪ 3‬گازهای قابل احتراق ‪............‬‬

‫‪12‬‬ ‫‪ 3‬گاز استلین ‪.....................‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪12‬‬ ‫‪ 3‬طرز تهیه استلین ‪...............‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪12‬‬ ‫‪ 3 2‬تجهیزات ولدینگ گازی ‪..................‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪ 3 3‬ریگوالتور کاهش دهنده فشار(ریدکتور کاهش فشار)‬

‫‪ 3 3‬تفاوت های ریگوالتور های کاهش دهنده فشار ‪15‬‬

‫‪11‬‬ ‫‪ 3‬ساختمان بالون های آکسیجن و استلین ‪.......‬‬

‫‪ 3‬بالون آکسیجن ‪11 ......................‬‬

‫‌‬
‫ح‬
 ‫‪ 3‬بالون استلین ‪13 ......................‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪19‬‬ ‫‪ 3 5‬ساختمان ریگوالتور ‪.........................‬‬

‫‪12‬‬ ‫‪ 3 1‬حفاظت کننده های آبی ‪......................‬‬

‫‪13‬‬ ‫‪ 3 1‬جنراتورهای استلین ‪........................‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪ 3 1‬مولدهای سقوطی ( ثابت )‪.............‬‬

‫‪15‬‬ ‫‪ 3 1 2‬مولدهای ریزشی ‪.....................‬‬

‫‪15‬‬ ‫‪ 3 1 3‬مولدهای تماسی ( متغییر )‪...........‬‬

‫‪11‬‬ ‫‪ 3 3‬برنرهای گازی ‪............................‬‬

‫‪13‬‬ ‫‪ 3 9‬ساختار شعلۀ گازی ‪........................‬‬

‫‪19‬‬ ‫‪ 3 2‬ترتیب ولدینگ گازی ‪......................‬‬

‫‪19‬‬ ‫‪ 3 2‬آماده ساختن دستگاه ولدینگ گازی ‪..‬‬

‫‪32‬‬ ‫‪ 3 2 2‬شیوۀ روشن و خاموش کردن برنر ‪....‬‬

‫‪ 3 2 3‬ولدینگ کاری با شعلۀ گاز در حالت هموار‪35 .‬‬

‫‪ 3 2‬انتخاب سیم مناسب نسبت به ضخامت تکه کار‪31.‬‬

‫‪ 3 2 5‬اجرای تمرینات ولدینگ گازی ‪31 .........‬‬

‫‪39‬‬ ‫‪ 3‬دستورالعمل اجرا ‪..........................‬‬

‫‪92‬‬ ‫‪ 3 2‬آزمایش اتصالیه ولدینگی در کارگاه ‪.........‬‬

‫‪93‬‬ ‫فعالیت عملی داخلی ورکشاپ ‪................‬‬

‫‪9‬‬ ‫خالصۀ فصل ‪.............................‬‬

‫‪95‬‬ ‫سواالت فصل سوم ‪........................‬‬

‫‌‬
‫خ‬
 ‫فصل چهارم _ خصوصیات تکنالوژیکی ولدینگ‬

‫‪91‬‬ ‫مقدمه ‪.................................‬‬

‫‪93‬‬ ‫خصوصیات تکنالوژیکی ولدینگ تحت فشار‪......‬‬

‫‪22‬‬ ‫خصوصیات تکنالوژیکی ولدینگ بخیه یی ‪......‬‬ ‫‪2‬‬

‫خصوصیات تکنالوژیکی ولدینگ تحت فشار بدون‬ ‫‪3‬‬

‫‪2‬‬ ‫حرارت ‪.................................‬‬

‫خصوصیات تکنالوژیکی ولدینگ در محیط گازهای‬

‫‪22‬‬ ‫محافظ ‪.................................‬‬

‫‪23‬‬ ‫خصوصیات تکنالوژیکی ولدینگ چدن ‪........‬‬ ‫‪5‬‬

‫ولدینگ کاری چدن با استفاده از پیچ و‬ ‫‪5‬‬

‫‪2‬‬ ‫کاترهای فوالدی ‪..................‬‬

‫‪21‬‬ ‫خصوصیات تکنالوژیکی ولدینگ تحت آب ‪.....‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪21‬‬ ‫مشکالت و خطرات ولدینگ کاری زیرآب ‪.‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪23‬‬ ‫ایمنی ولدینگ زیر آب ‪.............‬‬ ‫‪12‬‬

‫‪23‬‬ ‫انتقال حرارت سریع ‪.............‬‬ ‫‪13‬‬

‫‪23‬‬ ‫عیب ولدینگ کاری تخلخل ‪.........‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪29‬‬ ‫توانایی دید جوشکار در زیر آب ‪.‬‬ ‫‪15‬‬

‫‪29‬‬ ‫خصوصیات تکنالوژیکی ولدینگ فلزات رنگه ‪..‬‬ ‫‪1‬‬

‫ولدینگ کاری فلزات رنگه با گاز استلین‬ ‫‪1‬‬

‫‪29‬‬ ‫یا کاربید ‪......................‬‬

‫‪2‬‬ ‫ولدینگ کاری مس با گاز ‪..........‬‬ ‫‪12‬‬

‫‌د‬
 ‫ولدینگ کاری سرب ‪...............‬‬ ‫‪13‬‬

‫ولدینگ کاری برنج با گاز ‪.....‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪2‬‬ ‫ولدینگ کاری طال ‪................‬‬ ‫‪15‬‬

‫‪3‬‬ ‫فعالیت عملی داخل ورکشاپ ‪........‬‬

‫خالصۀ فصل ‪.........................‬‬

‫‪5‬‬ ‫سواالت فصل چهارم ‪...............‬‬

‫فصل پنجم _ برش گازی فلزات و الیاژها‬

‫‪1‬‬ ‫مقدمه ‪................................‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪ 5‬تعریف برش گازی ‪........................‬‬

‫‪9‬‬ ‫‪ 5 2‬شرایط برش گازی ‪........................‬‬

‫‪ 5 2‬آماده سازی دستگاه برش با شعلۀ گاز‪9 ..‬‬

‫‪ 5 2 2‬عملیات برش کاری با شعله اکسی استلین ‪22‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪ 5 2 3‬اجرای کار تمرینی ‪..................‬‬

‫‪25‬‬ ‫‪ 5 3‬برنر های برش کاری ‪.......................‬‬

‫‪ 5 3‬سر برنرهای برش کاری ‪21 ...............‬‬

‫‪23‬‬ ‫‪ 5‬ولدینگ اشعه یی الکترونی ‪.................‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪ 5 5‬عملیات ولدینگ توسط پالزما ‪..............‬‬

‫‪32‬‬ ‫‪ 5 1‬روش برش توسط گازات ‪....................‬‬

‫‪3‬‬ ‫فعالیت عملی داخل ورکشاپ ‪...............‬‬

‫‪35‬‬ ‫خالصۀ فصل ‪..............................‬‬

‫‌ذ‬
‫‪31‬‬ ‫سواالت فصل پنجم ‪......................‬‬

‫فصل ششم _ صیقل کاری محل ولدینگ‬

‫‪33‬‬ ‫مقدمه ‪.................................‬‬

‫‪39‬‬ ‫‪ 1‬اهمیت صیقل کاری ‪.......................‬‬

‫‪39‬‬ ‫‪ 1 2‬انواع صیقل کاری ‪.......................‬‬

‫‪39‬‬ ‫‪ 1 3‬انواع افزار مخصوص صیقل کاری‪............‬‬

‫‪39‬‬ ‫‪ 1 3‬سنگ های انگشتی ‪................‬‬

‫‪2‬‬ ‫سنگ های مخصوص صیقل کاری سطوح مختلف‬ ‫‪132‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪ 1 3 3‬روغن سنباده ( کریم ریگی )‪.........‬‬

‫‪ 1 3‬ژل تمیزکننده فوالد و ولدینگ فوالد‪ ،‬پاک‬

‫‪2‬‬ ‫کاری فوالد ضد زنگ ‪.................‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪ 1‬عملیه صیقل کاری سطح ولدینگ شده ‪..........‬‬

‫‪ 1 5‬طرز کار ماشین های صیقل کاری سطوح ولدینگ شده‬

‫‪1‬‬ ‫فعالیت عملی داخل ورکشاپ ‪...............‬‬

‫‪3‬‬ ‫خالصۀ فصل ‪...............................‬‬

‫‪9‬‬ ‫سواالت فصل ششم ‪.........................‬‬

‫‌ر‬
 ‫فصل اول‬

‫ولدینگ‬
‫هدف‌کلی‌‪:‬‬

‫آشنایی‌با‌ولدینگ‬

‫‪ :‬محصلین در پایان این فصل قادر خواهند‬ ‫اهداف آموزشی‬

‫بود ‪:‬‬

‫‪ .‬ولدینگ را تعریف کنند‪.‬‬

‫‪ .2‬خواص فزیکی ولدینگ را تشریح کنند‪.‬‬
‫‪ .3‬روش های ولدینگ را نام ببرند‪.‬‬
‫و‬ ‫‪ .‬انواع ولدینگ های حرارتی‪ ،‬حرارتی– میخانیکی‬
‫میخانیکی را نام ببرند‪.‬‬
‫‪ .5‬انواع اتصالیه های ولدینگ را توضیح دهند‪.‬‬
‫‪ .1‬ساختار اتصالیه های ولدینگ را تشریح کنند‪.‬‬

‫سواالت‌ارزشیابی‌تشخیصی‌‪:‬‬

‫تا‌به‌حال‌عملیه‌ولدینگ‌کاری‌را‌انجام‌داده‌اید؟‬ ‫‪.‬‬
‫ولدینگ‌کاری‌به‌کدام‌مقاصد‌اجرا‌می‌گردد؟‬ ‫‪.2‬‬
‫کدام‌نوع‌تجهیزات‌ولدینگ‌کاری‌را‌می‌شناسید‌نام‌ببرید؟‬ ‫‪.3‬‬
‫کدام‌نوع‌فلزات‌ولدینگ‌کاری‌شده‌می‌توانند؟‬ ‫‪.4‬‬
‫برای‌ترمیم‌کاری‌کدام‌قسمت‌های‌موتر‌از‌عملیه‌ولدینگ‌‬ ‫‪.5‬‬
‫کاری‌استفاده‌می‌شود‌؟‬
 ‫مقدمه‬

‫اتصال و پیوند دادن قطعات فلزی و ضرورت دست یابی به‬

‫شیوه های آسانتر در تولید و صنعت همیشه مانند یک مسّله‬
‫مهم مطرح بوده است و با تکامل نیازمندی های بشر هنر‬
‫اتصال و متصل نمودن قطعات نیز رو به تکامل نهاده است‪.‬‬

‫پیدایش فلزات و الیاژهای فلزی و تالش مستمر در یافتن راه‬

‫های اتصال آن ها موجب ابداع روش های مختلف شده اند که‬
‫از جمله اتصال توسط ولدینگ کاری می باشد‪.‬‬

‫در حال حاضر‪ ،‬صنعت ولدینگ کاری از نظر وسعت کار و تنوع‪،‬‬
‫باالترین درجه را در علم اتصال و برش قطعات فلزی و سایر‬
‫مواد صنعتی کسب نموده است‪ .‬انجنیران خطوط تولید صنایع‬
‫فلزی با بهره گیری از پروسه های مختلف و متنوع ولدینگ‬
‫کاری به باالتری سرعت و کیفیت الزم دست یافته اند‪ .‬در عین‬
‫حال وزن سبک اتصالیه ها و صرف هزینۀ هرچه کمتر از دیگر‬
‫دست آوردهای ولدینگ کاری می باشد‪.‬‬

‫ولدینگ کاری به طریقه آهنگری‪ ،‬ولدینگ کاری توسط شعله‪،‬‬

‫نخستین روش های شناخته شده به شمار می رود‪ .‬مصری ها‪،‬‬
‫یونانی ها‪ ،‬و روس ها برای ولدینگ کاری و لحیم کاری‬
‫فلزات قیمتی یا زود ذوب شونده از نوعی مشعل های ابتدایی‬
‫استفاده می کردند که در آنها از الکول یا مایع مشابه به‬
‫عنوان مواد حرارت زا کار می گرفته اند‪.‬‬

‫از قرن نوزدهم که کار اختراعات و اکتشافات رونق گرفت‪،‬‬

‫نوآوری و خالقیت در عرصه تکنالوژی ولدینگ کاری نیز ظهور‬
‫کرد و روش های مختلف ولدینگ کاری یکی پس از دیگری ابداع‬
‫گردید‪.‬‬

‫با استفاده از ولدینگ کاری می توان قطعات را به هم متصل‬

‫و یا سطح آن ها را پوشش داد‪.‬‬

‫یک ولدینگ عالی زمانی ممکن است که قطعات کار به نحوه‬

‫شایسته آماده شده و مراحل ولدینگ کاری با احتیاط کامل‬
‫رعایت شده باشد‪.‬‬

‫‪2‬‬
 ‫‪ 8.8‬تعریف ولدینگ‬

‫ولدینگ کاری عبارت است از اتصال دو و یا چند قطعه فلزی‬

‫و یا غیرفلزی به یکدیگر‪ ،‬که از اثر ذوب سطحی قطعات و‬
‫ترکیب مزاب صورت می گیرد‪.‬‬

‫در ولدینگ کاری فلزات‪ ،‬عوامل مختلفی مانند حرارت‪ ،‬فشار‪،‬‬

‫جنسیت و ترکیب قطعات تاثیرگذار می باشد‪ .‬بعد از انجماد‬
‫شدن مذاب‪ ،‬قطعات در محل اتصال به صورت یکپارچه در می‬
‫آیند‪ .‬به علت نیاز روز افزون صنایع گوناگون به انواع‬
‫اتصاالت از جمله ولدینگ کاری قطعات‪ ،‬انواع مختلف ولدینگ‬
‫کاری بنابر ضرورت به میان آمده است‪ .‬از جمله صنایعی که‬
‫از انواع مختلفی ولدینگ کاری در آنها استفاده می شود‪،‬‬
‫می توان از صنایع فلزی‪ ،‬اسکلیت بندی ساختمانها‪ ،‬صنایع‬
‫فضایی‪ ،‬کشتی سازی‪ ،‬صنعت موترسازی و غیره نام برد‪.‬‬

‫‪ 8.1‬خواص فزیکی ولدینگ ‪:‬‬

‫چون عملیه ولدینگ کاری باالی فلزات صورت می گیرد که‬

‫درنتجه عملیه ولدینگ کاری‪ ،‬لبه های دوقطعه ولدینگ شونده‬
‫ذوب گردیده و به واسطه مذاب ایجادشده از اثر ذوب شدن‬
‫الکترود با هم دیگر اتصال می یابند‪.‬‬

‫ماهیت فزیکی ولدینگ کاری عبارت از پروسۀ تکنالوژیکی‬

‫اتصال قطعات فلزی است که رابطه اتومی مالیکولی بین سطوح‬
‫تکه های کار ایجاد شده و به صورت دایمی با هم دیگر وصل‬
‫شوند‪.‬‬

‫از ولدینگ کاری برای اتصال قطعات هم جنس و غیرهمجنس و‬

‫الیاژهای آن ها‪ ،‬فلزبا غیرفلز(سرامیک‪ ،‬گرافیت‪ ،‬کربورند‬
‫و شیشه و غیره) و پالسماس استفاده می کنند‪ .‬ولدینگ کاری‬
‫قطعات با روش های مختلف صورت می گیرد که در بعضی از‬
‫حاالت ولدینگ را می توان به معنای اتصال تعبیر کرد‪ .‬مثأل‬
‫ولدینگ کاری توسط حرارت‪ ،‬ولدینگ کاری توسط تغیرشکل‬
‫پالستیکی و در اثر حرارت و تغیرشکل پالستیکی از جمله‬
‫متداولترین آن هااست‪ .‬به اساس ماهیت ترمودینامیکی پروسه‬
‫بسیار متداول اند و آن عبارت از پروسه ای اتصال جدا‬
‫ناشدنی و یک نواخت دو تکه کار در اثر تبادل پروسه ای‬
‫‪3‬‬
‫ترمودینامیکی و برگشت ناپذیر حرارتی و میخانیکی در نقطه‬
‫ای جوش است‪.‬‬

‫تشکیل اتصال یک نواخت دو تکه کار درعمل دشوار است و فلز‬

‫جسم سخت کرستالی است و درهنگام ولدینگ کاری یک سلسله‬
‫مشکالت پیش می آید‪ ،‬مانند درز و شکسته گی‪ ،‬اوکساید شدن‪،‬‬
‫تغیرشکل تکه کار‪ ،‬کاهش خواص میخانیکی فلزات در ناحیه‬
‫جوش وغیره‪ .‬آلوده بودن تکه کار و موجودیت قشر اوکساید‬
‫روی سطوح‪ ،‬تاثیرات منفی روی اتصالیه ولدینگ می گذارد‪.‬‬

‫برای ولدینگ کاری ضرورت است که تعداد بیشماری از اتوم‬

‫های فلزات با هم دیگر در یک فاصله ای بسیار کوچک نزدیک‬
‫ساخته شود تا رابطه اتومی برقرار نمایند‪.‬این نزدیکی‬
‫اتوم ها باعث استحکامیت و سختی فلزات در همان نقطه ای‬
‫جوش می شود‪ .‬اتوم های فلز در گره های شبکه کرستالی با‬
‫همدیگر محکم رابطه می گیرند و سخت می شوند‪ .‬درجه سختی و‬
‫انعطاف ناپذیری شبکه های کرستالی را می توان با حرارت‬
‫دادن کم ساخت‪ .‬به هر اندازه که درجه حرارت فلز بیشتر‬
‫شود به همان اندازه‪ ،‬فلز نرم ترشده و اتوم ها به سهولت‬
‫در آن بیجا می شوند‪ .‬با افزایش حرارت‪ ،‬فلز ذوب می شود و‬
‫از حالت جامد به حالت مایع تبدیل می شود و اتوم ها‬
‫شناور می شوند‪ .‬بنأ اتوم های دو فلز ذوب شده در ناحیه‬
‫مذاب‪ ،‬باهم زون مشترک را تشکیل می دهند که بعد از سرد‬
‫شدن شبکه کرستالی جدید تشکیل شده و با هم دیگر محکم می‬
‫چسبند‪ .‬روش های دیگر اتصال دو فلز نیز وجود دارند‪،‬‬
‫مانند ولدینگ کاری توسط فشار‪.‬‬

‫در ولدینگ کاری توسط فشار‪ ،‬اتوم ها تحت فشار بیجا شده و‬
‫با همدیگر رابطه برقرار می نمایند‪ .‬پس ولدینگ کاری در‬
‫اثر ذوب و ولدینگ کاری در اثر فشار‪ ،‬دو اصل متداول مهم‬
‫برای بسیاری از روش های ولدینگ کاری مانند یک پروسه‬
‫شناخته شده است‪ .‬در حال حاضر در تولیدات عصری و اقتصاد‬
‫ملی به صورت بسیار وسیع و گسترده از انواع ولدینگ کاری‬
‫استفاده می گردد‪.‬‬

‫‪ 8.9‬روش های ولدینگ‬

‫روش های ولدینگ کاری در ارتباط به وضعیت قرار گرفتن و‬

‫موقعیت درزهای وصل شونده قطعات نام گذاری می شوند‪.‬‬

‫‪4‬‬
‫بهترین روش ولدینگ کاری‪ ،‬روش سطحی است‪ .‬در هنگام‬
‫ولدینگ اکثرأ کوشش می شود تا محل ولدینگ کاری تکه های‬
‫کار با استفاده از وضعیت دهنده ها‪ ،‬درحالتی قرار گیرد‬
‫که اجرای عملیه ولدینگ کاری در حالت سطحی امکان‬
‫پذیرباشد‪ ،‬اما با وجود این هم در هنگام اتصال دادن‬
‫اجزای ساختمان های فوالدی‪ ،‬کشتی ها‪ ،‬وسایط نقلیه موتری و‬
‫دیگر محصوالت فلزی در کارخانه های صنعتی فلز‪ ،‬امکان‬
‫ولدینگ کاری تمام اتصاالت به روش سطحی میسر نمی باشد و‬
‫ضرورت می شود تا عملیه ولدینگ کاری اتصاالت به روش های‬
‫مختلف صورت گیرد‪ .‬به این دلیل یک ولدینگ کار باید مهارت‬
‫کافی در اجرای عملیه ولدینگ کاری در روش های مختلف را‬
‫داشته باشد و قطعات را در وضعیت های مختلف ولدینگ کاری‬
‫نموده بتواند‪.‬‬

‫وضعیت و موقعیت های قطعات در هنگام ولدینگ کاری مانند‪:‬‬

‫و باالی‬ ‫‪ ،‬عمودی‬ ‫‪ ،‬افقی‬ ‫سطحی ( تخت )‬
‫‪ ،‬به ترتیب دارای شماره های ‪ 1‬تا ‪ 4‬نام گذاری‬ ‫سر‬
‫شده اند‪.‬‬

‫و ولدینگ کاری‬ ‫ولدینگ کاری عمودی رو به باال را‬

‫گویند‪.‬‬ ‫سرازیر را‬

‫همچنین در روش های سطحی‪ ،‬افقی و باالی سر‪ ،‬روش های‬

‫جداگانه نیز تعین شده است که قرار ذیل می باشند‪:‬‬

‫یعنی جهت پیشروی ولدینگ کاری از چپ به‬

‫راست‪.‬‬

‫یعنی جهت پیشروی ولدینگ کاری از راست به‬

‫چپ‪.‬‬

‫ولدینگ کاری که در جری های ایجادشده بین دوقطعه و یا‬

‫در فاصله درز بین دوقطعه اجرا می شود به نام‬
‫مشخص می گردد‪ .‬وقتی این‬ ‫یاد شده و با حرف‬
‫نوع ولدینگ کاری در وضعیت های مختلف اجرا می شود از ‪1‬‬
‫نام گذاری می شوند‪( .‬شکل ‪) -‬‬ ‫تا‬

‫‪5‬‬
 ‫(در حالت تخت )‬ ‫𝑮𝟏‬

‫( در حالت افقی)‬ ‫𝑮𝟐‬

‫( در حالت سقفی )‬ ‫𝑮𝟒‬

‫( در حالت عمودی)‬ ‫𝑮𝟑‬
‫شکل‌ ‪‌ -‬ولدینگ‌کاری‌جری‌ها‌در‌وضعیت‌های‌مختلف‬

‫ولدینگ ماهیچه ای ‪ Fillet weld‬هم شامل یک یا چند بخیه‬

‫ولدینگ است که در زاویه ای بین دوقطعه عمود قرارگرفته‬
‫باالی هم صورت می گیرد‪ ،‬نیاز به آماده سازی قبلی(پخ زدن)‬
‫نداشته‪ ،‬اقتصادی تر است و با حرف ‪ F‬مشخص می گردد‪ ،‬این‬
‫روش هم در وضعیت های مختلف از ‪ F‬تا ‪ F‬نام گذاری می‬
‫شوند‪ .‬مطابق شکل ( ‪)2-‬‬
 ‫در حالت تخت‬
‫در حالت افقی‬

‫در حالت سقفی‬

‫در حالت عمودی‬

‫شکل ‪‌2-‬ولدینگ‌کاری‌ماهیچه‌یی‌در‌وضعیت‌های‌مختلف‬

‫مطابق شکل ( ‪ )3-‬اگراتصال دو نل به صورت رو در رو (سر به‬

‫سر) بوده و امکان حرک دورانی نل درهنگام ولدینگ کاری‬
‫‪ 1‬مشخص می شود و‬ ‫وجود داشته باشد‪ ،‬این روش به حرف‬
‫ناحیه ذوب همواره در قسمت باالیی نل قرار دارد‪.‬‬

‫هرگاه در اتصال رو در رو(سربه سر)‪ ،‬نل در حالت عمودی‬

‫بوده و حرکت دورانی نل هم امکان نداشته باشد‪ ،‬ولدینگ‬
‫کاری افقی پنداشته شده و به حرف ‪ 2G‬مشخص می شود‪.‬‬

‫اتصال قطعات نل مانند یا پروفیل ها که حالت گردشی‬

‫نداشته و به صورت افقی یا با تغییر زاویه ثابت باشد‪،‬‬
‫این روش به حرف ‪ 5G‬مشخص می گردد‪.‬‬
 ‫شکل‌ ‪‌3-‬ولدینگ‌کاری‌نل‌ها‌در‌حالت‌های‌مختلف‬

‫‪ 4‬به هم اتصال داده‬ ‫اگرقطعات نل مانند تحت زاویه‬

‫شود و امکان گردش هم وجود نداشته باشد‪ ،‬این روش ولدینگ‬
‫مشخص می گردد‪.‬‬ ‫به حرف‬

‫اتصال نل به نل که نل ها داخل یکدیگر قرار گرفته و به‬

‫مشخص می شود و‬ ‫دلیل اجرای ولدینگ ماهیچه ای با حرف‬
‫‪ 4‬مشخص می گردد‪ .‬به شکل ( ‪) -‬‬ ‫شماره آنها براساس ‪ 1‬تا‬
‫توجه شود‪.‬‬

‫شکل‌ ‪‌4-‬ولدینگ‌کاری‌نل‌ها‌در‌داخل‌یکدیگر‌به‌شکل‌ماهیچه‌ای‬

‫با‬ ‫و‬ ‫وضعیت های ولدینگ کاری در استندرد های‬

‫مشخص شده اند‪ .‬دایره‬ ‫تا‬ ‫و به ترتیب از‬ ‫حرف‬
‫توسط قطرهای چهارگانه تقسیم شده است چنانچه شعاع های‬
‫ترسیم شده از خط مرکزی ناحیه ولدینگ شده عبــور کند‬
‫تعیین کننده وضعیت بوده با حروف تعین شده در شکل ( ‪)5-‬‬
‫مشخص می شوند‪.‬‬

‫شکل‌ ‪‌‌5-‬وضعیت‌های‌ولدینگ‌کاری‌در‌استندرد‌های‌‪ DIN‬و ‪ISO‬‬

‫وروش‬ ‫دراین استنـدرد روش ولدینــگ عمـودی سرباال را‬

‫نامیده اند‪.‬‬ ‫ولد ینگ عمودی سرازیر را‬

‫‪ 8.1‬انواع ولدینگ ‪:‬‬

‫نظر به انرژی مورد استفاده در ولدینگ کاری‪ ،‬سه روش‬

‫وجود دارد‪:‬‬

‫حرارتی‪ ،‬حرارتی – میخانیکی‪ ،‬میخانیکی‪.‬‬

‫ولدینگ حرارتی ‪Thermal Welding‬‬

‫در ولدینگ کاری حرارتی‪ ،‬فلزات توسط حرارت ذوب شده و‬

‫رابطه بین دو فلز از اثر حرارت و تشکیل نقطه جوش ایجاد‬
‫می شود‪.‬‬
‫اساسی ترین نوع ولدینگ کاری حرارتی عبارت اند از قوس‬
‫برقی‪ ،‬گازی‪ ،‬الکترونی‪ -‬تشعشی‪ ،‬پالزمایی‪ ،‬الیزری و ترمیتی‪.‬‬
‫هریک از این های به طور خالصه تشریح می گردد‪:‬‬

‫‪ -‬ولدینگ کاری قوس برقی ‪ :‬ولدینگ کاری برقی برای‬

‫ایجاد خط اتصال ولدینگ در تکه های کار استفاده می‬
‫شود‪ .‬قوس برقی بین انود و کتود ایجاد می شود‪.‬‬
‫ولدینگ کاری را می توان به وسیله دست انجام داد و‬
‫یا این که پروسه ولدینگ کاری را میخانیزه و‬
‫اتوماتیزه نمود‪ .‬ولدینگ کاری میخانیزه شده و یا‬
‫اتومات تحت قشرفلوس و در محیط گازات اجرا می شود‪.‬‬
‫‪ -2‬ولدینگ گازی ‪ :‬استفاده از گازها برای ولدینگ کاری‬
‫در صنایع مختلف ساخت و تولید به طور گسترده ای‬
‫کاربرد دارد‪ .‬از جمله این صنایع می توان به ولدینگ‬
‫کاری و برشکاری اشاره کرد‪ .‬در این حالت گاز می‬
‫تواند به عنوان عامل تولید حرارت یا محافظ جوش به‬
‫کار رود‪ .‬در ولدینگ کاری گازی‪ ،‬از حرارت ناشی از‬
‫سوختن‪ ،‬برای ذوب لبه قطعات اتصال یا ذوب سیم جوش‪،‬‬
‫استفاده می شود‪.‬‬
‫‪ -3‬الکترونی – تشعشی ‪ :‬در این روش‪ ،‬ولدینگ کاری در خأل‬
‫و حجره های مخصوص صورت می گیرد‪ .‬در حجره های مخصوص‬
‫‪ 1‬ایجاد شده و حرارت در‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ ،‬خأل در حدود‬
‫ناحیه ولدینگ از اثر بمباردمان سیل الکترون ها با‬
‫سرعت فوق العاده با ولتاژ بلند ایجاد می شود‪ .‬توان‬
‫است‪ .‬در این دستگاه‬ ‫این دستگاه ها در حدود‬
‫ها‪ ،‬انود عبارت از همان تکه کار بوده‪ ،‬و کتود عبارت‬
‫حرارت‬ ‫از رشته ولفرامی اسپرالی می باشد که تا‬
‫می گیرد‪.‬‬
‫‪ -‬پالزمایی ‪ :‬در این طریقه‪ ،‬ذوب فلز توسط انرژی پالزما‬
‫‪ 1‬دارد‪.‬‬ ‫صورت می گیرد که حرارت‬
‫‪ -5‬الیزری ‪ :‬در این طریقه به اساس انرژی فوتو الکترونی‬
‫ولدینگ کاری صورت می گیرد‪ .‬برای ایجاد الیزر از‬
‫دستگاه مخصوص استفاده می گردد‪.‬‬
‫‪ -1‬ترمیتی ‪ :‬در این نوع ولدینگ کاری حرارت در اثر‬
‫تعامل پودر های اوکساید المونیم و آهن ایجاد می‬
‫شود‪ .‬تکه کار در ظرف مخصوص ناسوز گذاشته شده و از‬
‫طریق مجرا پودر ترمیتی ریختانده می شود‪ .‬در اثر‬
‫شعله ورشدن ترمیت (حرارت)‪ ،‬فلز ذوب می گردد‪ .‬بعد از‬
‫سردشدن‪ ،‬تکه کار را صاف کاری می کنند‪.‬‬

‫‪ 8.1.1‬ولدینگ حرارتی – میخانیکی‬

‫در این نوع ولدینگ کاری‪ ،‬انرژی حرارتی و فشار میخانیکی‬

‫همزمان استفاده می شود‪ .‬مانند تماسی (کانتکتی)‪،‬‬
‫دیفوزیونی و گاز پرسی‪ .‬در مورد هریک معلومات مختصر‬
‫ارائیه می گردد‪:‬‬

‫‪ -‬ولدینگ کاری تماسی ‪ :‬در این طریقه‪ ،‬فشار روی دو تکه‬

‫کار ایجاد می شود و بعد از طریق تماس‪ ،‬جریان قوی‬
‫برق عبور داده می شود که در نتیجه فلزات اتصال‬
‫یابنده ذوب شده و با همدیگر می چسبند‪.‬‬
‫‪ -2‬دیفوزیونی ‪ :‬در این طریقه‪ ،‬رابطه ای بین االتومی در‬
‫نقطه ای تماس دو تکه کار در یک مدت طوالنی با تغیر‬
‫شکل کوچک ایجاد می شود‪.‬‬

‫‪ 8.1.9‬ولدینگ میخانیکی‬

‫در این نوع ولدینگ کاری از انرژی میخانیکی و فشار با‬

‫تغییر شکل پالستیکی استفاده می شود و بدون حرارت دادن از‬
‫منبع خارجی مانند ولدینگ کاری سرد‪ ،‬انفجاری‪ ،‬التراسوند‬
‫و اصطکاکی می باشد‪ .‬در مورد هریک طور خالصه شرح داده می‬
‫شود‪:‬‬

‫‪ -‬ولدینگ کاری سرد‪ :‬در این طریقه‪ ،‬تکه های کار در اثر‬
‫فشار زیاد و تغیرشکل پالستیکی‪ ،‬بدون دادن حرارت از‬
‫منبع خارجی با هم دیگر می چسبند‪.‬‬
‫‪ -2‬ولدینگ کاری التراسوند ‪ :‬در این طریقه‪ ،‬التـراسوند‬
‫) توسط دستگاه های مخصوص با فریکانس بلند‬ ‫(‬
‫) ایجاد می شود‪ .‬در اثر ایجاد‬ ‫(باالتر از‬
‫فشار بسیار کم‪ ،‬تکه های کار با هم دیگر وصل می‬
‫شوند‪.‬‬
‫‪ -3‬ولدینگ اصطکاکی ‪ :‬در این طریقه‪ ،‬در اثر مالیدن دو‬
‫تکه کار به هم‪ ،‬توسط دستگاه های مخصوص‪ ،‬در نقطه‬
‫تماس حرارت ایجاد شده و تکه های کار را با هم دیگر‬
‫وصل می نمایند‪.‬‬

‫‪ 8.1‬اتصالیه های ولدینگ‬

‫در ولدینگ کاری انتخاب نوع اتصالیه و روش اجرای آن‬

‫بسیار مهم است‪ .‬انتخاب یک روش اتصال نا مناسب باعث ضایع‬
‫شدن انرژی‪ ،‬مواد اولیه‪ ،‬سیخ ولدینگ و نیز زمان می گردد‪.‬‬
‫از این سبب برای اتصال مناسب لبه های قطعات باید از‬
‫فورم مناسب پخ (نات) استفاده کرد‪.‬‬

‫انواع مختلف پخ ها به منظور اجرای ولدینگ کاری‬

‫مناسب در تمام سطح تماس دو قطعه با یکدیگر ایجاد می‬
‫شوند‪ .‬هدف اصلی در اجرای پخ در لبه قطعات‪ ،‬دسترسی به‬
‫ریشه درز ولدینگ از طریق سیخ ولدینگ می باشد‪ .‬از پخ ها‬
‫بیشتر برای اتصال قطعات ضخیم که باید به صورت لب به لب‬
‫ولدینگ شوند استفاده می شود(شکل ‪ ،)1-‬اما در بعضی شرایط‬
‫برای سایر حالت های اتصال دو قطعه به یکدیگر نیز ممکن‬
‫است‪ ،‬به کار روند‪.‬‬

