UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
2

Hyrja....................................................................................................................................... 3

1. TRANSMETIMI I NXEHTËSISË DHE APARATET E TRANSMETIMIT TË

NXEHTËSISË........................................................................................................................4
1.1 Këmbyesit e nxehtësisë: Llojet e tyre.………………...................................................4
1.2 Këmbyesi i nxehtësisë ne formë pete…….....................................................................5
1.3 Tubi dhe guaska si këmbyes te nxehtesise.....................................................................6
1.4 Kaldajat .........................................................................................................................8
1.5 Analiza e këmbyesit te nxehtësisë ................................................................................9
1.6 Modelimi i transmetimit te këmbyesit të nxehetësisë…..............................................12
2. ANALIZA E PROCESEVE NË KËMBYES TË NXEHTËSISË...............................14
2.1 Paraqitja e metodave të modelimit të këmbyesit të nxhehtesis....................................14
2.2 Këmbyesit e nxehtësisë si pjesë e sistemit...................................................................15
2.3 Këmbyesit e nxehtësisë si nje komponent...................................................................15
2.4 Shpërndarja e temperaturës te këmbysit me rrymim te kundert dhe paralel...............16
2.5 Shpërndarja e temperaturës te këmbysit me rrymim ne formë te kryqëzuar..............19
2.6 Këmbimi i nxehtësis te fluidet relativisht të qeta.........................................................23
3 MODELIMI I KËMBYESVE TË NXEHTËSISË........................................................25
3.1 Modelimi i këmbyesit të nxehtësisë bazuar në ligjin e parë të termodinamikës.......25
3.2 Këmbyesit me vetëm një kalim...................................................................................26
3.3 Këmbyesit me shum kalime.........................................................................................28
3.4 F-Metoda......................................................................................................................30
3.5 Shembulli për aparatet e këmbimit të nxehtësisë.........................................................12
5. PËRFUNDIMI..................................................................................................................35
Nomenklatuera..............................................................................................................36
Literatura .....................................................................................................................38

HYRJE

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
3

Këmbyesit e nxehtësisë janë aparate termike në të cilat këmbehet nxetësia ndërmjet

dy fluideve, me kusht që të realizohet ngrohja e një fluidi me tjetrin. Kur për qëllim kemi
ngrohjen, atëherë fluidi me temperaturë më të lartë (me të cilin realizohet ngrohja) quhet
fluidi ngrohës.
Këmbyesit e nxehtësisë kanë një përdorim të gjithanshëm në instalimet e nxehjes
qendrore dhe për përgaditjen e ujit të nxehtë shpenzues (si për shembull: bojlerët, aparatet me
rrymimin e kundërt, radiatorët, kalorifrët, etj ), pastaj të instalimet ftohëse, e posaçërisht në
industrin kimike dhe atë ushqimore. Një mori e instalimeve termike të industrisë kimike
shtrohen si këmbyesit e nxehtësisë: nxetësit, avulluesit, kondensatorët, kristalizatorët ,
tharësit, ekstraktorët, destilatorët dhe rektifikatorët.
Modelimi i detajuar i një këmbyesi i nxehësisë duke përdorë vetëm balancat e
energjisë ( ligji i parë i termodinamikës) është ofruar për përkufizimin e eficjencës së
këmbyesit të nxehtësisë dhe shpërndarjen e temperaturës. Ndryshimeve në mes një këmbyesi
i nxehtësisë si një komponent dhe si një pjesë e sistemit të indentifikuar.
Një arritje e kombinuar e bazuar në të dy ligjet është paraqit në masën e
ireversibilitetit të brendshëm në këmbyesit e nxehtësisë.
Duke përdor të gjitha mjetet dhe analizat në katër pjesët e para është një arritje
orientuese e një vlersimi të efikasitetit të këmbyesi i nxehtësisë .
Energjia , eksergjia dhe bilancet e rëndësishme të kostos për analiza dhe optimalitetin e
këmbyesit të nxehtësisë.
Ky dokument ofron zgjidhje për përcaktimin e rendimentit termik te këmbyesve të
nxehtësisë duke u bazuar ne ligjin e dytë të termodinamikës. Është treguar se për secilin
këmbyes të nxehtësisë, është një këmbyes ideal i nxehtësisë i cili është i ekuilibruar e ai është
këmbyesi me rrymim të kundërt. Këmbyesi ideal i nxehtësisë ka ndryshim të njejtë aritmetik
të temperaturave dhe raport të temperaturave të njejtë të fludit të ftohtë dhe të ngrohtë.
Këmbyesi ideal i nxehtësisë ka kapacitet te nxehtësisë të barabartë me kapacitetin
minimal te nxehtesisë për këmbyesin aktual të nxehtësisë. Këmbyesi i nxehtësisë transmeton
Shumen maksimale të nxehtësisë të barabartë me produktin e ndryshimit aritmetik te
temperaturave dhe gjeneron sasinë minimale të entropisë duke e bërë atë kembyesin me
efiçjent të nxehtësisë. Rendimenti i këmbyesve të nxehtësisë definohet si raporti mes
nxehtësisë që transmetohet tek këmbyesi aktual dhe nxehtësia e cila do të transmetohet tek
këmbyesi ideal i nxehtësisë.
Koncepiti i rendimentit të këmbyesve të nxehtësisë parashikon një rrugë të re në
disajnimin dhe analizat e këmbyesve të nxehtësisë dhe në rrjetet e këmbyesve të nxehtësisë.

1.Këmbyesit e nxehtësisë

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
4

1.1 Kembyesit e nxehetesise: Llojet e tyre

Këmbyesit e nxehtësisë janë paisje që cak i tyre eshte transferimi efikas i nxehtësisë
nga rrjedhja e fluidit të ftohët tek rrjedhja e fluidit të nxehtë, në shumicën e rasteve përmes
një muri të ndërmjetëm metalik. Humbja e nxehtësisë e gjithë këmbyesit me ambientin mund
te shpërfillet në krahasim me nxehtësinë në mes dy rrymimeve të fluideve. P.sh këmbyesi i
nxehtësise mund të konsiderohet si një dhomë adiabatike. Inercia termike e këmbyesit të
nxehtësisë shpesh është e pa përfillshme gjithashtu (përveq rasteve të veqanta kur ndermjet
tyre egziston një siperfaqe e madhe poroze), dhe gjendja e qëndrueshme mund të supozohet,
duke e reduktuar bilancin e pergjithshem te energjisë në:
g g
DE = W + Q + ��
ht ,e dme � 0 = m1 Dh1 + m 2 h2 (1)
t

