‫شرکت مهندسی و ساخت برق و کنترل مپنا‬

‫(مکو)‬

‫عنوان گزارش‪:‬‬

‫بررسی تجهیزات آنالیز گاز محلول به منظور پایش آنالین روغن ترانسفورماتور و‬

‫بررسی روش طیف سنجی مادون قرمز نزدیک‬

‫توسط‪:‬‬

‫مرضیه بختیاری‬

‫واحد‪:‬‬

‫پایش وضعیت الکتریک‬

‫پاییز ‪9318‬‬
 ‫فهرست مطالب‬

‫صفحه‬ ‫عنوان‬

‫فهرست مطالب ‪ ................................................................................................................‬أ‬

‫فهرست جدولها ‪ .............................................................................................................‬د‬

‫فهرست شکلها‪ ...............................................................................................................‬ه‬

‫فصل ‪ -1‬مروری بر تجهیزات تجزیه و تحلیل گازهای محلول به منظور پایش آنالین روغن ترانسفورماتور ‪1‬‬

‫مقدمه ‪1 ..................................................................................................................‬‬

‫مشخصات مانیتورهای آنالین گاز در روغن ‪1 .......................................................................‬‬

‫طریقه نصب ‪1 ..............................................................................................................‬‬

‫مانیتورهای تشخیص عیب (مانیتورهای تک گازی) ‪2 ................................................................‬‬

‫مانیتورهای تشخیص و شناسایی عیب (چندگازی) ‪3 .................................................................‬‬

‫انواع روش اندازهگیری غلظت گاز ‪3 .....................................................................................‬‬

‫ورودی ها و خروجی های آنالوگ مانیتورهای ‪5 ............................................................... DGA‬‬

‫اسامی مانیتورهای گاز در روغن ‪5 ....................................................................................‬‬

‫‪ -1-1-3-1‬مانیتورهای شرکت ‪5 ....................................................................... Morgan Schaffer‬‬

‫‪ -2-1-3-1‬مانیتورهای شرکت ‪7 .............................................................................. LumaSense‬‬

‫‪ -3-1-3-1‬مانیتورهای شرکت ‪8 ......................................................................................... GE‬‬

‫‪ -4-1-3-1‬مانیتورهای شرکت ‪11 .................................................................................. Vaisala‬‬

‫‪ -5-1-3-1‬مانیتورهای شرکت ‪12 ..................................................................................... ABB‬‬

‫‪ -6-1-3-1‬مانیتورهای شرکت ‪12 ................................................................................ Qualitrol‬‬

‫‪ -7-1-3-1‬مانیتورهای شرکت ‪14 ..................................................................................... MTE‬‬

‫‪ -8-1-3-1‬مانیتورهای شرکت ‪16 .............................................................................. SIEMENS‬‬

‫‪ -9-1-3-1‬مانیتورهای شرکت ‪17 ............................................................................... CAMLIN‬‬

‫فصل ‪ -2‬معرفی دستگاه ‪19 ................................................................. HYDROCAL 1005‬‬

‫معرفی ‪19 ...............................................................................................................‬‬

‫طریقه نصب ‪22 .........................................................................................................‬‬

‫روش اندازه گیری ‪21 ..................................................................................................‬‬

‫اندازه گیری مقادیر گازهای مونوکسید کربن‪ ،‬اتیلن و استیلن ‪21 ..................................................‬‬

‫اندازه گیری غلظت گاز هیدروژن‪21 ....................................................................................‬‬

‫اندازه گیری رطوبت ‪21 ...................................................................................................‬‬

‫روش استخراج گاز ‪21 .................................................................................................‬‬

‫مزایای دستگاه‪22 ..................................................................................................... :‬‬

‫پایش وضعیت ترانسفورماتور‪23 ..................................................................................... :‬‬

‫منوی دستگاه ‪23 ......................................................................................................‬‬

‫منوی اصلی دستگاه ‪23 ...................................................................................................‬‬

‫منو کاربر‪24 ............................................................................................................... :‬‬

‫منو گاز محلول در روغن‪24 ............................................................................................. :‬‬

‫منوی ترانسفورماتور‪24 .................................................................................................. :‬‬

‫منوی خارجی‪24 ......................................................................................................... :‬‬

‫منوی هشدار‪24 ...........................................................................................................:‬‬

‫منوی پیکربندی‪25 ...................................................................................................... :‬‬

‫فصل ‪ -3‬روش اندازه گیری مادون قرمز نزدیک ‪29 .................................................................‬‬

‫معرفی روش طیف سنجی مادون قرمز نزدیک ‪29 .................................................................‬‬

‫انواع حرکت مولکولی ‪32 ..............................................................................................‬‬

‫انواع ارتعاشات مولکولی ‪32 ...........................................................................................‬‬

‫فرآیند جذب ‪31 ........................................................................................................‬‬

‫تعیین گروه عاملی ‪32 .................................................................................................‬‬

‫دسته بندی طیف سنجی مادون قرمز ‪35 ...........................................................................‬‬

‫اجزای دستگاه طیف سنج‪37 ........................................................................................... :‬‬

‫‪ -1-1-6-3‬منابع ‪37 .............................................................................................................‬‬

‫ج‬ ‫فهرست مطالب‬

‫‪ -2-1-6-3‬آشکارساز ‪37 ........................................................................................................‬‬

‫‪ -3-1-6-3‬انتخابگر طول موج ‪38 .............................................................................................‬‬

‫‪ -4-1-6-3‬آماده سازی نمونه ‪38 ..............................................................................................‬‬

 ‫فهرست جدولها‬

‫صفحه‬ ‫عنوان‬

‫جدول ‪ 1-1‬مزایا و معایب روشهای مختلف اندازه گیری گاز محلول ‪4 ............................................‬‬

‫جدول ‪ 1-2‬محدوده و دقت اندازه گیری گازها در دستگاه ‪19 ......................... HYDROCAL 1005‬‬

‫جدول ‪ 1-3‬گروههای عاملی هیدروکربن ‪33 .........................................................................‬‬

‫جدول ‪ 2-3‬عدد موج و نوع ارتعاش گروه های عاملی آلکنها‪ ،‬آلکانها و الکینها ‪34 ..............................‬‬
 ‫فهرست شکلها‬

‫صفحه‬ ‫عنوان‬

‫شکل ‪ 1-1‬محل قرارگیری شیرهای ترانسفورماتور(شکل سمت چپ)‪ ،‬نحوه نصب مانیتور (شکل سمت‬
‫راست) ‪2 ...................................................................................................................‬‬

‫شکل ‪ 1-2‬نمایی از دستگاه ‪19 ............................................................. HYDROCAL 1005‬‬

‫شکل ‪ 2-2‬طریقه نصب مانیتور ‪21 ....................................................................................‬‬

‫شکل ‪ 3-2‬روش ‪ headspace‬برای جداسازی گاز ‪22 ...............................................................‬‬

‫شکل ‪ 4-2‬منوی اصلی دستگاه ‪23 ....................................................................................‬‬

‫شکل ‪ 5-2‬منوی گاز محلول در روغن ‪24 ............................................................................‬‬

‫شکل ‪ 6-2‬منوی هشدار ‪25 .............................................................................................‬‬

‫شکل ‪ 7-2‬منوی پیکربندی‪25 .........................................................................................‬‬

‫شکل ‪ 1-3‬محدوده طیف الکترومغناطیس‪29 .......................................................................‬‬

‫شکل ‪ 2-3‬انواع ارتعاشات مولکولی ‪31 ................................................................................‬‬

‫شکل ‪ 3-3‬برهم کنش میان موج مادون قرمز و یک پیوند قطبی ‪32 .............................................‬‬

‫شکل ‪ 4-3‬طیف نور مادون قرمز به منظور شناسایی گروه عاملی آلکنها ‪33 .....................................‬‬

‫شکل ‪ 5-3‬نمودار بلوکی دستگاه های مادون قرمز‪ :‬الف)دستگاه تک پرتویی با تکفامساز ثابت‪ ،‬ب) طیف‬
‫سنج پاشنده با طراحی دو پرتویی‪ ،‬ج) دستگاه تبدیل فوریه تک پرتویی ‪35 ....................................‬‬

‫شکل ‪ 6-3‬الف) اجزای نوری دستگاه تبدیل فوریه ب) تداخل سنج مایکلسون ‪36 .............................‬‬

‫شکل ‪ 7-3‬دو نوع تکفامساز‪ :‬الف)تکفامساز با توری ب)تکفامساز منشوری ‪38 ..................................‬‬
 ‫فصل اول‬
‫مروری بر تجهیزات تجزیه و تحلیل گازهای‬

‫محلول به منظور پایش آنالین روغن‬

‫ترانسفورماتور‬
‫فصل ‪ -9‬مروری بر تجهیزات تجزیه و تحلیل گازهای محلول به منظور‬

‫پایش آنالین روغن ترانسفورماتور‬

‫مقدمه‬

‫اطمینان از عملکرد صحیح ترانسفورماتور در سیستم قدرت امری ضروری میباشد برای ارزیابی وضعیت‬
‫سالمتی ترانسفورماتورهای قدرت برخی پارامترها نظیر تجزیه و تحلیل گازهای محلول(‪، )DGA‬آنالیز‬
‫کیفیت روغن (‪ )OQA‬و مقدار فورفورالیدها (‪ )FFA‬مورد بررسی قرار میگیرند‪ .‬پارامترهایی که در حال‬
‫حاضر امکان نظارت ساده آنالین در ترانسفورماتور را فراهم میکند‪ ،‬آنالیز گازهای محلول میباشد‪ .‬به منظور‬
‫اندازهگیری غلظت گازهای محلول در روغن دو روش ‪ off-line‬و ‪ on-line‬مورد استفاده قرار میگیرد‪ .‬در‬
‫روش ‪ off-line‬نیاز است که نمونهای که از روغن ترانسفورماتور گرفته میشود به آزمایشگاه ارسال شده و‬
‫سپس غلظت گازها اندازهگیری شود و از طریق بررسی این مقادیر نوع خطایی که در ترانسفورماتور رخ‬
‫میدهد تشخیص داده میشود‪ .‬در روش ‪ on-line‬دستگاهی به ترانسفورماتور متصل میشود و نمونه به طور‬
‫مستقیم به درون دستگاه ارسال میشود و غلظت گازها اندازهگیری و با توجه به این مقادیر خطاهای‬
‫ترانسفورماتور شناسایی و یا تشخیص داده میشود‪ .‬به این دستگاه‪ ،‬مانیتورهای آنالین گاز در روغن‪ 1‬گفته‬
‫میشود‪ .‬در این فصل مروری بر مشخصات مانیتورهای آنالین گازهای محلول در روغن از جمله تک و یا‬
‫چندگازی بودن ‪ ،‬طریقه نصب و تعداد ورودی و خروجیهای آنالوگ آنها شده است‪ .‬همچنین اسامی برخی‬
‫مانیتورها‪ ،‬نام شرکت سازنده و مشخصات آنها آورده شده است [‪.]1‬‬

‫مشخصات مانیتورهای آنالین گاز در روغن‬

‫طریقه نصب‬

‫نصب مانیتورهای گاز در روغن بستگی به نوع سنسور و ترانسفورماتور دارد‪ .‬برای نصب مانیتورها میتوان‬
‫از یک شیر و یا دو شیر استفاده نمود‪ .‬در صورتی که تنها از یک شیر استفاده شود‪ ،‬مانیتورها به طور مستقیم‬
‫بر روی شیر با استفاده از رزوه یا فلنج قرار میگیرد‪ .‬در این نوع اتصال‪ ،‬بهترین مکان نصب مانیتور‪ ،‬شیری‬
‫است که در قسمت لوله خروجی حلقه خنک کننده قرار دارد‪ .‬با توجه به اینکه جریان روغن در این مسیر‬
‫برقرار است این شیر مناسب باشد‪ .‬در صورتی که این شیر وجود نداشت‪ ،‬راه جایگزین استفاده از شیری که‬
‫به اندازه کافی از قسمت انتهایی دور باشد تا از جریان کافی روغن اطمینان حاصل شود‪ ،‬مانند شیر پر کردن‬

‫‪1‬‬
‫‪Online gas-in-oil monitors‬‬
‫بررسی تجهیزات آنالیز گاز محلول به منظور پایش آنالین روغن ترانسفورماتور و روش طیف سنجی مادون قرمز‬ ‫‪2‬‬

‫روغن‪ .‬بدترین مکان ممکن برای نصب مانیتور‪ ،‬شیری است که در قسمت پایین ترانسفورماتور قرار دارد‪،‬‬
‫جایی است که در آن جریان روغن وجود ندارد و خطر وجود لجن در روغن نیز وجود دارد‪.‬‬

‫نصب مانیتور با استفاده از دو شیر به صورت ایجاد یک حلقه بسته است که در آن روغن از مانیتور عبور‬
‫میکند‪ .‬یکی از شیرها به عنوان منبع تغذیه و شیر دیگر به عنوان شیر بازگشتی است‪ .‬همانند روش نصب‬
‫با استفاده از یک شیر‪ ،‬در این روش نیز شیر تغذیه باید در جایی باشد که جریان روغن وجود داشته باشد‪.‬‬
‫شیرهایی که به طور مستقیم در لوله خروجی رادیاتورها قرار دارند‪ ،‬شیر پر کردن روغن و شیرهایی که به‬
‫اندازه کافی از پایینترین قسمت ترانسفورماتور دور هستند‪ ،‬بهترین گزینه برای نصب است‪ .‬شیر بازگشتی‬
‫نیز میتواند شیر تخلیه ترانسفورماتور باشد‪ .‬نحوه نصب این دو اتصال و شیرهای موجود در ترانسفورماتور را‬
‫نشان میدهد [‪..]1‬‬

‫شکل ‪ 1-1‬محل قرارگیری شیرهای ترانسفورماتور(شکل سمت چپ)‪ ،‬نحوه نصب مانیتور (شکل سمت راست)‬