‫شکل ‪ 6 – 8‬کاربرد پخ در اتصال قطعات‬

‫ضخیم به صورت لب به لب‬

‫(‬ ‫‪ 8.1.8‬اتصال لب به لب )‬

‫باشد‪ ،‬ولدینگ‬ ‫در این حالت اگر ضخامت قطعات کمتر از‬
‫کاری بدون پخ زدن لبه ها صورت می گیرد(شکل ‪ .)1-‬برای‬
‫می توان انواع پخ را به کار‬ ‫ضخامت های زیاد تر از‬
‫برد‪.‬‬

‫‪2‬‬
 ‫(شکل ‪ )7 - 8‬اتصال لب به لب قطعات بدون پخ زدن‬

‫انواع پخ هایی که بیـشتـــر در ولدینــگ کاری و اتصال‬

‫لب به لب قابل استفـاده می باشند‪ ،‬در جدول – نشان داده‬
‫شده اند‪.‬‬

‫‪3‬‬
 ‫نمایش انواع اتصالیه های لب به لب‬ ‫‪-‬‬ ‫جدول‬

‫روش اجرای اتصال‬ ‫شکل اتصال‬ ‫نوع اتصال‬

‫لب به لب بدون پخ‬

‫(با ریشه باز)‬

‫لب به لب با پخ یکطرفه‬

‫لب به لب با پخ دوطرفه‬

‫(‪ V‬مانند)‬

‫لب به لب با پخ دوبل یک‬

‫طرفه‬

‫(‪ K‬مانند)‬

‫لب به لب با پخ دوبل‬
‫دوطرفه (‪ X‬مانند)‬

‫لب به لبت با پخ الله ای‬

‫یکطرفه ( ‪ U‬مانند )‬

‫‪4‬‬
 ‫نمایش انواع اتصالیه های لب به لب‬ ‫جدول ‪-2‬‬

‫شکل اتصال‬
‫روش اجرای اتصال‬ ‫نوع اتصال‬

‫لب به لب با پخ الله‬
‫ای دوطرفه‬
‫(‪ X‬مانند)‬

‫لب به لب با پخ نیم‬
‫الله ای یکطرفه‬
‫(‪ J‬مانند)‬

‫لب به لب با پخ نیم‬
‫الله ای دوطرفه‬
‫(‪ K‬مانند)‬

‫‪ 8.1.1‬اتصال سر به سر‬

‫این نوع اتصال ضرورت به آماده سازی قبلی یا پخ زدن‬

‫ندارد‪ .‬به صورت یکطرفه یا دوطرفه قابل اجرا می باشد‪.‬‬
‫شکل ( –‪)3‬‬

‫شکل ‪ 1 – 8‬اتصال سر به سر قطعات به صورت یکطرفه و دو طرفه‬

‫‪5‬‬
 ‫‪ 8.1.9‬اتصال زاویه خارجی (گوشه)‬

‫این نوع اتصال نیز به آماده سازی لبه نیازی ندارد و به‬
‫سه شکل قابل اجرا است‪(.‬شکل ‪)9-‬‬

‫‪b‬‬ ‫‪c‬‬
‫‪a‬‬

‫شکل ‪ 3 – 8‬اتصال زاویه خارجی قطعات در سه حالت مختلف‬

‫یک تکه کار ولدینگ شده به شکل گوشه ای و همچنان طرز‬

‫قرار گرفتن سیخ ولدینگ هنگام عملیه در شکل –‪ 2‬نشان‬
‫داده شده است‪.‬‬

‫شکل ‪ 80 – 8‬نمایش اتصال گوشه یی قطعات و طرز قرارگرفتن سیخ ولدینگ‬

 ‫‪ 8.1.1‬اتصال ‪ T‬شکل‬

‫یکی از روش های اتصال قطعات است که کاربرد زیادی در‬

‫صنایع گوناگون فلزی دارد‪ .‬این نوع اتصال می تواند بدون‬
‫پخ و یا به شکل پخ دار صورت گیرد(شکل – )‪.‬‬

‫شکل ‪ 88 – 8‬نمایش اتصال قطعات به طور ‪ T‬شکل‬

‫شکل اتصال و روش اجرای ولدینگ در اتصال ‪ T‬شکل در جدول‬

‫–‪ 2‬نمایش داده شده است‪.‬‬

‫‪ 2-‬شکل اتصال و روش اجرای ولدینگ در اتصال ‪ T‬شکل‬ ‫جدول‬

‫روش اجرای ولدینگ‬ ‫شکل اتصال‬ ‫نوع اتصال‬

‫اتصال ‪ T‬شکل‬
‫بدون پخ‬
‫یکطرفه و دو‬
‫طرفه‬

‫اتصال ‪ T‬شکل‬
‫با پخ یکطرفه‬

‫اتصال ‪ T‬شکل‬
‫با پخ دوطرفه‬

‫اتصال ‪ T‬شکل‬
‫با پخ ‪J‬‬

‫یکطرفه‬

‫اتصال ‪ T‬شکل‬
‫با پخ ‪J‬‬

‫دوطرفه‬
 ‫‪ 8.6‬ساختار اتصالیه های ولدینگ ‪:‬‬

‫با هم دیگر‬ ‫دو قطعه ای که‬

‫کاری اتصال‬ ‫از طریق ولدینگ‬
‫ساختاری می‬ ‫می یابند دارای‬
‫( ‪ ) 2-‬نشان‬ ‫باشند که در شکل‬
‫داده شده است‪.‬‬

‫شکل ‪ 82 – 8‬ساختار اتصالیه های ولدینگ‬

‫قسمت های مختلف یک اتصالیه‬

‫ولدینگ درشکل( ‪ ) 3-‬نشان داده‬
‫شده است ‪:‬‬

‫‪ -‬فاصله ریشه‬
‫‪ -2‬سطح ریشه‬
‫‪ -3‬سطح جر‬
‫‪ -‬زاویه پخ‬
‫‪ -5‬زاویه جر‬
‫‪ -1‬ضخامت قطعه‬

‫شکل ‪ 89 – 8‬نمایش قسمت های مختلف یک‬

‫اتصالیه ولدینگ‬

‫در اتصالیه های‬ ‫با چند نوع از عالیم اختصاری پخ ها‬

‫ولدینگی آشنا می شویم(شکل – )‪.‬‬
 ‫شکل ‪ 84 – 8‬عالیم اختصاری پخ ها در اتصالیه های ولدینگی‬

‫‪ 8.1‬فعالیت عملی داخل ورکشاپ ‪:‬‬

‫به منظور پخ زدن لبه های تکه های کار مراحل ذیل را عملی‬
‫نمائید‪:‬‬

‫‪ .‬خود را با لباس کار آماده سازید‪.‬‬

‫‪ .2‬از اصول و مقررات ورکشاپ خود را آگاه سازید‪.‬‬
‫‪ .3‬با رهنمایی استاد تکه های کار را انتخاب نمائید‪.‬‬
‫‪ .‬نظر به امکانات ورکشاپ‪ ،‬تجهیزات‪ ،‬افزار و وسایل‬
‫کار را آماده نمائید‪.‬‬
‫‪ .5‬با درنظرداشت رهنمود جدول های ‪ -‬و ‪ 2-‬و کسب‬
‫هدایت از استاد‪ ،‬لبه های تکه های کار را به اشکال‬
‫مختلف پخ زده و برای عملیه ولدینگ کاری آماده‬
‫نمائید‪.‬‬
‫‪ .1‬کارهای انجام شده را تحت نظر استاد‪ ،‬بررسی نمائید‪.‬‬
‫‪ .1‬تجهیزات‪،‬افزار و وسایل کار را دوباره در جاهای‬
‫قبلی آن ها قرار دهید‪.‬‬
‫ّل تسلیم دهید‪.‬‬
‫‪ .3‬تکه های کار تکمیل شده را به شخص مسو‬
‫‪ .9‬محل کار را پاک کاری نمائید‪.‬‬
‫دستان تانرا با آب و صابون بشوئید‪.‬‬ ‫‪. 2‬‬
‫لباس کار را به جای معین آن قرار دهید‪.‬‬ ‫‪.‬‬

‫‪2‬‬
 ‫خالصه‌فصل‬

‫ولدینگ کاری عبارت است از اتصال دو و یا چند قطعه فلزی‬

‫و یا غیرفلزی به یکدیگر‪ ،‬که از اثر ذوب سطحی قطعات و‬
‫ترکیب مزاب صورت می گیرد‪.‬‬

‫ماهیت فزیکی ولدینگ کاری عبارت از پروسۀ تکنالوژیکی‬

‫اتصال قطعات فلزی است که رابطه اتومی مالیکولی بین سطوح‬
‫تکه های کار ایجاد شده و به صورت دایمی با هم دیگر وصل‬
‫شوند‪.‬‬

‫از ولدینگ کاری برای اتصال قطعات هم جنس و غیرهمجنس و‬

‫الیاژهای آن ها‪ ،‬فلزبا غیرفلز (سرامیک‪ ،‬گرافیت‪ ،‬کربورند‬
‫و شیشه و غیره) و پالسماس استفاده می کنند‪.‬‬

‫روش های ولدینگ کاری در ارتباط به وضعیت قرار گرفتن و‬

‫موقعیت درزهای وصل شونده قطعات نام گذاری می شوند‪.‬‬

‫در ولدینگ کاری حرارتی‪ ،‬فلزات توسط حرارت ذوب شده و‬

‫رابطه بین دو فلز از اثر حرارت و تشکیل نقطه جوش ایجاد‬
‫می شود‪.‬مانند ولدینگ قوس برقی‪ ،‬گازی‪ ،‬الکترونی‪ -‬تشعشی‪،‬‬
‫پالزمایی‪ ،‬الیزری و ترمیتی‪.‬‬

‫در ولدینگ کاری حرارتی ‪ -‬میخانیکی ‪ ،‬انرژی حرارتی و‬

‫فـشار میـخانیکی همـزمان استـفاده می شود‪ .‬مانند تماسی‬
‫( کانتکتی ) ‪ ،‬دیفوزیونی و گاز پرسی‪.‬‬

‫در ولدینگ کاری میخانیکی از انرژی میخانیکی و فشار با‬

‫تغییر شکل پالستیکی استفاده می شود و بدون حرارت دادن از‬
‫منبع خارجی مانند ولدینگ کاری سرد‪ ،‬انفجاری‪ ،‬التراسوند‬
‫و اصطکاکی می باشد‪.‬‬

‫‪2‬‬
 ‫سواالت فصل اول ‪:‬‬

‫‪ .8‬ولدینگ کاری را تعریف نمائید؟‬

‫‪ .1‬در مورد خواص فزیکی ولدینگ معلومات دهید؟‬
‫‪ .9‬روش های ولدینگ کاری را توضیح نمائید ؟‬
‫‪ .1‬ولدینگ حرارتی به کدام نوع ولدینگ ها گفته می شود؟‬
‫‪ .1‬ولدینگ میخانیکی چی نوع ولدینگ می باشد؟‬
‫‪ .6‬ولدینگ حرارتی – میخانیکی را تشریح نمائید؟‬
‫‪ .1‬چند نوع اتصالیه ولدینگ را می شناسید در مورد‬
‫معلومات دهید؟‬
‫‪ .1‬در این نوع ولدینگ کاری‪ ،‬انرژی حرارتی و فشار‬
‫میخانیکی همزمان استفاده می شود‪ ،‬کدام نوع ولدینگ‬
‫کاری است؟‬

‫ج) حرارتی میخانیکی‬ ‫ب ) میخانیکی‬ ‫الف)حرارتی‬

‫‪ .9‬در این نوع ولدینگ‪ ،‬فلزات توسط حرارت ذوب شده و‬

‫رابطه بین دو فلز از اثر حرارت و تشکیل نقطه جوش‬
‫ایجاد می شود‪ ،‬کدام نوع ولدینگ است؟‬

‫ج) حرارتی میخانیکی‬ ‫ب ) میخانیکی‬ ‫الف)حرارتی‬

‫قسمت های مختلف یک اتصالیه ولدینگ را در شکل‬ ‫‪.81‬‬

‫نشان داده و نام آنها را بنویسید؟‬

‫‪22‬‬
 ‫فصل دوم‬

‫ولدینگ برقی‬

‫هدف‌کلی‌‪:‬‬

‫آشنایی‌با‌ولدینگ‌برقی‌‬

‫اهداف آموزشی‪ :‬محصلین در پایان این فصل قادر خواهند‬

‫بود‪:‬‬

‫‪ .‬ولدینگ برقی را تعریف کنند‪.‬‬

‫‪ .2‬مراحل تشکیل قوس برقی را توضیح دهند‪.‬‬
‫‪ .3‬انواع الکترود ها را نام ببرند‪.‬‬
‫‪ .‬رژیم ولدینگ را توضیح دهند‪.‬‬
‫‪ .5‬تجهیزات ولدینگ دستی را تشریح کنند‪.‬‬
‫‪ .1‬ولدینگ قوس برقی را در ورکشاپ انجام دهند‪.‬‬

‫سواالت‌ارزشیابی‌تشخیصی‌‪:‬‬

‫‪.‬آیا‌در‌مورد‌ولدینگ‌کاری‌برقی‌معلوماتی‌دارید؟‬

‫‪.2‬ولدینگ‌کاری‌برقی‌به‌کدام‌مقاصد‌اجرا‌می‌گردد؟‬

‫‪.3‬محصوالت‌که‌توسط‌ولدینگ‌برقی‌ساخته‌می‌شوند‪‌،‬می‌‬
‫شناسید؟‬

‫‪.4‬کدام‌نوع‌تجهیزات‌ولدینگ‌دستی‌را‌می‌شناسید؟‬

‫‪.5‬تا‌بحال‌ولدینگ‌کاری‌برقی‌را‌انجام‌داده‌اید‌؟‬

‫‪23‬‬
 ‫مقدمه‬

‫ولدینگ برقی یک نوع ولدینگ ذوبی است که لبه های قطعات‬

‫ولدینگ شونده در اثر حرارت قوس برقی ذوب شده و مذاب لبه‬
‫های قطعات به کمک مذاب حاصل شده از ذوب الکترود(سیخ‬
‫ولدینگ) با هم مخلوط شده و سپس منجمد شده و قطعات به هم‬
‫جوش می خورند‪.‬‬

‫در این روش به دلیل روپوش الکترود امکان ولدینگ کاری‬

‫اتومات وجود ندارد و همیشه از روش دستی استفاده می شود‪.‬‬

‫از طرفی هم به دلیل قابلیت های زیاد از جمله حمل و نقل‬

‫راحت‪ ،‬امکان استفاده از کیبل های با طول زیاد درصورت‬
‫ضرورت و استفاده از الکترودهای متنوع از نظر الیاژ در‬
‫عرصه ساخت و ترمیمات به کار گرفته می شود‪.‬همچنین به‬
‫دلیل پایداری قوس برقی و امکان ولدینگ کاری در هوای‬
‫آزاد و در ارتفاعات‪ ،‬امروزه درساخت ساختمان های فوالدی‪،‬‬
‫پل های فلزی‪ ،‬کشتی سازی‪ ،‬دروازه های بندهای آب وبرق‪،‬‬
‫مخزن های تحت فشار‪ ،‬ولدینگ کاری پایپ الین های نفت وگاز‬
‫و سایر تاسیسات نفتی و غیره کاربرد فراوان دارد‪.‬‬

‫ولدینگ کاری با قوس برقی و استفاده از خاصیت حرارتی‬

‫جریان برق در اتصاالت فلزی با وجود اینکه چندین دهه قبل‬
‫شناخته شده بود‪ ،‬کاربرد نداشت‪ .‬سرانجام دانشمندان روس‬
‫به نام " ن‪ .‬برنادوس " این پدیده را کشف کرده و در سال‬
‫‪ 331‬میالدی توانست ولدینگ کاری با قوس برقی و الکترود‬
‫ذغالی را اختراع کند‪ .‬در سال ‪ 39‬یک امریــکایی به نام‬
‫" کوفیسن " توانست به جای الکترود ذغالی از الکترود‬
‫فلزی استفاده کند و این روش را به نام خود به ثبت‬
‫برساند‪.‬‬

‫‪ 1.8‬تعریف قوس برقی‬

‫قوس برقی بر اثر حرکت الکترون ها در فاصله بین نوک‬

‫الکترود و قطعه کار تشکیل می شود و حرارت درحدود‬
‫( را به وجود می آورد‪.‬‬ ‫)‬

‫‪24‬‬
 ‫‪ 1.1‬مراحل تشکیل قوس برقی‬

‫پروسه تشکیل قوس برقی عمومأ از سه مرحله تشکیل می شود‪:‬‬

‫‪ -‬تماس کوتاه مدت الکترود با تکه کار‪.‬‬

‫‪ -2‬دور نمودن الکترود در یک فاصله از تکه کار‬
‫‪ -3‬تشکیل قوس برقی استقرار یافته بین الکترود و تکه‬
‫کار‪.‬‬

‫قوس برقی در اثر تخلیه بار الکتریکی در فاصله هوایی بین‬

‫دوقطب جریان به وجود می آید که با نور وحرارت همراه‬
‫است‪ .‬در حقیقت اگر دو قطب جریان یا الکترود و قطعه کار‬
‫را به هم تماس داده و سپس در فاصله کمی از یکدیگر قرار‬
‫گیرند‪ ،‬به خاطر فشار الکتریکی الکترون ها از قطب منفی‬
‫به قطب مثبت پرش کرده و جرقه های اولیه ایجاد می شود‪.‬‬
‫این جرقه ها موجب یونیزه شدن گاز بین دو قطب می شود‪.‬‬
‫الکترون های جریان برق از فاصله هوایی بین آن دو قطب‬
‫عبور می کنند‪ .‬این عمل باعث گرم شدن نوک الکترود می شود‬
‫و الکترون های آزاد داخل الکترود میل به خروج می کنند‪.‬‬
‫همچنین با توجه به اینکه آیون ها و الکترون ها سریعأ به‬
‫طرف قطب های مختلف خود در قوس حرکت می کنند و با برخورد‬
‫الکترون ها با اتوم های گاز موجود بین دوقطب جریان‪،‬‬
‫موجب افزایش یونیزاسیون و پایداری قوس می گردد‪(.‬شکل‪) -2‬‬

‫شکل ‪ 8 – 2‬نمایش قوس برقی هنگام ولدینگ کاری‬

‫برای ایجاد قوس برقی توسط الکترود روپوش دار(سیخ ولدینگ‬

‫برقی) ابتدا الکترود را به تکه کار تماس داده و به‬
‫آرامی تا فاصله چند ملی متری ازتکه کار دور می کنیم یا‬
‫مانند نول زدن پرنده گان‪ ،‬با الکترود به تکه کار ضربه‬
‫‪25‬‬
‫زده و دوباره الکترود را از تکه کار دور می سازیم تا‬
‫قوس برقی تشکیل شود(شکل‪)2-2‬‬

‫شکل ‪ 2 - 2‬ایجاد قوس برقی با باال و پائین بردن‬

‫الکترود‬

‫‪ 2 3‬انواع الکترود ها‬

‫‪ 2 3‬تعریف الکترود‪ :‬الکترود عبارت از یک میله فلزی یا‬

‫گرافیتی می باشد که جریان برق از آن عبور می کند‪.‬‬

‫یک تعداد از الکترود ها ذوب نمی شوند مثل الکترود های‬

‫مسی (ولدینگ مقاومتی یا نقطه جوش)‪ ،‬در ولدینگ کاری‬
‫همچنان الکترودهای تنگستن (ولفرام) فقط قوس ایجاد کرده‬
‫و خود ذوب نمی شوند‪.‬الکترود های ذغالی در برش کاری و جر‬
‫زنی هم مصرف ناشدنی است اما تعدادی دیگر الکترودها ذوب‬
‫شده و فلزجوش را به وجود می آورند‪ .‬مهمترین این نوع‬
‫الکترودها در شکل ‪ 3-2‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫شکل ‪ 9 – 2‬انواع الکترود ( سیخ ولدینگ)‬

‫‪2‬‬
 ‫‪ 2 3 2‬تقسیم بندی الکترودها از نظر ذوب‪:‬‬
‫‪ .‬ذوب شونده‪:‬‬
‫( (ولدینگ کاری با قوس برقی‬ ‫)‬
‫و الکترود فلزی با محافظت گاز)‬
‫( (ولدینگ کاری با قوس‬ ‫)‬
‫برقی و الکترود روپوش دار)‬

‫‪ .2‬غیرذوب شونده‪:‬‬

‫ولدینگ مقاومتی‬

‫تقسیم بندی الکترودهای ذوب شونده‪:‬‬

‫‪.‬روپوش دار ‪:‬‬

‫‪ ،‬زیرپودری‪.‬‬ ‫‪.2‬بدون روپوش ‪:‬‬

‫‪ .3‬توپودری ‪:‬‬
‫بیشتر از همه الکترودهای روپوش دار مورد استفاده قرار‬
‫می گیرند‪.‬‬

‫الکترودهای روپوش دار‪:‬‬

‫الکترودهای روپوش دار از دوقسمت فلزی و روپوش تشکیل‬

‫شده است‪(.‬شکل‪) –2‬‬

‫شکل ‪ 4 – 2‬الکترود روپوش دار‬

‫‪2‬‬
 ‫جنس فلز الکترود به انواع ذیل می باشند‪:‬‬

‫فوالد نرم‪ ،‬فوالد پرکاربن‪ ،‬فوالدالیاژی‪ ،‬چدن‪ ،‬الیاژهای نکل‬

‫‪ ،‬فلزات رنگه‪ ،‬نکل‪ ،‬کاربن‪.‬‬

‫معیار اندازه گیری الکترود براساس قطر مغزفلزی است و با‬

‫‪ 1، 1،‬و‪ 3‬ملی متری با طول ‪،32، 25‬‬ ‫قطرهای ‪، 3 25، 2 5، 2‬‬
‫‪ 35‬و ‪ 5‬سانتی متری استاندرد شده و تولید می شود‪.‬‬

‫نقش روپوش الکترود‪:‬‬

‫روپوش الکترود نقش های متنوعی دارد که آنها را می توان‬

‫به سه دسته تقسیم نمود‪:‬‬

‫الف ) نقش الکتریکی‪:‬‬

‫‪ ‬پایداری و ثبات قوس برقی‪.‬‬

‫‪ ‬هدایت برق در قوس برقی‪.‬‬
‫برای شروع قوس برقی از ولتاژ باالتر استفاده کرده و مواد‬
‫یونیزه شونده مناسب در روپوش به کار گرفته می شود که در‬
‫ولدینگ کاری باجریان متناوب این موضوع اهمیت بیشتری‬
‫پیدا می کند‪.‬‬

‫ب ) نقش فزیکی‪:‬‬

‫میزان لزجیت روپوش‬ ‫‪‬‬

‫کشش سطحی روپوش‬ ‫‪‬‬
‫ضخامت کافی سرباره‬ ‫‪‬‬
‫سرعت انجماد باالی سرباره‬ ‫‪‬‬

‫برای ولدینگ کاری در وضعیت های (سرباال و باالی سر) ضرورت‬

‫دارد که فلزات مذاب برخالف جاذبه‪ ،‬به کار منتقل شود‪.‬‬

‫‪ ‬سرعت انجماد سرباره باعث جلوگیری از نفوذ آکسیجن در‬

‫مذاب فلزی می شود‪.‬‬
‫‪ ‬نوع پوششی برای کنترول میزان لزجیت سرباره که مذاب‬
‫را در خود نگهدارد و بخیه ولدینگ در آن شکل گیرد‪.‬‬
‫‪ ‬تولید گاز با فشار مناسب تا ذرات مذاب را به طرف‬
‫کار انتقال دهد‪.‬‬
‫‪2‬‬
 ‫‪ ‬کشش سطحی مناسب برای شکل دادن به فلز جوش‪.‬‬
‫‪ ‬ضخامت کافی سرباره در وضعیت های سطحی برای جلوگیری‬
‫از رسیدن آکسیجن به فلز جوش‪.‬‬

‫ج ) نقش میتالورژیکی ‪:‬‬

‫حفاظت از ستون قوس برقی و مذاب‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫الیاژسازی‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫افزایش مولدیت‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫آکسیجن زدایی‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫کاهش سرعت سرد شدن‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫تولید گاز محافظ و سرباره سازی برای حفاظت از مذاب‬ ‫‪‬‬
‫در مقابل اتمسفیر‪.‬‬
‫مواد الیاژی که درجه ذوب و تبخیر پائین تر دارند در‬ ‫‪‬‬
‫گرمای قوس از میدان عمل خارج می شوند که از طریق‬
‫روپوش جبران می شوند‪.‬‬
‫اضافه کردن عناصر الیاژی از طریق واکنش بین سرباره‬ ‫‪‬‬
‫و مذاب در فلزجوش‪.‬‬
‫عناصرآکسیجن زدا مانند فروالیاژها در الکترود‬ ‫‪‬‬
‫فوالدی‪.‬‬
‫سرباره سازی برای کاهش سرعت سردشدن فلزجوش‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫افزایش مولدیت با اضافه کردن پودر فلزی از جنس مغز‬ ‫‪‬‬
‫الکترود در روپوش‪.‬‬

‫‪ 1.1‬رژیم ولدینگ کاری‬

‫رژیم ولدینگ کاری یکی از موضوعات مهم می باشد که به‬

‫خاطر بدست آوردن کیفیت بهتر و محکمی اتصالیه ولدینگ‪،‬‬
‫نظر به مشخصات تکه کار و الکترود باید درنظر گرفته شود‪.‬‬
‫مهم ترین عناصر رژیم ولدینگ کاری در بدست آوردن کیفیت و‬
‫اندازه بخیه ولدینگ عبارت اند از‪:‬‬

‫‪ .‬سرعت ولدینگ کاری‪.‬‬

‫‪ .2‬نوع جریان‪.‬‬
‫‪ .3‬امپیر‪.‬‬
‫‪ .‬زاویه الکترود‪.‬‬
‫‪2‬‬
 ‫‪ .5‬طول قوس‪.‬‬

‫‪ 1.1.8‬سرعت ولدینگ کاری ‪:‬‬

‫ســرعت ولدینـگ کاری را مقــدار ذوب‬
‫الکتــرود تعین می کند و باید به‬
‫گونه ای انتــخاب شــود که خـط‬
‫ولدینگ زیبــا ایـجاد گردد(شکل‪.)5-2‬‬

‫شکل ‪ 5 – 2‬تأثیرات سرعت‬

‫ولدینگ کاری باالی کیفیت بخیه‬
‫ولدینگ‬
‫جدول ‪ -2‬تاثیر سرعت زیاد و سرعت کم‬
‫پیشروی الکترود را در ولدینگ کاری نشان میدهد‪.‬‬

‫جدول ‪ -2‬تاثیر اندازه سرعت پیشروی الکترود باالی‬

‫عملیه ولدینگ‬
‫سرعت کم‬ ‫سرعت زیاد‬
‫تشکیل حوضچه مذاب بزرگ‬ ‫تولید گرده باریک و نازک‬
‫عدم کنترول مناسب بر‬
‫حوضچه مذاب‬ ‫احتمال سوختگی کناره جوش‬

‫سر ریز شدن جوضچه مذاب‬ ‫بخیه ولدینگ با برجستگی‬

‫کم‬

‫‪ 1.1.1‬نوع جریان ولدینگ کاری‬

‫برحسب نوع جریان به کارگرفته شده در ولدینگ کاری‬
‫‪،‬کیفیت ‪،‬عمق نفوذ و ظاهر بخیه ولدینگ متفاوت خواهد‬
‫بود‪ .‬با ثابت درنظر گرفتن سایر عوامل می توان تفاوت‬
‫های ولدینگ کاری با جریان مستقیم و متناوب را در‬
‫جدول ‪ 2-2‬مقایسه کرد‪.‬‬

‫‪3‬‬
 ‫جدول ‪ 2 - 2‬تفاوت های ولدینگ کاری با جریان مستقیم‬
‫و متناوب‬
‫ولدینگ کاری با جریان‬ ‫ولدینگ کاری با جریان‬
‫‪DC‬‬ ‫‪AC‬‬
‫تشکیل قوس برقی آرام تر‬
‫امکان تغیر قطب‬ ‫بدون انحراف قوس برقی‬
‫(وزش قوس برقی)‬
‫امکان ولدینگ کاری با‬
‫الکترودهای مختلف‬ ‫عمق نفوذ متوسط‬
‫احتمال وزش قوس وجود دارد‬
‫احتمال پاشش جرقه بیشتر‬

‫‪ 1.1.9‬میزان امپیر و ولتاژ‬

‫مقدار امپیر مورد نیاز برای ولدینگ کاری براساس‬
‫ضخامت قطعه کار‪ ،‬قطرمغزی الکترود و وضعیت ولدینگ‬
‫کاری تعین می گردد‪ .‬جدول های ‪ 3 –2‬و ‪ ، –2‬شکل‪ 1-2‬و‬
‫شکل‪ 1-2‬تأثیر امپیرهای باال و پائین را بر کیفیت و‬
‫ظاهر ولدینگ نشان می دهد‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫شکل ‪7 - 2‬‬
‫شکل‪6 - 2‬‬
 ‫جدول ‪3 - 2‬‬
‫شدت جریان (امپیر)‬
‫شدت جریان (امپیر) باال‬
‫پائین‬
‫پایداری قوس برقی‬ ‫ذوب کردن قطعه کار‬

‫سرعت ولدینگ کاری کمتر‬ ‫ترشح و پاشش ذرات مذاب و‬

‫جرقه‬

‫ایجاد بخیه ولدینگ های‬ ‫سوختن موضع جوش‬

‫باالی سطح کار‬
‫بریده گی کناره جوش‬
‫نفوذ کم‬ ‫تشکیل بخیه ولدینگ بی قاعده‬

‫جدول ‪- 2‬‬
‫ولتاژ پائین‬ ‫ولتاژ باال‬
‫تشکیل بخیه ولدینگ بی‬
‫قاعده‬ ‫ترشح و پاشش زیاد مذاب‬
‫بخیه ولدینگ بدون نفوذ‬
‫کافی‬ ‫جذب بیشتر هایدروجن به‬
‫جوش و در نتیجه ایجاد‬
‫افزایش حبس سرباره در جوش‬ ‫حفره در جوش‬

‫‪ 1.1.1‬زاویه الکترود‬
‫زاویه الکترود در ولدینگ کاری‬
‫سطحی (تخت)‪ ،‬عمود بر سطح قطعه کار‬
‫و در جهت حرکت با خط قائم‪ ،‬زاویه‬
‫‪ 1‬می باشد‪.‬شکل(‪)3 –2‬‬
‫تغییر زاویه بر ظاهر و کیفیت جوش‬
‫تآثیر می گذارد‪ .‬در جدول‪ 5-2‬اثر‬
‫این تغییر مقایسه شده است‪.‬‬

‫شکل ‪ 1 – 2‬زاویه الکترود در‬

‫ولدینگ کاری تخت‬
‫‪32‬‬
 ‫جدول ‪ 5–2‬مقایسه تأثیرات زاویه الکترود‪.‬‬
‫زاویه زیاد(نسبت به افق)‬ ‫زاویه کم (نسبت به افق)‬

‫نفوذ زیاد تر‬ ‫بخیه ولدینگ با موج های‬

‫غیرهم شکل و نا صاف‬
‫تمرکز فشار قوس به کار و‬
‫در نتیجه سوختن کناره جوش‬ ‫نفوذ کم تر‬

‫تجمع سرباره در کناره جوش‬ ‫جرقه بیش از حد‬

‫‪ 1.1.1‬طول قوس‬
‫تآثیرات طول قوس بلند و کوتاه در جدول ‪ 1-2‬با هم‬
‫مقایسه شده است‪.‬‬

‫جدول ‪ 1–2‬مقایسه طول قوس بلند و کوتاه‬

‫طول قوس کوتاه‬ ‫طول قوس بلند‬
‫سوار شدن بخیه ولدینگ ها‬
‫روی هم‬ ‫ترشح و پاشش مذاب‬
‫موج های غیر یکسان و‬
‫غیرهم شکل‬ ‫ظاهر جوش بد منظر می شود‬
‫احتمال خفه شدن قوس‬ ‫افزایش پهنای جوش‬
‫احتمال چسبیدن الکترود به‬ ‫نفوذ کم و گرده تقریبأ‬
‫قطعه کار‬ ‫تخت‬

‫تأثیرات پارامترهای مختلف ولدینگ کاری‪ ،‬باالی شکل‬

‫ظاهری و کیفیت خط جوش در شکل ‪ 9–2‬نشان داده شده‬
‫است‪.‬‬

‫‪33‬‬
 ‫شکل ‪ 3 - 2‬تأثیر پارامترهای مختلف بر ظاهر و کیفیت جوش‬

‫حرکات عرضی الکترود‪:‬‬

‫در صورت ضرورت به بخیه‬
‫نوسان‬ ‫با‬ ‫پهن‪،‬‬ ‫ولدینگ‬
‫الکترود به سمت راست و چپ‬
‫پیشروی کنید(شکل‪) 2-2‬تا خط‬
‫جوش پهن تری ایجاد شود‪ .‬در‬
‫این حالت خط جوش به شکل‬
‫بافته به وجود می آید(شکل‬
‫‪ ) -2‬که پهنای جوش بافته‬
‫معموآل از سه برابر قطر‬
‫شکل ‪ 80 - 2‬حرکت نوسانی به چپ و راست‬ ‫الکترود بیشتر نیست‪.‬‬

‫شکل ‪ 88 - 2‬پهنای خط جوش بافته‬

‫‪34‬‬
‫شکل ‪ 2-2‬چند نمونه ای از رایج ترین نوسان الکترود را‬
‫نشان می دهد‪.‬‬

‫شکل ‪ 82 – 2‬نمونه های مختلف نوسان الکترود‬

‫‪ 1.1‬تجهیزات ولدینگ دستی‬

‫‪ 2 5‬ماشین های ولدینگ کاری‬

‫منبع تغذیه قوس برقی با جریان مستقیم‪ ،‬داینموها و‬

‫مستقیم کننده ها اند‪ ،‬اما منبع تغذیه جریان متناوب‪،‬‬
‫ترانسفارمر ها می باشد‪ .‬ترانسفارمر های ولدینگ کاری‬
‫را به برق مناسب‬ ‫ماشین های اند که برق شهری‬
‫ولدینگ کاری با استفاده از تأثیر ساحه مقناطیسی‬
‫تبدیل می کند‪ .‬این ترانسفارمرها از نوع کاهش دهنده‬
‫بوده و متشکل است از ‪ :‬هسته‪ ،‬سیم پیچ اولیه و سیم‬
‫پیچ ثانویه که روی هسته فیرومقناطیسی پیچانیده می‬
‫شود‪ .‬هسته ترانسفارمر‪ ،‬قاب فلزی است که از تعداد‬
‫زیادی ورقه های فوالد الیاژی با سلیسیم حد اکثر تا‬
‫‪ 4‬تشکیل شده است که قابلیت هدایت الکتریکی و‬
‫قابلیت هدایت مقناطیسی آن ها زیاد است‪ .‬این ورقه ها‬
‫روی هم قرار گرفته و از هم دیگر عایق شده است‪ .‬در‬
‫شکل ‪ 3–2‬دو نوعی از ماشین های ولدینگ کاری نمایش‬
‫داده شده است‪.‬‬

