Termoteknika, Ngrohja dhe Kondicionimi i Ndrtesave. Pjesa I.

Termoteknika 59


KAPITULLI 6

PROESET E SHTYPJES N KOMPRESOR

Kompresor quhet makina q shrben pr shtypjen e gazeve ose t avujve nga nj
presion m i ult n nj presion m t lart. Kompresort vihet n pun nga motor
termik ose elektrike, pra kompresort jan makina q harxhojn energji..
Dallojm kompresor me piston ,rrotativ, centrifugale dhe aksiale etj. N ndrtim
dhe n miniera prdoren kryesisht kompresort me piston me presion (4 8) bar dhe me
ftohje me ajr ose me uj.
Ajri me presion prdoret n ndrtim pr mekanizimin e nj seri proesesh si: n
prishjen e ndrtesave t vjetruara, n transprtimin e materialeve t ndrtimit (imentos),
n fabrikat e betonit, pr ngritjen e ujit nga burimet nntoksore etj. Pajisjet pneumatike
m t prhapura n ndrtim jan: ekii pneumatic, makina puese etj.

6.1 Puna teorike e harxhuar n kompresorin me piston

Marrim nj kompresor teorik i cili punon n kto kushte: 1- Vllimi i prshkruar nga
pistoni sht i barabart me vllimin e cilindrit (pra vllimi i dmshm mungon). 2-
Rezistencat n rrugn e thithjes dhe t dergimit mungojn. 3- Gjendje e gazit n proesin
e thithjes dhe t dhnies nuk ndryshon. 4- Ndikimi i presionit t jashtm n piston
mungon.
Formulat llogaritse t puns s harxhuar n kompresor i referohen 1 kg ajr q
futet n cilindr.
N fig. 6-1a, sht treguar diagrama teorike e puns n kompresorin me piston n
koordinatat p, v dhe n fig. 6-1 b pjest kryesore t kompresorit. N diagramn (fig. 6-1a)
vija 4 1 paraqet proesin e thithjes s ajrit n cilindr n p
1
; 1-2 paraqet proesin e
shtypjes deri n p
2
; 2-3 paraqet proesin e shtytjes s ajrit t shtypur dhe proesi 3-4
paraqet barazimin e presioneve gjat hapjes s valvols s thithjes 3 dhe mbylljes s asaj
t shkarkimit 4.
P
v
a)
1 4
3
p
2

2' 2 2"
p
1

pv
k
=konst
pv
n
=konst
pv=konst
(v)
iz
PVS PVP
b)
3
4
1
2
5
6
7
9
8
R
S=2R
PVS PVP
Fig 6-1 1-cilindri: 2-pistoni: 3-valvola e thithjes; 4-valvola e drgimit: 5-bjella:6-manovela: 7-
volant: 8-rezervuari; 9-manometr; PVS-pika e vdekur e siprme; PVP-pika e vdekur e poshtme
Termodinamika Teknike. Kapitulli 6.Proceset e shtypjes n kompresor 60

Puna mekanike e prgjithshme q harxhohet n kompresorin teorik pr shtypje t 1 kg
ajr (puna teorike e kompresorit) do t jet:


T k
l dp v sip v p dv p v p l l l l = = = + = + + =
} }
2
1
2
2
1
2 1 1 23 12 41
1234 . (6.1)

Proesi i shtypjes s gazit n kompresor mund t jet : izotermik 1-2' ; adiabatik
1-2 dhe politropik 1-2 me tregues k n s . N kto proese puna teorike e kompresorit
sht:
a- Pr shtypje izotermike: n =1;
2 2 1 1
v p v p =

kg kJ
p
p
RT
p
p
v p pdv l l
iz k
/ ln ln
1
2
2
1
1
1
2
1 1
}
= = = = (6.2)

b- Pr shtypjen adiabatike 4 , 1 = = k n (dq = 0)
1 1 2 2
v p v p =


kg
kJ
p
p
v p
k
k
v p v p
k
k
l l
k
k
ad k
(
(
(

|
|
.
|

\
|

= =

1
1
) (
1
1
1
2
1 1 1 1 2 2
(6.3)

b- Pr shtypje sipas politrops; n s k; p
1
v
1
n
= p
2
v
2
n


kg
kJ
p
p
v p
n
n
v p v p
n
n
l l
n
n
p k
(
(
(

|
|
.
|

\
|

= =

1
1
) (
1
1
1
2
1 1 1 1 2 2
(6.4)
Pr M kg.ajr t shtypur:
| | kW s kJ M L L
k p K
; = =
Si shihet nga fig. 6.1a, kur shtypja bhet
sipas izoterms (1-2) puna mekanike teknike q
harxhohet sht m e vogl se puna q harxhohet kur
shtypja bhet sipas adiabats ose sipas politrops.
Prandaj, ne kompresort tentohet pr t realizuar
shtypjen sipas izoterms, duke ftohur me uj ose me
ajr cilindrin e kompresorit. N kt rast, sasia e
nxehtsis q duhet larguar tregohet n diagramn T-
s, fig.6.2, dhe llogaritet me formulat:
a) Shtypja izotermike: ( )
sht
l s s T q = =
1 ' 2
(6.5)
b) Shtypja politropike: ( ) ) (
1
1 2 1 2
T T
n
k n
c T T c q
v

= = (6.5a)
s
T
2
2'
2"
1
Fig. 6.2
Termoteknika, Ngrohja dhe Kondicionimi i Ndrtesave. Pjesa I. Termoteknika 61

