PARAQITJE E MARKETINGUT

TË PRODUKTEVE USHQIMORE

Ç’ËSHTË MARKETINGU I PRODUKTEVE USHQIMORE?

Marketingu i produkteve ushqimore ka shumë pamje.
Një pamje skematike e sistemit të marketingut të produkteve ushqimore
është treguar në figurën 1-1. Ajo është ndërtuar si alternativë e rrjedhës së
produktit (të quajtur kanale marketingu), një shumëllojshmëri firmash
(ndërmjetësish) dhe një mori aktivitete biznesi (referuar funksioneve të
marketingut). Brenda kësaj skeme të marketingut të produkteve ushqimore
merren një mori e pafundme vendimesh, të cilat influencojnë mbi cilësinë,
llojshmërinë dhe në koston e shpërndarjes në shkallë vendi të produkteve
ushqimore, po aq sa edhe në çmimet dhe fitimin e këtyre produkteve.
 Kur flasim për marketingun e produkteve ushqimore ne i referohemi si
sistem. Quhet sistem sepse ai përbëhet nga pjesë përbërëse të tij, që kontribuojnë
në drejtim të përgjithshëm firmën, industrinë dhe synimet sociale. Ky sistem
marketingu ushqimor qarkon dy tipe kryesore të aktiviteteve. Njëra ka të bëjë me
manovrimin fizik, magazinimin, përpunimin dhe transportimin e një sërë
produktesh të papërpunuara (të fermës) dhe atyre me dobi të shtuara gjatë
lëvizjes së tyre nga prodhuesit tek konsumatorët. Tjetra është e lidhur me
procesin e këmbimit dhe çmimvënies në sistemin e tregtisë. Ky aspekt i dytë
ekonomik i sistemit të marketingut të produkteve ushqimore është më pak i
prekshëm sesa aspekti i shpërndarjes fizike, por jo më pak i rëndësishëm.
MARKETINGU ËSHTË KOMPLEKS DHE I KUSHTUESHËM
Sektori i produkteve ushqimore, në shumë vende, është nga më të mëdhenjtë dhe
ka një sistem marketingu më të madh se çdo industri tjetër e vendit. Ky sistem, i
cili sjell koleksionin më të gjerë të të gjithë produkteve ushqimore dhe i vendos
ato në dispozicion për shitje të popullsisë në vend dhe klientëve të panumërt
jashtë vendit, është kompleks, i shtrenjtë dhe një komponent domethënës për
ekonominë kombëtare të një vendi.
Lënda e parë për prodhimin e produkteve ushqimore merret nga fermat (në
numër të shumtë e me madhësi mesatare relativisht të vogla). Puna e marketingut
fillon që këtu, në këto ferma të ndryshme. Disa ferma prodhojnë sasira të vogla
për disa lloje artikuj bujqësorë të prodhimit të gjerë. Ferma të tjera janë të
specializuara në prodhimin e produkteve dhe prodhojnë sasira të mëdha në vetëm
një artikull bujqësor të përdorimit të gjerë. Prodhimet bujqësore ndryshojnë midis
tyre jo vetëm nga cilësia, por edhe nga rezistenca e tyre deri tek konsumatori.
Produktet kushtëzohen në një shkallë të lartë nga sezoni dhe pozita gjeografike e
zonave prodhuese të cilat, shpesh, janë të vendosura larg konsumatorit. Mallrat
bujqësore duhet të jenë të mbledhur, të zgjedhur dhe të transportuara me kujdes
për në treg, ose të magazinuara për përdorim të mëvonshëm. Këto karakteristika
të prodhimit dhe të mallrave i japin elasticitet aktiviteteve bazë të marketingut të
tilla si magazinimi, transportimi, përpunimi dhe të tjera të ngjajshme me to. Pak
produkte i bëjnë më të rrepta kërkesat në sistemin e marketingut.
Procesi i marketingut të produkteve ushqimore është i shtrenjtë. Sipas
statistikave, në shumë vende të zhvilluara, konsumatorët shpenzojnë për
ushqimin rreth 10-15% të të ardhurave të tyre të disponueshme, kurse në
Shqipëri, në vitin 2013 rreth 56% e buxhetit familjar shpenzohej për ushqimin.
Dhe, rreth 80-85% e eurove të shpenzuar për ushqime paguhen për aktivitete
marketingu jashtë-fermës, duke i lënë fermerit vetëm 15-20%. Sot, kostot e
marketingut kanë aq influencë të madhe në çmimet e shitjeve me pakicë, ashtu
sikurse edhe çmimet e fermës influencojnë mbi çmimet e produkteve ushqimore,
duke justifikuar kështu rritjen e vëmendjes për sistemin e marketingut të
produkteve ushqimore nga ana e konsumatorëve, fermerëve dhe ligjvënësve.
Sistemi i marketingut ushqimor, përgjithësisht, përbën një kontribut