‫‪35‬‬

‫شکل ‪ 89 – 2‬ماشین های ولدینگ کاری‬

 ‫‪ 2 5 2‬کیبل ولدینگ کاری‬
‫یکی از اجزای اصلی ولدینگ کاری است که قطرآن با‬
‫توجه به مقدار جریان مورد نیاز برای‬
‫ولدینگ کاری بدون ایجاد گرمای زیاد‪،‬‬
‫انتخاب می شود‪ .‬کیبل ولدینگ کاری‬
‫باید ویژه گی هدایت برقی باال و‬
‫استحکام کافی را دارا بوده و در عین‬
‫حال انعطاف پذیرباشد‪(.‬شکل‪) –2‬‬
‫شکل ‪ 84 – 2‬کیبل ولدینگ‬
‫کاری‬

‫طول کیبل ولدینگ کاری در حد امکان‬

‫کوتاه انتخاب می شود تا باعث افت‬
‫ولتاژ و امپیر نگردد‪ .‬در ولدینگ کاری‬
‫از دونوع کیبل استفاده می گردد‪ ،‬که‬
‫یکی آن جهت اتصال به قطعه کار و دیگری‬
‫برای اتصال به انبور ولدینگ کاری‬
‫استفاده می شود‪ .‬برای اتصال کیبل به‬
‫ترمینال ها از بست های مخصوص استفاده‬
‫شکل ‪ 85 – 2‬بست های‬ ‫می شود‪(.‬شکل ‪) 5-2‬‬
‫اتصال کیبل‬

‫‪ 2 5 3‬انبور ولدینگ کاری‬

‫از انبور ولدینگ کاری برای محکم کردن الکترود در‬
‫زوایای مختلف درهنگام ولدینگ کاری استفاده می شود‪.‬‬
‫(شکل‪ .) 1-2‬قسمت داخلی انبورها ساخته شده از‬
‫الیاژمس بوده و روکش‬
‫عایق آن از جنس رابر‪،‬‬
‫پالستیک یا فایبر فشرده‬
‫باشد‪.‬انبورهای‬ ‫می‬
‫براساس‬ ‫کاری‬ ‫ولدینگ‬
‫میزان امپیرعبوری از‬
‫شکل ‪ 86 – 2‬انبور ولدینگ کاری‬ ‫می‬ ‫بندی‬ ‫دسته‬ ‫آنها‬
‫شوند‪.‬االشه های انبور‬
‫دارای جرهایی است که می توان الکترود را به صورت‬
‫زاویه دار در آن قرار داد‪.‬‬

‫‪3‬‬
 ‫‪ 2 5‬انبور(گیراه)اتصال‬
‫ازاین انبور برای اتصال قطعه‬
‫کار و تکمیل نمودن مدار‬
‫ولدینگ کاری استفاده می شود‪.‬‬
‫دارای‬ ‫باید‬ ‫اتصال‬ ‫انبور‬
‫قابلیت هدایت برقی باال و‬
‫استحکام بسیاری باشد و الزم‬
‫است قدرت فنر نگهدارنده آن‬
‫شکل ‪ 87 – 2‬انبور ( گیراه ) اتصال‬
‫نیز زیاد باشد‪(.‬شکل‪) 1-2‬‬

‫‪ 2 5 5‬میز ولدینگ کاری‬

‫برای قـراردادن قطـعه کـار‪،‬لیـن‬
‫آرت(زمین کننده) و برخی ابزارهای‬
‫الزم و همچنین ایجاد عملیات ولدینگ‬
‫کاری در ارتفاع مناسب‪،‬از میز ولدینگ‬
‫کاری استفاده می شود‪ .‬میز ولدینگ‬
‫کاری معموأل فوالدی بوده و آن را در‬
‫کابین ولدینگ کاری و با محافظت‬
‫کننده های مناسب قرار می دهند‪ .‬میز‬
‫ولدینگ کاری باید دارای یک موقعیت‬
‫شکل ‪ 81 – 2‬یک نوع میز‬
‫دهنده ساده برای قراردادن قطعه کار‬
‫ولدینگ کاری‬ ‫در حالت های مختلف برای ولدینگ کاری‬
‫و جعبه نگهدارنده الکترود و جعبه‬
‫الکترودهای مصرف شده باشد‪(.‬شکل‪)81-1‬‬

‫‪ 2 5 1‬چکش ولدینگ کاری‬

‫از این نوع چکش برای پاک کردن و‬
‫برداشتن سرباره و جرقه از روی قطعه‬
‫کار استفاده می شود و سطح قطعه کار‬
‫را برای ولدینگ کاری های بعدی آماده‬
‫چکش‬ ‫نوع‬ ‫سازد‪.‬در(شکل‪) 9-2‬یک‬ ‫می‬
‫شکل ‪ 83 – 2‬یک نوع‬
‫چکش ولدینگ کاری‬
‫ولدینگ کاری نشان داده شده است که‬
‫برس پاک کننده را نیز به همراه‬
‫دارد‪.‬‬

‫‪3‬‬
 ‫‪ 2 5 1‬برس سیمی‬
‫برس سیمی برای پاک کردن پس مانده های سرباره و دوده‬
‫در کناره های خط جوش مورد استـــفاده قــرار می‬
‫گیــرد‪ .‬برس سیـــمی به صــورت دســتی یا ماشیـــنی‬
‫به کــار میــرود‪(.‬شکل‪)22-2‬‬

‫برس سیمی دستی‬

‫برس سیمی ماشینی‬
‫شکل ‪20 - 2‬‬

‫‪ 1.6‬ولدینگ اتوماتیک‬

‫ُلیت است و‬
‫ولدینگ کاری توسط دست مشکل‪ ،‬پر حجم و پر مسو‬
‫ضرورت به کارگران با مهارت بلند دارند‪ .‬کیفیت بخیه‬
‫ولدینگ مربوط به مهارت ولدینگ کار است‪ ،‬بنأ میخانیزه و‬
‫اتوماتیزه نمودن پروسه ولدینگ کاری‪ ،‬یکی از مسایل مهم‬
‫تکنالوژیکی در ولدینگ کاری است‪.‬‬

‫در ولدینگ کاری اتوماتیک تشکیل قوس برقی‪ ،‬انتقال سیخ و‬

‫ریختن فلوس روی سطح تکه کار توسط میکانیزم مخصوص هدایت‬
‫و کنترول می گردد‪ .‬تکه کار قبأل آماده شده و دستگاه روی‬
‫آن قرار می گیرد‪.‬‬

‫در ولدینگ کاری اتومات‪ ،‬اجرای حرکت انتقالی به طور‬

‫اتومات صورت می گیرد‪ ،‬که این حرکت انتقالی اتومات در‬
‫هرنوع ولدینگ کاری امکان پذیر نمی باشد‪ ،‬مانند ولدینگ‬
‫کاری قوس برقی که با سیخ ولدینگ روپوش دار اجرا می گردد‬
‫و به دلیل روپوش آن امکان اتوماتیزه شدن آن موجود نمی‬
‫باشد و همیشه به روش دستی اجرا می گردد‪.‬‬

‫یک نوع از ولدینگ کاری که در آن امکان اتوماتیزه ساختن‬

‫وجود دارد‪ ،‬ولدینگ کاری زیرپودری می باشد که در مورد‬
‫این پروسه معلومات ارائیه می گردد‪:‬‬

‫‪3‬‬
‫شکل‪ 21-2‬ماشین اتوماتیک ولدینگ کاری قوس برقی تحت قشر‬
‫فلوس را نشان می دهد‪.‬‬

‫‪ -‬تکه کار‪-2 .‬الکترود‪ – 3 .‬کالهک‬

‫‪ -‬میکانیزم انتقال سیم یا الکترود‪ –5.‬فلوس‪ –1 .‬مخزن‬
‫فلوس‪،‬‬

‫‪ –1‬لوله مکش فلوس‪،‬‬

‫‪ – 3‬سرباره (شالک)‪ – 9 .‬بخیه ولدینگ ‪ - 2.‬نل انتقال‬

‫دهنده پودر فلوس‪.‬‬

‫درهنگام اجرای پروسه‪ ،‬قوس‬

‫برقی تحت قشرفلوس تشکیل‬
‫شده و از نفوذ محیط روی‬
‫فلز مذاب جلوگیری می کند‪.‬‬
‫در ولدینگ کاری اتومات‬
‫انتقال برق با جریان قوی‬
‫( و با توان‬ ‫‪4‬‬ ‫)‬
‫( در نوک‬ ‫‪1‬‬ ‫بلند )‬
‫سیخ ولدینگ میسر می شود‬
‫که در نتیجه تراکم جریان‬
‫افزایش می یابد‪ .‬از آن جا‬
‫که الیۀ فلوس روی اتصالیه‬
‫مانع دید مستقیم نقطۀ ذوب‬
‫می شود فلهذا کار با این‬
‫نوع دستگاه ها آسان ترشده‬
‫و استفاده از آن ها در‬
‫زیاد‬ ‫نسبتأ‬ ‫های‬ ‫فاصله‬
‫مروج است‪ .‬جهت اتصال خطوط‬
‫شکل ‪ 26 - 2‬دستگاه ولدینگ اتومات‬ ‫منحنی در سطوح نل های با‬
‫قطر داخلی بیشتر از‬
‫در کشتی سازی‪ ،‬مخزن سازی و صنایع فوالد و اتوموبیل سازی‬
‫عمومأ از ولدینگ کاری اتومات تحت قشر فلوس استفاده می‬
‫گردد‪.‬‬

‫برتری ها‪ :‬ولدینگ کاری اتومات دارای برتری های ذیل اند‪:‬‬

‫‪3‬‬
‫‪ .‬افزایش قدرت تولید تا ‪ 5-22‬مرتبه نسبت به ولدینگ‬
‫کاری دستی‪.‬‬
‫‪ .2‬افزایش کیفیت اتصالیه‪.‬‬
‫‪ .3‬افزایش اقتصادیت پروسه با افزایش تراکم جریان باال‬
‫(‪.‬‬ ‫)‬
‫‪ .‬جلوگیری از تلف شدن انرژی تشعشی و افزایش استفاده‬
‫‪ 92 95‬در حالیکه در ولدینگ‬ ‫از حرارت تشکیل شده تا‬
‫‪ 32‬نمی باشد‪ .‬قشر فلوس مانع‬ ‫کاری دستی بیشتر از‬
‫اوکساید فلز شده و امکان ولدینگ کاری با عمق بیشتر‬
‫و ایجاد حوضچه مکمل تر در یک عبور مساعد می گردد‪.‬‬

‫‪ 1.1‬اجرای ولدینگ اتوماتیک‬

‫روش اجرای ولدینگ کاری اتومات به صورت شیماتیک در شکل‬

‫(‪ )21-2‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫سطح تکه های کار اتصال یابنده از هرگونه گرد و خاک‪،‬‬

‫چربی ها و سایر ناپاکی ها پاک کاری گردیده و آماده‬
‫ولدینگ کاری ساخته می شوند‪.‬‬

‫هنگامیکه دستگاه ولدینگ کاری اتومات باالی خط اتصال‬

‫موقعیت داده شد‪ ،‬بعد از فعال ساختن دستگاه‪ ،‬سیم یا‬
‫باالی خط اتصال هدایت‬ ‫الکترود از طریق میکانیزم انتقال‬
‫داده می شود و همزمان از طریق نل انتقال دهنده ‪ 2‬پودر‬
‫فلوس باالی الکترود ذوب شده ریختانده می شود تا بخیه‬
‫ُن بماند‪ .‬با پیشرفت حرکت‬ ‫ولدینگ از تعامالت محیطی مصو‬
‫انتقالی‪ ،‬پودرفلوس که روی خط ولدینگ باقی می ماند توسط‬
‫لوله مکش ‪ 1‬دوباره به مخزن فلوس ‪ 1‬انتقال داده می شود‪.‬‬
‫بعد از ختم عملیه ولدینگ کاری‪ ،‬سرباره های ‪ 3‬با استفاده‬
‫از چکش و برس از روی بخیه ولدینگ دور ساخته می شوند‪.‬‬

‫‪ 1.1‬ولدینگ نقطه یی ( ‪) Resistance Spot welding‬‬

‫ولدینگ نقطه یی از روشهای ولدینگ مقاومتی است که به طور‬

‫گسترده در ساخت وسایل اداری و خانگی‪ ،‬اتوموبیل سازی و‬
‫صنایعی که با اوراق فلزی یا صنایع تزئینی که با میله‬
‫های فلزی با قطر کوچکتر سروکار دارند‪ ،‬کاربرد دارد و‬
‫‪4‬‬
‫چون جوش حاصل به صورت دایره کوچک شکل می گیرد به ولدینگ‬
‫نقطه یی معروف است‪.‬در شکل(‪ )21–2‬شیمای سینماتیکی ماشین‬
‫ولدینگ نقطه ای نشان داده شده است‪.‬‬

‫شکل ‪ 27 – 2‬شیمای سینماتیکی ماشین‬

‫ولدینگ نقطه ای‬

‫کاربرد فراوان ولدینگ نقطه یی در ساخت بدنه اتوموبیل به‬

‫این دلیل است که در صنایع اتوموبیل سازی با فورم دادن و‬
‫خم کاری های متفاوت به ورقهای نازک‪ ،‬استحکام کاری سرد‬
‫(میخانیکی) میدهند‪ ،‬این استحکام در اثر گرمای ولدینگ‬
‫کاری از دست می رود‪ ،‬لذا ولدینگ کاری های آن باید محدود‬
‫به منطقه های کوچک باشد و ولدینگ کاری نقطه یی این نقش‬
‫را به خوبی ایفا می کند‪ .‬نحوه اجرا مطابق شکل ‪ 23–2‬است‬
‫که قطعات کار در دو نقطه مقابل هم‪ ،‬به وسیله دو الکترود‬
‫به هم فشرده می شوند و زمانی که فشار به حد کافی رسید و‬
‫مقاومت برقی سطوح تماس کاهـش یافت جریان برق با ولتاژ‬
‫امپیر از طریق‬ ‫ولت و شدت جریان زیاد تا ‪2222‬‬ ‫‪- 2‬‬
‫الکترود های مسی دستگاه از قطعه کار عبور می کند‪ ،‬وجود‬
‫مقاومت الکتریکی بین دو قطعه باعث گرم شدن آن قسمت شده‬
‫و با فشار وارده‪ ،‬قطعات در هم ادغام شده و جوش می‬
‫خورند‪(.‬شکل‪)23-2‬‬

‫‪4‬‬
 ‫شکل ‪ 21 – 2‬نمایش قطعات ولدینگ شده و الکترود های مسی در ولدینگ کاری نقطه یی‬

‫‪ 1.3‬مراحل مختلف عملیات ولدینگ کاری نقطه یی‬

‫این نوع عملیات ولدینگ کاری در چهار مرحله اجرا می شود‪:‬‬

‫‪ .‬مرحله فشرده گی‪:‬‬

‫در این مرحله تا شروع زمان ولدینگ کاری با فشاری که‬
‫اعمال می شود قطعات در محل تماس به هم فشرده می شود‬
‫تا مقاومت تماسی کاهش یابد‪.‬‬
‫‪ .2‬مرحله ولدینگ کاری‪:‬‬
‫زمانی است که برق وصل شده و از محل تماس از طریق‬
‫الکترود ها عبور داده می شود‪ .‬در این مرحله فشار‬
‫ثابت است و یا ممکن است به دلیل نرم شدن قطعات به‬
‫آرامی کاهش یابد‪ .‬زمان ولدینگ کاری به طور معمول‬
‫کوتاه است و کسری از ثانیه را شامل میشود تا انتقال‬
‫حرارت کمتری در قطعه صورت گیرد‪.‬‬
‫(‪:‬‬ ‫‪ .3‬مرحله نگهداری یا عملیات آهنگری )‬
‫در این زمان برق قطع شده و تحت فشار عملیات ادغام‬
‫و آهنگری انجام می شود و درجه ای حرارت کاهش می‬
‫یابد‪.‬‬
‫‪ .‬مرحله سرد شدن‪:‬‬
‫این دوره مهم است چون سرعت سرد شدن تأثیر‬
‫میتالورژیکی دارد و این تغییرات موجب می شود که‬
‫نتوان بعضی از انواع فوالدها را با این روش ولدینگ‬
‫نمود‪.‬‬
‫‪42‬‬
‫سایکل یا جریان ولدینگ نقطه ای در شکل (‪ )29–2‬نشان‬
‫داده شده است‪.‬‬

‫شکل ‪ 23 – 2‬سایکل یا جریان ولدینگ نقطه یی‬

‫دراین پروسه مقاومت الکتریکی فلزات نقش اساسی دارند و‬

‫امکان اجرای ولدینگ کاری ساده تر و راحت تر با خواص‬
‫میخانیکی و الکتریکی و میتالورژیکی فلزات وابسـته است‪.‬‬
‫(جدول‪)1–2‬‬

‫‪43‬‬
 ‫جدول ‪ 1–2‬خواص فلزات خالص که در ولدینگ مقاومتی موثر‬
‫اند‬

‫هدایت الکتریکی‬ ‫مقاومت الکتریکی‬

‫برحسب فیصدی‬ ‫برحسب میکرو اوم بر‬ ‫نقطه ذوب‬
‫نوع فلز‬
‫سانتی متر مکعب در‬
‫‪(1‬‬ ‫)مس‬ ‫‪ 22‬درجه سانتی گراد‬

‫‪15‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪112‬‬ ‫المونیم‬

‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪392‬‬ ‫کروم‬

‫‪22‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪233‬‬ ‫مس‬

‫‪13‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪213‬‬ ‫طال‬

‫‪3‬‬ ‫‪91‬‬ ‫‪539‬‬ ‫آهن‬

‫‪33‬‬ ‫‪22 1‬‬ ‫‪321‬‬ ‫سرب‬

‫‪39‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪152‬‬ ‫مگنیزیم‬

‫‪33‬‬ ‫‪52‬‬ ‫‪2125‬‬ ‫مولبدین‬

‫‪25‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪55‬‬ ‫نیکل‬

‫‪23‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪912‬‬ ‫نقره‬

‫‪21‬‬ ‫‪2991‬‬ ‫تانتالیم‬

‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪32‬‬ ‫قلعی‬

‫‪3‬‬ ‫‪55‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫(ولفرام)‬

‫‪29‬‬ ‫‪59‬‬ ‫‪9‬‬ ‫جست‬

‫با توجه به ضخامت قطعات ولدینگ شونده قطر الکترودها نیز‬

‫متفاوت خواهد بود‪ .‬این تفاوت ها را در جدول(‪ )3–2‬مشاهده‬
‫نمائید‪.‬‬

‫‪44‬‬
 ‫جدول ‪ 3–2‬رابطه بین ضخامت پلیت و قطر‬
‫الکترود‬

‫قطر نوک‬ ‫شعاع نوک عدسی‬

‫ضخامت پلیت‬
‫هموار‬ ‫شکل‬

‫‪25‬‬ ‫‪22 3‬‬ ‫‪25‬‬

‫‪5‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪52‬‬ ‫‪2 231‬‬

‫‪1‬‬
‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪2 21‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪4‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪2 2‬‬ ‫‪25‬‬

‫‪1‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪2 12‬‬

‫‪1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪52‬‬ ‫‪2 252‬‬ ‫‪15‬‬

‫قطر نوک الکترود هموار و شعاع نوک الکترود عدسی در شکل‬

‫‪ 32–2‬نمایش داده شده است‪.‬‬

‫شکل ‪ 90 – 2‬مشخصات الکترود های‬

‫ولدینگ نقطه یی‬

‫‪45‬‬
‫موارد دیگری موثر در کیفیت ولدینگ مقاومتی عبارت انداز‪:‬‬

‫پاک بودن سطوح ولدینگ شونده‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫تنظیم فشار‪ ،‬شدت جریان و زمان عبور جریان‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫مناسب بودن الکترودها از نظر جنسی و سطح قاعده‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫گردش آب در الکترودها باعث کاهش درجه حرارت آنها‬ ‫‪‬‬
‫شده و از چسبیدن نوک الکترودها به سطح قطعه کار‬
‫جلوگیری می شود‪.‬‬

‫‪ 1.3.8‬قابلیت ولدینگ کاری فلزات با ولدینگ نقطه یی‬

‫فوالدهای معمولی با این روش به راحتی ولدینگ کاری می‬

‫شوند‪ .‬فوالدهای ضدزنگ که جذب آهن ربا نمی شوند نیز به‬
‫راحتی ولدینگ کاری می شوند و چون هدایت حرارتی کمتری‬
‫دارند باید سیکل ولدینگ کاری کوتاه تر درنظر گرفته شود‪.‬‬

‫فوالدهای سختی پذیر به دلیل آنکه سرعت سرد شدن باال است‬
‫احتمال شکل گرفتن ترک های مویی اطراف نقطه جوش وجود‬
‫دارد‪ ،‬درصورت لزوم باید تدابیر الزم به کار گرفته شود‪.‬‬

‫فوالدهای روکش شده (ملمع کاری شده) مثل روکش قلعی در‬
‫حلبی و روکش جست در ورق گالوانیزه و فلزات رنگ شده حتمآ‬
‫محل جوش باید پاک کاری شوند‪ .‬ورق های حلبی و گالوانیزه‬
‫در ولدینگ کاری مقداری از روپوش خود را از دست میدهند و‬
‫در مقابل خورده گی ضعیف می شوند‪ ،‬برعالوه نوک الکترود به‬
‫فلزات روکش آلوده شده و کار را مشکل می کند‪.‬‬

‫فلزات المونیم‪ ،‬مس و الیاژهای آنها به دلیل هدایت برقی‬

‫و حرارتی باال به مشکل جوش داده می شوند و تدابیر الزم در‬
‫میزان امپیر‪ ،‬زمان و فشار اعمال شده باید به کار گرفته‬
‫شود‪(.‬جدول‪)9-2‬‬

‫‪4‬‬
 ‫شرایط نقطه جوش کردن چهار نوع فلز یا الیاژ‬ ‫جدول ‪9–2‬‬

‫زمان‬ ‫فشار الکترود‬

‫برحسب‬
‫(‬ ‫جریان)‬ ‫نوع فلز یا الیاژ‬
‫سیکل–‬
‫ثانیه‬

‫‪5‬‬ ‫‪5522‬‬ ‫‪152‬‬ ‫‪239‬‬ ‫‪32‬‬ ‫فوالد ضد زنگ‬

‫‪1222‬‬ ‫‪322‬‬ ‫‪33‬‬ ‫مونل‬

‫فوالد ساده کاربنی‬

‫‪3‬‬ ‫‪3222‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪132‬‬
‫( کم کاربن)‬

‫‪2‬‬ ‫‪23222‬‬ ‫‪122‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫المونیم‬

‫‪ 1.3.1‬تجهیزات ولدینگ نقطه یی‬

‫تچهیزات ولدینگ نقطه یی به سه دسته تقسیم می شوند‪:‬‬

‫‪ ‬دستگاه تامین قدرت‪.‬‬

‫‪ ‬الکترودهای مصرف نشدنی‪.‬‬
‫‪ ‬سیستم گردش آب (آب گردان)‪.‬‬
‫می‬ ‫ذیل‬ ‫قرار‬ ‫جداگانه‬ ‫هریک از این تجهیزات طور‬
‫باشند‪:‬‬

‫دستگاه تامین قدرت ‪:‬‬

‫دراین پروسه‪ ،‬دستگاه ولدینگ کاری یک ترانسفورماتور‬
‫یا مبدل جریان است که برق ورودی آن برق صنعتی و یک‬
‫فاز یا دوفاز و برق خروجی با ولتاژ بسیار پائین‬
‫حداکثر ‪ 2‬ولت است و مطابق آنچه که در شکل مشاهده‬
‫می کنید برق خروجی به وسیلۀ دو الکترود کنارهم یا‬
‫مجــزا به محل اتصال می رســـد و با پایدل یا دکمه‬
‫ای با سیستم کنترول زمانی(ریلی زمانی) برق از‬
‫الکترود به قطعه کار هدایت شده و گرمای مناسب ایجاد‬
‫می کند‪ .‬زمان عبور جریان‪ ،‬شدت جریان‪ ،‬فشار وارد بر‬

‫‪4‬‬
‫الکترودها یا توسط انسان ودستی کنترول می شود‪ ،‬یا‬
‫به وسیله ای سیستم های الکترونیکی‪.‬شکل (‪)3 -2‬‬

‫شکل ‪ 98 – 2‬قسمت های مختلف دستگاه ولدینگ نقطه ای‬

‫‪ ‬الکترودهای مصرف نشدنی‪:‬‬

‫الکترودها به شکل میله ای استوانه ای با قطر مورد‬
‫نظر ساخته و نوک‬
‫آنرا می توان به‬
‫زاویه‪ 32‬درجه پخ زده‬
‫و مخروطی نمود و یا‬
‫یا‬ ‫تخت‬ ‫صورت‬ ‫به‬
‫انحنادار مطابق شکل‬
‫(‪)32–2‬دارای طرح های‬
‫متفاوت باشد‪.‬‬

‫شکل ‪ 92 – 2‬فورم سطح مقطع الکترودهای ولدینګ نقطه یی‬

‫جنس الکترودها از مس و الیاژهای آن می باشد که‬

‫حرارت را انتقال داده و تمرکز حرارتی در نوک‬
‫الکترود نداشته باشیم و برمبنای این انتخاب می شود‬

‫‪4‬‬
‫که هدایت الکتریکی و حرارتی خوب داشته و قابلیت‬
‫تحمل فشار الزم را داشته و تغییرفورم ندهد و از جنس‬
‫های مس خالص‪ ،‬الیاژمس و کادمیوم‪ ،‬مس و کروم ساخته‬
‫می شود‪ .‬در موارد خاص از الکترودهای مسی که نوک آن‬
‫از الیاژ مس و ولفرام است استفاده می کنند تا‬
‫استحکام کافی داشته و برق را به خوبی از خود عبور‬
‫دهد‪ .‬مشخصات الکترودهای متفاوت در شکل‪ 33–2‬نشان‬
‫داده شده است‪.‬‬

‫شکل ‪ 99 – 2‬مشخصات الکترود های متفاوت در ولدینگ نقطه یی‬

‫الکترودها معموال میان خالی ساخته می شوند تا آب در آن‬

‫ها گردش کند و گرمای زیاد درآن باقی نماند‪.‬‬

‫‪ ‬سیستم گردش آب ‪:‬‬

‫سیستم ساده است که برای گردش آب دربین الکترودها‬
‫استفاده می گردد‪ .‬سیستم گردش آب با یک پمپ و یک‬
‫‪4‬‬
‫رادیاتور می تواند همواره الکترود های یک دستگاه را‬
‫سردسازی کند‪.‬‬
‫‪ ‬میزان نفوذ جوش در ولدینگ کاری نقطه یی‬
‫کمترین مقدار نفوذ جوش می تواند اوراق فلزی را‬
‫اتصال دهد اما برای استحکام کافی نقطه جوش‪ ،‬حد اقل‬
‫نفوذ باید ‪ 22%‬ضخامت قطعه ولدینگ شونده باشد و حد‬
‫اکثر می تواند ‪ 32%‬فیصد نفوذ تصور گردد‪.‬‬
‫به دلیل اعمال فشار توسط الکترودها به قطعات کار‬
‫سطح جوش در اثر فشار می تواند به درجه ای سختی قابل‬
‫قبول برسد و احتمال ایجاد ترک های ریز و باقی ماندن‬
‫حفره های کوچک گازی بین اتصال کاهش یابد‪.‬‬
‫‪ ‬متعادل کردن حرارت در ولدینگ نقطه یی‬
‫همواره مقاومت برقی الکترودها از مقاومت برقی قطعات‬
‫ولدینگ شونده کمتراست‪ .‬چنانچه هرگاه دو قطعه کار که‬
‫یکی آن دارای ضخامت کمتر و دیگر آن دارای ضخامت‬
‫زیادتر باشد‪ ،‬باید قطعه کاری که دارای ضخامت زیادتر‬
‫است باالی الکترود که دارای قطر و سطح تماس بزرگتری‬
‫دارد قرار گیرد‪(.‬شکل‪)3 -2‬‬

‫قرار گیری نادرست‬

‫قرارگیری درست قطعات نظر به ضخامت آنها‬ ‫قطعات‬
‫شکل ‪94 - 2‬‬

‫‪ 2 2‬اجرای ولدینگ نقطه یی‬

‫به منظور اجرای کارعملی در ورکشاپ‪ ،‬نظر به امکانات دو‬

‫قطعه کار را انتخاب نموده ومطابق به رهنمود های که در‬
‫جداول مربوط صورت گرفته عمل می کنیم‪ .‬یعنی‪:‬‬

‫‪ ‬در نخست لباس کار را پوشیده و دستکش در دست کنیم‪.‬‬

‫‪ ‬سطوح قطعات ولدینگ شونده پاک کاری شود‪.‬‬
‫‪ ‬قطر الکترود نظر به ضحامت قطعه کار انتخاب شود‪.‬‬
‫‪5‬‬
‫الکترود نظر به جنسیت مواد و فورم سطح قاعده آن‬ ‫‪‬‬
‫انتخاب شود‪.‬‬
‫شدت جریان‪ ،‬ولتاژ و زمان عبورجریان قبل از شروع‬ ‫‪‬‬
‫عملیه ولدینگ کاری تنظیم گردد‪.‬‬
‫دستگاه ولدینگ کاری نقطه یی روشن و آماده عملیه‬ ‫‪‬‬
‫گردد‪.‬‬
‫عملیه ولدینگ کاری با رعایت نمودن مصونیت کار انجام‬ ‫‪‬‬
‫داده شود‪.‬‬
‫قطعات ولدینگ شده از لحاظ محکمی اتصالیه و کیفیت‬ ‫‪‬‬
‫جوش ارزیابی گردد‪.‬‬
‫هرگاه در عملیه ولدینگ کاری کدام اشتباه به وجود‬ ‫‪‬‬
‫آمده باشد‪ ،‬علت آنرا مشخص ساخته تا در تمرینات بعدی‬
‫اصالح گردد‪.‬‬
‫بعد از ختم کار‪ ،‬تمام وسایل و تجهیزات دوباره در‬ ‫‪‬‬
‫موقعیت اولی آن ها قرار داده شود‪.‬‬
‫ماشین را خاموش نموده و جریان برق قطع گردد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫فعالیت عملی داخل ورکشاپ ‪:‬‬

‫به منظور یادگیری اجرای کارعملی ولدینگ برقی فعالیت های‬

‫ذیل را اجرا نمائید‪:‬‬

‫مطابق به پالن کاری استاد کارعملی‪ ،‬در ورکشاپ‬ ‫‪‬‬

‫تمرینات را به منظور فراگیری ایجاد قوس برقی باالی‬
‫تکه های کار تمرینی اجرا نمائید‪.‬‬
‫بعد از فراگیری ایجاد قوس برقی‪ ،‬ولدینگ کاری برقی‬ ‫‪‬‬
‫را باالی تکه های کار تمرینی اجرا نمائید‪.‬‬
‫طبق رهنمایی استاد کار عملی‪ ،‬با آوردن تغییرات در‬ ‫‪‬‬
‫رژیم ولدینگ کاری(سرعت ولدینگ کاری‪ ،‬نوع جریان‪،‬‬
‫امپیر‪ ،‬زاویه الکترود‪،‬طول قوس)بخیه های ولدینگ کاری‬
‫را تجربه نموده و آنها را با همدیگر مقایسه نمائید‪.‬‬
‫ترتیب اجرای ولدینگ کاری اتومات و ولدینگ نقطه یی‬ ‫‪‬‬
‫در این فصل شرح داده شده است‪ ،‬هرگاه در ورکشاپ‪،‬‬
‫دستگاه این دو نوع ولدینگ موجود باشد‪ ،‬مطابق به پالن‬
‫مطروحه کار عملی را اجرا نمائید‪ ،‬و در عدم موجودیت‬
‫دستگاه ها‪ ،‬در صورت امکان هنگام کار پرکتیکی ساحه‬
‫وی درکارگاه های موسسات همکار ‪ ،‬این دو نوع ولدینگ‬
‫را اجرا خواهید نمود‪.‬‬

‫‪5‬‬
 ‫خالصه‌فصل‬

‫وسیله‬ ‫به‬ ‫که‬ ‫ولدینگ برقی یک نوع ولدینگ ذوبی است‬

‫تشکیل‬ ‫الکترود پوش دار‪ ،‬قوس برقی با درجه حرارت‬
‫شده و درنتیجه ولدینگ کاری صورت می گیرد‪.‬‬

‫برای ایجاد قوس برقی توسط الکترود روپوش دار(سیخ‬

‫ولدینگ برقی) ابتدا الکترود را به تکه کار تماس داده و‬
‫به آرامی تا فاصله چند ملی متری ازتکه کار دور می کنیم‪.‬‬

‫الکترود عبارت از یک میله فلزی یا گرافیتی می باشد که‬

‫جریان برق از آن عبور می کند‪.‬‬

‫رژیم ولدینگ کاری یکی از موضوعات مهم می باشد که به‬

‫خاطر بدست آوردن کیفیت بهتر و محکمی اتصالیه ولدینگ‪،‬‬
‫نظر به مشخصات تکه کار و الکترود باید درنظر گرفته‬
‫شود‪.‬مانند سرعت ولدینگ کاری‪ ،‬نوع جریان‪ ،‬امپیر‪ ،‬زاویه‬
‫الکترود و طول قوس‪.‬‬

‫منبع تغذیه قوس برقی با جریان مستقیم‪ ،‬داینموها و‬

‫مستقیم کننده ها اند‪ ،‬اما منبع تغذیه جریان متناوب‪،‬‬
‫ترانسفارمر ها می باشد‪.‬‬

‫کیبل ولدینگ کاری یکی از اجزای اصلی ولدینگ کاری است که‬
‫قطرآن با توجه به مقدار جریان مورد نیاز برای ولدینگ‬
‫کاری بدون ایجاد گرمای زیاد‪ ،‬انتخاب می شود‪ .‬کیبل‬
‫ولدینگ کاری باید ویژه گی هدایت برقی باال و استحکام‬
‫کافی را دارا بوده و در عین حال انعطاف پذیرباشد‪.‬‬