‫مانیتورهای تشخیص عیب (مانیتورهای تک گازی)‬

‫تجهیزاتی که غلظت یک یا دو گاز را اندازهگیری میکنند‪ ،‬مانیتورهای تشخیص عیب هستند و به عنوان‬
‫‪ DGA‬های تک گازی شناخته میشوند‪ .‬به طور معمول‪ ،‬این مانیتورها غلظت گاز هیدروژن و مونوکسید‬
‫کربن را اندازهگیری میکنند‪ ،‬این گازها خطاهای الکتریکی و گرمایی در روغن ترانسفورماتور و خطاهای‬
‫حرارتی در عایق جامد را نشان میدهند‪ .‬برخی تجهیزات عالوه بر اندازهگیری هیدروژن و مونوکسید کربن‪،‬‬
‫مقادیر استیلن‪ ،‬اتیلن و یا دی اکسید کربن هم اندازهگیری میکنند‪ .‬اگرچه این مانیتورها غلظت تعداد‬
‫بیشتری از گازها را اندازهگیری میکنند اما قادر به شناسایی خطا نیستند [‪.]1‬‬
 ‫‪3‬‬ ‫فصل اول‪ :‬مروری بر تجهیزات تجزیه و تحلیل گاز محلول در روغن به منظور پایش آنالین روغن ترانسفورماتور‬

‫مانیتورهای تشخیص و شناسایی عیب (چندگازی)‬

‫برخی تجهیزات غلظت ‪ 9‬گاز را اندازهگیری میکنند‪ ،‬مانیتورهای تشخیص و شناسایی عیب هستند که‬
‫به عنوان ‪ DGA‬های چند گازی نیز شناخته میشوند‪ .‬با استفاده از مقادیر غلظت گازها و روشهایی مانند‬
‫راجرز‪ ،‬مثلث دووال و ‪ ...‬میتوان خطا را تشخیص و نوع آن را شناسایی کرد‪ .‬در این مانیتورها هنگامی که‬
‫خطا از حدی باالتر رود‪ ،‬آالرمی را ارسال میکند‪ ،‬همچنین با استفاده از استانداردها ‪ IEEE‬و یا ‪ IEC‬خطا‬
‫را تشخیص میدهند‪ .‬از جمله ویژگیهای مهم این نوع تجهیزات دقت در مقادیر اندازهگیری شده و قابلیت‬
‫تکرار پذیری آن میباشد‪.‬‬

‫انواع روش اندازهگیری غلظت گاز‬

‫هر تولید کننده مانیتور از تکنولوژی مختلفی برای اندازهگیری غلظت گازهای حل شده در روغن استفاده‬
‫میکند‪ .‬تولید کنندگان اصلی از روشهایی مانند کروماتوگرافی گازی‪ ،1‬طیف سنج عکس صوتی‪ ،2‬حالت‪-‬‬
‫جامد‪ ،3‬آشکارساز هدایت حرارتی‪ ،4‬مادون قرمز غیر پراکنده‪ ،5‬مادون قرمز‪ ،6‬مادون قرمز نزدیک‪ ،7‬مادون‬
‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬
‫یا سلولهای الکترومغناطیس‬ ‫قرمز تبدیل فوریه‪ ،8‬سلول سوختی‪ ،9‬سنسورهای میکروالکترونیک‬
‫استفاده میکنند‪ .‬جدول ‪ 1-1‬مزایا و معایب هر یک از روشهای مورد استفاده را نشان میدهد‪.‬‬

‫برای استخراج گازها نیز از روشهایی بر اساس اصل فضای فوقانی‪ 12‬و غشا‪ 13‬استفاده میکنند‪ .‬مطابق با‬
‫گزارشی که در مورد مانیتورهای گاز در روغن توسط ‪ CIGR‬منتشر شده‪ ،‬بیشتر تولیدکنندگان از روش‬
‫فضای فوقانی به منظور استخراج گاز استفاده میکنند‪ .‬استخراج گازها تحت شرایط مختلف فشاری (فشار‬
‫اتمسقر یا خال جزئی) و دمایی (در دمای روغن‪ ،‬در دمای محیط و یا در یک دمای ثابت)‪ ،‬همراه با پمپاژ‬
‫روغن به درون مانیتور و یا بدون آن انجام میشود‪ .‬بعد از اینکه استخراج گاز انجام شد‪ ،‬با استفاده از‬
‫روشهای اندازهگیری گاز‪ ،‬غلظت گازهای موجود در نمونه اندازهگیری میشود‪.‬‬

‫در روشهایی مانند کروماتوگرافی گازی که از گازهای حامل استفاده میشود و یا روشی مانند سلول سوختی‬
‫که در آن سنسور مربوطه هر چند وقت یکبار باید تعویض گردد نیاز به کالیبراسیون تجهیزات میباشد‪.‬‬
‫زمان بین کالیبره هر دستگاه به سازنده آن بستگی دارد‪ .‬به طوریکه برخی دستگاهها به طور اتوماتیک‬
‫کالیبره میشوند و برخی دیگر بعد از تعوسض هر قطعه به کایبراسیون نیاز داند[‪.]1‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪8‬‬
‫)‪Gas chromatography(GC‬‬ ‫)‪Fourier transformer inferared(FTIR‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪9‬‬
‫)‪Photoacoustic(PAS‬‬ ‫)‪Fuel Cell(FC‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪10‬‬
‫)‪Solid-State(IC‬‬ ‫‪Micro-electronic‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪11‬‬
‫)‪Thermal conductivity detector(TCD‬‬ ‫‪Electrochemical cell‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪12‬‬
‫)‪Non-dispersive infrared(NDIR‬‬ ‫‪Headspace‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪13‬‬
‫)‪Inferared(IR‬‬ ‫‪membrane‬‬
‫‪7‬‬
‫)‪Near-Inferared(NIR‬‬
‫بررسی تجهیزات آنالیز گاز محلول به منظور پایش آنالین روغن ترانسفورماتور و روش طیف سنجی مادون قرمز‬ ‫‪4‬‬

‫جدول ‪ 1-1‬مزایا و معایب روشهای مختلف اندازهگیری گاز محلول‬

‫معایب‬ ‫مزایا‬ ‫روش‬

‫زمان طوالنی برای انجام تست‬

‫گران‬ ‫دقت و تکرار پذیری باال‬
‫نیاز به کالیبراسیون مکرر‬ ‫اندازهگیری طیف گستردهای از‬ ‫کروماتوگرافی گازی‬
‫نیاز به گاز حامل‬ ‫گازها‬

‫هزینه تعمیر و نگهداری‬

‫اندازهگیری طیف گستردهای از‬

‫نتایج به طول موج فیلترها و مشخصه جذب حساس‬
‫گازها‬
‫است‬ ‫طیف سنج عکس‬
‫قادر به اندازهگیری مقادیر‬
‫دقت اندازهگیری تحت تأثیر فشار‪ ،‬دما و ارتعاش‬ ‫صوتی‬
‫بسیار کم غلظت گاز‬
‫محدودیت در اندازهگیری مقادیر باالی غلظت گاز‬
‫نیاز کم تعمیر و نگهداری‬

‫عملکرد مناسب در دمای باال و‬

‫محدودیت در اندازهگیری مقادیر کم غلظت گاز‬ ‫حالت‪-‬جامد‬
‫ارتعاش‬

‫پاسخ سریع‬
‫پایدار‬
‫حساس به گازهای مداخلهکننده‬
‫اندازهگیری طیف گستردهای از‬ ‫آشکارساز هدایت‬
‫واکنش المنت گرم شده با گاز‬
‫گازها‬ ‫حرارتی‬
‫واکنش در اثر گرم شدن سیم‬
‫ساختار ساده‬
‫مقاوم‬

‫اندازهگیری همزمان چند گاز‬

‫محدودیت در اندازهگیری مقادیر کم غلظت گاز‬
‫عدم نیاز به کالیبراسیون مکرر‬ ‫مادون قرمز غیر‬
‫دقت اندازهگیری تحت تأثیر گازهای مداخله کننده قرار‬
‫تعمیر و نگهداری کم‬ ‫پراکنده‬
‫گیرند‪.‬‬
‫زمان اندازهگیری سریع‬

‫همه گازها از جذب ‪ IR‬برخوردار نیستند‪.‬‬

‫مانیتورینگ متوالی در آناالیزرهای چند نقطهای آهسته‬ ‫استفاده از روش فیزیکی‬ ‫مادون قرمز‬
‫تر است و نیاز به کاربر متخصص دارد‪.‬‬

‫توانایی محدود برای اندازهگیری غلظت باالی گازها‬ ‫اندازهگیری همزمان چند گاز‬

‫دقت اندازهگیری تحت تأثیر گازهای مداخله کننده قرار‬ ‫عدم نیاز به کالیبراسیون مکرر‬ ‫مادون قرمز نزدیک‬
‫گیرند‪.‬‬ ‫تعمیر و نگهداری کم‬
 ‫‪5‬‬ ‫فصل اول‪ :‬مروری بر تجهیزات تجزیه و تحلیل گاز محلول در روغن به منظور پایش آنالین روغن ترانسفورماتور‬

‫مادون قرمز تبدیل‬

‫دقت اندازهگیری متأثر از رطوبت است‬ ‫اندازهگیری همزمان چند گاز‬
‫فوریه‬

‫قابلیت اندازهگیری تک گاز‬

‫سایز کوچک‬ ‫سلول سوختی‬
‫تعویض دورهای‬

‫سنسورهای‬
‫قابلیت اندازهگیری تک گاز‬ ‫سایز کوچک‬
‫میکروالکترونیک‬

‫نیاز به کالیبراسیون مکرر‬

‫طول عمر کوتاه‬ ‫سایز کوچک‬ ‫سلولهای‬
‫قابلیت اندازهگیری تک گاز‬ ‫قابلیت کار کردن در دمای باال‬ ‫الکترومغناطیس‬

‫حساسیت متقابل نسبت به سایز گازها‬

‫ورودیها و خروجیهای آنالوگ مانیتورهای ‪DGA‬‬

‫بیشتر مانیتورهای گاز در روغن‪ ،‬ورودیها و خروجیهای آنالوگ دارند که به وسیله آن سنسورهای‬
‫خارجی متفاوتی میتوانند به مانیتور متصل شوند‪ .‬این سنسورهای خارجی دمای محیط‪ ،‬دمای روغن‪،‬‬
‫رطوبت روغن را اندازهگیری میکنند‪ .‬تمام میانیتورهای که خروجیهای آنالوگ دارند از خروجیهای آنالوگ‬
‫از نوع جریان مستقیم که در رنج ‪ 4‬تا ‪ 22‬میلیآمپر میباشد استفاده میکنند‪ .‬ورودیهای آنالوگ بیشتر‬
‫مانیتورها از نوع جریان مستقیم در محدوده ‪ 4‬تا ‪ 22‬میلیآمپر هستند اما برخی از مانیتورها از نوع جریان‬
‫متناوب در رنج ‪ 4‬تا ‪ 22‬میلی آمپر و ولتاژ متناوب در رنج ‪ 2‬تا ‪ 82‬ولت و یا ‪ 2‬تا ‪ 12‬ولت استفاده میکنند[‪.]1‬‬

‫اسامی مانیتورهای گاز در روغن‬

‫‪ -9-9-3-9‬مانیتورهای شرکت ‪Morgan Schaffer‬‬

‫‪ -1‬مدل ‪]2[ Calisto 2‬‬

‫تکنولوژی اندازهگیری‪ :‬آشکارساز هدایت حرارتی‬

‫روش استخراج گاز‪ :‬غشا‬

‫طریقه نصب‪ :‬با استفاده از دو شیر‬

‫نوع مانیتور‪ :‬تک گازی‬

‫پارامترهای قابل اندازه گیری‪ :‬هیدروژن‪ ،‬کربن مونوکسید‪ ،‬رطوبت‬

‫محدوده اندازهگیری گاز‪ :‬گاز هیدروژن ‪ ،2-50 ppm‬گاز مونوکسیدکربن ‪ ،2-50 ppm‬رطوبت ‪2-‬‬
‫بررسی تجهیزات آنالیز گاز محلول به منظور پایش آنالین روغن ترانسفورماتور و روش طیف سنجی مادون قرمز‬ ‫‪6‬‬

‫‪100%‬‬

‫تعداد ورودی و خروجی‪ 1 :‬عدد ورودی آنالوگ از نوع جریان مستقیم برای سنسور دمای روغن‪3 ،‬‬
‫عدد خروجی آنالوگ برای نمایش غلظت گازها و رطوبت‬

‫‪ -2‬مدل ‪]3[ Calisto 5‬‬

‫تکنولوژی اندازهگیری‪ :‬کروماتوگرافی گازی‬

‫روش استخراج گاز‪ :‬غشا‬

‫مواد مصرفی‪ :‬کالیبره و گاز حامل‬

‫کالیبراسیون خودکار‪ :‬هر ‪ 24‬ساعت‬

‫طریقه نصب‪ :‬با استفاده از دو شیر‬

‫نوع مانیتور‪ :‬تک گازی‬

‫پارامترهای قابل اندازه گیری‪ :‬هیدروژن‪ ،‬مونوکسید کربن‪ ،‬متان‪ ،‬استیلن‪ ،‬اتیلن‪ ،‬رطوبت‬

‫محدوده اندازهگیری گاز‪ :‬گاز هیدروژن ‪ ،0-20 ppm‬گاز مونوکسید کربن ‪ ،0-30 ppm‬گاز متان ‪0-‬‬
‫‪ ،100 ppm‬گاز استیلن ‪ ،0-100 ppm‬گاز اتیلن ‪ ،0-200 ppm‬رطوبت ‪2-100%‬‬

‫تعداد کارت ورودی و خروجی‪ 2 :‬عدد ورودی آنالوگ از نوع جریان مستقیم (انتخابی)‪ 12 ،‬عدد‬
‫خروجی آنالوگ (انتخابی)‬