Edhe pse nxehtësia rrymon nga fluidi i nxehtë tek aj i ftohtë me përcjellshmëri
përgjate një muri që i ndan (perveq në rastet e kontaktit direkt), këmbyesit e nxehtësisë janë
paisje për transmetim të nxehtësisë me konveksion. Konvekioni në këmbyesin e nxehtësisë
është gjithemon i detyruar dhe mund të jetë pa ndryshimin e gjendjeve të dy fluideve. Kur
një ventilator e detyron rrymimin e ajrit ( ose kurë rrymimi natyral i ajrit aplikohet) emri
këmbyes i nxetësisë është disi i rezervuar. Emra të tjerë janë përdorur për raste të veqanta si
“kondensator” ose në raste kurë e shendrron avullin ne uj “aparat avullimi” ose “kaldajë”
kurë lëngu shëndrrohet në avull. Paisjet me vetëm një rrymim të lëngut si : panelet solare ose
vetëm një gyp i thjeshtë me një rrymim të një lengut me ndryshim të temperaturës në
ambient, kurrë nuk janë quajtur këmbyes te nxehtesisë. Dizajni bazik për këmbyesit e
nxehtesisë është në formë të guaskës dhe të pjatës, por shumë tipe të reja dhe forma të reja
janë zhvilluar. Sipas rrjedhjes së tyre kembyesit e nxehtesisë grupohen në:
1). Këmbyesit në formë të guaskës dhe gypit, ku një rrjedhje e fluidit shkon përgjate
gypave kurse tjetra brenda dhe jashtë guaskës, paralel me gypat, ose në kryqëzim me
rrjedhjen. fig. 1a
2). Këmbyesi i nxehtësisë në formë pjate, ku muret e rrudhura mbajn në kontakt dy
fluidet të cilat ndahen përgjatë tuneleve (vrimave) në muret e rrudhosura. fig. 1b
3) Këmbyesi i nxehtësisë me kontakt, ku të dy fluidet futën në konakt direkt (ku nxë
vend trasmetimi i nxehtesis dhe i masës). Për me tepër, kontakti mund të vazhdoj, të dy
fluidet perzihen mes veti derisa nuk i ndan forca e gravitetit , si në një kullë ftohse, ose
kontakti mund të jetë në një menyrë alternative me një ambient të tretë, zakonisht te ngurtë, si
një këmbyës nxehtësie rexhenerativ si një rrotë rrotulluese si ne fig. 1c (ku gazi i nxehtë nxen
rroten kurse gazi i ftoft e fiton ate energji).

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
5

a) b) c)
Fig. 1.1. Këmbyesi i nxehtësisë në formë guaske dhe gypi, këmbyesi i nxehtesise në formë
pete dhe këmbyesi i nxehtësisë me kontakt

1.2. Këmbyesi i nxehtësisë në formë pete

Këmbyesi i nxehtësisë në formë pete (PHE ang: këmbyesit e nxehtësisë në formë
pete), është një këmbyes kompakt ku petet e holla e të valzuara( 0.5 mm te holla) janë në
kontakt me njëra tjetren dhe dy fluided rrymojn të ndara pergjate kanaleve të peteve të
valzuara. Fig.1b. Mbyllja e pllakave mund të jetë me ngjitje, saldim( zakonisht baker i
salduar ne qelike qe nuk ndryshket). Korniza (petet dhe shufrat) sigurojn së bashku rafte dhe
lidhje (nganjëher në vend të këmbysve në formë pete përdoren këmbyestit kornizë).
Montimi i peteve është treguar në fig.1.1.a, kanalet e përshtatshme, nganjëher të
ndihmuar nga rondelet, që kontrollojn rrjedhjen e dy fluideve dhe lejojn rrjedhjen paralele ose
të kryqëzuar në disa faza. Ata kan koeficinet të madh të përcjellshmërisë termike ( me lartë se
w
l = 6000 2 , për përdorim lëng me lëng) këmbyesi në formë pete është idealisht i
m K
përshtatshëm për fluide me viskozitet të vogël, numri i petëve mund të caktohet sipas
nevojes, dhe siperfaqja e transmetimit lehtë mund të pastrohet. Siperfaqja e projektuar e
peteve zakonisht mirret si siperfaqe nominale e transmetimit te nxehtësisë, pavarsisht se ka
siperfaqe të lakuara në të cilat humbet nxehtësia.

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
6

Fig. 2 Montimi i kmbyesve të nxehtësisë ne formë pete

Këmbyesi i nxehtësisë në formë pete u zhvillua në vitet 1920-ta në një fabrikë ushqimi
(për pasterizimin e qumshtit) por tash janë duke e marrë tërë tregun për shkak të efiqjencës së
madhe (3 deri 10 here ma shume se kembysit ne formë guaske). Këmbyesit e nxehtësisë në
forme pete perdoren per proqese te ngrohjes, ftohjes, ne te gjitha proceset cryogjenike dhe si
një hap i ndermjetem për ngrohjen të ujit të brendëshme.KNFP (këmbyesi i nxehtësisë në
formë pete) janë emruar edhe si CHE ang (këmbyesi kompakt i nxehtësisë). Kembyes
kompakt te nxehtësisë ku fjala kompakt mund te shohet te secila formë e transferit të
nxehtësisë dhe masës me siperfaqe specifike më të madhe se 103

1.3. Këmbyesit e nxehtësisë në formë guaske dhe gypi

Këmbyesi i nxehtësisë në formë guaske dhe gypi (STHE: këmbyesit e nxehtësisë ne

forma guaske dhe gypi) është forma ma e zakont e kembysve. Përdoret për industri të rënda
(si per avull te kondensatorve, për kaldaja të mëdha) për ngrohjen e ujit për sistem banimi.
Detale të tjera rreth ketyre këmbysve jane treguar në Fig.1.3, a,b,c,d,e

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
7

Fig.1.3, Këmbysi i nxehtësisë në formë guaske dhe gypi

Fig1.3. STHE (këmbyesit e nxehtësisë ne forma guaske dhe gypi), a) guaska dhe
gypa të vogla të montuara (në baker), b) Prerja terthore e KNGG (Këmbysi i nxehtësisë në

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
8

formë guaske dhe gypi), c) diagram skemat me një kalim të guaskes dhe një kalim të gypit d)
detalete konstruksionit të këmbysit me një kalim të gypit e) detale të konstruksionit të
këmbyesit me dy kalime të gypit.
Siq mund të shihet në fig.1.3, secili fluid mund të rrymoj përgjat shumë herë. Në gyp
secili set i gypave që fluidi kalon përgjat para se të kthehet konsiderohet kalim. Kurse në
guaske një kalim konsiderohet kur fluidi ndryshon drejtimin.

1.4 Kaldajat
Kaldajat janë gjeneratorë të nxehtësisë, pra instalime me të cilat energjia kimike që
përmban lënda djegëse ose energjia eletrike shëndrrohet në energji termike. Kaldajat e kanë
funksionin e njëjtë sikur edhe stufat dhe për këtë arsyje janë të përbëra nga elemente
themelore të njëjta (vatra, grila, kanalet e tymit etj.) Varesisht nga gjendja agregate e lëndës
djegese, kaldajat ndahen në kaldaja me lëndë djegse të ngurtë të lëngët dhe të gazët. Si lëndë
djegse të ngurtë me së shpeshti përdoren llojet e ndryshme të thengjillit dhe druri. Si lëndë
djegse të lëngëta përdoren: mazuti, nafta, përkatesisht vajra të ndrysheme të djegshme, ndërsa
si lende djegëse e gaztë më së shpeshti përdoret gazi nëntoksorë.
Shumica e kadajave mund te konsiderohen si këmbyes të nxehtësisë me guaskë dhe me gyp
fig.1.4, ku fluidi i nxehtë është avull i tejnxehur dhe fluidi i ftohtë avull i ujit. Transmetimi i
nxehtësisë me rrezatim është me rëndësi në kaldaja (dhe në furrë) për shkak të temperaturave
të mëdha (disa 2000K). Ne shumicën e kaldajave ajri për djegije ngrohet më parë nga gazrat
që dalin tek oxhaku. Efiqjencat tipike, matur se si entalpia e ujit ndryshon nga entalpia e
djegjes (zakonisht varet nga vlera e nxetesise së lëndës djegëse)

Fig.1.4, Kaldaja është një këmbyes i nxehtësisë

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
9

1.5. Analizat e këmbyeseve te nxehtësisë

Fig.1.5.1. Një këmbyes i thjeshtë i nxehtësisë: a) diagram dhe profili i temperatures në

rrymimin e kundert të fluidit, b) diagram dhe temperaturë në rrymimin e njëjte të fluidit,c)
prerja tërthore e gypit, c) skema sipërfaqësore, d) detaje rreth siperfaqes ndarse.

