‫دانشکده مهندسی معدن‪ ،‬نفت و ژئوتکنیک‬

‫سن‬ ‫ن‬
‫ح‬
‫ا راف ج اه‬
‫‪INCLINOMETERS‬‬

‫گردآورنده‪:‬‬
‫مهدی عصاری‬

‫آبان ‪1392‬‬
‫دانشکده مهندسی معدن‪ ،‬نفت و ژئوتکنیک‬

‫سن‬ ‫ن‬
‫ح‬
‫ا راف ج اه‬
‫‪INCLINOMETERS‬‬

‫گردآورنده‪:‬‬
‫مهدی عصاری‬

‫آبان ‪1392‬‬
 ‫سن‬
‫انحراف ج اه‬

‫فهرست مطالب‬

‫فهرست اشکال ‪..................................................................................................................‬ج‬

‫‪ -1‬مقدمه ‪1.....................................................................................................................‬‬

‫‪ -2‬انحراف سنج‪1..............................................................................................................‬‬

‫‪ -1-2‬انواع کاوه انحراف سنج ‪3.....................................................................................................‬‬

‫‪ -1-1-2‬کاوه انحراف سنج با مبدل شتاب سنج موازنه نيرو ‪3...............................................................‬‬
‫‪ -2-1-2‬انحراف سنج با انتقال دهنده هاي مقاومت چسبان ‪4..............................................................‬‬
‫‪ -3-1-2‬انحراف سنج با انتقال دهنده هاي سيم لرزان ‪4.....................................................................‬‬
‫‪ -4-1-2‬انحراف سنج مدل ‪4........................................................................................... B200‬‬
‫‪ -3‬انحراف سنج برجا‪4 .......................................................................................................‬‬

‫‪ -4‬کجی سنج ‪5 ...............................................................................................................‬‬

‫‪ -1-4‬کاربرد کجی سنج در تونل ‪6................................................................................................‬‬

‫‪ -5‬دفلكتومتر ‪6 ...............................................................................................................‬‬

‫‪ -6‬پاندول ‪7 ....................................................................................................................‬‬

‫‪ -1-6‬پاندول مستقيم و معکوس‪7.................................................................................................‬‬

‫‪ -7‬نكات کاربردی در انحراف سنج ‪8 .......................................................................................‬‬

‫‪ -1-7‬عوامل موثر در دقت داده هاي انحراف سنج ‪8............................................................................‬‬

‫‪ -2-7‬کيسينگ و کوپلينگ استاندارد ‪8...........................................................................................‬‬
‫‪ -1-2-7‬نصب کوپلينگ استاندارد ‪9...........................................................................................‬‬
‫‪ -3-7‬مقاطع تلسکوپی ‪11..........................................................................................................‬‬
‫‪ -1-3-7‬نصب مقاطع استاندارد ‪11............................................................................................‬‬
‫‪ -4-7‬کوپلينگ تلسکوپی ‪11.......................................................................................................‬‬
‫‪ -1-4-7‬نصب کوپلينگ تلسکوپی ‪11.........................................................................................‬‬
‫‪ -5-7‬کالهك تحتانی ‪11...........................................................................................................‬‬
‫‪ -6-7‬انتخاب قطر مناسب کيسينگ ‪12..........................................................................................‬‬
‫‪ -7-7‬انتخاب بين کوپلينگ ها و مقاطع ‪12......................................................................................‬‬
‫‪ -8-7‬تعيين تعداد کوپلينگ ها و مقاطع ‪13.....................................................................................‬‬
‫‪ -1-8-7‬در مقاطع تلسکوپی ‪13................................................................................................‬‬
‫‪ -2-8-7‬در کوپلينگ تلسکوپی ‪13.............................................................................................‬‬
‫‪ -9-7‬انتخاب قطر گمانه ‪14........................................................................................................‬‬
‫‪ -11-7‬مالحظات نصب و تزریق کيسينگ ‪14.....................................................................................‬‬
‫‪ -11-7‬کاوه (‪15............................................................................................................)Probe‬‬

‫دانشکده مهندسی معدن‪ ،‬نفت و ژئوتکنیک‬

‫صن‬
‫دانش گاه عتی شارهود‬
‫رفتارنگاری و اندازه گیری برجا‬

‫صفحه أ‬
 ‫سن‬
‫انحراف ج اه‬

‫‪ -1-11-7‬کنترل پروب قبل از قرائت ‪16 ........................................................................................‬‬

‫‪ -12-7‬اندازه گيري ‪16 ...............................................................................................................‬‬
‫‪ -13-7‬عوامل موثر بر کيفيت داده ها ‪18..........................................................................................‬‬
‫‪ -14-7‬عوامل موثر بر کيفيت داده ها ‪18..........................................................................................‬‬
‫‪ -1-14-7‬خطاي نقطه صفر ‪18..................................................................................................‬‬
‫‪ -8‬اندازه گیری نشست ‪11 ...................................................................................................‬‬

‫‪ -1-8‬اجزاي سيستم ‪21............................................................................................................‬‬

‫‪ -1-1-8‬لوله دسترسی ‪21......................................................................................................‬‬
‫‪ -2-1-8‬هدف حلقوي مغناطيسی مبناء ‪21...................................................................................‬‬
‫‪ -3-1-8‬هدف هاي صفحه اي ‪21..............................................................................................‬‬
‫‪ -4-1-8‬هدف هاي فنري (اسپایدر) ‪21.......................................................................................‬‬
‫‪ -5-1-8‬دستگاه قرائت ‪21......................................................................................................‬‬
‫‪ -1‬مراجع ‪22 ..................................................................................................................‬‬

‫دانشکده مهندسی معدن‪ ،‬نفت و ژئوتکنیک‬

‫صن‬
‫دانش گاه عتی شارهود‬
‫رفتارنگاری و اندازه گیری برجا‬

‫صفحه ب‬
 ‫سن‬
‫انحراف ج اه‬

‫فهرست اشکال‬

‫شکل ‪ -1‬طرح شماتيك انحراف سنج و عملکرد آن [‪1 ................................................................................. ]1‬‬

‫شکل ‪ -2‬برخی از کاربردهاي انحراف سنج ‪2 ................................................................................................‬‬
‫شکل ‪ -3‬اجزاي تشکيل دهنده سيستم انحراف سنج [‪3 ............................................................................... ]4‬‬
‫شکل ‪ -4‬طرح شماتيك انتقال دهنده موازه نيرو [‪3 .................................................................................... ]3‬‬
‫شکل ‪ -5‬طرح شماتيم انتقال دهنده انحراف سنج ‪4 ...............................................................................B200‬‬
‫شکل ‪ -6‬انحراف سنج برجا ‪5 ..................................................................................................................‬‬
‫شکل ‪ -7‬طرح شماتيك انتقال دهنده الکتروليتی [‪5 ................................................................................... ]3‬‬
‫شکل ‪ -8‬استفاده از مجموعه کجی سنج ها براي اندازه گيري تغيير شکل مقطع عرضی تونل [‪6.................................. ]2‬‬
‫شکل ‪ -9‬شمایی از دفلکتومتر چند تایی [‪6.............................................................................................. ]2‬‬
‫شکل ‪ -11‬مقایسه عملکرد انحراف سنج و دفلکتومتر چند تایی [‪7 ................................................................... ]2‬‬
‫شکل ‪ -11‬طرح شماتيك پاندول مستقيم (سمت چپ) و معکوس سمت راست [‪8 ................................................. ]3‬‬
‫شکل ‪ -12‬شمایی از کيسينگ و کوپلينگ استاندارد [‪9 ................................................................................]4‬‬
‫شکل ‪ -13‬نحوه نصی کوپلينگ استاندارد [‪9 ............................................................................................ ]4‬‬
‫شکل ‪ -14‬مقطع تلسکوپی [‪11............................................................................................................ ]4‬‬
‫شکل ‪ -15‬نحوه نصب مقاطع تلسکوپی [‪11.............................................................................................. ]4‬‬
‫شکل ‪ -16‬کوپلينگ تلسکوپی [‪11........................................................................................................ ]4‬‬
‫شکل ‪ -17‬نصب کوپلينگ تلسکوپی ‪11......................................................................................................‬‬
‫شکل ‪ -18‬کالهك تحتانی ‪12.................................................................................................................‬‬
‫شکل ‪ -19‬تأثير قطر کيسينگ در عبور کاوه از درون آن [‪12.......................................................................... ]4‬‬
‫شکل ‪ -21‬نصب لوله تزریق در کنار کيسينگ ‪14..........................................................................................‬‬
‫شکل ‪ -21‬نمونه اي از مراحل نصب کيسينگ در خاکریز‪15...............................................................................‬‬
‫شکل ‪ -22‬نمایی از یك پروب [‪15........................................................................................................ ]4‬‬
‫شکل ‪ -23‬پالن پروب دو محوره [‪16 ......................................................................................................]4‬‬
‫شکل ‪ -24‬آزمایش صحت کارکرد پروب ‪16 ..................................................................................................‬‬
‫شکل ‪ -25‬قرائت جابجایی ها و رسم منحنی انحراف ‪17....................................................................................‬‬
‫شکل ‪ -26‬تجهيزات قرائت و گيره کابل نصب شده در سر کيسينگ ‪18..................................................................‬‬
‫شکل ‪ -27‬نمودار جابجایی هاي ثبت شده پس از تصحيح قرائت صفر [‪19........................................................... ]4‬‬
‫شکل ‪ -28‬صفحات مغناطيسی جهت نصب در امتداد کيسينگ ‪19.......................................................................‬‬
‫شکل ‪ -29‬به ترتيب از راست‪ :‬مغناطيس فنري (اسپایدر)‪ ،‬صفحه مغناطيسی و تجهيزات اندازه گيري و قرائت ‪21..................‬‬
‫شکل ‪ -31‬انواع مغناطيس ها و موقعيت قرارگيري آنها [‪21............................................................................ ]4‬‬

