‫و‬

‫وزارت تحـصــیالت عـــالی ج‪.‬ا‪.‬ا‬

‫پـوهـنــتـون دعــوت‬
‫پوهنځی انجنیری‬

‫مونوگراف دوره لیسانس‬

‫موضوع‪:‬‬

‫جلوگیری حریق درساختمان هنگام طرح ریزی‬

‫ترتیب کننده‪ :‬غالم سخی «امیری»‬

‫استاد رهنما‪ :‬انجنیرمحمد ولی «احمدزی»‬
‫دیپارتمنت‪ :‬سیول‬
‫سال تحصیلی‪4931 :‬هـ‪.‬ش‬

‫‪1‬‬
2
 ‫تصدیق استاد رهنما‬
‫اینجانب انجنیر محمد ول ی (احمدزی)منحیث استاد رهنما مونوگراف محترم غالم سخی (امیری) که تحت عنوان‬
‫(جلوگیری حریق درساختمان هنگام طرحریزی) نوشته شده از معیاری بودن نوشتاری‪ ،‬مأخذ و درست بودن‬
‫محتویات تصدیق نموده و برای پایان دوره تحصیلی ایشان از رشته انجنیری سیول به سویه لیسانس کافی‬
‫شمرده و برای او خواهان موفقیت های مزید از بارگاه خداوند متعال در همه عرصه های زندگی هستم‪.‬‬

‫استاد رهنما‪:‬‬

‫انجنیر محمد ولی (احمدزی)‬

‫)‬ ‫‪/‬‬ ‫موضوع درمجلس دیپارتمنت سیول پوهنځی انجنیری مؤرخ( ‪/‬‬

‫)‬ ‫پروتوکول نمبر (‬

‫منظورشد‪..‬‬

‫مسؤل بخش شبانه پوهنځی انجنیری‬

‫انجنیر نور محمد «جاوید»‬

‫)‬ ‫امضاء (‬

‫‪3‬‬
 ‫پیشگفتار‬

‫آغاز می کنم به نام آنکه آفریدگار زمین و آسمان است و همه هسـتی مادی و معنوی عالم درحیطه قدرت اوست‬

‫و سپاس و شکر بیـکران به بارگاه پروردگار الیزال که بنده را توفیق آن اعطا فرمود تا مونوگراف هذا را تحت عنوان‬

‫"جلوگیری حریق درساختمان هنگام طرح ریزی" تهیه و ترتیب نمایم‪ .‬موضوع جلوگیری حریق درساختمان هنگام‬

‫طرح ریزی یک موضوع بسـیار مهم و کار امد بوده و در مـقابل خواسته های بهره برداری ترتیب و تنظیم شده و‬

‫نورم های بین المللی در آن استفاده شده است‪ .‬در تحریراین مـونوگراف بسیاری از متن هااز ماخذ معتبر علمی‬

‫مانند اطالعات مهندسی استفاده شده است ‪ .‬فعلن احساس میشود که در کشور عزیز ما افغانستان ساخت‬

‫وسازساختمان های زیادی جریان داره ‪،‬پس الزم است تا همین طور یک موضوع انتخاب و اجرای گردد‪ .‬مشـکالت‬

‫که حین تحریر مونوگراف با آن مواجه شدم نبود کتب مورد نیاز در باره جلوگیری حریق درساختمان هنگام طرح‬

‫ریزی به زبان های ملی کشور بود ‪ .‬با تشکر از هیًت رهبری پوهنتون دعوت که زمینه ادامه تحصیالت عالی را برایم‬

‫فراهم ساخت و فرصت آن را پیدا نمودم تا در رشته سیول به سویه لیسانس تحصیالتم را ادامه دهم ‪ .‬همچنان با‬

‫تشکر فراوان از اساتید دوره محصیلی که در بلند بردن سویه علمی و تحصیلی ما کوشش زیاد نمودند و هم تشکر‬

‫فراوان استاد رهنما که در قسمـت تحریر این مونوگراف با من از هیچ نوعه همکاری و کمک دریغ نکرد‪ .‬در اخیر‬

‫از خوانندگانی که این مونوگراف را مطالعه و در الیه های متون آن اغالتی را مشاهده نمایند معذرت و پوزش‬

‫میخواهم و امیدوارم به بزرگواری خویش مرا معذور بدارند ‪.‬‬

‫با احترام‬

‫غالم سخی (امیری)‬

‫‪4‬‬
 ‫فهرست مطالب‬
‫مقدمه ‪1.......................................................................................................................‬‬
‫مبحث اول‪ :‬تعاریف ‪2.........................................................................................................‬‬
‫مبحث دوم‪ :‬نظام های اداری ‪2..............................................................................................‬‬
‫‪-1‬نظامهای اداری ‪2..........................................................................................................‬‬
‫مبحث سوم ‪« :‬حفاظت ساختمانها در مقابل حریق» ‪4....................................................................‬‬
‫‪ -1‬تعاریف ‪5..................................................................................................................‬‬
‫‪-2‬مقررات‪7...................................................................................................................‬‬

‫فصل اول‬

‫شناخت ضرورت و اهمیت پیشگیری از حریق در اماكن‬

‫‪ :1-1‬اصول و مبانی ‪17 ......................................................................................................‬‬

‫‪ :2-1‬برای دستیابی به ایمنی از حریق از سه راه میتوان اقدام کرد ‪17 ................................................‬‬
‫الف ) تدوین و اجرای استانداردها و آئین نامه های پیشگیری از بروز حریق ‪17 ......................................‬‬
‫ب) تدوین و اجرای استانداردها و آئین نامه های ساختمانی محافظت در برابر حریق ‪11 ............................‬‬
‫ج) ایجاد سازمانهای آتش نشانی و توسعه تدابیر و تعلیمات اطفای حریق ‪11 .........................................‬‬
‫‪ :3-1‬ارزش آیین نامه های محافظت در برابر حریق ‪22 .................................................................‬‬
‫‪ :1-3-1‬تأمین سالمت ساکنان ساختمانها ‪21 ............................................................................‬‬
‫‪ :2-3-1‬تأمین سالمت مأموران آتش نشانی ‪21 ..........................................................................‬‬
‫‪ :3-3-1‬به حداقل رسانیدن خسارات مالی ‪21 ...........................................................................‬‬
‫‪ :4-1‬مقاومت ساختمان در برابر آتش سوزی ‪21 .........................................................................‬‬

‫فصل دوم‬

‫شناخت عوامل بوجود آورنده آتش و راههای مختلف خاموش كردن آن‬

‫‪ :1-2‬شناخت عوامل بوجود آورنده آتش ‪23 ..............................................................................‬‬

‫‪ :1-1-2‬کنترل اکسیژن ‪23 .................................................................................................‬‬

‫أ‬
‫‪ :2-1-2‬کنترل سوخت ‪23 ..................................................................................................‬‬
‫‪ :3-1-2‬کنترل حرارت ‪23 ..................................................................................................‬‬

‫فصل سوم‬

‫شناخت عوامل بروز حریق و حادثه در ساختمانها‬

‫‪ -1-3‬بی احتیاطی انسان (مثل سگرت ‪،‬گوگرت ‪ ،‬آشپزی و ‪22 .................................................... )....‬‬
‫‪ -2-3‬اشکاالت فنی ( مثل اتصاالت برقی یا خرابی وسایل برقی و ‪22 ............................................. ) ...‬‬
‫‪ -3-3‬ایجاد عمدی حریق ( مثل خودسوزی یا خرابکاری و ‪22 .................................................... ) ...‬‬
‫‪ -4-3‬پدیده های طبیعی ( مثل صاعقه ‪ ،‬زلزله و ‪27 ................................................................ ) ...‬‬
‫‪ :1-4-3‬تعریف بار سوخت ‪21 ..............................................................................................‬‬
‫‪ :2-4-3‬تعریف بار حریق ‪21 ................................................................................................‬‬
‫‪ :5-3‬کنترل حرارت و تحمل انسان در مقابل گرما ‪21 ...................................................................‬‬
‫‪ :2-3‬راههای انتقال حرارت ‪21 .............................................................................................‬‬
‫‪ :7-3‬درجه اشتعال ‪22 ..................................................................................................... :‬‬
‫‪ :1-3‬انواع تصرفات ‪22 ......................................................................................................‬‬
‫‪ :2-3‬طبقه بندی کلی تصرفها بر اساس میزان خطرات حریق ‪22 ......................................................‬‬
‫‪ :1-2-3‬گروه تصرفهای کم خطر ‪32 .......................................................................................‬‬
‫‪ :2-2-3‬گروه تصرفهای میان خطر‪32 .....................................................................................‬‬
‫‪ :2-2-3‬گروه تصرفهای پر خطر ‪32 ........................................................................................‬‬
‫‪ :12-3‬هدف های اصولی محافظت در برابر حریق ‪32 ...................................................................‬‬
‫‪ :11-3‬تدارك راههای خروج از ساختمان و روشهای تخلیه افراد ‪33 ...................................................‬‬
‫‪ :1-11-3‬دسترس خروج ‪33 ...............................................................................................‬‬
‫‪ :2-11-3‬خروج ‪33 .........................................................................................................‬‬
‫‪ :3-11-3‬تخلیه خروج ‪34 .................................................................................................‬‬
‫‪:12-3‬دوربندی پلکانها و مسیرهای خروج ‪34 ............................................................................‬‬
‫‪ :1-12-3‬مناطق امن ‪35 ....................................................................................................‬‬
‫‪ :2-12-3‬راههای ورود و خروج اضطراری ‪35 .............................................................................‬‬

‫ب‬
 ‫فصل چهارم‬

‫آشنائي با سیستم های اعالم حریق‬

‫‪ :1-4‬سیستم اعالم حریق دستی ‪32 ......................................................................................‬‬

‫‪ :2-4‬سیستم اعالم حریق معمولی ‪42 .....................................................................................‬‬
‫‪ :3-4‬سیستم اعالم حریق معمولی نوع موضعی ‪42 ......................................................................‬‬
‫‪ -1-3-4‬سیستم اعالم حریق معمولی نوع غیر موضعی ‪42 .............................................................‬‬
‫‪ :2-3-4‬دتکتور یونیزاسیون دودی نقطه ای ‪41 .........................................................................‬‬
‫‪ :3-3-4‬دتکتور دودی فتو الکتریک‪41 ....................................................................................‬‬
‫‪ :4-3-4‬دتکتور دودی فتوالکتریک خطی یا بیم دتکتور ‪41 .............................................................‬‬
‫‪ :4-4‬آژیر های اعالم خطر یا حریق ‪43 ....................................................................................‬‬
‫‪ : :5-4‬تابلوهای مرکزی ‪43 .................................................................................................‬‬

‫فصل پنجم‬

‫آشنایي با سیستم های كنترل و اطفای حریق‬

‫‪ :1-5‬انواع سیستم های اطفای حریق ‪42 ..................................................................................‬‬

‫الف) کپسولهای اطفای حریق ‪42 ..........................................................................................‬‬
‫ب) سیستم های اطفای حریق ثابت ‪42 ...................................................................................‬‬
‫‪ :2-5‬سیستم های اطفاءحریق اتوماتیک ‪41 ..............................................................................‬‬
‫‪ :1-2-5‬سیستم های اطفاءحریق اتوماتیک آبی ‪41 ......................................................................‬‬
‫‪:2-2-5‬سیستم اطفاء حریق اتوماتیک گازی ‪41 ..........................................................................‬‬
‫‪ :3-5‬اطفای حریق توسط آب ‪41 ..........................................................................................‬‬
‫‪ :1-3-5‬نل های توزیع آب آتش سوزی در ساختمان های رهایشی ‪41 ...............................................‬‬
‫‪ :2-3-5‬تجهیزات پیپی (پیپهای آتشنشانی) ‪42 ..........................................................................‬‬
‫‪ :4-5‬الزامات برای تجهیزات پیپی نظر به نوع ساختمان ‪53 ............................................................‬‬
‫‪ :5-5‬تجهیزات آتش نشانی ثابت ‪54 ......................................................................................‬‬
‫‪ : :2-5‬ضوابط مربوط به طراحی سیستم آب آتش نشانی‪52 ............................................................:‬‬

‫ج‬
 ‫فصل ششم‬

‫وسایل مورد نیاز در موقع آتش سوزی وراه های فرار‬

‫‪ :1-2‬برآوردهای ایمنی ‪21 ..................................................................................................‬‬

‫‪ :2-2‬اعضای خانواده باید ‪22 .............................................................................................. :‬‬
‫‪ :3-2‬همه کارمندان باید ‪25 ............................................................................................. :‬‬
‫فهرست جدول ها و شکل ها‬

‫جدول(‪1................................................................................................................ )1-1‬‬
‫جدول(‪11 .............................................................................................................. )1-2‬‬
‫جدول(‪12 .............................................................................................................. )1-3‬‬
‫جدول(‪12 .............................................................................................................. )1-4‬‬
‫شکل(‪ )1-1‬روش های سه گانه دستیابی به ایمنی از حریق ‪12 ........................................................‬‬
‫شکل(‪52 ............................................................................................................... )5-3‬‬
‫شکل(‪52 ............................................................................................................... )5-3‬‬
‫شکل(‪53 ............................................................................................................... )5-4‬‬
‫شکل(‪53 ............................................................................................................... )5-4‬‬
‫شکل(‪55 ............................................................................................................... )5-5‬‬
‫شکل(‪52 ............................................................................................................... )5-2‬‬

‫د‬
 ‫مقدمه‬
‫امروزه میدانیم دنیای پیشرفته صنعتی مدیون آتش است ‪ .‬آتش گرما می دهد روشنی می بخشد‪ ،‬کوره های‬

‫صنایع را داغ می کند‪ ،‬پخت و پز را آسان میکند و بطور کلی میتوان گفت بدون آتش زندگی خیلی سخت و‬

‫مشکل ‪ ،‬صنایع و کارخانجات تعطیل و برگشتن جامعه به زمان عصر حجر خواهد بود ‪ .‬بنابراین می بینیم که آتش‬

‫خدمت بزرگی به دنیا و جهان بشریت کرده و به همین لحاظ از قدیم االیام مورد توجه و احترام بشر قرار گرفته‬

‫است ضرب المثلی است که می گوید آتش خدمتگزار خوبی است اما ارباب بدی است ‪ ،‬یعنی هر کجا که ما خطر‬

‫آتش را جدی نگـیریم و یا آگاه به خطرات آن نباشیم هر لحظه ممکن است حریقی رخ دهد و هر آنچه را در‬

‫پیرامون خود دارد بسوزاند خطرات حریق همواره متناسب با پیشرفتهای تکنولوژی برق آسا منحنی صعودی می‬

‫پیماید ‪ ،‬لذا پیوسته بر تعداد و شدت حریق ها و انفجارات و در نتیجه بر مقدار خسارات و تعداد تلفات و جراحات‬

‫بمراتب افزوده میشود و دانش بشری با وجود قرنها تالش پیگیر راه حل قاطعی برای خنثی کردن کامل حریق و‬

‫انفجار نیافته است ‪ .‬اما بررسی آمارهای دقیق حریق توسط کشورهای مترقی ثابت نموده که بیش از ‪ 75‬تا ‪12‬‬

‫درصد حریقها قابل پیش بینی و پیشگیری می باشد و در صورت استفاده صحیح از ادوات و تجهیزات آتش نشانی‬

‫عصر حاضر و آموزش و تم رین واقعی کافی و مداوم می توان خسارات و تلفات حریقهای غیر قابل پیش بینی را‬

‫نیز به حداقل ممکن کاهش داد ‪ .‬پیش بینی و پیشگیری خطرات حریق ‪ ،‬ایجاب اطالعات پر دامنه و عمیق علمی‬

‫و فنی می نماید که از یک قرن پیش ضرورت آن کامالً احساس و به ایجاد رشته مهندسی حفاظت از حریق منجر‬

‫گردید که همواره وسعت معلومات و اهمیت آن سیر صعودی داشته ‪ ،‬زیرا ناچار بایستی با تکنولوژی روز همگام‬

‫شود و با تهیه و تدوین انواع آئین نامه ها و استانداردهای معتبر و رعایت و اجرای آنها تا جایی که ممکن است از‬

‫بروز حریقهای احتمالی کاسته شود ‪ .‬حریق مم کن است به هر نوع ساختمان ‪ ،‬تأسیسات یا محوطه ای حمله ور‬

‫شود ‪ ،‬هیچ خانه ‪ ،‬مدرسه ‪ ،‬اداره ‪ ،‬کارخانه‪ ،‬آزمایشگاه ‪،‬شفاخانه ‪ ،‬گدام ‪ ،‬جنگل ‪ ،‬مزرعه ‪،‬کشتی ‪ ،‬طیاره ‪،‬ریل‪،‬‬

‫موترهای تیزرفتار و‪ ...‬نیست که از خطر آتش سوزی مصئون باشد ‪ .‬اگر چند سال در بنای معینی حریق رخ ندهد‬

‫عالمت مصئ ون بودنش از حریق نیست همانطور که اگر چندین سال شخص بیمار نشود دلیل مصئون بودنش از‬

‫‪1‬‬
‫بیماری نمی تواند باشد ‪ .‬پس آتش سوزی جنبه عمومی داشته در هر جا و برای هرکس امکان اتفاق دارد و اغلب‬

‫متضمن خسارات سنگین مالی و تلفات و جراحات جانی است ‪ .‬باید در نظر داشت که حفاظت از حریق به هیچوجه‬

‫در انحصار سازمانهای آتش نشانی و یا واحدهای آتش نشانی نمی باشد ‪ .‬اینها اگر به وظایف خود خوب عمل کنند‬

‫و وسایل کافی محصول تکنولوژی روز در دست داشته و آموزش و تمرین صحیح و مداومی دارا باشند تنها کمک‬

‫کار خواهند بود و حفاظت اصلی با خود اشخاص و صاحبان صنایع و حرف و مدیران سازمانها و دستگاههای مختلف‬

‫دولتی و ملی است در غیر اینصورت به این ماند که شخصی بدلیل بیمه عمر بودن و وجود بیمارستان در شهر‬

‫مربوطه به سالمت خود و پیشگیری از خطرات و تصادفات توجه نکند ‪ .‬بدیهی است که نتیجه جز تباهی نیست ‪.‬‬

‫مبحث اول‪ :‬تعاریف‬

‫کلیۀ واژ هه ا و اصطالحات فنی و حقوق ی بهکاررفته در کلی ۀ مباحث مقررات ملی ساختمان د ر مبحث اول‬

‫گردآوری شده است‪.‬‬

‫مبحث دوم‪ :‬نظام های اداری‬

‫این مبحث شامل نظام های اداری به انضمام مجموع شیوه نامه های مصوب اردبهیشت ماه ‪ 1314‬است‪ .‬هیئت‬

‫وزیران در جلسۀ مورخ ‪ 17/4/1313‬بنا به پیشنهاد مشترك شماره ‪ 141/122/221‬مورخ ‪ 1312/2/2‬وزارت خانه‬

‫های مسکن و شهرسازی و کشور و به استناد ماده (‪ ) 33‬قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مصوب ‪1374‬‬

‫آیین نامه اجرایی نامه اجرایی مادۀ یاد شده را به شرح پیوست مبحث دوم تصویب کرد‪.‬‬