Analiza termale e një këmbyesi të nxehtësise bazohet në një shembulli të një këmbyesi
koaksial të thjeshtë fig.1.5.1, kur një fluid shkon përgjat gypit, kurse tjetri fluid shkon pergjat
seksionit te cilindrit nga fillimi gjerë në fund, rrjedhja e kundërt e fluideve (me kahje të
kunderta) është treguar në fig.1.5.1a. Ku ka efiqjencë termike më të madhe se në fig.1.5.1b.
Transmetimi i nxehtësisë nga njëri fluid tek tjetri me konveksion-konduksion-
konveksion është proces që ndodhë rreth siperfaqeve ndarse si në (fig.1.5.1d), ku fluidi i
nxehtë është përshkruar si ‘1’ kurse fluidi i ftohtë ‘2’. Fakti që rrjedha e ftohtë e rrethon atë të
ngrohten si ne fig.1.5, këtu nuk qëndron nga rezultatet e arritura, edhe pse mund të jetë në
dobi tonen kur deshirojm te minimizojm humbjet e nxehtesise me ambientin(nëse
temperature e ambientit është më e vogël se ajo në gyp).
Pa marrë parasyshë kahun e rrymimit të fluidit, në këmbyesin e nxehtësisë fluidi më i
ngrohët do të ftohet, ndërsa fluidi më i ftohët do të nxehet, e kjo nxehtësi e këmbyer është:
df = -V1 r1c1dtn = V2 r 2 c2 dt f

ku janë: V1, m3/h – prurja e fluidit të nxehtë,

r1 , kg / m3 - densiteti i fluidit të nxehtë,

c1 , kJ / (kg o C ) - nxehtësisa specifike e fluidit të nxehtë,

dtn , oC -ndryshimi elementar i temperaturës së fluidit të ngrohtë

me: V2 r 2 c2 dt f - paraqesin shënimet përkatëse për fluidin e ftohtë.

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
10

Nëse fusim në përdorim shënimin W = V r c = mc , e ky në realitet paraqet kapacitetin

termik të fluidit, atëher kemi:

-W1dtn = W2 dt f

respektivisht:

-W1 (t '2 - t '1 ) = W2 (t ''2 - t ''1 ) apo W2 / W1 = (t '1 - t '2 ) / (t ''2 - t ''1 ) (1.2)

Ekuacioni 1.2 tregon se ndryshimet e temperaturave të fluideve punuse janë

reciprokisht proporcionale me kapacitetet termike të fluideve në fjalë. Ndryshimi i
temperaturës ndaj sipërfaqes ngrohëse, në varsi nga kapacitetet termike është dhënë në
fig.1.5.2, për rrymim njëkahësh, d.m.th. sipas fig.1.5.3, për rrymimin me kahë të kundërt.

t, °C

W1 >W2

t' 2
t = -t' 1 t'' 1

2
t = -t' 2 t''

t''2

t''1

S, m2

Fig.1.5.2a. Rrymimi njëkahor

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
11

Fig.1.5.2. Këmbyesi i nxehtësisë me rrymim paralel, fluidet kanë kah të njëjtë dhe drejtim
paralel.

t, °C t, °C

t' 1
t' 1 W1 <W2 t =t'1 t''
-1 W1 >W2
t =t'1 t''
-1

t' 2
t' 2

t''1

t =t'2 t''
t =t'2 t''

-2
-2

t''1

t''2
t''2

S, m 2 S, m 2

Fig.1.5.3 Këmbyesi i nxehtësisë me rrymim të kundërt, kanë kah të kundërt por drejtim
paralel.

1.6. Modelimi i transmetimit te kembyesit te nxehtesise

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
12

Praktika në inxhinjeri na bënë neve që më shumë të perdorim KNGG (Këmbysi i

nxehtësisë në formë guaske dhe gypi) dhe KNP (Këmbysi i nxehtësisë në formë pete), por
përformancat termike dhe dizajni janë më së miri të spjeguara në një rrjedhje paralele të
gypave të treguar në fig.1.5.1.

Për një gjatesi dx rrjedhja e kundërt e fluidit, balanci i energjisë te secilit fluid, dhe energjia
e balancimit përgjat murit, të mbledhura në fluidin e nxehtë janë shënuar me ‘1’:
g g g
d Q = - m1c1dT1 = - m2c2 dT2 = KdA(T1 - T2 ) (2)

Nëse e integrojm këtë ekuacion nga kushtet fillestare (x=0) dhe (x=L) pergjate këmbysesit
Fig.1.5.1a, ateherë kemi :

g g g
Q = m1 c1 ( T1,h - T2,d ) = m 2 c2 ( T2,d - T1,h ) = KdADT1,2 (3)

Ku është mesatare e përshtatshme të përcaktuara nga koeficineti i pergjithshëm i

transmetimit të nxehtësisë K dhe nga siperfaqja e lagur e zgjedhur A. Kjo temperaturë
mesatare mund të caktohet me integrimin e dy ekuacioneve 2 dhe 3 :

g -dT1 - dT2 dT1 - dT2

dQ= = =- = KdA(T1 - T2 )
1 1 1 1 (4)
g g g
- g
m1c1 m2c2 m1c1 m2c2

Dhe i integrojm me kushtet fillestar prej x=0 deri x=L :

( T1 - T2 ) x = L � � �T - T T -T �
� 1 1 �
ln = - KA g - g = KA �1,d g 1,h - h g 2,d �
( T1 - T2 ) x =0 �m c m c �
�1 1 2 2 �
� Q
� Q �
�

( T1 - T2 ) x = L - ( T1 - T2 ) x =0
= (5)
DT1,2

Ku perfundimisht kemi:

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
13

( T1 - T2 ) x = L - ( T1 - T2 ) x=0
DT1,2 = �DTLMTD
( T -T ) (6)
ln 1 2 x = L
( T1 - T2 ) x =0

qka na tregon se, në rryminin e kundërt të fluideve, me kapacitet konstant termik të fluidit
,vlera mesatare e temperaturës përgjate murit ndarës është diferencë logaritmike e
temperaturës mesatare LMTD.

2. ANALIZA E PROCESEVE NË KËMBYESIN E NXEHTËSISË

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
14

Synimet kryesore të kësaj teme janë:

(1) të paraqesë dhe të shqyrtoi faktorë të rëndësishëm që ndikojnë në rendimentin e
këmbyesit të nxehtesisë,
(2) të njoh analizat bazë për projektim termodinamik dhe optimalitetin e këmbyesit të
nxehtësisë
Synimi i parë na ndihmon të identifikojmë faktorët të rëndësishëm që ndikojn në
efiçjencën e këmbyesit të nxehtësisë, të përcaktoj sasinë e efekteve të këtyre faktorëve, dhe të
siguroj udhëzime për një vlerësim kualitativë të efektivitetit të këmbyesve me mënyrat të
ndryshme tërrjedhjeve por me një caktim, të njëjtë të detyrës projektuese. Synimi i dytë na
definon një formë të cilësisë për të vlerësuar efiçjencën e këmbyesve të nxehtësisë dhe të
paraqes një arritje të konsideratës termodinamike.

