Moduli: Auditi energjitik ne paisje

dhe sisteme utilitare

Tema: Sistemet e ajrit te ngjeshur

Altin DORRI

Leksione te kursit: Auditues Energjie

Auditimi energjitik ne sistemet industriale

Në dekadat e fundit, auditimi energjisë ne industri ka ritur interesin, kjo si

kërkese për të ulur kostot gjithnjë e në ritje të energjisë dhe qasjes
drejt një të ardhme të qëndrueshme. Rëndësia e tyre është ritur pasi
shpenzimi i energjisë është një ze teper i konsiderueshem për
kompanitë industriale (llogaritë e shpenzimeve të energjisë për ~ 10%
të shpenzimeve të prodhimit mesatar). Ky trend në rritje vazhdon
kesisoj dhe shpenzimet e energjisë do të vazhdojë të rriten.
Ndërsa koncepti i përgjithshëm i auditimit është i ngjashëm me ate te
auditimit energjitik te një shtëpie banimi por gjithsesi auditimet
energjetike industriale kane dhe specifikat e tyre te vecanta.
Termoizolimi dhe hidroizolimi i një shtëpie eshte fokusi kryesor i
auditimeve të energjisë ne banesa. Ndersa për aplikimet industriale,
termoizolimi dhe hidroizolimi shpesh janë dytesore. Në auditimet
energjisë në industri,fokusi kryesor është tek HVAC, ndriçimi dhe
pajisjet e prodhimit.
 OBJEKTIVAT
 Tipet e kompresoreve
 Krahasimi i tipeve kryesore
 Komponentet e sistemeve te ajrit te ngjeshur
 Parametrat e punes dhe rendimenti tyre
 Llogaritja e prodhimtarise dhe humbjeve
 Faktoret qe ndikojne ne punen dhe rendimentin
e kompresoreve
 Tipet e thareseve dhe parimi tyre i punes
 Mundesite per kursimin e energjise
 Hyrje

•Sistemet e ajrit te ngjeshur kane nje konsum te ndjeshem te

energjise (sidomos elektrike) ne industri.
•Kompresoret e ajrit perdoren ne shume aplikime industriale.
•Zakonisht 10-30% e energjise arrin ne destinacionin final,
pjesa tjeter humbet
 Perfitimet nga auditimi

• Kurism ne energji elektrike: 20 – 50%

• Reduktim te mirmbajtjes, ulje te kohes joproduktive, rritje te
prodhimtarise dhe permiresim te cilesise se produktit
Klasifikimi
Tipet kryesore te kompresoreve

Kompresoret volumetrik (me piston)

• Perdoren per komprimimin e ajrit dhe gazeve ftohes
• Punojne si pompe biciklete: vellimi cilindrit zvogelohet ndersa
presioni rritet, me shkarkim pulsues ne dalje
• Shume menyra konstruktive
• Me veprim te njefishte kur perdor vetem nje ane te pistonit,
dhe veprim te dyfishte kur perdor te dy anet

7
 Tipet kryesore te kompresoreve

Kompresoret rotative
• Rotor ne vend te pistonit: shkarkim te vazhduar
• Avantazhet: kosto e ulet, kompakt, peshe e vogel,
mirmbajtje thjeshte
• Diapazoni 22 to 150 kW
• Tipet
• Kompresor me Lobe
• Kompresor me vide (Screw)

• Kompresor me flete Rotullueshme / Reshqitshme

 Tipet kryesore te kompresoreve

Kompresoret Centrifugal
• Rotori levizshem trasmeton energjine
per levizjen e ajrit

• Pune te vazhduar

• S’kane lubrifikim
• Aplikime per prurje te
medha
> 20,000 m3/h
Kriteret per perzgjedhjen e tyre
Kriteret e krahasimit

• Efiçensa per ngarkese te plote, te pjeshme dhe pa ngarkese

• Niveli zhurmave
• Permasat
• Sistemi lubrifikimit
• Vibrimet
• Mirmbajtja
• Kapaciteti