‫به طور کلی مبحث دوم از دو بخش تشکیل شده است‪:‬‬

‫‪ -4‬نظامهای اداری‬
‫نظامهای اداری شامل تعاریف اشخاص حقیقی و حقوقی‪ ،‬دفاتر مهندسی طراحی و اجرا و نظارت ساختما ن و‬

‫مقررات ملی ساختما ن و ناظ ر و شهردا ر ی ها‪ ،‬سایر مراجع صدور پروانه و سازمان نظا م مهندسی‪ ،‬وزارت‬

‫مسکن و شهرسازی و شناسنامه فنی و ملکی ساختمان و ‪...‬است‪.‬‬

‫‪2‬‬
 ‫‪ -2‬پیوستها‬

‫پیوستها شامل مجموع شیو ه نامههای آئیننامۀ اجرایی مصوب ‪ 1375‬و آییننامۀ اجرایی مادۀ‪ 33‬مصوب ‪1313‬‬

‫هیئت وزیران قانون نظام مهندس ی و کنترل ساختما ن است ‪.‬این پیوسته به طور کلی شامل تعاریف و شرایط‬

‫احراز صالحیت‪ ،‬تعیین وظایف و صدور صالحیت و ظرفیت اشتغال مهندسان در زمی نۀ طراحی و نظارت و اجرا‬

‫در هفت رشتۀ اصلی ساختمان بود ‪ .‬همچنین نحوۀ‬

‫محاسبۀ حق الزحمۀ خدمات مهندسی در زمینۀ طراحی و نظارت را تعیین میکند الزم به توضی ح است‪،‬‬

‫شناسنامه تخنیکی و مسلکی اختمان حاوی تمامی اطالعات مربو ط به معماری ‪ ،‬سازه‪ ،‬تأسیسات مکانیکی و‬

‫برقی ساختمان به لحاظ طراحی‪ ،‬نظارت و اجراست که در سه بخش (شامل ‪ 15‬جدول) به شرح ذیل تنظیم‬

‫گردیده است‪.‬‬

‫‪ :4-2‬اطالعات ثبتی و ملک ی که شامل ابعاد و مساحت ملک طبق سند‪ ،‬وضع موجود و باق ی مانده پس از‬

‫اصالح و مشخصات کالبدی فضاهای ساختمان است‪.‬‬

‫‪ :2-2‬اطالعات اشخاص م سئول طراحی ‪ ،‬نظارت و اجرای ساختما ن ‪ .‬درحالت کلی‪ ،‬تعیین اشخاص حقیقی‬

‫و حقوقی در زمینۀ طراحی‪ ،‬نظارت و اجرا در رشته های معماری‪ ،‬عمران‪ ،‬تأسیسات مکانیک ی و برقی‪ ،‬نقش ه‬

‫برداری و نیروی انسانی دارای پر و ا نۀ اشتغال مهندسی‪ ،‬کاردان و معمار تجربی دارای پروانۀ اشتغال به کار د‬

‫انی یا تجرب ی ‪ ،‬نیروی انسانی دارای کارت مهارت فنی مسئول در اجرای ساختمان است‪.‬‬

‫‪ :9-2‬اطالعات فنی که تمامی اطالعات مربو ط به نوع سازه‪ ،‬مصالح‪ ،‬تجهیزات و تأسیسات مصرفی‬

‫در ساختمان را مورد بررسی قرار میدهد و شامل جدولهایی به شرح ذیل است‪:‬‬

‫‪ -‬اطالعات معماری و مشخصات دیوارها‪ ،‬نازك کاری و نما؛‬

‫‪-‬مشخصات سازهای؛‬

‫‪3‬‬
 ‫‪-‬اطالعات و مشخصات تجهیزات و تأسیسات مکانیکی و برقی ساختمان؛‬

‫‪-‬آسانسورها؛‬

‫‪-‬جدول مشخصات تجهیزات و تأسیسات نصبشده در ساختمان؛‬

‫‪-‬وضعیت انشعابات در ساختمان؛‬

‫‪-‬مشخصات هندسی و روقومی ساختمان؛‬

‫‪(.‬ارزیابی چگونگی عملیات اجرایی( دفتر تدوین و ترویج مقررات ملی ساختمان‪1314،‬‬

‫مبحث سوم ‪« :‬حفاظت ساختمانها در مقابل حریق»‬

‫براساس تصمیمات اخذشده در جلسات کم ی تۀ تخصص ی‪ ،‬در نخستین مرحله از تدوین و تصوی بمقررات‬

‫ملی ساختمان پیرامون حفاظت ساختمانها در برابر حریق‪ ،‬تأمین ایمنی الزم جهت حفظ جان انس انها مورد‬

‫تأکید بوده اس ت ‪.‬ب ههمیندلیل در این م ر حله‪ ،‬مقررات و ضواب ط ی مربوطبه راههای خروج از بن ا و‬

‫فرار از حر ی ق ارائه گردیده اس ت ك ه بیشترین اهمیت و تأث ی ر را دراین راستا دارد ‪.‬در‬

‫تدوین این مبحث از مدارك فنی و انتشار ا ت انجمن ملی محافظت در برابر آتش‪ 1‬و به ویژه نشریۀ شمارۀ‬

‫‪112‬دفتر تحقیقات و معیارهای فنی سازمان برنامه و بودجه تحت عنوان دستورالعمل اجرایی محافظت‬
‫‪2‬‬
‫ساختمانها در برابر آتشسوزی‪ ،‬به عنوان مدرك مرجع استفاده شده است‪.‬‬

‫اجرای تأسیسات برقی و مکانیکی در ساختمانها‪ ،‬استفاده از مصالح سوختنی‪ ،‬توسعه شبکه های انرژی‪ ،‬برق و‬

‫گاز و به کارگیری تجهیزات گوناگون سبب افزایش احتمال آتشسوزی در ساختمانها گردیده است و به همین‬

‫دلیل توجه بیشتر به موضوع حفاظت ساختمانها در برابر حریق‪ ،‬امری الزامی و اجتناب ناپذیر است ‪.‬به منظور‬

‫‪1‬‬
‫)‪- National Fire Protection Association (NFPA‬‬
‫‪ -2‬دفتر تحقیقات و معیارهای فنی‪،1331 ،‬‬

‫‪4‬‬
‫حفظ جان و مال انسانها و فراهم ساختن ایمنی الزم در برابر آتشسوزی‪ ،‬رعایت اصولی در طراحی و اجرا ی‬

‫ساختما نها ض روری است که مهمترین آنها عبارتاند از‪:‬‬

‫‪-‬تأمین تمهیدات الزم در طراحی و اجرای ساختمانها بهمنظور پیشگیری از بروز حریق؛‬

‫‪-‬فراهم ساختن شبکه های عالئمی محافظت (تشخیص‪ ،‬هشدار‪ ،‬عالئم) و امکانات مهار‪ ،‬کنترل و اطفاء حریق؛‬

‫‪-‬جلوگیری از گسترش آتش و دود در ساختمان و سرایت حریق از یک ساختمان به ساختمان دیگر؛‬

‫‪-‬پیشبینی راههای خروج جهت خارجشدن بهموقع و ایمن افراد از ساختمان و انتقال آنها به مکان امن‬

‫‪ -4‬تعاریف‬
‫در این بخش به منظور اعمال مقررات محافظت ساختمانها در برابر حریق‪ ،‬واژه ها و اصطالحات مورد نیاز بیان‬

‫میشود‪:‬‬

‫‪-‬بازارچه ‪:‬مجموعه ای بنا برای عرضۀ غیر متمرکز کاالهای مختلف که یک راه عبور و مرور عمومی با حداقل‬

‫‪2‬متر عرضرا دربرمیگیرد‪ .‬دارای شرایط مقاومت و محافظت د ر « آزمایش حریق استاندار د » ‪ -‬پنجرۀ حریق ‪:‬‬

‫پنجره ای که با برابر حریق‪ ،‬متناسب با محل استقرار خود باشد‪.‬‬

‫‪ -‬حریق بند ‪:‬بخشی از بنا شامل دیوار‪ ،‬سقف و کف مقاوم حریق که بتواند در مقابل سوخت ن تمام بار حریق‬

‫واقع در فضای مربوطبه خود‪ ،‬ایستادگی و مقاومت کند‪ .‬هنگامی که در مورد درها ی حریق یا سایر بازشوها ی‬

‫« خودبستهشو » ‪ -‬خودبسته شو ‪:‬اصطالح حفاظتی به کاربرده شود ‪ ،‬به مفهوم بسته بودن در (یا بازش و) در‬

‫حالت عادی و بست ه شدن آن پس از عبور است که برای اطمینان از انجام این عمل‪ ،‬در به یک وسیلۀ مکانیکی‬

‫تأیید شده مجهز می شود‪.‬‬

‫‪5‬‬
‫‪-‬خیابان ‪:‬هر نوع راه عبور و مرور عمومی در فضای باز‪ ،‬اعم از کوچه‪ ،‬خیابان‪ ،‬بلوار که دستک مدارای ‪ 2‬متر‬

‫عرض بوده و به نحوی طرح شده باشد که امکان استفا دۀ واحدها ی آت ش نشانی برای اطفای حریق را فراهم‬

‫آورد ‪ .‬معابر داخل فضاهای بسته و تو نل ها اگرچه مورد استفاده عبور و مرور عمومی قرار گرفته و ماشین رو‬

‫باشند‪ ،‬به عنوان خیابان در نظرگرفته نمی شوند‪..‬‬

‫‪-‬دوام در برابر حریق ‪ :‬مدتی که مصالح یا قطعات و اجزای ساختمانی در مقابل شرایط خاص همچنان‬

‫عملکرد خود را حفظ کنند ‪ «.‬آزمایش حریق استاندارد » اجرای‬

‫‪-‬دسترسی خروج ‪:‬آن بخش از راه خروج که به ورودی یک خروج دیگر منتهی میشود‪.‬‬

‫‪-‬دیوار دودبن د ‪:‬دیوار یا دیوارهای که راهروی خروج را قطع کرده و به یک یا چند در مجهز است ‪.‬این دیوار‬

‫باید مانع گسترش آتش و دود باشد‪.‬‬

‫‪-‬راه خرو ج ‪:‬در این مقررات راه خروج به مسیر پیوسته و بدون مانعی گفته می شود که از هر نقطه بنا شروع‬

‫و تا معبر عموم ی ( کوچه یا خیابان) امتداد یابد ‪ .‬راه خروج از سه بخش مجزا و مشخصمانند دسترسی خروج‪،‬‬

‫خروج و تخلیه خروج تشکیل شدهاست و راستاهای افقی و قائم (ارتباطات بین طبقات و سطوح مختلف ) و‬

‫حسب مورد تمام فضاهای رابط مانند اتاقها‪ ،‬درگاه ها‪ ،‬راهروها‪ ،‬سرسراها‪ ،‬شیبرا هها‪ ،‬پله ها‪ ،‬پلک انها ‪ ،‬خروجهای‬

‫افقی‪ ،‬بالکن ها‪ ،‬بام ها‪ ،‬حیاطها و محوطه های باز را شامل میگردد ‪.‬الزم به ذکر است که آسانسورها جزو راه‬

‫خروج محسوب نمیشوند‪.‬‬

‫‪-‬ظرفیت راه خروج ‪ :‬مجموع مقدار عرضی که مجموعۀ راه خروج در تمام طول مسیرها باتوجه به بار تصرف‬

‫با آن اندازه میشود ‪.‬در شرایط معمولی حداقل مقدار این عرض ‪ 75‬سانتیمتر است‪.‬‬

‫‪6‬‬
‫‪-‬مانع حری ق ‪:‬صفحه یا پردهای است سر اسری که به صورت قائم (مانند دیوار ) یا افق ی (مانند سقف) با‬

‫زمان مشخصی از مقاومت حریق برای جلوگیری از گسترشآت شودود از فضایی به فضای دیگر به کار می رود ‪.‬‬

‫این صفحات همچنین ممکن است برای حری ق بندکردن بازشوها نیز مورد استفاده قرار گیرند‪.‬‬

‫‪-‬مانع دود ‪ :‬وسی لۀ جدا سازی با مشخصات مقاوم حریق یا غیر مقاوم در برابر حریق که به صورت افقی یا‬

‫قائم‪ ،‬مانند دیوار‪ ،‬کف یا سقف به منظور ممانعت از حرکت دود‪ ،‬طراحی و ساخته می شود‪ .‬موانع دود ممکن‬

‫است برای حفاظت بازشوها نیز بهکارروند‪.‬‬

‫‪-‬منطقۀ حری ق ‪:‬بخشی از فضای داخل ساختم ان که از اطراف و از سقف و کف به وسیله بخشهای ساختمانی‬

‫مقاوم حریق محدود شود ‪ .‬منطقۀ حریق با بررسی و اندازه گیری عرض‪ ،‬طول و ارتفاع حریق احتمالی ارزیابی‬

‫می شود‪.‬‬

‫‪-‬معبر عمومی ‪:‬عرض و ارتفاع مفید معبر عمومی باید حداقل ‪ 3‬متر باشد__‪.‬‬

‫میزان مقاومت حریق‪ ،‬مدتی که مصالح یا ترکیبی از آن‪ ،‬مطابق «آزمایش حریق استاندارد» توانایی مقاومت در‬

‫برابر آتش مستقیم را داشته باشد‪.‬‬

‫‪-2‬مقررات‬
‫تمام تجهیزات‪ ،‬ابزارها‪ ،‬اقدامات و شرایطی که کا رایی و عملکرد درست راه های خروج ر ا کنترل و تضمین می‬

‫کنند باید به نحوی طراحی شوند و به کارروند که در هیچ مورد‪ ،‬ایمنی جا ن انسانها فقط به یک مورد یا وسیله‬

‫وابسته نگردد ‪.‬از این رو‪ ،‬هرجاکه الزم باشد باید تدابی ر بیشتری اتخاذ شود تا چنانچه یکی از راههای خروج‬

‫قابل استفاده نبود یا مؤثر واقع نشد‪ ،‬راه دیگری بهکارآید‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫‪ :4-2‬طول مسیر دسترسی به خرو ج ها باید در روی کف و در طول محور مرکزی راه عبور معمول از فا صله‬

‫‪32‬سانتیمتر مانده به دورترین نقطه هرفضا تا وسط در خروج و در مورد پله های واقع در مسیر‪ ،‬طول خط‬

‫شیبی که دماغۀ پله ها را به هم وصل میکند‪ ،‬اندازهگیری شود‪.‬‬

‫‪ :2-2‬تمام راهروهایی که به عنوان دسترس خروج برای تخلیه افرادی با تعداد بیش ا ز ‪ 32‬نفر درنظرگرفته‬

‫میشوند‪ ،‬باید توسط ساختاری با حداقل یک ساعت مقاوم حریق از دیگر بخش های بنا مجزا شده و درهایی که‬

‫به آنها باز می شوند دارای زما ن دستکم ‪ 22‬دقیقه محافظت حریق باشند‪.‬‬

‫طرح و نصب این درهاباید به گونه ای انجام گیرد که احتمال نشت دود به آنها به حداقلم مکن کاهش یابد‪.‬‬

‫جدول(‪)4-4‬‬

‫‪ :9-2‬ساختارهای جدا کنندۀ خروج در بناهای با ارتفاع ‪ 4‬طبقه و بیشتر و بناهای با تصر ف مخاطره آمیز باید‬

‫با دیوارهای غیرسوختنی‪ ،‬حداقل ‪ 2‬ساعت مقاومت حریق به طورکامل دوربندی و مجزا شوند ‪ .‬در مواردی که‬

‫تمام بنا توسط شبکه بارندۀ خودکار تأییدشده محافظت می شود‪ ،‬ساعت مقاومت حریق دربندها میتواند حداقل‬

‫به یک ساعت کاهش یابد‪.‬‬

‫‪ :1-2‬در تمام بناها ی ‪ 4‬طبقه و بیشتر‪ ،‬هر پاگرد پله که هم سطح طبقه ای واقع شود‪ ،‬باید دارای عالمتی‬

‫باشد که شمارۀ آن طبقه را مشخص کند ‪ .‬این عالمت همچنین باید موقعیت طبقۀ تخلیۀ خروج ‪1‬متری از کف‬

‫‪8‬‬
‫تما م شده و در موقعیتی نصب ‪ /‬و جهت آن را نشان دهد ‪ .‬عالمت باید در ارتفاع تقری با‪ 5‬شود که تحت هر‬

‫شرایطی از جمله باز یا بسته بودن در ورود به طبقه‪ ،‬بهراحتی دیده شود‪.‬‬

‫‪ :5-2‬در بناهایی که پلکان خروج‪ ،‬بیش از نیم طبقه پایین تر از تراز تخیلۀ خروج ادامه دارد‪ ،‬باید با استقرار یک‬

‫مانع فیزیکی قابل عبور مانند در‪ ،‬جدا کننده و نظایر آن از به اشتباه رفتن متصرفان جلوگیری به عمل آید‪ .‬تمام‬

‫درهایی که در راه خروج واقع می شوند باید دست کم ‪ 12‬سانتیمتر عرض مفید داشته‪ 2‬مترمربع و کمتر‪،‬‬

‫چنانچه مورد استفاده معلوالن جسمی قرار نگیرند ‪ / ،‬باشند ‪.‬فضاهایی با مساحت‪ 5‬استثنائاً میتوانند از درهایی‬

‫دارای حداقل ‪ 22‬سانتیمتر عرض مفید به راهروهای دسترس خروج باز شوند‪.‬‬

‫‪ :6-2‬در مواردی که از درهای دولنگه استفاده شود دست کم یکی از لنگه ها باید ‪ 12‬سانتی متر عرض مفید‬

‫داشته باشد ‪.‬همچنین عرض هیچ در یک لنگه نباید از ‪ 122‬سانتیمتر بیشتر باشد‪.‬‬

‫‪ :7-2‬تمام درهای واقع در راه خروج باید از نوع لوالیی (که بر پاشنه م ی چرخند) بوده و در موارد زیر‪ ،‬موافق‬

‫خروج باز شوند‪:‬‬

‫‪-‬درهای واقع در دوربندهای خروج؛‬

‫‪-‬درهای واقع در فضاهای پر مخاطره‬

‫درهای مربوطه اتاق ها و فضاهای با تراکم ‪ 52‬نفر و بیشتر‬

‫‪ :8-2‬درهای واقع در راه خروج باید طوری طرح‪ ،‬ساخته‪ ،‬نصب و تنظیم شوند که درتمام اوقات استفاده از بنا‬

‫از سمت داخل به آسانی و فوریت باز شوند و هیچ عامل بازدارندهای مانند قفل‪ ،‬کلون‪ ،‬کشو و ‪ ...‬مانع خروج‬

‫به موقع یا فرار متصرفان نشود‪.‬‬

‫‪9‬‬
‫‪ :3-2‬خروج افقی‪ ،‬عبارت است از خروج یک بنا به مکانی امن در برابر حریق در بنایی دیگر یا در همان بناکه‬

‫سطح کف آنها تقری باًدریک تراز واقع شده باشد ‪ .‬خروج افقی میتواند راهی باشد که با عبور از میان موانع‬

‫حریق یا با دور زدن حریق از طریق گذرگاه خروج به مکانی امن درهم ان بنا منتهی شود‪ ،‬مشروط بر آن که‬