‫‪ -3‬مدل ‪]4[ Calisto 9‬‬

‫تکنولوژی اندازهگیری‪ :‬کروماتوگرافی گازی‬

‫روش استخراج گاز‪ :‬غشا‬

‫مواد مصرفی‪ :‬کالیبره و گاز حامل‬

‫کالیبراسیون خودکار‪ :‬هر ‪ 24‬ساعت‬

‫طریقه نصب‪ :‬با استفاده از دو شیر‬

‫نوع مانیتور‪ :‬چندگازی‬

‫پارامترهای قابل اندازه گیری‪ :‬هیدروژن‪ ،‬مونوکسیدکربن‪،‬متان‪،‬استیلن‪ ،‬اتیلن‪ ،‬اتان‪ ،‬دی اکسید کربن‪،‬‬
‫اکسیژن‪،‬نیتروژن‪ ،‬رطوبت‬

‫محدوده اندازهگیری گاز‪ :‬هیدروژن ‪ ،0-200 ppm‬مونوکسیدکربن‪، 0-300 ppm‬متان ‪0-100‬‬

 ‫‪7‬‬ ‫فصل اول‪ :‬مروری بر تجهیزات تجزیه و تحلیل گاز محلول در روغن به منظور پایش آنالین روغن ترانسفورماتور‬

‫‪،ppm‬استیلن‪ ،0-100 ppm‬اتیلن‪ ، 0-200 ppm‬اتان‪ ،0-200 ppm‬دی اکسید کربن‪،0-100 ppm‬‬
‫اکسیژن‪،0-100 ppm‬نیتروژن‪ ، 0-150‬رطوبت ‪2-100%‬‬

‫تعداد ورودی و خروجی‪ 2 :‬عدد ورودی آنالوگ از نوع جریان مستقیم (انتخابی)‪ 12 ،‬عدد خروجی‬
‫آنالوگ (انتخابی)‬

‫‪ -2-9-3-9‬مانیتورهای شرکت ‪LumaSense‬‬

‫‪ -1‬مدل ‪]5[ SmartDGA Guard‬‬

‫تکنولوژی اندازهگیری‪ :‬مادون قرمز غیر پراکنده و سلول سوختی‬

‫روش استخراج گاز‪ :‬غشا‬

‫مواد مصرفی‪ :‬سنسور هیدروژن‬

‫کالیبراسیون خودکار‪ :‬بعد از تعویض سنسور‬

‫طریقه نصب‪ :‬با استفاده از یک یا دو شیر‬

‫نوع مانیتور‪ :‬تک گازی‬

‫پارامترهای قابل اندازه گیری‪ :‬هیدروژن‪ ،‬مونوکسید کربن‪ ،‬رطوبت‪ ،‬استیلن‪ ،‬دی اکسید کربن‬

‫محدوده اندازهگیری گاز‪ :‬گاز هیدروژن ‪ ،5-10 ppm‬گاز مونوکسید کربن ‪ ،10-100 ppm‬رطوبت ‪1-‬‬
‫‪99%‬‬
‫تعداد ورودی و خروجی‪- :‬‬

‫‪ -2‬مدل ‪]6[ SmartDGA Guide‬‬

‫تکنولوژی اندازهگیری‪ :‬مادون قرمز غیر پراکنده و سلول سوختی‬

‫روش استخراج گاز‪ :‬غشا‬

‫مواد مصرفی‪ :‬سنسور هیدروژن و اکسیژن‬

‫کالیبراسیون خودکار‪ :‬بعد از تعویض سنسور‬

‫طریقه نصب‪ :‬با استفاده از یک یا دو شیر‬

‫نوع مانیتور‪ :‬تک گازی‬

‫پارامترهای قابل اندازه گیری‪ :‬هیدروژن‪ ،‬مونوکسیدکربن‪ ،‬متان‪ ،‬استیلن‪ ،‬اتیلن‪ ،‬اتان‪ ،‬دی اکسید کربن‪،‬‬
‫اکسیژن‪ ،‬نیتروژن‪ ،‬رطوبت‬
‫بررسی تجهیزات آنالیز گاز محلول به منظور پایش آنالین روغن ترانسفورماتور و روش طیف سنجی مادون قرمز‬ ‫‪8‬‬

‫محدوده اندازهگیری گاز‪ :‬هیدروژن ‪ ،5-10 ppm‬مونوکسیدکربن ‪ ،10-100 ppm‬متان ‪،2-50 ppm‬‬
‫استیلن ‪ ،0.5-10 ppm‬اتیلن ‪ ،2-50 ppm‬اتان ‪ ،2-20 ppm‬دی اکسید کربن ‪ ،10-200 ppm‬اکسیژن‬
‫‪ ،50-500 ppm‬نیتروژن ‪ ،5-100 ppm‬رطوبت ‪1-99%‬‬

‫تعداد ورودی و خروجی‪- :‬‬

‫‪ -3-9-3-9‬مانیتورهای شرکت ‪GE‬‬

‫‪ -1‬مدل ‪]7[ Minitrans‬‬

‫تکنولوژی اندازهگیری‪ :‬طیف سنج عکس صوتی‬

‫روش استخراج گاز‪ :‬فضای فوقانی‬

‫مواد مصرفی‪ :‬سنسور هیدروژن‬

‫طریقه نصب‪ :‬با استفاده از دو شیر‬

‫نوع مانیتور‪ :‬تک گازی‬

‫پارامترهای قابل اندازه گیری‪ :‬هیدروژن‪ ،‬مونواکسید کربن‪ ،‬رطوبت‪ ،‬استیلن‬

‫محدوده اندازهگیری گاز‪ :‬گاز هیدروژن‬

‫تعداد ورودی و خروجی‪ 1 :‬عدد ورودی آنالوگ از نوع جریان مستقیم‬

‫‪ -2‬مدل ‪]8[ Hydran 201Ti‬‬

‫تکنولوژی اندازهگیری‪ :‬سلول سوختی‬

‫روش استخراج گاز‪ :‬غشا‬

‫مواد مصرفی‪ :‬سنسور هیدروژن‬

‫طریقه نصب‪ :‬با استفاده از یک شیر‬

‫نوع مانیتور‪ :‬تک گازی‬

‫پارامترهای قابل اندازه گیری‪ :‬هیدروژن‬

‫محدوده اندازهگیری گاز‪ :‬هیدروژن ‪2-25 ppm‬‬

‫تعداد کارت ورودی و خروجی‪ 1 :‬عدد ورودی آنالوگ از نوع جریان مستقیم‬

‫‪ -3‬مدل ‪]9[ Hydran M2-X‬‬

 ‫‪9‬‬ ‫فصل اول‪ :‬مروری بر تجهیزات تجزیه و تحلیل گاز محلول در روغن به منظور پایش آنالین روغن ترانسفورماتور‬

‫تکنولوژی اندازهگیری‪ :‬سلول سوختی‬

‫روش استخراج گاز‪ :‬غشا‬

‫مواد مصرفی‪ :‬سنسور هیدروژن‪ ،‬رطوبت‬

‫طریقه نصب‪ :‬با استفاده از یک شیر‬

‫نوع مانیتور‪ :‬تک گازی‬

‫پارامترهای قابل اندازه گیری‪ :‬هیدروژن و رطوبت‬

‫محدوده اندازهگیری گاز‪ :‬هیدروژن ‪2-25ppm‬و رطوبت ‪10-100%‬‬

‫تعداد کارت ورودی و خروجی‪ 1 :‬عدد ورودی آنالوگ از نوع جریان مستقیم‪ 1 ،‬عدد خروجی آنالوگ‬
‫از نوع جریان مستقیم‬

‫‪ -4‬مدل ‪]11[ Taptrans‬‬

‫تکنولوژی اندازهگیری‪ :‬طیف سنج عکس صوتی‬

‫روش استخراج گاز‪ :‬فضای فوقانی‬

‫مواد مصرفی‪ :‬سنسور هیدروژن‬

‫طریقه نصب‪ :‬با استفاده از دو شیر‬

‫نوع مانیتور‪ :‬چندگازی‬

‫پارامترهای قابل اندازه گیری‪ :‬هیدروژن‪ ،‬مونوکسیدکربن‪ ،‬متان‪ ،‬استیلن‪ ،‬اتیلن‪ ،‬اتان‪ ،‬دی اکسید کربن‪،‬‬
‫اکسیژن‪ ،‬نیتروژن‪ ،‬رطوبت‬

‫محدوده اندازهگیری گاز‪ :‬هیدروژن ‪ ،5-10 ppm‬مونوکسیدکربن ‪ ،10-100 ppm‬متان ‪،2-50 ppm‬‬
‫استیلن ‪ ،0.5-10 ppm‬اتیلن ‪ ،2-50 ppm‬اتان ‪ ،2-20 ppm‬دی اکسید کربن ‪ ،10-200 ppm‬اکسیژن‬
‫‪ ،50-500 ppm‬نیتروژن ‪ ،5-100 ppm‬رطوبت ‪1-99%‬‬

‫تعداد کارت ورودی و خروجی‪ 8 :‬عدد خروجی آنالوگ از نوع جریان مستقیم‬

‫‪ -5‬مدل ‪]11[ Transfix‬‬

‫تکنولوژی اندازهگیری‪ :‬طیف سنج عکس صوتی‬

‫روش استخراج گاز‪ :‬فضای فوقانی‬

‫مواد مصرفی‪ :‬سنسور هیدروژن‬

‫بررسی تجهیزات آنالیز گاز محلول به منظور پایش آنالین روغن ترانسفورماتور و روش طیف سنجی مادون قرمز‬ ‫‪12‬‬

‫طریقه نصب‪ :‬با استفاده از دو شیر‬

‫نوع مانیتور‪ :‬چندگازی‬

‫پارامترهای قابل اندازه گیری‪ :‬هیدروژن‪ ،‬مونوکسیدکربن‪ ،‬متان‪ ،‬استیلن‪ ،‬اتیلن‪ ،‬اتان‪ ،‬دی اکسید کربن‪،‬‬
‫اکسیژن‪ ،‬نیتروژن‪ ،‬رطوبت‪.‬‬

‫محدوده اندازهگیری گاز‪ :‬هیدروژن ‪ ،5-10 ppm‬مونوکسیدکربن ‪ ،10-100 ppm‬متان ‪،2-50 ppm‬‬
‫استیلن ‪ ،0.5-10 ppm‬اتیلن ‪ ،2-50 ppm‬اتان ‪ ،2-20 ppm‬دی اکسید کربن ‪ ،10-200 ppm‬اکسیژن‬
‫‪ ،50-500 ppm‬نیتروژن ‪ ،5-100 ppm‬رطوبت ‪.1-99%‬‬

‫تعداد ورودی و خروجی‪ 8 :‬عدد خروجی آنالوگ از نوع جریان مستقیم‬

‫‪ -6‬مدل ‪]12[ Multitrans‬‬

‫تکنولوژی اندازهگیری‪ :‬طیف سنج عکس صوتی‬

‫روش استخراج گاز‪ :‬فضای فوقانی‬

‫مواد مصرفی‪ :‬سنسور هیدورن‬

‫طریقه نصب‪ :‬با استفاده از دو شیر‬

‫نوع مانیتور‪ :‬تک گازی‬

‫پارامترهای قابل اندازه گیری‪ :‬هیدروژن‪ ،‬رطوبت‬

‫محدوده اندازهگیری گاز‪ :‬هیدروژن ‪ ،5-50 ppm‬رطوبت ‪0-100%‬‬

‫تعداد کارت ورودی و خروجی‪ 1 : :‬عدد ورودی آنالوگ از نوع جریان مستقیم‬

‫‪ -7‬مدل ‪]13[ DGA 900‬‬

‫تکنولوژی اندازهگیری‪ :‬طیف سنج عکس صوتی‬

‫روش استخراج گاز‪ :‬فضای فوقانی‬

‫مواد مصرفی‪ :‬سنسور هیدروژن‬

‫طریقه نصب‪ :‬با استفاده از دو شیر‬

‫نوع مانیتور‪ :‬چندگازی‬

‫پارامترهای قابل اندازه گیری‪ :‬هیدروژن‪ ،‬مونوکسیدکربن‪ ،‬متان‪ ،‬استیلن‪ ،‬اتیلن‪ ،‬اتان‪ ،‬دی اکسید کربن‪،‬‬
‫اکسیژن‪ ،‬نیتروژن‪ ،‬رطوبت‪.‬‬
‫‪11‬‬ ‫فصل اول‪ :‬مروری بر تجهیزات تجزیه و تحلیل گاز محلول در روغن به منظور پایش آنالین روغن ترانسفورماتور‬

‫محدوده اندازهگیری گاز‪ :‬هیدروژن ‪ ،5-10 ppm‬مونوکسیدکربن ‪ ،10-50 ppm‬متان ‪،2-50 ppm‬‬
‫استیلن ‪ ،0.5-50 ppm‬اتیلن ‪ ،1-50 ppm‬اتان ‪ ،1-50 ppm‬دی اکسید کربن ‪ ،20-50 ppm‬اکسیژن‬
‫‪ ،50-100 ppm‬نیتروژن ‪ ،10-100 ppm‬رطوبت ‪.0-100%‬‬

‫تعداد ورودی و خروجی‪ 15 :‬عدد ورودی آنالوگ از نوع جریان مستقیم‬

‫‪ -4-9-3-9‬مانیتورهای شرکت ‪Vaisala‬‬

‫‪ -1‬مدل ‪]14[ MHT 410‬‬

‫تکنولوژی اندازهگیری‪ :‬حالت‪-‬جامد‬

‫روش استخراج گاز‪ :‬فضای فوقانی‬

‫طریقه نصب‪ :‬با استفاده از یک شیر‬

‫نوع مانیتور‪ :‬تک گازی‬

‫پارامترهای قابل اندازه گیری‪ :‬هیدروژن‪ ،‬رطوبت‬

‫محدوده اندازهگیری گاز‪ :‬هیدروژن ‪ ،0-5 ppm‬رطوبت ‪0-100%‬‬

‫تعداد ورودی و خروجی‪ 3 :‬عدد خروجی آنالوگ از نوع جریان مستقیم‬

‫‪ -2‬مدل ‪]15[ OPT 100‬‬

‫تکنولوژی اندازهگیری‪ :‬مادون قرمز‬

‫روش استخراج گاز‪ :‬فضای فوقانی‬

‫طریقه نصب‪ :‬با استفاده از دو شیر‬

‫نوع مانیتور‪ :‬چندگازی‬

‫پارامترهای قابل اندازه گیری‪ :‬هیدروژن‪ ،‬مونوکسیدکربن‪ ،‬متان‪ ،‬استیلن‪ ،‬اتیلن‪ ،‬اتان‪ ،‬دی اکسید کربن‪،‬‬
‫اکسیژن‪ ،‬نیتروژن‪،‬رطوبت‪.‬‬