thelbësor për ekonominë e një vendi. Kjo shikohet në kontributin që japin
bujqësia, përpunimi i ushqimeve, tregtia me shumcë e me pakicë e ushqimeve,
ushqimi social (vende ngrënieje) etj. në prodhimin e brendshëm bruto. Nëse u
referohemi statistikave, për vende të ndryshme, ky tregues varion nga 15-50%.
Në Shqipëri, në vitin 2016, kontributi i Bujqësisë, Pyjeve dhe Peshkimit në
PPBruto llogaritej në 20.1%. Ajo që është për t’u theksuar – kontributi i
sektorëve jo-bujqësorë për punësimin dhe prodhimin është disa herë më i madh
sesa kontributi i bujqësisë. Në Shqipëri, në vitin 2016, Bujqësia, Pyjet dhe
Peshkimi, punësonin 40.3% të fuqisë puntore aktive (mbi 15 vjeç).
PËRKUFIZIMI I MARKETINGUT
Marketing do të thotë gjëra të ndryshme për njerëz të ndryshëm. Për
konsumatorët, marketingu mund t’i referohet udhëtimeve të përjavshme për
blerje ushqimesh në supermarkete— lloji më i dukshëm i ajzbergut të
marketingut të produkteve ushqimore. Veprimet e fermerit fillojnë me blerësit
lokalë të produkteve të fermës dhe mund të shoqërojnë marketingun për ngarkesa
të mëdha deri në zgjedhjen e tyre për një rrugëtim drejt tregut, ose duke kërkuar
se cila prej depove lokale ofron një çmim më të lartë për drithin. Në dallim të
theksuar, ndërmjetësit e produkteve ushqimore të tillë si shitësit me pakicë,
shitësit me shumicë dhe përpunuesit mund ta shohin marketingun si një proces
përfitimi me avantazhe konkurruese ndaj rivalëve të tregut, duke përmirësuar
shitjet dhe fitimet si dhe duke kënaqur konsumatorët. Secili grup ka vetëm një
kuptim të pjesshëm të sistemit tërësor të marketingut të ushqimeve.
Për efekte studimi, marketingun e ushqimeve do ta kuptonim si një
performancë e të gjithë aktiviteteve të biznesit të përfshirë në rrjedhën e
prodhimit të ushqimeve si dhe të shërbimeve nga pika e fillimit të prodhimit
bujqësor e deri sa produktet mbrrijnë në duart e konsumatorëve. Duhet të
dallojmë shumë pika të këtij përcaktimi.
Së pari, përkufizimi nuk e kufizon marketingun me aktivitetet jobujqësore
në industrinë ushqimore apo në gjithçka pësojnë (të gjithë veprimet që ndodhin
me prodhimin) produktet ushqimore pasi ato kanë dalë nga porta e fermës.
Marketingu fillon me vendimmarrjen për prodhimin që në fermë, sepse nuk
mund të prodhosh pa gjetur më parë tregun për shitjen e prodhimit. Porta e
fermës është kthyer në një vijë ndarëse të dyfishtë (do të thotë dhe vijë
bashkuese) midis prodhimit të fermës dhe marketingut ushqimor. Gjithnjë e më
shumë fermerë janë duke ushtruar shumë nga funksionet e marketingut
tradicional të ushqimit brenda në fermë. Nëpërmjet kooperativave dhe
marrëveshjeve të tjera, fermerët janë duke shtrirë operacionet në aktivitete
marketingu jo-ferme (off-farm). Në të njëjtën kohë, firmat e marketingut
ushqimor janë duke kapërcyer portën e fermës për t’u angazhuar në procesin e
prodhimit të produkteve ushqimore. Prandaj, duhet të tregohet kujdes në
projektimin e një vije të fortë e të shpejtë në pragun e fermës midis
bujqësisë/begtorisë dhe marketingut të produkteve ushqimore.
Përkufizimi i marketingut, gjithashtu, këshillon një lidhje reciproke midis
fermave dhe ndërmjetësve të marketingut të produkteve ushqimore. Procesi i
prodhimit të ushqimeve nuk përfundon në portën e fermës. Aktivitetet e
marketingut ushqimor plotësojnë procesin e prodhimit bujqësor. Por, gjithashtu,
është e vërtetë se konsumatorët besojnë në sistemin e marketingut të produkteve
bujqësore për të kompletuar procesin e prodhimit të produkteve ushqimore,
proces i cili ka filluar që në fermë. Lidhja midis fermerëve dhe firmave të
marketingut të produkteve ushqimore është, në të njëjtën kohë, konkurruese dhe
plotësuese.
Marketingu i produkteve ushqimore nuk është një operacion mekanik dhe
as një operacion automatik. Thelbi i marketingut është menaxhimi i zhvillimit të
vendimmarrjes. Të gjithë aktivitetet e biznesit përfshijnë vendimmarrje dhe
marrëdhënie ndërpersonale:

 Çfarë është një çmim korrekt (i saktë, i drejtë) shitjeje dhe

blerjeje?
  Do të shisni tani apo do të depozitoni produktin për një shitje të
mëvonshme?
 Sa do të shpenzohet për reklamë dhe në krijimin e një produkti të
ri? Përgjigjjet e sakta për të gjitha këto pyetje ndikojnë në
caktimin e rezultatit ekonomik për fitim ose humbje. Cilësia e
vendimeve të menaxhimit të marketingut të produkteve ushqimore
influencon në shprehjen e efiçiencës dhe kostos së sistemit të
marketingut ushqimor.
Ka pasur një debat të madh rreth faktit nëse industritë e furnizimit të
fermave me inpute— të tilla si ushqime për kafshë, plehra kimike e kimikate të
tjera, makineri bujqësore dhe farëra, do të konsiderohen si pjesë të sistemit të
marketingut ushqimor. Në ditët e sotme këto furnizime ferme apo tregjet e
inputeve duhen konsideruar një pjesë vitale e industrisë së ushqimit. Shumë nga
teknologjitë e prodhimit të produkteve ushqimore e kanë origjinën e tyre
pikërisht këtu. Nëse një fermer blen në këto tregje prokurimi inputesh kjo gjë
mund të influencojë në fitimet e tij po aq sa edhe në rastin e një vendimmarrjeje
për marketingun e produkteve të fermës së tij.
Industria e produkteve ushqimore është e formuar nga dhe në shërbim të
tre aktorëve kyç: prodhuesve të ushqimeve, firmave të marketingut ushqimor dhe
konsumatorëve të produkteve ushqimore. Qeveria, media, organizatat e bujqësisë
dhe ushqimit si dhe aleatët e industrisë të tillë si transporti, komunikacioni,
energjia dhe sektorë të tjerë gjithashtu, kanë një interes në industrinë e ushqimit.
Ndërkohë, mund të shfaqen konflikte midis këtyre aktorëve të industrisë
ushqimore— konsumatorët janë të interesuar në sigurimin e vlerave ushqimore të
larta me çmime sa më të ulëta. Fermerët synojnë të ardhura (kthyeshmëri) sa më
të larta nga shitja e produkteve të tyre. Ndërmjetësit e marketingut të ushqimeve
kërkojnë të sigurojnë një fitim sa më të lartë që të jetë e mundur— Një nga
qëllimet kryesore të sistemit të marketingut ushqimor është të bashkërendojë këto
kërkesa në konflikte të herëpashershme. Kjo nuk është gjithmonë një detyrë e
lehtë apo tërësisht e realizueshme.
Ne do ta përcaktojmë një treg si një arenë për organizimin dhe lehtësimin
e aktiviteteve të biznesit dhe për përgjigjjen e pyetjeve bazë ekonomike: çfarë të
prodhojmë, sa të prodhojmë, si ta prodhojmë dhe si të shpërndajmë prodhimin?
Një treg mund të përcaktohet nëpërmjet:
a. një vendndodhjeje (p.sh. Tregu i Tiranës);
b. një produkti (p.sh. tregu i drithërave);
c. një kohe (p.sh. tregu i drithërave gjatë sezonit përkatës), ose
d. një niveli institucional (p.sh. tregu ushqimor i shitjes me pakicë).
Zgjedhja dhe përcaktimi i tregut varet nga problemet që duhet të
analizohen. Shpesh është mirë që të studiohen çmimet e fermës për drithërat në
tregun lokal, në kohë të tjera është e nevojshme të analizohen çmimet botërore të
drithërave. Tregjet bashkojnë njëkohësisht komponentë të ndryshëm të industrisë
ushqimore: sektorin e furnizimit të fermave, sektorin e bujqësisë, sistemin e
marketingut të produkteve ushqimore, dhe ekonomitë kombëtare. Tregjet e
furnizimit me inpute dhe tregjet bujqësore shpesh referohen si aktivitete
agrobiznesi.
Në ekonominë e produkteve ushqimore, tregu luan funksione të shumta, të
cilat:
1. lehtësojnë këmbimin e parave dhe produkteve midis blerësve dhe
shitësve,
 2. krijojnë vlerë nëpërmjet nxitjes së konkurrencës midis firmave për të
përmirësuar çmimet e tyre, shërbimet, produktet dhe dobitë për
konsumatorët
3. kontribuojnë për efiçiencën po aq sa edhe në ekonomizimin e
përpjekjeve të blerësve dhe shitësve
4. përcaktojnë vlerat për aktivitetet ekonomike, duke krijuar shpërblime
të përbashkëta për vendime korrekte dhe ndëshkime për vendime
inefiçiente
5. ndihmojnë në shpërndarjen efiçiente të burimeve në industrinë
ushqimore dhe në përmirësimin e standardit të jetësës.