‫آن دو بخش تقریباً هم سطح باشند و همچنین آن مکان بتواند به عنوان یک فضای محافظت شده‪ ،‬ایمنی کافی‬

‫را در برابر آتش و دود ناشی از وقوع حریق در بخش دیگر و تمام بخشهای واقع در آن بنا تأمین کند‪.‬‬

‫‪ :41-2‬هر راه پله باید دستکم ‪ 112‬سانتیمتر عرض مفید داشته باشد‪ ،‬مگر آنکه مجموع تعداد متصرفان تمام‬

‫طبقات استفاده کننده از راه پله کمتر ا ز ‪ 52‬نفر باشد که در آن صورت عرض مفید میتواند به حداقل ‪22‬‬

‫سانتیمتر کاهش داده شود ‪.‬همچنین هر راه پله باید دست کم ‪ 225‬سانتی مترت اسقف باالی خود ارتفاع‬

‫داشته باشد و بین هر دو پاگرد متوالی آن‪ ،‬حداکثر فاصله قائم‪ 372‬سانتیمتر باشد‪.‬‬

‫‪ :44-2‬براساس ضوابط این مقررات‪ ،‬پلها و پلکانهای برقی و کف ها و پیاده روهای متحرك‪ ،‬جزء راه خروج‬

‫محسوب نمی شوند‪.‬‬

‫‪ :42-2‬هر شیبراه باید حداق ل ‪ 112‬سانتی متر عرض مفید داشته باشد‪ ،‬مگر در مواردی که مقام‬

‫قانونی مسئول‪ ،‬عرض کمتری را مجاز بداند‪ ،‬در آن صورت عرض راه میتواند تا ‪ 75‬سانتیمتر کاهش داده شود‪.‬‬

‫‪ :49-2‬عرض شیب راهها و پاگردهای آنا ن نباید در هیچ قسمتی از طو ل مسیر خروج‪ ،‬کاهش یابد‪ .‬طول و‬

‫عرض هر پاگرد باید دست کم برابر با عرض شیبراه در نظرگرفته شود‪.‬‬

‫‪ :41-2‬عرض مفید راه خروج باید در باریکترین بخش مسیر اندازه گیری شود ‪ .‬استثنائاً در هرطرف مسیر‬

‫خروج‪ ،‬حداکثر ‪ 12‬سانتیمتر پیش آمدگی در ارتفا ع پایین (در حد نردۀ دستگیر یا پایینتر از آن) میتواند جز‬

‫عرض مفید درنظرگرفته شود‪.‬‬

‫‪11‬‬
‫‪ :45-2‬عرض هر یک از قسمتها و اجزای مختلف راه خروج‪ ،‬باید بر اساس ظرفیت خرو ج مندرج در جدول ‪2‬‬

‫تعیین شود‪.‬‬

‫جدول(‪)4-2‬‬

‫‪ :46-2‬در هر بنا ‪ ،‬چنانچه بار متصرف تمام طبقات یا بخش هایی از آنها بین ‪ 522‬تا ‪ 1222‬نفر باشد‪ ،‬حداقل‬

‫‪3‬راه خرو ج مجزا و دور از هم الزم خواهد ب و د و برای بار متصرف بیش از ‪ 1222‬نفر‪ ،‬حداقل ‪ 4‬راه خروج‬

‫مستقل و دور از هم باید در نظرگرفته شود‪.‬‬

‫‪ :47-2‬روشنایی راههای خروج باید به گونهای طرح و تنظیم شود که در مواقعی از شبانه روز که بنا مورد‬

‫تصرف است‪ ،‬روشنایی به طور مداوم و پیوسته برقرار باشد و متصرفان بتوانند راه را به درستی تشخیص داده و‬

‫مسیر خروج را به راحتی طی ك ن ن د ‪ .‬حداقل شدت روشنایی راههای خروج در سط حکف هیچ نقط ه ای‬

‫از جمله گوشه ها‪ ،‬تقاطع کریدورها‪ ،‬راه پله ها‪ ،‬پاگردها و پای درهای خروج نباید کمتر از ‪ 12‬لوکس باش د ‪.‬‬

‫در تصرف های تجمعی‪ ،‬در حین اجرای تئاتر یا نمایش فیلم و اسالید‪ ،‬شدت روشنایی کف راههای دسترس‬

‫خروج‪ ،‬استثنائاً میتواند به حداقل دو لوکس کاهش داده شود‪.‬‬

‫‪11‬‬
‫‪ :48-2‬هر راه عبوریا راه پلهای که خروج نبوده و به دسترسی خروج نیز منجر نمی شود‪ ،‬اما به دلیل موقعیتش‬

‫ممکن است با یک خروج یا دسترس خروج اشتباه گرفته شود‪ ،‬باید باعالمتی بر آن نوشته شده است ‪ «.‬خروج‬

‫نیست » بر آن نوشته شده است‪.‬‬

‫‪ :43-2‬تمام بناهای دارای بیش ا ز ‪ 25‬ات اق‪ ،‬باید مجهز به تسهیالت روشنایی اضطراری باشند‪ ،‬مگر آنکه هر‬

‫اتاق مستقیماً به بیرون بنا در تراز همکف راه داشته باشد‪.‬‬

‫‪ :21-2‬حداقل عرض مفید درها در مسیرهای خروج از اتاق های خواب بیماران و فضاها ی تشخیص و درمان‪،‬‬

‫اتاق های رادیوگرافی‪ ،‬اتاقهای عمل‪ ،‬اتاقهای فیزیوتراپی و اتاقهای پرستاری ا ز کودکان‪ ،‬تابع جدول ‪ 3‬خواهد بود‬

‫جدول(‪)4-9‬‬

‫‪ :24-2‬بر اساس ضوابط این مقررات‪ ،‬تمام بناهای تجمعی بر حسب با متصرف‪ ،‬به سه گروه به شرح زیر دسته‬

‫بندی می شوند‬

‫جدول(‪)4-1‬‬

‫در تصر ف های تجمعی گرو ه‬

‫‪12‬‬
‫‪ :22-2‬فقط در بناهای تجاری (بازار سرپوشیده) « ج» عمودی مجاز نخواهد بود ‪ .‬در تصرف های تجمعی گروه‬

‫استثنائاً درِ ورود و خروج اصلی میتواند کرکرهای یا کشویی با ریل افقی یا عمودی باشد‪.‬‬

‫‪ :29-2‬در تصرفهای تجمعی‪ ،‬تدارك روشنایی اضطراری‪ ،‬الزامی است‪.‬‬

‫‪ :21-2‬در تصرف های ادار ی‪/‬حرفهای‪ ،‬هر فضا در هر طبقه از بنا‪ ،‬از جمله طبقات زیرهم کف‪ ،‬چنانچه برای‬

‫مقاصد ادار ی‪ /‬حرفهای مورد استفاده قرار گیرد ‪ ،‬تأمین حداقل دو خ روج مجزا برای آن الزامی خواهد بود‪.‬‬

‫‪ :4-21-2‬هر اتاق یا فضا با متصرفانی به تعداد کمتر ا ز ‪ 122‬نفر می تواند فقط به یک خرو ج دسترسی داشته‬

‫باشد مشروط بر آنکه‪:‬‬

‫الف) خروج مورد نظر در تراز ت خ ل یۀ خروج‪ ،‬مستقیماً به بیرون بنا منتهی شده و مجموع طول راهی که از‬

‫هر نقطۀ اتاق یا فضا از طریق این خروج تا بیرون بنا پیموده میشود‪ ،‬از ‪ 32‬متر بیشتر نشود‪ 4.‬متر با آن اختالف‬

‫ب) چنانچه اینگونه فضاها در طبقۀ خروج واقع نشده اند‪ ،‬حداکثرمی توانند‪ 5‬داشته باشند‪ ،‬که در اینصورت‬

‫پلکان مورد استفاده در مسیر خروج باید کامل دوربندی شده و از سایر قسمتهای بنا جدا شود و هیچگونه‬

‫بازشوی اضافی نداشته باشد‪.‬‬

‫‪ :2-21-4‬در تصرف های ادار ی‪/‬حرفهای دارای ‪ 3‬طبقه ارتفاع و حداکثر ‪ 32‬نفر متصرف درهر طبقه‪ ،‬میتوان‬

‫یک خروج مجزا برای هر طبقه در نظرگرفت‪ ،‬مشروط بر آنکه حداکثر طول مسیر خروج از هر نقطه در هر طبقه‬

‫تا بیرون بنا‪ ،‬از ‪ 32‬متر بیشتر نشده و خرو ج هر طبقه برای سطو ح دیگر مورد استفاده قرار نگیرد ‪ .‬در ضمن‪،‬‬

‫این خروجها باید دارای دوربندی کامل‪ ،‬با ساختار حداقل یک ساعت مقاوم حریق و درهای حریق خودبسته شو‬

‫بوده و مستقیماً به بیرون بنا مربوط شوند‪ .‬پلکانهای خارجی‪ ،‬چنانچه با ضوابط این مقررات مطابقت داشته‬

‫باشند‪ ،‬می توانند به عنوان تنها خروج برای هر ‪ 3‬طبقه مورد استفاده قرار گیرند‪.‬‬

‫‪13‬‬
‫‪ :25-2‬در فروشگا هها حداقل عرض مفید راهروهای منجربه مسیرهای خروج‪ ،‬باید معادل عر ض خروجها بوده‬

‫و از ‪ 22‬سانتیمتر کمتر نباشد‪.‬‬

‫‪ :26-2‬در فروشگاههای بیش از ‪ 3‬طبقه‪ ،‬همچنین در فروشگاههایی با مساحت خالص بیش ا ز‪ 2122‬متر‬

‫مربع‪ ،‬تأمین حداقل یک راه ارتباطی که مستقیما به یک خروج منجر شود‪ ،‬در هرط بقه ضروری خواهد بود ‪.‬‬

‫عرض این راه نباید از ‪ 152‬سانتیمتر کمتر درنظرگرفته شود‪.‬‬

‫‪ :27-2‬فروشگا ههایی با مسا ح ت خالص بیش ا ز ‪ 212‬متر مربع با بیش از یک طبقه‪ ،‬باید دارای تسهیالت‬

‫روشنایی اضطراری باشند‪.‬‬

‫‪ :28-2‬در تصرف های صنعتی‪ ،‬حداقل عرض مفید ر ا ه های خروج‪ ،‬از ابتدای دسترس تا انتهای تخلیه خروج‪،‬‬

‫نباید از ‪ 112‬سانتیمتر کمتر باشد‪.‬‬

‫‪ :23-2‬در تصر ف های صنعتی‪ ،‬برای هر طبقه یاهر بخش از هر طبقه‪ ،‬از جمله طبقات پایین تر از تراز تخلیۀ‬

‫خروج که برای مقاصد صنعتی مورد استفاده قرار می گیرند‪ ،‬باید حداقل دو خروج دور از هم تدارك دیده شود‪،‬‬

‫مگر آنکه تصرف از نوع کم مخاطره یا معمولی بوده و طول دسترس خرو ج ‪ ،‬حداکثر از ‪ 15‬متر بیشتر نباشد‪.‬‬

‫‪ :91-2‬در تصرفهای پرمخاطره‪ ،‬هیچ بنبستی نباید وجود داشته باشد و در سایر تصر ف های صنعتی‪ ،‬بنبستها‬

‫نباید طولی بیش از ‪ 15‬متر داشته باشند‪.‬‬

‫‪ :94-2‬تمام تصر ف های صنعتی‪ ،‬باید از تسهیالت روشنایی اضطراری برخوردار باشند‪ ،‬مگر آن که ساعات‬

‫فعالیت و تصرف بنا منح ص ر به روز بوده و رو شنایی الزم برای را ه های خروج از طریقه نورگیرهای سقفی یا‬

‫پنجرهها تأمین شود‪.‬‬

‫‪14‬‬
‫‪ :92-2‬در ساختمان های بلند‪ ،‬برای هر طبقه یا هر بخش از یک طبقه‪ ،‬از جمله طبقات زیر تخلیه خروج‪،‬‬

‫تامین حداقل دو خروج مجزا و تا حد امکان دور از هم الزامی است‪.‬‬

‫‪ :99-2‬در ساختمان های بلند با ضوابط ویژه عالوهبر شبکه هشدار حریق‪ ،‬نصب شبکه اعالم حریق نیز ضروری‬

‫اس ت ‪.‬این شبکه ها باید به تأیید مقام قانونی مسئول برسد ‪.‬‬

‫‪15‬‬
 ‫فصل اول‬

‫شناخت ضرورت و اهمیت پیشگیری از حریق در‬

‫اماكن‬

‫‪16‬‬
 ‫‪ :4-4‬اصول و مبانی‬
‫ایمنی از حریق در ساختمان به کمک تحقیق ‪ ،‬طراحی و مدیریت میسر می گردد ‪ ،‬دامنه مطالعاتی آن بسیار‬

‫وسیع و شامل علوم مختلف و رشته های گوناگون است ‪ .‬عــالوه بـر علـوم فنـی و تجـربی در صـنعت سـاختمــان‬

‫‪ ،‬از علـوم اداری ‪ ،‬روان شناسی ‪ ،‬جامعه شناسی و دانش های مشابه نیز استفاده می شود که هر یک به نحوی و‬

‫اندازه ای در آن سهیم هستند ‪.‬‬

‫‪ :2-4‬برای دستیابی به ایمنی از حریق از سه راه میتوان اقدام كرد‬

‫‪ -4‬شناخت علل حریق و کوشش برای جلوگیری از بروز آن‪.‬‬

‫‪ -2‬شناسائی دالیل رشد و گسترش حریق و کوشش برای مصون و محفوظ ماندن در مقابل آن ‪.‬‬

‫‪ -9‬یادگیری مهار حریق و کوشش برای کنترل و خاموش نمودن آتش سوزی ‪.‬‬

‫در عمل ‪ ،‬با علم و آگاهی به اینکه حریق ها چگونه بروز می کنند ‪ ،‬چطور گسترش می یابند و به چه نحوی‬

‫میتوان آنها را کنترل و خاموش نمود ‪ ،‬از طریق انجام برنامه هایی جداگانه برای فراهم نمودن ایمنی به شرح زیر‬

‫اقدام می شود ‪:‬‬

‫الف ) تدوین و اجرای استانداردها و آئین نامه های پیشگیری از بروز حریق‬
‫ایـن گروه بـرنامه ریزی ها شامل تمام ملزومات و اقداماتـی است که به نحـــوی موجبات آتش سوزی و بروز‬

‫حریق را از میان بردارند ‪ .‬فعالیتهایی مانند کوششهای تحقیقاتی و تعلیماتی پیرامون مسائل گوناگون آتش گیری‬

‫و آتش سوزی ‪ ،‬تهیه و تنظیم و آموزش توصیه ها و پیشگیریها ‪ ،‬توسعه روش های اداری و خدمات ایمنی و به‬

‫طور کلی تمام اقداماتی که در مجموع به خاطر رو به رو نشدن با آتش سوزی بکار میروند ‪ ،‬از این زمره اند ‪ .‬این‬

‫گروه فعالیتها معموالً در مراکزی مانند دانشگاهها ‪ ،‬آزمایشگاههای آتش و حریق شناسی ‪ ،‬سازمانهای پژوهشهای‬

‫علمی و صنعتـی ‪ ،‬مـؤسسه های تحقیقاتی و تهیه استاندارد و گاهی شرکتهای بیمه آتش سوزی انجام می گیرد‬

‫‪ ،‬این اقدامات همگی تحت عنوان ممانعت از حریق نام برده می شوند ‪.‬‬
‫‪13‬‬
 ‫ب) تدوین و اجرای استانداردها و آئین نامه های ساختمانی محافظت در برابر حریق‬

‫بطـور کلی این کوشش ها به منظور فراهم نمودن شرایطی از پیش بررسی ‪ ،‬تدارك و طــرح می شوند تا‬

‫در صورت وقوع حریق ‪ ،‬تلفات و زیان های جانی و مالی ناشی از آتش سوزی به کمترین مقدار برسد ‪ .‬این‬

‫طرز عمل را در حقیقت نوعی مواجه شدن با حریق به شکل ساکن و غیر عامل است ‪ ،‬در جهت محافظت‬

‫مواجه شونده ها ( اعم از انسان ‪ ،‬ساختمان و غیره ) و همچنین کنترل و جلوگیری از رشد ‪ ،‬گسترش و‬

‫ادامه آتش سوزی به ک ار گرفته می شود ‪ .‬این دور اندیشی ها در قلمرو و موضوع فعالیت مؤسسه های‬

‫تحقیقاتی ممانعت از حریق نیست و بیشتر در حوزه فعالیت سازمانهایی است که بر صنعت ساختمان و‬

‫ساخت نظارت دارند‪ .‬اصطالح محافظت در برابر حریق در اینجا مترادف با افزایش ایمنی ‪ ،‬قابلیت ‪ ،‬استعداد‬

‫‪ ،‬تاثیر ناپذیری و مقدار مقاومت مواجه شونده در برابر آتش سوزی و گسترش حریق به کار می رود ‪.‬‬

‫ج) ایجاد سازمانهای آتش نشانی و توسعه تدابیر و تعلیمات اطفای حریق‬
‫این گروه برنامه ها مواقعی بکار گرفته می شوند که حریق وقوع یافته و ناچار باید به طور فعال و عامل با آن‬

‫مبارزه کرد ‪ .‬در واقع ‪ ،‬آخرین تالشهایی هستند که به امید حفظ ایمنی می توان به آنها متوسل شد ‪ .‬هـزینه بـه‬

‫کـارگیری ایـن کوششها نسبتـاً زیاد است اما در مواردی که آگاهی دانش و فرهنگ ممانعت و محـافظت برای‬

‫دستیابی به ایمنی کفــایت نمی کند ‪ ،‬ضمن از دســت رفتن بخشی از ایمنی ‪ ،‬الزاماً باید در ایجاد و توسعه فنون‬

‫مبارزه با حریق و تنظیم و تعلیم عملیات و تدابیر آتش نشانی نیز همت گـماشت ‪ .‬الزم به توضیح است که بسیاری‬

‫از کوششها حالتی مشترك داشته و میتوان آنها را جزء همه گروه ها منظور نمود ‪ .‬تأمین شبکه آبرسانی شهری‬

‫و صنعتی برای عملیات اطفاء حریق ‪ ،‬آموزش همگانی و باال بردن فرهنگ عمومی در مورد آتش نشانی و آتش‬

‫سوزی ‪ ،‬تدارك وسایـل خودکــار خاموش کننده ( شبکه آب افشان اتوماتیک و …‪ ) .‬و جلو گیری از حریق در‬

‫ساختمانها و مانند آن از این گونه کوششها هستند ‪.‬‬

‫‪18‬‬
 ‫شکل(‪ )4-4‬روش های سه گانه دستیابی به ایمنی از حریق‬

‫ايمني در برابر‬
‫حريق‬

‫پيش بيني هاي مواجه شدن‬ ‫پيشگيري از بروز حريق‬

‫با حريق‬
‫‪Fire Prevention‬‬
‫‪Fire Precautions‬‬

‫اداره كردن حريق‬ ‫اداره كردن مواجه‬

‫شده ها‬
‫‪Manage Fire‬‬
‫‪Manage Exposed‬‬

‫يادگيري تدابير‬ ‫شناسائي علل توسعه‬ ‫شناخت علل به وجود آمدن‬

‫مبارزه با حريق‬ ‫حريق محافظت مواجه‬ ‫حريق جلوگيري از بروز‬
‫كنترل و خاموش نمودن‬ ‫شده ها‬ ‫آتش سوزي‬
‫آتش سوزي‬