‫محدوده اندازهگیری گاز‪ :‬هیدروژن ‪ ،5-10 ppm‬مونوکسیدکربن ‪ ،10-100 ppm‬متان ‪،2-50 ppm‬‬
‫استیلن ‪ ،0.5-10 ppm‬اتیلن ‪ ،2-50 ppm‬اتان ‪ ،2-20 ppm‬دی اکسید کربن ‪ ،10-200 ppm‬اکسیژن‬
‫‪ ،50-500 ppm‬نیتروژن ‪،5-100 ppm‬رطوبت ‪.1-99%‬‬

‫تعداد ورودی و خروجی‪-:‬‬

‫بررسی تجهیزات آنالیز گاز محلول به منظور پایش آنالین روغن ترانسفورماتور و روش طیف سنجی مادون قرمز‬ ‫‪12‬‬

‫‪ -5-9-3-9‬مانیتورهای شرکت ‪ABB‬‬

‫‪ -1‬مدل ‪]16[ CoreSense‬‬

‫تکنولوژی اندازهگیری‪ :‬حالت‪-‬جامد‬

‫روش استخراج گاز‪ :‬فضای فوقانی‬

‫طریقه نصب‪ :‬با استفاده از یک شیر‬

‫نوع مانیتور‪ :‬تک گازی‬

‫پارامترهای قابل اندازه گیری‪ :‬هیدروژن‪ ،‬رطوبت‬

‫محدوده اندازهگیری گاز‪ :‬هیدروژن ‪ ،0-0.5 ppm‬رطوبت ‪0-100%‬‬

‫تعداد کارت ورودی و خروجی‪ 3 :‬عدد ورودی آنالوگ از نوع جریان مستقیم‪ 3 ،‬عدد خروجی آنالوگ‬
‫از نوع جریان مستقیم‬

‫‪ -2‬مدل‪]17[ CoreSense M10‬‬

‫تکنولوژی اندازهگیری‪ :‬حالت‪-‬جامد و مادون قرمز تبدیل فوریه‬

‫روش استخراج گاز‪ :‬فضای فوقانی‬

‫طریقه نصب‪ :‬با استفاده از یک شیر‬

‫نوع مانیتور‪ :‬چندگازی‬

‫پارامترهای قابل اندازه گیری‪ :‬هیدروژن‪ ،‬مونوکسیدکربن‪ ،‬متان‪ ،‬استیلن‪ ،‬اتیلن‪ ،‬اتان‪ ،‬دی اکسید کربن‪،‬‬
‫اکسیژن‪ ،‬نیتروژن‪،‬پروپان‪ ،‬پروپیلن‪ ،‬رطوبت‪.‬‬

‫محدوده اندازهگیری گاز‪ :‬هیدروژن ‪ ،5-25 ppm‬مونوکسیدکربن ‪ ،2-5 ppm‬متان ‪ ،1-10 ppm‬استیلن‬
‫‪ ،0.5-10 ppm‬اتیلن ‪ ،2-10 ppm‬اتان ‪ ،2-10 ppm‬دی اکسید کربن ‪ ، ،5-20 ppm‬پروپان ‪10-‬‬
‫‪ ،10.0ppm‬پروپیلن ‪،10-10.0ppm‬رطوبت ‪.0-100%‬‬

‫تعداد ورودی و خروجی‪ 4 :‬عدد ورودی آنالوگ از نوع جریان مستقیم‪ 8 ،‬عدد خروجی آنالوگ از نوع‬
‫جریان مستقیم‬

‫‪ -6-9-3-9‬مانیتورهای شرکت ‪Qualitrol‬‬

‫‪ -1‬مدل ‪]18[ DGA 150‬‬

‫تکنولوژی اندازهگیری‪ :‬حالت‪-‬جامد‬

‫‪13‬‬ ‫فصل اول‪ :‬مروری بر تجهیزات تجزیه و تحلیل گاز محلول در روغن به منظور پایش آنالین روغن ترانسفورماتور‬

‫روش استخراج گاز‪ :‬فضای فوقانی‬

‫طریقه نصب‪ :‬با استفاده از یک شیر‬

‫نوع مانیتور‪ :‬تک گازی‬

‫پارامترهای قابل اندازه گیری‪ :‬هیدروژن‬

‫محدوده اندازهگیری گاز‪ :‬هیدروژن ‪5-50 ppm‬‬

‫تعداد ورودی و خروجی‪ 1 :‬عدد ورودی از نوع جریان مستقیم‬

‫‪ -2‬مدل ‪]19[ TM1‬‬

‫تکنولوژی اندازهگیری‪ :‬حالت‪-‬جامد‬

‫روش استخراج گاز‪ :‬فضای فوقانی‬

‫طریقه نصب‪ :‬با استفاده از یک شیر‬

‫نوع مانیتور‪ :‬تک گازی‬

‫پارامترهای قابل اندازه گیری‪ :‬هیدروژن‪ ،‬رطوبت‬

‫هیدروژن ‪ ،10-20 ppm‬رطوبت ‪0-100%‬‬ ‫محدوده اندازهگیری گاز‪:‬‬

‫تعداد کارت ورودی و خروجی‪ 2 :‬عدد ورودی از نوع جریان مستقیم‪ 3 ،‬عدد ورودی خروجی از نوع جریان مستقیم‬

‫‪ -3‬مدل ‪]21[ TM3‬‬

‫تکنولوژی اندازهگیری‪ :‬کروماتوگرافی گازی‬

‫روش استخراج گاز‪ :‬غشا‬

‫مواد مصرفی‪ :‬گاز حامل و کالیبراسیون‬

‫کالیبراسیون خودکار‪ :‬هر ‪ 3‬روز‬

‫طریقه نصب‪ :‬با استفاده از دو شیر‬

‫نوع مانیتور‪ :‬چندگازی‬

‫پارامترهای قابل اندازه گیری‪ :‬متان‪ ،‬استیلن‪ ،‬اتیلن‪ ،‬اتان‪ ،‬دی اکسید کربن‪ ،‬اکسیژن‪ ،‬نیتروژن‪،‬پروپان‪،‬‬
‫پروپیلن‪ ،‬رطوبت‪.‬‬

‫محدوده اندازهگیری گاز‪ :‬متان ‪ ،5-7 ppm‬استیلن ‪ ،1-3 ppm‬اتیلن ‪ ،3-5 ppm‬اتان ‪ ،5-5.0 ppm‬دی‬
‫اکسید کربن ‪ ،5-30 ppm‬اکسیزن ‪ ،25-30ppm‬نیتروژن ‪،5-10 ppm‬رطوبت ‪.0-100%‬‬
‫بررسی تجهیزات آنالیز گاز محلول به منظور پایش آنالین روغن ترانسفورماتور و روش طیف سنجی مادون قرمز‬ ‫‪14‬‬

‫تعداد ورودی و خروجی‪ 3 :‬عدد ورودی آنالوگ از نوع جریان مستقیم‬

‫‪ -4‬مدل ‪]21[ TM8‬‬

‫تکنولوژی اندازهگیری‪ :‬کروماتوگرافی گازی‬

‫روش استخراج گاز‪ :‬غشا‬

‫مواد مصرفی‪ :‬گاز حامل و کالیبراسیون‬

‫کالیبراسیون خودکار‪ :‬هر ‪ 3‬روز‬

‫طریقه نصب‪ :‬با استفاده از دو شیر‬

‫نوع مانیتور‪ :‬چندگازی‬

‫پارامترهای قابل اندازه گیری‪ :‬هیدروژن‪ ،‬مونواکسید کربن‪ ،‬متان‪ ،‬استیلن‪ ،‬اتیلن‪ ،‬اتان‪ ،‬دی اکسید کربن‪ ،‬اکسیژن‪،‬‬
‫نیتروژن‪ ،‬رطوبت‪.‬‬

‫محدوده اندازهگیری گاز‪ :‬هیدروژن ‪ ،3-3.0 ppm‬مونوکسیدکربن ‪ ،5-10‬متان ‪ ،5-7 ppm‬استیلن ‪ ،1-3 ppm‬اتیلن‬
‫‪0-‬‬ ‫‪ ،3-5 ppm‬اتان ‪ ،5-5.0 ppm‬دی اکسید کربن ‪ ،5-30 ppm‬اکسیزن ‪ ،25-30ppm‬نیتروژن ‪،5-10 ppm‬رطوبت‬
‫‪.100%‬‬

‫تعداد ورودی و خروجی‪ 3 :‬عدد ورودی آنالوگ از نوع جریان مستقیم‬

‫‪ -7-9-3-9‬مانیتورهای شرکت ‪MTE‬‬

‫‪ -1‬مدل ‪]22[ Hydrocal 1003‬‬

‫تکنولوژی اندازهگیری‪ :‬سنسورهای میکرو الکترونیک و سلولهای الکترومغناطیس‬

‫روش استخراج گاز‪ :‬غشا‬

‫طریقه نصب‪ :‬با استفاده از یک شیر‬

‫نوع مانیتور‪ :‬تک گازی‬

‫پارامترهای قابل اندازه گیری‪ :‬هیدروژن‪ ،‬مونواکسید کربن ‪،‬رطوبت‬

‫محدوده اندازهگیری گاز‪ :‬هیدروژن ‪ ،0-2ppm‬مونواکسید کربن ‪ ،0-2ppm‬رطوبت ‪0-100%‬‬

‫تعداد کارت ورودی و خروجی‪ 4 :‬عدد ورودی آنالوگ از نوع جریان مستقیم‪ 4 ،‬عدد ورودی آنالوگ از نوع جریان‬
‫مستقیم یا ‪ 4‬عدد ورودی آنالوگ از نوع ولتاژ مستقیم‪ 4 ،‬عدد خروجی آنالوگ از نوع جریان مستقیم‬

‫‪ -2‬مدل ‪Hydrocal 1004 GenX‬‬

‫تکنولوژی اندازهگیری‪ :‬سنسورهای میکروالکترونیک و مادون قرمز نزدیک‬

‫‪15‬‬ ‫فصل اول‪ :‬مروری بر تجهیزات تجزیه و تحلیل گاز محلول در روغن به منظور پایش آنالین روغن ترانسفورماتور‬

‫روش استخراج گاز‪ :‬غشا‬

‫طریقه نصب‪ :‬با استفاده از یک شیر‬

‫نوع مانیتور‪ :‬تک گازی‬

‫پارامترهای قابل اندازه گیری‪ :‬هیدروژن‪ ،‬مونواکسید کربن‪،‬رطوبت‪ ،‬استیلن‬

‫محدوده اندازهگیری گاز‪ :‬هیدروژن ‪ ،0-6ppm‬مونواکسید کربن ‪،0-6ppm‬رطوبت ‪ ،0-100%‬استیلن‬

‫تعداد ورودی و خروجی‪-:‬‬

‫‪ -3‬مدل ‪Hydrocal 1005‬‬

‫تکنولوژی اندازهگیری‪ :‬سنسورهای میکروالکترونیک و مادون قرمز نزدیک‬

‫روش استخراج گاز‪ :‬فضای فوقانی‬

‫طریقه نصب‪ :‬با استفاده از یک شیر‬

‫نوع مانیتور‪ :‬چند گازی‬

‫پارامترهای قابل اندازه گیری‪ :‬هیدروژن‪ ،‬مونواکسید کربن‪ ،‬رطوبت‪ ،‬استیلن‪ ،‬اتیلن‬

‫محدوده اندازهگیری گاز‪ :‬هیدروژن ‪ ،0-2ppm‬مونواکسید کربن ‪ ،0-2ppm‬رطوبت ‪ ،0-100%‬استیلن‪ ،‬اتیلن‬

‫تعداد ورودی و خروجی‪ 4 :‬عدد ورودی آنالوگ از نوع جریان مستقیم‪ 6 ،‬عدد ورودی آنالوگ از نوع جریان مستقیم‬
‫یا ‪ 6‬عدد ورودی آنالوگ از نوع ولتاژ متناوب‪ 5 ،‬عدد خروجی آنالوگ از نوع جریان مستقیم‬

‫‪ -4‬مدل ‪]23[ Hydrocal 1008‬‬

‫تکنولوژی اندازهگیری‪ :‬سنسورهای میکروالکترونیک و مادون قرمز نزدیک‬

‫‪membrane‬‬ ‫روش استخراج گاز‪:‬‬

‫طریقه نصب‪ :‬با استفاده از یک شیر‬

‫نوع مانیتور‪ :‬چندگازی‬

‫پارامترهای قابل اندازه گیری‪ :‬هیدروژن‪ ،‬مونواکسید کربن‪ ،‬متان‪ ،‬استیلن‪ ،‬اتیلن‪ ،‬اتان‪ ،‬دی اکسید کربن‪ ،‬رطوبت‪.‬‬

‫محدوده اندازهگیری گاز‪ :‬هیدروژن ‪ ،0-2.0 ppm‬مونوکسیدکربن ‪ ،0-5‬متان ‪ ،0-2 ppm‬استیلن ‪ ،0-2 ppm‬اتیلن‬
‫‪ ،0-2 ppm‬اتان ‪ ،0-2 ppm‬دی اکسید کربن ‪،0-2 ppm‬رطوبت ‪.0-100%‬‬