MARKETINGU SI NJË PROCES SHTUES-VLERE

Ne do ta përcaktojmë prodhimin si krijues i dobisë – procesi i prodhimit i të
mirave dhe shërbimeve të dobishme. Dobitë e krijuara në procese të frytshme
janë klasifikuar më tej në dobi forme, dobi vendi, dobi kohe dhe dobi disponimi.
Produktet ushqimore dhe produktet bujqësore nuk janë gjithmonë të
njëjta. Mullixhiu dhe furrtari bëjnë respektivisht miellin nga gruri dhe bukën nga
mielli— kështu ata krijojnë një dobi forme. Baxhoja e përpunon/kthen qumështin
e fermës në djath e në gjalpë. Fabrikat e konservimit dhe të ngrirjes krijojnë
forma të tjera të produkteve të fermës. Paketuesit që ambalazhojnë mishin e
prerë/copëtuar të derrit, gjithashtu, sjellin dobi forme. Të gjitha këto ndryshime të
formës së produkteve të fermës krijojnë diçka të dobishme për të cilën
konsumatorët janë të gatshëm të paguajnë.
Ushqimi, shpesh, është i prodhuar në distancë, larg nga konsumatorët.
Hekurudhat ose kamionët sjellin dobi vendi nëpërmjet lëvizjes të gjësë së gjallë
nga distanca të largëta për në fabrikën e paketimit dhe më pas në atë të
përpunimit, duke ua dërguar mishin e therur tregtarëve me shumicë, shitësve me
pakicë dhe, më në fund, konsumatorëve. Përpunuesit e ushqimit, tregtarët e
shumicës dhe shitësit me pakicë krijojnë dobi vendi nga transferimi i produkteve
ushqimore nga prodhimi/fabrikimi drejt zonave të konsumimit të tyre. Eksportet
dhe importet e produkteve ushqimore kufizohen në dobi vendi (vende me
leverdi).
Prodhimi i produkteve ushqimore shpesh është sezonal, ndërkohë që
konsumi/përdorimi i tyre është gjithëvjetor. Dobia e kohës është e krijuar kur
ritmi dhe disponueshmëria e produktit janë të alternuar me aktivitete marketingu.
Mishi i derrit i paketuar mund të ruhet në ngrirje për përdorim të mëvonshëm. Ky
mish është më tepër i dobishëm kur qëndron për një kohë që nga periudha e
bollëkut deri në kohën e pamjaftueshmërisë. Silosët e drithit dhe operatorët
depozitues– por edhe operatorët e supermarketeve, nëpërmjet zotërimeve të tyre
inventariale– sjellin dobi kohe tek produktet.
Dobia e disponimit është krijuar nëpërmjet aktiviteteve të marketingut
dhe ndihmon konsumatorin në kërkimin dhe blerjen e produktit të dëshiruar. Për
shembull, supermarketet e bëjnë relativisht të thjeshtë punën për blerësit duke
krijuar mundësinë të blejnë një gamë të gjerë asortimentesh në ushqime në një
pikëndalesë. Reklamat, të cilat ndihmojnë konsumatorët në tregtimin e
ushqimeve dhe zgjedhjen e artikujve të ndryshëm për blerje, gjithashtu, krijojnë
dobi disponimi.
Shumë njerëz pranojnë se aktiviteti i fermerëve dhe ai përpunues janë
produktive. Ato krijojnë ndryshime të dukshme në produkte. Megjithatë, edhe
 aktivitetet ndërmjetëse duhet të konsiderohen produktive. Këto angazhime në
procesin e marketingut, po ashtu, janë prodhues në sensin që ato shtojnë vlerë ose
dobi. Eshtë e pakuptimtë të argumentosh se cili grup është më i rëndësishëm se
tjetri. Të dy grupet– prodhuesit e prodhimeve të fermës (të papërpunuara) dhe
agjencitë e marketingut— janë të domosdoshme për krijimin e produkteve
ushqimore përfundimtare për konsum. Që të dy grupet krijojnë diçka të dobishme
për të cilën shoqëria do të paguaj një çmim. Të dy grupet janë produktive në
kuptimin real për gjithë botën. Kështu, dy problemet ushqimore shpesh janë
përshkruar si, së pari, prodhim i produkteve ushqimore të mjaftueshme, së dyti,
shpërndarje e këtyre produkteve për ata që e kanë të domosdoshëm, për ata që e
dëshirojnë dhe që janë të gatshëm të paguajnë për të.
Proceset shtues-vlere të produkteve në industrinë ushqimore janë
ilustruar në figurën 1-2. Industria e ushqimit është e ndarë në tre komponentë:
1) sektori i inputeve, i cili siguron makineri, plehra, farëra dhe furnizime të tjera
bujqësore;
2) sektori bujqësor;
3) sektori i tregut të produkteve.