‫در ولدینگ کاری اتوماتیک تشکیل قوس برقی‪ ،‬انتقال سیخ و‬

‫ریختن فلوس روی سطح تکه کار توسط میکانیزم مخصوص هدایت‬
‫و کنترول می گردد‪ .‬تکه کار قبأل آماده شده و دستگاه روی‬
‫آن قرار می گیرد‪.‬‬

‫‪52‬‬
 ‫سواالت فصل دوم‬

‫‪ .‬ولدینگ کاری برقی چی نوع ولدینگ است درمورد معلومات‬

‫دهید؟‬
‫‪ .2‬قوس برقی را تعریف نمائید؟‬
‫‪ .3‬چگونگی تشکیل قوس برقی را شرح دهید؟‬
‫‪ .‬چند نوع الکترود را می شناسید شرح دهید؟‬
‫‪ .5‬عناصر رژیم ولدینگ کاری را نام گرفته و نقش آنها را‬
‫در ولدینگ کاری بیان نمائید؟‬
‫‪ .1‬تجهیزات ولدینگ کاری برقی را نام بگیرید؟‬
‫‪ .1‬ولدینگ کاری زیرپودری چگونه اجرا می شود بیان‬
‫نمائید؟‬
‫‪ .3‬ولدینگ نقطه ای چگونه اجرا می گردد توضیح دهید؟‬
‫‪ .9‬پروسه تشکیل قوس برقی عمومأ از سه مرحله تشکیل می‬
‫شود‪،‬این سه مرحله کدام ها اند؟‬
‫شرایط الزم در مورد مصونیت کار هنگام ولدینگ‬ ‫‪. 2‬‬
‫کاری را بیان نمائید؟‬

‫‪53‬‬
 ‫فصل سوم‬

‫ولدینگ گازی‬

‫هدف‌کلی‌‪:‬‬

‫آشنایی‌با‌ولدینگ‌گازی‬

‫اهداف آموزشی‪ :‬محصلین در پایان این فصل قادر خواهند‬

‫بود‪:‬‬

‫‪ .‬اهمیت ولدینگ کاری گازی را توضیح دهند‪.‬‬

‫‪ .2‬تجهیزات ولدینگ گازی را نام ببرند‪.‬‬
‫‪ .3‬ریدوکتورهای کاهش دهنده فشار را توضیح دهند‪.‬‬
‫‪ .‬ساختمان بالون های استلین و آکسیجن را تشریح کنند‪.‬‬
‫‪ .5‬ساختمان ریدوکتورها را توضیح دهند‪.‬‬
‫‪ .1‬حفاظت کننده های آبی را تشریح کنند‪.‬‬
‫‪ .1‬جنراتورهای استلین را تشریح کنند‪.‬‬
‫‪ .3‬برنر های گازی را تشریح کنند‪.‬‬
‫‪ .9‬ساختار شعله گازی را تشریح کنند‪.‬‬
‫قسمت های شکسته‪/‬درزها را در موتر با ولدینگ گازی‬ ‫‪. 2‬‬
‫ترمیم کنند‪.‬‬

‫سواالت‌ارزشیابی‌تشخیصی‌‪:‬‬

‫تا‌به‌حال‌عملیه‌ولدینگ‌کاری‌گازی‌را‌انجام‌داده‌اید؟‬ ‫‪.‬‬
‫ولدینگ‌کاری‌گازی‌به‌کدام‌مقاصد‌اجرا‌می‌گردد؟‬ ‫‪.2‬‬
‫کدام‌نوع‌تجهیزات‌ولدینگ‌کاری‌گازی‌را‌می‌شناسید‌نام‌‬ ‫‪.3‬‬
‫ببرید؟‬
‫کدام‌نوع‌گازات‌در‌ولدینگ‌کاری‌گازی‌قابل‌استفاده‌می‌‬ ‫‪.4‬‬
‫باشند؟‬
‫برای‌ترمیم‌کاری‌کدام‌قسمت‌های‌موتر‌از‌عملیه‌ولدینگ‌‬ ‫‪.5‬‬
‫کاری‌گازی‌استفاده‌می‌شود‌؟‬

‫‪54‬‬
 ‫مقدمه‬

‫ولدینگ کاری گازی توسط شعله گاز تمیزترین و قابل‬

‫کنترول ترین روش ولدینگ کاری دستی است‪ .‬گاز ها برای‬
‫ولدینگ کاری در صنعت ساخت و تولید به طور گسترده‬
‫استفاده می شوند‪ .‬در حال حاضر از ولدینگ کاری و برش‬
‫کاری گازی در بخش های مختلف استفاده نموده و در این‬
‫حالت گاز می تواند به عنوان عامل تولید حرارت و تشکیل‬
‫شعلۀ گازی یا محافظ به کار رود‪.‬‬

‫) و هایدروجن ( )‪،‬‬ ‫شعله از اثر اشتعال گاز استلین (‬

‫)‪ ،‬گاز طبیعی بخار پطرول و تیل خاک با‬ ‫پروپان (‬
‫اکسیجن هوا تشکیل می شود‪ .‬انرژی حرارتی هریک از این‬
‫گازها متفاوت بوده که هرچه ارزش حرارتی باالتر داشته‬
‫باشد برای ولدینگ کاری مناسب تر است‪.‬‬

‫ارزش حرارتی عبارت است از مقدار حرارت حاصل شده از‬

‫است‪ .‬در‬ ‫‪⁄‬‬ ‫و یا‬ ‫‪⁄‬‬ ‫احتراق کامل سوخت که واحد آن‬
‫انتخاب یک گاز برای ولدینگ کاری به موارد ذیل باید توجه‬
‫کرد‪:‬‬

‫‪ ‬قابلیت اشتعال باال‪.‬‬

‫‪ ‬جلوگیری از اوکساید نمودن فلز تحت ولدینگ کاری‪.‬‬
‫‪ ‬قابلیت دسترسی آسان و ارزان‪.‬‬

‫‪ 9.8‬اهمیت ولدینگ گازی‬

‫ولدینگ کاری گازی دارای اهمیت زیاد‬

‫است‪ ،‬به دلیل اینکه بدون استفاده از‬
‫انرژی برقی قابل استفاده بوده و‬
‫همچنان قطعات فلزی با ضخامت های کم‬
‫نیز بدون کدام آسیب پذیری با استفاده‬
‫از این روش ولدینگ کاری شده می‬
‫تواند‪ .‬شکل(‪) -3‬‬

‫حرارت الزم برای ذوب فلزپایه و سیم‬

‫جوش در این روش از سوختن گاز تآمین‬
‫می شود و آکسیجن برای این که گاز‬
‫قابل اشتعال خوب و بطور کامل بسوزد‪،‬‬
‫شکل ‪8 - 9‬‬ ‫‪55‬‬
‫به عنوان گاز سوخت‬ ‫الزم است‪ .‬به طور مثال گاز استلین‬
‫به عنوان عامل سوختن‪ ،‬و یک مشعل که این دو‬ ‫و آکسیجن‬
‫گاز را با نسبت مناسب با هم مخلوط نموده تا شعله به‬
‫صورت دستی قابل استفاده باشد‪ ،‬مورد نیاز است‪.‬‬

‫با استفاده از مذاب کنترول شده می توان جوش های مناسبی‬

‫به دست آورد‪ .‬با ایجاد حوضچه مذاب کوچک‪ ،‬در فصل مشترک‬
‫دوقطعه به وسیله حرارت حاصل شده از سوختن گاز‪ ،‬لبه های‬
‫اتصال ذوب شده و مذاب لبه ها به هم می رسند‪ .‬همان طوری‬
‫که می دانیم در مذاب اتم های فلز بی نظم بوده و نظم‬
‫خاصی ندارند و از طرف دیگر مذاب در تماس با فلزجامد‬
‫است‪.‬‬

‫حال چنانچه حوضچه مذاب سرد شود انجماد صورت می گیرد‪،‬‬

‫یعنی از مرز مشترک حوضچه مذاب با جامد‪ ،‬دانه های فلزی‬
‫شکل می گیرد و به مرکز حوضچه‪ ،‬مذابی که درحال سرد شدن‬
‫است گسترش می یابد تا انجماد کامل شود‪ ،‬درحقیقت اتم های‬
‫جامد درسطح تماس با مذاب دارای‬
‫پیوندهای پرنشده هستند که اتم‬
‫های ذوب شده درحال انجماد‬
‫خودشان را به آن ملحق می کنند‬
‫و با ادامه این وضع‪ ،‬انجماد‬
‫کامل می شود و قطعات با هم‬
‫یکپارچه می شوند‪ ،‬با ذوب کردن‬
‫سیم جوش و اضافه شدن به مذاب‪،‬‬
‫لبه ها‪ ،‬جر و پخ بین دو قطعه‬
‫شکل‌‪2 - 3‬‬ ‫می‬ ‫پر‬ ‫کامل‬ ‫طور‬ ‫به‬ ‫هم‬
‫شود‪(.‬شکل‪)2-3‬‬

‫واضع است که برای اتصال درتمام طول درز‪ ،‬مشعل ولدینگ‬

‫کاری به صورت پیوسته و با سرعت مناسب پیشروی کرده و به‬
‫ولدینگ کاری تداوم می بخشد‪ .‬امروزه این روش ولدینگ کاری‬
‫بیشتر در کارهای ترمیماتی و خصوصأ لحیم کاری سخت مورد‬
‫استفاده است و کاربرد صنعتی آن بیشتر در برش کاری‪ ،‬گرم‬
‫کاری و عملیات حرارتی است‪ .‬هم چنین برای صاف کاری و‬
‫راست کاری نیز به کار گرفته می شود و استفاده آن در‬
‫اتصال قطعات ضخیم کم است‪ ،‬زیرا حجم وسیعی از فلز را‬
‫باید حرارت دهیم تا لبه های آن ذوب شود‪ ،‬از اینکه ناحیه‬

‫‪5‬‬
‫) بزرگی دارد و از‬ ‫) ناحیه تحت تاثیرحرارت‬
‫نظر مصرف انرژی و زمان‪ ،‬قابل صرفه نیست‪.‬‬

‫دراین پروسه از دو نوع گاز استفاده می شود‪:‬‬

‫‪ – 2‬گازعامل احتراق‪.‬‬ ‫‪ -‬گاز قابل احتراق‪.‬‬

‫‪ 9.8.8‬گازهای قابل احتراق‬

‫چند نوع گاز قابل احتراق در ولدینگ کاری و برش کاری‬

‫گازی مورد استفاده قرارمی گیرد که قرار ذیل می باشند‪:‬‬

‫هایدروجن‬ ‫‪‬‬
‫استلین‬ ‫‪‬‬
‫پروپان‬ ‫‪‬‬
‫مپ استلین پروپادین‬ ‫‪‬‬
‫گازهای طبیعی مخلوطی از هایدروکربورها‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫ازجمله گازهای فوق‪،‬استلین بهترین گازها است‪ ،‬زیرا تمرکز‬

‫حرارتی بیشتری داشته و کمترین واکنش را با فلز در حوضچه‬
‫مذاب جوش دارد‪ ،‬اما گازهای دیگر برای برش کاری‪ ،‬ولدینگ‬
‫کاری بعضی ازفلزات‪ ،‬لحیم کاری سخت و گرم کاری استفاده‬
‫می شود‪ .‬برای استفاده هرگاز‪ ،‬مشعل مخصوص همان گاز باید‬
‫کارگرفته شود‪ .‬حد اکثر حرارت گازهای مختلف درجدول ‪-3‬‬
‫درج می باشد‪.‬‬

‫جدول ‪-3‬‬
‫ارزش حرارتی شعله به‬
‫درجه حرارت شعله‬
‫گاز قابل احتراق‬
‫به‬
‫‪⁄‬‬

‫‪3292‬‬ ‫‪3213‬‬ ‫گاز استلین‬

‫‪3922‬‬ ‫‪2533‬‬ ‫گاز طبیعی‬

‫‪222 2‬‬ ‫‪2521‬‬ ‫گاز پروپان‬

‫‪2 2 2‬‬ ‫‪2921‬‬ ‫گاز مپ‬

‫‪-‬‬ ‫‪2212‬‬ ‫گاز هایدروجن‬

‫‪5‬‬
 ‫‪ 9.8.1‬گاز استلین‬

‫گازاستلین بهترین گاز قابل احتراق برای‬

‫ولدینگ کاری و برش کاری گازی است که با‬
‫بهره دهی حرارتی باال سوخته و درجه‬
‫تولید می کند(شکل‬ ‫حرارتی در حدود‬
‫‪)3-3‬که با این درجه حرارت می توان‬
‫اکثرفلزات و الیاژها را ذوب نمود‪.‬‬
‫شکل ‪ 9 – 9‬شعله سوختن گازاستلین با‬
‫آکسیجن‬

‫استلین گازی است بی رنگ با بوی نامطبوع و در اغلب‬

‫مایعات کیمیاوی به نسبت های متفاوت حل می شود و مهمترین‬
‫( است‪ ،‬هرلیتر اسیتون‬ ‫حالل گاز استلین مایع اسیتون)‬
‫‪ 1‬و فشار معمولی ‪ 25‬لیتر استلین را درخود حل‬ ‫در حرارت‬
‫می کند و به آرامی می تواند گازهای حل شده را آزاد کند‪،‬‬
‫در یک کپسول گاز‬ ‫به همین دلیل برای ذخیره بیشتر‪،‬‬
‫استلین را در مایع اسیتون به صورت محلول ذخیره و‬
‫نگهداری می کنند‪(.‬شکل‪) -3‬‬

‫زیرا چنانچه ‪:‬‬

‫استلین خالص متراکم شود و فشار آن بیش از‬
‫اندازه گردد خود به خود تجزیه و منفجر می شود‪.‬‬

‫شکل ‪ 4 – 9‬فضای داخل کپسول استلین‬

‫همین طور ‪:‬‬

‫مخلوط استلین با آکسیجن یا هوا با ترکیب های ذیل قابلیت انفجار دارد‪.‬‬

‫‪5‬‬
 ‫‪ -‬مخلوط ‪ 2 3%‬استلین و ‪ 91 1%‬هوا‪.‬‬
‫‪ -2‬مخلوط ‪ 32%‬استلین و ‪ 3%‬هوا‪.‬‬
‫‪ -3‬مخلوط ‪ 93%‬استلین با ‪ 1%‬آکسیجن‪.‬‬
‫نسبت مخلوط قابل انفجار استلین با‬
‫آکسیجن یا هوا‬
‫فیصدی‬ ‫فیصدی‬ ‫فیصدی‬
‫آکسیجن‬ ‫هوا‬ ‫استلین‬ ‫ردیف‬
‫‪-‬‬ ‫‪91 1‬‬ ‫‪23‬‬

‫‪-‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪32‬‬

‫‪2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪93‬‬
‫‪3‬‬
‫با ‪ 2‬اتمسفیرفشار‬ ‫‪22‬‬

‫وقتی استلین به صورت واحدهای کوچک دراسیتون حل باشد‬

‫خطر انفجار از بین می رود‪.‬‬

‫‪ 9.8.9‬طرزتهیه استلین‬
‫از ترکیب کاربید کلسیم با آب‪ ،‬گاز استلین تولید می‬
‫شود‪.‬‬

‫در سال های گذشته تهیه استلین در کارگاه های کوچک‬

‫ولدینگ کاری توسط مولد استلین انجام می شد(شکل‪)5-3‬‬
‫‪ ،‬طوری که سنگ کاربید و آب را در مولد باهم ترکیب‬
‫کرده و از گاز استلین تولید شده برای ولدینگ کاری و‬
‫برش کاری استفاده می کردند‪ ،‬اما امروزه این گاز به‬
‫صورت محلول در اسیتون در کپسول ها ذخیره شده و در‬
‫اختیار استفاده کننده گان قرار می گیرد‪.‬‬

‫‪5‬‬
 ‫شکل ‪ 5 - 9‬یک نوع مولد استلین‬

‫‪ 9.1‬تجهیزات ولدینگ گازی‬

‫استفاده از مشعل (برنر) مخصوص ولدینگ کاری و برش کاری‪،‬‬

‫پایپ های هدایت گاز سوخت و آکسیجن به مشعل‪ ،‬بالون های‬
‫گاز آکسیجن و گاز سوخت استلین همراه با ریگوالتورهای‬
‫قابل تنظیم و میز ولدینگ کاری الزمه یک دستگاه ساده‬
‫ولدینگ کاری گازی است‪(.‬شکل های‪ 1–3‬و‪)1-3‬‬

‫شکل ‪ 6 - 9‬تجهیزات ولدینگ کاری گازی‬

 ‫شکل ‪ 7 - 9‬تجهیزات ولدینگ کاری گازی در یک کابین ولدینگ گازی‬

‫‪ 9.9‬ریگوالتور کاهش دهنده فشار (ریدکتور کاهش فشار)‬

‫ذخیره سازی گاز در بالون ها با‬

‫فشار باالیی صورت می گیرد‪ .‬فشار‬
‫گاز آکسیجن در بالون‪ ،‬تا حدود‬
‫‪ 1‬و فشار گاز استلین در‬
‫‪ 1‬است که این‬ ‫بالون‪ ،‬در حدود‬
‫فشار باال برای ولدینگ کاری مناسب‬
‫دستیابی‬ ‫برای‬ ‫بنابراین‬ ‫نیست‪.‬‬
‫برای فشار مناسب برای ولدینگ‬
‫کاری از ریگوالتورهای کاهش دهنده‬
‫فشار استفاده می گردد(شکل‪.)3-3‬‬

‫شکل ‪ 1 - 9‬ریگوالتور کاهش دهنده فشار‬

 ‫میزان فشار مناسب برای ولدینگ کاری گازی به اندازه برنر‬
‫وابسته است و مقدار آن برای گاز آکسیجن‪ 2 5–3‬اتمسفیر و‬
‫برای گاز استلین ‪ 2 –2 1‬اتمسفیر است‪.‬‬

‫هر ریگوالتور دو وظیفه عمده دارد‪:‬‬

‫‪ ‬کاهش فشار گاز بالون‪.‬‬

‫‪ ‬تنظیم و تثبیت فشار گاز خروجی جهت مصرف‪.‬‬

‫ریگوالتورها در دونوع یک مرحله ای و دومرحله ای ساخته می‬

‫شوند(شکل های‪ 9–3‬و‪) 2-3‬‬

‫در ریگوالتورهای کاهش دهنده‬

‫یک مرحله ای‪،‬افت فشار بالون‬
‫باعث افت فشار گاز در خروجی‬
‫ریگوالتور نیزمی گردد‪ ،‬اما‬
‫در ریگوالتورهای کاهش دهنده‬
‫دو مرحله ای‪ ،‬فشار گاز‬
‫خروجی در برنر تا تمام شدن‬
‫گاز داخل بالون‪ ،‬ثابت باقی‬
‫می ماند‪ .‬ریگوالتورهای دو‬
‫شکل ‪ 3 - 9‬ریگوالتور دو شکل ‪ 80 - 9‬ریگوالتور یک مرحله ای‬ ‫مرحله ای نوسان فشار گاز را‬
‫مرحله ای‬
‫درهنگام ولدینگ کاری خنثی‬
‫می کند و فشار یکنواختی را‬
‫فراهم می سازد‪.‬‬

‫دو‬ ‫دارای‬ ‫همچنین‬ ‫ریگوالتورها‬

‫فشارسنج یا مانومتر( و‪)2‬و یک وال‬
‫اطمینان(‪)3‬هستند(شکل‪) -3‬‬

‫شکل ‪ 88 – 9‬فشار سنج‬

‫‪2‬‬
‫فشار سنج اول‪ ،‬فشار گاز داخل بالون را نشان می دهد و‬
‫فشارسنج دوم میزان گاز خروجی مورد نیاز برای ولدینگ‬
‫کاری را نشان می دهد‪ .‬این میزان فشار گاز توسط شـیردهن‬
‫(مجرای خروجی) پائین ریگوالتور قابل تنظیم است(شکل‪) 2–3‬‬

‫شکل ‪ 82 - 9‬شیردهن ( مجرای خروجی ) پائین‬

‫ریگوالتور‬

‫ریگوالتورهای کاهش دهنده فشار برای آکسیجن و استلین از‬

‫نظر سیستم عملکرد داخلی مشابه هم هستند‪.‬‬

‫‪ 9.9.8‬تفاوت های ریگوالتورهای کاهش دهنده فشار‪:‬‬

‫‪ -‬نحوه اتصال به بالون‪:‬‬

‫ریگوالتورهای آکسیجن معموآل توسط نت به سر بالون متصل‬
‫می شوند‪ ،‬درحالی که ریگوالتورهای گاز استلین را توسط‬
‫یک گیرا قلبی به سلندر گاز اتصال می دهیم (شکل‪) 3-3‬‬
‫و(شکل‪) -3‬‬

‫استلین‬
‫آکسیجن‬ ‫ریگوالتور گاز‬
‫ریکوالتور‬ ‫شکل ‪84 - 9‬‬
‫شکل ‪89 - 9‬‬

‫‌‬

‫‌‬

‫‪3‬‬
 ‫‪ -2‬درجه بندی فشارسنج ها‪:‬‬
‫قسمت‬ ‫در‬ ‫آکسیجن‬ ‫به‬ ‫مربوط‬ ‫فشارسنج اول ریگوالتور‬
‫است‪ ،‬در‬ ‫(‬ ‫‪⁄‬‬ ‫بالون دارای درجه بندی تا )‬
‫بالون‬ ‫حالی که فشارسنج اول گازاستلین در قسمت‬
‫درجه بندی شده است‪(.‬شکل های‪ 5-3‬و‪) 1-3‬‬ ‫‪4‬‬

‫شکل ‪ 86 – 9‬ریگوالتور بالون استلین‬

‫شکل ‪ 85 – 9‬ریگوالتور بالون آکسیجن‬

‫‪ 9.1‬ساختمان بالون های آکسیجن و استلین‬

‫‪ 9.1.8‬بالون آکسیجن‬

‫آکسیجن مورد استفاده در ولدینگ کاری‪ ،‬در بالون های‬

‫ساخته شده از فوالد که به روش کششی عمیق و بدون درز‬
‫‪ 1‬پر می شود و حجم داخلی‬ ‫ساخته شده است با فشار‬
‫بالون های ولدینگ کاری ‪ 2‬و یا ‪ 52‬لیتر است و چون با‬
‫‪4‬‬ ‫‪ 1‬پر شده‪ ،‬بنابر این ظرفیت بالون ها‬ ‫فشار‬
‫گاز در شرایط عادی است‪.‬‬ ‫‪ 1‬یا معادل‬

‫بالون های گاز آکسیجن با ظرفیت های کم تر برای مصارف‬

‫خاص نیزساخته می شود‪.‬‬

‫‪ ،‬شیردهن خروجی گاز‬ ‫‪1‬‬ ‫ضخامت جدار بالون آکسیجن‬

‫راست گرد بوده و با دست باز و بسته می شود‪ ،‬یک کالهک‬
‫شیردهن خروجی گاز را حفاظت می کند که موقع استفاده از‬
‫بالون باید باز شود‪ .‬بالـون های گـاز باید همواره به‬

‫‪4‬‬
‫دیوار و یا به انتـقال دهنــده بالون با زنجیر بسته‬
‫شود‪(.‬شکل‪) 1–3‬‬

‫شکل ‪ 87 – 9‬بالون های آکسیجن که در دیوار و انتقال دهنده بسته شده اند‬

‫‪ 3 2‬بالون استلین‬

‫بالون استلین یک بالون ساخته شده از فوالد است که قطر‬

‫بزرگتری نسبت به بالون آکسیجن دارد و از فوالدهای صفحه‬
‫ای ساخته شده و درزهای آن ولدینگ کاری شده است‪ .‬داخل‬
‫بالون برخالف بالون آکسیجن توسط ماده متخلخل(سمنت مخصوص‬
‫و ذغال چوب و سنگ های متخلخل سیلیس دار) پوشانده شده که‬
‫گاز‬ ‫‪ 1‬مایع اسیتون قابلیت حل مقدار‬ ‫با مقدار‬
‫استلین را در خود دارد‪.‬چون هر لیتر اسیتون در شرایط‬
‫عادی ‪ 25‬لیتر استلین را در خود حل می کند و در فشار‬
‫) لیتر استلین در یک لیتر اسیتون حل‬ ‫‪1‬‬ ‫‪( 1‬‬
‫‪ 1‬اسیتون ظرفیت بالون برابر است با‪:‬‬ ‫می شود و در‬
‫(شکل‪) 3–3‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪5‬‬
 ‫شکل ‪81-9‬‬

‫چوری (نری) محل اتصال به ریگوالتور در بالون های استلین‬

‫مانند سایر گازهای قابل اشتعال چپ گرد ساخته شده و جست‬
‫سطح جانبی نت اتصال ریگوالتور به بالون استلین جری دار‬
‫بوده و قابل شناسایی می باشد‪(.‬شکل‪) 9–3‬‬

‫شکل ‪ 83 – 9‬نت چپ گرد و جر‬

 ‫‪ 9.1‬ساختمان ریگوالتور‬

‫ریگوالتورها یک دستگاه تقلیل و تنظیم فشار می باشد که‬

‫گاز را به طور یکنواخت و با فشار مناسب به طرف‬
‫برنرهدایت می کند‪ .‬درعمل از ریگوالتورهای یک مرحله ای و‬
‫ریگوالتورهای دومرحله ای استفاده می شود‪.‬‬

‫(شکل های‪22–3‬و‪)2 –3‬‬

‫نمای برش شده یک نمونه ریگوالتور فشارگاز‪ ،‬نوع دومرحله‬

‫ای با نامگذاری آن در شکل‪ 22–3‬نمایش داده شده است ‪:‬‬

‫شکل ‪ 20 – 9‬نمای برش شده یک نمونه ریگوالتور فشار گاز ‪ ،‬نوع دو مرحله ای‬
 ‫‪ -‬نت اتصال با بالون‬
‫‪ -1‬لوله واسطه‬
‫‪ -9‬مجرای ورود گاز‬
‫‪ -1‬واشرجذب کننده حرارت‬
‫‪ -1‬بدنه‬
‫‪ -6‬درجه فشاربالون‬
‫‪ -1‬وال کاهش فشار‬
‫‪ -1‬حجره اول کاهش فشار‬
‫‪ -3‬نت تنظیم فشار‬
‫فنر اصلی‬ ‫‪-81‬‬
‫میله تنظیم فشار‬ ‫‪-88‬‬
‫صفحه تنظیم فشار‬ ‫‪-81‬‬
‫وسیله اتصال حرکت‬ ‫‪-89‬‬
‫وسیله باالبرنده وال‬ ‫‪-81‬‬
‫فنر برگشت وال‬ ‫‪-81‬‬
‫وال کاهش فشار‬ ‫‪-86‬‬
‫حجره دوم کاهش فشار‬ ‫‪-81‬‬

‫پیچ تنظیم فشار مورد لزوم‬ ‫‪-81‬‬

‫درجه فشارگازمورد لزوم‬ ‫‪- 3‬‬

‫فنراصلی تنظیم فشارمورد لزوم‬ ‫‪-11‬‬

‫وال ایمنی (وال اطمینان)‬ ‫‪-18‬‬

‫پیچ قطع جریان گاز‬ ‫‪-11‬‬

 ‫شکل ‪ 28 – 9‬نمای برش شده ریگوالتور دو مرحله ای گاز آکسیجن‬

‫درعمل بیشتراز ریگوالتورهای یک مرحله ای استفاده می شود‪.‬‬

‫دراین ریگوالتورها یک‬
‫فشارسنج فشارگاز داخل‬
‫فشارسنج‬ ‫و‬ ‫بالون‬
‫دیگر‪ ،‬فشار گازمصرفی‬
‫را نشان می دهد‪.‬‬

‫(شکل‪)22–3‬‬

‫شکل ‪22 - 9‬‬

 ‫‪ 9.6‬حفاظت کننده های آبی‬

‫برای تغذیه دستگاه ولدینگ کاری گازی از جنراتور استلینی‬

‫کار می گیرند و در مسیر انتقال گاز تا محل کار‪ ،‬از‬
‫حفاظت کننده آبی با جریان معکوس گاز با فشار پائین و یا‬
‫فشار متوسط استفاده می شود‪.‬‬

‫جریان معکوس زمانی به وجود می آید که سرعت سوختن کمتر‬

‫از سرعت جریان مخلوط گاز در برنر شود‪ ،‬بندش در نوک برنر‬
‫و یا گرم شدن بیش از حد باعث ایجاد جریان معکوس در برنر‬
‫می گردد و شعله از برنر به مخزن جنراتور برگشت می کند و‬
‫باعث انفجار می شود‪(.‬شکل‪)23–3‬‬

‫شکل ‪ 29 – 9‬حفاظت کننده آبی‬

‫داخل مخزن شده که تا اندازه‬ ‫استلین از طریق نل‬

‫شیردهن ‪ 3‬پر از آب است و از بین آب عبور نموده و به‬
‫شیردهن ‪ 2‬و بعدأ به برنر جریان می یابد‪ .‬تفاوت سطح آب‬
‫در صورت باز بودن آن‪ ،‬فشار کاری گاز در برنر را‬ ‫در نل‬
‫نشان میدهد‪.‬‬

‫درصورت ضربه معکوس‪ ،‬شعله در مخزن از طریق شیردهن ‪2‬‬

‫انتشار می کند‪ .‬فشار در مخزن افزایش یافته‪ ،‬آب در نل‬
‫داخل شده و آن را بسته می کند و یک قسمت آن‬ ‫دخولی‬
‫می گردد‪ .‬جریان گاز از جنراتور‬ ‫وال محافظوی‬ ‫داخل‬
‫می شود‪ .‬اندازه سطح آب در مخزن پائین آمده و گاز‬ ‫مسدود‬
‫به اتومسفیر خارج می شود‪.‬‬ ‫شده از نل‬ ‫مشتعل‬

‫‪ 3 1‬جنراتورهای استلین‬

‫مولد یا جنراتور استلین دستگاهی است‬

‫برای ذخیره سازی گاز تولید شده از تعامل‬
‫آب با سنگ کاربید شکل(‪ .)2 –3‬مولد ها‬
‫براساس نوع رساندن آب به سنگ کاربید به‬
‫سه نوع تقسیم می شوند ‪:‬‬

‫سقوطی‪ ،‬ریزشی و تماسی‪.‬‬

‫شکل ‪24 - 9‬‬

‫قابلیت انفجار دارد‪،‬‬ ‫گاز استلین در فشار بیشتر از‬

‫بنابر این یک مولد استلین باید حتما دارای وال اطمینان‬
‫باشد تا فشار اضافه را به موقع از مخزن مولد تخلیه کند‬
‫شکل(‪)25–3‬‬

‫شکل ‪25 - 9‬‬

 ‫‪1 - 9‬‬ ‫جدول‬

‫دسته بندی مولد های استلین‬

‫فشار تولیدی‬ ‫گنجایش و ظرفیت کاربید‬ ‫نوع ساختار مولد‬

‫فشار‬ ‫فشار‬
‫فشار‬ ‫متوسط‬
‫کوچک)‪(M‬‬ ‫بزرگ )‪(S‬‬
‫قوی‬ ‫)‪(I‬‬
‫ضعیف‬ ‫متوسط‬ ‫سقوطی‬ ‫ریزشی‬ ‫تماسی‬

‫‪ 9.1.8‬مولدهای سقوطی (ثابت)‬

‫دراین نوع مولدها از کاربید میده دانه‬

‫استفاده می شود‪ .‬کاربید از طریق یک‬
‫گاز‬ ‫و‬ ‫کرده‬ ‫سقوط‬ ‫آب‬ ‫در‬ ‫دریچه‬
‫شـــود‪.‬‬ ‫مــی‬ ‫تولیــد‬ ‫استــلـــین‬
‫رســـوبات نیـــز از راه مجـــرایی در‬
‫پائین خارج می شود ( شکل‪.)21–3‬‬

‫این نوع مولد به علت جذب حرارت واکنش‬

‫توسط آب‪ ،‬دارای ایمنی باالیی است‪.‬‬
‫شکل ‪ 26 – 9‬مولد سقوطی‬

‫‪ 9.1.1‬مولدهای ریزشی‬

‫دراین نوع مولدها سنگ کاربید داخل یک محفظه شیب دار‬

‫قرار گرفته و باالی آن آب ریخته می شود‪ .‬بدین ترتیب گاز‬
‫استلین تولید شده‪ ،‬مطابق شکل(‪)21–3‬در باالی مخزن آب ذخیره‬
‫سازی می شود‪ .‬پس از اتمام واکنش و آزاد شدن کامل گاز‬
‫استلین‪ ،‬هایدریت کلیسم (آهک مرده) در ظرف باقی می ماند‬
‫که می توان آن را با سنگ کاربید تعویض کرد‪ .‬مولد ریزشی‬
‫شامل مانومتر‪ ،‬جهت نمایش فشار گاز استلین‪ ،‬وال اطمینان‬
‫‪،‬وال آب‪ ،‬ظرف کاربید و سرپوش است‪.‬‬

‫‪2‬‬
 ‫شکل‌‪2 - 3‬‬

‫‪ 9.1.9‬مولدهای تماسی (متغییر)‬

‫درمولدهای تماسی‪ ،‬کاربید به طور مستقیم با سطح باالیی آب‬

‫مخزن تماس یافته و گاز استلین تولید می کند‪ .‬در صورتی‬
‫که فشار گاز تولید شده بیش از حد باشد‪ ،‬گاز به سطح آب‬
‫فشار آورده و آن را به قسمت جداره می فرستد و تماس سبد‬
‫کاربید با سطح آب قطع می شود‪ .‬اگر فشار گاز استلین کم‬
‫شود‪ ،‬آب موجود در جداره به قسمت مرکزی مخزن منتقل شده و‬
‫با سبد کاربید تماس پیدا می کند‪(.‬شکل‪)23-3‬‬

‫‪3‬‬
‫شکل‌‪2 - 3‬‬
‫در هنگام راه اندازی این نوع مولد باید توجه داشت که‬
‫سطح آب دقیقأ زیر کاربید باشد‪ .‬رسوب هایدریت کلسیم در‬
‫قسمت پایین سبد کاربید در آب حل شده و در انتهای مخزن‬
‫جمع آوری می شود و از راه دریچه به همراه آب تخلیه‬
‫خواهد شد‪.‬‬