• Presioni
 Krahasimi
Konsumi fuqise varet kryesisht nga shkalla e shtypjes, prodhimtaria dhe rendimenti.
Ndersa per kushte te ndryshme ngarkese varet kryesisht nga lloji i kompresorit dhe menyra e
rregullimit.
Kompresoret me vide (screw) preferohen per prurje konstante, ne rastet e ngarkeses
ndryshumeshme duhen akopjuar me motor me shpejtesi te variable.
Ne disa impiante kompresoret me vide perdoren per ngarkese te plote ndersa ata reciproke (me
piston) per ngarkesa te ndryshueshme
 Performanca e kompresoreve
Prodhimtaria (kapaciteti) eshte volumi i gazit qe ngjeshet dhe dergohet ne kushtet e
presionit dhe temperatures ne hyrje.
Eficenca e kompresoreve: perdoren disa tregues per vleresimin e rendimentit si:
rendimenti volumor, rendiment adiabatik, izotermik dhe mekanik.
Rendimenti izotermik eshte raporti i fuqise izotermike me fuqine e brendeshme
(fuqine e indikuar)
Rendimenti adiabatik eshte raporti i fuqise adiabatikeme fuqine e brendeshme
Rendimenti mekanik eshte raporti i fuqise brendeshme me fuqine ne boshtin e
kompresorit (efektive)
Rendimenti volumetrik shpreh raportin e vellimit te gazit te thithur me vellimin e
punes se kompresorit
Zakonisht per krahasimin e kompresoreve perdoret fuqia specifike konsumuar
(kW/m3/h)
 Elemntet e sistemeve te ajrit te ngjeshur

Filtrat ne thithje: parandalojne hyrjen e papastertive mekanike ne cilinder

Ftohesi ndermjetes: ul temperaturen ne hyrje te shkalles pasardhese duke

reduktuar punen per ngjeshje.

Ftohesi fundor: me qellim largimin e lageshtise nga ajri ngjeshur duke reduktuar

temperaturen.

Ajer tharesi; I cili largon pjesen e mbetur te lageshtise pas ftohesit fundor.

Kapesit dhe larguesit e lageshtise, ngjajne me kapesit e avullit

Depozitat e ajrit te ngjeshur.

Elemntet e sistemeve te ajrit te ngjeshur
 Puna me eficense e S. A. N.
Vendodhja e kompresorit: dhe cilesia e ajrti te thithur ka rol te rendesishem ne
energjine e konsumuar. Eficensa rritet me ftohjen, pastertine dhe thatesine e ajrit te
thithur
Temperatura e ajrit ne thithje: gjithashtu ka ndikim ne fuqine e konsumuar per
ngjeshje, duke ditur psh qe per cdo ritje me 4°C temp ne hyrje sjell ritje prej 1% te
energjise konsumuar
 Puna me eficense e S. A. N.
Papastertite ne thithje: shkaktojne funksionim jo te mire te pjeseve te levizshme. Pra
nevojiten filtra te cilet duhen te kene veti te mira per largimin e grimcave dhe mos
bllokimin e seksionit te thithjes. Filtrat duhen zgjedhur ne baze te tipit te kompresorit
dhe duhen vendosur sa me afer tij. Renia e presionit ne hyrje prej 250 mmkH2O sjell
ritje te fuqise konsumuar prej 2%. Pra duhet pastruar regullisht filtrat e ajrit dhe
vendosur manoimetra per monitorimin e renies se presionit.
Puna me eficense e S. A. N.

Delageshtimi ajrit ne thithje: ajri ambjentit ka gjithnje perqindje te caktuar lageshtie

qe varet nga vendndodhja dhe kushtet atmosferike. Aftesia mbajtese e lageshtise ne
ajer ritet me ritjen e temperatures dhe ulet me ritjen e presionit. Duhet evituar vendosja
e kompresorit afer kullave ftohese ose paisjeve tharese.
 Puna me eficense e S. A. N.
Lartesia: nga niveli i detit ka ndikim direkt ne rendimentin volometrik

Qarku i ujit ftohes: shumica e kompresoreve industriale jane me ftohje me uje.

Ftohja e ketij vete mund te behet ne kullat ftohese. Eficensa e sistemit varet shume
nga efikasitetit sistemit ujit ftohes psh ne ftohesin e ndermjetem, fundor etj. Rendesi
ka dhe trajtimi kimik i ujit ftohes per zvogelimin e smerçit dhe mundeise e rritjes se
mikrogjallesave.
 Puna me eficense e S. A. N.
Efikasiteti I ftohesit ndermjetes dhe atij fundor: ky eshte nje tregues per
kembyesit e nxehtesise. Psh nje ritje prej 5.5°C e temp ne hyrje te shkalles dyte çon
ne ritje 2% te energjise specifike te konsumuar
 Puna me eficense e S. A. N.

Shkalla e presionit; zakonisht kompresoret operojne ne nje diapazon te caktuar

presionesh (min ku ndizet dhe max ku fiket). Me rritjen e presionit kemi uljen e
rendimentit volumetrik dhe ritjen e konsumit energjise.