‫تدوين و اجراي‬
‫استاندارها و آئين نامه‬ ‫الف‬
‫هاي پيشگيري از بروز‬
‫حريق‬

‫تدوين و اجراي‬
‫استانداردها و آئين نامه‬ ‫ب‬
‫هاي ساختماني محافظت در‬
‫برابر حريق‬

‫ايجاد سازمانهاي آتش‬

‫نشاني و توسعه تدابير‬ ‫ج‬
‫تعليمات اطفاي حريق‬
‫‪19‬‬
 ‫‪ :9-4‬ارزش آیین نامه های محافظت در برابر حریق‬
‫با اینکه تدوین آئین نامه های محافظت در برابر حریق و تشویق برای رعایت و به کاربردن دستورها و توصیه‬

‫های مندرج در آنها از دیدگاه ایمنی همگانی برای یک جامعه اهمیتی مخصوص دارد و نیز با اینکه برقراری اینـگونه‬

‫ضوابـط و معیارها برای جلوگیری از گسترش آتش سوزیها و تلفات و ضایعات انسانی و از دست رفتن های بی‬

‫دلیل سرمایه و ثروت ‪ ،‬کمک مؤثری به شمار می آید ‪ ،‬باز هم در بسیاری از کشورها در مقایسه با دیگر ضوابط‬

‫ساختمانی وصنعتی‪ ،‬به این گروه از مقررات آن طور که باید اهمیت داده نمی شود ‪.‬‬

‫ایـن سهــل انـگاری چه به خاطر عدم توجه فرهنگ عمومی باشد یا به خاطر ضعف خود آئین نامه ها که‬

‫دلیـل آن در زیر ذکر می شود ‪ .‬به هر حال برای آن با توجه به خسارتی که آتش بطور مداوم و به زور به جان و‬

‫مال افر اد جامعه وارد می کند هیچ عذر موجهی وجود ندارد ‪ .‬دلیل اصلی ناتوان و ضعیف بودن آئین نامه های‬

‫محافظت در برابر حریق این است که نظریه ها و دیدگاههای مردم در زمینه تهیه و تنظیم اینگونه مقررات ‪ ،‬مبهم‬

‫و نامعلوم میباشد‪ .‬نداشتن آگاهی به رفتار آتش و ویژگیهای ساختمانی از یک سو و گوناگونی و مغایرت فاحش‬

‫حریقها با هم از سوی دیگر ‪ ،‬باعث می شود تا هرکس در مورد احتمال وقوع حریق و چگونگی پیش بینی های‬

‫مورد نیاز در ساختمان به طور متفاوتی اظهار نظر و داوری کند ‪ .‬سلیقه و عقیده مالک ‪ ،‬طراح ‪ ،‬سازنده ‪ ،‬بازرس‬

‫و مسئول ساختمان و دیگران ممکن است هر کدام از آنچه یک متخصص حفاظت از حریق یا یک آئین نامه نویس‬

‫معتقد است ‪ ،‬متفاوت و دیگر گونه باشد ‪ ،‬معموالً مردم به زیبایی و شکل ظاهری ساختمان ‪ ،‬مقدار استفاده ‪ ،‬جنبه‬

‫های اقتصادی ‪ ،‬بیشترین بهره برداری با کمترین هزینه و مسائلی از این دسته توجه دارند ‪ .‬در هر حال اهداف‬

‫اساسی محافظت در برابر حریق به ترتیب اهمیت از این قرارند ‪:‬‬

‫‪21‬‬
 ‫‪ :4-9-4‬تأمین سالمت ساكنان ساختمانها‬
‫این امکان باید فراهم شود که به هنگام بروز حریق در ساختمان افراد ساکن در کوتاهترین زمان بتوانند خود‬

‫را به یک محل امن و بی خطر ‪ ،‬خواه د ر داخل ساختمان یا خارج ساختمان ‪ ،‬منتقل نمایند تا تلفات جانی ‪،‬‬

‫جراحات جسمی و ضایعات روحی به بار نیاید ‪.‬‬

‫‪ :2-9-4‬تأمین سالمت مأموران آتش نشانی‬

‫ساختمان باید طوری طراحی و اجراء شود که در زمان وقوع حریق جان مأموران نجات و حریق را به مخاطره‬

‫نیندازد و مانع فعالیتهای مؤثر آنان در انجام عملیات مبارزه با حریق نباشد ‪.‬‬

‫‪ :9-9-4‬به حداقل رسانیدن خسارات مالی‬

‫ساختمان باید طوری ساخته شود که در صورت بروز حریق در آن ‪ ،‬زیان مالی به حداقل ممکن محدود باشد‬

‫‪ ،‬غیر قابل استفاده نشود و با محدود و محبوس نمودن آتش در داخل خود ‪ ،‬مانع گسترش و سرایت حریق به‬

‫ساختمانهای مجاور باشد ‪.‬‬

‫‪ :1-4‬مقاومت ساختمان در برابر آتش سوزی‬

‫مقاومت ساختمان در برابر آتش سوزی به جنس ‪،‬چگونگی ترکیب و رفتار مصالح مورد مصرف و نیــــز حریق‬

‫بستگی دارد ‪ .‬هر عضو از اعضای ساختمان بر این مبنا ارزیابی میشود که تا چه حد و چند ساعت میتواند در برابر‬

‫آتش مقاومت کند ‪ ،‬معنی مقاومت این است که جزء یا قسمت مورد نظر چه مدت وظیفه اجرایی و کار کرد خود‬

‫را در ساختمان حفظ می کند ‪ ،‬یا چه مدت می تواند آتش و خطرات آن را محدود کند و در بعضی موارد نیز‬

‫ترکیبی از این دو مورد نظر می باشد ‪.‬‬

‫‪21‬‬
 ‫فصل دوم‬

‫شناخت عوامل بوجود آورنده آتش و راههای‬

‫مختلف خاموش كردن آن‬

‫‪22‬‬
 ‫‪ :4-2‬شناخت عوامل بوجود آورنده آتش‬
‫آتش از ترکیب سریع اکسیژن با اجسام ‪ ،‬مایعات و گازهای سوختنی در درجه حرارتی خاص که درجه اشتعال‬

‫نامیده میشود بوجود می آید ‪ .‬پس از اشتعال ‪ ،‬عمل سوختن یا احتراق ( که خود تولید حرارت می کند ) ادامه‬

‫می یابد تا جسم تماماً سوخته شود ‪ ،‬به بیان دیگر میتوان گفت که اجسام و مایعات در اثر حرارت به گاز تبدیل‬

‫شده و گازهای گداخته در اثر ترکیب با اکسیژن تولید شعله میکنند‪ .‬اگــــر از ترکیب اکسیژن و مواد سوختنی‬

‫( که سوختن نامیده میشود ) جلوگیری کنیم و یا اگر درجه حرارت سوخت را در سطحی پایین تر از درجه‬

‫اشتعال حفظ کنیم ‪ ،‬آتشی به وجود نخواهد آمد و نیز اگر در حالت احتراق به طریقی از فعل و انفعالهای زنجیره‬

‫ای خودکار احتراق ممانعت کنیم آتش خاموش خواهد شد ‪ .‬پس به طور کلی با روش هایی که در زیر بدان اشاره‬

‫میشود میتوان از ادامه آتش سوزی جلوگیری کرد ‪.‬‬

‫‪ :4-4-2‬كنترل اكسیژن‬
‫اگر گاز غیرفعالی جایگزین اکسیژن شود و یا اگر بین اکسیژن و آتش مانعی ایجاد شود ‪ ،‬آتش از بین خواهد‬

‫رفت ‪ ،‬به کار بردن برخی گازهای خاموش کننده ( مانند گاز انیدریدکربنیک ) و بعضیمواد شیمیائی مانند کف بر‬

‫اساس این روش متداول شده است ‪. .‬‬

‫‪ :2-4-2‬كنترل سوخت‬
‫با نظارت بر مشخصات سوخت ‪ ،‬مثالً جداسازی یا دور کردن از هم و در درجه حرارت پایین نگاه داشتن مواد‬

‫و در صورت لزوم انتقال آنها میتوان از ا دامه آتش سوزی جلوگیری کرد ‪ .‬دقت در نحوه استفاده از مواد سوختنی‬

‫در ساختمان ‪ ،‬خیس کردن مواد سوختنی به کمک آب (قبل از اشتعال) و تغییر دادن مشخصات فیزیکی اجسام‬

‫فیزیکی از جمله روش های معمول می باشد ‪.‬‬

‫‪ :9-4-2‬كنترل حرارت‬
‫به کمک آب میتوان سوخت را سرد نمود و از به وجود آمدن گازهای قابل اشتعال جلوگیری کرد ‪.‬‬

‫‪23‬‬
24
 ‫فصل سوم‬

‫شناخت عوامل بروز حریق و حادثه در ساختمانها‬

‫‪25‬‬
 ‫‪ -4-9‬بی احتیاطی انسان (مثل سگرت ‪،‬گوگرت ‪ ،‬آشپزی و ‪)....‬‬
‫شاید یکی از معمولترین علل شروع حریق بی احتیاطی افراد باشد که البته مقابله با آن از نظر طراحی بسیار‬

‫مشکل است ‪ .‬تقریباً تمامی حوادث حریق ناشی از استعمال دخانیات در صورت اراده قابل جلوگیری است ولی با‬

‫وجود این یکی از علل عمده آتش سوزیها و از بین رفتن زندگی همین مورد است ‪ ،‬لذا استعمال دخانیات در هر‬

‫مکانی مجاز نمی باشد و در سایر مکانهای مجاز استفاده از سگرت دانی مناسب الزامی است ‪ .‬ضمن اینکه افراد‬

‫سگرتی نباید هنگام خواب و در رختخواب سگرت بکشند و یا سگرت روشن خود را روی مواد قابل اشتعال رها‬

‫کنند و یا باقی مانده سگرت روشن خود را قبل از خاموش کردن داخل سطل زباله و یا هر مکان دیگر که امکان‬

‫مشتعل شدن مواد وجود دارد بیاندازند ‪.‬‬

‫‪ -2-9‬اشکاالت فنی ( مثل اتصاالت برقی یا خرابی وسایل برقی و ‪) ...‬‬

‫همانطور که میدانید ایمنی مطلق قابل دسترسی نیست زیرا تمام سیستم ها و سرویس های ساختمانی یک‬

‫روز فرسوده میشوند ‪ ،‬سازنده باید این فرسودگی را طوری پیش بینی کند که قابل کنترل و قابل بازسازی باشد و‬

‫اگر حریقی در اثر نقص فنی پیش آمد خسارات حاصله به حداقل برسد ‪ .‬ضمن اینکه با سرویس و نگهداری به‬

‫موقع از وسایل و جایگزین کردن دستگاههای جدید به جای دستگاههای فرسوده تا حدود زیادی میتوان از وقوع‬

‫چنین حریقهای جلوگیری کرد‪.‬‬

‫‪ -9-9‬ایجاد عمدی حریق ( مثل خودسوزی یا خرابکاری و ‪) ...‬‬

‫حریق های عمدی نوعاً قابل پیش بینی و پیشگیری نیستند ‪ ،‬اما میتوان با وسایل حفاظتی تا حدودی از‬

‫خسارات حاصله کاست ‪ .‬حریقهای عمدی می تواند در اثر منافع شخصی ‪ ،‬پنهان کردن جرم ‪ ،‬کینه جویی‪ ،‬خوی‬

‫وحشیگری بدون کینه توزی و یا انگیزه های تروریستی و غیره باشد ‪.‬‬

‫‪26‬‬
 ‫‪ -1-9‬پدیده های طبیعی ( مثل صاعقه ‪ ،‬زلزله و ‪) ...‬‬
‫صاعقه مهمترین منشاء حریق طبیعی است و خطرهای ناشی از آن بخوبی شناخته شده است ‪ .‬زلزله نیز یکی‬

‫از خطرهای مهم آتش سوزی از طریق ترکیدگی لوله های گاز و بریده شدن اتصاالت برق به حساب می آید و در‬

‫مناطق زلزله خیز یک مساله جدی به شمار می رود ‪.‬‬

‫ساختمانهایی که در ارتفاعات بلند و اطراف تپه ها و یا بصورت منفرد دور از سایر ساختمانها قرار گرفته اند در‬

‫معرض خطر برق زدگی هستند ‪ ،‬البته آنهایی که دارای ستون و یا دودکش بلندند بیشتر مورد تهدید قرار دارند ‪،‬‬

‫لذا اینگونه ساختمانها باید مجهز به سیستم برق گیر باشند تا شوك وارده را مستقیماً به زمین منتقل کند ‪.‬‬

‫عملکرد آتش در یک فضای محدود‬

‫آتش در اثر عمل انتقال حرارت معموالً با حرکتی عمودی به طرف باال رانده میشود و با رسیدن به سقف‬

‫ساختمان به صورت افقی توسعه می یابد ‪ .‬آتش ضمن تولید حرارت و دود ‪ ،‬مقدار زیادی گاز نیز آزاد می کند ‪.‬‬

‫اگر دود و گازها محبوس باشند به شکل قارچ مانندی تمام فضای اتاق را پر میکنند ‪ .‬درجه حرارت برروی ساقه‬

‫قارچ و نزدیک به شعله ها به سرعت زیاد میشود و از ‪ 252‬تا ‪ 1222‬درجه سانتیگراد افزایش می یابد ‪ .‬در بقیه‬

‫قسمتها افزایش حرارت تدریجی است و ممکن است تا مدت کوتاهی افراد را تهدید نکند‪ ،‬اما اگر عمل تخلیه گاز‬

‫انجام نگیرد ‪ ،‬احتماالً اشخاص ساکن در اتاق به دلیل مسمومیت ناشی از گاز ‪ ،‬موفق به فرار نخواهند شد ‪ .‬باید‬

‫توجه داشت که بیشترین تلفات جانی حریق همیشه به سبب وجود دود و گازهای سمی اتفاق می افتد ‪.‬‬

‫قسمت باالیی دیوارها ‪ ،‬سقف و همچنین گازهایی که به شکل قارچ تمام قسمت زیر سقف را پر کرده اند ‪،‬‬

‫همگی به سرعت داغ شده ‪ ،‬تولید انرژی تشعشعی کرده و مواد مشتعل نشده در پایین و روی کف را سریعاً گرم‬

‫میکنند ‪ .‬هر قدر فاصله سقف با آتش کمتر باشد مقدار انرژی تشعشعی تولید شده بیشتر خواهد بود ‪ .‬واضح است‬

‫که اگر در نازك کاری سقف و دیوارها ‪ ،‬مصالح و مواد سوختنی بکار رفته باشد مراحلی که گفته شد با سرعت و‬

‫شدت بیشتری طی خواهد شد‪.‬‬

‫‪23‬‬
 ‫‪ :4-1-9‬تعریف بار سوخت‬
‫منظور از بار سوخت ‪ ،‬اشیاء ‪ ،‬مواد ‪ ،‬مصالح و تمام چیزهایی است که در عمل احتراق شرکت می کنند ‪.‬‬

‫‪ :2-1-9‬تعریف بار حریق‬

‫بار سوخت اگر با وزن مقدار چوبی که به همان اندازه انرژی حرارتی تولید کند مقایسه شود و برای هر متر‬

‫مربع زیربنا محاسبه گردد ‪ ،‬بار حریق نام خواهد گرفت ‪.‬‬

‫‪ :5-9‬كنترل حرارت و تحمل انسان در مقابل گرما‬

‫پذیرش حرارت تولید شده از حریق برای آدمی دشوار است ‪ .‬اشخاص ساکن در بنا فقط مدت کوتاهی می‬

‫توانند حرارت حاصل از حریق را تحمل کنند ‪ .‬وجود آب در هوا تحمل ح رارت را سخت تر میکند ‪ .‬وقتی درجه‬

‫حرارت محیط به ‪ 152‬درجه سانتیگراد می رسد ( مثالً در فاصله سه متری از شعله ) تحمل آن فقط برای مدتی‬

‫کمتر از پنج دقیقه آن هم در هوای خشک امکان پذیر است ‪ .‬هرچه رطوبت بیشتر باشد به همان نسبت مقدار‬

‫تحمل انسان نیز کمتر است ‪.‬‬

‫کنترل درجه حرارت محیط باید به کمک تهویه انجام گیرد و قبل از خروج اشخاص از ساختمان نباید برای‬

‫پائین آوردن درجه حرارت بر روی آتش آب پاشید ‪ .‬تصور حرارت تولید شده از حریق برای اکثر مردم خیلی‬

‫وحشتناك است ‪ ،‬در حالی که حرارت آخرین عاملی است که باعث مرگ میشود و معموالً اشخاص قبل از تأثیر‬

‫حرارت هالك می شوند ‪.‬‬

‫‪ :6-9‬راههای انتقال حرارت‬

‫حرارت می تواند از نقطه ای به نقطه ای دیگر انتقال یافته و باعث سرایت حریق شود ‪ .‬انتقال حرارت به راههای‬

‫مختلف صورت میگیرد و در هر انتقال بخشی از آن تحلیل می رود ‪ .‬این راهها عبارتند از جابجایی ‪ ،‬هدایت و‬

‫تشعشع ‪.‬‬

‫( در این خصوص در درس تئوری حریق بطور مفصل توضیح داده خواهد شد ) ‪.‬‬

‫‪28‬‬
 ‫‪ :7-9‬درجه اشتعال ‪:‬‬
‫درجه حرارتاشتعال یک ماده ( جامد – مایع – گاز ) عبارت است از پایین ترین درجه حرارتی که باعث اشتعال‬

‫ماده سوختنی بدون احتیاج به عامل آتشزنه می شود و آتش سوزی ادامه می یابد ‪. .‬‬

‫بطور کلی بیشتر مواد و مصالح موجود در ساختمان در حریقهای عظیم و وقتی که درجه حرارت از ‪ 542‬درجه‬

‫سانتیگراد تجاوز کند ‪ ،‬جزء مصالح قابل اشتعال محسوب می شوند ‪.‬‬

‫‪ :8-9‬انواع تصرفات‬
‫‪ -1‬تصرفات مسکونی‬

‫‪ -2‬تصرفات آموزشی و فرهنگی‬

‫‪ -3‬تصرفات درمانی و مراقبتی‬

‫‪ -4‬تصرفات تجمعی‬

‫‪ -5‬تصرفات اداری و حرفه ای‬

‫‪ -2‬تصرفات کسبی و تجاری‬

‫‪ -7‬تصرفات صنعتی‬

‫‪ -1‬تصرفات انباری‬

‫‪ -2‬تصرفات مخاطره آمیز‬

‫‪ :3-9‬طبقه بندی كلی تصرفها بر اساس میزان خطرات حریق‬

‫تمام تصرفهای نه گانه بر اساس مقدار بار محتو یات و مقدار خطرات حریق به سه گروه زیر طبقه بندی می‬

‫شود ‪:‬‬

‫‪29‬‬
 ‫كم خطر ‪ :‬میانگین محتویات قابل احتراق ‪ 52‬کیلوگرم در متر مربع زیر بنا‬