2.1. Paraqitja dhe modelimi i një këmbyesi të nxehtesisë

Për një këmbyes adiabatik të nxehtësisë ndryshimi i shkallës së entalpis të një rryme
të fluidit duhet të jetë baras me ndryshimin e shkallës së entalpisë të bjë rryme tjetër, duke
qenë në të njëjtën kohë baras me shkallën e transmetimit të nxehtësisë të këmbyer.
Analizat e metodave të projektimit të këmbyesit të nxehtësisë janë paraqitë në formë
të përgjithshme:

�shkalla e kapacitetit �
�shkalla e transferimit � �efiçjenca / �� � �ndryshimi i �
� të nxehtësisë q �= �faktori korrigjues ���të nxehtësisë apo ��� �
� �� � �transmetimi konvektiv � �temperaturës �
� �
�e�Cmin �DTmax në metodën e -NTU (7)
�P �
� C� DTmax në metodën P -NTU
q = �1 1
�F �
UA � DT1m në metodën LMTD
�
�y�UA � DTmax në metodën y -NTU

Barazimi 7, bazohet në bilancet e energjisë të formuluara si pasojë e ligjit të parë të

termodinamikës dhe parimit të ruajtjes së masës. Gjymtyra e tretë jep me kuptu se rrymimi
(konveksioni) dhe rrezatimi nuk merren në shqyrtim. Secila nga ek.7, supozon përcaktimin e
secilit faktor të efiçjencës së këmbyesit të nxetësisë apo efiçjencën e temperaturës P1 ose
faktorin korrigjues F apo Ψ si një funksion i parametrave projektues, NTU dhe C*. Faktorët
korrugjues nuk kanë domethënjën fizike të njëjtë si faktorët efiçjencës. Çdo lidhje në ek.1,
përfshin një ndryshim të temperaturës, ose maksimumin e ndryshimit të temperaturës së
imponuar Tmax ose ndryshimi mesatar logaritmik të temperaturës T1m. Një inxhinier ka nevojë
vetëm për një lidhje në mes të faktorit të efiçjencës, korrugjues dhe parametrave projektues,
pa një caktim të detajuar të shperndarjeve lokaleve të temperaturës (P1- NTU1, Ɛ- NTU, ose
lidhjen e F-P).
Një këmbyes i nxehtësisë merr rrjedhje të kryqëzuar ka efiçjencë më të vogël të
këmbimit se sa një këmbyes me rrjedhje të kundër (për grup të njëjtë të parametrave

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
15

projektues NTU dhe C*). Një këmbyes me rrjedhje të kryqëzuar të thjeshtë siguron një vlerë
të vogël numerike për Ɛ ose P për një shkallë të përpjesëtimit të dhënë të kapacitetit të
nxëhtësisë dhe NTU sesa për një këmbyes të rrjedhjes së kundër. Veç kësaj, Δ Ɛ/ΔNTU për C*
është ndryshimi për rrjedhjen e kundërt ndajë rrjedhjes së kryqëzuar, për NTU min< NTU <∞.
Për NTU≥4, ky gradient është pothuajse i njëjtë. Për NTU min≤ 0.4 të gjitha drejtimet rrjedhëse
sigurojnë pothuajse vlerat të njëjta të efiçjecës për një grup të dhënë të parametrave
� 1 �
projektues e �NTU � 1 - NTU (1 + C*) �
� 2 �

2.2 Këmbyesit e nxehtësisë si pjesë e një sistemi

Këmbyesit e nxehtësisë në kërkesa të shumta inxhinierie janë vetëm një nga shumë
komponentët e një sistemi. Për një grup të caktuar të dhënave (si shkallën e rrjedhjes dhe
temeraturat hyrëse) gjometria e këmbyesit, dhe njohurit tjera përkatëse, të dhënat
përfundimtare (temperaturat dalëse) do të varen në transferimin e nxehtësisë dhe nga
fenomeni i rrjedhjes së fluideve që zënë vend në kufijtë e këmbyesit të nxehtësisë.

� �
� �
Tn, d , T f , d ...apo...q = j �Tn, h , T f , h , Cn , C f U , A mënyrat rrjedhëse �
1 4 42 4 43 �1 4 4 2 4 43 1 4 4 44 2 4 4 4 43 � (8)
ndryshoret e varura �Gjendjandryshoreve
funksionale e Parametrat e nënshtruar �
1 4 4 4 4 4 4 4 4 2 4 4 4 4 4 4 4 43 �
� të rregullimit projektues

ndryshoret e pavarura dhe parametrat

Një projektues duhet të merret me kufijtë e pasigurisë së të dhënave, përveç

supozimeve të shumta, (për një analizë të kostos në një rutinë optimimi) dhe pa një grup të
vetëm të parametrave. Me këtë, projektuesi duhet të kuptojë kufizimet e rezultateve të fituara
nga programet kompjuterike moderne për projektim, optimizimi, dhe integrim e sistemit.

2.3. Këmbyesi i nxehtësisë si një komponent

Para se një optimizim i sistemmit të bazuar mund të kryhet, një kuptim i mirë për
këmbyesin si një komponentë duhet të jetë i fituar. Përveç vlersimit ose koordinimit, kjo
mund të përfshijë njohuri rreth shpërndarjeve të temperaturës, ndryshimeve të temperaturës
lokale, zonat e nxehta dhe të ftohta, uljet e presionit dhe burimet e irversibilitetit lokalë ne
gjithë sipërfaqen si funksione të ndryshimeve të mundshme të projektimeve dhe proceseve te
ndryshme ose parametrave.
Ndryshimet strukturale dalëse të fluideve varen nga efiçjenca e procesit të transmetimit të
nxehtësisë e ndikuara nga rrjedhja e fluideve dhe fenomeni i transmetimit të nxehtësisë
brenda kembyesit. Projektimi i këmbyesit të nxehtësisë si një komponent është një shtrirje ë
madhe një art inxhinierie.

2.4. Shpërndarjet e temperaturës në këmbyesit e rrjedhjes së kundërt dhe

rjedhjes paralele

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
16

Drejtimet rrjedhëse mund të jenë pozitive ose negative (në fig.2.4.1, nga e majta në
të djathë) në lidhje në koordinata boshtore (rrjedhja e kundërt, rrjedhje paralele). Bilancet e
energjisë për vëllimet përkatëse të kontrollit mund të shkruhen duke përdorë ligjin e parë të
termodinamikës dhe duke ndjekur hollësishtë konventen e shenjës standarde për shkallë të
nxehtësisë ,entalpisë, rrjedhjes përmes kufirit të vëllimit kontrollues .

Fig.2.4.1. Vëllimet e këntrollit të bilancit të energjisë për një mënyrë të rrjedhjes së kundërt.

Vëllimet e kontrollit prezantohen nga zonat drejtkëndore. (a) vëllimi i kontrollit për
fluidin 1 bilancin diferencial i energjisë; (b) vëllimi i kontrollit për fluidin 2bilancin
diferencial i energjisë; (c) vëllimi i këntrollit për dy fluidet 1 dhe 2 bilancet diferenciale të
energjisë.Shkallët e entalpisë H j = ( mc p ) j T j , j = 1 ose 2

Për fluidin 1(vëllimi elementar i kontrollit në fig.2.4.1a.)

g g
� dT1 �
i1 (mc p )1T1 - i1 ( mc p )1 �
T1 + dx �- U (T1 - T2 )dA = 0 (9)
� dx �
Ku i1= +1 ose -1, për drejtimet e njëjta ose të kundërta (pozitive ose negative)të fluidit 1 duke
ju referuar drejtimit pozitiv të boshtit x.