Pr M, kg.ajr: ( ) ( )
1 2 1 2
1
T T
n
k n
M T T c M Q
v
C

= = (6.5b)

6.2 Prodhimtaria dhe fuqia e kompresorit me piston

Proeset reale t puns s kompresorit
ndryshojn nga proeset ideale pr shkak t
ekzistencs s vllimit t dmshm, t shkmbimit t
nxehtsis ndrmjet mureve t cilindrit, t ajrit t
mbetur dhe ajrit q thithet, t rezistencave n valvolat,
t rrjedhjeve t ndryshme, etj. Ne fig. 6-3 po tregojm
proeset q realizohen n kompresorin teorik me
hapsir t dmshme: ku 4-1; proesi i thithjes s ajrit;
1-2; proesi i shtypjes, nga p
1
n p
2
; 2-3; proesi i
drgimit apo i shtytjes s ajrit n rezervuar; 3-4; proesi i zgjerimit t ajrit t mbetur n
hapsirn e dmshme.
Prodhimtaria reale e kompresorit me nj shkall sht:
min / ,
4
3
2
m n S
D
V V
V T V r

= =
t
q q (6.6)

ku: V
T
prodhimtaria teorike e kompresorit me nj shkall
D dhe S diametri i cilindrit dhe rruga e pistonit ne m
n numri i rrotullimeve n minut (rrot/min)

V
q -
koefienti i prodhim-
taris i cili varion
(ndryshon)(0.7 0.85)
Me rritjen e presionit
n dalje p
2
, prodhim-
taria (rendimenti) i
kompresorit me nj
shkall zvoglohet.
Pr kt qllim
prdoren kompresor
me dy dhe me shum
shkall n t cilt
realizohet ftohje me uj ose
m ajr. N fig. 6.4 a, b n
diagramn p-v dhe T- s jan
paraqitur proeset
termodinamik n
kompresorin me dy shkall me
ftohje ndrmjetse dhe n fig
6.5 skema e ktij kompresori
n vendosje t cilindrave n
form V.
a)
v
P
1
p
1

p
t

p
2

A
B
2' 2"
T=konst
pv
n
=c
2

k2

k1

-
b)
s
T
' 2
p
1
p1
A
B
2
2
q
k2
q
pf
q
k1

Fig. 6-4a,b

1
2
3
4
6
1
2
5
uj ftohs
q
pf

Fig. 6.5 Skema e
kompresorit me piston
me dy shkall
1- Cilindri, 2 Pistoni,
3 Valvola e thithjes,
4 Valvola e dergimit,
5 Bjella,,
6 Ftohsi i ndermjets

p
Vp
-
-
-
-
V1-V4
V3
-
-
v
p
2

p
1

1
2
3
4

k

1<n<k
Fig. 6.3
Termodinamika Teknike. Kapitulli 6.Proceset e shtypjes n kompresor 62

Duke u nisur nga kushti i harxhimit t puns minimale n kompresorin me dy shkall,
presioni ndrmjets llogaritet :
2 1
p p p
x
= .

Puna teorike e harxhuar n kompresorin me z shkall llogaritet me formuln:

( ) kJ
p
p
MRT
n
n
Z M Z L
n
n
k k
(
(
(

|
|
.
|

\
|

= =

1
1
1
1
2
1

(6.7)

Sasia e nxehtsis q duhet larguar nga cilindri e kompresorve t shkalls s par
dhe t dyt (Q
k1
dhe Q
k2
) dhe nga ftohsi i ndrmjetshm (Q
pf
) ( n proesin me
p
x
=konst.) llogariten:

( ) ( ) ( ) tu cu Mu t t Mc t t Mc t t M Q Q Q Q
B n B A p A Cn k p k
f
A = + + = + + =
E 2 2 1
1 2 1
(6.8)

(

A
+ +
=
s
kg
t c
Q Q Q
Mu
u u
k p k
Z F 1
(6.8a)

ku: M-(kg/s) sasia e ajrit q shtypet n kompresor
c
n1
, c
n2
, cp nxehtsia specifike n proeset politropik 1A dhe B2, dhe n proesin e
ftohjes me p
x
=konst, n A-B.
Mu kg/s-sasia e ujit ftohs
c
u
4,1868 kJ/(kg K) nxehtsia specifike e ujit ftohs
Atu=(1012)
0
C; Rritja e temperaturs s ujit ftohs
Fuqia treguese (indikatoriale) e kompresorit me veprim t njfisht llogaritet:

kW
n S D p
N
i
i
3
2
10 4

=
t
(6.9)

p
i
presioni mesatar tregues indikatoriale n njsi t sistemit SI (N/m
2
)
Fuqia n boshtin e kompresorit q quhet fuqia efektive sht:

m i k e
N N N q / = = (6.10)
ku q
m
= 0.85 0.95 sht rendimenti mekanik i kompresorit.
Fuqia e motorit N
m
sht m e madhe se fuqia n boshtin e kompresorit n
madhsin e humbjeve t fuqis n transmission (kur ai ekziston) dhe n vet motorin.
Kto humbje vlersohen nprmjet rendimentit t transmisionit q
trr
dhe rendimentit t
motorit q
mot


mot tr
e
m
N
N
q q
= ku q
trr
= (0.96-0.99) (6.11)

Fuqia e instaluar e motorit N
inst
zakonisht pranohet me nj rezerv (10-15)%, pra:


m inst
N N ) 15 . 1 1 . 1 ( = (6.12)