Secili nga këto komponentë ka shifrat e veta, të përvitshme, në vlerën e tyre, dhe
kjo për çdo vend. Kështu, “prodhimi” i produkteve ushqimore mund të shihet si
një proces që vazhdon dhe që shton vlera, duke pasur origjinën në burime të blera
e oferta-ferme, dhe duke përfunduar me ushqimin në tavolinë.

PROCESI I MARKETINGUT
Nëse konsiderojmë përkufizimin e marketingut si aktivitete biznesi të përfshira
në rrjedhën e mallrave dhe shërbimeve, që nga momenti i fillimit të prodhimit
deri sa ato arrijnë konsumatorin e fundit, evidentohen dy nga karakteristikat
thelbësore të këtij procesi. E para, procesi i marketingut është njëri ndërmjet
veprimeve; ka një seri veprime dhe ngjarje që zhvillohen në një rend. Së dyti,
disa forma të koordinimit të kësaj serie veprimesh dhe ngjarjesh janë të
domosdoshme nëse të mirat dhe shërbimet janë për t’u lëvizur në disa mënyra
nga duart e prodhuesve deri në duart e konsumatorëve.
 Figura 1-3 sjell qartë në fokus disa aspekte të lidhura me çështjen e
procesit të marketingut. Ajo tregon sistemin e marketingut të produkteve
bujqësore, duke filluar me fermerin. Natyra dhe mënyra si është prezantuar
prodhimi bujqësor në figurë— në fillim të sistemit të marketingut të produkteve
ushqimore— na tregon se ai ka një ndikim kryesor në organizimin dhe
funksionimin e vetë sistemit. Në të njëjtën kohë, dinamika e procesit të
marketingut mund të ketë një influencë direkte në prodhimin bujqësor. Një
shembull i mirë i këtij efekti të lëvizjes dyfishe mund të shihet në industrinë e
përpunimit të djathit (baxho). Sasitë e mëdha të qumështit dhe mundësia e
prishjes së tij, së pari, kërkojnë një sistem grumbullimi të kushtueshëm të
mbledhjes së gjithë qumështit me kamionë në bidona qumështi, çdo ditë nga
ferma. Megjithatë, shpikja e enëve (çisternë) të mëdha ftohëse për të ofruar
ruajtjen e qumështit të grumbulluar nga ferma, kombinuar me zhvillimin e
transportuesve me çisternë, solli një mundësi tjetër grumbullimi. Duke qenë se
kjo metodë kërkonte investime të mëdha për pajisje, fermerëve të vegjël të
baxhove nuk u leverdiste. Këtu, atëherë, ishte një marketing teknologjije ai që
inkurajoi riorganizimin e firmave të baxhove në njësi të mëdha, më të
specializuara.