Për fluidin 2(vëllimi elementar i kontrollit në fig.2.4.1b.), është:

g g
� dT2 �
i2 ( mc p ) 2 T2 - i2 ( mc p ) 2 �
T2 + dx �- U (T1 - T2 ) dA = 0 (10)
� dx �

Për të dy fluidet 1 dhe 2 (vëllimi i kontrollit elementar në Fig.2.4.1c) janë:

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
17

�g g
� dT � � �g g
� dT � �
(mc p )T - (mc p ) �
i1 � T+ dx �
� + i (
2 � mc p )T - ( mc T+
p)� �= 0
dx � (11)
� � dx � �1 � � dx � �2

Shohim se një supozim i shpërndarjes së njëtrajtshme në zonen sipërfaqësore të

transmetimit të nxhetësisë totale A së bashku me gjatësinë e rrjedhjes L do të thotë se
dA/dx=A/L; që është UdA=(UA/L)dx. Le të rregullojmë drejtimet e fluidit 1 pa kufizuar një
model të përgjithshëm, në drejtimin pozitivë boshtor i1= +1 përderisa i2=±1 për rrjedhje
paralele (+) dhe te kundërt (-) (shiko fig.2.4.1.). Duke korrigjuar ek.9 dhe 11, ne sigurojmë:

g dT1 UA
(mc p )1 = (T2 - T1 ) (12)
dx L
g dT2 UA
i2 (mc p ) 2 = (T1 - T2 ) (13)
dx L

g dT1 g dT
(mc p )1 + i2 ( mc p ) 2 2 = 0 (14)
dx dx
Shohim se vetëm dy nga tre ekuacionet e bilancit janë mjaftueshëm për të definuar dy
shperndarjet e temperaturës. Për shembull cilido ek.12 edhe ek.13, apo ek.12, dhe ek.14,
mund të shfrytëzohen. Më pas, shpërndarjet e temperaturës së bashku nëpër këmbyesin e
nxehtësisë që përcaktohen.
Një grup i kushteve kufitare është kërkuar në pikat stacionare të këmbyesit të
nxehtësisë. Për një këmbyes të rrjedhjes paralele, temperaturat hyrëse për të dy fluidet janë të
njohura te x=0. Për këmbyesin me rrjedhje të kundërt, temperaturat hyrëse janë të njohura ne
anët e kundërta të këmbyesit, te x=0 dhe x=L. Në mënyrë eksplicite këto kushte janë

T1 = T1,h për x = 0 T2 = T2, h në { x = 0... për rrjedhje paralele

x =0... për rrjedhje të kundërt (15)

Ekuacionet 12 dhe 15, bëhen pa përmasa me ndryshoret:

T - T1,h x
q= x= (16)
T2,h - T1,h L

dhe parametrat projektuese NTU1 dhe R1, siç definohen nga ek.17, dhe ek.12.

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
18

dq1
+ NTU1 (q1 - q 2 ) = 0 (17)
dx

dq 2
- i2 NTU1 R1 (q1 - q 2 ) = 0 (18)
dx

Kushtet kufitare janë si vijonë:

q1 = 0 në ξ=0 (18.1)

q1 = 0 {
x = 0 për rrjedhje paralele
në x =1 për rrjedhje të kundërt (19)

Analiza: Cilët do dy nga tre bilancet diferenciale të dhëna nga ek.17 dhe 18 së bashku me
kushtet kufitare të dhëna nga ek.18.1, dhe 19), përshkruajnë modelin teorik të analizës.

Figura.2.4.2. Këmbyset e nxehtësisë me gypa të dyfishtë me rrjedhje të kundërt dhe rrjedhje

të kryqëzuar
Grupi i lidhjeve të caktuara nga ek.12, - 15, ose 17 – 19, definojnë një model
matematikor të procesit të transmetimit të nxehtesisë në shqyrtim në termat e shpërndarjeve

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
19

të temperaturës për të dyja fluidet. Përshembull, mund të zgjedhim ek.12, 14, dhe 15 për të
fituar shpërndarjet e temperaturës të paraqitur në fig.2.4.2; 2.4.3; 2.4.4.

Cn>Cf
Tn,h Fluidi i nxehtë Tn,h Tn,h
Fluidi i nxehtë Fluidi i nxehtë
Tf,h Fluidi i ftohtë
Tn,h
Tn,d Fluidi i ftohtë Tn,d Tn,d
Tn,h
Fluidi i ftohtë
Konvekse lartë
Konvekse lartë
Tf,d Tf,d Tf,d
0 x L 0 x L 0 x L
(a) (b) (c)

Figura 2.4.3. Shpërndarja e temperaturës në këmbyes të nxehtësisë me rrjedhje të

kundërt të fazave të veqanta të fluideve (jo vlim apo kondensim).

Ku Cn=(ṁ Cp)n është shkalla e kapacitetit të nxehtësisë e fluidit të nxehtë,

Cf=(ṁ Cp)f është shkalla e kapacitetit të nxehtësisë e fluidit të ftohtë, dhe nxehtësia
specifike Cp është trajtuar si konstant. Simboli T, është përdor për temperaturë;
nocioni n dhe f tregojn fluidin e ngrohtë dhe të ftohtë, dhe nocioni h e përfaqëson
hyrjen dhe daljen në një këmbye.

Cn>Cf
Tn,h Fluidi i nxehtë Tn,h Tn,h
Fluidi i nxehtë Fluidi i nxehtë
Tn,d Tf,h
Tf,d Fluidi i ftohtë Tn,d Tn,d
Tf,d Tf,d
Fluidi i ftohtë
Tf,h Fluidi i ftohtë
Tf,h
0 x L 0 x L 0 x L

Figura 2.4.4. Shpërndarja e temperaturës në këmbyes të nxehtësisë me rrjedhje paralele.

Kjo mund të bëhet për pothuajse çdo kombinim të parametrave të projektimit (NTU 1 dhe
R1) për të dy mënyrat e rrjedhjes paralele dhe rrjedhjes së kundër pa një nevojë për ndarjet të
modeleve matematikore.

2.5. Shpërndarja e temperaturës në këmbyesit e rrjedhjes së kryqëzuar

Një model i një mënyre të rrjedhjes së kundërt me apo pa përzirje siguron një shembull
të mirë se si një konfigurim i thjeshtë gjeometrik i dy rrymimeve të fluideve në një kontakt

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
20

termik mundë të drejtojë në zona të temperaturës dy dimenzionale me një lidhje komplekse

në mes parametrave projektues. Veç kësaj, një studim i shpërndarjeve të temperaturës në një
këmbyes të nxehtësisë i rrjedhjes së kryqezuar paraqet se si përzirja mund të ndikojë në
rezultatin e procesit të transmetimit të nxehtësisë.
Në fig.2.5.1. një skemë e veçorisë kryesore të gjeometrisë dhe vëllimit të kontrollit në
një këmbyes nxehtësie është paraqitur një rrjedhje e kryqëzuar. Fluidi 1 dhe 2 rrjedh pingul te
njëri tjetri mbi një sipërfaqe të transmetimit të nxehtësisë që i ndan ato. Për shkak të
transmetimit të nxehtësisë përtej sipërfaqes së transmetimit të nxehtësisë, të dyja fluidet do të
ndryshojnë temperaturat e tyre ose në një ose të dyja drejtimet rrjedhëse, duke u varur në
pranin ose mungesën përzirjes.

Figura 2.5.1. a) Pllaka me fletë të pa përziera, këmbyesi i nxehtësisë me rrjedhje të

kryqëzuar të pa përziera; b) gjarpërore (një gyp në radh) gypi me fleta të përziera, këmbyesi
i nxehtësisë me rrjedhje të kryqezuar.

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
21

Tf,h
o x
a

Fluidi i nxehtë
shpërndarja e
Tn,h temperaturës në
dalje

Fluidi i ftohët
shpërndarja e
temperaturës në
dalje

Figura 2.5.2. Shpërndarja e temperaturës në hyrje dhe në dalje të një këmbyesi të nxehtësisë
me rrjedhje të kryqëzuar pa përzierje.