‫تمامی مولدها دارای یک کپسول یا استوانه حفاظتی هستند‬

‫که برای جلوگیری از برگشت آکسیجن به داخل مخزن و لوله‬
‫های استلین در نظر گرفته شده است‪ .‬برگشت آکسیجن به داخل‬
‫پایپ ها را‪ ،‬پس زدن شعله می گویند‪ .‬شکل (‪)29-3‬‬

‫شکل ‪23 - 9‬‬

‫یکی از دستگاه های بزرگ تولید استلین‬

‫‪ 9.1‬برنرهای گازی‬

‫برنرهای گازی وسیله ای است که برای ترکیب گاز سوخت با‬

‫گاز آکسیجن به میزان معین مورد استفاده قرار می گیرد‪.‬‬
‫مقدار گاز سوخت و آکسیجن خروجی از برنر قابل تنظیم بوده‬
‫و به همین دلیل می توان شعله های مورد نیاز را تنظیم‬
‫کرد‪(.‬شکل‪)32-3‬‬

‫شکل‌‪3 - 3‬‬

‫‪4‬‬
‫اجزای تشکیل دهنده یک برنر در شکل ‪ 3 –3‬قرار ذیل نشان‬
‫داده شده است‪:‬‬

‫شکل‌‪3 - 3‬‬

‫گاز سوخت از سوراخ های محیطی انژیکتور با فشار کمتر از‬

‫‪ 1‬وارد نازل مخلوط کننده شده و گاز آکسیجن از طریق‬
‫به نازل مخلوط‬ ‫سوراخ وسطی انژیکتور با فشار‬
‫کننده دمیده می شود تا گازها را باهم مخلوط کند و از‬
‫نوک سر برنر خارج شوند‪ .‬سوراخ نوک سر برنر مخروطی شکل و‬
‫شعله متمرکز ایجاد می کند‪.‬‬

‫همراه هر دسته برنر ولدینگ کاری چند سر برنر با شماره‬

‫های مختلف وجود دارد‪ .‬در بعضی از انواع قدیمی تعداد‬
‫زیادی سر برنر وجود دارد و امروزه با تعداد کمتری سر‬
‫برنر به بازار عرضه می شود که در شکل (‪ )32-3‬مشاهده می‬
‫شود‪.‬‬

‫شکل ‪ 92 – 9‬سرهای برنر با اندازه های‬

‫مختلف‬ ‫‪5‬‬
 ‫‪ 9.3‬ساختار شعله گازی‬

‫شعله گازی از سه بخش تشکیل شده است‪:‬‬

‫– هسته که در این ساحه درجه حرارت‬

‫گاز به تدریج افزایش یافته و مشتعل‬
‫می شود‪.‬‬

‫‪ – 2‬زون احیأ کننده که بیشترین درجه‬

‫حرارت را دارند‪ ،‬در این ساحه آکسیجن‬
‫که در ترکیب مخلوط است‪ ،‬با استلین‬
‫شکل‌‪‌‌33 – 3‬شعله‌گازی‬ ‫تعامل می نماید‪.‬‬

‫فاز اول‬

‫‪ ( 1‬در این ساحه افزایش یافته و در‬ ‫درجه حرارت تا )‬

‫از ختم هسته شعله فاصله دارد‪ .‬این زون را‬ ‫حدود‬
‫به نام زون ولدینگ کاری یاد می کنند و رنگ آبی دارد‪.‬‬

‫به خاطر موجودیت آکسیجن در هوا‪ ،‬فاز دوم سوختن استلین‬

‫دراین ساحه صورت می گیرد‪.‬‬

‫‪1‬‬ ‫فاز دوم‬

‫– در اخیر اشتعال مکمل استلین تشکیل کاربن دای‬ ‫‪3‬‬

‫اوکساید و بخار آب می کند‪ ،‬این ساحه رنگ زرد مایل به‬
‫سرخی دارد‪.‬‬
 ‫شکل ‪ 94 - 9‬ساختار شعله گاز و تقسیمات درجه حرارت‬

‫‪ 9.81‬ترتیب ولدینگ گازی‬

‫به منظور اجرای عملیه ولدینگ کاری گازی به ترتیب ذیل‬

‫عمل می نمائیم‪:‬‬

‫‪ 9.81.8‬آماده ساختن دستگاه ولدینگ کاری گازی‬

‫‪ ‬یک بالون پر آکسیجن و یک بالون پر استلین را روی‬
‫انتقال دهنده بالون ها قرار دهید و با زنجیر مربوط‬
‫به آن‪ ،‬بالون ها را محکم ببندید‪ .‬شکل(‪)35–3‬‬

‫شکل ‪ 95 – 9‬شیوه انتقال‬

‫بالون ها‬
‫‪ ‬کالهک بالون ها را با دست باز کنید و دهانه و پیچ‬
‫خروجی گازها را توسط یک پارچه نرم مناسب پاک کاری‬
‫کنید تا در مجرای خروجی‪ ،‬مواد اضــافی ماننــد گـرد‬
‫و خاک وجود نداشتــه باشــد‪ .‬شکل(‪)31–3‬‬

‫شکل ‪ 96 – 9‬باز کردن کالهک‬

‫بالون‬

‫‪ ‬ریگوالتور آکسیجن را کنترول نموده‪،‬واشر داخل نت‬

‫اتصالی آنرا بررسی نمائید در صورت لزوم آنرا تعویض‬
‫نموده و توسط رنچ که به چربی آلوده نباشد ریگوالتور‬
‫آکسیجن را به بالون محکم نمائید‪.‬‬
‫هنگام بستن ریگوالتور به بالون مراقب باشید که از‬
‫نوار تیفلون(‪)Teflon‬استفاده نشود‪ ،‬چربکاری نشود‪ ،‬نت‬
‫اتصالی چوری به چوری نشود و بطور کامل سفت شود‪.‬‬
‫‪ ‬ریگـوالتـور استلیـن را نیز به همین ترتیب به بالون‬
‫استلین نصـب و محکـم نمائید‪( .‬شکل‪)31-3‬‬

‫شکل ‪97 - 9‬‬

‫‪ ‬پایپ استلین که دارای رنگ قرمز یا قهوه ای و پایپ‬
‫آکسیجن که دارای رنگ سبز یا آبی هستند با طول مناسب‬
‫(حداقل‪ 3‬متر) به وسیله بست مخصوص آماده نموده و به‬
‫بالون های مربوط‬
‫وصل شود‪.‬شکل(‪)33–3‬‬
‫متوجه باشید که‬
‫گاز‬ ‫سرپایپ‬ ‫نت‬
‫استلین دارای یک‬
‫جر در وسط است و‬
‫دارای نری چپ گرد‬
‫است که در جهت‬
‫برعکس عقربه های‬
‫می‬ ‫محکم‬ ‫ساعت‬
‫شود‪.‬‬
‫توجه داشته باشید‬
‫شکل ‪91 - 9‬‬
‫هیچگاهی به جای‬
‫بست مخصوس از سیم‬
‫جستی و یا مسی برای محکم کردن پایپ به استفاده‬
‫نکنید‪.‬‬
‫‪ ‬سر دیگر پایپ ها را به برنر محکم کنید (شکل‪ )33-3‬و‬
‫توجه داشته باشید که آکسیجن باید از سوراخ وسط دسته‬
‫برنر جریان پیدا کند‪ ،‬در زمان وصل کردن پایپ آکسیجن‬
‫به برنر این موضوع را کنترول کنید‪.‬‬

‫شکل ‪91 - 9‬‬

‫‪ ‬آزمایش لیکی پایپ ها و اتصال آن ها به برنر و‬

‫ریگوالتور طوری که در شکل(‪ )39-3‬مشاهده می شود با آب‬
‫صابون کنترول می شود‪ .‬برای این آزمایش ابتدا شیردهن‬
‫های گاز روی دسته برنر را بسته نموده و به آرامی‬
‫شیردهن بالون آکسیجن را دو دور و شیردهن استلین را‬
‫نیم دور باز کنید‪ ،‬و بعدآ با استفاده از ظرف آب‬
‫آزمایش لیکی را انجام دهید‪ ،‬در صورت تشکیل حباب‪،‬‬
‫پایپ سوراخ شده است و باید در تعویض نمودن آن اقدام‬
‫نمائید‪.‬‬
‫ترمیم پایپ ها با نوارچسب و امثال آن هیچگاه مورد‬
‫تائید نمی باشد و غیرمجاز است‪.‬‬

‫شکل ‪93 - 9‬‬

‫‪ 9.81.1‬شیوه روشن و خاموش کردن برنر‬

‫‪ ‬پیچ تنظیم ریگوالتور که در قسمت پائینی آن قرار‬
‫دارد را کامآل سست کنید و شیردهن باالیی بالون‬
‫آکسیجن را ابتدا به راحتی نیم دور و سپس چند دور‬
‫باز کنید‪ ،‬مانومتر اول فشار بالون را بر حسب‬
‫نشان می دهد‪ .‬شیردهن خروجی آکسیجن را‬ ‫‪⁄‬‬ ‫یا‬
‫در ریگوالتور و شیردهن خروجی برنر را که دارای رنگ‬
‫آبی است باز کنید‪ .‬سپس با گرداندن پیچ تنظیم‬
‫ریگوالتور که در قسمت پائینی آن قرار دارد فشار‬
‫آکسیجن را از روی مانومتر دومی به اندازه ‪ 2‬یا ‪3‬‬
‫تنظیم نمائید‪.‬‬

‫واحد اندازه گیری دیگری که ممکن است در ریگوالتور‬

‫(پوند بر‬ ‫ها برای تنظیم فشار به کار گرفته شود‬
‫‪14‬است)‬ ‫حدود‬ ‫اینچ مربع) است‪( .‬هریک‬

‫‪ ‬شیردهن باالیی بالون استلین را با رنچ مخصوص نیم‬

‫دور باز کنید‪ .‬شکل(‪) 2–3‬‬
 ‫شکل ‪ 40 – 9‬نحوه بازکردن شیردهن باالیی بالون استلین‬

‫توجه‪ :‬نت اتصالی ریگوالتور استلین چپ گرد است‪ ،‬چون‬

‫استلین یک گاز سوختنی است و این نکته ایمنی در مورد‬
‫تمام بالون های گاز قابل اشتعال وجود دارد‪.‬‬

‫‪ ‬فشار گاز استلین را نیز طبق همین روش به اندازه‬

‫تنظیم کنید‪(.‬شکل‪) –3‬‬

‫شکل ‪ 48 – 9‬تنظیم فشار گاز استلین‬

‫‪ ‬برای روشن کردن برنر‪ ،‬ابتدا شیردهن استلین روی‬

‫برنر که دارای عالمت زرد رنگ است کمی باز کنید و‬
‫شعله را روشن کنید‪ .‬شعله‬ ‫با گوگرد و یا‬
‫زرد رنگ است و کمی دوده دارد‪ ،‬یعنی آکسیجن کافی‬
‫برای سوختن کامل به شعله نمی رسد‪ .‬اگر کمی گاز را‬
‫بیشتر باز کنید تا گاز با فشار بیشتر خارج شود‪،‬‬
‫هنگام خارج شدن از مشعل هوا را با خود مخلوط کرده‬
‫و شعله ای بدون دود و زرد رنگ خواهید داشت اما‬
‫سوختن باز هم ناقص است‪ .‬شکل(‪) 2-3‬‬

‫شکل ‪42 – 9‬‬

‫‪ ‬در این قسمت شیردهن آکسیجن را به اندازه اندکی‬

‫باز کنید‪ ،‬به نسبت اینکه فشار خروجی آکسیجن کمتر‬
‫از استلین است ‪ ،‬شعلۀ احیأ که سه قسمتی شده است‬
‫تشکیل خواهد شد شکل(‪ ) 3–3‬یعنی‪:‬‬

‫شکل ‪ 49 - 9‬شعلۀ احیأ سه قسمتی‬

‫حال به آرامی آکسیجن را کمی بیشتر باز کنید تا‬

‫میزان فشار خروجی هر دو نوع گاز برابر شود‪ ،‬شعله سه‬
‫قسمتی قبلی به دو قسمتی تبدیل شده و شعلۀ خنثی است‬
‫که برای ولدینگ کاری مناسب می باشد‪.‬‬

‫شکل(‪.) –3‬یعنی‪:‬‬

‫‪2‬‬
 ‫شکل ‪ 44 – 9‬شعلۀ دوقسمتی خنثی‬

‫‪ ‬متوجه باشید برای خاموش کردن شعله‬

‫ابتدا شیردهن استلین را بسته و‬
‫سپس شیردهن آکسیجن را ببندید تا‬
‫شعله خاموش شود‪ .‬شکل(‪) 5-3‬‬

‫شکل ‪ 45 – 9‬روش خاموش کردن‬

‫شعله‬

‫‪ 9.81.9‬ولدینگ کاری با شعلۀ گاز در حالت هموار‬

‫در ولدینگ کاری گازی همراه با شعلۀ و سیم ولدینگ دو‬

‫روش متفاوت وجود دارد‪:‬‬

‫(شکل‪) 1–3‬‬ ‫) روش پیش دستی‬

‫(شکل‪) 1–3‬‬ ‫‪ )2‬روش پس دستی‬

‫شکل ‪ 47 – 9‬روش پس دستی‬ ‫شکل ‪ 46 – 9‬روش پیش دستی‬

‫این دو روش در اکثر اتصاالت و در تمام وضعیت ها (سطحی‪،‬‬

‫افقی‪،‬عمودی‪،‬باالی سر)کاربرد دارد‪ ،‬طراح با توجه به ضخامت‬

‫‪3‬‬
‫قطعات و شکل اتصال و موقعیت و استحکام الزم‪ ،‬یکی از روش‬
‫ها را معرفی و در دستور کار ثبت می کند‪ .‬ولدینگ کارانی‬
‫با تجربه در کارهای ترمیماتی با یکی از دو روش فوق عمل‬
‫اتصال ولدینگ را انجام می دهند‪.‬‬

‫‪ ‬ولدینگ کاری با روش پیش دستی‬

‫در این روش سر برنر و نوک شعله به‬

‫طرف قسمت ولدینگ شدۀ قطعه کار است‪ .‬در‬
‫حقیقت لبۀ قطعات قبل از ذوب شدن حرارت‬
‫دیده و پیش گرم شده است‪ .‬شکل (‪) 3–3‬‬

‫شکل ‪ 41 – 9‬ولدینگ کاری به‬

‫روش پیش دستی‬

‫‪ 9.81.1‬انتخاب سیم مناسب نسبت به ضخامت قطعه کار‬

‫قطرسیم نظربه ضخامت ورق فلز ولدینگ شونده انتخاب می‬

‫شود‪ .‬قطر سیم به اندازۀ یک ملی متر بیشتر از نضف ضخامت‬
‫ورق فلزی در نظر گرفته می شود‪ .‬یعنی‪:‬‬

‫‪1‬‬

‫قطر سیم‪ e ،‬ضخامت ورق ولدینگ شونده‬ ‫در رابطــۀ فوق‬

‫بر حسب ملی متــر است‪ .‬به جدول(‪)3–3‬مراجعه نمائید‪ .‬البته‬
‫ناگفته نماند که قطر سیم از حد معینی نمی تواند تجاوز‬
‫کند‪ ،‬چون که به راحتی ذوب نمی شود‪ ،‬به عالوه سرعت ولدینگ‬
‫کاری هم از حد معینی نمی تواند تجاوز کند‪،‬در نتیجه‬
‫استفاده از سیم با قطر بیشتر غیرممکن است‪.‬‬

‫‪4‬‬
‫جدول ‪3-2‬وابستجدول ‪3-2‬وابستگی هوامل گوناگون به ضخامت ورق برای جوش‬
‫طحجدول ‪ 3 – 3‬ارتباط عوامل گوناگون به ضخامت ورق فلز برای ولدینگ‬
‫لب به لب در وضعیت سطحی‬

‫مواد مصرفی در یک متر‬ ‫زمان‬

‫ولدینگ کاری‬ ‫سرعت‬ ‫برای‬
‫قطر‬
‫ولدینگ‬ ‫یک متر‬ ‫شماره‬ ‫ضخامت‬
‫سیم به‬
‫گاز‬ ‫گاز‬ ‫به متر‬ ‫ولدینگ‬ ‫نوک‬ ‫ورق به‬
‫سیم به‬ ‫آکسیجن‬ ‫استلین‬ ‫بر‬ ‫کاری‬ ‫برنر‬
‫گرام‬ ‫به‬ ‫به‬ ‫ساعت‬ ‫به‬
‫لیتر‬ ‫لیتر‬ ‫دقیقه‬

‫‪22‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪22‬‬

‫‪35‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪52‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪222‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪15‬‬ ‫‪51‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪252‬‬ ‫‪25‬‬

‫‪92‬‬ ‫‪92‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3 5‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪9.81.1‬اجرای تمرینات ولدینگ گازی‪:‬‬

‫به منظور اجرای تمرینات ولدینگ کاری دستورالعمل های ذیل‬

‫را در نظر داشته باشید‪:‬‬

‫) قبل از ولدینگ کاری الزم است تا قطعات اتصال یابنده‬

‫با هم مطابقت داده شوند و توسط خال جوش یا گیراه‬
‫های مناسب با هم طور مقدماتی وصل شوند تا در حین‬
‫ولدینگ کاری از لحاظ مطابقت با همدیگر کدام مشکل‬
‫پیدا نکنند‪.‬‬
‫‪ )2‬دو قطعۀ را که می خواهیم به صورت لب به لب ولدینگ‬
‫کاری نمائیم‪ ،‬کنارهم قرار داده در صورت ضرورت از‬
‫گیراه یا بست مناسب استفاده گردد‪.‬‬

‫‪ )3‬سیم ولدینگ مناسب را انتخاب کنید‪ .‬قطر سیم ولدینگ‬

‫بدست می آید که در آن ‪ e‬ضخامت‬ ‫‪1‬‬ ‫از رابطه‬

‫‪5‬‬
‫قطعه کار است‪ .‬نوک برنر را مطابق به قطر سیم و‬
‫ضخامت قطعه کار انتخاب نمائید‪.‬‬

‫) برای خال جوش نمودن ابتدا قطعات کار را با فاصلۀ‬

‫درز مناسب کنار هم قرار دهید و سپس شعله را روشن و‬
‫در ابتدا لبه ها را ذوب کنید و سیم جوش را در وسط‬
‫حوضچه جوش قرار دهید تا کمی از آن ذوب شود و قطعات‬
‫به هم وصل شوند‪ ،‬فاصلۀ خال جوش ها از هم به اندازه‬
‫‪ 32‬برابر ضخامت قطعات ولدینگ شونده می باشد‪.‬‬

‫(شکل‪) 9–3‬‬

‫شکل‌‪4 – 3‬‬

‫‪ )5‬در صورت پیچیده گی(تاب خورده گی)‪ ،‬قطعات کار را با‬

‫چکش چوبی یا فلزی مناسب صاف کاری می کنیم تا قطعات‬
‫کار به طور کامل برای ولدینگ کاری نهایی آماده شود‪.‬‬

‫توجه ‪:‬‬

‫درصورت که قطعات با هم خال جوش نشوند و از یک طرف شروع‬

‫به ولدینگ کاری کنیم‪ ،‬مطابق شکل(‪ )52-3‬قسمت های انجامی‬
‫قطعات کار روی هم سربه سر می شوند‪.‬‬
 ‫شکل ‪ 50 – 9‬ولدینگ کاری بدون خال جوش کردن‬

‫‪ )1‬برای اجرای کار عملی ولدینگ کاری‪ ،‬قطعات را مطابق‬

‫به شکل(‪ )5 -3‬ولدینگ کاری می نمائیم‪.‬‬

‫شکل ‪58 – 9‬‬

‫‪ 9.88‬دستورالعمل اجرا‪:‬‬

‫) به منظور اجرای ولدینگ کاری قطعات کار باید به طور‬

‫کامل صاف باشند تا به خوبی روی هم قرار گیرند‪.‬‬
‫‪ )2‬لباس کار را پوشیده و خود را با وسایل ایمنی کار‬
‫مجهز سازید‪.‬‬
‫‪ 1‬انتخاب نموده و از آن‬ ‫‪ )3‬فوالد ورقی را به ضخامت‬
‫‪ 1‬قطع‬ ‫‪ 4‬و طول‬ ‫دو عدد قطعه کار را به عرض‬
‫کاری نمائید‪.‬‬
‫) وسایل کار را مرتب و نوک برنر مناسب را انتخاب و در‬
‫برنر نصب نمائید‪.‬شکل(‪)52-3‬‬
‫‪ )5‬هردو قطعه کار را مطابق نقشه به صورت سربه سر روی‬
‫هم قرار دهید و با شعلۀ خنثی آنها را با هم خال جوش‬
‫کنید‪ .‬شکل(‪)53-3‬‬

‫شکل ‪59 - 9‬‬ ‫شکل ‪52 - 9‬‬

‫‪ )1‬درصورت لزوم قطعات خال جوش شده را با چکش فلزی و یا‬

‫پالستیکی صاف کاری نمائید‪ .‬شکل(‪)5 –3‬‬

‫شکل‪ 54 - 9‬صاف کاری قطعات‬

‫‪ )1‬در ابتدای درز سربه سر حوضچه مذاب را ایجاد کرده و‬

‫با ذوب نمودن سیم ولدینگ و با توجه به زوایای نشان‬
‫داده شده در شکل(‪ )55-3‬درز را تا آخر ولدینگ نمائید‪،‬‬
‫طوری که لبه های باالیی در قطعه کار در فلز جوش جا‬
‫گرفته و خورده گی هم نداشته باشد‪.‬‬
‫‪ )3‬طرف دوم (پشت کار) را با استفاده از نظریات استاد‬
‫رهنما‪ ،‬ولدینگ کاری نمائید و برای استفاده بیشتر از‬
‫قطعات کار‪ ،‬قطعۀ جدیدی را در کنار قطعات قبلی‪،‬اول‬
‫خال جوش کاری نموده و سپس طور کامل ولدینگ کاری‬
‫نمائید‪.‬شکل(‪)51-3‬‬

‫شکل ‪ 56 - 9‬روش ولدینگ کاری‬ ‫شکل ‪ 55 – 9‬زوایای برنر و سیم ولدینگ‬

‫‪ )9‬در پایان کار دستگاه ولدینگ کاری را جمع آوری و‬

‫منظم کرده‪ ،‬قطعه کار را توسط برس سیمی پاک کاری‬
‫کرده و به استاد کار عملی تحویل دهید‪ .‬شکل(‪)51–3‬‬

‫شکل ‪ 57 – 9‬پاک کاری قطعه کار‬

 ‫‪ 9.81‬آزمایش این نوع اتصالیه ولدینگی در کارگاه‪:‬‬

‫قطعه های از این نوع اتصال که دارای طول و عرض در حدود‬

‫و فقط از یک طرف ولدینگ شده باشد تهیه کنید‪ .‬شکل‬
‫(‪ )53–3‬و مطابق به شکل(‪ )59–3‬با استفاده از گیرای سرمیزی‬
‫‪ ،‬چکش و قلمه دربین هردو قطعه ضربه وارد کنید‪ ،‬اگر در‬
‫اتصالیه ولدینگ و یا کناره های آن شکستگی به وجود نیآمد‬
‫‪ ،‬ولدینگ کاری به صورت مطلوب می باشد‪.‬‬

‫شکل ظاهری ولدینگ هم باید یکنواخت و بخیه ولدینگ دارای‬

‫پهنای یکسان باشد‪.‬‬

‫شکل ‪51 - 9‬‬

‫شکل ‪53 - 9‬‬

 ‫فعالیت عملی داخل ورکشاپ ‪:‬‬

‫به منظور یاد گیری عملی ولدینگ کاری گازی‪ ،‬محصلین باید‬
‫در ورکشاپ فعالیت های ذیل را انجام بدهند‪:‬‬

‫تحت رهنمایی استاد کارعملی‪ ،‬با تجهیزات ولدینگ کاری‬ ‫‪‬‬

‫گازی آشنایی بیشتر پیدا کرده و در تنظیم نمودن‪ ،‬نصب‬
‫کردن و کاربرد آنها بیشتر تمرین کنید‪.‬‬
‫بالون های آکسیجن و استلین را با دقت بیشتر دیده و‬ ‫‪‬‬
‫با آالت اندازه گیری فشار که در بالون ها نصب هستند‬
‫آشنای بیشتر حاصل نمائید‪.‬‬
‫در صورت که مولد استلین در ورکشاپ کارعملی موجود‬ ‫‪‬‬
‫باشد‪ ،‬طرز تهیه استلین را با استفاده از سنگ کاربید‬
‫و آب تجربه نمائید‪.‬‬
‫روشن ساختن‪ ،‬خاموش ساختن برنر و تشکیل نمودن شعلۀ‬ ‫‪‬‬
‫گازی را تمرین نمائید‪.‬‬
‫ترتیب اجرای ولدینگ کاری و دستورالعمل اجرای آن در‬ ‫‪‬‬
‫این فصل شرح داده شده است‪ ،‬مطابق آن عمل نموده و‬
‫عملیه ولدینگ کاری گازی را تمرین نمائید‪.‬‬
 ‫خالصه‌فصل‬

‫ولدینگ کاری گازی دارای اهمیت زیاد است‪ ،‬به دلیل اینکه‬
‫بدون استفاده از انرژی برقی قابل استفاده بوده و همچنان‬
‫قطعات فلزی با ضخامت های کم نیز بدون کدام آسیب پذیری‬
‫با استفاده از این روش ولدینگ کاری شده می تواند‪.‬‬

‫چند نوع گاز قابل احتراق در ولدینگ کاری و برش کاری‬

‫گازی مورد استفاده قرارمی گیرد‪ ،‬مانند هایدروجن‪،‬‬
‫استلین‪،‬پروپان‪ ،‬مپ استلین پروپادین و گازهای طبیعی‬
‫مخلوطی از هایدروکربورها‪ ،‬که از جمله استلین بهترین‬
‫گازها است‪.‬‬

‫استفاده از مشعل (برنر) مخصوص ولدینگ کاری و برش کاری‪،‬‬

‫پایپ های هدایت گاز سوخت و آکسیجن به مشعل‪ ،‬بالون های‬
‫گاز آکسیجن و گاز سوخت استلین همراه با ریگوالتورهای‬
‫قابل تنظیم و میز ولدینگ کاری الزمه یک دستگاه ساده‬
‫ولدینگ کاری گازی است‪.‬‬

‫ریگوالتورها یک دستگاه تقلیل و تنظیم فشار می باشد که‬

‫گاز را به طور یکنواخت و با فشار مناسب به طرف‬
‫برنرهدایت می کند‪ .‬درعمل از ریگوالتورهای یک مرحله ای و‬
‫ریگوالتورهای دومرحله ای استفاده می شود‪.‬‬

‫مولد یا جنراتور استلین دستگاهی است برای ذخیره سازی‬

‫گاز تولید شده از تعامل آب با سنگ کاربید‪ .‬مولد ها‬
‫براساس نوع رساندن آب به سنگ کاربید به سه نوع تقسیم می‬
‫شوند‪:‬‬

‫سقوطی‪ ،‬ریزشی و تماسی‪.‬‬

‫برنرهای گازی وسیله ای است که برای ترکیب گاز سوخت با‬

‫گاز آکسیجن به میزان معین مورد استفاده قرار می گیرد‪.‬‬
‫مقدار گاز سوخت و آکسیجن خروجی از برنر قابل تنظیم بوده‬
‫و به همین دلیل می توان شعله های مورد نیاز را تنظیم‬
‫کرد‪.‬‬

‫‪2‬‬
 ‫سواالت فصل سوم‬

‫‪ .‬اهمیت ولدینگ کاری گازی را بیان نمائید؟‬

‫‪ .2‬در ولدینگ کاری گازی کدام نوع گازها قابل استفاده‬
‫می باشند؟‬
‫‪ .3‬گاز استلین چگونه تهیه می گردد در مورد معلومات خود‬
‫را بیان نمائید؟‬
‫‪ .‬تجهزات ولدینگ کاری گازی را نام بگیرید؟‬
‫‪ .5‬ریگوالتور کاهش دهنده فشار چی وظیفه دارد شرح دهید؟‬
‫‪ .1‬چند نوع جنراتور یا مولد استلین را می شناسید نام‬
‫بگیرید؟‬
‫‪ .1‬شیوۀ روش کردن و خاموش کردن برنر را تشریح نمائید؟‬
‫‪ .3‬انتخاب سیم مناسب نسبت به ضخامت قطعه کار چگونه‬
‫صورت می گیرد شرح دهید؟‬
‫‪ .9‬از جمله گاز های قابل استفاده در ولدینگ گازی کدام‬
‫یک آن بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد؟‬
‫ج) پروپان‬ ‫ب) استلین‬ ‫الف)هایدروجن‬

‫توسط‬ ‫‪. 2‬قطرسیم نظربه ضخامت ورق فلز ولدینگ شونده‬

‫کدام یک از فورمول های ذیل تعین می شود؟‬

‫‪1‬‬ ‫‌‌‌‌‌ج‌)‌‌‌‬ ‫‪1‬‬ ‫‌‌‌‌‌‌‌ب‌)‌‌‬ ‫‪1‬‬ ‫الف‌)‌‬

‫‌‬

‫‪3‬‬
 ‫فصل چهارم‬

‫خصوصیات تکنالوژیکی ولدینگ‬

‫هدف‌کلی‌‪:‬‬

‫آشنایی‌با‌خصوصیات‌تکنالوژیکی‌ولدینگ‌‬

‫اهداف آموزشی‪ :‬محصلین در پایان این فصل قادر خواهند‬

‫بود‪:‬‬

‫‪ .‬خصوصیات تکنالوژیکی ولدینگ تحت فشار را توضیح دهند‪.‬‬

‫‪ .2‬خصوصیات تکنالوژیکی ولدینگ بخیه ای را تشریح کنند‪.‬‬
‫‪ .3‬خصوصیات تکنالوژیکی ولدینگ تحت فشار بدون حرارت را‬
‫تشریح کنند‪.‬‬
‫‪ .‬خصوصیات تکنالوژیکی ولدینگ در محیط گازهای محافظ را‬
‫تشریح کنند‪.‬‬
‫‪ .5‬خصوصیات تکنالوژیکی ولدینگ چدن را تشریح کنند‪.‬‬
‫‪ .1‬خصوصیات تکنالوژیکی ولدینگ تحت آب را تشریح کنند‪.‬‬
‫‪ .1‬خصوصیات تکنالوژیکی ولدینگ فلزات رنگه را تشریح‬
‫نمایند‪.‬‬

‫سواالت‌ارزشیابی‌تشخیصی‌‪:‬‬

‫‪‌.‬آیا‌به‌غیر‌از‌ولدینگ‌کاری‌برقی‌و‌گازی‌در‌مورد‌دیگر‌‬
‫انواع‌‌ولدینگ‌کاری‌معلوماتی‌دارید؟‬

‫‪‌.2‬تا‌بحال‌کدام‌محصول‌فلزی‌ساخته‌شده‌از‌چدن‌را‌ولدینگ‌‬
‫کاری‌نموده‌اید؟‬

‫‪ .3‬آیا‌تصور‌می‌کنید‌که‌عملیه‌ولدینگ‌کاری‌در‌زیر‌آب‌اجرا‌‬
‫شود؟‬

‫‪‌.4‬در‌مورد‌ولدینگ‌کاری‌فلزات‌رنگه‌کدام‌معلوماتی‌دارید؟‬

‫‪4‬‬
 ‫مقدمه‬

‫در عصرحاضر ولدینگ کاری و برش کاری فلزات به صورت‬

‫فراگیر در صنایع فلزی به عنوان برترین روش اتصال دایمی‬
‫فلزات کاربرد فراوانی دارد و در ساختمانها و پل های‬
‫فلزی و صنایع نظامی و استخراج و حمل و نقل جاده ای‪،‬‬
‫ریلی‪ ،‬دریایی‪ ،‬هوایی و صنایع حرارتی – برودتی‪ ،‬اکتشاف و‬
‫استخراج و انتقال نفت وگاز به کار گرفته می شود‪ .‬ابداع‬
‫روش های زیاد ولدینگ کاری موجب شده تا گروه زیادی در‬
‫این صنعت به کار اشتغال ورزند‪.‬‬

‫سرعت عمل‪ ،‬قیمت پائین‪ ،‬کیفیت خوب اتصال ولدینگی و سبکی‬

‫و ساده گی اجرا و امکان میکانیزه و اتوماتیزه شده اکثر‬
‫پروسه های ولدینگ کاری باعث کاربرد بیشتر روش های‬
‫ولدینگ کاری نسبت به سایر روش های اتصال شده است‪.‬‬

‫با توجه به انواع مختلف فوالدها و فلزات و الیاژهای فلزی‬

‫مانند مس و المونیم و سایر فلزات صنعتی با قابلیت های‬
‫ولدینگ کاری و کاربرد های متفاوت بر اهمیت این صنعت‬
‫افزوده است‪.‬‬

‫به کارگیری پروسه های مختلف ولدینگ کاری هنگام ساخت و‬

‫استفاده از لوله ها در خطوط آب‪ ،‬نفت و گاز‪ ،‬ساخت مخزن‬
‫های تحت فشار این رشته را از جایگاه ویژه ای برخوردار‬
‫نموده است‪.‬‬

‫سرعت اجرای تولید وسایل حمل و نقل زمینی و هوایی و‬

‫دریایی نیز مدیون صنعت ولدینگ کاری و علوم وابسته است‪.‬‬

‫به طور کلی ولدینگ کاری جز صنایع ضروری به حساب آمده و‬

‫کمتر کارخانه و کارگاه تولیدی و صنعتی را می توان یافت‬
‫که از این صنعت بهره وافر نبرده است‪ .‬از این رو دست‬
‫اندرکاران این صنعت از شخصیت شغلی باالیی برخوردارند‬
‫وضرورت دارد همواره با یافته ها و استندرد های روز جهان‬
‫در ارتباط بوده و توانایی های خویش را ارتقآ دهند‪.‬‬

‫‪5‬‬
 ‫‪ 1.8‬خصوصیات تکنالوژیکی ولدینگ تحت فشار‬

‫پروسه ولدینگ کاری تحت فشار طوری است که دو تکه کار با‬
‫یکدیگر تا آن حالت فشرده می شوند که تا قوه ارتباط بین‬
‫اتوم ها در فلزات عمل کرده و با هم دیگر وصل شوند‪ ،‬اما‬
‫برای آسانی این اتصال‪ ،‬جریان برق قوی از سطوح تماس عبور‬
‫داده می شود و این نقاط تا حالت پالستیکی و یا نزدیک به‬
‫ذوب شدن حرارت می گیرند‪ .‬مقــدار حــرارت تشکیل شده در‬
‫نقطۀ تماس توسط قانون ژول‪ -‬لینس محاسبه می گردد‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫در فورمول فوق ‪:‬‬