‫دانشکده مهندسی معدن‪ ،‬نفت و ژئوتکنیک‬

‫صن‬
‫دانش گاه عتی شارهود‬
‫رفتارنگاری و اندازه گیری برجا‬

‫صفحه ج‬
 ‫سن‬
‫انحراف ج اه‬

‫‪-1‬مقدمه‬
‫در برخی سازه هاي ژئوتکنيکی اندازه گيري ميزان انحراف و پيچش بسيار مهم میی باشید و مزا اسیت در طیول‬
‫ساخت و بهره برداري مورد اندازه گيري و منترل قرار گيرند‪ .‬به طور مثال شيب سدهاي خاکی در فرآینید سیاخت و‬
‫بهره برداري می بایست به طور مستمر کنترل گردند تا چنانچه تغيير مکان و انحرافیی ناشیی از ناپاییداري شیيروانی‬
‫هاي خاکی در آنها مشاهده گردید بالفاصله اقداا مناسب و عالج بخشی صورت گيرد‪ .‬بیراي کنتیرل و انیدازه گيیري‬
‫ميزان انحراف و کجی سازه هاي ژئوتکنيکی از انحراف سنج ها‪ 1‬و کجی سنج ها‪ 2‬استفاده می شود‪ .‬در ادامه به توضيح‬
‫و تشریح انواع ابزارها و چگونگی عملکرد آنها پرداخته می شود‪.‬‬

‫‪ -2‬انحراف سنج‬
‫انحراف سنج وسيله اي براي اندازه گيري جهت و مقدار تغيير شکل توده خاک در جهت قائم‪ ،‬افقی یا ماییل میی‬
‫باشد که در اغلب موارد با نصب صفحات مغناطيسي به مجموعه انحراف سنج نشست قائم خاک نيز اندازه گيري می شیود‬
‫که در اینصورت سيستم بکار رفته را مجموعه انحراف سنج – نشست سنج می نامند‪.‬‬

‫شکل ‪ -1‬طرح شماتيك انحراف سنج و عملکرد آن [‪]1‬‬

‫براي اندازه گيري جابجایی کلی و نه نسبی توده خاک در هر عمق‪ ،‬بایستی انتهاي لوله ها حداقل به اندازه ‪ 5‬متیر‬
‫در بستر سنگی فرو رفته و فيکس شود تا حرکت سایر نقاط در طول لوله ها نسب به این مرجع سنجيده شود‪.‬‬
‫در شکل ‪ 2‬برخی کاربردهاي انحراف سنج نمایش داده شده است‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Inclinimeters‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Tiltmeters‬‬

‫صن‬
‫دانش گاه عتی شارهود‬
‫رفتارنگاری و اندازه گیری برجا‬ ‫دانشکده مهندسی معدن‪ ،‬نفت و ژئوتکنیک‬

‫صفحه ‪ 1‬از ‪22‬‬

 ‫سن‬
‫انحراف ج اه‬

‫شکل ‪ -2‬برخی از کاربردهاي انحراف سنج‬

‫این ابزار از یك جعبه کنترل کننده و یك کاوه متصل به کابل تشکيل شده اسیت‪ .‬کیاوه در درون لولیه راهنمیاي‬
‫قابل انعطاف به پایين گمانه فرستاده می شود‪ .‬کاوه شامل یك انتقال دهنده حساس به نيروي ثقل اسیت کیه ميیزان‬
‫انحراف نسب به حالت قایم را اندازه گيري می کند‪ .‬کاوه لغزنده در لوله راهنماي قابل انعطاف‪ ،‬نيیاز بیه چهیار شیيار‬
‫داخلی با فواصل ‪ 91‬درجه دارد‪ .‬قطر مرسوا لوله راهنما ‪ 71‬ميليمتر است ولی امکان ساخت لوله هایی با قطیر ‪ 61‬و‬
‫‪ 85‬ميليمتر نيز در صورت نياز وجود دارد‪.‬‬
‫انحراف سنج ها از ‪ 4‬قسمت اصلی تشکيل می شوند‪:‬‬
‫‪ -1‬لوله راهنماي دائم که از پالستيك‪ ،‬آلومنيوا آلياژي‪ ،‬فایبرگالس یا فومد ساخته شده است‪.‬‬
‫‪ -2‬کاوه قابل حمل که حامل انتقال دهنده حساس به ثقل است‪.‬‬
‫‪ -3‬واحد قرائت کننده قابل حمل براي تامين برق و نشان دادن انحراف کاوه‪.‬‬
‫‪ -4‬کابل الکتریکی مدرج براي اتصال کاوه به قرائت کننده و تعيين عمق کاوه در لوله راهنما‪.‬‬

‫صن‬
‫دانش گاه عتی شارهود‬
‫رفتارنگاری و اندازه گیری برجا‬ ‫دانشکده مهندسی معدن‪ ،‬نفت و ژئوتکنیک‬

‫صفحه ‪ 2‬از ‪22‬‬

 ‫سن‬
‫انحراف ج اه‬

‫شکل ‪ -3‬اجزاي تشکيل دهنده سيستم انحراف سنج [‪]4‬‬

‫‪ -1-2‬انواع کاوه انحراف سنج‬

‫‪ -1-1-2‬کاوه انحراف سنج با مبدل شتاب سنج موازنه نیرو‬

‫این ابزار دقيق از انواع بسيار رایج انحراف سنج است که در آن یك شتاب سنج موازنه نيیرو درکیاوه تعبيیه شیده‬
‫است‪ .‬انواع دو بعدي شامل دو انتقال دهنده است بطوریکه انتقال دهنیده دوا زییر انتقیال دهنیده اول بیا ‪ 91‬درجیه‬
‫اختالف قرار داده شده است‪ .‬نيروي مزا براي موازنه جرا و به تبع آن ولتاژ خروجی مستقيما به ‪ sin θ‬وابسته اسیت‪.‬‬
‫لذا قرائت هاي دیجيتالی مستقيما در محاسبات وارد می شوند‪.‬‬
‫در شکل ‪ 3‬طرح شماتيك انتقال دهنده نشان داده شده است‪.‬‬

‫شکل ‪ -4‬طرح شماتيك انتقال دهنده موازه نيرو [‪]3‬‬

‫صن‬
‫دانش گاه عتی شارهود‬
‫رفتارنگاری و اندازه گیری برجا‬ ‫دانشکده مهندسی معدن‪ ،‬نفت و ژئوتکنیک‬