Katër rastet e dalluara janë të mundshme ti përkasin përzierjes së fluideve. Shpërndarjet e

llojllojshme të temperaturës tregohen që të jen ose një ose dy dimensionale
�
�q j = f ( x ose z ) ose q j = f ( x, z ) , j=1.2 �
�, duke u varur në përzierjen e fluidit.

Qëllimi jonë tani është të tregojë se si mund ti formuloj modelet dhe më pas ti zgjedh,
ato për të gjetur këto zona të temperaturës ose temperaturat dalëse përkatëse. Si një produkt i
kësaj analize, mund të ndajë temperaturat ose efikasitetin e këmbyesit të nxehtësisë. Formulat
e efiçjencës së këmbyesit të nxehtësisë janë të dhëna edhe në mënyra tabelare. Këtu ne
diskutojmë modelet analitike për të përcaktuar të dy zonat e temperaturës dhe efikasitetin.

Kjo do të siguroj një depërtim në ndikim të përzierjes së fluidit në efiçjencën e

këmbyesit të nxehtësisë.

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
22

Fig.2.5.3. Vëllimi i kontrollit të balancit të energjisë për mënyrat me rrjedhje të kryqëzuara.

Duke ju referuar fig.2.5.3, mund të shkruaj bilancet e energjisë për vëllimet e kontrollit:

g g � �T1 �
d m1 c p ,1T1 - dm1 c p ,1� T1+ dx � - dq
{ =0 (20)
1 42 43 � �x �
1 4 4 42 4 4 43
shkalla e entalpisë në hyrje shkalla e entalpisë në dalje shkalla e transferimit
të vëllimit të kontrollit të nxhtësis nga
të vëllimit të kontrolli
fluidi në murë

g g � � T �
d m2 c p ,2T2 + dq
{ - dm 2c p ,2 � T2 + 2 dy � = 0 (21)
1 44 2 4 43 � � y
shkalla e entalpisë në hyrje shkalla e transferimit 1 4 4 44 2 4 4 4 43 �
shkalla e entalpisë në dalje
të vëllimit të kontrollit të nxhtësis nga
të vëllimit të kontrolli
muri në fluidë

Shohim se dṁj Cpj=d Cj,j=1.2, në ek.20, dhe 21, nënkupton se supozimi i detyrave termo
fizike konstante është kërkuar. Është supozuar se nuk përzihen zënë vend në çdo anë të
transmetimit të nxehtësisë. Si pasojë, të dy fluidet do të kenë zona dy dimenzionale të
temperaturës. ek.20 dhe 21, dq paraqet transferimin e nxehtësisë me konveksion nga fluidi i
nxehtë te muri, dhe formulimin e formës së qëndrueshme, të nxehtësisë që do të transferohet
me konduksion nëpër mur dhe me konveksion te fluidi i ftohtë. Modelet e mënyrave me
rrjedhje të kryqëzuar gjenden edhe në forma tabelare.
Duke përdorur shkallën e ekuacioneve për konveksion dhe konduksion, dq nga fluidi i nxehtë
në fluidin e ftohtë mund të shprehet si vijon:

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
23

�T - T �
dq = ho ,1h1 (T1 - Tm,1 )dxdy = km �m,1 m, �dxdy = ho ,2 h2 (T2 - Tm,2 )dxdy
1 4 44 2 4 4 43 dm � 1 4 4 4 2 4 4 43 (22)
konveksioni nga fluidi 1 4�44 2 4 4 43 konveksioni nga muri
i nxehtë në murë konveksioni nëper murë në fluidin e ftohtë

Prodhimi hjηo jΔTj=1.2 të ek.22, paraqet shkallët e transmetimit të nxehtësisë së këmbyer në

zonën e njësisë së transmetimit të nxehtësisë në mes fluideve 1 apo 2 dhe murit duke i ndarë
fluidet. Në rastin kur rezistenca termike e murit ndarës është lënë pas dore, vetëm termat e
konveksionit ekzistojnë në ek.(22), me Tm,1= Tm,2= Tm,1

dq dq dq
T1 - Tm,1 = , Tm ,1 - Tm,2 = , Tm ,2 - T2 = (23)
ho,1h1dxdy (km / d m )dxdy h o,2 h2 dxdy

Duke shtuar ndryshimet e temperaturës nga tri ekuacionet e ek.19, duke definuar
dA=dx dy, dhe duke përdor ekuacionin për definicionet e koeficientit të plotë të transmetimit
të nxehtësisë U, por duke lënë pas dore rezistencën e parregullt termike do ti kemi:
dq = UdA(T1 - T2 ) (24)
Duke zëvendësuar ek.24, në ek.20 dhe 21, dhe duke thjeshtësuar, ne mund të fitojmë
ekuacionet e pjesshme diferenciale:
q1
� q2
�
+ q1 = q 2 + q 2 = q1 (25)
�c �z

ku θj=(Tj-T2,h)/(T1,h-T2,h), me j=1.2, x=(x/L1) NTU, dhe z = ( y / L2 )C . NTU. Numri njësive

*

në transferim të nxehtësisë NTU bazohet në siperfaqen e transmetimit të nxehtësisë në mes

fluideve të definuar (për hirë të qartësisë) si produkt i L 1 dhe L2. Shohim se UA (sasia e
nxehtësisë Q) është shpërndarë në mënyrë të njëtrajtshme kudo në këmbyes për shkak të
supozimeve të njëtrajtshmërisë të sipërfaqes së transmetimit të nxehtësis dhe dhe rezistencës
termike. Të njëjtat ndikime për shkallët e kapacitetit të nxehtësisë. Prandaj, NTU bazohet në
çdo (anë të fluidit të nxehtë ose të ftohtë) sipërfaqe të transmetimit të nxehtësisë në të cilën U
definohet.
Definicioni i temperaturës pa përmasa θj është plotësues i definicionit të temperaturës
pa përmasa θ e ek.15. Ky fleksibilitet në definicionin e temperaturës pa përmasa lejon një
analizë që definon efiçjencën e këmbyesit të nxehtësis ose si një temperaturë dalëse pa
përmasë të fluidit me shkallën e vogël të kapacitetit të nxehtësisë ose si vlera të saj
plotësuese. Shohim gjithashtu se të dy temperaturat pa përmasa θ j supozohen të jenë lokalisht
të varura në të dy koordinatat e pavarura c dhe x :

q1 = q1 ( c , z ) q2 = q2 ( c , z ) (26)

ku rreshtat e ndryshoreve të pavarura marrin vlerat

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
24

0 ���NTU 0 �z �C* �
NTU (27)

Dy kushtet kufitare (për temperaturat dalëse të njëtrajtshme) shoqërojnë grupin e ek.(21):

q1 (0, z ) = 1 q 2 ( c , 0) = 0 (28)

Shpërndarja e temeraturës për dy fluide të papërziera është dy-dimenzional dhe për fluidin e
përzier 1 është një-dimenzionale, të dy ndryshoret në c të në kthim varen nga NTU dhe C*.