‫– مقــدار جریان به امپیـــر(‪ - ،)A‬زمـــان عبور‬

‫جریان از ساحۀ تماس به ثانیه (‪ - ،)Sec‬مجموع مقاومت به‬
‫اوم (‪.)Ω‬‬

‫‪ ،‬مقاومت تکه کار‬ ‫الکترود ها‬ ‫از مقاومت‬ ‫مقاومت مکمل‬

‫تشکیل می شوند‪ .‬مقاومت سطح‬ ‫و مقاومت نقطه تماس‬
‫مقاومت های دیگر نقاط به اساس‬ ‫تماس به مراتب بیشتر از‬
‫و درشتی سطوح می باشد‪:‬‬ ‫موجودیت قشری از اوکساید‬

‫به همین خاطر در زمان عبور جریان برق‪ ،‬بیشتر حرارت می‬
‫تابع خواص فزیکی فلز‪ ،‬وضعیت سطوح در تماس شونده‬ ‫گیرد‪.‬‬
‫می شود‪.‬‬ ‫و مقدار قوه‬

‫ولدینگ کاری تماسی نظر به شکل اتصالیه تقسیم می شود به‪:‬‬

‫ولدینگ کاری نقطه ای‪ ،‬ولدینگ کاری بخیه ای‪ ،‬ولدینگ کاری‬
‫نوک به نوک‪.‬‬
‫طریقه کار دستگاه ولدینگ کاری نوک به نوک را مطالعه می‬
‫نمائیم ‪:‬‬

‫تکه کار ‪ 3‬توسط گیراهای ‪ 2‬محکم گرفته شده و با قوه‬

‫فشار داده می شود‪ .‬تکه های کار توسط دستگاه تحت فشار‬
‫به صورت نوک به نوک محکم گرفته می شود‪ .‬الکترود ها به‬
‫ترانسفارمر ‪ 1‬وصل است که تأمین کننده جریان متراکم‬
‫(‬ ‫( و مقدار ولتاژ به ) ‪1 1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫متناوب است )‬
‫می رسد‪(.‬شکل ‪) -‬‬

‫شکل ‪ 8 - 4‬ولدینگ کاری نوک به نوک‬

‫‪ -8‬دستگاه ‪ – 2 ،‬گیرا ‪ – 9 ،‬تکه کار ‪ – 4 ،‬نقطه تماس ‪ – 5 ،‬گیرای متحرک‬

‫‪ - 6 ،‬ترانسفارمر‬

‫ولدینگ کاری تحت فشار دارای مولدیت باال بوده و به سهولت‬

‫این پروسه میکانیزه و اتوماتیزه می شود‪ .‬پارامترهای‬
‫اساسی ولدینگ کاری تحت فشار نوک به نوک عبارت از زمان‬
‫(‬ ‫عبور جریان از نقاط تماس به ثانیه‪ ،‬تراکم جریان )‬
‫( می باشد‪.‬‬ ‫و اندازه قوه فشار دهنده )‬
‫دراین نوع ولدینگ کاری تکه های کار فوالدی‪،‬مسی‪ ،‬التونی تا‬
‫‪ 1‬ولدینگ کاری می شود‪.‬‬ ‫مساحت‬

‫‪ 1.1‬خصوصیات تکنالوژیکی ولدینگ بخیه یی ‪Seam Welding‬‬

‫ولدینگ های مقاومتی و ولدینگ نقطه ای از نظر استحکام و‬

‫برای‬ ‫دارند‪،‬اما‬ ‫قرار‬ ‫در رده باالیی‬ ‫کیفیت‬
‫درزبنــدی(گرفتن لیکی) کافــی نمی باشند و برای رفع این‬
‫از‬ ‫مشکل به جای دو الکترود میله ای میتوان دو رولک‬
‫آلیاژ مس جایگزین کرد‪ ،‬قطعات ولدینگ شونده بین دو رولک‬
‫به هم فشرده شده و باحرکت دورانی رولک ها‪ ،‬پروسه ولدینگ‬
‫بخیه یی به پیش میرود‪.‬‬

‫خط اتصال قطعات ولدینگ شونده آماده شده و بین رولک ها‬
‫قرار داده می شود‪ .‬از طریق رولک ها جریان برق عبور داده‬
‫شده و درنتیجه بخیه ای ولدینگ عایق تشکیل می شود‪ .‬خط‬
‫ولدینگ کاری اگر کوتاه باشد از یک طرف شروع و الی آخر‬
‫کار ختم می شود‪،‬و اگر طویل باشد از نصف به دو طرف‬
‫ولدینگ کاری می شود‪.‬‬

‫ولــدینـگ کـاری بخیــه یی با برق متـــــناوب‬

‫و سرعت ولدینگ کاری‬ ‫‪4‬‬ ‫‪ ،‬قطر رولک ها‬
‫می باشد‪.‬‬

‫در ولدینگ کاری بخیه ای مانند ولدینگ کاری نقطه ای‪ ،‬تکه‬
‫کار توسط رولک ها از یک طرف و یا از دو طرف ولدینگ می‬
‫شوند‪.‬پارامترهای اساسی ولدینگ کاری بخیه ای مانند‬
‫پارامترهای ولــدینگ کاری نقــطه ای است‪ ،‬تنها مقدار‬
‫‪1‬‬ ‫جریان بیشتر انتخاب شده‪ ،‬ضخامت تکه کار‬
‫می باشد‪(.‬شکل –‪)2‬‬
 ‫شکل ‪ 2 – 4‬ولدینگ کاری بخیه یی‬

‫‪ 1.9‬خصوصیات تکنالوژیکی ولدینگ تحت فشار بدون حرارت‬

‫چنانچه فشار کافی بر سطوح تماس تمیز شده اعمال شود به‬
‫گونه ای که تغییر فورم موم سان رخ دهد‪ ،‬الیه های سطحی‬
‫ماده ناپایدار می شوند‪ ،‬پیوند فلزی در سرتاسر فصل مشترک‬
‫شکل می گیرد و یک ولدینگ فشاری سرد تشکیل می گردد‪.‬‬

‫ولدینگ کاری تحت فشار در حالت سرد در حرارت های نورمال‬

‫و حتی در حرارت های منفی اجرا می شود‪ .‬ماهیت فزیکی این‬
‫پروسه در آنست که سطوحی در تماس شونده تا آن حد با هم‬
‫دیگر نزدیک می شوند که رابطه کرستالی بین دو فلز تامین‬
‫شود و اتصالیه ای محکم و صاف بین هر دو سطح تکه کار‬
‫ایجاد شود‪ .‬این ولدینگ کاری در نتیجه فشار زیاد و با‬
‫تغییر شکل پالستیکی بین سطوح اجرا می شود‪ .‬فشار مخصوصه‬
‫بسیار زیاد بین سطوح دو تکه کار کامأل تمیزشده‪ ،‬باعث‬
‫دورشدن اوکساید در سطوح شده و تغییرشکل پالستیکی باعث‬
‫روابط کرستال های فلز می شود‪ .‬اتصالیه ها در این پروسه‬
‫می توانند نقطه ای‪ ،‬نوک به نوک و بخیه ای باشد‪.‬‬

‫توسط ولدینگ کاری سرد عمومأ فلزات و الیاژهای ولدینگ می‬

‫شوند که دارای پالستیکیت خوب و ساختار میده دانه نباشند‪.‬‬

‫از آنجائیکه فشار بسیار زیاد الزم است‪ ،‬پس فلزات با‬
‫استحکامیت بلند را توسط طریق سرد ولدینگ کاری نمی کنند‬
‫و بعضی اوقات ایجاد این فشار بلند نا ممکن است و امکان‬
‫ترک خوردن تکه کار در اثر فشارهای بسیار زیاد متصور می‬
‫باشد و این مسُله از جمله نواقص ولدینگ کاری سرد شمرده‬
‫می شود‪ .‬فلزات چون المونیم‪ ،‬دیورالمونیم‪ ،‬الیاژهای‬
‫کادمیم‪ ،‬سرب‪ ،‬مس‪ ،‬نکل‪ ،‬جست‪ ،‬طال و نقره با این روش‬
‫ولدینگ کاری می شوند‪ .‬از برتری های ولدینگ کاری سرد‬
‫مصرف کم انرژی‪ ،‬تغییر بسیار ناچیز خواص تکه کار در نقطه‬
‫اتصال‪ ،‬صفایی سطح بلند‪ ،‬مولدیت بلند و امکان اتومات‬
‫سازی پروسه می باشد‪.‬‬

‫‪ 1.1‬خصوصیات تکنالوژیکی ولدینگ در محیط گازهای محافظ‬

‫در این پروسه‪ ،‬ولدینگ کاری در محیط گازهای محافظ اجرا‬

‫می شود‪ .‬الکترود‪ ،‬قوس برقی و فلزمذاب در تحت گازمحافظ‬
‫قرار گرفته و از نفوذ محیط بیرونی روی آن جلوگیری می‬
‫شود‪.‬‬

‫از جمله گازهای مورد استفاده‪ ،‬گازهای خنثی (آرگون و‬

‫هیلیم) و گازهای فعال (هایدروجن‪ ،‬کاربن دای اوکساید و‬
‫یا ترکیب آنها با نایتروجن) می باشد‪ .‬مگر بیشتر از گاز‬
‫آرگون ‪ Ar‬و یا کاربن دای اوکساید ‪ CO2‬استفاده می گردد‪.‬‬

‫گاز آرگون ‪ – Ar‬بی رنگ و در حدود ‪ 33‬مرتبه سنگین تر از‬

‫هوا است و در فلزات مایع و جامد قابلیت انحالل را ندارد‪.‬‬
‫گاز آرگون را از هوا بدست می آورند‪ .‬گاز آرگون درجه اول‬
‫خالص می باشد‪ .‬این گاز در بالون‬ ‫در حدود‬
‫‪ )1‬نگهداری می شود‪ .‬برای ولدینگ‬ ‫های فوالدی تحت فشار(‬
‫کاری مس و پرزه جاتی نه آنقدر مهم فوالدی از گاز آرگون‬
‫تخنیکی استفاده می کنند‪.‬‬
‫برای ولدینگ کاری فوالدهای لیگیر‪،‬الیاژهای سبک(المونیم‪،‬‬
‫منگنیز‪،‬مس‪ ،‬نکل و تیتان) از گاز آرگون خالص استفاده می‬
‫شود‪ .‬برای ولدینگ کاری فوالد های ضد زنگ از گاز آرگون‬
‫خالص استفاده می شود‪ .‬به دلیل کاربن دهی‪ ،‬در ولدینگ‬
‫کاری فوالدهای لیگیر نباید از مخلوط گاز کاربن دای‬
‫اوکساید استفاده شود‪.‬‬

‫گاز کاربن دای اوکساید ‪ :‬این گاز بدون رنگ و دارای بوی‬
‫مرتبه از هوا سنگین تراست‪.‬در‬ ‫ضعیف است و در حدود ‪52‬‬
‫فلزات مذاب و جامد قابلیت انحالل ندارد‪ .‬از این گاز برای‬
‫ولدینگ کاری در صنایع مواد غذایی و تخنیکی با خالصی‬
‫استفاده می گردد‪ .‬گاز کاربن دای اوکساید‬
‫را برای ولدینگ کاری در بالون های مخصوص تحت فشار‬
‫نگهداری می نمایند‪.‬‬

‫‪ 1.1‬خصوصیات تکنالوژیکی ولدینگ چدن‬

‫چدن ها از آلیاژهای آهن تشکیل شده اند که خواص گوناگون‬

‫و زیادی دارند‪ .‬چدن ها در حالت مذاب به شکل مورد نظر‬
‫ریخته گری می شوند‪.‬‬

‫فیصد سلیسیم تشکیل‬ ‫تا‬ ‫فیصد کاربن و‬ ‫چدن ها از ‪ 2‬تا‬

‫شده اند‪،‬این درحالیست که فوالدها از ‪ 2‬فیصد کاربن و یا‬
‫کمتر تشکیل می شوند‪.‬‬

‫الیاژ چدن یکی از پرکاربردترین الیاژها در صنایع‬

‫گوناگون است‪ .‬ویژه گی هایی همچون نقطه ذوب پایین‪،‬‬
‫قابلیت سیال شدن زیاد‪ ،‬قابلیت جذب ارتعاش خوب‪ ،‬مقاومت‬
‫باال در مقابل سایش‪ ،‬کم بودن میزان انقباض در زمان‬
‫انجماد و سرد شدن از ویژه گی های مثبت این الیاژ است‪.‬‬

‫با افزایش کاربن سختی چدن افزایش یافته و شکل پذیری آن‬
‫کاهش می یابد‪ .‬چدن نسبت به فوالدها شکنند تر و با‬
‫استحکامیت کمتر است‪ ،‬اما خصوصیت خوب ریخته گری را دارد‪،‬‬
‫به همین خاطر در صنعت ریخته گری وسیعأ مورد استفاده‬
‫قرار می گیرد‪ .‬پرزه جات چدنی اکثر اوقات توسط ولدینگ‬
‫کاری ترمیم می شوند‪ .‬همچنان نواقص ریخته گری را با‬
‫ولدینگ کاری رفع می نمایند‪ .‬درهنگام ولدینگ کاری چدن‬
‫بعضی مشکالت بروز می کند که قرار ذیل می باشند‪:‬‬

‫‪ -‬امکان ایجاد ساختار مارتینسیت در صورت سرد شدن سریع‬

‫در نقاط ولدینگ که‬ ‫چدن در حرارت های بلندتر از‬
‫عملیات میخانیکی را دشوار می سازد‪.‬در نقاط ذوب‬
‫امکان تبدیل گرافیت به سیمنتیت می رود که تشکیل چدن‬
‫سفید شده و سخت است‪.‬‬
‫‪ -2‬امکان بروز شکستگی و درز در جایی که حرارت به صورت‬
‫نا برابر تقسیم شده باشد‪.‬‬

‫درز و شکستگی می تواند در جریان پروسه و یا هم بعد‬

‫از سردشدن فلز ایجاد شود‪ .‬در صورت گرمکاری منظم و‬
‫می توان خطر بروز این عیوب را‬ ‫برابر تا حرارت‬
‫کم ساخت‪.‬‬

‫‪ -3‬کاهش قابلیت روان بودن چدن در حالت مذاب و پالستیکیت‬

‫آن در این حالت یعنی سخت شدن چدن بعد از ذوب کاری‬
‫بدون داشتن قابلیت پالستیکی امکان بروز خالُ به نسبت‬
‫اوکساید شدن کاربن در تشکیل خط ولدینگ می شود‪.‬‬
‫‪ -‬امکان ایجاد تشکیل یک قشر سخت از اوکساید سلیکان که‬
‫نسبت به اصل فلز حرارت ذوب آن بلندتر است‪ .‬درهنگام‬
‫ولدینگ کاری چدن کوشش شود که درجۀ سختی یکسان در خط‬
‫ولدینگ تشکیل شود‪ .‬تکه های کار چدن را می توان با‬
‫حرارت دادن و یا بدون آن ولدینگ کاری کرد‪.‬در ولدینگ‬
‫کاری بدون حرارت از الکترودهای فوالدی‪ ،‬مسی – آهنی‪،‬‬
‫نکلی – مسی استفاده می کنند‪ .‬در ولدینگ کاری قوس‬
‫برقی با حرارت دادن از الکترود های چدنی‪ ،‬الکترود‬
‫های ذغالی و از سیخ ذوب شوندۀ کمکی چدنی استفاده می‬
‫کنند‪.‬‬

‫‪ 1.1.8‬ولدینگ کاری چدن با استفاده از بولت ها و کاترهای‬

‫فوالدی ‪:‬‬

‫فوالد در حالت مذاب با چدن خوب نمی چسبد و همچنان فوالد‬

‫با کاربن در حالت مذاب‪ ،‬از کاربن غنی شده و در زون‬
‫اتصال شکنند می شود و بعد از سردشدن درز پیدا می کند‪.‬‬
‫برای بهترشدن وصلیه در سوراخ های نری کشیده شده با‬
‫‪2‬‬
‫ترتیب دانه های شطرنج بولت ها نصب و بعد از ولدینگ کاری‬
‫‪ ،‬چرخ کاری می شود‪ .‬البته ضخامت تکه کار نباید کمتر از‬
‫‪ 1‬باشد‪.‬‬

‫قطر فانه ها(بولت ها) و فاصله بین آن ها را از نسبت‬

‫ضخامت تکه کار تعین می کنند‪:‬‬

‫‪(4‬‬ ‫)‬ ‫فاصله بین فانه ها چنین محاسبه می شوند‪:‬‬

‫‪( 1‬‬ ‫)‬ ‫قطر فانه ها چنین محاسبه می شود‪:‬‬

‫در فورمول های فوق‪:‬‬

‫– ضخامت تکه کار‪.‬‬ ‫‪ -‬قطر فانه ها‪.‬‬

‫را استفاده نمی کنند‪.‬‬ ‫فانه های با قطر کمتر از‬

‫ثشکل ‪ 9 – 4‬ولدینگ کاری چدن با استفاده ازبولت یا فانه‬

‫‪ -‬فانه‌‌‪‌– 2‌‌،‬ساحه‌ولدینگ‌شده‌‪‌– 3‌‌،‬تکه‌کار‬

‫‪3‬‬
‫از فانه ها برای پرزه جات بزرگ‬ ‫ولدینگ کاری با استفاده‬
‫برای کاهش تشنج داخلی تکه کار‬ ‫قابل استفاده نمی باشد‪.‬‬
‫اجرا می کنند و نمی گذارند که‬ ‫ولدینگ کاری را با توقف‬
‫باشد‬ ‫شود‪ .‬اگر قطر الکترود‬ ‫‪1‬‬ ‫حرارت آن بیشتر از‬
‫‪ 1‬بیشتر شود‪.‬‬ ‫مقدار جریان نباید از‬

‫‪ 1.6‬خصوصیات تکنالوژیکی ولدینگ تحت آب‬

‫ولدینگ کاری تحت آب از زمان جنگ‬

‫جهانی دوم هنگامی که کشتی های‬
‫خسارت دیده باید سریعأ در آب‬
‫ترمیم می شدند به وجود آمد‪.‬‬
‫بیرون آوردن کشتی برای ترمیم‬
‫کردن آن‪ ،‬هم اکنون هم بسیار‬
‫هزینه بر است و صرفه اقتصادی‬
‫ندارد‪ .‬شکل( – )‬

‫شکل ‪4 - 4‬‬

‫بسیاری از مردم ولدینگ کاری تحت آب را بسیار عجیب می‬

‫دانند‪ ،‬چون ماهیت ولدینگ کاری را از آتش می دانند‪.‬‬

‫اما ولدینگ کاری ماهیت قوس برقی دارد و روشن شدن آن در‬
‫زیر آب کارعجیبی نیست‪ .‬برای ولدینگ کاری در خشکی‪،‬هوا‬
‫آیونیزه می شود و در آب‪ ،‬بخار آب آیونیزه می شود‪.‬‬

‫تکنولوژی ولدینگ کاری در زیر آب‪ ،‬به منظور اتصال و یا‬

‫ترمیمات قطعات و ساختمان های دریایی مانند پایه اسکله‬
‫ها(توقف گاه کشتی ها) استفاده می شود‪ .‬بسیاری از افراد‪،‬‬
‫عالقه مند به یادگیری این روش پرکاربرد ولدینگ کاری و‬
‫کسب در آمد از طریق آن می باشند‪.‬‬

‫در حالت کلی ولدینگ کاری زیر آب (‪ )Underwater Welding‬به دو‬

‫صورت مرطوب (‪ )Wet‬و خشک (‪ )Dry‬انجام می شود‪ .‬در حالت اول‬
‫ولدینگ کاری با استفاده از تجهیزات مخصوص و در محیط آبی‬
‫انجام می گیرد‪ .‬در حالت دوم با استفاده از محفظه ای در‬
‫‪4‬‬
‫زیر آب‪ ،‬محیط خشکی ایجاد کرده و در آن محل اقدام به‬
‫انجام خدمات ولدینگ کاری می کنند‪.‬‬

‫معموال فقط در شرایطی از ولدینگ کاری مرطوب استفاده می‬

‫شود‪ ،‬که امکان انتقال قطعات به محیط خشک و انجام روش‬
‫های معمول ولدینگ کاری وجود ندارد‪ ،‬و یا هزینه انجام‬
‫این انتقاالت بسیار زیاد خواهد بود‪ .‬به طور مثال برای‬
‫اتصال و ترمیمات لوله های انتقال گاز و نفت زیر دریا و‬
‫یا بدنه های کشتی از روش ولدینگ کاری مرطوب استفاده می‬
‫شود‪.‬‬

‫مشکالت و خطرات ولدینگ کاری زیر آب‬ ‫‪1.6.8‬‬

‫متاسفانه با توجه به پیشرفت روز به روز تکنالوژی و‬

‫فناوری‪ ،‬هنوز هم مشکالت و خطرات ولدینگ کاری زیر آب کامال‬
‫بر طرف نشده است‪ .‬بعضی از مشکالت قرار ذیل می باشند‪:‬‬

‫) آبدیده گی سریع فلز ولدینگ کاری‪:‬‬

‫دلیل این آبدیده گی آبی است که در اطراف آن وجود‬
‫دارد‪ .‬اگر چه آبدیده گی تنش پذیری را در ولدینگ کاری‬
‫ُثر بودن ولدینگ‬‫افزایش می دهد ولی میزان کش پذیری و مو‬
‫را کاهش داده ‪ ،‬سختی و روزن داری آن را باال می برد‪.‬‬
‫‪ )2‬تولید زیاد هایدروجن‪:‬‬
‫حجم بسیار زیادی از هایدروجن در منطقه ولدینگ کاری‬
‫ایجاد می شود که بر اثر تفکیک بخار آب در منطقه قوس‬
‫به وجود آمده است‪ .‬هایدروجن موجود در محیط تحت تأثیر‬
‫گرما‪ ،‬در فلز ولدینگ کاری حل می شود که باعث ایجاد‬
‫ترک خورده گی و شکاف های میکروسکوپیک می شود‪.‬‬

‫‪ )3‬از دیگر معایب آن دید پذیری کم است‪ .‬گاهی اوقات‬

‫ولدینگ کار نمی تواند به درستی منطقه مورد نظر را‬
‫ولدینگ کاری نماید‪.‬‬

‫‪5‬‬
 ‫ایمنی ولدینگ کاری زیر آب‬ ‫‪1.6.1‬‬

‫بسیاری از مشکالت و خطرات ولدینگ کاری زیر آب‪ ،‬تنها‬

‫متوجه ولدینگ و کیفیت آن می باشد‪ .‬اما در واقع می توان‬
‫گفت در ولدینگ کاری زیر آب‪ ،‬خطر اصلی متوجه افراد‬
‫ولدینگ کار و سالمتی آن ها است‪ .‬روشن است که خطرات‬
‫ولدینگ کاری زیر آب در مقایسه با ولدینگ کاری در فضای‬
‫خشک به مراتب بیشتر می باشد‪.‬‬

‫در هنگام انجام پروسه ولدینگ کاری در زیر آب‪ ،‬الزم است‬
‫تا تمامی اتصاالت‪ ،‬کیبل ها و انواع الکترود های ولدینگ‬
‫کاری‪ ،‬عایق بندی شده تا کامال ضد آب شوند‪ .‬اما به منظور‬
‫کاهش ریسک و خطرات ولدینگ کاری در زیر آب‪ ،‬الزم است تا‬
‫از قطع کننده های اضطراری برق استفاده شود‪ .‬کلید چاقویی‬
‫یا (‪ )Knife Switch‬نام قطع کننده برق در ولدینگ کاری های‬
‫زیر آب می باشد‪.‬‬

‫انتقال حرارت سریع‬ ‫‪1.6.9‬‬

‫از آن جایی که هنگام انجام عملیات ولدینگ کاری در زیر‬

‫آب‪ ،‬تمامی اجزا و دستگاه های ولدینگ کاری کامال با آب در‬
‫بر گرفته شده اند‪ ،‬سرعت انتقال حرارت و دما بسیار باال‬
‫می باشد‪ .‬این مسئله باعث بروز مشکالتی در انجام روند‬
‫ولدینگ کاری می شود که گاهی می تواند خطراتی برای فرد‬
‫ولدینگ کار نیز به همراه داشته باشد‪.‬‬

‫انجام ولدینگ کاری در شرایطی که آب کامال همه چیز را‬

‫احاطه کرده است‪ ،‬باعث می شود تا بسیاری از خواص مکانیکی‬
‫و فیزیکی قطعات و الکترود تحت تاثیر قرار گرفته و منجر‬
‫ولدینگ کاری شود‪ .‬به‬ ‫به بروز مشکالتی در انجام پروسه‬
‫طور مثال انعطاف پذیری اتصال‪ ،‬در این روش ولدینگ کاری‬
‫کاهش پیدا می کند‪.‬‬

‫عیب ولدینگ کاری تخلخل‬ ‫‪1.6.1‬‬

‫یکی دیگر از مشکالتی که ولدینگ کاری در زیر آب به همراه‬

‫دارد‪ ،‬افزایش احتمال بروز عیب های ولدینگ کاری‪ ،‬از جمله‬
‫تخلخل است‪ .‬هنگام انجام ولدینگ کاری در زیر آب‪ ،‬مقدار‬
‫مسئله‪،‬‬ ‫زیادی بخار آب محیط اطراف را پر می کند که همین‬
‫خوردگی‬ ‫اصلی ترین علت بروز عیوب ولدینگ کاری مانند ترک‬
‫خطرات‪،‬‬ ‫است‪ .‬به منظور کاهش احتمال به وجود آمدن این‬
‫را از‬ ‫باید تا جایی که امکان دارد منطقه ولدینگ کاری‬
‫بخار آب دور نگه داشت‪.‬‬

‫توانایی دید جوشکار در زیر آب‬ ‫‪1.6.1‬‬

‫همانطور که می دانید یکی از مهم ترین شرایطی که الزم است‬

‫برای انجام ولدینگ کاری مهیا باشد‪ ،‬امکان دید مناسب‬
‫برای ولدینگ کار است‪ .‬در صورتی که دید کافی برای ولدینگ‬
‫کار مهیا نباشد‪ ،‬امکان بروز مشکالت و خطرات ولدینگ کاری‬
‫زیر آب به شدت افزایش پیدا می کند‪.‬‬

‫هر چه دید ولدینگ کار (‪ )Welder’s Visibility‬در زیر آب بهتر‬

‫باشد‪ ،‬او قادر خواهد بود بیشتر از توانایی و مهارت های‬
‫ولدینگ کاری خود استفاده کند‪ .‬همچنین به منظور مقابله‬
‫با خطرات ولدینگ کاری در زیر آب و جلوگیری از بروز‬
‫مشکالت در این نوع ولدینگ کاری‪ ،‬داشتن دید مناسب و کافی‬
‫برای ولدینگ کار الزامی است‪.‬‬

‫خوشبختانه در طی سال های گذشته‪ ،‬پیشرفت های بسیاری در‬

‫زمینه ولدینگ کاری زیر آب و تجهیزات مربوط به آن انجام‬
‫گرفته است که می تواند دید ولدینگ کار را به حد قابل‬
‫قبولی برساند‪ .‬توانایی دید ولدینگ کار در زیر آب‪ ،‬هنگام‬
‫بازرسی ولدینگ انجام شده نیز بسیار اهمیت دارد‪.‬‬

‫‪ 1.1‬خصوصیات تکنالوژیکی ولدینگ فلزات رنگه‬

‫‪ 1.1.8‬ولدینگ کاری فلزات رنگه با گاز استیلن یا کاربید‬

‫فلزات غیر آهنی یا فلزات رنگه به فلزاتی گفته می شود که‬

‫فاقد آهن و یا آلیاژهای آن باشند مانند مس‪ ،‬برنج‪ ،‬برنز‪،‬‬
‫آلومینیوم‪،‬منگنز‪ ،‬جست و سرب ‪.‬‬

‫تمام فلزات رنگه را با کمی دقت و مهارت و آشنائی با‬

‫اصول ولدینگ کاری می توان ولدینگ نمود و برای ولدینگ‬
‫کاری این نوع فلزات باید خواص فلز را در نظر گرفت ‪.‬‬
 ‫‪ 1.1.1‬ولدینگ کاری مس با گاز‬

‫بهترین طریقه برای ولدینگ کاری مس ولدینگ کاری با‬

‫ً می توان ولدینگ کاری مس را با قوس‬ ‫اکسیژن است‪ ،‬ضمنا‬
‫الکتریک یا ولدینگ کاری برقی نیز انجام داد ‪.‬‬

‫ورقه های مس را مانند ورقه های آهنی برای ولدینگ کاری‬

‫آماده می کنند یعنی سطح باالئی را تمیز نموده و از‬
‫کثافات و چربی ها پاک نموده و در صورت لزوم سوهان می‬
‫زنند‪ .‬ولی چون خاصیت هدایت حرارت مس زیادتر است باید‬
‫مقدار امپیر را قدری بیشتر گرفت‪ .‬بهتر است همیشه با قطب‬
‫مستقیم ولدینگ کاری را انجام داد (با جریان مستقیم و‬
‫الکترود مثبت) زاویه الکترود نسبت به سطح کار مانند‬
‫ولدینگ کاری فوالد است‪ .‬طول قوس حداقل باید ‪ 2‬تا ‪ 5‬میلی‬
‫متر باشد‪ .‬برای ولدینگ کاری مس می توان از الکترودهای‬
‫ذغالی استفاده کرد‪ .‬الکترودهای ولدینگ کاری مس بیشتراز‬
‫آلیاژ مس و قلع و فاسفورس ساخته شده اند و گاهی نیز از‬
‫الکترودهای که دارای فاسفورس ‪ -‬برنز‪ -‬سیلکان یا المونیم‬
‫هستند استفاده می کنند‪ .‬خمیر روانساز مس معموالً در حرارت‬
‫‪ 122‬تا ‪ 222‬درجه ذوب می شود و به صورت تفاله (گل جوش)‬
‫سبکی روی کار قرار می گیرد‪ .‬بدون روانساز هم می توان مس‬
‫و معموالً از بوراکس(تنکار) استفاده می‬ ‫را ولدینگ نمود‬
‫گردد‪ .‬مس را به وسیله شعله خنثی ولدینگ نمائیم تا تولید‬
‫اکسید مس نکند‪ .‬چون ضریب هدایت حرارت مس زیاد است باید‬
‫تا ‪ 2‬نمره بیشتر از فوالد انتخاب شود‪ .‬بهتر‬ ‫نوک برنر‬
‫است مس را قبل از ولدینگ کاری گرم نمائیم و با سیم‬
‫ولدینگ کاری مخصوص ولدینگ نمود‪ .‬برای ولدینگ کاری صفحه‬
‫میلیمتری کافی است و از وسط ورق‬ ‫‪ 5‬میلیمتری‪ ،‬سیم جوش‬
‫شروع به ولدینگ کاری می نمائیم و وقتی فلز هنوز گرم است‬
‫روی آن چکش کاری می شود تا استحکام درز ولدینگ زیاد شود ‪.‬‬
 ‫‪ 1.1.9‬ولدینگ کاری سرب‬

‫در این نوع ولدینگ کاری بیشتر از گاز هایدروجن و آکسیجن‬

‫استفاده می گردد‪ .‬در ولدینگ کاری سرب احتیاج به گرد‬
‫مخصوص نیست ولی باید قطعات کار را قبل از ولدینگ کاری‬
‫کامالً صیقلی نموده سیخ ولدینگ سرب باید کامالً خالص باشد‬
‫چون سرب مذاب بسیار سیال می باشد‪ .‬لذا ولدینگ کاری‬
‫درزهای قطعات سربی که به وضع قائم (در حالت عمودی)‬
‫قراردارند بسیار دشوار و مستلزم مهارت و تجربه زیاد است ‪.‬‬

‫‪ 1.1.1‬ولدینگ کاری برنج با گاز‬

‫برنج مهمترین آلیاژ مس است و از مس و جست و گاهی قلعی و‬

‫مقداری سرب تشکیل می شود‪ ،‬این فلز در مقابل زنگ زده گی‬
‫و پوسیده گی مقاوم است‪ .‬چون جست در حرارت نزدیک ذوب‬
‫برنج تبخیر می گردد بنابراین ولدینگ کاری با این فلز‬
‫مشکل می باشد‪ .‬برنج از ‪ 12‬فیصد مس و ‪ 2‬فیصد جست و گاهی‬
‫مقداری سرب تشکیل شده است‪ .‬درموقع ولدینگ کاری جست به‬
‫علت بخار شدن و اکسید جست محل جوش را تیره کرده و عمل‬
‫ً گازهای حاصله‬ ‫ولدینگ کاری را مشکلتر می نماید‪ .‬ضمنا‬
‫خطرناک بوده و باید از محل کار تخلیه گردند‪ .‬درموقع‬
‫ولدینگ کاری جست حرکت دست بسیار مهم است و باید حتی‬
‫االمکان سرعت دست را زیاد کرده وگرده جوش کمتری ایجاد‬
‫نمود تا فرصت زیادی برای تبخیر جست نباشد‪ .‬برنج را می‬
‫توان با الکترودهای گرافیتی و معمولی ولدینگ کاری نمود‪،‬‬
‫درولدینگ کاری برنج از قطب معکوس استفاده می شود ‪.‬‬

‫فاصله قوس الکتریکی باید حداقل ‪ 5‬تا ‪ 1‬میلیمتر باشد‪.‬‬

‫برنج ساده تر از فوالد‪ ،‬چدن و مس ولدینگ می شود و‬
‫استحکام و قابلیت انبساط آن درمحل درز ولدینگ بسیار خوب‬
‫است‪ .‬توجه شود چون که انقباض و انبساط برنج زیاد است‪،‬‬
‫پس نمیتوان به وسیله چند نقطه جوش اتصال را به راحتی‬
‫آغاز کرد‪ ،‬بلکه باید به کمک بست هائی که در حین ولدینگ‬
‫کاری می توان ازآنها کار گرفته و قطعات ولدینگ شونده را‬
‫به هم منطبق ساخته تا از پیچیدگی آنها در هنگام ولدینگ‬
‫کاریی جلوگیری شود ‪.‬‬