‫میان خطر ‪ 52 :‬کیلو گرم در متر مربع زیر بنا ‪ ‬میانگین محتویات قابل احتراق › ‪ 122‬کیلو گرم در متر مربع‬

‫زیر بنا‬

‫پر خطر ‪ 122 :‬کیلو گرم در متر مربع زیر بنا ‪ ‬میانگین محتویات قابل احتراق‬

‫‪ :4-3-9‬گروه تصرفهای كم خطر‬

‫شامل تصرفهای مسکونی ‪ ،‬تصرفهای آموزشی و فرهنگی ‪ ،‬تصرفهای درمانی و مراقبتی ‪ ،‬تصرفــهای‬

‫تجمعی‪،‬تصرفهای اداری و حرفه ای و نیز آن دسته از تصرفهای صنعتـی و انبـاری می باشد که محتویات قابل‬

‫احتراق در آنها از ‪ 52‬کیلو گرم در متر مربع زیر بنا کمتر است ‪.‬‬

‫‪ :2-3-9‬گروه تصرفهای میان خطر‬

‫شامل تصرف های کسبی و تجاری و نیز آن دسته از تصرف های صنعتی و انباری است که محتویات قابل‬

‫احتراق در آنها بین ‪ 52‬تا ‪ 122‬کیلوگرم در متر مربع زیر بنا کمتر است ‪.‬‬

‫‪ :2-3-9‬گروه تصرفهای پر خطر‬

‫شامل کلیه تصرفهای مخاطره آمیز ( بدون در نظر گرفتن بار حریق در آنها ) و نیز آن دسته از تصرفهای‬

‫صنعتی و انباری است که محتویات قابل احتراق در آنها از ‪ 122‬کیلو گرم در مت مربع زیر بنا تجاوز می کند ‪.‬‬

‫‪ :41-9‬هدف های اصولی محافظت در برابر حریق‬

‫گردآوری و تدوین مقررات محافظت در برابر حریق ‪ ،‬در واقع تدارك ضوابط و دستور العملی است که برای‬

‫حفظ جان اشخاص و اموال تنظیم می شود ‪ .‬برای اعتبار بخشیدن به این ضوابط و دستور العملی باید ‪:‬‬

‫‪ -1‬برای حفظ جان افراد ‪ ،‬راههای خروج و فرار از حریق مناسب در ساختمان پیش بینی شود ‪.‬‬

‫‪31‬‬
‫‪ -2‬برای حفظ ساختمان و اموال و کمک به حفظ جان افراد ‪ ،‬ویژگیهای طراحی و معماری در زمینه محدود کردن‬

‫گسترش حریق و مهار قدرت پیشروی آتش رعایت شود ‪ .‬در مراحل نخست آتش سوزی ‪ ،‬ساختمان باید بتواند‬

‫ساکنان خود را به سرعت و سهولت تخلیه کند و امکان آغاز عملیات مبارزه با حریق را فراهم سازد ‪ .‬بنابراین ‪،‬‬

‫مهمترین اقدامی که در این زمینه باید انجام گیرد رعایت ویژگیها و تدابیری است که ایمنی فضاهای داخل بنا را‬

‫تضمین می کند ‪ .‬اگر ساختمان به طور مناسبی طراحی شود تا کوششهای محافظت و مبارزه با حریق بتواند از‬

‫همان آغاز در داخل بنا ثمربخش باشد ‪ ،‬خطر گسترش حریق و سرایت آتش به بناهای مجاور از بین خواهد رفت‬

‫‪ .‬از دیگر مس ائل مهم این است که در برابر هرگونه نتایج و محصوالت احتراق ( از قبیل حرارت ‪ ،‬دود و گازهای‬

‫سمی ) همواره ایمنی یکسان و متناسب تضمین شود ‪ .‬بنابراین ‪ ،‬باید توجه داشت که ضوابط و مقررات حفاظت از‬

‫حریق همیشه به گونه ای مرتبط با نتایج احتراق و خطرات حریق ‪ ،‬بطور متعادل طرح و تنظیم گردد ‪ .‬بهتر آن‬

‫است که این مقررات که باید برای تمام تصرفها مناسب باشند ‪ ،‬حداقل محدودیت و ضرورت عملی و اجرائی را‬

‫الزام آور کنند ‪ .‬به طور کلی هدف از تدوین و اعمال آئین نامه های حفاظت در برابر حریق را میتوان در سه عنوان‬

‫زیر خالصه کرد ‪:‬‬

‫‪ -1‬حفظ جان و ایمنی ساکنان ساختمان ‪.‬‬

‫‪ -2‬حفظ جان و ایمنی مأموران نجات و آتش نشانی ‪.‬‬

‫‪ -3‬حفظ بنا و محتویات آن ‪.‬‬

‫‪ - 1-1‬برای تأمین تندرستی ساکنان ساختمان و کاهش خطرات جانی حریق باید ‪:‬‬

‫الف ‪ -‬تنوره ها یا کانال های عمومی ساختمان با مصالح غیر قابل احتراق محصور و مسدود شود ‪.‬‬

‫ب ‪ -‬با توجه به احتراق پذیری و مقدار پیشروی شعله محدودیتها و ضوابطی ویژه در به کاربردن مصالح نازك‬

‫کاری و تزئینات داخلی ساختمان ( به ویژه در مسیرهای خروج ) تنظیم شود ‪.‬‬

‫‪31‬‬
‫ج‪ -‬حداقل ‪ ،‬اعضای باربر ساختمان توسط مصالح غیر قابل احتراق محافظت شوند که خطر انهدام ساختمان در‬

‫میان نباشد ‪.‬‬

‫د‪ -‬سطح زیر بنای ساختمان به کمک دیوارها ‪ ،‬کفها و درهای مقاوم در برابر حریق و آتش بندها تقسیم بندی‬

‫شود ‪.‬‬

‫خ‪ -‬بار حریق و مقدار احتراق پذیری بنا همیشه متناسب با امکاناتی که برای کنترل و خاموش نمودن حریق پیش‬

‫بینی می گردد محدود شود ‪.‬‬

‫(‪ 2-1‬و ‪ ) 3-1‬دومین و سومین هدف محافظت در برابر حریق را میتوان با هم مورد بررسی قرار داد‪ .‬برای رسیدن‬

‫به این هدفها ‪ ،‬دو موضوع را که به ایمنی مأموران نجات و آتش نشانی و حفظ ساختمان و محتویات آن ارتباط‬

‫دارد‪ ،‬باید کنار هم مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد ‪:‬‬

‫یکی ح جم ‪ ،‬شدت و قدرت تخریب حریق و دیگری چگونگی مقاومت و پایداری ساختمان در برابر حریق ‪،‬‬

‫اصوالً حجم و شدت حریق به مقدار و نوع سوخت و چگونگی تهویه ساختمان بستگی دارد ولی بسیاری عوامل‬

‫دیگر نیز می تواند در گسترش حریق و افزایش حجم آتش مؤثر باشد ‪.‬‬

‫دسته بندی بناها بر اساس شکل کلی ساختمان و مبانی ایستایی‬

‫‪ -1‬ساختمان با دیوار های قاب چوبی بدون ستونهای داخلی ‪.‬‬

‫‪ -2‬ساختمان با دیوارهای قاب چوبی و ستونهای داخلی محافظت نشده ‪.‬‬

‫‪ -3‬ساختمان با دیوارهای قاب چوبی و ستونهای داخلی محفاظت شده ‪.‬‬

‫‪ -4‬ساختمان با دیوارهای باربر بدون ستونهای داخلی ‪.‬‬

‫‪ -5‬ساختمان با دیوارهای باربر و ستون های داخلی محافظت نشده ‪.‬‬

‫‪32‬‬
 ‫‪ -2‬ساختمان با دیوارهای باربر و ستون های داخلی محافظت شده ‪.‬‬

‫‪ -7‬ساختمان ( با دیوارهای غیر باربر ) اسکلتی بدون ستون های داخلی ‪.‬‬

‫‪ -1‬ساختمان ( با دیوارهای غیر باربر ) اسکلتی و ستون های داخلی محافظت نشده ‪.‬‬

‫‪ -2‬ساختمان ( با دیوارهای غیر باربر ) اسکلتی و ستون های داخلی محافظت شده ‪.‬‬

‫‪ :44-9‬تدارك راههای خروج از ساختمان و روشهای تخلیه افراد‬

‫منظور از تدارك راههای خروج ‪ ،‬به سه قسمت مسیری گفته میشود که در زیر شرح داده میشود ‪:‬‬

‫راه خروج ‪ :‬را ه خروج شامل تمام مسیر پیوسته ای است که از هر نقطه ای در داخل ساختمان شروع شده و به‬

‫فضای آزاد بیرون و همسطح زمین ‪ ،‬خواه خیابان و معبر عمومی یا یک محوطه باز ‪ ،‬منتهی شود ‪ .‬به تبع ویژگیها‬

‫و عملکرد ‪ ،‬مسیر خروج به سه قسمت تفکیک می شود و هر قسمت نامی جداگانه دارد ‪:‬‬

‫‹‹ دسترس خروج ‪ ،‬خروج و تخلیه خروج ››‬

‫‪ :4-44-9‬دسترس خروج‬
‫دسترس خروج نخستین و مهمترین بخش از مسیر خروج است و به فاصله ای گفته می شود که شخص باید‬

‫تا رسیدن به محل خروج از درب ورود به پله فرار طی کند ‪ .‬معموالً این مسافت نباید از ‪ 32‬متر تجاوز کند‪ .‬آمارها‬

‫نشان میدهد که از هر ‪ 4‬نفری که در آتش سوزیها از بین می روند یکنفر در این قسمت از مسیر و به علت نرسیدن‬

‫به مدخل خروج جان خود را از دست میدهد ‪.‬‬

‫‪ :2-44-9‬خروج‬
‫خروج به بخش میانی و به قسمتی از مسیر گفته می شود که با دیوارها ‪ ،‬کف ها ‪ ،‬سقف ها و درهای مقاوم در‬

‫برابر حریق به صورت امن و محافظت شده ساخته می شود و تا قسمت تخلیه خروج ادامه می یابد ‪ .‬خروج می‬

‫‪33‬‬
‫تواند در برگیرنده فضاهای مختلف و مسیرهای افقی و عمودی باشد مانند درگاهها ‪ ،‬راهروها ‪ ،‬شیبها ‪ ،‬پلکانها ‪،‬‬

‫سرسراها و غیره ‪.‬‬

‫‪ :9-44-9‬تخلیه خروج‬
‫تخلیه خروج ب خش نهایی مسیر خروج و قسمتی است که از انتهای خروج آغاز شده و به فضای آزاد بیرون از‬

‫ساختمان همسطح زمین می انجامد ‪.‬‬

‫روشهای تخلیه افراد ‪ :‬شامل تمام اقدامات و وسایل و تجهیزاتی است که برای دور کردن متصرفان ساختمان از‬

‫خطرات و اثرات حریق ‪ ،‬برنامه ریزی ‪ ،‬طراحی و به کارگرفته می شود و شامل راههای خروج ‪ ،‬چراغ های اضطراری‬

‫‪ ،‬عالئم راهنما ‪ ،‬شبکه های تشخیص و اعالم حریق ‪ ،‬وسایل و تجهیزات تخلیه دود و حرارت (و یا ایجاد کننده‬

‫فشار هوا در مسیر خروج ) ‪ ،‬انواع ابزارها و لوازم آتش نشانی خودکار و غیر خودکار ‪،‬تمرینهای مربوط به فرار و‬

‫غیره می باشد ‪.‬‬

‫‪:42-9‬دوربندی پلکانها و مسیرهای خروج‬

‫در تمام بناهای با ارتفاع چهار طبقه و بیشتر ‪ ،‬بناهای با تصرف مخاطره آمیز و بناهای کسبی و تجاری که‬

‫تعداد متصرفان آنها در طبقات باالی همکف بیش از ‪ 75‬نفر و یا در زیر همکف بیش از ‪ 42‬نفر باشد ‪ ،‬پلکانها ‪،‬‬

‫رمپها و مسیرهای خروج ( اعم از ورودیها ‪ ،‬هال ها ‪ ،‬پاگردها و غیره ) باید با دیواره های غیر قابل احتراق دارای ‪2‬‬

‫ساعت مقاومت حریق به طور کامل دور بندی و مجزا شوند ‪ .‬حداقل مقاومت این دیوارها در سایر بناها به استثناء‬

‫خانه های یک یا دو خانواری یک ساعت است ‪ .‬در موارد ویژه چنانچه حفاظت بیشتری الزم باشد مقدار مقاومت‬

‫با نظر کارشناس حفاظت از حریق تعیین خواهد شد ‪ .‬در مورد اعضای سازه ای بنا که بار دیوارهای دور بندی و‬

‫دیوارهای تقسیم یا بار سقف ها و کف های مربوط به قسمت های فوق الذکر را تحمل می کنند ‪ ،‬نیز باید دست‬

‫کم به ترتیب ‪ 2‬و ‪ 1‬ساعت مقاومت حریق رعایت گردد ‪.‬‬

‫‪34‬‬
‫هرگاه هال ورودی به یک بنا به عنوان بخشی از راه خروج مورد استفاده قرار گیرد فضاهای خدماتی از قبیل‬

‫رستوران ‪ ،‬آشپزخانه ‪ ،‬انبار ‪ ،‬مغازه ‪ ،‬فروشگاه و سایر فضاهای مشابه همجوار این هـال باید به وسیله دیوار یا دیوار‬

‫تقسیم کننده یا مقاومت حریقی حداقل به میزان مندرج در جداول داده شـود در نشریـه ‪ 111‬سازمان برنامه و‬

‫بودجه از فضـای اصلـی هال مجـزا شونـد ‪ .‬مگر اینکه این گونه فضاها با خاموش کننده های خودکار مجهز باشند‬

‫‪ ،‬در این موارد ‪ ،‬ایجاد باز شو اگر مجهز به در حریق خود بسته شو یا کرکره حریق باشد مجاز خواهد بود ‪.‬‬

‫‪ :4-42-9‬مناطق امن‬
‫منطقه یا مناطق امن به مکانی اطالق می شود که متصرفین یا ساکنین یک بنا وقتی به آنجا منتقل شوند در‬

‫آنجا از خطرهای حریق در امان باشند ‪ .‬این مکان میتواند در داخل بنا و یا خارج بنا باشد ‪ ،‬البته اماکنی که در‬

‫داخل بنا قرار دارند بعنوان مناطق امن نسبی مطرح هستند مانند پلکانهای دور بند فرار یا اضطراری و یا طبقاتی‬

‫بعنوان ‪ ( Refuge Place‬مکان امن )‪ ،‬اما اماکن خارج از بنای درگیر حریق با فاصله مناسب از بنا می‬

‫تواند بعنوان منطقه امن مطلق تلقی گردد ‪.‬‬

‫در طراحی راه های خروج باید به عوامل جسمانی ‪،‬خصوصیات ذهنی و روانی افراد توجه نمود ‪ ،‬لذا با توجه به اینکه‬

‫آسانسورها هنگام آتش سوزی بعنوان خروج تلقی نمی شوند و در یک ساختمان مانند آپارتمان های مسکونی در‬

‫یک برج ‪ ،‬افراد ضعیف ‪ ،‬بیمار ‪ ،‬کودك و ‪ ...‬وجود دارد که هنگام خطر قادر به خروج فوری نیستند‪ ،‬الزم است‬

‫نفرات توانمند و قوی اینگونه افراد را در الویت تخلیه قرار دهند و از ایجاد ازدحام برای خارج شدن از ساختمان‬

‫جلوگیری کنند و دائماً افراد را به خونسردی دعوت نمایند ‪.‬‬

‫‪ :2-42-9‬راههای ورود و خروج اضطراری‬

‫اینگونه راهها طوری طراحی و ساخته می شوند تا در هنگام بروز حریق در ساختمان ‪ ،‬ساکنین در هر شرایط‬

‫جسمی و روحی و سنی که باشند بتوانند به محض وارد شدن به آن از محصوالت حریق دور شده و با استرس‬

‫کمتر بتوانند خود را از محیط خطرناك دور کنند ‪ ،‬لذا این راهها در اماکن اختصاصی و مسکونی نوعاً برای ساکنین‬

‫‪35‬‬
‫شناخته شده و قابل دستیابی آسان به آن می باشد ‪ .‬اما در اماکن عمومی مانند هتل ها یا ساختمانهای بزرگ و‬

‫امثالهم ضروریست عالئم و موارد زیر برای شناسائی راه ورود و خروج اضطراری در نظر گرفته شود ‪.‬‬

‫‪ -1‬روشنایی راههای خروج باید به گونه ای طرح و تنظیم شود که در مواقعی از شبانه روز که شرایط تصرف ایجاد‬

‫می کند ‪ .‬روشنایی بطور مداوم و پیوسته برقرار باشد و متصرفان بتوانند راه را به درستی تشخیص داده و مسیر‬

‫خروج را به راحتی طی کنند ‪ .‬وجود برق یا ژنراتور اضطراری برای این مسیر ضروری است ‪.‬‬

‫‪ -2‬تمام دس ترسهای خروج باید با عالمتهای تأئید شده که سمت و جهت دستیابی به خروج را با پیکان یا فلش‬

‫نشان میدهد مشخص شود ‪ ،‬مگر آنکه خروج و مسیر دسترسی به آسانی قابل رؤیت باشد ‪.‬‬

‫‪ -3‬دربهای ورود به زینه های اضطرار باید از نوع مقاوم در برابر حریق و مجهز به دستگاه خود‬

‫بسته شو باشد ‪.‬‬

‫‪ -4‬ساختار دهلیز زینه ها باید مقاوم در برابر حریق باشد ‪.‬‬

‫‪ -5‬تابلوی شمارش طبقات در پاگرد و همسطح تمام طبقات نصب گردد ‪.‬‬

‫‪ -2‬درب های ورود به زینه ها نباید دارای قفل باشند ‪.‬‬

‫‪-7‬زینه باید متصرفین بنا را به مکان امن هدایت کند ‪.‬‬

‫‪ -1‬عبـور هـر نـوع وسـایل تأسیساتی و غیره در داخل زینه ممنوع است مگر لوله های آب آتش نشانی و سیستم‬

‫فشار مثبت ‪.‬‬

‫‪ -2‬حتی المقدور دهلیز پلکان از نور و هوای طبیعی برخوردار باشد ‪.‬‬

‫‪ -12‬زینه های اضطراری از نوع فلزی باید استحکام و استقامت کافی در مقابل وزن وارده از سوی افراد در حال‬

‫فرار در یک زمان با حداکثر جمعیت را داشته باشد ‪.‬‬

‫‪36‬‬
‫‪ -11‬زینه باید دور از درب و پنجره های ساختمان ساخته شود تا در معرض حریقهای برخوردی قرار گیرد و قابل‬

‫استفاده باشد ‪.‬‬

‫‪ -12‬کف پلکان نباید لغزنده و یا مشبک باشد ‪.‬‬

‫‪ -13‬سقف زینه و دیواره های آن باید طوری طراحی و ساخته شود تا زینه تحت تأثیر شرایط نا مطلوب جوی‬