Reduktimi renies presionit ne shperndarje: kjo duhet bere permes nje studimi te
kujdesshem te presionit te kerkuar nga paisje te ndryshme si dhe renies se presionit
mes kompresorit dhe perdoruesit. Reduktimi presionit me 1 bar ne shperndarje sjell ulje
prej 6-10% fuqise konsumuar.
 Puna me eficense e S. A. N.
 Ndarja e linjave te presionit te larte dhe ato e ulet, nqs sasia e ajrit me presion te ulet
eshte e konsiderueshme.
 Renia minimale e presionit ne tubacioinet e shperndarjes

 Reniet ekuivalente te presionit ne paisje (koeficentet e humbjeve)

 Puna me eficense e S. A. N.
Perdorimi ajerfryresave ne vend te S.A.N., kjo kur kemi kerkesa per presione te vogla.
Regullim i prodhimtarise kompresoreve:
 kontrolli automatik On/Off
 me ngarkese (kur kerkohet ajer) pa ngarkese (s’ka kerkese per ajer)
 kontrolli multi-step (kompresoret e medhenj reciproke)

 permes droselimit (valvul ne thithje)

 Puna me eficense e S. A. N.
Evitimi I keqperdorimit te S.A.N. (psh kur kerkohen presione te uleta nga
konsumatori)
Evitimi rrjedhjeve te ajrit dhe keqperdorimit te energjise (dedektimi permes
paisjeve ultrasonike)
Separatoret dhe kapsit e lageshtise
Filtrat e ajrit te ngjeshur
Regullatoret (presionit)
Lubrofikatoret
Tharesit e ajrit (me ftohje dhe me absorbim)
Depozitat e ajrit te ngjeshur
Humbjet e presionit nga ferkimi ne tubacione
Sistemi tubacioneve
Perdorimi prodhimtarise: zakonisht kerkesat per ajer jane diskrete pra do kemi
pune me ngarkese te ulet ose pa ngarkese. Perdorimi kompresoreve te vegjesl,
decentralizimi kompresoreve, zvogelimi nr rotullimeve.
 Llogaritja e prodhimtarise kompresorit
Zakonisht kompresoret per arsye te ndryshme nuk ofrojne parametrat e projektimit qe
sjell ritje te konsumit energjise. Prandaj eshte e nevojshme llograitja e prodhimtarise.
Metoda thjeshte Shop floor
Matim kohen per rritjen e presionit nga P1 deri P2 (ne depozite), llog prodhimtarine:

P2 = Presioni perfundimtar pas mbushjes (kg/cm2a)

P1 = presioni fillestar (kg/cm2a) ne thithje
P0 = presioni atmosferik (kg/cm2a)
V = vellimi depozituesit m3 which perfshin rezervuarin, ftohesin fundor dhe
tubacionet
T = koha e nevojshme per te arritur presionin P2 ne minuta

Kjo eshte e vlefshme per proces pothuaj izotermik ose ne te kundert duhet korrigjuar
me faktorin (273 + t1) / (273 + t2)
 Shembull

Nga testimi i nje kompresori u moren rezultatet e meposhteme. Kapaciteti tij

teorik eshte 14.75 m3/min:

Vellimi depozites: 7.79 m3

Vellime te tjera
Si tubacionet/ftohesi fundor etj: 0.4794 m3
Vellimi total: 7.79+0.4794= 8.287 m3
Presioni fillestar P1: 0.5 bar
Presioni perfundimtar P2: 7.03 bar
Presioni atmosferik P0: 1.026 bar
Koha e nevojsme per rritjen e presionit T: 4.021 minuta
Zgjidhje
Kapaciteti kompresorit: = (P2 – P1) x Vellimin total
P0 x T
= (7.03-0.5) x 8.287
1.026 x 4.021
= 13.12 m3/min
Lista e kontrollit per eficence ne S.A.N.

Sigurohu qe ajri ne hyrje nuk eshte nxehte.

