PROJEKTIMI I SISTEMEVE TE TRANSPORTIT

Kapitulli i X
Tema :
Kerkesa per parki m
Karakteristika e problemeve te transportit
Parkimi eshte nje aspekt i rendesishem i transportit qe ndihmon (pranon) ne praktike levizjen e
automjeit. Ne qendrat urbane politika e vendqendrimeve te inspirohet nga kritere dhe objektiva te
ndryshme , por ne do rast p!ermban nje total raionale e bazuar ne njohjen e o"ertes ne veprim
dhe kerkeses me te gjitha kuptimet sasiore e ilesore. #leresimi i o"ertes eshte nje problem i nje
vezhgimi te paster statistikore ndersa kerkesa varion ne hapsire dhe ne kohen dhe mbi gjithshka
ne sjelljen e perdoruesave ne lidhjen me politiken e pergjitheshme dhe ne veanti me vete
politiken e vendqendrimeve. Ne kete kapitull do te mundohemi te ndertojme tek disa modele te
vleresimit te kerkeses, ne veanti tek modeli gravitaional , dhe do te dallohen disa parametra qe
bejne matjen e kerkeses per parkim.
Analiza e kerkeses per parkim
$adhesia themelore per te vendosur vol%umi i pergjitheshem i kerkeses per parkim, duke
vleresuar ndryshueshmerine neper vite (kerkesa ditore mesatare ne vite per shume vjet te
njepasnjeshem), ndryshimi brenda vitit (kerkesa e perditeshme) mesatare ne muaj per &' muajt e
vitit, ndryshimi ne jave (kerkesa e perditeshme gjate ( diteve te javes). Te dhenat ditore
shperndahen per do ore te dites per stabilizimin e ardhurve , te nisjeve, te kohezgjiatjesse
qendrimit gjate ') oreve . Te gjitha parametrat e dhena me siper mund te vezhgohen pa intervista
te drejtuesave te mjetit . Per nje pershkrim te plote te kerkeses dhe mbi te gjitha per nje
interpretim dhe per nje projektim te bazuar ne te ardhmen , lipset te intergrohet me treguesit e
vendit te banimit dhe distinaionit te udhetimit te pushimit dhe te tipit te automjetit. N.q se do te
merrnim parasysh realizimin e intervistav, eshte e mundur te mblidhen te dhena mbi aspektet te
tjera te "enomenit te pushimit p.sh. arsyet per zgjedhjen e mjeteve individuale dhe distanen nga
vendbritjet dhe zhvendosjet nga vendi ku eshte parkuar automjeti.
Metoda e vleresimit te kerkeses per parkim
#ezhgimi i parametrave te kerkeses per parkim , te vleresuar gjithnje re"eruar nje zone te ku"izuar
qe perben edhe zonen ne studim, mund te behet me anen e vezhgimeve *+, ose nepermjet
vezhgimit -orar transporti...........
rasti i pare mund te perdoret me dy menyra te ndryshme/
a pa intervistuar drejtuesit e automjeteve
b duke i intervistuar drejtuesit e automjeteve
N.q se zona ne studim eshte e vogel per te shmangur intervistat mund te llogariten "luksi ne hyrje
dhe dalje nga kjo zone, mbi te gjitha rruget ekzistuese, e njohur si metoda e kordonit
1

