UNIVERSITETI BUJQESOR I TIRANES

FAKULTETI I BUJQESISE DHE MJEDISIT

DEGA: AGROMJEDIS DHE EKOLOGJI
KURSI: III

DETYRE KURSI

LENDA: ENERGJITE ALTERNATIVE

TEMA: ENERGJITE E RIPERTERITSHME ENERGJIA E
ERES

PUNOI: KLARA CELA

ALBERT KOPALI

PRANOI: Prof.
1

ERENIK SOKOLI
ETLEVA JOJIC

Prof.

PERMBAJTJA:
ENERGJITE E RIPERTERITSHME
HIDROENERGJIA
ENERGJIA DIELLORE

ENERGJIA E ERES

ENERGJIA GJEOTERMALE
ENERGJIA E ERES

CENTRALET E ERES
PARQET E CENTRALEVE ME ERE NE TOKE
POZITA GJEOGRAFIKE E FAVORSHME EDHE
AVANTAZHET E SHFRYTEZIMIT TE ENERGJISE SE ERES
NE SHQIPERI
HISTORIKU, TE METAT DHE AVANTAZHET
INTERESI EKONOMIK ENERGJITIK I PERDORIMIT TE
ENERGJISE SE ERES

 Energjit e riprtritshme
sht energjia q fitohet nga resurse t ndryshme nga
ato q prdoren sot
UGUHUHHB(nafta, qymyri
etj.Kjo lloj energje synon t jet
sa me e pastr dhe sa me pak e
dmshme pr mjedisin jetsor.
Kjo lloj energje nxirret nga
resurse t prsritshme
si era, rrezet e diellit, uji
etj.Shkenca e sotme sht duke
punuar s teprmi mbi kt lloj
energjie duke e par si
"shptim" pr t ardhmen e
resurseve t paprsritshme t
planetit.

Hidroenergjia
Hidrocentralet bjn shndrrimin e energjis potenciale t rnis s ujit n
energjin mekanike me an t turbins hidrulike dhe pastaj gjeneratori shndrron
energjin mekanike n at elektrike. Ka dy lloje t hidrocentraleve:
1.
Hidrocentralet rrjedhse, n t cilat uji vazhdimisht rrjdh dh t cilat kan
nj rezervuar t ujit t limituar.
2.
Hidrocentralet akumuluese, n t cilat uji shfrytzohet nga liqeni akumulues.

Penda ndrtohet mesprmes lumit duke formuar rezervuarin e eprm dhe rrjedhjen
e pasme t ujit (bjefi i poshtm). Diferenca n mes te nivelit t ujit n rezervuar dhe
rrjedhjs s pasme t ujit posht pends quhet lartsia (rnia). Ndrtesa e centralit
ndrtohet n pend. Ndrtesa e centrals ka turbinn e ujit, gjeneratorin dhe portn
kontrolluese. Gjeneratori dhe turbina jan t lidhur n mes veti n nj bosht
vertical. Rnia e ujit prodhon rrjedhje t shpejt t ujit npr
turbin
gjenerator, dhe gjeneratori prodhon energjin elektrike.
Energjia e fituar nga hidrocentrali sht e barabart
me
prodhimin e lartsis (H) dhe sasis s ujit (Q)
sipas shprehjs: P=9.81*Q*H*? (kW) Ku jan: Qsasia e elektricitetit (m3/s), H-lartsia
(rnia) e ujit (m) ?-koeficienti I shfrytzimit
t gjeneratorit dhe turbins. Uji i cili
shkarkohet nga turbine vazhdon rrjedhjen
m tej n rezervuarin e pasm i cili sht
posht pends, q shpesh sht vazhdimi I
lumit. Porta kontrolluese bn rregullimin e
rrjedhjs s ujit npr turbin. N rast t
prmbytjeve, ather do te happen kanalet e shkarkimit dhe uji i teprt do t
derdhet, ose do t happen portat pr largimin e ujit n fund t pends. N t dy
rastet bhet rrjedhja e ujit t teprt n rezervuarin e pasm, dhe eliminohet
mbingarkesa e pends.