‫توجه شود که در ولدینگ کاری از سیخ های مخصوص ولدینگ‬

‫کاری برنج که مقدار مس آن ‪ 2‬تا ‪ 32‬فیصد است استفاده‬
‫نمائید و برای جلوگیری از اکسیداسیون از گرد ولدینگ‬
‫کاری استفاده می شود و از استعمال (تنه کار) در ولدینگ‬
‫کاری برنج باید خودداری شود زیرا درز جوش را خورده‪،‬‬
‫سوراخ سوراخ و متخلخل می سازد و شعله را باید طوری‬
‫تنظیم کرد که آکسیجن آن از استیلن بیشتر باشد زیرا جست‬
‫درجه سانتی گراد ذوب و در ‪ 9 2‬درجه سانتی‬ ‫در حرارت ‪9‬‬
‫گراد تبخیر می شود و رسوبی از جست و اکسید جست در کنار‬
‫درز جوش به وجود می آید‪ .‬مقدار آکسیجن شعله بستگی به‬
‫نوع الیاژ دارد و می توان قبالً قطعه ای از آن را به طور‬
‫آزمایشی ولدینگ نمود و اگر درز جوش سوراخ و خورده نشد‬
‫خوب است‪.‬اکسیژن زیاد هم باعث کثیف شدن جوش می شود‪.‬‬
‫میلیمتر را از راست به چپ و ورقهای‬ ‫ورقهای نازکتر از‬
‫میلیمتر را از چپ به راست جوش می دهند‪.‬‬ ‫ضخیم تر از‬

‫به چکش کاری ‪ ،‬خروج دود خطرناک‪ ،‬استفاده از ماسک مخصوص‬

‫وباز نمودن پنجره وهواکش باید توجه نمود ‪.‬‬

‫‪ 1.1.1‬ولدینگ کاری طال‬

‫ولدینگ کاری طال به طریقه ‪ DC‬باجریان مستقیم انجام می‬

‫شود‪ .‬الکترود را به قطب منفی وصل می نمائیم و یا با‬
‫ً می‬
‫جریان فرکانس زیاد جریان متناوب کار میکنیم‪ .‬ضمنا‬
‫توان برای ولدینگ کاری طال از طریقه ولدینگ کاری نقطه‬
‫جوش استفاده کرده که با الکترود و لفرامی عمل می نماید‬
‫و پس از ولدینگ کاری به وسیله صیقل نمودن با الکل کار‬
‫ً به وسیله ولدینگ کاری کند پرسی‬ ‫را براق می نمائیم‪ .‬ضمنا‬
‫نیز می توان طال راجوش داد‪ .‬جوش دادن متداول با شعله ای‬
‫ریز و دقیق شبیه ولدینگ کاری نقطه جوش می باشد ‪.‬‬
 ‫فعالیت عملی داخل ورکشاپ ‪:‬‬

‫با تکمیل نمودن این فصل تمرینات ذیل را در ورکشاپ‬

‫انجام دهید‪:‬‬

‫‪ ‬ولدینگ کاری تکه های کار چدنی را مطابق به محتویات‬

‫دروس نظری و رهنمایی های استاد کار عملی انجام‬
‫دهید‪.‬‬
‫‪ ‬ولدینگ کاری فلزات رنگه را در صورت موجودیت امکانات‬
‫در ورکشاپ انجام دهید‪.‬‬
‫‪ ‬ولدینگ کاری های که ماشین و تجهیزات آن در ورکشاپ‬
‫موجود نمی باشند‪ ،‬می توانید با استفاده از ویدیو‬
‫های آموزشی مربوط به آنها به معلومات خود بیفزائید‪.‬‬
‫ویا هم در صورت امکان هنگام کار پرکتیکی ساحه وی‬
‫درکارگاه های موسسات همکار‪ ،‬کار عملی را در این‬
‫موارد انجام دهید‪.‬این نوع ولدینگ ها قرار ذیل می‬
‫باشند‪:‬‬
‫‪ ‬انواع ولدینگ کاری های تحت فشار (ولدینگ نقطه‬
‫یی‪ ،‬ولدینگ بخیه یی‪ ،‬ولدینگ کاری نوک به نوک)‬
‫‪ ‬ولدینگ تحت فشار بدون حرارت‪.‬‬
‫‪ ‬ولدینگ کاری در محیط گازهای محافظ‪.‬‬
‫‪ ‬ولدینگ کاری تحت آب‪.‬‬
 ‫خالصه‌فصل‬

‫پروسه ولدینگ کاری تحت فشار طوری است که دوتکه کار با‬
‫یکدیگر تا آن حالت فشرده می شوند که قوۀ ارتباط بین‬
‫اتوم ها در فلزات عمل کرده و باهم وصل شوند‪ ،‬اما برای‬
‫آسانی این اتصال جریان برق قوی از سطوح تماس عبور داده‬
‫می شود و این نقاط تا حالت پالستیکی و یا نزدیک به ذوب‬
‫شدن حرارت می گیرد‪.‬‬

‫ولدینگ کاری بخیه یی با عبور دادن قطعات ولدینگ شونده‬

‫از بین رولک های مسی‪ ،‬در اثر فشرده شدن قطعات‪ ،‬حرکت‬
‫دورانی رولک ها و عبور جریان برق اجرا می گردد‪.‬‬

‫در پروسه ولدینگ کاری در محیط گازهای محافظ‪ ،‬الکترود‪،‬‬

‫قوس برقی و فلز مذاب در تحت گاز محافظ قرار گرفته و از‬
‫نفوذ محیط بیرونی روی آن جلوگیری می شود‪.‬‬

‫ولدینگ کاری چدن به منظور ترمیم پرزه جات چدنی و همچنان‬

‫رفع نمودن نواقص قطعات ریختگی چدنی مورد استفاده قرار‬
‫می گیرد‪.‬‬

‫ولدینگ کاری در زیرآب به منظور اتصال و یا ترمیمات‬

‫قطعات ساختمان های دریایی استفاده می شود‪.‬‬

‫تمام فلزات رنگه را با کمی دقت‪ ،‬مهارت و آشنایی با اصول‬

‫ولدینگ کاری می توان ولدینگ نموده و برای ولدینگ کاری‬
‫این نوع فلزات باید خواص فلز را در نظر گرفت‪.‬‬

‫‪2‬‬
 ‫سواالت فصل چهارم‬

‫‪ -‬پروسه ولدینگ کاری تحت فشار را تشریح نمائید؟‬

‫‪ -2‬برتری ولدینگ بخیه یی را نسبت به ولدینگ های‬
‫مقاومتی و ولدینگ نقطه ای شرح دهید؟‬
‫‪ -3‬خصوصیات تکنالوژیکی ولدینگ تحت فشار بدون حرارت را‬
‫تشریح نمائید؟‬
‫‪ -‬ولدینگ کاری در محیط گازهای محافظ به چی منظور‬
‫کاربرد دارد؟‬
‫‪ -5‬ولدینگ کاری قطعات چدنی به کدام مقاصد استفاده می‬
‫شود؟‬
‫‪ -1‬در مورد ولدینگ کاری چدن با استفاده از پیچ ها و‬
‫کاترهای فوالدی معلومات خود را بیان نمائید ؟‬
‫زیرآب را بیان‬ ‫‪ -1‬موارد استفاده ولدینگ کاری در‬
‫نمائید؟‬
‫‪ -3‬خصوصیات تکنالوژیکی ولدینگ فلزات رنگه را شرح دهید؟‬
‫‪ -9‬در ولدینگ کاری سرب بیشتر از کدام نوع گازها‬
‫استفاده می گردد‪.‬‬

‫ب) استلین و پروپان‬ ‫الف ) هایدروجن و آکسیجن‪.‬‬

‫د ) آکسیجن و پروپان‬ ‫ج ) آکسیجن و استلین‪.‬‬

‫‪3‬‬
 ‫فصل پنجم‬

‫برش گازی فلزات و الیاژها‬

‫هدف‌کلی‌‪:‬‬

‫آشنایی‌با‌برش‌کاری‌فلزات‌و‌الیاژی‌ها‬

‫اهداف آموزشی‪ :‬محصلین در پایان این فصل قادر خواهند‬

‫بود‪:‬‬

‫‪ .‬برش گازی را تعریف نمایند‪.‬‬

‫‪ .2‬شرایط برش گازی را توضیح دهند‪.‬‬
‫‪ .3‬برنر های برش گازی را تشریح نمایند‪.‬‬
‫‪ .‬ولدینگ الکترونی تشعشی را تشریح نمایند‪.‬‬
‫‪ .5‬عملیات ولدینگ توسط پالزما را تشریح نمایند‪.‬‬
‫‪ .1‬برش فلزات را توسط گازات انجام دهند‪.‬‬

‫سواالت‌ارزشیابی‌تشخیصی‌‪:‬‬

‫‪‌.‬آیا‌برش‌کاری‌گازی‌را‌باالی‌فلزات‌انجام‌داده‌اید‌؟‬

‫‪‌.2‬آیا‌تفاوت‌بین‌برنر‌ولدینگ‌گازی‌و‌برنر‌برش‌کاری‌را‌می‌‌‬
‫دانید؟‬

‫‪‌.3‬در‌مورد‌ولدینگ‌الکترونی‌تشعشی‌معلوماتی‌دارید؟‬

‫‪‌.4‬ولدینگ‌کاری‌توسط‌پالزما‌‪‌،‬چگونه‌ولدینگ‌کاری‌خواهد‌‬
‫بود؟‬

‫‪4‬‬
 ‫مقدمه‬

‫پروسه برش از حرارت دادن فلز شروع شده تا شعله ور‬

‫شدن فلز و زمانیکه حرارت توسط برنر تا درجه حرارت معین‬
‫رسید‪ ،‬آکسیجن از کانال مخصوص برنر جریان داده شده و فلز‬
‫برش می شود‪.‬‬

‫برش کاری گازی تنها روی آن عده از فلزات تطبیق می شود‬

‫که شرایط ذیل را دارا باشند‪:‬‬

‫حرارت‬ ‫درجه‬ ‫از‬ ‫باالتر‬

‫درجه حرارت ذوب فلز باید‬ ‫‪‬‬
‫اشتعال آن در آکسیجن باشد‪.‬‬
‫درجه حرارت اوکسایدیشن فلز باید پائین تر از درجه‬ ‫‪‬‬
‫حرارت ذوب آن باشد‪.‬‬
‫مقدار حرارت تشکیل شده در پروسه سوختن فلز باید به‬ ‫‪‬‬
‫حدی باشد که پروسه برش بدون وقفه ادامه یابد‪.‬‬
‫هدایت حرارت فلز نه آنقدر زیاد باشد که در اثر‬ ‫‪‬‬
‫انتقال حرارت پروسه برش قطع شود‪.‬‬

‫از شرایط فوق الذکر معلوم می شود که آهن و فوالد های کم‬
‫کاربن به صورت آسان برش می گردد‪ .‬با افزایش کاربن در‬
‫فوالد(بیشتر از ‪)2 1%‬برش کاری مشکل می شود چون درجه حرارت‬
‫مشتعل شدن فوالد نزدیک به درجه حرارت ذوبان فلز می گردد‪.‬‬
‫همچنان مقدار مواد لیگیری هم از ‪ 5%‬بیشتر نگردد‪ .‬چدن‪،‬‬
‫مس‪ ،‬المونیم و فوالدهای کرومین دار و نیکل دار به شکل‬
‫آسان برش نمی گردد‪ .‬در چدن درجه حرارت ذوب مساوی به‬
‫درجه حرارت مشتعل شدن است‪ .‬مگر الیاژ المونیم و فوالد‬
‫های با ترکیبات بلند لیگیری دارای دارای قشر اوکساید‬
‫زود ذوب ناشونده است‪ .‬مس قابلیت باالی هدایت حرارت را‬
‫دارند‪ .‬برای آسانی برش فلزات مذکور از فلوس استفاده می‬
‫کنند که اساس آهن داشته باشد‪.‬‬

‫از اثر سوختن فلوس مقدار حرارت بیشتر تشکیل شده و در‬
‫ساحه برش اوکسایدهای زود ذوب ناشونده را دور می سازد‪.‬‬
‫فلوس به شکل پودر در ساحۀ برش از مخزن با آکسیجن یکجا‬
‫داده می شود‪.‬در برش گازی با فلوس از ماشین های مخصوص‬
‫استفاده می کنند‪.‬‬

‫‪5‬‬
 ‫‪ 1.8‬تعریف برش گازی‬

‫برش گازی عبارت از یک نوع برش کاری حرارتی می باشد که‬

‫به منظور بریدن و جدا سازی قطعات از نیم ساخته های فلزی‬
‫‪ ،‬پخ سازی در قطعات و سایر موارد برش کاری فلزات با‬
‫استفاده از وسایل ولدینگ کاری گازی می باشد‪.‬‬

‫پخ‌دو‌طرفه‬ ‫شکل‌‪– 5‬‬ ‫شکل‌‪ 2 – 5‬پخ‌یکطرفه‬

‫شکل‌‪ 3 – 5‬برش‌کاری‌با‌دست‬
 ‫‪ 1.1‬شرایط برش گازی‬

‫ساده ترین و معمولترین پروسه حرارتی برای آماده سازی‬

‫ورق های فوالدی‪ ،‬برش کاری توسط آکسیجن و گاز سوخت است‪.‬‬

‫به منظور اجرای عملیات برش کاری گازی تمام شرایط مربوط‬
‫را در نظر گرفته و مطابق دستورات عمل می نمائیم‪.‬‬

‫‪ 1.1.8‬آماده سازی دستگاه برش کاری با شعله گاز‬

‫مراحل انجام کار‪:‬‬

‫) خود را با لباس کار و وسائل ایمنی الزم آماده به کار‬

‫سازید‪.‬‬
‫‪ )2‬ریگوالتور آکسیجن را به بالون آکسیجن و ریگوالتور‬
‫استلین را به بالون استلین وصل کنید‪ .‬شکل(‪) -5‬‬
‫توجه داشته باشید که ریگوالتور استلین با نت چپ گرد‬
‫به بالون استلین وصل می شود‪ .‬این موضوع در مورد‬
‫تمام گازهای قابل احتراق قابل تطبیق است‪.‬‬
‫‪ )3‬پایپ ها را به ریگوالتور مربوط با بست مخصوص وصل‬
‫کنید‪ .‬شکل(‪)5-5‬‬

‫دقت کنید پایپ قرمز رنگ به ریگوالتور استلین و پایپ‬

‫آبی یا سبز به ریگوالتور آکسیجن وصل شود‪.‬‬

‫شکل ‪5 - 5‬‬
‫شکل ‪4 - 5‬‬
‫) سردیگر پایپ ها را با بست مخصوص به برنر برشکاری‬
‫مخصوص اوکسی استلین وصل کنید‪.‬‬

‫محل وصل پایپ آکسیجن دارای قطر بیشتری نسبت به محل‬

‫وصل پایپ استلین است‪ ،‬که می تواند مانع اشتباه شود‪.‬‬

‫گاز‬ ‫خروجی‬ ‫های‬ ‫‪ )5‬شیردهن‬

‫آکسیجن و استلین مربوط به‬
‫برنر را کامأل ببندید‪ .‬شکل‬
‫(‪)1-5‬‬

‫شکل ‪6 - 5‬‬

‫‪ )1‬دستگاه آماده به کار است‪.‬‬

‫‪ )1‬برای ایمنی بیشتر نکات اتصالی پایپ ها را از نظر‬
‫لیکی کنترول نمائید‪.‬‬

‫‪ 1.1.1‬عملیات برش کاری با شعله اکسی استلین‬

‫معلومات عمومی‬

‫تقریبأ لبه تمام قطعات بریده شده که شخص ولدینگ کار در‬
‫جریان کار به آن بر می خورد‪ ،‬اعم از قطعات که در امتداد‬
‫خط مستقیم یا منحنی باشد‪ ،‬به شکل قایم یا مایل است‪ .‬در‬
‫بسیاری از کارخانه های تولیدی ضرورت نیست که شخص ولدینگ‬
‫کار بتواند عمل برش کاری را نیز انجام دهد‪ .‬اما محصلین‬
‫باید قادر به انجام عملیه برش کاری باشند‪ .‬برش کاری با‬
‫اکسی استلین شیوۀ سریع و مقرون به صرفه تهیه قطعات است‪.‬‬

‫تکنیک برش کاری‬

‫در موقع برش کاری باید شعله مناسب را تنظیم نموده و‬

‫هنگام تنظیم نمودن شعله برنر را در دست چپ نگهداشت‪،‬‬
‫هنگام برش کاری از دست راست برای حرکت دادن برنر در‬
‫امتدارد خط برش استفاده نمود‪ .‬از شصت دست راست برای به‬
‫کار انداختن اهرم آکسیجن برش باید استفاده کرد‪ .‬نوک‬
‫ملی متر باالتر از سطح‬ ‫مخروط شعله گرم کننده در حدود‪5‬‬
‫ورق فلزی نگهداشته می شود‪.‬‬

‫وقتی تکه ای از ورق فلزی به رنگ قرمز روشن‪ ،‬گرم شد اهرم‬

‫تنظیم آکسیجن برش را فشار داده و عمل برش کاری شروع می‬
‫شود‪ .‬برای برش کاری قائم‪ ،‬سر برنر برش باید از تمام‬
‫جهات به سطح ورق فلزی عمود باشد‪ .‬شکل های(‪1–5‬و‪)3-5‬‬

‫شکل ‪ 1 – 5‬برنر در نمای جانبی‬

‫شکل ‪ 7 – 5‬برنر در نمای مقابل‬

‫‪ 1.1.9‬اجرای کار تمرینی‬

‫اندازه های داده شده در نقشه را به دقت مطالعه نمائید‪.‬‬

‫شکل(‪)9–5‬‬

‫شکل ‪3 - 5‬‬
 ‫دستورالعمل برشکاری با شعله اکسی استیلن‪:‬‬

‫) آماده به کار شوید‪.‬‬

‫‪ )2‬قطعه کار یعنی ورق فوالدی را‬
‫بگیرید‪ ،‬برای کنترول اندازه ها‪،‬‬
‫نقشه مربوط را مطالعه نمائید‪.‬‬
‫‪ )3‬مثلث‪ ،‬خطکش‪ ،‬خالسنبه و سوزن‬
‫خطکشی را آماده نمائید‪.‬‬
‫) طبق نقشه‪ ،‬خطوط موازی را روی ورق‬
‫فوالدی بکشید‪ .‬شکل (‪) 2–5‬‬

‫شکل ‪ 80 - 5‬ترسیم خطوط موازی‬

‫‪ )5‬خـطـوط ترسیــم شــده را با‬
‫خالسنـبـه عــالمت گذاری کنید‪.‬‬
‫شکل(‪) –5‬‬

‫شکل ‪ 88 – 5‬خالسنبه کاری خطوط‬

‫‪ )1‬دستگاه اکسی استلین را آماده به کار کنید‪.‬‬

‫یا‬ ‫‪⁄‬‬ ‫‪ )1‬دستگاه اکسی استلین را برای فشار‬
‫تنظیم‬ ‫‪ 1 4 ⁄‬یا‬ ‫و ریگوالتور آکسیجن را برای‬
‫نمائید‪.‬‬
‫‪ )3‬برنر را روشن کنید‪ .‬شعلۀ‬
‫مناسب را تنظیم نمائید‪.‬‬
‫برش‬ ‫عمـل‬ ‫نقشـه‬ ‫طبق‬
‫شروع‬ ‫را‬ ‫کــاری‬
‫کنید‪.‬شکل(‪) 2–5‬‬

‫شکل ‪ 82 – 5‬برش کاری‬ ‫‪2‬‬

‫‪ )9‬تفاله و اکسید را از جر برش شده دور کنید و آنرا‬
‫بازرسی نمائید‪.‬‬
‫این نوع برش و برش مایل را آنقدر تمرین نمائید‬ ‫‪) 2‬‬
‫تا بتوانید برش های صاف و بدون نواقص را بدست‬
‫آورید‪.‬‬
‫برنر برش کاری را از دستگاه باز کنید و وسائل‬ ‫)‬
‫را جمع آوری کنید‪.‬‬
‫قطعه کار را به استاد رهنما تحویل دهید و نواقص‬ ‫‪) 2‬‬
‫کار را سوال کنید‪.‬‬

‫به منظور برش کاری مایل سر‬

‫برنر را به اندازه زاویه مورد‬
‫نظر‪ ،‬نسبت به سطح قطعه کار‬
‫مایل قرار دهید‪.‬شکل(‪) 3–5‬‬

‫شکل ‪ 89 – 5‬برش کاری مایل‬

‫سرعت پیشروی برنر باید ثابت و یکنواخت باشد‪ .‬اگر سر‬

‫برنر به جلو و عقب نوسان کند جر برش شده بزرگ خواهد شد‬
‫و عالوه برآن سطوح جر ایجادشده دندانه دار می شود و‬
‫مقداری از وقت و مواد نیز ضایع خواهد شد‪ .‬سرعت پیشروی‬
‫متناسب با عمل برش انتخاب می شود و با درنظرداشت ضخامت‬
‫فلز و اندازه نازلی که استعمال می شود تغییر می کند‪.‬‬

‫به دقت مراقب عمل برش کاری باشید و مطمئین شوید که ذرات‬
‫آزادانه از جر برش شده به خارج‬ ‫تفاله یا اکسید فلزی‬
‫پرتاب گردد و در کف جر جمع نشود‪ ،‬زیرا مانع برش کاری‬
‫شده و لبه های درشت و دندانه دار ایجاد می شود‪.‬‬

‫‪2‬‬
 ‫شکل ‪ 84 – 5‬زاویه سر برنر در برش کاری مایل‬

‫شکل ‪ 85 – 5‬زاویه سر برنر در برش کاری قایم‬

‫‪ 1.9‬برنرهای برش گازی‬

‫در شکل ذیل قسمت های داخلی سر برنر برش کاری را مشاهده‬
‫می نمائید‪:‬‬

‫برنر برش کاری دارای قسمت های ذیل می باشد ‪:‬‬

‫‪ .‬دسته برنر‬
‫‪ .2‬شیردهن های تنظیم گاز‬
‫‪ .3‬لوله اختالط‬
‫‪ .‬پستانگ‬

‫‪22‬‬
‫در مشعل برش کاری عالوه بر شیردهن آکسیجن برای سوختن گاز‬
‫یک مسیر اضافی آکسیجن وجود دارد که به آن آکسیجن برش‬
‫کاری گویند‪ .‬در حقیقت آکسیجن برش کاری که با یک اهرم یا‬
‫یک شیردهن اضافی باز و بسته می شود موجب سوختن فلز شده‬
‫و آن را اکسید کرده و ضمن ایجاد گرمای بیشتر عمل برش‬
‫کاری هم انجام می شود و با حرکت پیشروی برنر در تمام‬
‫مسیر حرکت‪ ،‬برش کاری عملی می گردد‪.‬‬

‫برنر برش کاری دو نوع اند‪ ،‬یکی از این برنر ها به دسته‬

‫برنر ولدینگ کاری بسته می شود‪ ،‬زیرا اینگونه دسته برنر‬
‫هم برای ولدینگ کاری وهم برای برش کاری طراحی شده است‪.‬‬
‫شکل(‪) 1-5‬‬

‫‪23‬‬
‫نوع دیگر برنر های مخصوص برش کاری استند که فقط برای‬
‫برش کاری مورد استفاده قرار می گیرد‪.‬شکل(‪) 3-5‬‬

‫شکل ‪ 81 - 5‬برنر یک پارچه برش کاری‬

‫برش کاری‪ ،‬برنر و دسته برنر یک‬ ‫دراین نوع برنرهای‬

‫پارچه هستند و پایپ های گاز سوختنی و آکسیجن به طور‬
‫مستقیم به آن ها وصل شده و مورد استفاده واقع می شود‪.‬‬
‫چون در برش کاری از گازهای پروپیلن و پروپان و استلین‬
‫استفاده می شود الزم است از مشعل برش مخصوص همان گاز‬
‫استفاده شود‪ .‬برنر های برش کاری که با استلین کار می‬
‫کنند دارای مسیرهای عبور گاز باریکتر و برنر های که با‬
‫گازهای نفت کار می کنند دارای مسیرهای گاز سوختنی با‬
‫قطر بیشتر هستند‪.‬‬

‫در شکل(‪ ) 9-5‬یک برنر ولدینگ کاری که تبدیل به برنر برش‬

‫کاری شده مشاهده می شود‪.‬‬

‫‪24‬‬
 ‫شکل ‪ 83 – 5‬یک برنر ولدینگ کاری که با نصب کله گی مبدل به برنر برش کاری شده ‪ ،‬در انتهای‬
‫آن چرخ های هدابت قرار گرفته است ‪.‬‬

‫‪ 1.9.8‬سر برنرهای برش کاری‬

‫در سطح قاعده سر برنر های برش کاری چندین سوراخ‬
‫محیطی برای ایجاد شعله پیشگرم کننده و یک سوراخ‬
‫بزرگتر در وسط برای عبور گاز آکسیجن اضافی با فشار‬
‫باال تعبیه شده است‪.‬‬
‫تعدادی از سر برنر ها دارای ‪ 1 ،‬و یا ‪ 3‬سوراخ‬
‫محیطی هستند که مخلوط آکسیجن و گاز سوختنی از آن ها‬
‫خارج شده و می سوزد و به طور عمود به برنر بسته می‬
‫شود و نوک آن ها صاف یا مایل است‪ .‬شکل(‪)22-5‬‬

‫‪25‬‬
 ‫شکل ‪ 20 – 5‬سر( نوک ) های مختلف برنرها‬

‫‪ 1.1‬ولدینگ اشعه یی الکترونی‬

‫در این روش انرژی مورد ضرورت برای ذوب فلز در اثر‬
‫بمباردمان سطح فلز توسط الکترون ها و تبادل انرژی‬
‫کنتیکی الکترون ها به انرژی حرارتی حاصل می شود‪ .‬تراکم‬
‫بلند انرژی اشعه الکترونی متمرکز شده در یک قسمت مشخص‬
‫یک سطح‪ ،‬حرارت ایجاد نموده و درهمان نقطه فلز ذوب می‬
‫شود‪.‬‬

‫‪2‬‬
 ‫شکل ‪ 28 - 5‬شیمای ولدینگ اشعه یی الکترونی 𝑾𝑩𝑬‬

‫کتود حرارت داده شده درخالُ الکترون ها را از خود انتشار‬

‫داده و اشعۀ الکترونی تشکیل می کند که توسط عدسیه های‬
‫الکترومقناطیسی به سطح تکه کار توجیه می شود‪ .‬از این‬
‫‪1‬‬ ‫میتود برای سوراخ نمودن تکه های کار در حدود‬
‫‪ 1‬و کشیدن جری‪ ،‬قطع تکه کار و تحت عملیه قراردادن‬
‫فلزات و الیاژهای بسیار سخت استفاده می کنند‪ .‬برای‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ایجاد اشعه ای الکترونی از ولتاژ بلند و خالُ‬
‫‪ 1‬استفاده می شود‪ .‬کیفیت تآثیر اشعه زمانی‬ ‫‪1‬‬
‫ُثر تر می شود که در یک سطح بسیار کوچک‬ ‫بیشتر و مو‬
‫‪ (1‬این اشعه متمرکز شود و در چنین شرایط تراکم‬ ‫)‬
‫‪ (1‬حاصل می شود‪ .‬این چنین‬ ‫‪1‬‬ ‫انرژی بسیار بلند )‬
‫‪1‬‬ ‫اشعه با عبور از ساحه الکتریکی دارای ولتاژی‬
‫حرکت‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫می باشد که با سرعت‬
‫می کند‪.‬‬

‫تصادم الکترون ها با چنین سرعت با سطح تکه کار‪ ،‬به‬

‫اندازه داخل فلز نفوذ نموده و توسط فورمول ذیل محاسبه‬
‫می شود‪:‬‬

‫‪2‬‬
 ‫𝛿‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫[‬ ‫]‬

‫درفورمول فوق ‪:‬‬

‫𝛿 ‪-‬اندازه حرکت آزاد الکترون در داخل فلز به سانتی متر‪.‬‬

‫– ولتاژ تعجیل دهنده به ولت‪.‬‬

‫‪⁄‬‬ ‫– کثا فت فلز به‬

‫از فورمول فوق معلوم می شود که در فلزات سنگین نفوذ‬

‫الکترون ها نسب به فلزات سبک کمتر است‪.‬‬

‫در مدت زمان معین‬ ‫تعداد الکترون های که در سطح فلز‬

‫می شود‪ .‬مثأل مقدار‬ ‫تصادم می کند مربوط به مقدار جریان‬
‫تعداد الکترون های‬ ‫جریان اگر در حدود باشد‪ ،‬در هرثانیه‬
‫می باشند‪ .‬انتشار‬ ‫که در سطح برخورد می کند در حدود‬
‫می شود‪.‬‬ ‫الکترون های توسط کتود ولفرامی ایجاد‬

‫طبق شکل(‪)2 –5‬کتود در بین الکترود سلندری ‪ 3‬معاصره است‪.‬‬

‫الکترود برای تشکیل الکترون ها و نوع اشعه ‪ 2‬استفاده می‬
‫شود‪ .‬ولتاژ بلند بین کتود و انود الکترون ها را شتاب‬
‫بیشتری داده وبه وسیله سیم پیچ که از منبع جریان مستقیم‬
‫تغذیه می شود اشعه را هدایت می نماید‪ .‬بعد از شکل دهی‬
‫اشعه‪ ،‬یک عدسیه مقناطیسی آن را در سطح تکه کار ‪ 5‬توجیه‬
‫می کند‪ .‬به کمک سیم پیچ ‪ 1‬می توان اشعه را به سطح تکه‬
‫‪1‬‬ ‫کار تغییر موقعیت داد‪ .‬قطر اشعه در حدود‬
‫می تواند باشد‪ .‬تکه کار به روی میز دستگاه به کمک محرک‬
‫دستی با یک سرعت منظم تغییر داده می شود‪ .‬در نقطه مورد‬
‫ضرورت می توان اشعه را متمرکز نموده و درجه حرارت بلند‬
‫را حاصل نمود‪.‬‬

‫‪2‬‬
 ‫‪ 1.1‬عملیات ولدینگ توسط پالزما‬

‫در این طریقه منحیث منبع حرارت برای ولدینگ کاری و دیگر‬
‫انواع عملیات(قطع کاری‪ ،‬ایجاد قشرپوشش‪ ،‬عملیات حرارتی و‬
‫غیره)از پالزما استفاده می شود‪ .‬پالزما یعنی گازی که از‬
‫ذرات خنثی(اتوم ها‪ ،‬مالیکول ها) و نیز از آیون ها و‬
‫الکترون ها تشکیل شده باشد که دارای ذخیره انرژی زیاد‬
‫‪1‬‬ ‫است‪ ،‬درجه حرارت تشکیل شده در پالزما تا حدود‬
‫می رسد‪.‬‬

‫را از گازهای معمولی‬ ‫درصورتی می توان این گونه پالزما‬

‫ایجاد کرد که انرژی کافی به آن تزریق شود‪ .‬این انرژی‬
‫می تواند به صورت حرارت‪ ،‬تشعشع و یا تخلیه ای قوس‬
‫الکتریکی باشد‪ .‬دراثر حرارت دهی بیش از حد‪ ،‬گاز منبسط‬
‫شده و با یک فشار و سرعت از جیت خارج شده و به سطح تکه‬
‫کار برخورد می کند‪ .‬واژه پالزما به معنی گاز آیونیزه شده‬
‫است‪ ،‬پالزما حالت چهارم ماده است یعنی (جامد‪ ،‬مایع‪ ،‬گاز‪،‬‬
‫پالزما)‬

‫از ولدینگ پالزما در صنعت‪ ،‬استفاده از قوس برقی‬ ‫منظور‬

‫شده از یک کالهک (جیت) منحیث منبع انرژی می باشد‪.‬‬ ‫هدایت‬
‫در ساختمان های مخصوص (کالهک قوس پالزما) ایجاد می‬ ‫پالزما‬
‫طور ذیل کار می کند‪:‬‬ ‫شود و‬

‫در کانال ‪ 2‬بین الکترود‬ ‫مطابق به شکل(‪ )22–5‬تخلیه قوس‬

‫و جیت ‪ 5‬صورت می گیرد که توسط آب سردسازی می‬ ‫ولفرامی‬
‫شود‪ .‬کانال ‪ 2‬از ساپلو و الکترود عایق است‪ .‬به امتداد‬
‫قوس از طرف الکترود به طرف جیت‪ ،‬گاز(آرگون‪ ،‬هیلیوم‪،‬‬
‫نایتروجن‪ ،‬هایدروجن و یا میتان) تزریق می شود‪ .‬گاز در‬
‫کانال ‪ 2‬آیونیزه شده و درجه حرارت آن افزایش یافته و از‬
‫جیت با رنگ روشن به شکل اشعه ای نوری خارج می شود‪.‬‬

‫چند نوعی از کالهک(جیت) قوس پالزمایی وجود دارند که قرار‬

‫ذیل می باشند‪:‬‬

‫جدا از کانال‬ ‫‪ ) a‬جیت‬

‫‪ ) b‬جیت یکجا با کانال‬

‫‪2‬‬
‫‪ ) c‬جیت یکجا با کانال‪ ،‬جریان پالزما با جریان قوس همراه‬
‫است‪.‬‬

‫)‪C‬‬
‫)‪a‬‬ ‫)‪b‬‬

‫شکل ‪‌ 22 – 5‬کالهک‌های‌پالزما‬
‫‪ -8‬الکترود ولفرامی ‪ – 2 ،‬کانال ‪ – 9 ،‬کانال سردسازی ‪ – 4 ،‬تخلیه قوس برقی ‪،‬‬
‫‪ – 5‬کالهک( جیت) ‪ – 6 ،‬جریان پالزما‬

‫در کالهک اولی و دومی پالزمای تشکیل شده منحیث یک منبع‬

‫حرارتی مستقل استفاده می شود‪ .‬مگر کالهک سومی تنها زمانی‬
‫استفاده می شود که تکه کار ناقل برق باشد‪.‬‬

‫‪ 1.6‬روش برش توسط گازات‬

‫برای ایجاد یک برش‪ ،‬ابتدا‬

‫گاز‬ ‫شعله‬ ‫وسیله‬ ‫به‬ ‫فوالد‬
‫سوختنی و آکسیجن گرم می شود‬
‫تا به دمای نزدیک سرخ شدن‬
‫برسد‪ ،‬آنگاه با شیر یا اهرم‪،‬‬
‫مسیر عبور آکسیجن اضافی را‬
‫باز کرده و آکسیجن با فشار به‬
‫محل داغ شدۀ کار دمیده میشود‬
‫و فوالد را می سوزاند‪ ،‬اوکسید‬
‫شکل ‪ 29 - 5‬برش کاری با دست‬ ‫شدن و سوختن فوالد گرمازا است‬
‫و دما را نیز افزایش می دهد و‬
‫‪3‬‬
‫با حرکت پیشروی برنر برش کاری تداوم پیدا می کند و باید‬
‫خاطر نشان ساخت که مصرف آکسیجن به طور نسبی زیاد است‪.‬‬
‫شکل(‪)23-5‬‬