2.6. Këmbimi i nxehtësisë te fluidet relativisht të qeta

Nëse ndonjë rezervuar është i mbushur me një fluid në gjendje vlimi, e që gjendet në
qetësi është relative. Meqë temperatura e fluidit të nxehtë më e lartë se temperatura e
rrethinës (e ajrit rrethues), nxehtësia do të tejkaloë prej fluidit nëpër muret e rezervuarit në
rrethinë, dhe fluidi do të ftohet gradualisht. Në raste të tilla është interesant ndryshimi i
temperaturës në funksion të kohës, e jo të siperfaqes ngrohëse.
Për të përftuar mesataren e temperaturës për këtë rast, njësojm sasinë e nxehtësisë së
këmbyer:

dQ = k �� dt
S Dtm � (29)

Ku τ,s- është parametri i kohës; S, m2- sipërfaqja.

t, °C

t' 1

dt' t' 2
t = -t' 1 t'' 1

t = -t' 2 t'' 2

dt'' t''2

d
t''1

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
25

Fig 2.6. Këmbimi i nxehtësis te fluidet relativisht të qeta.

Gjithashtu tani kemi: dQ = -W1dt ' = W2 dt '' , e kjo do të thotë:

( )
d Dt = dt '- dt '' = - W1-1 + W2-1 dQ = - a �
dQ

Në fund do të përfitojmë:
Dt1 - Dt1
S t
Q = k ��� S t Dt m
= k ���
�Dt1 �
ln � �
�Dt2 �
ku mesatraja e temperaturës është e caktuar për kohën.

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
26

3. MODELIMI I KËMBYESVE TË NXEHTËSISË

3.1.Modelimi i këmbyesit të nxehtësisë bazuar në ligjin e parë të termodinamikës
Një synim i rëndësishëm i materialit të prezantuar në këtë pjesë është të mësoj se si të
modelohet një këmbyes nxehtësie për të përkufizuar shpërndarjet e temperaturës. Ne u
fokusuam në përcaktimin e faktorit të efiçjencës së këmbyesit Ɛ,P dhe F. Konsiderojmë
shpërndarjen e temperaturave lokale dhe ndryshimet e temperaturës në një këmbyes nxehtësie
duke pasur thjesht mënyrat të rrjedhjes së kundërt dhe rrjedhjes paralele. Të dy këto drejtime
i përgjigjen të dy rastet e kufizuara të njëjtës rrethanë gjeomëtrike. Të dy rrymat e fluideve
rrjedhin në orientim paralel gjeometrik por në drejtime të kundërta ose të njëjta ndërmjet veti,
kështu që sigurojnë vlera më të mëdha të efiçjencës dhe më të vogla të këmbyesit të
nxehtësisë. Supozohet, nga definicionet , se të dy fluidet ndryshojn temperaturat respektivisht
vetëm ne drejtime rrjedhëse (shpërndarja lokale e temperaturës është konstante për rrjedhjen
e fluidit përmes një pjese të kryqëzuar). Më pas, ne kosiderojmë një rrethanë më komplekse
me një rrjedhje të kryqëzuara të fluideve punuese dhe mundësia e përzierjes lokale përmes
drejtimit rrjedhës.
Në një këmbyes të nxehtësië, nxehtësia transmetohet nga fluidi i ngrohtë tek i ftohëti
ndërmjet një muri ndarës.
Figura 3.1.1, tregon proqesin e hyrjes dhe daljes së rrymave , por me modelin e
rrjedhjes së brendëshme të pa identifikuar sepse ndryshon nga rasti në rast. Në cfrardo prerje
të seksionit ndryshimi diferencjal i transmetimit të nxehtësisë do të jetë :

dQ=U(T-T’)dA=-mcdT=m’c’dT’ (30)

i gjithë transmetimi i nxehtësisë është :

Q=AU (31)

Ndryshimi i tempreaturave , varet nga terminali i temperaturave, nga karakteristikat

termike të dy fluideve përgjatë kalimit të tyre nëpër këmbyes.

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
27

Figura 3.1.1. Ndryshimi i temperaturave përgjatë këmbyesit

3.2. Këmbyesitë me vetëm një kalim
Modelet e thjeshta të rrjedhjes janë kalimi vetëm njëherë i fluidit, në drejtim të njejtë
apo të kundërt. Profilet e tepmeraturave të llojeve kryesore termike janë paraqitur në figuren
17.a, kur rrjedhjet e pandërprera [rastet (a-e)] janë kryesisht të drejta atëherë ndryshimi i
temperaturave mund të paraqite ne njësi te ndryshimit në fund te temperaturave:

(32)

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
28

Figura 3.2.1. a). Profilet e temperaturave tek rrymimet e kundërta me një ose dy faza

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
29

Figura 3.2.2, b) dhe c) Profilet e temperaturave tek b) një kalim në guaskë e dy kalime në
tuba dhe c) dy kalime në guaskë dhe katër kalime në tuba.
Kur profilet përbëhen nga seksione lineare, si në rastet (f) dhe (g), këmbyesi mund të
trajtohet si montim me tre seksione , secila e karakterizuar nga ndryshimi i temperaturave
logaritmike te tyre, për të cilat temperaturat e ndërmjetme mund të gjendet me anë të
llogaritjes së drejtpërdrejtë. Transmetimin e nxehtësisë për një rast të tillë si (h) me profilin
vazhdimisht lakuar duhet të vlerësohen nga integrimin e ekuacionit (30)

3.3 Këmbyesit me shumë kalime

Për arsyje të kompaktësisë të paisjeve, rrugët e fluideve mund të kërkojnë disa
ndryshime përgjatë rrugës. Dy nga rastet e thjesta në figuren 3.3.1b, në nje kalim në guaskë
dhe dy kalime në tub dhe (c) dy kalime në guaskë dhe katër kalime në tuba. Në figurën
3.3.1c, ku rrjedhja dominante është në anën aksiale kështu që kjo rrjedhje prapë mund të
konsiderohet si rrjedhje një drejtimshe. Në rrjedhjen e kryqëzuar në figurën 3.4.1c, secila
rrjedhje mund të bëhet pa përzierje anësore për shkak të instancave të paisjeve si ne figurën
3.4.1h. Në figurën 3.4.1i, përzierje e konsiderushme mund te ndodh në anën e gazit. Përzierja
anësore mund të ndodh në të dyja anët e kembyesit të petëzuar fig.3.4.1h.
Ndryshimi i temperaturave në këto rrjedhje mund të bëhet me anë të ekuacioneve
diferenciale. Zgjidhjet analitike ekzistojnë për raste më të thjeshta, por edhe disa per modele
komplekse ku rezulatet e të cilave ndonjëherë janë shprehur në formën grafike.

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
30

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
31

Fig. 3.3.1. a) Shembulli i këmbyesit tuborë: a) Këmbyesi dy tuborë; b) Sipërfaqja e

brendëshme e këmbyesit dy tuborë; c) Këmbyesi me guaskë dhe me tub; d) Tipi Kettel; e) Ana
horizontale e guaskës; f) Tubat vertikale të ribojlerit; g) Ribojleri i brendëshëm në kullë h)

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
32

Ajri i ftohur në kullen ftohëse me ventilator; i) Ajri i ftohur me ventialorin e vendosur posht
ekraneve gypore

3.4. F-METODA
Kur temperaturat në fund dihen atëherë ndryshimi mesatar i temperaturave mund të
caktohet nga ekuacioni:

3.4

Ku faktori i korigjimit F varet nga rrymat e rrjedhjeve.