‫تعداد ورودی و خروجی‪ 4 :‬عدد ورودی آنالوگ از نوع جریان مستقیم‪ 6 ،‬عدد ورودی آنالوگ از نوع جریان مستقیم‬
‫یا ‪ 6‬عدد ورودی آنالوگ از نوع ولتاژ متناوب‪ 8 ،‬عدد خروجی آنالوگ از نوع جریان مستقیم‬

‫‪ -5‬مدل ‪]23[ Hydrocal 1009‬‬

‫بررسی تجهیزات آنالیز گاز محلول به منظور پایش آنالین روغن ترانسفورماتور و روش طیف سنجی مادون قرمز‬ ‫‪16‬‬

‫تکنولوژی اندازهگیری‪ :‬سنسورهای میکروالکترونیک و مادون قرمز نزدیک‬

‫روش استخراج گاز‪ :‬فضای فوقانی‬

‫طریقه نصب‪ :‬با استفاده از یک شیر‬

‫نوع مانیتور‪ :‬چندگازی‬

‫پارامترهای قابل اندازه گیری‪ :‬هیدروژن‪ ،‬مونواکسید کربن‪ ،‬متان‪ ،‬استیلن‪ ،‬اتیلن‪ ،‬اتان‪ ،‬دی اکسید کربن‪،‬‬
‫اکسیژن‪،‬رطوبت‪.‬‬

‫محدوده اندازهگیری گاز‪ :‬هیدروژن ‪ ،0-10.0 ppm‬مونوکسیدکربن ‪ ،0-10‬متان ‪ ،0-5 ppm‬استیلن ‪،0-10 ppm‬‬
‫اتیلن ‪ ،0-10 ppm‬اتان ‪ ،0-10 ppm‬دی اکسید کربن ‪ ،0-20 ppm‬اکسیژن ‪ ،0-20 ppm‬رطوبت ‪.0-100%‬‬

‫تعداد کارت ورودی و خروجی‪ 4 :‬عدد ورودی آنالوگ از نوع جریان مستقیم‪ 6 ،‬عدد ورودی آنالوگ از نوع جریان‬
‫مستقیم یا ‪ 6‬عدد ورودی آنالوگ از نوع ولتاژ متناوب‪ 9 ،‬عدد خروجی آنالوگ از نوع جریان مستقیم‬

‫‪ -8-9-3-9‬مانیتورهای شرکت ‪SIEMENS‬‬

‫‪ -1‬مدل ‪]24[ SITRAM H2Guard‬‬

‫تکنولوژی اندازهگیری‪ :‬حالت‪-‬جامد‬

‫روش استخراج گاز‪ :‬فضای فوقانی‬

‫طریقه نصب‪ :‬با استفاده از یک شیر‬

‫نوع مانیتور‪ :‬تک گازی‬

‫پارامترهای قابل اندازه گیری‪ :‬هیدروژن‬

‫محدوده اندازهگیری گاز‪ :‬هیدروژن ‪5-25 ppm‬‬

‫تعداد کارت ورودی و خروجی‪ 2 :‬عدد ورودی آنالوگ از نوع جریان مستقیم‪ 3،‬عدد خروجی آنالوگ از نوع‬
‫جریان مستقیم‬

‫‪ -2‬مدل ‪]25[ SITRAM Multisense 5‬‬

‫تکنولوژی اندازهگیری‪ :‬سنسور میکروالکترونیک و مادون قرمز نزدیک‬

‫روش استخراج گاز‪ :‬فضای فوقانی‬

‫طریقه نصب‪ :‬با استفاده از یک شیر‬

‫نوع مانیتور‪ :‬تک گازی‬

‫پارامترهای قابل اندازه گیری‪ :‬هیدروژن‪ ،‬مونواکسید کربن‪ ،‬استیلن‪ ،‬اتیلن‪ ،‬رطوبت‬
‫‪17‬‬ ‫فصل اول‪ :‬مروری بر تجهیزات تجزیه و تحلیل گاز محلول در روغن به منظور پایش آنالین روغن ترانسفورماتور‬

‫محدوده اندازهگیری گاز‪ :‬هیدروژن ‪ ،0-2ppm‬مونواکسید کربن ‪ ،0-5ppm‬رطوبت ‪0-100%‬‬

‫تعداد ک ورودی و خروجی‪ 12 :‬عدد ورودی آنالوگ از نوع جریان مستقیم (اختیاری)‪ 5،‬عدد خروجی‬
‫آنالوگ از نوع جریان مستقیم‪،‬‬

‫‪ -3‬مدل ‪]26[ SITRAM Multisense 9‬‬

‫تکنولوژی اندازهگیری‪ :‬سنسور میکروالکترونیک و مادون قرمز نزدیک‬

‫روش استخراج گاز‪ :‬فضای فوقانی‬

‫طریقه نصب‪ :‬با استفاده از یک شیر‬

‫نوع مانیتور‪ :‬چندگازی‬

‫پارامترهای قابل اندازه گیری‪ :‬هیدروژن‪ ،‬مونواکسید کربن‪ ،‬متان‪ ،‬استیلن‪ ،‬اتیلن‪ ،‬اتان‪ ،‬دی اکسید کربن‪،‬‬
‫اکسیژن‪،‬رطوبت‪.‬‬

‫محدوده اندازهگیری گاز‪ :‬هیدروژن ‪ ،0-10.0 ppm‬مونوکسیدکربن ‪ ،0-10‬متان ‪ ،0-5 ppm‬استیلن ‪0-10‬‬

‫‪ ،ppm‬اتیلن ‪ ،0-10 ppm‬اتان ‪ ،0-10 ppm‬دی اکسید کربن ‪ ،0-10 ppm‬اکسیژن ‪ ،0-2 ppm‬نیتروژن ‪0-50‬‬

‫‪،ppm‬رطوبت ‪.0-100%‬‬

‫تعداد کارت ورودی و خروجی‪ 12 :‬عدد ورودی آنالوگ از نوع جریان مستقیم‪ 12،‬عدد خروجی آنالوگ از‬
‫نوع جریان مستقیم‪،‬‬

‫‪ -1-9-3-9‬مانیتورهای شرکت ‪CAMLIN‬‬

‫‪ -1‬مدل ‪]27[ TOTUS G5‬‬

‫تکنولوژی اندازهگیری‪ :‬مادون قرمز‬

‫روش استخراج گاز‪ :‬در کاتالوگ آورده نشده‬

‫طریقه نصب‪ :‬با استفاده از دو شیر‬

‫نوع مانیتور‪ :‬چندگازی‬

‫پارامترهای قابل اندازه گیری‪ :‬هیدروژن‪ ،‬مونواکسید کربن‪ ،‬متان‪ ،‬استیلن‪ ،‬اتیلن‬

‫محدوده اندازهگیری گاز‪ :‬هیدروژن ‪ ،5-50.0 ppm‬مونوکسیدکربن ‪ ،10-20‬متان ‪ ،30-60 ppm‬استیلن‬

‫‪ ،3-5 ppm‬اتیلن ‪5-90 ppm‬‬

‫تعداد کارت ورودی و خروجی‪ 4 :‬عدد ورودی آنالوگ از نوع جریان مستقیم‬

‫‪ -2‬مدل ‪]28[ TOTUS G9‬‬

‫بررسی تجهیزات آنالیز گاز محلول به منظور پایش آنالین روغن ترانسفورماتور و روش طیف سنجی مادون قرمز‬ ‫‪18‬‬

‫تکنولوژی اندازهگیری‪ :‬طیف سنج عکس صوتی‬

‫روش استخراج گاز‪ :‬در کاتالوگ آورده نشده‬

‫طریقه نصب‪ :‬با استفاده از دو شیر‬

‫نوع مانیتور‪ :‬چندگازی‬

‫پارامترهای قابل اندازه گیری‪ :‬هیدروژن‪ ،‬مونواکسید کربن‪ ،‬متان‪ ،‬استیلن‪ ،‬اتیلن‪ ،‬اتان‪ ،‬دی اکسید کربن‪،‬‬
‫اکسیژن‪،‬رطوبت‪.‬‬

‫محدوده اندازهگیری گاز‪ :‬هیدروژن ‪ ،0-5.0 ppm‬مونوکسیدکربن ‪ ،0-50‬متان ‪ ،1-50 ppm‬استیلن‬

‫‪ ،0.1-50 ppm‬اتیلن ‪ ،1-50 ppm‬اتان ‪ ،1-50 ppm‬دی اکسید کربن ‪ ،3-50 ppm‬اکسیژن ‪1-505‬‬
‫‪ ،ppm‬نیتروژن ‪،10-150 ppm‬رطوبت ‪.0-100%‬‬

‫تعداد ورودی و خروجی‪-:‬‬

 ‫فصل دوم‬
‫معرفی دستگاه ‪HYDROCAL 1005‬‬
 ‫فصل ‪ -2‬معرفی دستگاه ‪HYDROCAL 1005‬‬

‫معرفی‬

‫دستگاه مانیتور ‪ HYDROCAL 1005‬ساخت شرکت ‪ )Meter Test Equipment( MTE‬میباشد‪ .‬این‬
‫دستگاه یک سیستم آنالیز چند گازی در روغن‪ 1‬است که به صورت دائمی نصب شده و وظیفه مانیتورینگ‬
‫ترانسفورماتور را بر عهده دارد و قادر به اندازهگیری رطوبت و مقادیرگازهای هیدروژن (‪ ،)H2o‬مونوکسید‬
‫کربن (‪ ،)CO‬استیلن(‪ ،)C2H2‬اتیلن (‪ )C2H4‬محلول در روغن میباشد‪ .‬جدول ‪ 1-2‬محدوده اندازهگیری‬
‫غلظت گازها‪ ،‬همچنین دقت اندازهگیری آنها در آمده است [‪.]29‬‬

‫شکل ‪ 1-2‬نمایی از دستگاه ‪HYDROCAL 1005‬‬

‫این دستگاه با اندازهگیری غلظت ‪ 4‬گاز‪ ،‬میتواند به منظور تشخیص خطای ترانسفورماتور مورد استفاده‬
‫قرار گیرد‪ .‬هر خطایی که در ترانسفورماتور رخ میدهد تقریباً شامل هیدروژن میباشدو وجود مونوکسید‬
‫کربن نیز نشانه آسیب دیدن عایق سلولزی است‪ ،‬همچنین افزایش اتیلن و استیلن دسته دیگر از خطاها را‬
‫که شامل افزایش حرارت‪ ،‬خطاهای با انرژی کم و انرژی زیاد را نشان میدهد‪ .‬جدول ‪ 1-2‬محدوده و غلظت‬
‫گازهای اندازهگیری شده را نشان میدهد‪.‬‬
‫جدول ‪ 1-2‬محدوده و دقت اندازهگیری گازها در دستگاه ‪HYDROCAL 1005‬‬

‫دقت‬ ‫محدوده اندازهگیری‬ ‫نام گاز‬

‫𝑚𝑝𝑝 ‪±15% ± 25‬‬ ‫𝑚𝑝𝑝 ‪0 − 2‬‬ ‫هیدروژن‬

‫𝑚𝑝𝑝 ‪±20% ± 25‬‬ ‫𝑚𝑝𝑝 ‪0 − 5‬‬ ‫مونوکسید کربن‬

‫𝑚𝑝𝑝 ‪±20% ± 5‬‬ ‫𝑚𝑝𝑝 ‪0 − 2‬‬ ‫استیلن‬

‫𝑚𝑝𝑝 ‪±20% ± 10‬‬ ‫𝑚𝑝𝑝 ‪0 − 2‬‬ ‫اتیلن‬

‫‪1‬‬
‫‪Multi-gas-in-oil‬‬
‫بررسی تجهیزات آنالیز گاز محلول به منظور پایش آنالین روغن ترانسفورماتور و روش طیف سنجی مادون قرمز‬ ‫‪22‬‬

‫𝑚𝑝𝑝 ‪±3% ± 3‬‬ ‫𝑚𝑝𝑝 ‪0 − 100‬‬ ‫رطوبت‬

‫این دستگاه همچنین با جمعآوری اطالعات سنسورهای مختلف در ترانسفورماتور میتواند به عنوان یک‬
‫سیستم مانیتورینگ نیز به کار برده شود‪ .‬از این رو نیاز به کارتهای آنالوگ ورودی دارد که اطالعات‬
‫سنسورها را دریافت نماید‪ .‬ورودی آنالوگ که برای اینکار استفاده میشوند‪:‬‬

‫‪ 4‬عدد ورودی آنالوگ 𝐶𝐷𝐴𝑚 ‪4 … 20‬‬ ‫‪-‬‬

‫‪ 6‬عدد ورودی آنالوگ 𝐶𝐷𝐴𝑚 ‪ 4 … 20‬یا 𝐶𝐴𝑣 ‪0 − 80‬‬ ‫‪-‬‬

‫همچنین این دستگاه به خروجی دیجیتال مجهز است که میتواند آالرمها را ارسال و یا اجرای فرامین‬
‫کنترلی مانند سیستم خنککنندگی ترانسفورماتور را انجام دهد‪ .‬خروجی دیجیتال که برای اینکار استفاده‬
‫میشوند‪:‬‬