‫صفحه ‪ 3‬از ‪22‬‬

 ‫سن‬
‫انحراف ج اه‬

‫در این نوع انتقال دهنده ها با تغيير وضعيت انتقال دهنده نصب شده در کاوه از حالت قائم‪ ،‬وزنه تعبيیه شیده در‬
‫داخل انتقال دهنده که حالت آونگ را دارد تمایل به جابجایی دارد‪ .‬براي آنکه این وزنه از حالیت قبلیی خیود جابجیا‬
‫نشود و در محل خود ثابت بماند مزا است که نيرویی به آن وارد شود تا وزنه را در محل خود ثابت نگیه دارد‪ .‬بیراي‬
‫تأمين این نيرو ولتاژ وارد شده به سيم پيچ برگشتی اندازه گيري و متناسب با آن ميزان انحراف مشخص می شود‪.‬‬
‫در این نوع کاوه ها‪ ،‬امکان استفاده از قرائت کننده هاي سيار و خودکار وجود دارد‪ .‬نیوع سیيار نسیبتاا سیاده تیر و‬
‫ارزانتر است و از یك منبع تامين برق‪ ،‬کنترل کننده ها و یك یا دو نمایشگر دیجيتالی تشکيل شده است‪ .‬داده هیاي‬
‫دستگاه قرائت کننده در محل در یك جدول ثبت ميشود و همينطور داراي نوار مغناطيسی با حافظه سیخت افیزاري‬
‫براي ثبت و ضبط داده ها است‪.‬‬

‫‪ -2-1-2‬انحراف سنج با انتقال دهنده های مقاومت چسبان‬

‫در این انحراف سنج از کرنش سنج هاي مقاومت الکتریکی در پيرامون یك آونگ که در انتهاي فوقانی آزادي عمل‬
‫براي چرخش ندارند‪ ،‬استفاده شده است‪ .‬انحراف‪ ،‬موجب خمش پاندول و ایجاد کیرنش در ميلیه پانیدول و تغييیر در‬
‫خروجی کرنش سنج می شود‪ .‬از مدار پل وتسون براي اندازه گيري ها استفاده می شود‪.‬‬

‫‪ -3-1-2‬انحراف سنج با انتقال دهنده های سیم لرزان‬

‫انتقال دهنده هاي سيم لر زان برروي پانیدول هماننید شیکل و شیمایلی کیه در خصیو کیرنش سینج مقاومیت‬
‫الکتریکی چسبان ذکر شده می باشد‪ .‬دو انتقال دهنده براي یك انحراف سنج یك محوره و چهار عیدد بیراي نیوع دو‬
‫محوره مزا می باشد‪ .‬واحد قرائت کننده شامل منبع تامين برق ‪ ،‬کنترل کننده ها و شمارشگر فرکانس است‪.‬‬

‫‪ -4-1-2‬انحراف سنج مدل ‪B200‬‬

‫این انحرا ف سنج تك محوره ساخت شرکت ‪ Slope indicator‬از ییك پتانسیيومتر بیراي انیدازه گيیري انحیراف‬
‫استفاده می کند‪ .‬مهمترین قسمت هاي انتقال دهنده‪ ،‬پاندول هاي آزاد آویزان و سيم پیيچ مقیاومتی کمیانی شیکل‬
‫است‪ ،‬بطوریکه مرکز کمان نسبت به محور پاندول نصب می گردد‪.‬‬
‫نوک پاندول مانند یك برف پاک کن در سيم پيچ مقاومتی عمل می کند‪ ،‬سيم پيچ به دو مقاومت کوچکتر تقسيم‬
‫شده که در مجموع نصف مدار پل موازنه را تشکيل می دهد‪ .‬مقاومت خروجی‪ ،‬بستگی بیه مکیان نیوک پانیدول روي‬
‫سيم پيچ مقاومتی و به تبع انحراف کاو ه دارد‪ .‬نيمه دیگر پل‪ ،‬شامل کليدها‪ ،‬باتري ها و نشانگر پتانسيومتر است کیه‬
‫در قرائت کننده تعبيه شده است‪.‬‬

‫‪R2‬‬ ‫‪R1‬‬

‫طرح شماتيم انتقال دهنده انحراف سنج ‪B200‬‬ ‫شکل ‪-5‬‬

‫‪ -3‬انحراف سنج برجا‬

‫این ابزار از چندین انحراف سنج ساده تشکيل شده که بوسيله رادهاي مفصل داري به هم وصل می شوند‪.‬‬

‫صن‬
‫دانش گاه عتی شارهود‬
‫رفتارنگاری و اندازه گیری برجا‬ ‫دانشکده مهندسی معدن‪ ،‬نفت و ژئوتکنیک‬

‫صفحه ‪ 4‬از ‪22‬‬

 ‫سن‬
‫انحراف ج اه‬

‫کاربرد انحراف سنج برجاي چندتایی براي محیل هیایی اسیت کیه پتانسیيل حرکتیی قابیل تیوجهی داشیته و ییا‬
‫رفتارنگاري پيوسته یا خودکاري مورد نياز باشد‪ .‬داده هاي این ابزار‪ ،‬مثل انحراف سنج هاي معمولی مورد استفاده قرار‬
‫می گيرند‪ .‬از جمله موقعيت هاي استفاده این انحراف سنج در پيرامون فضاهاي زیرزمينی‪ ،‬بدنه سدها‪ ،‬شمع ها‪ ،‬پاییه‬
‫ها و شيروانی ها است‪.‬‬

‫شکل ‪ -6‬انحراف سنج برجا‬

‫‪ -4‬کجی سنج‬
‫کجی سنج (شيب سنج ) براي اندازه گيري و رفتارنگاري کج شدگی در مواردي چون دییواره هیاي حائیل‪،‬کنترل‬
‫انحراف سازه هایی که متأثر از کارهاي معدنی یا تونل سازي یا متراکم شدن خاک‪ ،‬پایه ها‪ ،‬دال هاي تحت بار ‪ ،‬بلوک‬
‫هاي سنگی ناپایدار و در مواردي چون زمين لغزش ها و سدهاي بتنی کاربرد دارد‪ .‬این ابزار دقيق می تواند مجهز بیه‬
‫سامانه هشداردهنده شود و براي اطالع از زمان خطر بسيار مفيد است‪.‬‬
‫از جمله انتقال دهنده هاي پرکاربرد در این ابزار‪ ،‬انتقال دهنده هاي الکتروليتی هسیتند کیه بیا چیرخش انتقیال‬
‫دهنده و حرکت مایع الکتروليت به سمت یکی از الکترودها‪ ،‬مقاومت تغيير کرده و از طریق پل وتسون قرائیت انجیاا‬
‫می شود‪ .‬در استفاده از انتقال دهنده هاي الکتروليتی می بایست از جریان ‪ AC‬استفاده نمود‪ ،‬زیرا جریان ‪ DC‬موجب‬
‫تجزیه الکتروليت می شود‪ .‬از جمله مزایاي این توع انتقال دهنده ها ارزان بودن و عیدا حساسیيت بیه لیرزش هیاي‬
‫خفيف است‪.‬‬

‫شکل ‪ -7‬طرح شماتيك انتقال دهنده الکتروليتی [‪]3‬‬

‫صن‬
‫دانش گاه عتی شارهود‬
‫رفتارنگاری و اندازه گیری برجا‬ ‫دانشکده مهندسی معدن‪ ،‬نفت و ژئوتکنیک‬

‫صفحه ‪ 5‬از ‪22‬‬

 ‫سن‬
‫انحراف ج اه‬

‫‪ -1-4‬کاربرد کجی سنج در تونل‬

‫از کجی سنج ها در فضاهاي زیرزمينی نيز مشابه کارهاي روباز براي کنترل و ایمنی استفاده میی شیود‪ .‬از کجیی‬
‫سنج در موادي مانند سامانه اندازه گيري تغيير شکل دیواره تونل ها استفاده می کند‪ .‬این سامانه عموماا بیراي انیدازه‬
‫گيري هاي بلند مدت تغيير شکل دیواره تونل هاي ساخته شده و یا تونل هاي که عمليات عمرانی خاصی در نزدیکی‬
‫آنها اجرا می شود استفاده می شود‪ .‬این سامانه از مجموعه اي از کجی سنج ها که قابليت اندازه گيیري کیج شیدگی‬
‫هایی در حد یك ثانيه را دارند تشکيل شده است‪ .‬این ابزار از دو سري بازوي کوتاه و بلند تشکيل شده که به کمیك‬
‫اهرا هایی به هم متصل می شوند و مجموعه آنها نيز به دیوار مورد نظر ثابت می شود‪.‬‬