Pastro regullisht filtrin e ajrit ne hyrje.
Mbaj valvulat e kompresorit ne gjendje te regullt
Instalo manometra pas filtrit per te monitoruar renien e presionit.
Minimizo kohen e operimit pa ngarkese (duke nderuar kompresorin ose ndryshuar nr.
rotullimeve)
Perdorni delageshtuesit me ftohes te cilet perdorin nxehtesine e ajrit te ngjeshur per
te larguar lageshtine.
Pastrim periodik I ftohesit te ndermjetem
Testi I kontrollit te prodhimtarise duhet bere regullisht
Nqs punojme dy a me shume kompresore me I vogli duhet te punoje ne ngarkesen e
ndryshueshme tjetri me kapacitet te plote.
Mundesia e rikuperimit te nxehtesise per ajer ose uje te nxehte.
Mundesia e perdorimit te kompresorit me dy ose shume shkalle.
Nqs kerkesat e procesit jane te ndryshme (psh 3 bar deri 7 bar) perdorni dy sisteme
te vecanta.
Reduktoni presionin e shperndarjes, per te kursyer energji
 Lista e kontrollit per eficence ne S.A.N
Parashif depozita ekstra te ajrit ne pikat me kerkesa te larta presioni
Akopjo me motore me shpejtesi variabel ne kompresoret e medhenj (mbi 100 kW)
Mbaj minimumin e mundshem mes regullimit te presionit per punen me dhe pa
ngarkese
Kontroll automatik te pasijeve per delageshtimin.
Kontroll periodik i parametrave qe maten (prsion, temperature, etj)
Kontroll periodik per rrjedhje te mundshme te ajrit, rrjedhjet 40-50% sjane normale
Instalimi pasijeve automatike valvola On/Off.
Sistemi tubacioneve preferohet te jete ne forme unaze
Gjithe pasijet pneumatike duhen lubrifikuar
Zevndesimi me ajerfryresa kur presioni kerkuar eshte i vogel
Pasijet pneumatike sduhet te punojne ne mbipresion
Transporti pneumatik mundesisht te zevedesohet me ate mekanik.
Paisje pneumatike si trapan apo mullinj konsumojne me teper se ato me motor elektrik
Bashkimet me saldime jane me te preferuara ne tubacione
Llogaritja e performances se kompresorve

Objektivat:
Termat e perdorur per percaktimin e performances se kompresoreve
Si te llogaritet prodhimatria (kapaciteti) i nje kompresori.
Si te llogarisim rendimentin e nje kompresori
Si te llogarisim konsumin specifik te fuqise per nje kompresor.

Ne perfundim Ju (audituesit e energjise) do te jeni te afte te:

Matni prodhimatrine e kompresorit

Llogarisni fuqine izotermike dhe rendimentin volumetrik te kompresorit.
Matni konsumin specifik te fuqise kompresorit.
 Hyrje

Kompresoret dhe S.A.N. jane nder sistemet me rendiment me te ulet. Pas njefare kohe
performanca e tyre reduktohet me shume si pasoje e mosmirmbajtjes, konsumit,
demtimeve, etj. Te gjitha keto sjellin instalimin e me shume kompresoreve dhe sipasoje
me pak eficense.
Kesisoj llogaritja e performances eshte bazike per minimizimin e kostove.

Qellimi i testeve te performances eshte te llogarite:

Prodhimtarine reale te kompresorit.
Fuqine izotermike
Rendimentin volumetrik
Konsumin specifik te fuqise

Performanca aktuale duhet te krahasohet me vlerat e projktimit per te llogaritur

eficencen.
 Perkufizimi termave te performances

Fuqia izotermike eshte fuqia minimale kerkuar per ngjeshjen e ajrit duke
supozuar kushte izotermike

Rendimenti izotermik eshte raporti mes fuqise izotermike dhe asaj te

brendeshme

Rendimenti volumetrik eshte raporti mes volumit te thithur me vellimin e punes

kompresorit

Fuqia specifike konsumuar: raporti i fuqise konsumuar (ne kW) me vellimin

e thithur (prodhimtarine)
 Testimi
Matja e sasise ajrit te thithur (Free Air Delivery FED) me metoden e Dizes
Parimi: nqs diza speciale shkarkuse te ajrit vendosen ne rezervuarin e ajrit arihen
kushte te rjedhjes sonike me nr. Mahu=1. presioni ne rezervuar mbahet konstant per
nje interval kohe rrjedhja jashte eshte e njejte me ate ne dize dhe llogaritet nga
karakteristikat e njohura te dizes.

Vendosja e paisjeve te testimit;

si ne figure
 Testimi

Permasat e dizes: te rekomanduara sipas tabeles

Matjet dhe kohezgjatja e testit:

Ajri rjedh nga depozita drejt dizes ne atmosfere;
duhet siguruar qe renia e prsionit ne valvul te jete
E barabarte ose dyfishi presionit pas saj.