‫‪ 5 -‬عدد خروجی دیجیتال رلهای‬

‫‪ 5 -‬عدد خروجی دیجیتال اپتو کوپلری‬

‫طریقه نصب‬
‫این مانیتور را میتوان در یکی از سه قسمت زیر نصب نمود‪.‬‬
‫‪ -‬موقعیت ‪ :1‬در مسیر برگشت شیر خنک کننده‬
‫در این حالت مانیتور توسط یک لوله با اتصال مستقیم بر روی خروجی واحد خنک کننده نصب میشود‪.‬‬
‫مانیتور بین واحد خنک کننده و مخزن اصلی روغن قرار میگیرد‪ .‬برای جلوگیری از فشار منفی‪ ،‬این‬
‫واحد باید در قسمت پایین دست پمپ گردش روغن نصب شود‪ .‬این موقعیت نصب در صورتی قابل‬
‫انتخاب است که جریان مدوام روغن از طریق واحد خنک کننده وجود داشته باشد‪.‬‬
‫‪ -‬موقعیت ‪ :2‬فلنج زیر مخزن ترانسفورماتور‬
‫این فلنج باید حداقل ‪ 42‬سانتیمتر ارتفاع داشته باشد تا بتوان مانیتور را بر روی آن نصب نمود‪.‬‬
‫‪ -‬موقعیت ‪ :3‬شیر پر کننده فوقانی‬
‫در صورتی که سطح روغن حداقل ‪ 122‬سانتیمتر باالتر از موقعیت نصب باشد‪ ،‬مانیتور را میتوان در‬
‫این محل نصب نمود‪ .‬این مکان پیشنهاد نمیشود زیرا فرایند پرکردن تحت تأثیر فشار هیدرواستاتیک‬
‫روغن است و ممکن است کار و خواندن داده های واحد دشوار باشد‪.‬‬
‫‪ -‬موقعیت ‪:4‬‬
‫هرگز واحد ‪ HYDROCAL 1005‬را در باالی قسمت خنک کننده یا بر روی پمپ مکش نصب نکنید‪.‬‬
‫در این حالت ‪ ،‬پر کردن روغن نمی تواند به روش صحیح انجام شود‪.‬‬
‫تذکر‪ :‬اگر دستگاه در پایین ترانسفورماتور نصب شود ‪ ،‬فاصله بین زمین و شیر نصب باید حداقل ‪ 252‬میلی‬
‫متر باشد‪.‬‬
‫‪21‬‬ ‫فصل دوم‪ :‬معرفی دستگاه ‪Hydrocal 1005‬‬

‫شکل ‪ 2-2‬طریقه نصب مانیتور‬

‫روش اندازهگیری‬

‫اندازهگیری مقادیر گازهای مونوکسید کربن‪ ،‬اتیلن و استیلن‬

‫اندازهگیری غلظت گاز مونوکسیدن کربن‪ ،‬اتیلن و استیلن در این دستگاه با استفاده از روش طیف سنجی‬
‫مادون قرمز نزدیک انجام میشود‪ .‬انتخابگر طول موج در این روش‪ ،‬فیلتر نوری میباشد و برای اندازهگیری‬
‫مقادیر پارامترها از یک مقاومت ‪ photo-sensitive‬استفاده میشود‪.‬‬

‫اندازهگیری غلظت گاز هیدروژن‬

‫اندازهگیری غلظت گاز هیدروژن در این دستگاه با استفاده از سنسورهای گازی میکرو‪-‬الکترونیک انجام‬
‫میشود‪.‬‬

‫اندازهگیری رطوبت‬

‫اندازهگیری رطوبت در این دستگاه با استفاده از سنسور خازنی فیلم نازک‪ 1‬انجام میشود‪.‬‬

‫روش استخراج گاز‬

‫نمونه برداری از فضای فوقانی روش موفقی است که در آن ماده مورد نظر برای استخراج ابتدا از بافت جامد‬
‫یا مایع خود به فضای فوقانی نمونه انتقال می یابد‪ ،‬سپس نمونه برداری و اندازه گیری انجام می شود‪ .‬نمونه‬

‫‪1‬‬
‫‪Tin-Film capacitor‬‬
‫بررسی تجهیزات آنالیز گاز محلول به منظور پایش آنالین روغن ترانسفورماتور و روش طیف سنجی مادون قرمز‬ ‫‪22‬‬

‫برداری به روش فوقانی سریعترین و دقیق ترین روش برای آنالیز ترکیبات آلی فرار است‪ .‬یک نمونه از روغن‬
‫در شیشه به هم زده میشود‪ .‬در این فرآیند دما و فشار کنترل میشود‪ .‬بعد از حدود ‪ 5‬دقیقه یک تعادل‬
‫بین گاز موجود در روغن و گاز موجود در هوا برقرار میشود (شکل ‪ .)3-2‬این روش با استفاده از قانون‬
‫هنری انجام میشود‪ .‬پس از رسیدن به حالت تعادل فاز گازی توسط نیروی طبیعی روغن به درون محفظه‬
‫گازی برای آنالیز فشرده میشود‪.‬‬
‫دو نوع روش مختلف نمونه برداری وجود دارد‪ .‬روش استایتیک و دینامیک‪.‬‬

‫شکل ‪ 3-2‬روش ‪ headspace‬برای جداسازی گاز‬

‫مزایای دستگاه‪:‬‬

‫‪ -‬اندازهگیری مجزای هیدروژن‪ ،‬گاز مونوکسید کربن‪ ،‬اتیلن و استیلن‬

‫‪ -‬اندازهگیری رطوبت در روغن‬

‫‪ -‬نصب آسان بر روی شیر ترانسفورماتور‬

‫‪ -‬نصب برروی ترانسفورماتور در حین کار بدون هیچگونه وقفه در کار ترانسفورماتور‬

‫‪ -‬نرمافزار پیشرفته (در واحد یا از طریق کامپیوتر شخصی)‬

‫‪ -‬سیستم رایگان تعمیر و نگهداری‬

‫‪ -‬رابطهای ارتباطی اترنت با سرعت ‪( 10/100 Mbit/s‬از نوع فیبر نوری و سیم مسی ) و ‪ RS 485‬از‬
‫پروتوکل ‪ Modbus RTU/ASCII‬و ‪ Modbus TCP‬پشتیبانی میکند‪.‬‬

‫‪ -‬استفاده از مودم آنالوگ و ‪ GSM‬برای ارتباط از راه دور (انتخابی)‬

‫مودم ‪ DNP3‬برای اتصاالت ‪SCADA‬‬ ‫‪-‬‬

‫‪ -‬سنسورهای ‪ HV‬و ‪ LV‬برای مانیتورینگ ولتاژ فشار قوی و فشار ضعیف (اختیاری)‬
‫‪23‬‬ ‫فصل دوم‪ :‬معرفی دستگاه ‪Hydrocal 1005‬‬

‫پایش وضعیت ترانسفورماتور‪:‬‬

‫‪ -‬ولتاژ ها و جریانها از طریق ترانسفورماتورهای جریان و ولتاژ و ترنسدیوسر‬

‫‪ -‬پایش دما‪ :‬دمای کف و روغن از طریق سنسورهای دمای اضافی‬

‫‪ -‬پیکربندی آزادانه‪ :‬ورودیهای آنالوگ میتوانند به سنسورهای اضافی متنوعی اختصاص داده شودند‪.‬‬

‫‪ -‬محاسبات اضافی‪:‬‬
‫‪Hot spot o‬‬

‫‪ o‬تلفات‬

‫‪ o‬نرخ فرسودگی‬
‫‪ o‬آستانه خنککنندگی‪ ،‬موقعیت ‪ Tap Changer‬از طریق ترنسدیوسر جریان‬

‫منوی دستگاه‬

‫منوی اصلی دستگاه‬

‫منوی اصلی این دستگاه به صورت شکل زیر میباشد‪:‬‬

‫شکل ‪ 4-2‬منوی اصلی دستگاه‬

‫بررسی تجهیزات آنالیز گاز محلول به منظور پایش آنالین روغن ترانسفورماتور و روش طیف سنجی مادون قرمز‬ ‫‪24‬‬

‫منو کاربر‪:1‬‬

‫‪ -‬اطالعات ادارای ترانسفورماتور‬

‫‪ -‬اطالعات مشتری یا پروژه‬

‫منو گاز محلول در روغن‪:‬‬

‫‪ -‬نمودار‬
‫‪ -‬جدول نتایج‬

‫شکل ‪ 5-2‬منوی گاز محلول در روغن‬

‫منوی ترانسفورماتور‪:‬‬

‫‪ -‬نرخ فرسودگی‬
‫دمای ‪Hot spot‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪ -‬تلفات‬

‫منوی خارجی‪:‬‬

‫‪ -‬اندازهگیری جریان و ولتاژ‬

‫‪ -‬اندازهگیری روغن کف و باال‬
‫‪ -‬اندازهگیری رطوبت روغن‬

‫منوی هشدار‪:‬‬

‫‪ -‬جدول گزارشات‬
‫‪ -‬تصدیق‪ 2‬هشدارها‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪User menu‬‬ ‫‪Acknowledgement‬‬
‫‪25‬‬ ‫فصل دوم‪ :‬معرفی دستگاه ‪Hydrocal 1005‬‬

‫شکل ‪ 6-2‬منوی هشدار‬

‫منوی پیکربندی‪:‬‬

‫‪ -‬تنظیم آستانه هشدار‬

‫‪ -‬تنظیم شبکه‬
‫‪ -‬تنظیمات نصب ترانسفورماتور‬

‫شکل ‪ 7-2‬منوی پیکربندی‬

 ‫فصل سوم‬

‫روش اندازهگیری مادون قرمز‬

‫نزدیک‬
 ‫فصل ‪ -3‬روش اندازهگیری مادون قرمز نزدیک‬

‫معرفی روش طیف سنجی مادون قرمز نزدیک‬

‫موج الکترومغناطیس نوعی موج است که در فضا انتشار مییابد و از میدانهای الکتریکی و مغناطیسی‬
‫تشکیل شده است‪ .‬این میدانها در حال انتشار بر یکدیگر و بر جهت پیشروی موج عمود هستند‪ .‬طیف‬
‫الکترومغناطیس محدوده بسیار وسیعی از طول موجها و انرژیها را دارا میباشد‪ .‬امواج مادون قرمز یک‬
‫محدوده از طیف الکترومغناطیس را شامل میشود که خود به سه دسته مادون قرمز دور‪ ،1‬مادون قرمز‬
‫میانه‪ 2‬و مادون قرمز نزدیک‪ 3‬تقسیم میشود‪ .‬این سه دسته از امواج از لحاظ طول موج با یکدیگر اختالف‬
‫دارند‪.‬‬

‫شکل ‪ 1-3‬محدوده طیف الکترومغناطیس‬

‫طیف سنجی مادون قرمز نزدیک نوعی از طیف سنجی ارتعاشی است که از انرژی فوتون در محدوده‬
‫‪ 2.65 × 10−19‬تا ‪ 7.96 × 10−20‬ژول که مطابق با طول موج ‪ 752‬تا ‪ 2522‬نانومتر است‪ ،‬استفاده میکند‪..‬‬
‫در بسیاری از زمینهها از طیف سنجی مادون قرمز نزدیک استفاده میشود‪ .‬فیزیکدانان برای مطالعه سطح‬
‫انرژی نیمه هادیها‪ ،‬تعیین فاصله بین اتمی در مولکولها‪ ،‬برای اندازهگیری دمای شعله‪ 4‬از این روش‬
‫استفاده میکنند‪ .‬شیمیدانها از این روش برای تعیین ایزومرها‪ ،‬مشخصات مومها‪ ،‬رزینها و پلیمرها‪،‬‬
‫ترکیبات اثر انگشت و بررسی پیشرفت یک فرآیند استفاده میکنند‪ .‬زیست شناسان نیز از این روش برای‬
‫بررسی ساختار سلولها و آنتی بیوتیکها استفاده میکنند‪ .‬این روش یکی از مهمترین و متداولترین تکنیک‬
‫های طیف سنجی جهت شناسایی و اندازه گیری گونه های مولکولی مختلف میباشد‪ .‬ارائه کاملی از تئوری‬

‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪Far-infrared‬‬ ‫‪Near-infrared‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪Mid-infrared‬‬ ‫‪Flame‬‬
‫بررسی تجهیزات آنالیز گاز محلول به منظور پایش آنالین روغن ترانسفورماتور و روش طیف سنجی مادون قرمز‬ ‫‪32‬‬

‫طیفسنجی نیاز به پیش زمینه گستردهای در ریاضیات‪ ،‬مکانیک کونتوامی‪ ،‬شیمی و فیزیک مولکولی دارد‪.‬‬
‫با بررسی برهم کنش موج الکترومغناطیس در محدوده مادون قرمز با نمونه‪ ،‬انرژی نور مادون قرمز باعث‬
‫ارتعاش مولکولها شده و با اندازهگیری فرکانس ارتعاش‪ ،‬میتوان به ساختار مولکولها‪ ،‬گروههای عاملی و‬
‫پیوندهای موجود در نمونه پی برد‪ .‬از این روش برای بررسی نمونههای گاز‪ ،‬مایع و جامد و همچنین مواد‬
‫آلی و غیرآلی میتوان استفاده کرد [‪. ]31[ ]32‬‬

‫انواع حرکت مولکولی‬

‫به دلیل توصیف پیچیده مکانیکی کوانتوم از ساختار مولکولی‪ ،‬نمیتوان یک تصویر ساده از یک مولکول‬
‫را تصویر کرد‪ .‬با این حال میتوان گفت یک مولکول از دو یا چند اتم تشکیل شده است‪ ،‬مولکولها دارای‬
‫سه نوع حرکت میباشند‪ .‬حرکت انتقالی‪ 1‬به عنوان انتقال مرکز جرم‪ ،‬حرکت چرخشی‪ 2‬به عنوان حرکت‬
‫دورانی در اطراف مرکز جرم‪ ،‬حرکت ارتعاشی‪ 3‬که شامل نوسان اتمهای مولکول به نحوی که تأثیری در‬
‫حرکت مرکز جرم یا دوران حول این مرکز نداشته باشد [‪.]31‬‬

‫شکل ‪ 2-3‬انواع حرکت مولکولی‬

‫انواع ارتعاشات مولکولی‬

‫برای یک مولکول با ‪ N‬اتم‪ 3N ،‬درجه آزادی (حرکت انتقالی‪ ،‬چرخشی و ارتعاشی) برای مولکولها وجود‬
‫دارد‪ .‬هر مولکول خطی میتواند تعداد ‪ 3N-6‬و هر مولکول غیر خطی میتواند ‪ 3N-5‬حرکت ارتعاشی داشته‬
‫باشد‪ .‬مولکولها دو نوع ارتعاش کششی‪ 4‬و خمشی‪ 5‬میتوانند داشته باشند‪ .‬ارتعاشات کششی سبب تغییر‬
‫طول پیوند و ارتعاشات خمشی سبب تغییر زاویه پیوند میگردد‪ .‬همچنین ارتعاش کششی خود به دو صورت‬
‫متقارن و نامتقارن رخ میدهد‪.‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪translation‬‬ ‫‪stretching‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪rotation‬‬ ‫‪bending‬‬
‫‪3‬‬
‫‪vibration‬‬
‫‪31‬‬ ‫فصل سوم‪ :‬روش اندازه گیری مادون قرمز‬