‫شکل ‪ -8‬استفاده از مجموعه کجی سنج ها براي اندازه گيري تغيير شکل مقطع عرضی تونل [‪]2‬‬

‫‪ -5‬دفلکتومتر‬
‫دفلکتومتر را می توان جزو آن دسته از ابزارهاي درون گمانه اي دانست که براي اندازه گيري تغيير شکل عمود بر‬
‫راستاي چال مورد استفاده قرار می گيرند‪ .‬بيشترین حوزه کاربرد این ابزار در چال هاي افقی براي اندازه گيري تغيير‬
‫در انحراف (انواع یك قسمتی ) و یا آزیموت و انحراف (انواع دو قسمتی) می باشد‪ .‬این ابزار در عمل کاربرد گسیترده‬
‫اي پيدا نکرده است‪.‬‬

‫شکل ‪ -9‬شمایی از دفلکتومتر چند تایی [‪]2‬‬

‫این ابزار را می توان همانند انحراف سنج براي انجاا تعمير یا کاليبر اسيون مجدد از چال خارج نمود‪ .‬برتري ایین‬
‫ابزار نسبت به انحراف سنج این است که محدودیتی از نظر انحراف و راستاي چال ندارد‪ ،‬زیر ا که انتقال دهنده هیاي‬
‫این ابزار بر اساس ثقل عمل نمی کنند‪ .‬یك نقص ایین ابیزار نسیبت بیه انحیراف سینج آنسیت کیه چیون داده هیاي‬

‫صن‬
‫دانش گاه عتی شارهود‬
‫رفتارنگاری و اندازه گیری برجا‬ ‫دانشکده مهندسی معدن‪ ،‬نفت و ژئوتکنیک‬

‫صفحه ‪ 6‬از ‪22‬‬

 ‫سن‬
‫انحراف ج اه‬

‫دفلکتومتر از محاسبه موقعيت یك بازو نسبت به بازوي دیگر ابزار تعيين شده و نه براساس ثقل‪ ،‬لذا سيستم‪ ،‬برآوردي‬
‫از پيچش مجموعه را در بر ندارد‪ .‬دومين‬
‫عيب دفلکتومتر این است که خطاها بطور نمائی جمع می شوند در حالی کیه در انحیراف سینج انباشیتگی خطیا‬
‫مطابق قواعد علم حساب است‪.‬‬

‫شکل ‪ -11‬مقایسه عملکرد انحراف سنج و دفلکتومتر چند تایی [‪]2‬‬

‫‪ -6‬پاندول‬

‫‪ -1-6‬پاندول مستقیم و معكوس‬

‫براي رفتارنگاري جابجایی نس بی در راستاي افق در سازه هایی مانند بدنه سد هاي بلند ‪ ،‬تکيه گاه هاي سد‪ ،‬چیاه‬
‫ها و ساختمان هاي بلند از ابزاردقيقِ پاندول مستقيم یا معکوس آویزان استفاده شود‪ .‬اساس کارِ این ابزار‪ ،‬بسيار ساده‬
‫و مانند اساس کارِ پاندول است که همواره سعی می کند در راستاي قایم یعنی راسیتاي نيیروي گیرانش زمیين قیرار‬
‫گيرد‪.‬‬
‫کاربرد پاندول معکوس شبيه پاندول مستقيم است و در محلی که امکیان دسترسیی بیه انتهیاي سيسیتم پانیدول‬
‫مستقيم مقدور نباشد از پاندول معکوس استفاده شده‪ .‬سيم کشيده پاندول هميشه بصورت قایم نگه داشته می شیود‪.‬‬
‫روشن است که هر دو سيستم‪ ،‬نيازمند یك مجراي ارتباطی قایم هستند که یا در مرحله اجراي سازه تعبيه می شیود‬
‫و یا پس از اتماا کارهاي اجرایی سازه در محل اوليه خود حفاري می شود‪.‬‬
‫مزیت سيستم پاندول مستقيم و معکوس سادگی و طومنی بودن عمر آنها است ‪ .‬مهمتیرین عيیب آنهیا مشیکالت‬
‫ایجاد یك مجراي ارتباطی یا گمانه دقيقا قایم و نصب لوله است که نيازمند حفاري پرهزینیه و ویی ه اي اسیت ‪ .‬میی‬
‫توان با بکار بردن برخی ابزار هاي خا مانند حسگر هاي نوري و الکتریکی قرائت را بطیور کنتیرل از راه دور انجیاا‬
‫داد‪.‬‬

‫صن‬
‫دانش گاه عتی شارهود‬
‫رفتارنگاری و اندازه گیری برجا‬ ‫دانشکده مهندسی معدن‪ ،‬نفت و ژئوتکنیک‬

‫صفحه ‪ 7‬از ‪22‬‬

 ‫سن‬
‫انحراف ج اه‬

‫شکل ‪ -11‬طرح شماتيك پاندول مستقيم (سمت چپ) و معکوس سمت راست [‪]3‬‬

‫‪ -7‬نکات کاربردی در انحراف سنج‬

‫‪ -1-7‬عوامل موثر در دقت داده های انحراف سنج‬

‫از جمله عوامل موثر در دقت داده هاي انحراف سنج ها می توان به دقت انتقال دهنده حساس به ثقل‪ ،‬طراحیی و‬
‫شرایط مونتاژ چرخ ها‪ ،‬راستاي چال‪ ،‬قطر لوله راهنما‪ ،‬شيوه پرکردن پشت لوله راهنما‪ ،‬ميیزان میارپيچی شیدن لولیه‬
‫راهنما‪ ،‬قابليت تکرار قرائت ها در یك مکان‪ ،‬فواصل بين موقعيتهاي قرائت در لوله راهنما‪ ،‬تاثير دمیا و حمیل و نقیل‬
‫کاوه اشاره کرد‪.‬‬

‫‪ -2-7‬کیسینگ و کوپلینگ استاندارد‬

‫کيسينگ انحراف سنج شامل لوله هاي ‪ ABS‬به طول ‪ 1/5-3‬متر بوده و ‪ 4‬شيار داخلی در لوله ها تعبيه شیده‬
‫که با زاویه ‪ 91‬درجه نسبت به یکدیگر قرار گرفته اند‪ .‬این شيارها در امتیداد طیول کيسیينگ ادامیه یافتیه انید‪ .‬در‬
‫طرفين هر کيسينگ یك فرورفتگی وجود دارد که به نصب کيسينگ ها به یکدیگر کمك می نماید‪ .‬اتصال کيسينگ‬
‫ها به یکدیگر توسط چسب حالل ‪ ،‬ميخ پرچ و کوپلينگ سوراخدار صورت می گيرد‪ .‬برجستگی واقع در کوپلينگ در‬
‫نصب کيسينگ هاي متوالی به همدیگر کمك می نماید‪ .‬در کوپلينگ هاي استاندارد ‪ 4‬سوراخ که با مته حفاري شده‬

‫صن‬
‫دانش گاه عتی شارهود‬
‫رفتارنگاری و اندازه گیری برجا‬ ‫دانشکده مهندسی معدن‪ ،‬نفت و ژئوتکنیک‬

‫صفحه ‪ 8‬از ‪22‬‬

 ‫سن‬
‫انحراف ج اه‬

‫‪ ،‬وجود دارد (براي محکم کردن موقعيت اوليه )‪ ،‬که در یك امتداد وبا چسب یخشهاي استاندارد را به یکدیگر محکم‬
‫می کند‪.‬‬