Nga ana tjetër, në fund të rendit të aktiviteteve të marketingut është

konsumatori. Këtu përsëri itinerari i influencës është në dy drejtime. Natyrisht
preferenca e konsumatorit dhe sjellja e tij diktojnë për shtrirje më të madhe të
veprimtarive në procese marketingu. E thënë thjeshtë, firmat e marketingut
harxhojnë një pjesë të madhe të përpjekjeve të lodhshme të tyre që të
influencojnë dhe të ndryshojnë sjelljen e konsumatorit dhe mungesat në
avantazhet e tregut.
Midis këtyre dy forcave– prodhuesit bujqësor dhe konsumatorit– është
sistemi i marketingut. Ky sistem kompleks përbëhet nga firma biznesi që merren
me materiale, teknologji dhe aktivitete ekonomike dhe ecin nëpërmjet
menaxhimit i cili merr vendime të nevojshme dhe drejton njerëzit. Një pjesë
tjetër e sistemit të marketingut të produkteve ushqimore përbëhet nga firma dhe
organizma, aktivitetet e të cilave ndihmojnë në vendosjen e çmimeve të
produkteve dhe krijojnë marrëveshje të ndryshme, kontakte dhe procedura që do
të sigurojnë një lëvizje të përpiktë dhe funksionale të mallrave dhe shërbimeve.
Këtu ne shohim operacione komplekse të një tregu të madh terminal, një shoqëri
tregtare, ose agjensi të re tregtare private ose shtetërore.
Sot sistemi i ushqimit është produkt i veprimit të shumë forcave në vite.
Influencat komplekse që i japin formë organizimit dhe sjelljes në sektorin e
ushqimit është treguar në figurën 1-3.
Industria e ushqimit në një vend nuk është një ekonomi ishull. Ajo është
pjesë e ekonomisë së madhe të një vendi dhe, për këtë arsye, është vlerësuar
përmes tendencave makroekonomike në rritje, punësimit, inflacionit dhe
normave të interesave. Gjithashtu, ekonomia e çdo vendi është e integruar në
shkallë të lartë në ekonominë globale dhe ndikohet nga modelet tregtare në botë,
niveli i kurseve të këmbimit, ngjarjet botërore politike dhe ekonomike.
Menaxherët dhe studentët e sotëm të marketingut duhet të kuptojnë ndërlidhjet
komplekse ekonomike në këtë sistem ekonomik.
Shkenca dhe teknologjia kanë influencë të madhe në sistemin e ushqimit.
Ndaj, prodhimi i produkteve ushqimore është rritur duke u industrializuar, dhe
teknologjitë e reja në përpunimin e ushqimeve, paketimin dhe marketingun i kanë
dhënë shtytje rritjes së produkteve të reja, kompanive dhe industrive. Teknologjia
është kthyer në një makinë të fuqishme të ndryshimit në industrinë ushqimore,
sikurse është ilustruar nga zhvillimet e fundit bioteknologjike.
Përdoruesit/konsumuesit e ushqimit me kërkesat dhe dëshirat e tyre në
ndryshim janë duke rimodeluar tipin e sistemit të ushqimit. Konsumatorët e
sotëm kërkojnë, gjithnjë e më shumë, produkte ushqimore të ndryshme, të
shëndetshme, të përgatitura në mënyrë të përshtatshme dhe më ekonomike. Duke
qenë se prodhimi i ushqimeve dhe marketingu kanë marrë më tepër orientim-
konsumatori, marrëdhëniet midis prodhuesve të ushqimit, përpunuesve dhe
firmave të marketingut kanë ndryshuar. Sot menaxherët e suksesshëm në
marketingun e ushqimeve duhet të kuptojnë dhe të parashikojnë kërkesat dhe
dëshirat e konsumatorëve. Tregu i pasur është një çelës drejt këtij suksesi.
Ne shpesh neglizhojmë ose e marrim si të mirëqenë rolin që luan kapitali
social dhe hapësirat infrastrukturore në zhvillimin e një sistemi efiçient të
marketingut të produkteve ushqimore. Këto janë pasuri të krijuara nga shoqëria,
në mënyrë që të përfitojnë të gjithë. Një industri komplekse e ushqimit nuk mund
të ekzistojë pa një zhvillim të mirë të sistemeve të transportit, të komunikimit dhe
të edukimit. Qeveria, me funksionin e saj rregullator dhe lehtësues, është pjesë e
këtij kapitali social. Një sistem marketingu nuk mund të funksionojë mirë pa
ligjet, gjykatat dhe policinë në përkrahje të interesave të publikut.
Konkurrenca ka një rol kryesor në organizimin dhe sjelljen e industrisë
ushqimore. Nëpërmjet përpjekjeve të tyre për të përmirësuar fitimet, kënaqjen e
konsumatorëve, dhe arritjen e një privilegji kompetitiv, prodhuesit e ushqimit dhe
firmat e marketingut të produkteve ushqimore vazhdimisht kërkojnë rrugë të reja
dhe të ndryshme në tregjet e produkteve të tyre. Disa nga këto ndryshime janë të
suksesshme, disa të tjera dështojnë, por procesi i konkurrencës përgjatë kohës
nuk është asnjëherë i qetë dhe është burim i vazhdueshëm i ndryshimit të tregut.
Sjellja e sistemit të marketingut, shpesh, është e kufizuar nga rregullat,
zakonet dhe të ardhurat e një shoqërie. Në rregullsi ligjore firmat nuk mund të
punësojnë fëmijë, duke vlerësuar se sa pak ata mund të paguhen, nuk reklamojnë
pijet e forta dhe duhanin në televizion kur është e pranueshme të reklamosh
birrën dhe verën etj. Në përmbledhje, ndërkohë që shumë nga këto rregulla të
 tilla ndoshta duhet të ndryshohen nga shoqëria, edhe për një periudhë kohe të
dhënë sistemi i marketingut duhet të zgjidhë aktivitetin e tij brenda strukturës
rregullative ekzistuese.