‫قرار نگیرد ‪.‬‬

‫‪ -14‬ارتفاع کتاره زینه نباید کمتر از‪ 112‬و بیشتر از ‪ 122‬سانتی متر باشد ‪.‬‬

‫‪ -15‬طراحی زینه نباید از نوع دایره و یا استوانه ای باشد ‪ ،‬بلکه مطلوبترین حالت زینه از نوع ضربدری و یا رفت و‬

‫برگشت می باشد ‪.‬‬

‫‪33‬‬
 ‫فصل چهارم‬

‫آشنائي با سیستم های اعالم حریق‬

‫‪38‬‬
‫دلیل اینکه حریقی بطور وحشتناك توسعــه پیـدا می کند ایـن است که یا دیــر به وجودش پی برده اند و‬

‫یا با وسایل موجود نتوانسته اند به موقع آنرا خاموش سازند ‪ .‬اصل موفقیت آمیز حفاظت از حریق این است که‬

‫یقین حاصل شود حریق های احتمالی در ظرف چند لحظه پس از وقوع کشف و دفع می شوند ‪ .‬مراقبت انسانی‬

‫نمی تواند همیشه کشف سریع را تأمین کند حتی وقتی نیز اشخاص بوجود حریق پی بردند اغلب در اعالم آن و‬

‫استمداد تردید و تأخیر می ورزند ‪ .‬لذا اهمیت سیستمهای اعالم حریق اتوماتیک در آگاهی به موقع از وقوع حریق‬

‫در کلیه اماکن بسیار مهم است ‪.‬‬

‫سیستم های اعالم حریق دستی و اتوماتیک‬

‫سیستم های اعالم حریق سه نوع هستند ‪:‬‬

‫‪ -1‬دستی‬

‫‪ -2‬معمولی‬

‫‪ -3‬پیشرفته‬

‫چرا که سیستم های اعالم حریق نسبت به افزایش دمای زیاد ‪ ،‬وجود دود و یا شعله در محیط تحت پوشش‬

‫خود حساس باشند و با بصدا در آوردن صدای زنگ یا آژیر خطر و چراغ های چشمک زن دیگران را از وقوع خطر‬

‫مطلع نمایند ‪.‬‬

‫‪ :4-1‬سیستم اعالم حریق دستی‬

‫این سیستم می تواند یک زنگ ‪ ،‬آژیر وشستی اعالم حریق باشد که شخص به محض دیدن حریق با فشار‬

‫دا دن شستی اعالم حریق دیگران را از وقوع خطر مطلع می نماید البته این صداها باید از قبل برای افراد شناخته‬

‫شده باشد و صدا به گوش همه افراد حاضر در بنا برسد ‪.‬‬

‫‪39‬‬
 ‫‪ :2-1‬سیستم اعالم حریق معمولی‬
‫ب ) نوع غیر موضعی‬ ‫الف ) نوع موضعی‬

‫‪ :9-1‬سیستم اعالم حریق معمولی نوع موضعی‬

‫این سیستم به دستگاهی گفته می شود که نسبت به دود یا حرارت و یا هر دو حساس است و فاقد هرگونه‬

‫سیم کشی میباشد و آژیر آن بواسطه باطری داخل دستگاه هنگام حساس شدن دستگاه بصدا در می آید ‪ .‬این‬

‫دستگاه مناسب برای اماکن یک یا دو طبقه و جاهای کوچک است که افراد در محل دائماً حضور دارند ‪.‬‬

‫‪ -4-9-1‬سیستم اعالم حریق معمولی نوع غیر موضعی‬

‫این سیستم مجهز به نیروی برق و باطری است و دارای قطعات بشرح زیر می باشد ‪ .‬دتکتور دودی ‪ ،‬حرارتی‬

‫‪ ،‬شستی اعالم حریق ‪ ،‬آژیر ‪ ،‬چراغ چشمک زن ‪ ،‬زنگ خطر و تابلوی مرکزی ‪.‬‬

‫دتکتور دودی‬

‫‪ -4‬نوع یونیزاسیون‬

‫‪ -2‬نوع فتو الکتریک‬

‫دتکتوردودی نوع یونیزاسیون‬

‫الف ) نوع خطی یا گازی‬

‫ب ) نوع نقطه ای‬

‫دتکتور دودی یونیزاسیون‬

‫سنسور این دتکتور از دو محفظه بیرونی و داخلی تشکیل شده و عنصر مخصوص آمریکوم ‪ 241‬بصورت فویل‬

‫در محفظه داخلی قرار گرفته در هنگام کار دتکتور یک میدان مابین دو محفظه برقرار میشود ‪.‬‬

‫‪41‬‬
‫وقتی دود وارد میدان شود باعث تغییر ولتاژ می گردد و این تغییر ولتاز توسط برد الکتریکی دتکتور را به حالت‬

‫آالرم یا آژیری می برد و چراغ نشانگر دتکتـور روشـن می شود این دتکتور حساس به دود های رقیق مانند دود‬

‫سیگار است و برای اماکنی مانند اتاق برق ‪ ،‬کامپیوتر و ‪ ...‬مناسب می باشد ‪.‬‬

‫‪ :2-9-1‬دتکتور یونیزاسیون دودی نقطه ای‬

‫دتکتور دودی یونیزاسیون نقطه ای اگر بصورت یک دستگاه در سقف و امثالهم نصب گردد و بواسطه سیم کشی‬

‫اطالعات را به دستگاه مرکزی برساند آنرا دتکتور نقطه ای گویند ‪:.‬‬

‫الف ) نوع خطی یا بیم دتکتور‬

‫ب ) نوع نقطه ای‬

‫‪ :9-9-1‬دتکتور دودی فتو الکتریك‬

‫این دتکتور دارای یک چراغ بنام فتوسل در قسمت مارپیچ زیر پوسته دتکتور می باشد که قسمت مارپیچ از‬

‫ورود نور منابع بیرونی جلوگیری می کند و همچنین دارای یک دیود نورانی میباشد که شعاع های نوری منتشر‬

‫شده توسط چراغ دتکتور را ثبت نمی کند ‪ .‬وقتی دود وارد قسمت مارپیـچ بشود ‪ ،‬نور حاصــل از چـراغ سـایه‬

‫دار شده و این امر توسط دیود نوری ثبت می گردد که دتکتور را در وضعیت آژیر قرار میدهد ‪.‬‬

‫‪ :1-9-1‬دتکتور دودی فتوالکتریك خطی یا بیم دتکتور‬

‫این دتکتور دارای دو چشم الکترونیکی جدا از هم بنامهای گیرنده و فرستنده میباشد و در جاهای بزرگ می‬

‫توان از آنها بعنوان دتکتور دودی استفاده کرد محل نصب این دتکتورها باید طوری کالیبره شود که عدسی یا لنز‬

‫هر دستگاه دقیقاً مقابل دستگاه دیگر با شد و هیچ مانعی در میدان دید آنها قرار نگیرد ‪ ،‬بنحوی که هر دو دستگاه‬

‫کامالً همدیگر را ببینند ‪.‬‬

‫در چنین شرایط هر چیزی که وارد میدان دید دو دستگاه شود حکم خطر را پیدا می کند و سیستم آژیر را‬

‫بصدا در میآورد ‪.‬‬

‫‪41‬‬
 ‫دتکتور دودی فتوالکتریک نقطه ای‬

‫این دتک تور عملیات بررسی دود ناشی از حریق را در داخل خود دتکتور انجام میدهد و نسبت به دودهای‬

‫غلیظ و دارای مولکول های درشت کربن حساس است و مناسب برای اماکن مسکونی و اداری می باشد ‪.‬‬

‫دتکتور حرارتی‬

‫‪ -4‬نوع خطی‬

‫‪ -2‬نوع نقطه ای‬

‫دتکتور حرارتی نوع خطی‬

‫این دتکتور ممکن است بصورت نوارهای مسی یا کابل های مخصوص و حساس به حرارت باشد ‪ ،‬لذا در اماکنی‬

‫که ضرورت دارد تا حریق خیلی فوری کشف و خنثی گردد نصب می گردد و در اثر افزایش دمای محیط اطراف‬

‫فوراً وضعیت خطر را به دستگاه مرکزی اعالم می کند ‪.‬‬

‫دتکتور حرارتی نوع نقطه ای‬

‫الف ) نوع ثابت‬

‫ب) نوع افزایشی‬

‫دتکتور حرارتی نقطه ای نوع ثابت‬

‫ایـن دتکتور نسبـت به دمای معینی حساس است و اگر دمای محیط رفته رفته افزایش یــابد و به درجه‬

‫حرارتی مشخص برسد دتکتور اعالم وضعیت خطر را به دستـگاه مرکزی اعــــالم می کند ‪ .‬این دتکتور های برای‬

‫دماهای مختلف با سنسورهای مختلف ساخته می شوند ‪.‬‬

‫‪42‬‬
 ‫دتکتور حرارتی نوع افزایشی‬

‫ایـن دتکتـور نسبـت بـه دمـای معینـی حسـاس اسـت و اگر دمـای محیـط افـزایش ناگهانی داشته باشد‪.‬‬

‫حتی درجه حرارت آن به درجه حرارت مشخص هم نرسد اعالم وضعیت خطر کرده و آژیر را دستگاه به صدا در‬

‫می آورد ‪.‬‬

‫دتکتور شعله ای یا ‪Flame‬‬

‫‪ -4‬نوع ماوراء بنفش‬

‫‪ -2‬نوع مادون قرمز‬

‫این دتکتورها نسبت به شعله آتش حساس هستند و با توجه به نوع کار در محیط و نورهای موجود میتوان‬

‫یکی از انواع دتکتورهای شعله ای را انتخاب و نصب نمود ‪.‬‬

‫شستی اعالم حریق‬

‫ا ین دستـگاه در معـابر عمومی مانند راهروها ‪ ،‬خروجی ها در ارتفاع حدود ‪ 122‬تا‪ 142‬سانتی متر از کف‬

‫نصب می گردد ‪ .‬افراد باید هنگام مشاهده آتش با شکستن شیشه و یا فشار دادن دکمه آژیر ها را بصدا در آورند ‪.‬‬

‫‪ :1-1‬آژیر های اعالم خطر یا حریق‬

‫این آژیرها باید بگونه ای انتخاب و نصب گردند تا صدا ‪ ،‬هنگام وقوع حریق به دورترین نقطه از محل حریق و‬

‫حتی هنگامی که افراد در خواب هستند رسیده و موجب آگاهی افراد شود ‪.‬‬

‫‪ : :5-1‬تابلوهای مركزی‬
‫این دستگاه که مرکز اصلی سیستم اعالم حریق است دارای چراغ های کوچکی بنام ‪ LED‬روی تابلو می باشد‬

‫که مفهوم رنگ قرمز یا خطر و زرد یا خرابی و سبز یا سالم بودن دستگاه می باشد ‪ ،‬تابلوهای دستگاه معمولی از‬

‫‪43‬‬
‫یک تا ‪ 12‬زون و بیشتر طراحی می شود در هر زون از یک تا حداکثر ‪ 22‬دتکتور با توجه به دستور کارخانه سازنده‬

‫می توان دتکتور نصب نمود ‪ .‬این تابلو به محض دریافت فرکانس های الکترونیکی از قطعات منصوبه در اماکن که‬

‫نشان دهنده وضعیت خطر باشد فوری آژیرها را بصدا در می آورد ‪.‬‬

‫ضمناً این دستگاه ها نوعاً قادرند سایر تجهیزات الکتریکی را فعال و یا قطع نمایند‪ ،‬مانند روشن کردن فن‬

‫فشار مثبت‪ ،‬بستن درب حریق ‪ ،‬قطع برق ‪ ،‬ارتباط با مراکز پلیس و ‪. ...‬‬

‫در روی این تابلوها دکمه های مختلفی دیده میشود مانند دکمه تست دستگاه یا دکمه بصدا در آوردن آژیر ‪،‬‬

‫دکمه قطع آژیر ‪ ،‬دکمه غیر فعال کردن هر زون و سویچ اصلی دستگاه جریان برق سیستم اعالم حریق ‪ 24‬ولت‬

‫است (با کمی افزایش یا کاهش ولتاژ) ‪.‬‬

‫تابلوهای پیشرفته یا آدرس ده قابلیت برنامه ریزی نرم افزاری دارند وحدود ‪ 122‬قطعه یا دتکتور بر روی دو‬

‫رشته سیم که بصورت رفت و برگشت و بعنوان لوپ معروف اسـت چیده می شود ‪.‬‬

‫محل نصب دتکتور نوعاً بر روی سقف و یا داخل کانال های تأسیساتی و در هر فضای بسته و مستقل می باشد‬

‫‪ .‬محل نصب دستگاه مرکزی در اتاق نگهبانی و یا نزدیک ورودی ساختمان و در جایی مناسب و قابل دید میباشد‬

‫‪ .‬سیستم های اعالم حریق معمولی و آدرس ده بصورت اتوماتیک و خودکار عمل میکنند و نیاز به سرویس ماهانه‬

‫دارند ‪.‬‬

‫‪44‬‬
 ‫فصل پنجم‬

‫آشنایي با سیستم های كنترل و اطفای حریق‬

‫‪45‬‬
‫حریق هر قدر هم که به خوبی محدود شده و تحت کنترل قرار گرفته باشد در نهایت باید آن را خاموش نمود‬

‫و آب بهترین ماده اطفایی برای آتش سوزی های گروه الف است ‪.‬‬

‫اطفاء آتش سوزی می تواند به وسیله مواد اطفایی ذیل باشد ‪:‬‬

‫‪ :4-5‬انواع سیستم های اطفای حریق‬

‫الف) كپسولهای اطفای حریق‬
‫این کپسولها میتوانند از نوع دستی و یا سوار بر چرخ در دسترس برای مهار آتش سوزی ها قبل از گسترش بکار‬

‫روند‪.‬‬

‫‪ -1‬کپسولهای اطفای حریق پودری ( کپسولهای اطفای حریق پودر و گاز – کپسولهای اطفای حریق پودری‬

‫کارترج دار)‬

‫‪ -2‬کپسولهای اطفای حریق ‪CO2‬‬

‫‪-3‬کپسولهای اطفای حریق آب و گاز ‪،‬‬

‫‪-4‬کپسولهای اطفای حریق کف (فوم)‬

‫‪-5‬کپسولهای اطفای حریق هالوژنه‪.‬در حــال حاضر به دلیل اثرات زیست محیطی (آسیب رساندن به الیه ازن)‬

‫استفاده از اینگونه خاموش کنندهاممنوع می باشد )‪.‬‬

‫ب) سیستم های اطفای حریق ثابت‬

‫‪ -1‬سیستم جعبه های حریق (فایرباکسها) و جعبه قرقره های حریق(هوز ریل)‬

‫دراماکن و ساختمانهای مختلف جهت امکان مقابله و مبارزه با حریقها در فواصلی معین نصب می شوند‪ .‬داخل‬

‫این جعبه ها لوله های نواری نرم با سایز ‪ 1.5‬اینچ و یا شیلنگهای نیم سخت فشار قوی با سایز ً‪ 3/4‬اینچ یا ً‪ 1‬اینچ‬

‫با طول حداکثر ‪ 22‬متر و سرلوله دو حالتی مناسب و قرقره های مربوطه بعالوه شیر فلکه های مخصوص قرار می‬

‫‪46‬‬
‫گیرد ‪ .‬شیلنگ نواری داخل جعبه بوسیله کوپلینگ به شیر فلکه قابل اتصال است ‪ .‬آب پشت شیر فلکه می تواند‬

‫دائماً تحت فشار و یا به محض باز کردن شیر و افت فشار ‪ ،‬توسط پمپ ها مجدداً تحت فشار الزم قرار گیرد ؛ عالوه‬

‫بر لولـه حاوی آب یا اصطـالحاً لولـه تر بعضاً نیاز است در کنـار لولـه تر لـوله خشک نیز طراحی و یا لوله خشـک‬

‫به لوله تر متصل شود ‪ .‬لوله خشک دارای یک دهانـه گیـرنده آب در جنـب درب ورودی میباشـد که ماشینهای‬

‫آتش نشانی هنگام نیاز از آن استفاده می کنند ‪ .‬استفاده از جعبه های آتش نشانی نیاز به آموزش و مهارت الزم‬

‫دارد ‪.‬‬

‫شبکه لوله تر آب آتش نشانی در اماکن ‪ ،‬نیاز به منبع ذخیره آب با ظرفیت مناسب و پمپ های آتش نشانی‬

‫ثابت دارد تا همواره بتواند سرلوله ها را هنگام استفاده شارژ نماید ‪ .‬سیستم تر باید دور از شرایط هوای سرد قرار‬

‫گیرد ‪ .‬جعبه های آب آتش نشانی با حداکثر ‪ 32‬متر فاصله از یکدیگر قابل نصب بر روی دیوار و یا هر مکان مناسب‬

‫در ارتفاع ‪ 122‬سانتی متر از کف بنا یا محوطه میباشد ‪.‬‬

‫فشار آب در لوله های نواری نباید کمتر از ‪ 4‬اتمسفر و در لوله های الستیکی فشار قوی کمتر از ‪ 2/2‬اتمسفر‬

‫باشد ‪ .‬پرتاب اب با سرلوله ها حداقل ‪ 2‬متر باشد ‪ .‬در بعضی اماکن نیز بسته به نوع حریقی که ممکن است در آن‬

‫محل ایجاد شود ممکن اس ت جعبه های حریق مجهز به کف شیمیائی و یا سبک باشد ‪ ،‬در اینصورت می توان با‬

‫قرار دادن سرلوله های مخصوص کف و مایع کف مورد نظر و دستگاه تناسب ساز یا اینداکتور هنگام آتش سوزی‬

‫از کف برای اطفاء استفاده نمود‪.‬‬

‫‪ -2‬شبکه آب آتش نشانی یا شیر برداشت آب آتش نشانی( هیدرانتها)در بعضی ازمعابر شهری و مراکز صنعتی و‬

‫تجاری شیر های برداشت آب آتش نشانی ( هیدرانتها)به شبکه آب آتش نشانی شور یا شیرین بسته به منابع تامین‬

‫آب در هر محل دارد‪.‬که از این شیرهای میتوان مستقیماًًٌ برای اطفای حریق و یا آبگیری کامیونهای آتش نشانی‬

‫استفاده کرد‪.‬‬

‫‪43‬‬
 ‫‪ :2-5‬سیستم های اطفاءحریق اتوماتیك‬
‫‪ :4-2-5‬سیستم های اطفاءحریق اتوماتیك آبی‬
‫این سیستم شامل پمپ ‪ ،‬مخزن ذخیــره آب ‪ ،‬لولـه کشی ‪ ،‬انـواع اسپرینکلـر یا آب افشان و زنگ خطر می‬

‫باشد ‪ .‬اسپرینکلرها می تواند دارای حباب شیشه ای مقاوم نسبت به درجه حرارت های متفاوت باشند و یا اینکه‬

‫فاقد حباب شیشه ای بوده و سر آنها باز باشد در جاهایی که سر اسپـرینکلــر باز است نوعاً از سیستــم اعالم‬

‫حریق اتوماتیک فرمان اجراء سیستم اسپرینکلر داده می شود ضمن اینکه بصورت دستی نیز می توان سیستم را‬

‫فعال نمود ‪ .‬در سایر موارد با باال رفتن د رجه حرارت حباب شیشه ای در اثر ازدیاد گرما ترکیده و آب بر روی‬