‫شکل ‪ -12‬شمایی از کيسينگ و کوپلينگ استاندارد [‪]4‬‬

‫کوپلينگ وکيسينگ استاندارد قابليت تراکم محوري ‪ %1‬در کل طول را خواهد داشت‪.‬‬

‫‪ -1-2-7‬نصب کوپلینگ استاندارد‬

‫کوپلينگ روي قطعه کيسينگ در امتداد زبانه کوپلينگ با سوراخ درکوپلينگ ایجاد می شود‪ .‬سوراخ هاي حفیاري‬
‫شده در کيسينگ با موقعيت دو سوراخ ایجاد شده در کوپلينگ تطیابق دارد‪ .‬کيسیينگ وکوپلينیگ را بیا اسیتفاده از‬
‫چسب سيمان ‪ ABS‬وپرچ کردن بهم بچسبانيد‪.‬‬

‫شکل ‪ -13‬نحوه نصی کوپلينگ استاندارد [‪]4‬‬

‫به طور معمول براي هر درزه ‪ 8‬پرچ استفاده می شود ( به وی ه براي نصب در گمانه هاي عميیق ییا گمانیه هیاي‬
‫خالی)‪.‬‬

‫صن‬
‫دانش گاه عتی شارهود‬
‫رفتارنگاری و اندازه گیری برجا‬ ‫دانشکده مهندسی معدن‪ ،‬نفت و ژئوتکنیک‬

‫صفحه ‪ 9‬از ‪22‬‬

 ‫سن‬
‫انحراف ج اه‬

‫بعد از اتصال کوپلينگ ها توصيه می شود که توسط نوار تمامی درزه ها پيچانده شوند ( نوار ‪ ،Duct‬نوار ‪ Denso‬یا‬
‫معادل آن )‪ .‬این عمل از ورود دوغاب به درون کيسينگ در طی مراحل بعدي جلوگيري می نماید‪.‬‬

‫‪ -3-7‬مقاطع تلسكوپی‬
‫اگر نشست یا تراکمی پيش بينی شده باشد ‪ ،‬مقاطع تلسکوپی به کيسينگ ها متصل شده و پرچ میی شیوند‪ .‬هیر‬
‫قطعه کوپلينگ تلسکوپی ‪ 15/2‬سانتيمتر تغييرات طول محور را ممکن می سازد‪.‬‬

‫شکل ‪ -14‬مقطع تلسکوپی [‪]4‬‬

‫‪ -1-3-7‬نصب مقاطع استاندارد‬

‫مقاطع تلسکوپی دقيقا مشابه کيسينگ استاندارد به کيسينگ ها متصل شده و پرچ می شوند‪ .‬مقاطع تلسکوپی با‬
‫توجه به مقدار جابجایی پيش بينی شده به صورت کامل یا بخشی باز می شوند‪ .‬براي مثال هنگامی که نشسیت زییاد‬
‫است مقاطع تلسکوپی باید بصورت کامال باز نصب شوند‪ .‬مقاطع را با استفاده از پيچ هیاي آلین نیایلونی در موقعيیت‬
‫مناسب نگه داشته می شوند‪.‬‬

‫شکل ‪ -15‬نحوه نصب مقاطع تلسکوپی [‪]4‬‬

‫‪ -4-7‬کوپلینگ تلسكوپی‬
‫هر قطعه کوپلينگ تلسکوپی ‪ 15‬سانتيمتر تغييرات طول محور را ممکن می سازد‪.‬‬

‫صن‬
‫دانش گاه عتی شارهود‬
‫رفتارنگاری و اندازه گیری برجا‬ ‫دانشکده مهندسی معدن‪ ،‬نفت و ژئوتکنیک‬

‫صفحه ‪ 11‬از ‪22‬‬

 ‫سن‬
‫انحراف ج اه‬

‫شکل ‪ -16‬کوپلينگ تلسکوپی [‪]4‬‬

‫مقاطع کيسينگ تلسکوپی ‪ 8‬سوراخ که با مته ایجاد شده‪ ،‬دارند که براي تعيين موقعيت دهانه پيج اسیتفاده میی‬
‫شوند‪.‬‬

‫‪ -1-4-7‬نصب کوپلینگ تلسكوپی‬

‫پيچ هاي کله اي کوپلينگ را به کيسينگ متصل می نماید‪ .‬قرارگيري پيچ ها در سوراخ هاي از پيش تعبيه شیده‬
‫در مسير قرار گرفتن آنها را مطمئن می سازد‪ .‬درزه با دقت با نوار پيچانده می شود تا از ورود تزریق جلوگيري شود‪.‬‬

‫شکل ‪ -17‬نصب کوپلينگ تلسکوپی‬

‫‪ -5-7‬کالهك تحتانی‬
‫کالهك براي جلوگيري از ورود مواد به داخل کيسينگ‪ ،‬به طوریکه مقطع انتهایی کيسينگ با چسب وپرچ محکم‬
‫شود‪ ،‬استفاده می شود‪.‬‬

‫صن‬
‫دانش گاه عتی شارهود‬
‫رفتارنگاری و اندازه گیری برجا‬ ‫دانشکده مهندسی معدن‪ ،‬نفت و ژئوتکنیک‬

‫صفحه ‪ 11‬از ‪22‬‬

 ‫سن‬
‫انحراف ج اه‬

‫اگر کالهك تحتانی به درستی محکم نشده باشد‪ ،‬این ریسك وجود دارد که به طورناگهانی پروب به سنگ برخورد‬
‫کند‪ ،‬که موجب خواهد شد مجموعه چرخ تحتانی پروب در مسيربه سمت انتهاي کيسينگ گير کند‪.‬‬

‫کالهك تحتانی‬

‫شکل ‪ -18‬کالهك تحتانی‬

‫‪ -6-7‬انتخاب قطر مناسب کیسینگ‬

‫قطر کيسينگ تاثيري بر دقت کل سيستم ندارد‪ .‬اما باید دقت نمود که با نوع تغييیر شیکل میورد انتظیار تطیابق‬
‫داشته باشد‪ .‬به دليل اینکه هرقدر قطرکيسينگ افزایش یابد‪ ،‬پروب از درون شعاع انحناء کوچکتري عبور میی نمایید‪.‬‬
‫بدون این که در کيسينگ به حالت گوه درآید‪.‬‬

‫شکل ‪ -19‬تأثير قطر کيسينگ در عبور کاوه از درون آن [‪]4‬‬

‫‪ -7-7‬انتخاب بین کوپلینگ ها و مقاطع‬

‫براي انتخاب مناسب بين انواع کيسينگ ها و کوپلينگ ها جهت سفارش خرید‪ ،‬موارد زیر می بایست مدنظر باشد‪:‬‬

‫صن‬
‫دانش گاه عتی شارهود‬
‫رفتارنگاری و اندازه گیری برجا‬ ‫دانشکده مهندسی معدن‪ ،‬نفت و ژئوتکنیک‬

‫صفحه ‪ 12‬از ‪22‬‬

 ‫سن‬
‫انحراف ج اه‬

‫اگر نشست قابل توجهی مورد انتظار نباشد انتهاي کيسينگ در کوپلينگ باید به همدیگر جفت شوند‪.‬‬ ‫‪-1‬‬
‫اگر نشست قابل توجه باشد باید از کوپلينگ تلسیکوپی ییا مقیاطع کيسیينگ تلسیکوپی اسیتفاده شیود‪.‬‬ ‫‪-2‬‬
‫مجموعه کوپلينگ و کيسينگ استاندارد تا ‪ %1‬تراکم محوري در کل را تحمل می نماید‪.‬‬
‫در جایی که تراکم محوري قابل انتظار درحدود ‪ 1‬درصد باشید‪ ،‬همیاهنگی بیين مصیالح و کيسیينگ بیا‬ ‫‪-3‬‬
‫انتخاب نوع‪ ،‬تعداد و محل درزه هاي تلسکوپی صورت می گيرد‪.‬‬
‫توجه داشته باشيد که نشست متناسب با طول گمانه می باشد‪.‬در این حالیت مقیاطع تلسیکوپی بایید در‬ ‫‪-4‬‬
‫محدوده هایی که نشست پيش بينی می شود‪ ،‬نصب شود‪.‬‬

‫‪ -8-7‬تعیین تعداد کوپلینگ ها و مقاطع‬

‫براي روشن شدن موضوع‪ ،‬حالتی را درنظر می گيریم که یك گمانه با طول ‪ 111‬متر و نشست پيش بينیی شیده‬
‫‪ %2‬در آن داریم‪ ،‬در این وضعيت مقادیر سفارش داده شده کيسينگ و کوپلينگ ها به قرار زیر است‪:‬‬