Energjia Diellore
Energjia e diellit sht burim i
renovueshm dhe i pakufishm, nga i cili
rrjedhin pjesa m e madhe e burimeve t
energjis n tok, kjo energji paraqet
sasin e energjis e cila mbartet me
rrezet e diellit. Energjia e diellit m s
shpeshti prdoret pr shndrrim n
energji t nxehtsis n sistemet pr uj
t ngroht dhe ngrohje dhe n centralet
solare, ndrsa pr shndrrim n energji
elektrike prdoren sistemet fotovoltaike.
Intesiteti mesatar i rrezatimit t diellit n
atmosfer shte mesatarisht
1.37(kW/m2) e cila njihet si konstanta e diellit (solare).Gjat kushteve normale n
siprfaqen e toks mund t arrihet intesitet i rrezatimit prej 1.0(kW/m2), dhe vlera e
vertet varet nga lokacioni, stina e vitit, koha e dits, kushtet atmosferike.
Lojet e sistemeve diellore
Sistemet diellore energjetike mund t jen:
a.Sistemet diellore t temperaturave t ulta,
Kolektort diellor pr ngrohje t ujit,
b.Centralet diellore dhe
c.Sistemet fotovoltaike

 Energjia e Ers
Energji kinetike e ers sht proporcionale me shpejtsin e ers. Ndrsa fuqia e
centralit me er sht proporcionale me siprfaqen e fletve t turbins dhe
shpejtsin e ers n fuqin e tret.Kjo fuqi e prodhuar nga era , vlen pr
shpejtsin m t madhe se shpejtsia minimale (4m/s) dhe m e vogl se
shpejtsia pr t ciln fitohet fuqia nominale turbin/gjenerator (12m/s). Ndrsa pr
shpejtsit m t mdha, fuqia mbahet konstante deri n shpjtsin maksimale t
ers (psh 22m/s) n t ciln cntrali me er duhet t shkyqet.Raporti n mes t
fuqis elektrike dhe shpejtsis s ers.
Turbina me er bn shndrrimin e energjis kinetike t ers se energji mekanike.
Kshtu turbina me er vihen n lvizje nga energjia
kinetike e ers n nj helik t prbr nga dy ose
me shum flet, t lidhura mekanikisht me
gjeneratorin elektrik.Konfiguracioni i helikave t
turbinate me er.
Helika ndrtohet si helik me bosht horizontal me
helik me bosht vertikal. Centralet me er ndrtohen
me fuqi t ndryshme prej disa k deri n M.
Centralet me er mund t vendosen n tok apo n
det t hapur, pas shum analizave t shpejtsis s
ers n vendin ku planifikohen t vendosen.
Centralet me er mund t instalohen ndaras nga
rrjeta elektrike, zakonisht n kombinim me ndonj
burim tjetr t energjis elektrike (p.sh. me dizel
gjenerator) ose me bateri t akumulatorve. Pastaj
mund t instalohen me nj numr t konsiderueshm si park i centraleve me er t
lidhura elektrikisht n mes veti, dhe nprmjet transformatorit t lidhur n rrjetin
elektrik. N figurn m posht jan treguarParqet e centraleve me er n det t
hapur.Parqet e centraleve me er n tok.Centralet e vogla me er mund t
shfrytzohen pr prdorim shtpiak si n foton me posht, shfrytzimi i ktyre
centraleve shtpiake bhet n dy mnyra:
si burim shtes gjat furnizimit primar nga rrjeti elektrik
ose agregati
shtpiak,si burim autonomy me
sistemim pr furnizim rezerv nga
baterit q mbushen nga prodhimi
tepric i centrales me er.