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
33

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
34

Fig. 3.4.1. Faktori I korigjimit F dhe rastet e tij

T në anën e tubit kurse T’ në anën e guaskës, i-hyrja dhe o-dalja. Rasti a) tregon një kalim në
anën e guaskës dhe kalimin dy fazor në tuba, b) dy kalime në anën e guaskës dhe katër
kalime në tuba, c) Rrjedhja e kryqëzuar, d) Rrjedhja e kryqëzuar me një përzierje, e) Rrjedhja
e kryqëzuar me dy rryma të përziera, f) rendimentet dhe trasmetimi në paisje me rrjedhje të
kundërta, g) Tre kalime përgjatë guaskës, dhe gjashtë kalime në ekranet tubore, h) Katër
kalime në guaskë dhe tetë kalime në tuba, i) Pesë kalime në guaskë dhe dhjetë kalime ne tuba
dhe j) me gjashtë kalime në guaskë dhe 12 në anën e tubave.
Kjo metodë është shumë e lehtë për tu aplikuar kur dihen temperaturat në fund, sepse
atëherë faktori F dhe janë të caktushme për disa lloje të rrjedhjeve. Atëhere
ekuacioni për transmetimin e nxehtësisë

Q=UAF 3.5

Secila prej këtyre Q, U ose A mund te gjendet në funksion të tjetrës.

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
35

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
36

Fig. 3.4.2. Shembujt e shtimit të sipërfaqës së këmbyesve ne njërën ose në të dyja anët

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
37

3.5. Analiza e një shembulli te aparatet e këmbimit të nxehtësisë

Në dy këmbyes nxehtësie (njëri me rrymë paralele dhe tjetri me rrymë të kundërt), fig.
3.5.1, dhe fig.3.5.2, temperatura e njërit fluid zbret nga 610 oC në 312o C ndërsa e tjetrit rritet
nga 45oC në 215oC. Të caktohet sipërfaqja nxehëse për secilin këmbyes kur janë dhënë:

kW
Q=7.11 kW dhe K=0.016
m2 K

kW
Ku: K-koeficienti i tejkalimit të nxehtësisë
m2 K
Q-sasia e nxehtësisë kW

Zgjidhje

Ndryshimi mesatar i temperaturava për rrymim paralel dhe të kundërt është:

Dt1 - Dt2 ( 610 - 45) - ( 312 - 215 ) = 265.888�

( Dt ) =
mp
Dt
=
610 - 45
C
2.3log 1 2.3log
Dt2 312 - 215

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
38

Fig.3.5.1 Këmbyesi i nxehtësis me rrymim paralel

Fig.3.5.2 Këmbyesi i nxehtësis me rrymim të kundërt

Dt1 - Dt2 ( 610 - 215 ) - ( 312 - 215) = 761.763�

( Dtm ) K =
Dt1
=
610 - 215
C
2.3log 2.3log
Dt2 312 - 45

Sipërfaqja e nxehjes është:

Q 7.11
( Snx ) p = = = 1.67m 2 ( për rrymim paralel ) dhe
( Dtm ) p 0.016 �
K� 265.888

Q 7.11
( Snx ) k = = = 0.583m2 ( për rrymim të kundërt )
( Dtm ) k 0.016 �
K� 761.763

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
39

PËRFUNDIMI
Synimi i parë na ndihmon të identifikojmë faktorët të rëndësishëm që ndikojn në
efiçjencën e këmbyesit të nxehtësisë, të përcaktoj sasinë e efekteve të këtyre faktorëve, dhe të
siguroj udhëzime për një vlerësim kualitativë të efektivitetit të këmbyesve me mënyrat të
ndryshme tërrjedhjeve por me një caktim, të njëjtë të detyrës projektuese. Synimi i dytë na
definon një formë të cilësisë për të vlerësuar efiçjencën e këmbyesve të nxehtësisë dhe të
paraqes një arritje të konsideratës termodinamike
Unë kam arritur ta kuptoi se efiçjenca e këmbyesit ɛ të nxehtësisë është një kriter i
rendimentit termik të këmbyesit të nxehtësisë. Është raporti i shkallës aktuale të nxehtësisë
me shkallen maksimale të kushtëzuar në një këmbyes nxehtësie.
Zbatimi i kombinuar i ligjit të parë dhe të dytë të termodinamikës për të identifikuar
burimet e ireversibilitetit që kan një efekt të dëmshëm në rendimentit të këmbyesit të
nxehtesisë. Ku ndryshimi fundor i temperaturëspërzirja e fluidit, dhe fërkimi i fluidt janë
fenemone të rëndësishme të ireversibilitetit të lidhura me rendimentin e këmbyesit. Analizat
termodinamike, duke përfshir eksergjinë dhe kontabilitetin termodinamik për optimizmin e
këmbyesit të nxehtësisë.
Kriteret e vlersimit të rendimentit bazuar në minimizimin e gjenerimit të entropisë.
Projektet e caktuara të këmbyesit të nxehtësisë do të na çojnë te një efiçjenc më të lartë apo
më të ulët dhe zhvillon afërsisht nevojat për një qasje të optimizmit të këmbyesit të
nxehtësisë si pjesë e një sistemi.
Në kërkesa të veqanta të zhvilluara të teknikës , nevoiten të prodhohen lloje të
ndryshme te këmbyesve të nxehtësisë të cilët japin rendiment të lart të transmetimit të
nxehtësisë, të ken qëndrueshmëri afatgjate, të moj jen të ndjeshëm ndaj papastërtive dhe të
mos zënë hapësir të madhe.
Si prioritet i imi eventual për ta vazhduar pas kësaj teme do të ishte analiza e
specifikuar edhe aspektet praktike që i kërkon tregu: transmetimin maksimal apo minimal të
nxehtësisë.

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
40

NOMENKLATURA E SIMBOLEVE TË PËRDORURA

Simboli Njësia Emërtimi

------------------------------------------------------------------------------------------------
A m2 - sipërfaqja e këmbyesit të nxehtësisë
Cmin - - norma minimale e kapacitetit të ngrohjes
Cmin - - norma maximale e kapacitetit të ngrohjes
ΔE - bilanci energjetik i përgjithshëm
V1 m3/h - prurja e fluidit të nxehtë,
r1 kg / m3 - densiteti i fluidit të nxehtë,

c1 kJ / (kg oC ) - nxehtësisa specifike e fluidit të nxehtë,

dtn o
C -ndryshimi elementar i temperaturës së fluidit të ngrohtë

(CHE)ang - - këmbyesi i nxehtësisë në formë pete

(STHE)ang - - këmbyesi i nxehtësisë në formë guaske dhe gypi
DLTM (LTMD)ang - - diferenc logaritmike e temperaturës mesatare
Ɛ-NTU - -efiçjenca e numrit të njësive të këmbyesit të nxehtësisë

T - temperaturë absolute

t - temperatura

ρ kg/ - densiteti
λ W/(m2 K) - koeficienti I përcjellshmërise termike
Cp J/(kgK) - nxehtësia specifike
- temperatura në siperfaqen e murit

– - temperatura e fluidit

- - koeficienti I fërkimit
C* - shkalla e përpjestimit të kapacitetit të nxehtësisë

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
41

LITERATURA

1. Fakheri, A., 2003, “Arithmetic Mean Temperature Difference and the Concept
of Heat Exchanger Efficiency,” Proceedings of the 2003 ASME Summer Heat
Transfer Conference, Las Vegas, Nevada, July 21–23, Paper No. HT2003-
47360.
2. Prof. F. Krasniqi,Prof. A. Muriqi : Përmbledhje detyrash nga
termidinamika,UP,FM,Prishtinë,1995

3. Prof.Dr. F.Krasniqi, Prof. Dr. Xh. Fejzullahu: Hidraulika dhe

termodinamika,UP,Prishtinë 1989

4. Ramesh K. Shah and Dusˇan P. Sekulic´ : FUNDAMENTALS OF HEAT

EXCHANGER DESIGN, Rochester Institute of Technology, Rochester, Neë York
Formerly at Delphi Harrison Thermal Systems, Lockport, Neë York

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë

UP , FIM, TT, tema e diplomes-bachelor,2015
42

Visar Krasniqi Efiçjenca e këmbyesve të nxehtësisë