Pas stabilizimit matjet qe kryehen jane:

Presioni depozites
Prsioni dhe temperatura para dizes
Renia e presionit pergjate dizes
Shpejtesia e komprsorit
kW, kWh dhe apms qe meren nga kompresori

Matjet e mesiperme behen per 40%, 60%, 100% dhe 110% te vleres se presionit te
shkarkimit,
 Testimi

Instrumentat mates per testimin:

Termometer ose termocifte

Manometra
Manometra diferenciale
Dize standarte
Psikometer
Tahometer/stroboskop
Analizator elektrik
Procedura llogaritese me Metoden e Dizes

Ku:
k : kooeficenti rrjedhjes ne dize
D : diametri dizes [m]
T1 : temperatura absolute ne hyrje [K]
P1 : presioni absolut te hyrje [bar]
P3 : presioni absolut para dizes [bar]
T3 : temperatura absolute para dizes [K]
Ra : konstate ajrit 287.1J/kg K
P3 – P4 : diferenca presionit pergjate dizes [bar]
Procedura llogaritese me Metoden e Dizes

Rendimenti Izotermik = fuqia izotermike/ fuqia ne hyrje

Ku:

P1 = : presioni absolut te hyrje [kg/cm2]

Q1 = : prodhimtaria [m3/h]
r= : shkalla e shtypjes
Procedura llogaritese me Metoden e Dizes

Ku
 Shembull
Llogaritja e rendimentit izotermik e nje kompresori volumor
Hapi 1: llogaritja e prodhimatrise kur jepen:
 Shembull …

Hapi 2: llogaritja Fuqise Izotermike

 Shembull …
Hapi 3: Llogaritja e rendimentit izotermik
Llogaritja e konsumit specifik te fuqise
 Matja e prodhimtarise me Metoden Pump Up

Eshte e njete me metoden e pershkruar me siper (Shop floor)

Matim kohen per ritjen e presionit nga P1 deri P2 (ne depozite), llog prodhimtarine:

Ku:
P2 = Presioni perfundimtar pas mbushjes (kg/cm2a)
P1 = presioni fillestar (kg/cm2a) ne thithje
P0 = presioni atmosferik (kg/cm2a)
V = vellimi depozituesit m3 which perfshin rezervuarin, ftohesin fundor dhe
tubacionet
T = koha e nevojshme per te arritur presionin P2 ne minuta
Kjo eshte e vlefshme per proces pothuaj izotermik
 Pyetje
 Prodhimtaria (FAD) e nje kompresori volumor eshte ne perpjestim te drejte me:
a) shpejtesine b) presionin c) vellimin d) te gjitha me siper

 Qellimi ftohesit te ndermjetem ne nje kompresor vellimor eshte

a) largoje lageshtine nga ajri
b) Reduktoje temperaturen e ajrit para hyrjes ne shkallen tjeter
c) ndaje lageshtine nga avujt e vajit
d) Asnje nga alternativat mesiper

 Gjej perkufizimin e sakte per kompresorin:

a) Per cdo renie 4 oC te temp ajrit ne hyrje, renia e konsumit te energjise eshte 2%.
b) Per cdo ritje 4 oC te temp ajrit ne hyrje, renia e konsumit te energjise eshte 2%.
c) Per cdo ritje 4oC te temp ajrit ne hyrje, ritja e konsumit te energjise eshte 1%
d) Konsumi energjise nuk ndryshon pamvaresisht temp ne hyrje
Ritja e presionit ne shkarkim te kompresorit me1 bar redukton fuqine e
konsumuar me:
a) 2 to 3 % b) 6 to 8 % c) 12 to 14 % d) asnjera

Eficensa e SAN eshte afersisht e rendit te

a) 80% b) 50% c) 10% d) asnje nga keto

Cili nga tipet e meposhteme ka prurje pulsuese ne dalje

a) Kompresori roots b) Kompresori centrifugal
c) Kompresori screw d) Kompresori me piston
 Shembull …
Llogaritni prodhimtarine (FAD) e kompresorit ne m3/hr per te dhenat e meposhteme
te mbledhuar nga nje pump up test.:

Kapaciteti depozites: 0.3 m3

Presioni fillestar: 1 kg/cm2 (g)
Presioni perfundimtar: 7 kg/cm2 (g)
Presioni Atmospheric : 1.026 kg/cm2 (a)
Temperature e ambjentit : 30 oC
Temperatura perfundimtare ajrit ngjeshur: 50 oC
Vellimi shtese ne tuba dhe ftohes final : 0.05 m3
Koha e komprimimit: 4 minutes 30 secs
Zgjidhje:
P2  P1 V  273  t1 
Q =    
P0 t  273  t 2 

= (7-1)/1.026X0.3/4.5X303/323
= 0.366 m3/min