Energjia gjeotermale
eshte nje forme e energjise se
rinovueshme qe gjenerohet nga
burime gjeologjike te nxehta.
Nxehtesia e Tokes eshte energji natyrale qe ka origjinen qe nga krijimi i njeriut.
Ne disa zona te "nxehta", energjia rekuperohet shume thjesht permes ciklit
gjeotermik, dmth duke percjell avujt me prejardhje nga burime uji te nenshtresave
drejt turbinave te pershtatshme per prodhimin e energjise elektrike, e duke
riperdoruar avujt e ujit pshm, per ngrohjen dhe koltivimin ne sera.
Nj impjant gjeotermik prbhet nga:
5

 Disa sonda gjeotermike: t cilat futen nn tok dhe kan pr qllim qe t bjn
shkmbimin e nxehtsis pr shkak t ndryshimit t temperaturave (asaj t
ambjentit dhe asaj t terrenit n thellsi). Sonda prbehet thjesht nga nj ift
tubash prej polipropileni ose polietileni q formojn nj qark t mbyllur
(komunikojn mes tyre tek sonda n thellsi).
Nj pomp nxehtsie: q instalohet brnda ndrtess dhe shrben pr
transferimin e nxehtsis q vjen nga sondat, tek ambjenti i brndshm i ndrtess
(dhe anasjelltas n stinn e vers).
Pompa sht nj dispozitiv q funksionon n baz t nj cikli, transferon nxehtsin
e thithur nga toka n impjantin e ngrohjes s baness, duke shfrytzuar nj sasi
energjie nga rrjeti pr kompresorin.

Energjia e ers
Ngrohja e klimes se planetit nuk permban me asnje dyshim dhe sipas
shkencetareve nenivel boteror ky fenomen do te sjelle ndryshime te rendesishme.
Fakte dramatike tengrohjes se globit perfaqesohen nga ngritja e temperaturave ne
Antartik, te cilat porriten me dyfishin e shpejtesis te nivelit mesatar
boterore.Energjia e eres apo eolike (nga mitologjia greke Eolo - zoti i ererave), eshte
produkt ikonvertimit te energjise cinetike te eres ne energji elektrike. Ky konvertim
behetnepermjet nje centrali eolik. Eshte e para nder te gjitha energjive te
rinovueshme per tefavorizuar raportin mes kostos e prodhimit, dhe burimi i pare
energjitik i rinovueshem iperdorur nga njeriu. Shfrytezimi i saj, pak e kushtueshme
dhe e thjeshte, behetnepermjet disa makinerive eolike te ngjashme ne strukture me
mullirin e eres. Ndryshete quajtura gjenerator eolik.
Lajmi i mire eshte qe energia e krijuar nga era ben te mundur arritjen e nje ultje
terendesishme te nivelit te dioksidit te karbonit (CO2) qe leshohet ne
atmosfere,arritje te cilen shkencetaret e konsiderojne te domosdoshem. Era
garanton energji pa demtuar ambjentin dhe me nje kosto te pranueshme:
Asnje impiant i prodhuar ne vendet e zhvilluara garanton sot elektricitet pa demtuar
ambjenti dhe nje kosto per kilovat-ore ne nivelet e enegjise se krijuar nga era.Ne
fakt, si nga ana ekonomike ashtu edhe mjedisore, eshte e arsyeshme te
perfshihetnje pjese me e madhe e energjise se krijuar nga era ne strukturen
kombetare te energjise.