‫محل حریق زده می باشد‪ .‬هنگام به جریان افتادن آب زنگ خطر نیز جهت اطالع دیگران به صدا در می آید ‪ .‬این‬

‫سیستم میتواند از توسعه حریق بصورت اتوماتیک جلوگیری و نهایتاً آنرا اطفاء نماید‪..‬‬

‫‪:2-2-5‬سیستم اطفاء حریق اتوماتیك گازی‬

‫این سیستم شامل تعدادی سیلندر گاز مانند ‪ CO2‬و یا هالوژن (تعدادسیلندرها متناسب با حجم فضا مکان‬

‫حریق دارد) می باشند و برای مراکزی مانند سایتهای کامپیوتری ‪ ،‬پستهای برق‪،‬موتورخانه ها و انبارهای کشتیها‬

‫و‪ ...‬طراحی و نصب میگردند‪ .‬قبل ازاستفاده از این سیستمها بایستی حتماً ورودی ها و خروجی های هوا بسته واز‬

‫خالی بودن این مکانها از نفرات مطمئن بود‪ .‬با کشیدن یک دستگیره گاز از سیلندرها آزاد و از طریق سیستم لوله‬

‫کشی و نازلها یا شیپورهایی مخصوص به محیط پر از آتش تزریق و آتش را خفه مینماید‪.‬‬

‫‪ :9-5‬اطفای حریق توسط آب‬

‫‪ :4-9-5‬نل های توزیع آب آتش سوزی در ساختمان های رهایشی‬
‫شبکه تأمین آب آشامیدنی و آب آتش نشانی‪ ،‬معموالً متصل به یک وال اتصالی مشترك می باشند‪ .‬نل های توزیع‬

‫آن در ساختمان می تواند به شکل مشترك و یا از هم جدا باشد‪ .‬ابعاد نل اتصال مشترك‪ ،‬باید نظر به مقدار آن از‬

‫این دو که بیشتر است طرحریزی گردد (به عنوان مثال‪ ،‬از مقدار محاسبه ‪ Q‬آب آشامیدنی در داخل ساختمان و‬

‫‪48‬‬
‫یا از مقدار مور ضرورت آب برای مقاصد آتش نشانی)‪ .‬محل جابجایی تجهیزات آتش نشانی برای ساختمان های‬

‫مسکونی‪ ،‬ساختمان های صنعتی‪ ،‬ساختمان های عام المنفه و دیگر ساختمان ها از هم متفاوت می باشد‪.‬‬

‫در صورتی که خطر آتش در ساختمان وجود داشته باشد‪ ،‬با ارایه تجهیزات که توانایی تأمین آب برای مقابله با‬

‫آتش نشانی را دارد‪ ،‬این مشکل حل می گردد‪ .‬بخشی از ساختمان که در آن با توجه به ماهیت مستثنی قابل‬

‫اشتعال‪ ،‬استفاده از آب در آن امکان ناپذیر است‪ ،‬باید با مواد دیگر مناسب و کار آمد مجهز باشند‪ .‬شیوه مهندسی‬

‫ایمنی آتش نشانی‪ ،‬در استاندارهای ساختمانی کشورهای اروپایی تعریف گردیده است‪ .‬در صورت بروز آتش در‬

‫ساختمان های که از لحاظ اهمیت و اندازه‪ ،‬ارزش خاموش نمودن آتش را ندارند‪ ،‬آب آتش نشانی بدان سوق داده‬

‫نمی شود (ساختمان های کوچک و دور افتاده از ساختمان های اصلی)‪.‬‬

‫‪ :2-9-5‬تجهیزات پیپی (پیپهای آتشنشانی)‬

‫تجهیزات آتش نشانی پیپی برای ساختمان های مسکونی دایمی و موقتی برای خانه های رهایشی الی دو منزله و‬

‫نیز برای ساختمان های تفریحی که الی ‪ 15‬تخت خواب دارند‪ ،‬تجهیزات آتش نشانی پیپی پیشنهاد نمی گردد‪.‬‬

‫ساختمان های که برای اقامت موقتی افراد در نظر گرفته شده و دارای دو یا چند طبقه می باشند‪ ،‬با هیدرانت‬

‫دیواری و با پیپ آتش نشانی دارای شکل پهن و همچنان با تجهیزات که بتواند آب را با حداقل‪ 3،2lit/sec‬در‬

‫آن جریان دهد‪ ،‬مجهز می باشند‪ .‬این پیپ متصل به شبکه تأمین آب داخلی بوده که به طور دائم تحت فشار قرار‬

‫دارد‪ .‬در ساختمان های رهایشی دایمی با دو یا چند طبقه‪ ،‬چرخه پیپ با پیپ آتش نشانی دارای شکل ثابت که‬

‫بتواند آب را با حداقل ‪2،2 lit/sec‬در آن جریان دهد قرار می گیرد‪.‬‬

‫در ساختمان های آپارتمانی‪ ،‬که ‪ 12‬الی ‪ 12‬طبقه ای می باشد‪ ،‬تا بحال استفاده از هیدرانت های آتش نشانی که‬

‫در آن آب بطور مداوم جریان داشته و یا هم بدون آب با وال باز و بسته که متصل به نل آب آتش نشانی با قطر‬

‫‪ 52 mm‬بود‪ ،‬رواج داشت (نقطه اتصال آن بروی روی کار ب یرونی ساختمان کشیده شده تا بتواند به تجهیزات‬

‫متحرك خاموش کن آتش وصل گردد)‪ .‬در حال حاضر‪ ،‬حق اولیت به پیپ های چرخه دار داده می شود که اجازه‬

‫‪49‬‬
‫می دهد در صورت بروز آتش‪ ،‬افراد غیر مسلکی با داشتن معلومات ابتدایی الی رسیدن اطفایه برای خاموش ساختن‬

‫آتش از آن استفاده کنند‪.‬‬

‫پیپ های چرخه دار با وال دستی (یا اتوماتیک)‪ ،‬تجهیزات ضد حریق می باشند که متشکل از اجزای ذیل اند‪:‬‬

‫‪ ‬حلقه چرخه با تأمین آب از طریق مرکز چرخه‪،‬‬

‫‪ ‬وال جریانی که به صورت دستی کنترل می گردد و در کنار چرخه قرار دارد (وال جریانی اتوماتیک)‪،‬‬

‫‪ ‬پیپ آتش نشانی دارای شکل ثابت‪،‬‬

‫‪ ‬تقنگچه فشار با سه موقعیت باز شدن‪.‬‬

‫شکل(‪)5-2‬‬

‫هیدرانت دیواری عبارت از تجهیزات ضد حریق است که شامل این اجزا می باشد‪:‬‬

‫جعبه و یا پوشش محافظه ای (‪،)422/422/122 mm‬‬ ‫‪‬‬

‫تجهیزات‪ ،‬برای ذخیره سازی نل در حالت اضطراری (گهواره یا سبد)‪،‬‬ ‫‪‬‬

‫وال برای جریان ورودی آب که توسط دست مهار می گردد‪،‬‬ ‫‪‬‬

‫پیپ که بشکل مارپیچ و پهن جابجا شده‪ ،‬با قطعات اتصال و تقنگچه فشار با سه موقعیت باز شدن‪.‬‬

‫‪51‬‬
‫پیپ چرخه دار دارای طول ‪ 32‬متر‪ ،‬و هیدرانت دیواری دارای طول‪ 22‬بدون امکان گسترش در طول می باشند‪.‬‬

‫ساحه را که می تواند تقنگچه فشار تجهیزات پیپی بطور موثر در حالت جریان شاوری تحت شعاع قرار دهد ‪ 3‬متر‬

‫و در حالت جریان فشرده ای الی ‪ 12‬متر می باشد‪.‬‬

‫تجهیزات پیپی در هر طبقه جابجا می گردد‪ .‬هر نل توزیع عمودی که آب بطور مداوم در آن جاری می باشد برای‬

‫اخذ یکبارگی تجهیزات پیپی حداکثر چهار محل که در باالترین ارتفاع ساختمان قرار دارد طرحریزی و دیزاین می‬

‫گردد‪:‬‬

‫این در حالی است که حداقل سرعت جریان آب در تجهیزات پیپی (در حالت پخش) قرار ذیل است‪:‬‬

‫‪2،2 lit/sec ‬برای پیپ چرخه دار‪،‬‬

‫‪ 3lit/sec ‬برای هیدرانت دیواری‪.‬‬

‫به منظور اطمینان از فراهم آوری جریان مورد ضرورت‪ ،‬باید فشار ورودی در دورترین نقطه تجهیزات پیپی‪ ،‬حداقل‬

‫)‪ 122 kPa (2،1 MPa‬باشد‪.‬‬

‫جابجا نمودن تجهیزات پیپی که از حداقل تعداد جریان های آب برای یک منطقه زیر آتش بر می آید‪ ،‬طول پیپ‬

‫را تعیین می نماید‪ .‬این در حالی است که به طور همزمان‪ ،‬حداکثر دو پایه تجهیزات پیپی داخلی در یک منطقه‬

‫زیر آتش در نظر گرفته می شود‪.‬‬

‫در مناطقی که در برابر یخ زدن محفاظت صورت نمی گیرد‪ ،‬تجهیزات پیپی در نل های آتش نشانی که در آن آب‬

‫جریان ندارد‪ ،‬جابجا می گردند؛ و یا هم تجهیزات پیپی طوری جابجا می شوند که در برابر یخ زدن محافظت شوند‪.‬‬

‫اگر مقدار مورد ضرورت آب ضد حریق و یا هم فشار زائد مورد ضرورت آب ضد حریق‪ ،‬به طور قابل توجهی بزرگتر‬

‫از مقداری که برای شبکه آب داخلی در زون مربوط فشار در نظر گرفته شده باشد‪ ،‬در آنصورت باید ایستشن‬

‫مستقل پمپاژ که از آب آتش نشانی جدا می باشد‪ ،‬تاسیس گردد‪.‬‬

‫‪51‬‬
 ‫شکل(‪)5-9‬‬

‫تصویر ‪ 2.11‬هیدرانت آتش نشانی داخلی‪ :‬هیدرانت دیواری‪ :‬الف) هیدرانت دیواری )‪ ،52 (C‬ب) هیدرانت دیواری‬

‫)‪ -1 ،25 (D‬پسوند اتصال به پیپ‪ 2 ،‬پسوند نیمه ای اتصال به پیپ‪ -3 ،‬پسوند فشار‪،‬‬

‫شکل(‪)5-9‬‬

‫تصویر ‪ ،2.12‬الف) جعبه نصب شده بداخل دیوار‪ ،‬ب) جعبه نصب شده بروی دیوار‪ -1 ،‬هیدرانت دیواری‪2 ،‬‬

‫چرخه با پیپ‪ -3 ،‬تفنگچه فشار‪ -4 ،‬جعبه هیدرانت‬

‫‪52‬‬
 ‫شکل(‪)5-1‬‬

‫تصویر ‪ ،2.22‬پیپ چرخه دار بدون جعبه و نصب مستقیم بر روی دیوار (و یا هم در فرو رفتگی دیوار)‪،‬‬

‫دستی و اتوماتیک با عمق ‪ 152‬الی ‪ 232‬میلیمتر‬

‫شکل(‪)5-1‬‬

‫تصویر ‪ ،2.21‬پیپ چرخه دار با جعبه و نصب مستقیم بر روی دیوار‬

‫اندازه های جعبه ‪722x722x122 mm‬‬

‫‪ :1-5‬الزامات برای تجهیزات پیپی نظر به نوع ساختمان‬

‫برای ساختمان های رهایشی و عام المنفعه‪ ،‬شفاخانه ها و کلینیک ها‪ ،‬خدمات اجتماعی‪ ،‬مغازه های کوچک‪ ،‬گاراژ‬

‫ها‪ ،‬تجهیزات پیپی ذیل پیشنهاد می گردد‪:‬‬

‫‪ ‬پیپ چرخه دار (‪ )HN‬با حداقل قطر داخلی ‪ 25‬ملی متر و با وال خروجی با قطر ‪ 12‬ملی متر‪،‬‬

‫‪53‬‬
‫‪ ‬جریان محاسبه وی آن ‪ qHN = 52 l.min-1‬می باشد که مساوی است به ‪ 2،21 l.s-1‬تقریباً ‪1،2‬‬

‫‪،l.s-1‬‬

‫‪ ‬با فشار زائد مورد ضرورت در نقطه خروجی ‪،pHN = 2،2 MPa‬‬

‫ساختمان های که ارتفاع حریق آن زیادتر از ‪ 32 m‬باشد‪ ،‬نل های حریق بدون آب (به اصطالح خشک) طرحریزی‬

‫می گردد که در سطح روکار بیرونی ساختمان قرار داشته و با دهنه اتصال که بتواند فشار را تحمل کند ختم می‬

‫گردد‪ ،‬همچنان در هر طبقه از ساختمان وال خروجی با قطر ‪ 52‬ملی متر موجود می باشد‪.‬‬

‫ساختمان های که ارتفاع حریق آن زیادتر از ‪ 22‬متر باشد‪ ،‬نل های حریق آب دار داخلی هم جابجا می گردد و در‬

‫هر طبقه از ساختمان وال خروجی با قطر ‪ 52‬ملی متر موجود می باشد‪.‬‬

‫‪ :5-5‬تجهیزات آتش نشانی ثابت‬

‫برای احتمال بروز خطر آتش سوزی بزرگ در ساختمان‪ ،‬بر عالوه از تجهیزات آتش نشانی پیپی‪ ،‬تجهیزات آتش‬

‫نشانی ثابت که توانایی آتش نشانی الزم را بطور دائم در ساختمان دارا می باشند اعمار و نصب می گردد‪.‬‬

‫ما آنها را به شکل ذیل تقسیم بندی می نمایم‪:‬‬

‫‪ ‬آبی‪،‬‬

‫‪ ‬گازی (با استفاده از کاربن دای اکساید‪،)FM-222 ، Inergen ،‬‬

‫‪ ‬فومی‪،‬‬

‫‪ ‬پودری‪.‬‬

‫‪54‬‬
 ‫شکل(‪)5-5‬‬

‫تصویر ‪ 2.22‬تجهیزات آتش نشانی شاوری و بارانی‬

‫تجهیزات آبی آتش نشانی که به طور گسترده مورد استفاده قرار می گیرند‪ ،‬قرار ذیل اند‪:‬‬

‫‪ ‬قطره ای‪ ،‬شاوری و بارانی‪،‬‬

‫‪ ‬پرده ای از آب و تجهیزات که غبار آب را تولید می کند‪.‬‬

‫تجهیزات آتش نشانی قطره ای از جمله مطمین ترین تجهیزات آتش نشانی می باشند‪ .‬این تجهیزات متشکل از‬

‫یک منبع آب تحت فشار و نل های توزیع‪ ،‬اسیتشن ها وال ها‪ ،‬آالت زنگ هشدار و نظارت بر تجهیزات‪ ،‬قطعات‬

‫تقسیم کننده نل ها با وال خروجی آب پاش بشکل شاور که بصورت پایدار و محکم به ساختارهای ساختمان و یا‬

‫هم به تجهیزات تخنیکی وصل اند‪ .‬نل ها در بین اسیتشن وال ها و وال خروجی به طور دائم بدون آب می باشد‪،‬‬

‫بعد از فعال شدن تجهیزات پیپی و به کمک وال اداره و زمانی که همه وال های خروجی نصب شده بر روی نل ها‬

‫در منطقه حفاظت شده و یا هم در تجهیزات باز میگردند پر می شود‪.‬‬

‫‪55‬‬
 ‫شکل(‪)5-6‬‬

‫تصویر ‪ 2.23‬تجهیزات آتش نشانی ثابت‬

‫تجهیزات آتش نشانی شاوری یا بارانی پر استفاده ترین تجهیزات خود کار یا اتوماتیک می باشد؛ که متشکل از‬

‫یک منبع آب تحت فشار‪ ،‬نل های توزیع‪ ،‬ایستشن وال ها‪ ،‬آالت زنگ هشدار و نظارت بر تجهیزات‪ ،‬قطعات تقسیم‬

‫کننده نل ها با وال خروجی آب پاش بشکل شاور که بصو رت پایدار و محکم به ساختار های ساختمان و یا هم به‬

‫تجهیزات تخنیکی وصل اند‪.‬‬

‫در نل های که در بین اسیتشن وال ها و وال خروجی قرار دارند فشار ثابت آب و یا هوا در آن حفظ می گردد‪ .‬در‬

‫هنگام رسیدن به درجه حرارت گشایش‪ ،‬فیوز حرارتی کالهک آب پاش بشکل ریزش باران‪ ،‬به طور اتوماتیک باز‬

‫می شود‪ .‬در نتیجه کاهش فشار در نل توزیع بوجود می آید و تجهیزات آتش نشانی فعال می شود‪.‬‬

‫‪ : :6-5‬ضوابط مربوط به طراحی سیستم آب آتش نشانی‪:‬‬

‫سیستم تر‪:‬‬ ‫‪-4‬‬

‫‪56‬‬
‫‪ -4-4‬در هر قسمت از ساختمان طراحی سیستم آب آتش نشانی می بایست بنحوی باشد که با استفاده از هر‬

‫یک از جعبه های ‪ F‬در هر قسمت از ساختمان بوستر پمپهای مختص این سیستم بصورت اتوماتیک بکار افتاده و‬

‫آب مورد نیاز در سرنازلها را تامین نماید‪.‬‬

‫‪ -2-4‬ساختمانهای مشمول این دستورالعمل ‪ ،‬نیاز به طراحی و اجرای سیستم آب آتش نشانی (سیستم تر) دارند ‪.‬‬

‫‪ -3-1‬متعلقات جعبه ‪ F‬شامل شیر فلکه و کوپلینگ ‪ 5/1‬اینچ‪ ،‬شیلنگ الستیکی فشار قوی به قطر ¾ اینچ و‬

‫سرلوله سه حالته می باشد‪.‬‬

‫‪ -4-1‬حداکثر فاصله دو جعبه دریک طبقه ‪ 42‬متر میباشد‪.‬‬

‫‪ -5-1‬حداقل طول شیلنگ مورد استفاده درجعبه های ‪22 ،F‬متر می باشد‪.‬‬

‫‪ -2-1‬طول شیلنگ الستیکی مخصوص جعبه های‬

‫می بایست بگونه ای انتخاب و نصب گردد که تمامی زوایای هریک از واحدها را بصورت کامل وصد درصد پوشش‬

‫دهد‪.‬‬

‫‪ -7-1‬محل نصب جعبه های ‪ F‬در قسمت عمومی ساختمان (البی) یا پاگرد طبقات می باشد‪ .‬ضمنا خاطر نشان می‬

‫سازد جعبه های ‪ F‬نمیبایست در مجاورت تابلوهای برق و پشت دربها و محلهایی که احتمال ایجاد موانع در‬

‫مقابل آن وجود دارد نصب گردد‪.‬‬

‫‪ -1-1‬قطر لوله اصلی این سیستم حداقل ‪ 5/2‬اینچ و ارتفاع جعبه های ‪ F‬ازکف تمام شده ‪ 122‬سانتیمتر می‬

‫باشد‪.‬‬

‫‪53‬‬
‫‪ -2-1‬بوستر پمپهای آتش نشانی عالوه بر اتصال به شبکه برق شهری می بایست به ژنراتور‬