‫در برش کاری با دست صفایی سطح کار و مهارت برشکار در‬
‫تنظیم فاصله برنر تا سطح قطعه کار و سرعت پیشروی مناسب‬
‫بدون لرزش‪ ،‬در کیفیت‪ ،‬یکنواختی و صاف بودن مسیر برش‬
‫بسیار موثر است‪ .‬لذا می توان با استفاده دستگاه‪ ،‬تمام‬
‫موارد فوق را کنترول کرد‪ .‬ابزارهایی نیز وجود دارد که‬
‫فاصله برنر تا سطح قطعه کار را ثابت نگه می دارد‪ .‬مطابق‬
‫شکل(‪)2 -5‬‬

‫استفاده از چرخ برش برای بریدن‬ ‫استفاده از چرخ در برش های مستقیم‬
‫لوله ها با شعله گاز‬

‫استفاده از چرخ و پرکار برای برش های دایره ای‬

‫شکل‌‪‌ 24 – 5‬ابزار‌ثابت‌نگهدارنده‌برنر‬

‫ماشین های برش کاری از یک دستگاه ساده برش کاری ریلی تا‬
‫دستـگاه میـز برش کاری با امـکان برش کاری از روی‬
‫نقـشه(شکل‪)25–5‬و چندین برش یکسان با هم طراحی و ساخته‬
‫شده ‪ ،‬و مورد استفاده صنعتگران قرار دارد‪(.‬شکل‪)21-5‬‬

‫‪3‬‬
 ‫شکل ‪26 – 5‬‬

‫شکل ‪25 - 5‬‬

‫فعالیت عملی داخل ورکشاپ ‪:‬‬

‫با تکمیل نمودن این فصل تمرینات ذیل را در ورکشاپ‬

‫انجام دهید‪:‬‬

‫‪ ‬با رهنمایی استاد کار عملی‪ ،‬دستگاه برش کاری گازی‬

‫را برای اجرای کار عملی آماده نمائید‪.‬‬
‫‪ ‬کار تمرینی را مطابق به پالن مطروحه استادان‬
‫کارعملی‪ ،‬با استفاده از تکنیک های برش کاری‪ ،‬باالی‬
‫تکه های کار تمرینی اجرا نمائید‪.‬‬
‫‪ ‬ولدینگ کاری های که دستگاه های آنها در ورکشاپ‬
‫موجود نباشد می توانید با استفاده از ویدیوهای‬
‫آموزشی مربوط به آنها به معلومات خود بیفزائید‪ .‬ویا‬
‫هم در صورت امکان هنگام کار پرکتیکی ساحه وی‬
‫درکارگاه های موسسات همکار‪ ،‬کار عملی را در این‬
‫موارد انجام دهید‪ .‬این نوع ولدینگ ها قرار ذیل می‬
‫باشند‪:‬‬
‫ولدینگ کاری های اشعه یی الکترونی‬ ‫‪‬‬
‫ولدینگ کاری توسط پالزما‬ ‫‪‬‬

‫‪32‬‬
 ‫خالصه‌فصل‬

‫برش کاری گازی عبارت از یک نوع برش کاری حرارتی می باشد‬

‫که به منظور بریدن و جداسازی قطعات از نیم ساخته های‬
‫فلزی‪ ،‬پخ سازی در قطعات و سایر موارد برش کاری فلزات با‬
‫استفاده از وسایل ولدینگ کاری گازی می باشد‪.‬‬

‫در مشعل های برش کاری عالوه بر شیردهن آکسیجن برای سوختن‬
‫گاز‪ ،‬یک مسیر اضافی آکسیجن وجود دارد که به آن آکسیجن‬
‫برش کاری گویند‪.‬‬

‫درسطح قاعده سربرنرهای برش کاری چندین سوراخ محیطی برای‬

‫ایجاد شعلۀ پیشگرم کننده و یک سوراخ بزرگتر در وسط برای‬
‫عبور گاز آکسیجن اضافی با فشارباال تعبیه شده است‪.‬‬

‫در ولدینگ کاری اشعۀ الکترونی انرژی مورد ضرورت برای‬

‫ذوب فلز در اثر بمباردمان سطح فلز توسط الکترون ها و‬
‫تبادل انرژی کنتیکی الکترون ها به انرژی حرارتی حاصل می‬
‫شود‪.‬‬

‫در ولدینگ کاری توسط پالزما‪ ،‬منحیث منبع حرارت برای‬

‫ولدینگ کاری‪ ،‬قطع کاری و عملیات حرارتی از پالزما‬
‫استفاده می شود‪ .‬پالزما حالت چهارم ماده است(جامد‪ ،‬مایع‬
‫‪ ،‬گاز‪ ،‬پالزما)‪.‬درجه حرارت تشکیل شده در پالزما به‬
‫‪ 1‬می رسد‪.‬‬ ‫–‬

‫‪33‬‬
 ‫سواالت فصل پنجم‬

‫‪ .‬برش کاری گازی را تعریف نمائید؟‬

‫‪ .2‬برای برش کاری گازی از کدام گازات استفاده می‬
‫گردد؟‬
‫‪ .3‬تفاوت ها بین بالون های گاز آکسیجن و استلین را‬
‫شرح دهید؟‬
‫‪ .‬برنرهای ولدینگ گازی و برش کاری گازی از همدیگر‬
‫چی تفاوت دارند؟‬
‫‪ .5‬کاربرد ولدینگ اشعۀ الکترونی را بیان نمائید؟‬
‫‪ .1‬ولدینگ کاری توسط پالزما را تشریح نمائید؟‬
‫‪ .1‬درجه حرارت تشکیل شده در پالزما تا کدام حدود می‬
‫رسد؟‬

‫‪1‬‬ ‫ب )‬ ‫‪1‬‬ ‫الف)‬

‫د )‬ ‫ج )‬
‫قطر اشعه در‬ ‫‪.3‬در ولدینگ اشعه یی الکترونی‬
‫کدام حدود بوده می تواند؟ ‌‬

‫‪1‬‬ ‫ج )‬ ‫‪1‬‬ ‫ب)‬ ‫‪1‬‬ ‫الف)‬

‫‪34‬‬
 ‫فصل ششم‬

‫صیقل کاری محل ولدینگ‬

‫هدف‌کلی‌‪:‬‬

‫آشنایی‌با‌صیقل‌کاری‌محل‌ولدینگ‌‬

‫اهداف آموزشی‪ :‬محصلین در پایان این فصل قادر خواهند‬

‫بود‪:‬‬

‫‪ .‬اهمیت صیقل کاری را توضیح دهند‪.‬‬

‫‪ .2‬انواع صیقل کاری را نام ببرند‪.‬‬
‫‪ .3‬انواع افزار مخصوص صیقل کاری را تشریح کنند‪.‬‬
‫‪ .‬عملیه صیقل کاری سطح ولدینگ شده را توضیح دهند‪.‬‬
‫‪ .5‬صیقل کاری محل ولدینگ را انجام دهند‪.‬‬

‫سواالت‌ارزشیابی‌تشخیصی‌‪:‬‬

‫‪ .‬صیقل‌کاری‌سطح‌ولدینگ‌شده‌چی‌اهمیتی‌دارد؟‬

‫‪‌.2‬آیا‌تا‌بحال‌صیقل‌کاری‌سطح‌ولدینگ‌شده‌را‌انجام‌داده‌اید؟‬

‫‪‌.3‬افزار‌صیقل‌کاری‌محل‌ولدینگ‌را‌می‌شناسید؟‬

‫‪‌.4‬چند‌طریقه‌صیقل‌کاری‌سطح‌ولدینگ‌شده‌را‌می‌شناسید؟‬

‫‪35‬‬
 ‫مقدمه‬

‫صیقل کاری از جمله عملیات میخانیکی و یا دستی می باشد‬

‫که برای عملیه مواد سخت (فلز‪ ،‬شیشه‪ ،‬گرانیت‪،‬الماس و‬
‫غیره)کاربرد دارد‪ .‬برای صیقل کاری از چرخ های صیقل کاری‬
‫استفاده می شود در ترکیب خود ذرات سخت دارند و این ذرات‬
‫توسط مواد چسپنده با هم دیگر وصل می شوند‪ .‬در پروسه‬
‫‪ 1‬و تشنج کانتکتی زیاد بین‬ ‫صیقل کاری حرارت زیاد‬
‫تکه کار و سطح چرخ صیقل ایجاد می شود که این تشنج ها‬
‫‪ 1‬می باشد‪.‬‬ ‫‪⁄‬‬ ‫درحدود‬

‫صیقل کاری در بخش های بسیار مهم صنعت و تولید به صورت‬

‫بسیار وسیع استفاده می شود و عمومأ از صیقل کاری برای‬
‫تأمین صفایی سطح و دقت بلند در تولید استفاده می شود‪.‬‬

‫در تولیدات کتلوی و سریال‪ ،‬ماشین های صیقل کاری در حدود‬

‫‪ 22–32%‬از تعداد کل ماشین آالت را تشکیل می دهد‪ .‬در‬
‫بسیاری از موارد شالیف کاری یگانه روش برای عملیه نمودن‬
‫سطوح قطعات می باشد‪ .‬مانند عملیه نمودن سطوح بسیار سخت‬
‫و آبداری شده‪ ،‬برداشتن قشر بسیار نازک جهت تأمین صفایی‬
‫سطح و دقت الزم‪ ،‬دور نمودن زنگ و قشر از سطوح تکه های‬
‫کار چدنی و فوالدی ریخت شده وغیره‪.‬‬

‫در این اواخر از چرخ های صیقل الماس مصنوعی به صورت‬

‫بسیار وسیع استفاده می گردد‪ .‬الماس های مصنوعی دارای‬
‫درجه سختی بسیار بلند و همچنان دارای ضریب بسیار کوچک‬
‫انبساط خطی بوده و ناقل بسیار خوب حرارت می باشد‪ .‬در‬
‫صیقل کاری صفایی سطح در حدود کالس ‪1‬الی‪ 2‬و دقت اندازه ها‬
‫به کوالیتی و‪ 2‬حاصل می شود‪.‬‬

‫‪ 6.8‬اهمیت صیقل کاری‬

‫از آنجائیکه عملیه ولدینگ کاری یک عملیه حرارتی می باشد‬

‫که در اثر این عملیه لبه های قطعات ولدینگ شونده و سیخ‬
‫ولدینگ ذوب شده و یک اتصال را تشکیل میدهند‪ ،‬که بعد از‬
‫اجرای عملیه ولدینگ کاری قسمت های ولدینگ شده قطعات‬
‫تغییر رنگ می نمایند‪ ،‬همچنان بعد از ختم ولدینگ کاری‬
‫‪3‬‬
‫موجودیت نواقصی مانند درزهای باریک‪ ،‬سوراخ های کوچک و‬
‫تخلخل در قسمت بخیۀ ولدینگ امکان پذیراست‪ .‬پس به منظور‬
‫بوجود آوردن سطح صیقلی وبراق‪ ،‬تشخیص نمودن موجودیت‬
‫درزهای باریک و سوراخ های کوچک و باالبردن مقاومت در‬
‫برابر خورده گی‪ ،‬صیقل کاری سطوح ولدینگ شده دارای اهمیت‬
‫می باشد که باید عملیه صیقل کاری بعد از اجرای عملیه‬
‫ولدینگ کاری‪ ،‬با درنظرداشت نوع عملیه ولدینگ و جنسیت‬
‫قطعات ولدینگ شده صورت بگیرد‪.‬‬

‫‪ 6.1‬انواع صیقل کاری‬

‫نظربه نوع عملیه ولدینگ کاری‪ ،‬جنسیت قطعات ولدینگ شونده‬

‫و اهمیت ساخته های ولدینگی‪ ،‬از انواع مختلف صیقل کاری‬
‫استفاده شده می تواند‪ .‬مانند‪:‬‬

‫‪ ‬به وسیله چرخ های صیقل کاری‬

‫‪ ‬توسط برس های سیمی‬
‫‪ ‬توسط ژل ها‬

‫‪ 6.9‬انواع افزار مخصوص صیقل کاری‬

‫‪ 6.9.8‬سنگ های انگشتی‬

‫این محصول دارای سایشگری با کیفیت باالست که مناسب برای‬

‫سایش گسترده در زمینه فلزات و ریخته گری می باشد‪.‬‬

‫امروزه سنگ های انگشتی در صنعت نقش کلیدی و مهمی ایفا‬

‫می کنند‪.‬‬

‫سنگهای انگشتی با مدل ها و اشکال مختلف جهت سایش نقاط‬

‫مختلف (بخصوص نقاطی که در آن سنگهای بزرگ کارایی‬
‫ندارند) استفاده می گردد‪.‬‬

‫سنگ های انگشتی یکی از پر مصرف ترین ابزار ها در گروه‬

‫ساینده ها می باشند‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫در یک سیت کامل سنگ های انگشتی مدل های مختلفی نظیر سنگ‬
‫های مخروطی‪ ،‬کروی‪ ،‬استوانه ای‪ ،‬عدسی و سرگرد در همه‬
‫سایز ها موجود می باشد‪ .‬شکل(‪) –1‬‬

‫شکل ‪ 8 – 6‬اشکال مختلف سنگ های انگشتی‬

‫‪ 6.9.1‬سنگ های مخصوص صیقل کاری سطوح مختلف‬

‫سنگ های صیقل کاری در یک دستگاه برقی که توسط دست‬
‫کاربرد دارد نصب شده و مورد استفاده قرار می گیرند‪.‬‬
‫شکل (‪)2–1‬‬

‫شکل ‪ 2 – 6‬چرخ دستی‬

‫قرص سنگ زنی فلزی قابلیت برداشتن سطوح باال از انواع‬

‫المونیم را برای حداکثر عملکرد و عمر طوالنی فراهم می‬
‫کند‪ .‬شکل(‪)3–1‬‬

‫‪3‬‬
 ‫شکل ‪ 9 – 6‬قرص سنگ زنی فلزی‬

‫این نوع سنگ برای صیقل کاری سطوح آهنی مورد استفاده‬
‫قرار می گیرد‪ ،‬در سرعت باال قابلیت کاربردی را داشته و‬
‫انعطاف پذیری باال دارد‪.‬شکل(‪) –1‬‬

‫شکل ‪ 4 – 6‬سنگ چرخ برای سطوح آهنی‬

‫قرص صیقل کاری مخصوص فوالد ها با کیفیت مطلوب‪ ،‬سرعت باال‬

‫‪ ،‬انعطاف پذیری و نفوذ باال و براق کردن سطوح فوالدی‪ .‬شکل‬
‫(‪)5–1‬‬

‫‪3‬‬
 ‫شکل ‪ 5 – 6‬قرص مخصوص صیقل‬
‫کاری فوالدها‬

‫‪ 6.9.9‬روغن سنباده (کریم ریگی)‬

‫روغن سنباده ماده ایی خمیری شکل به صورت نیمه جامد است‬
‫که دارای ترکیب روغن و دانه های بسیار میدۀ از ریگ می‬
‫باشد ‪.‬‬

‫روغن سنباده برای استفاده بهتر از سنباده زنی(صیقل‬

‫و وسایلی که‬ ‫کاری) محصوالتی از قبیل انواع سیلندرها‬
‫نیاز به سایش دقیق و براده برداری یکسان و صیقل دادن آن‬
‫دارد استفاده میشود‪.‬‬

‫نحوه کار با روغن سنباده به این شکل می باشد که قبل از‬

‫استفاده از عملیات براده برداری به مقدار مورد نیاز‬
‫(نسبت به حجم کار) روغن را به طور یکسان بر روی سطح‬
‫و بعد از مدت ‪3‬الی‪ 5‬دقیقه شروع به‬ ‫صیقل شونده مالیده‬
‫عملیات سایش میکنند‪.‬‬

‫‪ 6.9.1‬ژل تمیزکننده فوالد و ولدینگ فوالد‪ ،‬پاک کاری فوالد‬

‫ضد زنگ‬

‫ژل فوالد برای پاک کاری فوالد و بخیۀ ولدینگ حاصل از‬
‫ولدینگ کاری فوالد استفاده می شود‪ .‬معموال در هنگام‬
‫ولدینگ کاری فوالد‪ ،‬الیه ای از مواد مختلف در اطراف خط‬
‫‪4‬‬
‫ولدینگ ایجاد و رنگ آن تغییر می یابد‪ ،‬به دلیل ساخت‬
‫صحیح‪ ،‬ژل فوالد‪ ،‬آسیبی به فوالد وارد نمی کند بلکه با پاک‬
‫سازی ناپاکی ها از محل ولدینگ کاری و اطراف بخیۀ ولدینگ‬
‫‪ ،‬باعث محافظت از آن می شود‪.‬‬
‫ژل فوالد شبیه به کریم دندان بوده و در کارخانه های مواد‬
‫غذایی ‪ ،‬دوا سازی و ساخت تجهیزات کاربرد دارد‪.‬‬
‫ژل فوالد غیر سمی و بی بو بوده و استفاده کننده به راحتی‬
‫می تواند با آن سطوح فوالد و سیاهی ناشی از ولدینگ کاری‬
‫را پاک کاری نماید‪.‬‬
‫پاک کاری ناحیه ولدینگ کاری شده‪ ،‬به این دلیل انجام می‬
‫شود که سطح آن پاک و عاری از هرگونه ناپاکی و سیاهی شود‬
‫و از طرفی الیه ای محافظ برای آن ایجاد شود‪.‬‬
‫پاک کننده ولدینگ کاری فوالد‪ ،‬سطح فوالد را به خوبی پاک‬
‫می نماید‪ .‬برای پاک کاری ناحیه ولدینگ کاری شده در فوالد‬
‫‪ ،‬ناحیه ولدینگ کاری شده را با استفاده از قلم مویی و‬
‫ژل پاک کننده براق می نمائیم ‪.‬‬
‫ژل پاک کننده ولدینگ کاری دارای انواعی مختلفی می باشد‬
‫و هرکدام کاربرد خاص خود را دارد‪ ،‬نمونه ای که در پاک‬
‫کاربرد‬ ‫کاری لوازم خانگی مانند اجاق گاز و ظرفشویی‬
‫دارد به کریم پاک کاری فوالد یا کریم صیقل کاری معروف می‬
‫باشد‪.‬‬
‫این ژل‪ ،‬لکه باقیمانده های ولدینگ کاری و هایدروکاربن‬
‫را به خوبی پاک می نماید‪.‬‬
‫دستورالعمل ژل پاک کننده فوالد به این صورت می باشد که‬
‫در ابتدا محل مورد نظر را به ژل پاک کننده ولدینگ کاری‬
‫فوالد آغشته نموده و با برس‪ ،‬آن محل را پاک نمائید و در‬
‫آخر آن نقطه را با آب شستشو دهید‪.‬‬

‫‪ 6.1‬عملیه صیقل کاری سطح ولدینگ شده‬

‫صیقل کاری عبارت از عملیات میخانیکی و یا دستی می باشد‬

‫که برای عملیه مواد سخت(فلز‪ ،‬شیشه‪ ،‬گرانیت‪ ،‬الماس و‬
‫غیره) کاربرد دارد‪ .‬برای صیقل کاری از چرخ های صیقل‬
‫استفاده می شود که در ترکیب خود ذرات سخت دارند و این‬
‫ذرات توسط مواد چسبنده با هم دیگر وصل می شوند‪ .‬عمومآ‬
‫از صیقل کاری برای تأمین صفایی سطح و دقت بلند در تولید‬
‫استفاده می شود‪.‬‬

‫‪4‬‬
‫عالوه برعملیات حرارتی که در بعضی موارد الزم و ضروری است‬
‫تا پس از ولدینگ کاری انجام شود‪ .‬گاهی مواقع الزم است تا‬
‫پروسه های پاک کاری یا صیقل کاری خاص برای باال بردن‬
‫مقاومت خورده گی و ظاهر تمیز ناحیه ولدینگ و اطراف آن‬
‫انجام شود‪.‬‬

‫در اثر باالرفتن درجه حرارت‪ ،‬درسطح فوالد ضدزنگ از اثر‬

‫) تغیر رنگ‬ ‫حرارت ولدینگ کاری یا برش کاری(باالی‬
‫مختلف (متناسب به درجه حرارت) ظاهر می شود‪ .‬این پدیده‬
‫در دو طرف مسیر ولدینگ کاری ذوبی بیشتر به وجود می آید‪.‬‬
‫این منطقه تغیر رنگ یافته که در حقیقت اوکسید شده می‬
‫باشد و همچنین بقایای ذرات سرباره می تواند موجب کاهش‬
‫مقاومت خورده گی فوالد شده و باید پاک کاری شوند‪ .‬در‬
‫بسیاری موارد ظاهر زیبا و براق فوالد ضدزنگ مورد توجه‬
‫است و این پروسه صرفا بدین منظور انجام می گیرد‪ .‬پاشیدن‬
‫ذرات ریگ‪ ،‬سائیدن و شستشو در محلول های کیمیاوی روش های‬
‫متداول برای این هدف می باشند‪.‬‬

‫نکته ای که در مورد پاشیدن ذرات ریگ و سائیدن باید‬

‫اشاره شود اینست که سعی شود از وسایل و مواد مناسب برای‬
‫این گونه فوالد ها استفاده شود‪ .‬به عنوان مثال از سنگ یا‬
‫دیسک هایی که برای سائیدن فوالد ضدزنگ کروم – نکل دار‬
‫توسط طراحان معرفی شده و یا از برس هایی با سیم های‬
‫کروم – نکل دار استفاده کرد‪ ،‬همچنین اگر سنگ ‪ ،‬سوهان و‬
‫یا برسی قبال برای سائیدن و پاک کاری فوالدهای ضدزنگ‬
‫معمولی بکار رفته است برای فوالدهای اوستنیتی کروم – نکل‬
‫دار استفاده نشود‪ ،‬چون بقایای ذرات سنگ ها و اکسیدها در‬
‫سطح فوالد ضدزنگ می تواند موجب تشدید خورده گی گردد‪ .‬در‬
‫هنگام سنگ زدن باید توجه کرد تا باال رفتن درجه حرارت‬
‫موضعی از سطح قطعه اجتناب شود‪ .‬بهترین روش‪ ،‬استفاده از‬
‫ژل های پاک کننده( ) می باشد‪.‬‬

‫‪ 6.1‬طرز کار ماشین های صیقل کاری سطوح ولدینگ شده‬

‫به صورت عموم استفاده هرنوع ماشین قبل از همه نیاز به‬
‫آموزش طرز استفاده آنرا دارد‪.‬‬

‫ُنیت کار‪ ،‬هنگام استفاده از هرنوع ماشین‬‫درنظر گرفتن مصو‬

‫‪ ،‬خطرات ناشی از کار را کاهش می دهد‪.‬‬

‫‪42‬‬
‫برای چرخ کاری یا صیقل کاری سطوح ولدینگ شده اکثرأ از‬
‫چرخ های دستی استفاده می گردد‪ .‬سنگ چرخ مناسب به جنسیت‬
‫قطعات ولدینگ شده را در ماشین چرخ دستی نصب نموده و‬
‫مورد استفاده قرار دهید‪.‬‬

‫شکل ‪6 - 6‬‬

‫به منظور استفاده درست و جلوگیری از خطرات احتمالی ناشی‬

‫از کار‪ ،‬موارد ذیل را در نظر داشته باشید‪:‬‬

‫‪ .‬قبل از این که به چرخ کاری شروع نمائید‪ ،‬باید خود‬

‫را با لباس کار و وسایل ایمنی کار مجهز سازید‪.‬‬
‫‪ .2‬پوشیدن دستکش را فراموش نکنید‪.‬‬
‫‪ .3‬از عینک های محافظتی چشم استفاده نمائید‪.‬‬
‫‪ .‬هنگام چرخ کاری در پاها از چپلک و چپلی استفاده‬
‫نکرده بلکه بوت های ایمنی را در پا داشته باشید ‪.‬‬
‫‪ .5‬سنگ چرخ را قبل از نصب نمودن به ماشین‪ ،‬کنترول‬
‫نمائید تا درز و شکستگی نداشته باشد‪.‬‬
‫‪ .1‬سنگ چرخ را بعد از کنترول به صورت دقیق به ماشین‬
‫نصب نمائید‪.‬‬

‫‪43‬‬
‫‪ .1‬لین برق ماشین را کنترول نمائید تا قطع شده گی‬
‫نبوده و یا هم خراشیده گی نداشته باشد‪ ،‬تا باعث‬
‫برق گرفتگی نشود‪.‬‬
‫‪ .3‬مواظب باشید که هنگام چرخ کاری در اطراف کار‪ ،‬مواد‬
‫انفجاری مانند تیل پطرول و یا گاز موجود نباشد‪.‬‬
‫‪ .9‬برس های سیمی نیز جز وسایل پاک کاری و صیقل کاری‬
‫می باشند که نظر به نوعیت جنس قطعات ولدینگ شونده‬
‫مورد استفاده قرار می گیرند‪.‬‬

‫شکل ‪ 7 – 6‬برس های سیمی دستی‬

‫شکل ‪ 1 – 6‬برس های سیمی ماشینی‬

‫‪44‬‬
 ‫‪ ‬طرز استفاده ژل ها‬

‫این ژل های خورنده را با قلم نازک روی بخیۀ ولدینگ و‬

‫اطراف آن که رنگ حرارت به خود گرفته است می مالند‪ .‬پس‬
‫تا ‪ 32‬دقیقه است‪ ،‬قشر پوسته‬ ‫از مدت تاثیر که در حدود‬
‫مانند را که آزاد شده پاک می نمایند و بالفاصله آن را با‬
‫آب می شویند‪ .‬پوسته ای را که باز هم باقی مانده باشد با‬
‫برس پاک می کنند به طوری که قبال هم گفته شد سیم برس‬
‫باید از جنس فوالد کروم – نکل دار باشد‪.‬‬

‫چون سطح خارجی قطعات و قشراکسیدی به علت پاک کاری تحت‬

‫تاثیر خورده گی های کیمیاوی قرار گرفته است بهتر این‬
‫است که قطعات را پس از عملیات پاک کاری دوباره خنثی‬
‫نمائیم‪ .‬برای خنثی کردن سطح خارجی به طوری که قبال ذکر‬
‫شد محلول اکسیدکننده به کار می برند‪.‬‬

‫عالوه بر آن برای خنثی کردن تمام سطح از اسید نیتریک ‪5%‬‬

‫استفاده می کنند‪ ،‬زیرا سطح خارجی قطعات هنگام عملیات کم‬
‫و بیش با مواد خارجی در تماس بوده و این اسید هم اثر‬
‫خنثی کردن سطح را دارد و هم اثر زدودن مواد خارجی را‪.‬‬
‫البته باید قطعات را پس از خنثی کردن همچنین با آب شست‬
‫عالوه بر این خشک کردن دقیق قطعات نیز ارزش فراوان دارد‪.‬‬

‫چنانچه به عللی خنثی کردن بال فاصله بعد از پاک کاری‬

‫صورت نگیرد باید قطعات پاک کاری شده را با یک محلول‬
‫قلیایی (مانند محلول سودا) شست و بازهم باید قطعات را‬
‫با آب فراوان شست‪.‬‬

‫فعالیت عملی داخل ورکشاپ‪:‬‬

‫با تکمیل نمودن این فصل تمرینات ذیل را در ورکشاپ‬

‫انجام دهید‪:‬‬

‫‪ ‬خود را با لباس کار و وسایل ایمنی مجهز سازید‪.‬‬

‫‪ ‬تکه های کار قبأل ولدینگ شده را برای صیقل کاری‬
‫انتخاب نمائید‪.‬‬

‫‪45‬‬
‫نوع ماشین صیقل کاری را با در نظرداشت اندازه و شکل‬ ‫‪‬‬
‫تکه کار انتخاب نمائید(چرخ دستی و یا سرمیزی)‪.‬‬
‫چرخ مناسب را برای چرخ کاری انتخاب نموده و از صحت‬ ‫‪‬‬
‫بودن آن مطمیئن شده و در چرخ دستی نصب نمائید‪.‬‬
‫چون تکه های کار تمرینی اکثرأ دارای اندازه های‬ ‫‪‬‬
‫کوچکتر می باشند‪ ،‬به همین خاطر در صورت چرخکاری با‬
‫چرخ دستی‪ ،‬تکه کار باید در گیرا بسته شود تا باعث‬
‫ایجاد خطر نگردد‪.‬‬
‫صیقل کاری تکه های کار ولدینگ شده را با رعایت‬ ‫‪‬‬
‫مصونیت کار به طور درست و دقیق اجرا نمائید‪.‬‬

‫‪4‬‬
 ‫خالصه‌فصل‬

‫به منظور به وجود آوردن سطح صیقلی و براق ‪ ،‬تشخیص نمودن‬

‫موجودیت درزهای باریک و سوراخ های کوچک و باالبردن‬
‫مقاومت در برابر خورده گی‪ ،‬صیقل کاری سطوح ولدینگ شده‬
‫دارای اهمیت می باشد که باید عملیه صیقل کاری بعد از‬
‫اجرای عملیه ولدینگ کاری با درنظرداشت نوع عملیه ولدینگ‬
‫و جنسیت قطعات ولدینگ شده صورت بگیرد‪.‬‬

‫نظر به نوع عملیه ولدینگ کاری‪ ،‬جنسیت قطعات ولدینگ‬

‫شونده و اهمیت ساخته های ولدینگی از انواع مختلف صیقل‬
‫کاری استفاده شده می تواند مانند‪:‬‬

‫صیقل کاری به وسیله چرخ های صیقل کاری ‪ ،‬توسط برس های‬
‫سیمی و توسط ژل ها‪.‬‬

‫با مدل ها و اشکال مختلف جهت سایش نقاط‬ ‫سنگ های انگشتی‬
‫نقاطی که در آن سنگ های بزرگ کارآیی‬ ‫مختلف و بخصوص‬
‫می گردد‪ .‬دریک سیت مکمل سنگ های انگشتی‬ ‫ندارند استفاده‬
‫مانند سنگ های مخروطی‪ ،‬کروی‪ ،‬استوانه ای‬ ‫مدل های مختلفی‬
‫درهمه سایزها موجود می باشد‪.‬‬ ‫‪ ،‬عدسی و سرگرد‬

‫روغن سنباده(کریم ریگی) خمیری شکل و نیمه جامد بوده و‬

‫برای صیقل کاری محصوالتی از قبیل انواع سلندرها و وسایلی‬
‫که نیاز به سایش دقیق دارد استفاده می شود‪.‬‬

‫برای چرخ کاری یا صیقل کاری سطوح ولدینگ شونده اکثرأ از‬
‫چرخ های دستی استفاده می گردد‪.‬‬

‫‪4‬‬
 ‫سواالت فصل ششم‬

‫‪ .‬اهمیت صیقل کاری بعد از عملیه ولدینگ کاری را بیان‬

‫نمائید؟‬
‫‪ .2‬چند نوع صیقل کاری را می شناسید‪ ،‬نام بگیرید؟‬
‫‪ .3‬در مورد سنگ های انگشتی صیقل کاری معلومات دهید؟‬
‫‪ .‬روغن سنباده (کریم ریگی) را با ترکیب و موارد‬
‫استفاده آن تشریح نمائید؟‬
‫‪ .5‬موارد استفاده ژل های پاک کننده را شرح دهید؟‬
‫‪ .1‬طرز استفاده درست از چرخ های صیقل کاری را بیان‬
‫نمائید؟‬
‫‪ .1‬از برس های سیمی در کدام موارد استفاده می گردد؟‬
‫‪ .3‬برای پاک کاری سطوح ولدینگ شده‪ ،‬از کدام نوع صیقل‬
‫کاری استفاده می شود؟‬
‫الف) به وسیله چرخ های صیقل کاری‬
‫ب ) توسط برس های سیمی‬
‫ج ) توسط ژل ها‬
‫د ) هر سه نوع‬
‫‪ .9‬از صیقل کاری به چه منظور استفاده می گردد؟‬
‫الف) برای تأمین صفایی سطح و دقت بلند‪.‬‬
‫ب ) برای بدست آوردن محکمی سطح ولدینگ شده‪.‬‬

‫‪4‬‬
 ‫منابع و مأخذ‬

‫‪ .‬کاظمی‪ ،‬پوهندوی دیپلوم انجنیر دمحم جمعه‪، 391،‬‬

‫تکنالوژی فلزات قسمت دوم‪ ،‬مطبعۀ پوهنتون پولیتخنیک‬

‫جوشکاری‬ ‫کارگاه‬ ‫‪ ، 39‬تکنولوژی و‬ ‫‪.2‬ایرانی‪ ،‬حسین‪،‬‬

‫ماشین ابزار‪ ،‬انتشارات سعید‪،‬کابل‪.‬‬

‫‪ ، 39‬انتشارات سعید‬ ‫تکنولوژی و کارگاه جوش برق‪،‬‬ ‫‪.3‬‬

‫کابل‪.‬‬

‫‪ ، 39‬انتشارات سعید‬ ‫تکنولوژی و کارگاه جوش گاز‪،‬‬ ‫‪.‬‬

‫کابل‪.‬‬

‫‪ .5‬گیبسن استوارت‪ ،‬مترجم دمحم رضا افضلی‪ ،‬شرکت انتشارات‬

‫فنی ایران‪.‬‬

‫فنی‬ ‫انتشارات‬ ‫شرکت‬ ‫رضاافضلی‪،‬‬ ‫دمحم‬ ‫مترجم‬ ‫‪ .1‬ک‪ .‬لیک‪،‬‬

‫ایران‪.‬‬

‫چاپ‬ ‫و‬ ‫ترجمه‬ ‫فوالد‪،‬‬ ‫هیکس‪ ،‬جان جفری‪ ،‬جوشکاری‬ ‫‪.1‬‬

‫انتشارات کر میت پارس‪.‬‬

‫فنی‬ ‫انتشارات‬ ‫شرکت‬ ‫دمحمی‪،‬‬ ‫حسن‬ ‫ترجمه‬ ‫ال‪.‬گالوری‪،‬‬ ‫‪.3‬‬

‫ایران‪.‬‬

‫‪ .9‬شاهدی‪ ،‬علی‪ ،‬تکنولوژی و کارگاه جوش برق‪ ،‬شرکت چاپ‬

‫و نشر کتاب های درسی ایران‪.‬‬

‫‪4‬‬