Centralet me er

Energji kinetike e ers sht proporcionale me shpejtsin e ers. Ndrsa fuqia e

centralit me er sht proporcionale me siprfaqen e fletve t turbins dhe
shpejtsin e ers n fuqin e tret.
Kjo fuqi e prodhuar nga era , vlen pr shpejtsin m t madhe se shpejtsia
minimale (4m/s) dhe m e vogl se shpejtsia pr t ciln fitohet fuqia nominale
turbin/gjenerator (12m/s). Ndrsa pr shpejtsit m t mdha, fuqia mbahet
konstante deri n shpjtsin maksimale t ers (psh 22m/s) n t ciln cntrali me
er duhet t shkyqet.
Raporti n mes t fuqis elektrike dhe shpejtsis s ers.
Turbina me er bn shndrrimin e energjis kinetike t ers se energji mekanike.
Kshtu turbina me er vihen n lvizje nga energjia kinetike e ers n nj helik t
prbr nga dy ose me shum flet, t lidhura mekanikisht me gjeneratorin elektrik.
Konfiguracioni i helikave t turbinate me er.
Helika ndrtohet si helik me bosht horizontal me helik me bosht vertikal.
Centralet me er ndrtohen me fuqi t ndryshme prej
disa kw deri n Mw.
Centralet me er mund
vendosen n tok apo n
det t hapur, pas shum
analizave t shpejtsis
ers n vendin ku
planifikohen t vendosen.
Centralet me er mund
instalohen ndaras nga
rrjeta elektrike, zakonisht
n kombinim me ndonj
burim tjetr t energjis
elektrike (p.sh. me dizel
gjenerator) ose me bateri
akumulatorve. Pastaj
mund t instalohen me
nj numr t
konsiderueshm si park i
centraleve me er t
lidhura elektrikisht n
mes veti, dhe nprmjet
transformatorit t lidhur n rrjetin elektrik. N figurn m posht jan treguar

Parqet e centraleve me er n det t hapur.

 Parqet e centraleve me er n tok.

Centralet e vogla me er mund t shfrytzohen pr prdorim shtpiak si n foton
me posht, shfrytzimi i ktyre centraleve shtpiake bhet n dy mnyra:

si burim shtes gjat furnizimit primar nga rrjeti elektrik ose agregati shtpiak,
si burim autonomy me sistemim pr furnizim rezerv nga baterit q mbushen nga
prodhimi tepric i centrales me er.

-Prparsit e centraleve me er jan:

Energjia me er n shtpi.
nuk kan shpenzime pr lnden djegse,
siguri t madhe t puns s stabilimenteve,
nuk ka ndotje t mjedisit.

-T metat
T metat e centraleve me er jan :
cmim i lart i ndrtimit,
shpejtsi t ndryshueshme, dhe me kt nuk mund t garantohet fuqia,
faktori vjetor i ult i angazhimit.

Pozita gjeografike e favorshme dhe avantazhet e

shfrytezimit te energjise se eres ne Shqiperi
9

Republika e Shqiperise e vendosur ne brigjet e Detit Adriatik dhe Jon me gjersi

39o38'- 42o38'dhe gjatsi 19o16'-21o04', ka nje reliev malor ne 2/3 e territorit. Vija
bregdetare e vendit tone ka shtrirje 345 km ne drejtimin veri-jug, ku nje pjese eshte
ultesire bregdetare dhe pjesa tjeter shume prane bregdetit malor jugor. Drejtimet
kryesore te eres ne vendin tone jane veriperendim-juglindje dhe jugperendimverilindje, me drejtim dominues drejt tokes. Ne brendesi te territorit, drejtimi dhe
intesiteti i eres nga zona ne zone varion shume me kohen. Matjet e Institutit te
Hidrometeorologjise, per shume vite, kane patur si qellim kryesor qe te dhenat
meteorologjike mbi motin ti vene ne dispozicion te shebimit ajror dhe detar. Analiza
klimaterike e kryer per vleresimin e potencialit natyror te eres ne territorin shqiptar,
ka marre ne konsiderate vrojtimet ne 22 stacione meteorologjike te shperndara ne
te gjithe vendin.
Vleresimet kane analizuar parametrat e meposhtem:
Shperndarjen e shpejtesise mesatare sipas drejtimeve;
Ecurine ditore dhe vjetore te shpejtesise se eres;
Shperndarjen e shpejtesise per pragje te ndryshme.
Ajo qe duhet te nenvizohet eshte se sot nevoja per te studiuar potencialin e
perdorimit te eres
per Shqiperine eshte paresore dhe e nevojshme. Arsyet e kesaj qe thame jepen ne
vazhdim:
Fakti qe stacionet meteorologjike jane ndertuar ne zona perfaqsuese nga
pikpamjaklimatologjike dhe jo per shfrytezimin e energjise se eres. Per pasoje,
potenciali natyror i eres pritet te jete me i madh. Ne studime ekspedicionale,
shpejtesite me te medha te eres jane vrojtuar ne qafa dhe lugina. Shpejtesia e
matur ne majat e kodrave, vende keto te preferuara per instalimin e turbinave te
eres, ka rezultuar rreth 1.5 here me larte se sa ne fushe apo vendet e sheshta ku
shpesh jane te vendosura stacionet matese. Duhen permendur ketu vendet
potenciale te shfrytezimit te energjise se eres jane gjithashtu dhe zonat kodrinore
apo kodra te veanta pergjate bregdetit, vende ne te cilat era eshte nje fenomen i
vazhdueshem per shkak te kontrastit te temperaturave dete toke.