‫شکل ‪ 3-3‬انواع ارتعاشات مولکولی‬

‫فرآیند جذب‬

‫تمایل نسبی اتم به جذب الکترونهای پیوندی به سمت هسته خود‪ ،‬الکترونگاتیوی نامیده میشود‪ .‬بنابراین‬
‫هرچه الکترونگاتیوی دو اتم درگیر پیوند متفاوتتر باشد‪ ،‬ابر الکترونی به صورت نامتقارن بین دو اتم پخش‬
‫شده و مولکول را قطبی مینامند‪ .‬مولکولهای قطبی دارای جزئی بار مثبت در اطراف اتم با الکترونگاتیوی‬
‫کمتر و جزئی بار منفی در اطراف اتم الکترونگاتیوتر هستند‪ .‬گشتاور دو قطبی کمیتی برداری است که از‬
‫حاصلضرب باردر فاصله دو قطبی به دست میآید‪ .‬جهت بردار گشتاور دو قطبی از بار منفی به سمت مثبت‬
‫دو قطبی در نظر گرفته میشود‪ .‬شرط جذب انرژی امواج مادون قرمز توسط مولکولها این است که گشتاور‬
‫دو قطبی مولکول در حین ارتعاش تغییر کند‪ .‬به عبارتی دیگر‪ ،‬مولکولهایی که گشتاور دو قطبی داشته‬
‫باشند میتوانند مقادیر خاصی انرژی جذب کنند تا بردار گشتاور دو قطبیشان تغییر کرده و پیکهای خاصی‬
‫در طیف آنالیز مادون قرمز تولید کنند‬

‫اگر در یک نیم تناوب ارتعاشی‪ ،‬کشش نامتقارن رخ دهد‪ ،‬گشتاور دو قطبی در یک جهت تغییر کرده و در‬
‫نیم تناوب دیگر جهت گشتاور تغییر میکند‪ .‬بنایراین گشتاور دو قطبی با فرکانس ارتعاشی مولکول‪ ،‬نوسان‬
‫کرده و باعث ارتقای مولکول به نوار جذبی مادون قرمز شده و فعال مادون قرمز نامیده میشود‪ .‬اگر ارتعاش‬
‫کششی متقارن رخ دهد‪ ،‬تغییر نهایی در گشتاور دو قطبی مولکول ایجاد نشده و غیرفعال مادون قرمز گفته‬
‫میشود‪ .‬برای آن که انرژی مادون قرمز توسط مولکول جذب شود‪ ،‬بایستی گشتاور دو قطبی در حین ارتعاش‬
‫تغییر کند‪.‬‬

‫در دنیای پیرامون ما همه چیز به طور پیوسته در حال ارتعاش میباشد‪ .‬که نتجه مستقیم ارتعاش مولکول‪-‬‬
‫های سازنده آنها میباشد‪ .‬ارتعاشات مولکولی هم به نوبه خود از نوسان پیوندهای سازنده مولکول ناشی‬
‫میشود‪ .‬برای فهم بهتر نوسان پیوندها‪ ،‬پیوند را به صورت یک فنر در نظر بگیرید که دو جرم به انتهای آن‬
‫متصل است‪ .‬در ناحیه طیفی مادون قرمز نزدیک و میانه‪ ،‬جذب نور به وسیله یک ماده‪ ،‬ناشی از بر همکنش‬
‫بررسی تجهیزات آنالیز گاز محلول به منظور پایش آنالین روغن ترانسفورماتور و روش طیف سنجی مادون قرمز‬ ‫‪32‬‬

‫میان ارتعاشات پیوند شیمیایی نمونه و تابش ناشی از منبع نور میباشد‪ .‬به عبارت دقیق تر اگر اتم هایی که‬
‫در دو طرف یک پیوند شیمایی قرار دارند متفاوت باشند‪ ،‬یک دو قطبی الکتریکی ایجاد مینمایند که در‬
‫یک فرکانس مشخص ارتعاش نوسان میکند‪ .‬اگر این چنین پیوند نامتقارنی به وسیله یک منبع تکفام که‬
‫فرکانسی برابر با فرکانس دو قطبی مربوط به پیوند دارد تحت تأثیر تابش قرار گیرد‪ ،‬بر همکنشی میان پیوند‬
‫و تابش ناشی از منبع رخ میدهد‪ .‬در نتیجه این بر همکنش مولفه اکتریکی تابش قادر خواهد بود تا انرژی‬
‫خود را به پیوند منتقل کند که این انتقال انرژی خود باعث ایجاد یک تغییر در ارتعاش پیوند (توجه شود‬
‫که امواج مادون قرمز از انرژی کمی برخوردارند و نمیتوانند موجب شکست پیوند یا انتقاالت الکترونی‬
‫شوند‪ ).‬میشوند‪ .‬همانطور که در شکل ‪ 4-3‬مشاهده میشود هنگامی که موجی با فرکانس ارتعاش موکلول‬
‫به آن برخورد کند‪ ،‬این انرژی سبب تغییر دامنه ارتعاشات فرکامس مولکول شده و فرکانس آن را تغییر‬
‫نمیدهد‪.‬‬

‫شکل ‪ 4-3‬برهم کنش میان موج مادون قرمز و یک پیوند قطبی‬

‫با توجه به این توضیح مختصر میتوان دو شرط کلی برای جذب تابش مادون قرمز توسط یک پیوند‬
‫شیمیایی متصور میشود‪ .‬شرط اول وجود دو قطبی الکتریکی در اطراف پیوند که معموال ناشی از نامتقارن‬
‫بودن مولکول میباش‪ .‬شرط دوم یکسان بودن فرکانس ناشی از دو قطبی الکتریکی و فرکانس تابشی ناشی‬
‫از منبع‪ .‬در اثر جذب تابش مادون قرمز‪ ،‬که از انرژی کمی برخوردار است‪ ،‬امکان بروز انتقالهای ارتعاشی‪،‬‬
‫چرخشی یا چرخشی‪-‬ارتعاش در مولکول خواهد داشت‪.‬‬

‫تعیین گروه عاملی‬

‫در شیمی مجموعه معینی از اتمها که در کنار یکدیگر قرار گرفته اند و موجب بروز خواص شیمیایی و‬
‫فیزیکی خاصی برای مولکولهای حاوی این گروهها میشوند‪ ،‬گروه عاملی میگویند‪ .‬به عنوان مثال گروه‬
‫‪ COOH‬را به عنوان گروه عاملی اسید کربوکسیلیک‪ ،‬پیوند ‪ C=C‬را به عنوان گروه عاملی آلکن و گروه ‪H-‬‬
‫‪ O-C‬را به عنوان گروه عاملی آلکل میشناسند‪ .‬به طور معمول مولکولهای حاوی یک گروه عاملی مشخص‬
‫در یک واکنش شیمیایی مشخص رفتار مشابهی از خود به نمایش میگذارند‪.‬‬
‫‪33‬‬ ‫فصل سوم‪ :‬روش اندازه گیری مادون قرمز‬

‫اندازهگیری جذب تابش مادون قرمز در نمونهها به عنوان تابعی از فرکانس‪ ،‬طیفی تولید میکند که در‬
‫شناسایی گروههای عاملی و ساختار مواد به کار میرود‪ .‬به عنوان مثال فرض میکنیم که طیف مادون قرمز‬
‫برای روغن ترانسفورماتور استخراج شده است و میخواهیم بررسی کنیم که آیا گازهای اتیلن و استیلن در‬
‫روغن وجود داشته است یا خیر‪ .‬در ابتدا باید بررسی شود که این دو گازدر کدام یک از گروههای عاملی قرار‬
‫دارند‪ .‬با استفاده از جدول ‪ 1-3‬متوجه میشویم که جز گروه آلکن و آلکینها میباشند‪.‬‬
‫جدول ‪ 1-3‬گروههای عاملی هیدروکربن‬

‫شکل ‪5-3‬یک طیف نوعی مادون قرمز را نشان میدهد‪ .‬همانطور که در شکل مشخص است محور عرض ها‬
‫شدت عبور تابش و محور طول ها عدد موجی را نشان میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪ 5-3‬طیف نور مادون قرمز به منظور شناسایی گروه عاملی آلکنها‬
‫بررسی تجهیزات آنالیز گاز محلول به منظور پایش آنالین روغن ترانسفورماتور و روش طیف سنجی مادون قرمز‬ ‫‪34‬‬

‫میزان جذب برحسب عدد موج برای پیوندهای شیمیایی مشخص میشود‪ .‬عددموج هر پیک معرف یک‬
‫گروه عاملی خاص است که با مراجعه به جدول همبستگی‪ ،‬نوع ماده و پیوند تشکیل شده مشخص خواهد‬
‫شد‪ .‬عدد موج و نوع ارتعاش گروه عاملی آلکانها‪ ،‬آلکنها و آلکینها در جدول ‪ 2-3‬آورده شده است‪ .‬اکنون‬
‫با مشاهده پیکهای موجود در شکل ‪ 5-3‬و اطالعات جدول ‪ 2-3‬میتوان فهمید که طیف استخراج شده‬
‫مربوط به چه گروهی میباشد [‪.]32‬‬
‫جدول ‪ 2-3‬عدد موج و نوع ارتعاش گروههای عاملی آلکنها‪ ،‬آلکانها و الکینها‬

‫به طور کلی یک طیف مادون قرمز را میتوان به دو ناحیه اصلی تقسیم نمود‪:‬‬
‫الف) ناحیه فرکانس گروهی (‪)Fuctional Group‬‬
‫این ناحیه در محدوده ‪ 1200 − 4000𝑐𝑚−1‬قرار دارد و پیکهایی که در این ناحیه واقع میشوند بی شک‬
‫مربوط به گروه عاملی خاص خواهد بود‪ .‬با توجه به اینکه پیک مربوط به هر گروه عاملی در یک گستره‬
‫کوچک و مشخصی قرار میگیرد میتوان حضور این گروه عاملی را در نمونه تشخیص داد‪.‬‬
‫ب)ناحیه اثر انگشتی (‪)Fingerprint region‬‬
‫این ناحیه در گستره اعداد موجی کمتر از ‪1222 cm-1‬قرار گرفته اند‪ ،‬معموال شامل پیکهای زیادی و‬
‫پیچیدهای میباشند که به سختی قابل تفسیر هستند‪ .‬برای هر ترکیب خاص الگوی منحصر به فردی از‬
‫پیکها وجود دارد‪.‬‬
‫‪35‬‬ ‫فصل سوم‪ :‬روش اندازه گیری مادون قرمز‬

‫دستهبندی طیف سنجی مادون قرمز‬

‫به طور کلی دستگاههای مادون قرمز را میتوان به دو دسته تقسیم نمود‪ .‬اولین و پرکاربردترین نوع‪،‬‬
‫دستگاههای تبدیل فوریه یا ‪ FT-IR‬ها هستند‪ .‬این دستگاهها قادرند که کل محدوده طیفی را با استفاده‬
‫از سیستم تداخل سنج‪ 1‬به طور همزمان به نمونه تابانده و سپس آن را تجزیه و تحلیل نمایند‪ .‬مابقی‬
‫دستگاهها در گروه دوم قرار میگیرد که از جمله مهمترین آنها میتوان به دستگاههای تک پرتویی یا‬
‫تکفامساز‪ 2‬و همچنین دستگاههای پاشنده‪ 3‬اشاره کرد‪ .‬نمودار بلوکی این سه نوع دستگاه در شکل ‪6-3‬‬
‫نشان داده شده است‪ .‬دستگاههای طیف سنج تبدیل فوریه عموما از تداخل سنجی به نام مایکلسون استفاده‬
‫میکنند‪ .‬همچنین این دستگاهها مجهز به ریزپردازندههایی برای تجزیه و تحلیل طیفها میباشد‪ .‬در حالیکه‬
‫دسته دوم از فیلترها و تکفامسازهای ساخته شده برای ناحیه مورد نظر استفاده میکنند [‪. ]32‬‬

‫شکل ‪ 6-3‬نمودار بلوکی دستگاههای مادون قرمز‪ :‬الف)دستگاه تک پرتویی با تکفامساز ثابت‪ ،‬ب) طیف سنج‬
‫پاشنده با طراحی دو پرتویی‪ ،‬ج) دستگاه تبدیل فوریه تک پرتویی‬

‫دستگاههای پاشنده که تا قبل از پیدایش دستگاه تبدیل فوریه کاربرد گستردهای داشتند‪ ،‬از یک طراحی‬
‫دو پرتویی مانند آنچه هنوز در دستگاههای فرابنفش مرئی استفاده میشود‪ ،‬بهره میبرند‪ .‬در این دستگاه‬
‫درصد عبور ‪ T‬برای هر طول موج با مقایسه نور عبور کرده از دو مسیر مختلف‪ ،‬که یکی از آنها به مرجع و‬
‫دیگری به نمونه میتابد‪ ،‬محاسبه میگردد‪ .‬از این جهت نور منبع به وسیله یک سری آینهها به دو باریکه‬
‫مختلف تقسیم شده و یکی از آنها به محفظه نمونه و دیگری هم از محفظه مربوط به مرجع عبور داده‬

‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪Interferometer‬‬ ‫‪Dispersive‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Monochromator‬‬
‫بررسی تجهیزات آنالیز گاز محلول به منظور پایش آنالین روغن ترانسفورماتور و روش طیف سنجی مادون قرمز‬ ‫‪36‬‬