PERSPEKTIVA ALTERNATIVE TË MARKETINGUT USHQIMOR

Marketingu i produkteve ushqimore paraqitet me dy aspekte:
1. I pari quhet makromarketing dhe jep një “tablo të madhe“ të
marketingut të produkteve ushqimore. Ajo tregon se si është
organizuar sistemi i ushqimit, sa mirë i realizon synimet
ekonomike dhe sociale dhe sa është duke ndryshuar sistemi i
produkteve ushqimore me kalimin e kohës. Shpesh, përdoren
teoritë dhe konceptet ekonomike për t’iu përgjigjur pyetjes— Sa i
mirë është kontributi i sistemit të marketingut të produkteve
ushqimore për interesat e publikut dhe sa u shërben ai gjithë
aktorëve në këtë proces?
2. I dyti, quhet mikromarketing dhe i referohet menaxhimit të
biznesit nga këndvështrimi i marketingut, pra është ajo që rezulton
nga vendimi individual krijues në industrinë ushqimore. Ky mund
të jetë një prodhues i produkteve ushqimore, një menaxher
biznesi, apo një konsumator ushqimi, i cili bën zgjedhjen dhe
merr vendimin për – sa, kur dhe çfarë – të blejë ose të shesë.
Duke përdorur mjetet dhe principet e menaxhimit të marketingut,
firmat zhvillojnë strategjitë e marketingut të cilat janë hartuar të
kënaqin konsumatorët dhe të sigurojnë fitime.

Këto dy aspekte të marketingut janë të lidhur ngushtë me njëri-tjetrin.

Për të qenë të suksesshëm, menaxherët e marketingut duhet të jenë të
vetëdijshëm për faktin se si ndryshimet në ambientin makroekonomik ndikojnë
në vendimmarrjet e tyre dhe në krijimin e shanseve të reja në treg. Ata,
gjithashtu, duhet të shqetësohen për ndryshimet në perceptimin e publikut që jep
performanca më e fundit e sistemit të produkteve ushqimore. Në të njëjtën kohë
menaxherët duhet të gjejnë, në vijueshmëri kohe, mënyra të reja më të mira për të
tërhequr dhe kënaqur konsumatorët, t’ia kalojnë konkurrentëve të tyre dhe në
këtë mënyrë të sigurojnë përfitim.

MARKETINGU I PRODUKTEVE USHQIMORE

NË EKONOMINË E TREGUT
Marketingu, sikurse u përcaktua më sipër, është një tipar dallues universal në të
gjithë ekonomitë dhe shoqëritë. Çdo vend duhet të ketë një sistem marketingu të
produkteve ushqimore, që lëviz dhe transformon/ndryshon produktet nga
prodhuesit te konsumatorët. Megjithatë, ka ndryshime midis mënyrës se si është i
organizuar aktiviteti i marketingut dhe mënyrës se si drejtohet në ekonomitë e
tregut, përballë ekonomive me planifikim nga qendra. Shpesh është vëzhguar se
prodhimi përfundimtar, eficienca dhe standardet e jetesës janë më të larta në
ekonominë e tregut, dhe kalimi në ekonominë e tregut shpesh krijon rritje të
tepruar të performancës ekonomike të vendeve. Si rezultat, shumë prej ish-
ekonomive me planifikim dhe kontroll të centralizuar kanë bërë një lëvizje për në
 ekonomi të tregut të lirë. Cilat janë diferencat në dy alternativat e organizimit të
aktiviteteve të tregut?
Kushtet e domosdoshme për të ekzistuar një ekonomi tregu janë:
1. Njohja e të drejtës së pronës private dhe kujdesit për nxitjen e të
ardhurave dhe përfitimeve të individëve dhe kompanive, për të
përmirësuar statusin e tyre ekomonik.
2. Sistemi i çmimeve të decentralizuara për të ndihmuar individët
në marrjen e vendimeve dhe në vendosjen e burimeve të tyre për
një përdorim sa më të mirë. Çmimet ndikohen nga faktorët ofertë
dhe kërkesë, dhe përcaktojnë si risqet dhe shpërblimet e
shpërndara në ekonominë e tregut.
3. Stimulimi i konkurrencës si një mënyrë për inkurajimin e
efiçiencës dhe përmirësimin e performancës.
4. Lejimi në një nivel relativisht të lartë i lirisë së zgjedhjes për
prodhuesit dhe konsumatorët, përfshirë edhe rastet e dështimit.
5. Sigurimi i kënaqësisë konsumatore nëpërmjet një strategjie dhe
aktiviteti të gjerë e të shumëllojshëm marketingu.
6. Kufizimi i rolit të qeverisë në ekonomi duke promovuar sjelljen e
cila e siguron përfitimin duke u orientuar në shërbime që janë në
interes të publikut.