Te gjitha matjet ne vendit tone te shpejtesise se eres jane bere ne shpejtesise se

eres ne lartesine deri ne 10 m mbi siperfaqen e tokes. Kjo do te thote qe per
studiuesit e potencialit te saj ne vendin tone duhet te marrin ne konsiderat faktin qe
shpejtesia e eres rritet me rritjen e lartesise dhe per pasoje dhe fuqia e saj. Matjet e
Institutit Hidrometeorologjik te shpejtesise se eres ne te gjithe territorin e vendit
10

tone dhe teknikat e perdorura nuk kane patur si qellimkryesor vleresimin e saj nga
ana energjetike, por kryesisht per te kryer parashikimin e motit ne zona te caktuara.
Sidoqofte zonat e percaktuara me ere te larte dhe te moderuar, duhen vleresuar ne
perdorimin e forces se eres per prodhimin e energjise elektrike.

HISTORIKU, TE METAT EDHE AVANTAZHET

Energjia e eres eshte njohur dhe perdorur nga njerezimi qe ne lashtesi.
Shembujt me perfaqesues jane : anijet me vela dhe mullinjte e eres, si motore per
blojen, per elvatoret e ujit, per pompat hidraulike etj.
BARRIERAT:
Potenciali i ulet.
(v > 4 m/s; w > 150 W/m2)
Kosto e larte e investimit.
(700-1000 $/kWi)
Veshtiresite teknike e teknologjike te aplikimit.
(Afati i sherbimit < 20 vjet)
MUND TE QUHEN TE TEJKALUARA
SHFTRYTEZIMI I ERES NE BOTE
Vendet e zhvilluara dhe Politika energjitike mbareboterore, kane percaktuar disa
detyra kombetare dhe globale per perdorimin e eres, si nje nga burimet energjitike
te rinovueshme te reja me kryesore, mbasi ajo eshte shume e paster dhe e
pashtershme.
SHEMBUJ INKURAJUES
Vendet antare te Bashkimit Europian kane percaktuar objektivin strategjik brenda
vitit 2020 te prodhojne nga era 20 % te energjise elektrike qe ato do te perdorin,
dmth. mbi 400000 GWh ne vit.
Vetem Kompania Amerikane G.E. - Wind Energy ka instaluar ne bote 5300 njesi
ereturbogjeneratore, me fuqine e instaluar 3000 MW, duke qene ajo vete prodhuese
dhe furnizuese teper e rendesishme ne bote e paisjeve kryesore.

11

Amerika dhe vendet e Bashkimit Europian i kane studjuar me vemendje dhe

hollesisht problemet shkencore e teknike qe lidhen me potencialin e eres, duke
formuluar hartat zonale, rajonale, kombetare deri globale.