‫میشوند و در نهایت پس از عبور از تکفامساز به آشکارساز میرسند‪ .‬در نتیجه در این نوع دستگاه‪ ،‬هر بار‬
‫که نور به نمونه تابیده میشود‪ ،‬فقط میتوان عبور مربوط به یک طول موج را محاسبه نمود و به دست‬
‫آوردن طیف یک نمونه مستلزم وقت و انرژی زیادی میباشد‪.‬‬

‫شکل ‪ 7-3‬اجزای نوری دستگاه تک پرتویی و دو پرتویی‬

‫همانطور که اشاره شد یکی از مهمترین اجزای به کار رفته در دستگاههای تبدیل فوریه تداخل سنج آنها‬
‫میباشد‪ .‬اکثر دستگاهها از تداخل سنج مایکلسون استفاده میکنند‪ .‬شماتیک کلی این نوع تداخل سنج در‬
‫شکل ‪ 8-3‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫شکل ‪ 8-3‬الف) اجزای نوری دستگاه تبدیل فوریه ب) تداخل سنج مایکلسون‬

‫آنگونه که در شکل قابل مشاهده است‪ ،‬در تداخل سنج ابتدا نور تابیده شده از منبع توسط یک آیینه‬
‫‪37‬‬ ‫فصل سوم‪ :‬روش اندازه گیری مادون قرمز‬

‫شکافنده نور به دو باریکه با توان تقریبا یکسان تقسیم میشوند‪ .‬یکی از این دو باریکه به یک آینه ثابت و‬
‫دیگری به یک آینه متحرک برخورد میکند که در حال جابجایی نسبت به آیینه شکافنده میباشد‪ .‬این دو‬
‫باریکه پس از بازتابش از آینهها مجددا در محل آیینه شکافنده به نحوی باهم ترکیب میشوند که تغییرات‬
‫شدت باریکه ترکیب شده را میتوان به صورت تابعی از تفاوت در طول مسیر دو باریکه اولیه اندازهگیری‬
‫نمود‪ .‬آیینه متحرک را میتوان قلب تداخل سنج دانست‪ .‬حرکت افقی آیینه متحرک باعث میشود تا توان‬
‫تابشی که به آشکارساز میرسد به نحوی قابل پیش بینی افت و خیز کند‪ .‬زمانی که فاصله هر دو آیینه ثابت‬
‫و متحرک از آیینه شکافنده برابر باشد‪ ،‬اختالف مسیر آنها صفر میشود و توان خروجی حداکثر خواهد‬
‫بود‪ .‬در حالیک ه حرکت آینه ثابت به اندازه یک چهارم طول موج باریکه اولیه باعث تداخل تخریبی حداکثر‬
‫دو باریکه میشود که نتیجه آن توان خروجی باریکه صفر میشود‪ .‬در نتیجه تعیین موقعیت دقیق آیینه‬
‫متحرک یک اصل اساسی در دستگاههای تبدیل فوریه میباشد‪ .‬برای این منظور از یک لیزر در سیستم‬
‫تداخل سنج استفاده میشود که قادر است در هر لحظه مکان دقیق آیینه را مشخص کند (با استفاده از‬
‫آشکار سایز لیزر)‪ .‬باید توجه داشت که برای به دست آوردن طیفهای مناسب و رضایت بخش بایستی‬
‫سرعت آیینه متحرک و زاویه حرکت آن نیز ثابت باشد‪.‬‬

‫اجزای دستگاه طیف سنج‪:‬‬

‫اجزای تشکیل دهنده دستگاه طیف سنج مادون قرمز منبع‪ ،‬تکفامساز و آشکار ساز میباشند‪ .‬هر یک‬
‫از این اجزا دارای انواع مختلفی هستند که بسته به نوع دستگاه و کاربردهای مورد نیاز مورد استفاده قرار‬
‫میگیرند‪.‬‬

‫‪ -9-9-6-3‬منابع‬

‫منابع مورد استفاده در دستگاها از یک جامد بی اثر تشکیل شدهاند که به صورت الکتریکی به دمای‬
‫‪ 1522‬تا ‪ 2222‬درجه کلوین میرسد و در نتیجه آن یک تابش پیوسته مانند تابش جسم سیاه را ایجاد‬
‫مینماید‪ .‬از جمله این منابع میتوان به افروزه نرنست ‪ ،‬منابع گلوبار که میلهای از جنس سلیسیم کاربید‪،‬‬
‫منبع قوس جیوه‪ ،‬المپ سیم تنگستن و همچنین لیزر دی اکسیدکربن اشاره نمود‪.‬‬

‫‪ -2-9-6-3‬آشکارساز‬

‫آشکارسازهای مختلفی در این سیستم استفاده میشود‪ .‬از جمله آشکارسازهای گرمایی (ترموکوپل‪،‬‬
‫بالومتر‪ ،‬ترمیستور که ظرفیت گرمایی بسیار پایینی دارند تا بتوانند به تغییرات ناچیز دما پاسخ دهند و عمده‬
‫ترین مشکل آن این است که تحت تأثیر نویز محیطی قرار میگیرند)‪ ،‬آشکارسازهای پیروالکتریک و‬
‫آشکارسازهای دیود نوری بیشترین کاربرد را داند‪.‬‬
‫بررسی تجهیزات آنالیز گاز محلول به منظور پایش آنالین روغن ترانسفورماتور و روش طیف سنجی مادون قرمز‬ ‫‪38‬‬

‫‪ -3-9-6-3‬انتخابگر طول موج‬

‫در اکثر دستگاهها جزئی به نام انتخابگر طول موج وجود دارد‪ .‬نقش اصلی این جز‪ ،‬محدود کردن تابش‬
‫منبع (که معموال شامل محدوده ای از طول موج هاست) به یک محدوده باریک از طول موج است‪ .‬طول‬
‫انتخابگر طول موج به دو دسته اصلی صافیها و تکفامسازها تقسیم میشوند‪ .‬هر یک از این دو روش دارای‬
‫زیر مجموعههای دیگری بوده و با توجه به شرایط مورد نیاز برای روش طیف سنج مورد استفاده قرار‬
‫میگیرد‪ .‬به طور کلی صافیها بخشی از طول موجهای حاصل از منبع را عبور داده و برخی دیگر را حذف‬
‫میکنند‪ .‬در حالیکه تکفامسازها با استفاده از عناصری مانند آیینه‪ ،‬عدسی‪ ،‬منشور یا توریها و دو شکاف‬
‫برای ورود و خروج نور قابلیت پویش طول موجها را به ارمغان میآورند‪ .‬تکفامسازها بر اساس شکست نور‪،‬‬
‫تداخل امواج یا پاشندگی نور عمل میکنند و دارای قدرت تفکیک پذیری باالیی هستند‪ .‬شکل زیر دو نوع‬
‫از تکفام سازها را نشان میدهد‪ .‬یکی بر مبنای توری (یک سطح صیقلی و صاف است که روی آن تعداد‬
‫زیادی شیارهای موازی نزدیک به هم ایجاد میشود) و دیگری بر مبنای منشور میباشد‪.‬‬

‫شکل ‪ 9-3‬دو نوع تکفامساز‪ :‬الف)تکفامساز با توری ب)تکفامساز منشوری‬

‫‪ -4-9-6-3‬آماده سازی نمونه‬

‫طیفهای مادون قرمز را میتوان برای هر سه حالت جامد‪ ،‬مایع و گاز به دست آورد‪ .‬برای هر کدام از‬
‫این حاالت روشهای آماده سازی نمونه و تجهیزات خاصی مورد استفاده قرار میگیرد‪ .‬از آنجا که اندازهگیری‬
‫عموما بر مبنای جذب تابش نور مادون قرمز میباشد‪ ،‬آماده سازی با دقت زیادی انجام میشود‪.‬‬
 :‫فهرست مراجع‬
[1] S. Bustamante, M. Manana, A. Arroyo, P. Castro, A. Laso, and R. Martinez,
“Dissolved Gas Analysis Equipment for Online Monitoring of Transformer Oil: A
Review,” Sensors, vol. 19, no. 19, p. 4057, 2019.
[2] Calisto 2. “Available online: https://www.morganschaffer.com/products.php?id=4 “
[3] Calisto 5. “ Available online: https://www.morganschaffer.com/products.php?id=2.”
[4] Calisto 9. “ Available online: https://www.morganschaffer.com/products.php?id=1.”
[5] “SmartDGA_GuardTM._Available_online:
https://www.lumasenseinc.com/EN/products/gas-sensing/smart-dga-for-
transformers/smart-dga-guard-4-gas/smartdga-guard.html.”
[6] SmartDGA_GuideTM_Available_online:
“https://www.lumasenseinc.com/EN/products/gas-sensing/smart-_dga-for-
transformers/smart-dga-guide-9-gas/smartdga-guide.html.” .
[7] D. Energy, “Kelman MINITRANS Multiple Gas Transformer DGA. Available
online: https://www.gegridsolutions. com/md/catalog/minitrans.htm.” .
[8] Hydran 201Ti Single Gas Transformer DGA. “Available online:
https://www.gegridsolutions.com/MD/ catalog/hydran201Ti.htm.” .
[9] Hydran M2-X Single Gas Transformer DGA. “Available online:
https://www.gegridsolutions.com/MD/ catalog/hydranm2x.htm.” .
[10] Kelman TAPTRANS Multiple Gas Transformer DGA. “Available online:
https://www.gegridsolutions.com/ md/catalog/taptrans.htm.” .
[11] Kelman TRANSFIX Multiple Gas Transformer DGA. “Available online:
https://www.gegridsolutions.com/ md/catalog/transfix.ht,” 2015.
[12] Kelman MULTITRANS Multiple Gas Transformer DGA. “Available online:
https://www.gegridsolutions. com/md/catalog/multitrans.htm.” .
[13] Kelman DGA 900 Multiple Gas Transformer DGA.“Available online:
https://www.gegridsolutions.com/ md/catalog/DGA900.htm,” 2000.
[14] Moisture, Hydrogen and Temperature Transmitter MHT410. “ Available online:
https://www.vaisala. com/en/products/instruments-sensors-and-other-measurement-
devices/instruments-industrial- measurements/mht410.” .
[15] OptimusTM_DGA_Monitor_OPT100.:“Available_online:
https://www.vaisala.com/en/products/instruments- sensors-and-other-measurement-
devices/instruments-industrial-measurements/opt100 (accessed on 31.” .
[16] CoreSenseTM Gives Continuous Online Monitoring of Transformer Gases, Such as
Hydrogen_and_Moisture.:“Available_online:
https://new.abb.com/products/transformers/service/advanced-services/coresense.” .
[17] CoreSense M10 Multi-Gas DGA Analyzer. “Available online:
https://new.abb.com/products/transformers/ service/advanced-services/coresense-
m10.”
[18] DGA_Submersible_Single_Gas_Monitor.“Available_online:
https://www.qualitrolcorp.com/ products/dissolved-gas-analyzers/single-gas-
analyzers/qualitrol-dga-150250400-submersible-single- gas-monitor.” .
[19] Multi Gas Serveron TM8 On-line Gas Chromatography Dissolved Gas Monitor.
“Available online: https://www.qualitrolcorp.com/products/dissolved-gas-
analyzers/multi-gas-analyzers/serveron-tm8- multi-gas-on-line-dissolved-gas-
monitor/.” .
[20] Multi Gas Serveron R TM3 On-line Gas Chromatography Dissolved Gas Monitor.
“Available online: https://www.qualitrolcorp.com/products/dissolved-gas-
analyzers/multi-gas-analyzers/serveron-tm3- multi-gas-analyzer-multi-gas-on-line-
dissolved-gas-monitor.” .
[21] Multi Gas Serveron R TM8 On-line Gas Chromatography Dissolved Gas Monitor.
“Available online: https://www.qualitrolcorp.com/products/dissolved-gas-
analyzers/multi-gas-analyzers/serveron-tm8-multi-gas-on-line-dissolved-gas-
monitor.” .
[22] Hydrocal_Early_Warning.“Available_online:
https://www.mte.ch/products/transformer-monitoring/early- warning-10026.” .
[23] Hydrocal_Intensive_Care.“Available_online:
https://www.mte.ch/products/transformer-monitoring/intensive-care-10023. “
[24] SITRAM H2 Guard—Early Fault Detection in Transformer Oil. “Available online:
https://www.energy. siemens.com/hq/en/services/power-transmission-distribution-
smart-grid/condition-monitoring/for-hv- gis/sensors-and-accessories.htm.” .
[25] SITRAM Multisense 5—Monitoring and Diagnostics. “ Available online:
https://www.siemens.com/content/ dam/webassetpool/mam/tag-siemens-
com/smdb/energy-management/services-power-transmission- power-distribution-
smart-grid/customer-services/cs-ff-en-sitram-mul.” .
[26] SITRAM Multisense 9—Monitoring and Diagnostics. “ Available online:
https://www.siemens.com/content/dam/webassetpool/mam/tag-siemens-
com/smdb/energy-management/services-power-transmission-power-distribution-
smart-grid/customer-services/cs-ff-en-sitram-mul.” .
[27] TOTUS G5-DGA. “Available online: https://www.camlingroup.com/product/totus-
g5 (accessed.”
[28] TOTUS G9-DGA. “ Available online: https://www.camlingroup.com/product/totus-
mt.”
[29] Hydrocal 1005.
[30] C. Pasquini, “Near infrared spectroscopy: Fundamentals, practical aspects and
analytical applications,” J. Braz. Chem. Soc., vol. 14, no. 2, pp. 198–219, 2003.
[31] B. Alfeeli, “Miniature gas sensing device based on near-infrared spectroscopy
Miniature gas sensing device based on near-infrared spectroscopy,” 2005.
.‫ چاپ اول‬,‫ اصول و کاربرده"ا‬:‫" طیف سنجی مادون قرمز‬,‫ زبردستی‬.‫ ع‬،‫ دوستخواه‬.‫ ا‬،‫ نوروزی‬.‫[ ن‬32]