‫‪ -1-8-7‬در مقاطع تلسكوپی‬

‫تغييرات محوري مجاز هر مقطع تلسکوپی در حدود ‪ 15/2‬سانتيمتر می باشد‪.‬‬
‫‪( n = 200/15.2= 13.1‬تعداد مقطع تلسکوپی)‬
‫در نتيجه ‪ 14‬مقطع تلسکوپی نياز است‪.‬‬
‫طول امتداد هر مقطع در حدود ‪ 76/2‬سانتيمتر است‪ .‬پس طول کل ‪ 14‬مقطع برابر است با‪:‬‬
‫‪L= 76.2 x 14 = 1067 cm = 10.67 m‬‬
‫با احتساب مجموع طول مقاطع تلسکوپی‪ ،‬باقيمانده طول گمانه تا ‪ 111‬متر می بایست با کيسينگ تکميل گردد‪:‬‬
‫‪100 – 10.67 = 89.33 m‬‬
‫با توجه به اینکه کيسينگ ها در طول ‪ 3‬متري توليد می شوند‪ ،‬تعداد کيسينگ مورد نياز برابر است با‪:‬‬
‫‪89.33 / 3 = 29.8 => 30‬‬

‫‪ -2-8-7‬در کوپلینگ تلسكوپی‬

‫تغييرات محوري مجاز هر کوپلينگ تلسکوپی در حدود ‪ 15‬سانتيمتر می باشد‪.‬‬
‫‪( n = 200/15= 13.3‬تعداد کوپلينگ تلسکوپی)‬
‫در نتيجه ‪ 14‬کوپلينگ تلسکوپی نياز است‪.‬‬
‫طول موثر کوپلينگ در حدود ‪ 15‬سانتيمتر است (در حالت بسته)‪ ،‬در نتيجه مجموع طول کل ‪ 14‬کوپلينگ برابر‬
‫است با‪:‬‬
‫‪L= 15 x 14 = 210 cm = 2.1 m‬‬
‫با احتساب مجموع طول کوپلينگ هاي تلسکوپی‪ ،‬باقيمانده طول گمانه تیا ‪ 111‬متیر میی بایسیت بیا کيسیينگ‬
‫تکميل گردد‪:‬‬
‫‪100 – 2.1 = 97.9 m‬‬
‫با توجه به اینکه کيسينگ ها در طول ‪ 3‬متري توليد می شوند‪ ،‬تعداد کيسينگ مورد نياز برابر است با‪:‬‬
‫‪97.9 / 3 = 32.6 => 33‬‬

‫صن‬
‫دانش گاه عتی شارهود‬
‫رفتارنگاری و اندازه گیری برجا‬ ‫دانشکده مهندسی معدن‪ ،‬نفت و ژئوتکنیک‬

‫صفحه ‪ 13‬از ‪22‬‬

 ‫سن‬
‫انحراف ج اه‬

‫‪ -1-7‬انتخاب قطر گمانه‬

‫در مصالح ماسه اي یا نرا در هنگاا نصب کيسينگ ‪ ،‬باید گمانه باز باشد‪ .‬قطر گمانه باید طیوري باشید کیه فضیا‬
‫جهت عبور طناب‪ ،‬پرچ و لوله تزریق نيز وجود داشته باشد‪.‬‬
‫اندازه گمانه مطابق با اندازه کيسينگ‪ /‬کوپلينگ و دیگر شرایط است‪ .‬حداقل فضاي اطیراف کيسیينگ در اطیراف‬
‫یك گمانه بدون کيسينگ باید حداقل ‪ 5‬ميلی متر باشد ‪ .‬در گمانه هاي کيسينگ گیذاري شیده قطیر خیارجی بایید‬
‫حداقل ‪ 1/25‬ميلی متر باشد‪ .‬این فضا جهت عبور لوله تزریق باید افزایش یابد‪.‬‬

‫‪ -11-7‬مالحظات نصب و تزریق کیسینگ‬

‫توخالی و سبك بودن کيسينگ سبب می گردد که کيسينگ در یك گمانه آبدار شناور شود‪ .‬بنابراین بایید بیا آب‬
‫پرشود تا پایين رود ونصب شود‪.‬‬
‫در طول عمليات تزریق‪ ،‬کيسينگ مجدد شناور می شود‪ ،‬زیرا چگالی دوغاب از آب بيشتر است‪.‬‬
‫زمانيکه از مقاطع تلسکوپی یا کوپلينگی استفاده می کنيد‪ ،‬کيسنگ را با قدرت در داخل گمانیه پیایين نبریید ییا‬
‫اینکه اجازه بدهيد روي انتهاي گمانه قرار گيرد‪ .‬نيرو یا وزن در کيسينگ می تواند موجیب رمیبش طیولی شیود و از‬
‫انبساط اضافی یا انقباض درکيسينگ توسط نيروي پيچشی‪ ،‬جلوگيري کند‪.‬‬
‫هنگاا نصب کيسينگ با طول بيشتر از ‪ 31‬متر در چالهاي خشك ‪ ،‬باید با ییك رشیته سیيم کالهیك تحتیانی را‬
‫ببندیم‪ .‬کابل وزن کيسينگ را نگاه می دارد‪.‬‬
‫مقاطع کيسينگ دربسته هایی به صورت افقی که در یك امتداد هستند ‪ ،‬قرار می گيرند‪.‬باید مراقبت ویی ه انجیاا‬
‫شود تا خمش پيدا نکند‪.‬کيسينگ ها باید به صورت افقی باشند تازمانی که در کارگاه نصب شیوند‪ .‬در معیرض تیابش‬
‫مستقيم نور قرارنگيرند زیرا گرما موجب تغييرات کششی در کيسينگ می شود‪.‬‬

‫شکل ‪ -21‬نصب لوله تزریق در کنار کيسينگ‬

‫صن‬
‫دانش گاه عتی شارهود‬
‫رفتارنگاری و اندازه گیری برجا‬ ‫دانشکده مهندسی معدن‪ ،‬نفت و ژئوتکنیک‬

‫صفحه ‪ 14‬از ‪22‬‬

 ‫سن‬
‫انحراف ج اه‬

‫شکل ‪ -21‬نمونه اي از مراحل نصب کيسينگ در خاکریز‬

‫‪ -11-7‬کاوه (‪)Probe‬‬
‫براي اندازه گيري تغيير شکلهاي افقیی در ییك و ییا دو جهیت (صیفحه قیائم) بیه ترتيیب از کیاوه ییا پیروب بیا‬
‫ترانسدیوسرهاي یك و یا دو محوره استفاده می شود‪.‬‬
‫بدنه پروب به صورت آب بند و از جنس فومد ضد زنگ ساخته شده و مقاوا در برابر ضربه می باشد‪ .‬پروب انحراف‬
‫سنج داراي دو جفت چرخ فنري می باشد که به آن این امکان را می دهد که در درون شيارهاي لوله چفیت شیده و‬
‫بدون لغزش در طول کيسينگ حرکت کند‪.‬‬
‫براي کار‪ ،‬پروب را در داخل شيارهاي لوله انحراف سنج قیرار داده و همزمیان بیا پیایين فرسیتادن آن‪ ،‬داده هیاي‬
‫الکتریکی توسط کابل اتصال از پروب به مگر انحراف سنج منتقل شده و این دستگاه ميزان تغيير شیکلهاي افقیی در‬
‫فواصل مشخص را اندازه گيري کرده و به صورت دیجيتال نشان داده و ثبت می کند‪.‬‬

‫شکل ‪ -22‬نمایی از یك پروب [‪]4‬‬

‫قطبيت پروب توسط چرخهاي بامیی در هر نصب مطابق شکل می باشد‪ .‬پروب دو محیوره در دو جهیت عمیودي‬
‫نوسان را اندازه گيري می کند‪ A+/ A :‬و‪B+/ B‬‬

‫صن‬
‫دانش گاه عتی شارهود‬
‫رفتارنگاری و اندازه گیری برجا‬ ‫دانشکده مهندسی معدن‪ ،‬نفت و ژئوتکنیک‬