INTERESI EKONOMIK-ENERGJITIK I PERDORIMIT TE

ENERGJISE SE ERES

SHQIPERIA mund te perdore eren:

Ne Ultesiren Bregdetare, ne zonat me shpejtesi mesatare te eres > 4 m/sek, prane
20 hidrovoreve, duke ngritur 20 centrale EEC-9MW, te lidhur me rrjetin
elektroenergjitik kombetar (110kV), duke perdorur turbinat tip (WT-0.6 / 1.0 / 1.5 )
Ne mjaft pika te vecanta prane zonave rurale, ku shpejtesia mesatare gjithevjetore
e eres eshte me e madhe se 3 m/sek, duke instaluar mikroturbina (familjare) me
fuqi 5 deri 10 kW, te pa lidhura me rrjetin elektroenergjitik kombetar
IMPAKTI I PERDORIMIT TE ERES: (per 5xEEC-9 ose per cdo 100 GWh/vit)
Mjedisor: Eleminohen shkarkime te demshme (ton/vit):
-120000 t/v CO2; -6000 t/v SO2; -600 t/v NOx; -24 t/v CO

12

Ekonomik: - Shtohen 100 GWh/vit prodhim elektriciteti; -Kursehen 7.5 GWh/vit

energji elektrike e subvencionuar per hidrovoret; -Kursehen rreth 10 GWh/vit
elektricitet nga reduktimi i humbjeve ne rrjetin e transmetim-shperndarjes
Nevojat per investime 48 milione USD ne 5 vjet, mund te vetshlyhen mbas 15-20
vjetesh.

Ajo qe duhet te nenvizohet eshte se sot nevoja per te studiuar potencialin e

perdorimit te eres
per Shqiperine eshte paresore dhe e nevojshme. Arsyet e kesaj qe thame jepen ne
vazhdim:
Fakti qe stacionet meteorologjike jane ndertuar ne zona perfaqsuese nga pikpamja
klimatologjike dhe jo per shfrytezimin e energjise se eres. Per pasoje, potenciali
natyror i eres
pritet te jete me i madh. Ne studime ekspedicionale, shpejtesite me te medha te
eres jane
vrojtuar ne qafa dhe lugina. Shpejtesia e matur ne majat e kodrave, vende keto te
preferuara
per instalimin e turbinave te eres, ka rezultuar rreth 1.5 here me larte se sa ne
fushe apo
vendet e sheshta ku shpesh jane te vendosura stacionet matese. Duhen permendur
ketu vendet
potenciale te shfrytezimit te energjise se eres jane gjithashtu dhe zonat kodrinore
apo kodra te
veanta pergjate bregdetit, vende ne te cilat era eshte nje fenomen i vazhdueshem
per shkak te
kontrastit te temperaturave dete toke.
Te gjitha matjet ne vendit tone te shpejtesise se eres jane bere ne shpejtesise se
eres ne
lartesine deri ne 10 m mbi siperfaqen e tokes. Kjo do te thote qe per studiuesit e
potencialit te
saj ne vendin tone duhet te marrin ne konsiderat faktin qe shpejtesia e eres rritet
me rritjen e

13

lartesise dhe per pasoje dhe fuqia e saj. Matjet e Institutit Hidrometeorologjik te
shpejtesise se
eres ne te gjithe territorin e vendit tone dhe teknikat e perdorura nuk kane patur si
qellim
kryesor vleresimin e saj nga ana energjetike, por kryesisht per te kryer parashikimin
e motit ne
zona te caktuara. Sidoqofte zonat e percaktuara me ere te larte dhe te moderuar,
duhen
vleresuar ne perdorimin e forces se eres per prodhimin e energjise elektrike.

Njerezimi mund te mbijetoje duke perdorur energjine qe perftohet nga fuqia e eres.
Do te mjaftonte nje sistem i dobishem ne territorin amerikan per te mbuluar te
gjithe nevojat boterore.
Sipas perllogaritjes se kryer nga ekspertet do te mjaftonin nje rrjet turbinash me
fuqi 2,5 megawatt, te cilat mund te veprojne me 20 perqind te kapacitetit te tyre,
per te prodhuar energji 40 here me shume se konsumi global aktual i energjise
elektrike.
Keshtu cmimi i energjise jo vetem do te bjere, po hapen mundesi te reja per
perspektiva teknologjike qe nuk demtojne ekologjine.
E mete e kesaj energjie eshte qe aktiviteti i eres nuk mund te kontrollohet.

14