‫برق اضطراری نیز متصل گردند تا در صورت قطع برقاز شبکه شهری‪ ،‬ژنراتور برق اضطراری در‬

‫کمترین زمان ممکن(حداکثر ‪ 4‬ثانیه) بصورت اتوماتیک بکار افتاده و آب مورد نیاز در سر نازلها را فراهمنماید‪.‬‬

‫‪ -12-1‬امتداد لوله اصلی آب آتشنشانی می بایست از منبع ذخیره آب مختص به این سسیستم تا آخرین جعبه‬

‫امتداد داشته باشد‪.‬‬

‫‪-11-1‬منبع ذخیره آب آتش نشانی می بایست حداقل پاسخگوی ‪32‬‬

‫دقیقه آب مورد نیاز مجموعه باشد( با درنظر گرفتن این نکته که امکان استفادههمزمان از دو جعبه ‪ F‬وجود دارد)‪.‬‬

‫‪ -12-1‬در خصوص کاربری های خاص‪ ،‬بیمارستانها‪ ،‬فراهنگسراها و سینماها‪ ،‬پارکینگهای طبقاتی و ‪...‬‬

‫سیستمهای مورد نیاز پس از طراحی و ارائهنقشه های مربوطه به سازمان‪ ،‬بررسی و اعالم نظر می گردد‪.‬‬

‫‪58‬‬
 ‫فصل ششم‪:‬‬

‫وسایل مورد نیاز در موقع آتش سوزی وراه های‬

‫فرار‬

‫‪59‬‬
‫برای اینکه اهالی ساختمان در موقع آتش سوزی بتوانند با آتش مقابله کرده واز خطر هرچی بیشتر آتش جلوگیری‬

‫نموده وتا هنگام خاموش شدن ساختمان بتوانند جان خود را نجات دهند باید وسایل ذیل در ساختمان موجود‬

‫باشد‬

‫‪ .1‬جعبه کمک های اولیه شامل باند و گاز‪ ،‬ابزار استریل‪ ،‬پماد سوختگی‪ ،‬آنتی بیوتیک‪ ،‬آسپرین‪ ،‬یک قیچی کوچک‪،‬‬

‫قطره چشمی‪ ،‬و داروهای مورد نیاز که هر کدام از اعضای خانواده بطور معمول در آن استفاده می کنند‪.‬‬

‫‪ .2‬یک دفتر یادداشت‪ ،‬شامل شماره تلفن های ضروری مراکز امداد و نجات چراغ قوه و باتریهای تازه‬

‫‪ .3‬رادیوی ترازیستوری با باتری های شارژ شده‪.‬‬

‫‪ .4‬یک کپسول کوچک آتش خاموش کن‬

‫‪ .5‬دستکش ضخیم و کفش سبک‬

‫‪ .2‬وسایل بهداشت فردی مانند حوله‪ ،‬صابون‪ ،‬مسواك‪ ،‬خمیر دندان‪ ،‬پودر شوینده‪ ،‬دستمال‬

‫‪ .7‬انبردست و پیچ گوشتی‪ ،‬بیل و یک کلنگ کوچک‬

‫‪ .1‬آب حداقل ‪ 4‬لیتر آب برای هرکدام از افراد در یک ظرف نشک ذخیره کنید‪ .‬ظرفها باید بصورت مرتب از نظر‬

‫تازگی و سالمت کنترل شده و تعویض شونده‪.‬‬

‫‪ .2‬مواد غذایی‪ ،‬شامل برای سه روز بر اساس تعداد اعضای خانواده مانند غذاهای کنسروی‪ ،‬کمپوت‪ ،‬بیسکویت‪ ،‬آب‬

‫نبات و غیره‪.‬‬

‫توصیه های ایمنی قبل از زلزله و آتش سوزی در منزل‬

‫با یاد گیری توصیه های ایمنی و بکار گیری آنها هر شخص قادر است که زندگی خود و خویشاوندان خود را در‬

‫برابر خطرات زلزله حفظ نماید‪.‬‬

‫‪61‬‬
 ‫‪ :4-6‬برآوردهای ایمنی‬
‫آسیب پذیری منزل خود در برابر زلزله را برآورد نمایید‪ .‬آتشسوزی که از زلزله حاصل میشود‪ ،‬میتواند در اثر‬

‫شکستگی لوله ه ای روغن و گاز و یا جدائی در اتصاالت آنها اتفاق بیفتد‪ .‬بنابراینباید گرم کن و سایر تجهیزات نفت‬

‫سوز و گازسوز را با پیچ و مهره و بقیه وسایل موجود در جایشان محکم ببندید و در صورت امکان از اتصاالت‬

‫انعطاف پذیر استفاده کنید‪.‬‬

‫شما باید اشیاء سنگین مانند کتابخانه ها‪ ،‬گلهای آوبزان و چراغها را در جای خود محکم کنید‪.‬‬

‫اشیاء سنگین و بزرگ را در ردیفهای پایین قفسه ها قرار دهید و وسیایل را بر اساس آیین نامه های ایمنی به‬

‫دیوار متصل نمایید [ البته در کشورما برای اینگونه موارد آیین نامه ای وجود ندارد و معموال بر اساس تجربه‬

‫صنعتکاران انجام میپذیرد و یا در صورت امکان باید از آیین نامه های سایر کشورها استفاده شود]‪.‬‬

‫لوازم سنگین و بلند منزل مانند یخچال و فریزی‪ ،‬کمدهای دیواری بلند و قفسه های کتاب بعنوان اشیاء غیر ایمن‬

‫به حساب میآیند که باید آنها را در محل خود محکم ببندید‪ .‬اگر آنها ایمن نیستند باید در هنگام زلزله از آنها دور‬

‫شوید‪.‬‬

‫· لوله های آبگرمکن‪ ،‬و سقفهای شیروانی را چک کنید و احتمال افتادن آنها به هنگام زلزله را کاهش دهید‪ .‬باید‬

‫مواظب اشیای موجود در قسمتهای خارجی ساختمان مانند کولر و گیاهان آویزان در کنار پنجره ها باشید و آنها‬

‫را کامال ایمن نمایید یا به جای دیگری منتقل نمایید‪.‬‬

‫در امر ساخت و ساز و همچنین بازسازی ساختمانهای قدیمی برای کاهش خطرات زلزله باید بر اساس آیین نامه‬

‫های ساختمانی عمل نمایید‪.‬‬

‫برای شناسایی مکانهای ایمن‪ ،‬راههای خروجی و شیرهای اصلی آب و گاز و سویچ اصلی برق‪ ،‬یک نقشه از منزل‬

‫خود تهیه نمایید‪.‬‬

‫‪61‬‬
‫کیف حاوی وسایل ضروری را در مکان مطمئنی که دسترسی به آن آسان باشد‪ ،‬قرار دهید و محل قرار گیری آن‬

‫را به سایر اعضای خانواده نیز اطالع دهید‪.‬‬

‫‪ :2-6‬اعضای خانواده باید ‪:‬‬

‫· همه اعضای خانواده باید نحوه قطع جریان برق و یا بستن شیر فلکه اصلی آب‪ ،‬گاز و غیره را فرابگیرند‪.‬‬

‫· تا آنجه که ممکن است همه اعضا‪ ،‬کمکهای اولیه را یادبگیرند‪ ،‬برای اینکه بعد از یک زلزله شدید‪ ،‬درمانگاهها و‬

‫بیمارستانها بشدت پرازدحام خواهند شد و بنابراین دسترسی به امکانات پزشکی بسیار دشوار میگردد‪.‬‬

‫· هر هز چندی افراد خانواده با فرض یک زلزله در منزل‪ ،‬به تمرین عملیات ایمنی و پیشگیری در مقابل آن با‬

‫همکاری اعضای خانواده بپردازند‪.‬‬

‫· اعضای خانواده باید اتفاقات و تصادفات ناگوار احتمالی که ممکن در اثر زلزله در منزل روی دهد از بین ببرند‬

‫برای مثال ممکن است مجبور شوند که محل خواب خود را از کنار پنجره ها دور کنند‪ .‬خروجی ها و راه روها را‬

‫چک کنند و اشیایی که ممکن است باعث مسدود شدن آنها شوند را به محل دیگری منتقل نمایند‪.‬‬

‫· محل دربهای خروج اضطراری‪ ،‬زنگهای اعالم خطر و کپسول آتشنشانی را باید بدانند تا در زمان مناسب بالفاصله‬

‫از آن استفاده کنند‪.‬‬

‫· از مهارت همسایگان خود اطالع داشته باشند چرا که این امر میتواند تعداد روزهای زنده ماندن تا رسیدن‬

‫نیروهای امداد را افزایش دهد‪.‬‬

‫· هر از چند گاهی باید بحث زلزله و سایر خطرات طبیعی در خانواده مطرح شود و توصیه های الزم یادآوری‬

‫گردد‪.‬‬

‫توصیه های ایمنی قبل از وقوع آتش سوزی زلزله در ساختمانهای اداری ‪:‬‬

‫‪62‬‬
‫در صورتی که ساختمان اداری شما بدون مقاومت الزم در مقابل زلزله های شدید میباشد با همکاری مشاوران و‬

‫افراد خبره برای مقاوم سازی این ساختمانها اقدام نمایید‪.‬‬

‫· قطعات دکوراسیون در سقف اتاقها را مورد بررسی قرار دهید و در صورت نیاز آنها را تعمیر کنید‪.‬‬

‫· المپهای مهتابی (فلورسنت) در سقف اتاقها باید در محل خود کامال محکم بسته شده و توسط دو سیم در دو‬

‫انتها مهار شوند‪.‬‬

‫· چراغها باید بصورت کامال مطمئن به سقف متصل شوند‪.‬‬

‫· برای جلوگیری از افتادن کانالهای تهویه هوا‪ ،‬این قطعات باید در محل خود به طرز صحیحی مهار شوند‪.‬‬

‫· بلندگوها که در قسمتهای مختلف راهروها نصب شده اند‪ ،‬باید محکم بسته شوند تا تکانهای آنها به هنگام زلزله‬

‫کاهش یابد‪ .‬چرا که وجود آنها در ساختمان ضروری است‪ ( .‬برای ارسال پیامهای ضروری)‬

‫· محل قرار دادن سیستم های مخابراتی و ارتباطی باید بدقت بررسی شود و از ایمنی آنها اطمینان حاصل گردد‪.‬‬

‫· برقرری سیستم ارتباطی داخل ساختمان از طریق تلفنهای بیسیم و قابل حمل در هر قسمت عمل جمع آوری‬

‫اطالعات از افراد و وضعیت محل را به راحتی امکان پذیر میسازد‪.‬‬

‫· کپسولهای آتشنشانی به همراه راهنما ی استفاده از آنها در فواصل معینی قرار دهید و کارمندان را از محل آنها‬

‫آگاه سازید‪.‬‬

‫· مکانهای آسیب پذیر داخل ساختمان از قبیل آزمایشگاهها و کارگاهها را شناسایی کرده و آنها را ایمن نموده و‬

‫اشیاء را در محل خود ثابت نمایید‪.‬‬

‫· در تمام طبقات و اتاقها لیست اسامی کارمندان را تهیه نمایید‪.‬‬

‫· نقشه ای از تمام مکانهای مهم‪ ،‬اتاقها‪ ،‬راهروها‪ ،‬راه پله ها و موقعیت انبارها تهیه نمایید‪.‬‬

‫‪63‬‬
‫· لیستی از تمام دارایی ها و وسایل قسمتهای مختلف برای برآورد خرابی های احتمالی پس از زلزله تهیه نمایید‪.‬‬

‫· لیستی از شماره تلفنهای ضروری شامل آتش نشانی‪ ،‬بیمارستانها و درمانگاهها تهیه نمایید‪.‬‬

‫· با همکاری کارمندان در بخشهای مختلف تجهیزات اداری حجمیم مانند کامپیوترها و دستگاههای کپی را با‬

‫بستهای فلزی و یا کمربندهایی ببندید‪ ،‬چرا که احتمال جابجایی آنها بهنگام زلزله وجود دارد و ممکن است باعث‬

‫انسداد دربها و راههای خروجی شوند‪.‬‬

‫· با همکاری کارمندان قفسه ها‪ ،‬فایلها و کتابخانه ها را بصورت مناسبی به دیوار متصل نمایید‪.‬‬

‫· اشیاء سنگین را در قفسه های بایگانی قرار ندهید چرا که احتمال سقوط آنها وجود دارد‪.‬‬

‫· از کارمندان بخواهید که میزهای کار خود را در کنار پنجره ها و یا زیر المپها و اشیاء آویزان قرار ندهند‪.‬‬

‫· پارتیشن ها را در مکان خود با بست فلزی ببندید‪.‬‬

‫· مطمئن شوید که کارمندان درب فایلها را وقتی که استفاده نمیکنند‪ ،‬قفط کنند‪.‬‬

‫· با هم همکاری نمایید‪ ،‬اشیایی مانند گرم کن که احتمال اشتعال آنها وجود دارد را کنترل نمایید‪.‬‬

‫· بایگانی و انبار نقاطی هستند که بدلیل وجود اشیاء قابل اشتعال در آنها مستعد آتشسوزی بعد از زلزله شدید‬

‫هستند‪.‬‬

‫· سعی نمایید مواد قابل اشتعال مانند روغن و گاز را از وسایلی مانند کاغذ‪ ،‬کیسه پالستیکی و کارتن ها دور نگه‬

‫دارید و اقدامات احتیاطی در مقابل آتشسوزی را در این مکانها انجام دهید و نیز تجهیزان اتفاء حریق در آنها نصب‬

‫نمایید‪.‬‬

‫‪64‬‬
‫· از آنجا که آزمایشگاه محل نگهداری مواد خطرناك و قابل اشتعال است‪ ،‬الزم است که توصیه های ایمنی را مانند‬

‫بایگانیها و انبارها در آزمایشگاه هم در نظر بگیرید‪ .‬همچنین حتما مواد آزمایشگاهی خطرناك و قابل اشتعال را در‬

‫ظروف پالستیکی و نشکن قرار دهید‪.‬‬

‫شکل‪ :‬نمونه واژگونی فایلها و باز شدن کشو کمد بایگانی در زلزله بم‬

‫محل عکس ‪ :‬فرمانداری شهرستان ( همان اتاقی که لرزه نگار در آن قرار داشت)‬

‫‪ :9-6‬همه كارمندان باید ‪:‬‬

‫· همه کارمندان باید طراحی راههای فرار دپارتمان خود را مطالعه کنند‬

‫· وقتی که وارد اتاقی میشوند باید تمام راههای فرار‪ ،‬محل کپسول آتش خاموش کن و همچنین جعبه کمکهای‬

‫اولیه را کامال بدانند‪.‬‬

‫· وقتی از یک بخش به بخش دیگری منتقل میشوند باید پله ها و پله های اضطراری را بشناسند‪.‬‬

‫· کارمندان باید وسایل شخصی و ضروری خود را به همراه یک جفت کفش در یک جعبه جداگانه‪ ،‬درداخل کمد‬

‫خود قرار دهند تا به آسانی به آن دسترسی داشته باشند‪.‬‬

‫· تمام شماره تلفنهای ضروری را روی یک کارت همواره در کیف پول خود داشته باشند‪.‬‬

‫· زیر میز همیشه باید یک مکان مشخص (‪ 112‬سانتیمتر مربع) برای لحظه خطر وجود داشته باشد‪.‬‬

‫· نکات زیر بسیار مهم هستند‪:‬‬

‫‪ o‬آموزشهای ضروری کمکهای اولیه با همکاری هالل احمر‬

‫‪ o‬تشویق کارمندان به شناخت دقیق کلیه مکانهای ساختمان‪ ،‬مخصوصا مکانهای نا امن و راههای اضطراری‬

‫‪ o‬آموزش استفاده از آتش خاموش کن به کارمندان و نحوه خاموش کردن آتش با آنها‬

‫‪65‬‬
 ‫‪ o‬آگاه کردن کارمندان از محل تجهیزات آب‪ ،‬گاز‪ ،‬و الکتریسیته برای قطع جریان آنها در مواقع ضروری‪.‬‬

‫طراحی پله عمومی و پله فرار (اضطراری) و راههای خروج‪:‬‬

‫یکی ازراه های نجات در هنگام اتش سوزی در ساختمان عبارت از ساختن زینه های اضطراری میباشدکه ساکنین‬

‫در ساختمان میتوانند هنگام اتش سوزی برای نجات جانشان از استفاده نمایند که این زینه ها براساس قوانین‬

‫ذیل باید طرح شوند‬

‫پله اضطراری می بایست تا پشت بام آخرین طبقه ادامه داشته و مجهز به درب بازشو مقاوم در‬ ‫‪-1‬‬

‫برابر حریق بطرف پشت بوده و دارای قفل و دستگیرههمانند درب طبقات باشد‪.‬‬

‫در پله اضطراری باید از نور طبیعی بعنوان روشنایی استفاده شود و عالوه بر آن می‬ ‫‪-2‬‬

‫بایست مجهز به برق شهری و برق اضطراری نیز باشد‪.‬‬

‫نصب تابلوهای راهنمای شماره طبقات ‪ ،‬دسترسی ها و راههای خروج عادی و اضطراری و‬ ‫‪-3‬‬

‫همچنین عالئم هشدار دهنده و باز دارنده از نوع استانداردو مناسب به همراه نشانه های تصویری و‬

‫نوارهای راهنمای شب تاب ‪ ،‬در طول مسیرها و مکانها الزامیست‪.‬‬

‫قفل و دستگیره درب طبقه همکف مشرف به فضای باز می بایست در طرف پلکان نصب و‬ ‫‪-4‬‬

‫بازشوی درب بطرف فضای بیرون منظور گردد استفاده از دربهای گردان و کشویی برای این منظور اکیدا ممنوع می‬

‫باشد‪.‬‬

‫درب پله ها می بایست بگونه ای طراحی و اجراء گردد که مانع عبور اشغال کنندگان در پاگردها نشود‪.‬‬ ‫‪-5‬‬

‫حداکثر طول مجاز راهروهای بن بست در قسمت انباریها ‪ 12‬متر بوده و‬ ‫‪-2‬‬

‫مسیرهای بطول بیشتر از این مقدار می بایست به شکل یک راه ورودی و یکراه خروجی در نظر گرفته شود‪.‬‬

‫‪66‬‬
‫توصیه می گردد در قسمت ایستگاه مشترك واحدها و در طبقات بین راهرو و ورودیهای مشترك از‬ ‫‪-7‬‬

‫درب مقاوم در برابر حریق بهره گیری گردد‪.‬‬

‫در مجتمع های مسکونی می بایست بمنظور پیشگیری از بروز حوادث درب عبور خودروها از‬ ‫‪-1‬‬

‫درب عابرین مجزا باشد‪.‬‬

‫مسکونی‬ ‫های‬ ‫درمجتمع‬ ‫مختلف‬ ‫های‬ ‫درکاربری‬ ‫ترکیبی‬ ‫استفاده‬ ‫‪-2‬‬

‫(تجاری مسکونی‪ ،‬اداری مسکونی و ‪ )...‬بدون درنظر گرفتن مسیرهای مجزا برای هرکاربری بمنظور پیشگیری از بروز‬

‫هر گونه حادثه احتمالی ممنوع می باشد‪.‬‬

‫‪63‬‬