‫صفحه ‪ 15‬از ‪22‬‬

 ‫سن‬
‫انحراف ج اه‬

‫شکل ‪ -23‬پالن پروب دو محوره [‪]4‬‬

‫‪ -1-11-7‬کنترل پروب قبل از قرائت‬

‫قبل از آغاز قرائت مزا است از صحت عمل کاوه اطمينان حاصل گردد‪ .‬براي اینکار مراحل زیر انجاا می شود‪:‬‬
‫‪ -1‬دو شاغول عمودي به اتصامت چرخ متصل کنيد‪.‬فاصله بين ابتدا وانتهاي مسير حرکت بسته به نوع پروب‬
‫‪ 51‬سانتيمتر یا ‪ 2‬فوت می باشد‪.‬‬
‫‪ -2‬دستگاه قرائت را روشن کنيد‪.‬‬
‫‪ -3‬پروب را عمودي گذاشته و آن را به آرامی در جهت نصب چرخ ببندید‪.‬‬
‫‪ -4‬مقدار روي دستگاه نمایشگر را بخوانيد‪.‬‬
‫‪ -5‬جابجایی نشان داده شده با فاصله افقی بين دوشاغول عمودي را با هم مقایسه کنيد‪ (.‬براي نمونه از ییك‬
‫نوار اندازه گيري استفاده کنيد‪.).‬آنها باید نزدیك به هم باشند‪.‬‬
‫‪ -6‬اگر از پروب دومحوره استفاده می کنيد‪ ،‬این تست را براي جهت عمودي نيز تکرار کنيد‪.‬‬
‫این مرحله اجازه بررسی قطبيت پروب بعالوه جستجوي عالمت قرائتها را می دهد‪ .‬براي نمونه‪ ،‬اگر پروب درجهت‬
‫‪ A+‬ميزان شود شيب به سمت جهت مثبت قرائت ‪ A‬هدایت می شود‪ .‬واگر شيب به سمت ‪ A-‬هدایت شیود قرائیت‬
‫منفی می شود‪.‬‬

‫شکل ‪ -24‬آزمایش صحت کارکرد پروب‬

‫‪ -12-7‬اندازه گیری‬
‫براي انجاا یك اندازه گيري صحيح مراحل زیر انجاا می شود‪:‬‬

‫صن‬
‫دانش گاه عتی شارهود‬
‫رفتارنگاری و اندازه گیری برجا‬ ‫دانشکده مهندسی معدن‪ ،‬نفت و ژئوتکنیک‬

‫صفحه ‪ 16‬از ‪22‬‬

 ‫سن‬
‫انحراف ج اه‬

‫ابتدا بررسی کنيد که جهت پروب در جهت ‪ +A‬باشد و پروب در داخل کيسينگ باشد‪( .‬چرخهاي بیامیی‬ ‫‪-1‬‬
‫در شيار ‪ +A‬باشد‪).‬‬
‫به چرخهاي نصب شده براي عبور آراا از حلقه کيسينگ با واردکردن فشار به بدنه پروب کمك کنيد‪.‬‬ ‫‪-2‬‬
‫پروب را تا انتهاي گمانه پایين برده‪ .‬از سقوط پروب جلوگيري کنيد چون مبدل آسيب می بيند‪ .‬پيشنهاد‬ ‫‪-3‬‬
‫شده است که در طول مدت این عمليات‪ ،‬دستگاه قرائت روشن باشد‪ .‬این کار باعث می شود شتاب نگارها‬
‫درون پروب تقویت شده و حساسيت آنها را نسبت به ضربه کمتر می کند [‪.]4‬‬
‫‪51‬دقيقه به پروب زمان دهيد تا این که با دماي داخل کيسينگ به تعادل برسد‪.‬‬ ‫‪-4‬‬
‫کابل را از عميق ترین نقطه براي اندازه گيري بام بکشيد‪.‬چندین بار قرائت کنيید تیا قرائیت پاییدار شیود‬ ‫‪-5‬‬
‫وسپس آن را ثبت کنيد‪.‬‬
‫پروب را با یك مرحله بام بکشيد ( ‪ 1/5‬متر یا ‪ 2‬فوت‪ ،‬بسته به مدل پروب )‪ ،‬کابل راگيره بزنيید وقرائیت‬ ‫‪-6‬‬
‫دوا را بگيرید‪ .‬این مراحل راتکرار کنيد تا به راس کيسينگ برسيد‪.‬‬
‫این کار را یکبار دیگر از اول انجاا دهيد فقط قبل از آن پیروب را ‪ 181‬درجیه بچرخانيید و آن را داخیل‬ ‫‪-7‬‬
‫گمانه پایين ببرید ( این بار چرخهاي بامیی در شيار ‪ -A‬باشد)‬
‫مراحل اندازه گيري را براي ثبت دوباره عبور پروب در جهت ‪ -A‬تکرار کنيد‪.‬‬ ‫‪-8‬‬
‫اگر از پروب دو محوره استفاده می کنيد‪ ،‬قرائت هاي گرفته شیده در جهیت ‪ +B‬و ‪ B-‬از روش توضیيح‬ ‫‪-9‬‬
‫داده شده در قبل بدست می آید‪.‬‬
‫محاسبه ميانگين قرائتها‪.‬‬ ‫‪-11‬‬
‫محاسبه جابجایی و رسم جابجایی تراکمی‬ ‫‪-11‬‬

‫شکل ‪ -25‬قرائت جابجایی ها و رسم منحنی انحراف‬

‫صن‬
‫دانش گاه عتی شارهود‬
‫رفتارنگاری و اندازه گیری برجا‬ ‫دانشکده مهندسی معدن‪ ،‬نفت و ژئوتکنیک‬

‫صفحه ‪ 17‬از ‪22‬‬

 ‫سن‬
‫انحراف ج اه‬

‫شکل ‪ -26‬تجهيزات قرائت و گيره کابل نصب شده در سر کيسينگ‬

‫‪ -13-7‬عوامل موثر بر کیفیت داده ها‬

‫‪ -14-7‬عوامل موثر بر کیفیت داده ها‬

‫کيفيت داده به هر یك از دمئل زیر می تواند آسيب ببيند‪:‬‬
‫‪ -1‬اختالمت کيسينگ ازقبيل ‪ :‬غير مدور بودن کيسينگ ‪ ،‬اختالف در عمق شيار هاي کيسينگ ‪ ،‬پاکيزگی‬
‫شيارها‪.‬‬
‫‪ -2‬دقت در ثبت عمق پروب‬
‫‪ -3‬موقعيت چرخ هاي پروب در اتصال کوپلينگ کيسينگ‪.‬‬
‫‪ -4‬زمان کافی ندادن به پروب براي متعادل شدن با دماي داخل کيسينگ‪.‬‬
‫‪ -5‬زمان کافی ندادن به قرائتها براي رسيدن به حالت پایدار‪.‬‬
‫‪ -6‬نقص پروب‪ ،‬کابل یا دستگاه قرائتگر‬
‫‪ -7‬خطاي نقطه صفر‬

‫‪ -1-14-7‬خطای نقطه صفر‬

‫این خطا ناشی از تغييرات کم در جاجایی نقطه صفر پروب است‪ .‬از قبل مشاهده کردید‪ ،‬که نقطیه صیفرمعموم از‬
‫حذف زمان عمل قرائت توسط دو دسته قرائت مختلف بدست می آید‪ .‬اما اگر تغييرات نقطه صفر بين دو قرائت بيشتر‬
‫از حد باشد‪ ،‬موجب اضافه شدن خطاي سيستماتيك به هر قرائت می شود‪.‬‬
‫دوعامل باعث تغييرات نقطه صفر می شود‪:‬‬
‫‪ -1‬اگرزمان کافی به پروب براي رسيدن به یك دماي پایدار در انتهاي کيسينگ داده نشود‪.‬‬
‫‪ -2‬در حالتی که به پروب ضربه وارد شود‪.‬‬
‫براي تصحيح قرائت نقطه صفر تماا قرائتها یا ( بخشی از آنها ) انتقال داده می شود و نمیودار جابجیایی تراکمیی‬
‫یك ترکيب خطی واضح رانشان می دهد‪.‬‬