Kjo nuk do të thotë se ekonomia e tregut të lirë është automatike, e lirë nga
influencat e qeverisë, ose tërësisht e lirë. Ekonomia e tregut ka mangësitë dhe
kufizimet e saj. Ajo mund të çojë në teprime, në shpërdorim të burimeve dhe në
ndotje. Ajo siguron shanse për liri, por jo rezultate të barabarta për të gjithë. Ajo
nuk eliminon papunësinë, inflacionin apo rënien e ekonomisë. Ajo nuk drejton
gjithmonë në atë se çfarë duhet secili të konsiderojë çmim dhe të ardhura të
favorshme. Kur ekonomia e tregut dështon në plotësimin e pritshmërive publike,
atëherë ndodh që të ndërhyjë qeveria. Ruajtja e një balance midis ndërhyrjes së
qeverisë dhe lirisë private është një sfidë e vazhdueshme për ekonominë e tregut.

PËRMBLEDHJE
Marketingu i produkteve ushqimore përfshin të gjithë aktivitetet e bizneseve me
bazë produktet ushqimore dhe shërbimet nga prodhuesit tek konsumatorët.
Sistemi i marketingut të produkteve ushqimore është një rrjet i shtrenjtë dhe
kompleks i kanaleve, ndërmjetësve dhe aktiviteteve të marketingut që lehtësojnë
prodhimin, shpërndarjen dhe këmbimin e produkteve ushqimore. Ky sistem është
rritur në përmasa dhe është bërë më i rëndësishëm, me rritjen e specializimit në
bujqësi, urbanizimit dhe prirjeve të tjera. Marketingu është një proces produktiv
që shton dobi forme, dobi vendi, dobi kohe dhe dobi posedimi të mallrave
bujqësore. Vlerat e shtuara në procesin e marketingut të produkteve ushqimore
plotësojnë proceset prodhuese të bujqësisë. Firmat e marketingut janë një urë
jetësore midis prodhuesve të produkteve ushqimore dhe konsumatorëve dhe
influencohen nga burime sociale, teknologjike, si dhe ligje e norma të shoqërisë.
Sistemi i marketingut të produkteve ushqimore është zhvilluar në përgjigjje të
kërkesave në ndryshim të fermerëve, të ushqimit të konsumatorëve dhe të
shoqërisë. Ekonomia e tregut me rëndësinë e saj në inkurajimin e fitimit dhe
 efiçiencës ka qenë e suksesshme në rritjen e prodhimit të produkteve ushqimore
dhe në ushqimin e një popullsie botërore të shtuar.

PYETJE PËR DISKUTIM

1. Si da ta shpjegoni ju marketingun e produkteve ushqimore për dikë që nuk
është familjarizuar me këtë çështje?
2. Disa njerëz e lidhin marketingun e produkteve ushqimore me çdo gjë që
ndodh jashtë portës së fermës. A jeni ju dakord apo jo me këtë pohim?
3. Çfarë komenti keni kur thuhet se fermerët dhe firmat e marketingut të
produkteve ushqimore janë të ndërlidhura me njëra-tjetrën?
4. Si influencon përmirësimi i transportit dhe komunikimit në proceset e
marketingut të produkteve ushqimore?
5. A mendoni se prodhimi i produkteve ushqimore dhe sistemi i marketingut do
të jenë të njëjtë, si sot, edhe pas 10 viteve? Cilat janë mendimet tuaja rreth
bujqësisë/blegtorisë dhe konsumatorëve?
6. Pse në ditët e sotme sistemi i marketingut është bërë më kompleks dhe më i
kushtueshëm?
7. Cilën nga katër dobitë e marketingut ofrojnë fermerët? Po konsumatorët? Si
janë siguruar ato?
8. Supozoni që ju jeni punësuar si konsulent për zhvillimin e një vendi, i cili
dëshiron të zgjerojë industrinë e tij ushqimore. Si do të ndanit ju zhvillimin e
burimeve të mundshme midis prodhimit bujqësor dhe sistemit të marketingut
të produkteve ushqimore?