‫صن‬
‫دانش گاه عتی شارهود‬
‫رفتارنگاری و اندازه گیری برجا‬ ‫دانشکده مهندسی معدن‪ ،‬نفت و ژئوتکنیک‬

‫صفحه ‪ 18‬از ‪22‬‬

 ‫سن‬
‫انحراف ج اه‬

‫تصيحات مبنی براین است که یك قسمت از کيسينگ (بخش مدفون و مهار شده در سینگ بسیتر) نباییدحرکت‬
‫کند‪ .‬این تصحيح فقط یکبار اعمال می شود‪ ،‬خطوط شيبدار روي زون پایدار باید به صورت قائم باشد [‪.]4‬‬

‫شکل ‪ -27‬نمودار جابجایی هاي ثبت شده پس از تصحيح قرائت صفر [‪]4‬‬

‫‪ -8‬اندازه گیری نشست‬

‫با تجهيز کيسينگ هاي نصب شده به حلقه هاي مغناطيسی می توان ميیزان نشسیت را نيیز انیدازه گرفیت‪ .‬ایین‬
‫صفحات از جنس آلومنيوا با پوشش اپوکسی می باشد که در قسمت داخلی آن آهنربا کار گذاشته شیده اسیت‪ .‬ایین‬
‫صفحات در فواصل مشخص نصب ميشوند که معموما به ازاي هر لوله دسترسی یك صفحه مغناطيسیی کیار گذاشیته‬
‫می شود‪ .‬حلقه مغناطيسی مبنا در فاصله ‪ 1‬متري در انتهاي پایينی اولين لوله دسترسیی قیرار ميگيیرد و بیه عنیوان‬
‫مبنایی جهت تعيين نشست سایر صفحات مغناطيسی قرار می گيرد‪.‬‬

‫شکل ‪ -28‬صفحات مغناطيسی جهت نصب در امتداد کيسينگ‬

‫صن‬
‫دانش گاه عتی شارهود‬
‫رفتارنگاری و اندازه گیری برجا‬ ‫دانشکده مهندسی معدن‪ ،‬نفت و ژئوتکنیک‬

‫صفحه ‪ 19‬از ‪22‬‬

 ‫سن‬
‫انحراف ج اه‬

‫صفحه هاي مغناطيسی در دو شکل موجود است‪ :‬فنري ( اسپایدر ) مغناطيسی براي نصب در گمانه و صیفحه اي‬
‫براي نصب در خاکریز‪ .‬مغناطيس هاي اسپایدر با فشار درجاي خود قرار داده می شوند ییا در لولیه دسترسیی پیایين‬
‫برده می شوند فنرهاي اسپایدر که روي لوله دسترسی نصب شده اند با یك ابزار بیرش کیه در درون لولیه دسترسیی‬
‫پایين برده می شوند یا با یك سيم خارجی آزاد می شوند‪.‬‬
‫صفحه مغناطيسی براي نصب در خاکریز شامل یك صفحه مستطيلی یا دایره اي بیا ییك سیوراخ مرکیزي اسیت‪.‬‬
‫مغناطيس ها در درون صفحه واقع شده اند‪ .‬صفحه که به لوله دسترسی نصب شده اند با پيشرفت خاکریز ادامیه میی‬
‫یابند‬

‫شکل ‪ -29‬به ترتيب از راست‪ :‬مغناطيس فنري (اسپایدر)‪ ،‬صفحه مغناطيسی و تجهيزات اندازه گيري و قرائت‬

‫‪ -1-8‬اجزای سیستم‬

‫‪ -1-1-8‬لوله دسترسی‬
‫لوله هاي دسترسی همان کيسينگ هاي انحراف سنج هستند‬

‫‪ -2-1-8‬هدف حلقوی مغناطیسی مبناء‬

‫یك یا ‪ 2‬عدد از این هدف هاي حلقوي در یك میه پایدار در زیر خاکریز نصب می شود تیا مبنیاي انیدازه گيیري‬
‫نشست براي دیگر هدف ها در خاکریز باشد‪.‬‬

‫‪ -3-1-8‬هدف های صفحه ای‬

‫هدف هاي صفحه اي داراي صفحاتی ‪ 12 x12‬اینچ هستند که با یك سوراخ مرکزي و محفظیه اسیتوانه اي دربیر‬
‫گيرنده مغناطيس تکميل می شود‪ .‬صفحه طوري طراحی شده است که در اطراف لوله دسترسی قرار گرفتیه و دفین‬
‫می شود‪.‬‬
‫سوراخ مرکزي و قطر محفظه مغناطيس متغير است تا براي قطر خارجی لوله دسترسی مناسب باشد‪ .‬صیفحه هیا‬
‫داراي ‪ 2‬یا ‪ 3‬بند ميدان مغناطيسی هستند‪.‬‬

‫صن‬
‫دانش گاه عتی شارهود‬
‫رفتارنگاری و اندازه گیری برجا‬ ‫دانشکده مهندسی معدن‪ ،‬نفت و ژئوتکنیک‬

‫صفحه ‪ 21‬از ‪22‬‬

 ‫سن‬
‫انحراف ج اه‬

‫‪ -4-1-8‬هدف های فنری (اسپایدر)‬

‫این هدف ها قبل از وارد نمودن در گمانه به لوله دسترسی نصب می شوند و هنگامی که در جاي خود قرار گرفت‬
‫فنرها آزاد می شوند‪.‬‬

‫‪ -5-1-8‬دستگاه قرائت‬
‫قرائت ها ازانتهاي کيسينگ به سمت بام انجاا می شود‪ .‬یك سيگنال صوتی محل هرهدف مغناطيسیی را تعيیين‬
‫می نماید‪.‬‬
‫عمق از روي متر قابل قرائت است‪ .‬حرکات مطلق نسبت به یك یا ‪2‬هدف مبنا که در میه پایدار نصب شده تعيين‬
‫می شود یا تراز راس لوله دسترسی نقشه برداري می شود‪ .‬یك نگهدارنده لوله اي مستقيما روي لوله هاي دسترسیی‬
‫بزرگ یا یك نگهدارنده بصورت لوله قائم فومدي قرقره را طی قرائت نگه می دارد‪.‬‬

‫شکل ‪ -31‬انواع مغناطيس ها و موقعيت قرارگيري آنها [‪]4‬‬

‫صن‬
‫دانش گاه عتی شارهود‬
‫رفتارنگاری و اندازه گیری برجا‬ ‫دانشکده مهندسی معدن‪ ،‬نفت و ژئوتکنیک‬

‫صفحه ‪ 21‬از ‪22‬‬

 ‫سن‬
‫انحراف ج اه‬

‫‪ -9‬مراجع‬
‫[‪ ]1‬احمدي‪ ،‬مرتضی (‪ ،)1388‬ابزار دقيق و رفتارنگاري در مهندسی سنگ‪ ،‬انتشارات جهاد دانشگاهی‪ ،‬صفحه ‪-97‬‬
‫‪.87‬‬
‫[‪ ]2‬شاهوردیلو‪ ،‬محمدرضا (‪ ،)1382‬ابزارهاي دقيق و رفتارنگاري در مهندسیی معیدن‪ ،‬شیرکت سیهامی خیدمات‬
‫مهندسی برق (مشانير)‪ ،‬صفحه ‪.79 -91‬‬
‫[‪ ]3‬موسوي‪ ،‬مهدي‪ ،‬جزوه درس ابزاربندي و تست هاي صحرایی کارشناسیی ارشید‪ ،‬دانشیکده مهندسیی معیدن‪،‬‬
‫دانشگاه تهران‪.‬‬
‫‪[4] Instruction manual inclinometer, RocTest Co..‬‬
‫‪[5] Dunnicliff John (1993), Geotechnical Instrumentation for Monitoring Field Performance, John‬‬
‫‪Wiley& Sons, New York.‬‬
‫‪[6] www.slopeindicator.com‬‬
‫‪[7] www.geokon.com‬‬

‫صن‬
‫دانش گاه عتی شارهود‬
‫رفتارنگاری و اندازه گیری برجا‬ ‫دانشکده مهندسی معدن‪ ،‬نفت و ژئوتکنیک‬

‫صفحه ‪ 22‬از ‪22‬‬