0ig metoda e kordonit
1jate intervaleve te ndryshme te kohes , vellimi i makinave ne parkim jepet nga di"erena e
hyrieve dhe daljeve. #ezhgimi kryhet, te pakten per nje dite mesatare te punes, me regjistrimin e
te dhenave ne intervale kohore te parashikuara To ,ne relaion duhet te jete shenuar vendi dhe
koha ne te ilen behet vezhgimi. 2kada e vezhgimit zakonisht kryhet per zona te vogla 344+
(44m'.
$etoda e targave
2ipe"aqja
seksioni i studimit5vezhgimit
6arkullimi 7 studimit
Kodi 7 imtervistes data
&'.
84
+&'.
)3
&'.
)3
+&8.
44
&8.
44
+&8.
&3
5 &8.
&3
+&8.
84
targat
$e te dhenat e grumbulluar nga skedat per disa vezhgime te organizuar ne dite te aktuar dhe
jave te aktuar, ndertohet gra"iket e kerkeses per parkim per zonen. Ketu nuk del ne pah
karakteristikat e kerkeses per parkim si mund te jete/
numuri i automjeteve ne "unksion te oreve te dites
oreqendrimi ne "unksion te oreve te dites
numuri i automjeteve ne "unksion te "rekuenes se qendrimeve ne ore
Ne keto vezhgime nuk vleresojme dot elemente te perdoruesit te mjetit, si qellimi 7 parkimit etj,
lemente te ilet jane te domosdoshem ne perpunimin a"at gjate te projektit per parkim. Ne kete
vezhgim ose interviste kampjoni mund te pranohet sii njesi, duke 7 u re"eruar per &34mjete, per
do &444 mjete keto gra"ike peraktojne iklet ose nevojat per parkim.
Modeli i percaktimit te kerkeses per parkim
2
Per modele te kerkeses perdoren disa struktura matematikore pak a shume komplekse te a"ta te
vleresojne mani"estimin e nje "enomeni nepermjet vezhgimit ose vleresimit te "enomeneve te
bashkelidhur. Ne rastin e kerkeses per vend pushim modelet me te thjeshte jane te tipit agregat/
kerkesa paraaktohet me numurin e vendeve te parkimit te nevojshem ne nje zone dhe vleresimi
merret ne kosiderate ne lidhje me "aktore te vendosur ne zonenqe eshte objekt studimi. Ne nje
plan te riorganizuar te qarkullit dhe te vendqendrimeve eshte e nevojshme te peraktohet
vendndodhjet e impjanteve te parkimit ne zona te ndryshme ne te ilat eshte bere ndarja e teritorit
dhe vleresohet o"erta e peraktuar tek seili impiant. Ne rast se ne nje plan te supozuar adaptohet
nje strategji qe parashikon perdorimin e mjeteve kolektive si sitem i vetem i transportit per hyrien
ne qender , vendosja eshte e mundur nepermjet perdorimit te peraktimeve peri"erike te qendrave
urbane.
Ne nje rast te tille , eshte gjithmone e mundeshme gjetja e zonave per tu destinuar per parkim,
keshtu qe o"erta per parkim do te jete ne perpjestim te kerkeses per seiilen zone.
Ne "unksion te njohjes se sistemeve te ndryshme dhe te ku"ijve te zones qe duhet mbrojtur,
dimensionimi dhe vendndodhja e parkimeve i lihet per zgjedhje projektuesit. Ne rast se mundesia
e ekzistenes se zonave te destinuara per realizimin e impianteve per parkim eshte i ku"izuar,
keshtu disa zona nuk mund te sherbehen me impiante te tille , eshte e nevojshme te veri"ikohen
vendndodhjet e ardheshme te o"ertave per parkim nepermjet perdorimit te modeleve te
peraktimit qe simulojne sjelljen e perdorusave nepermjet hipotezave qe jane shenuar si/
a shperndaria hapsinore e kerkeses per parkim ne te ardhmen
b tari"at qe do te ap%ikohen
kapaiteti 7 sejilit parkim
$adhesi te tille peraktojne shperndarien e automjeteve ne vendpushime ne impjante te etem
parkimi. 2upozojme qe kemi dalluar keto zona ne teriorinqe kemi ne studim (7,j9&,',8, ,, N) dhe
njihen koordinatat e tyre :i yi te qendrave te zones 7 ose j. Kjo e "undit nga njera ane paraqet dhe
kerkesen dhe o"erten te vendqendrimeve te sejiles zone.
Per nje densitet te sh"rytezimit dhe vendesh te nisjes staionare ne nje menyre homogjene ne
zone. 6endrq e zones gjendet me metoden e graviteet.
2upozojme qe jane peraktuar disa zona me te ilat jane te disponueshme zona per realizimin e
impjanteve te ilat "ormojne nje sasi P me kordinatat P(:i,yi). 2qarojme se kemi
; parkimit 9 kapitei 7 parkimit te nje impjanti
,parkimit 9 shperndaria e kerkeses per parkim ne zona te ndryshme 7
T parkimit 9 tari"a e parkimit (sherbimit) te perdorur ne parkim
<kziston nje relaion e ketyre parametrave per nje zone 7
3

= =

P
i
P
i
parkimit parkimit
D C
1 1
ose a"ersisht te jete e barabarte me kerkesen totale .
< panjohura e problemit eshte peraktimi 7 P=ij) qe per"aqeson perqindjen e kerkesave te
realizuara ne 7 por qe pushojne ne zonenj
$odeli 7 peraktimit konsiston ne gjetjen e nje operatori k elementet e te ilit jane P(ij) nepermjet
perdorimit te modelit vleresohen/
&) >enia e impjanteve te veane te parkimit , qe eshte 7 nevohshem ne peraktimin e
kapaitetitte impjanteve te veantene "azen e projektimit
') 0itimi 7 do impjanti 7 marre si produkt itari"ave te parkimit ne zenien.
,o te egojme me poshte modelin gravitaional 7 ili eshte me 7 thjeshte si ne perpilim ashtu dhe
pera"rimin matematikore edhe pse nuk eshte shume per rezultatet.
Nje model 7 tille supozon sejilin impjant parkimi te parkimit si te perqendruar ne qendren te zones
=mund te jete realisht edhe ne peri"eri te zones).7mpjantet bashkohen sipas tipit te tari"ave ne
menyre qe te "ormojne parkime "iktive me kapaitet te barabarte me shumen e te gjitha
ambjenteve me te njejten tari"e te impjanteve te ndryshme. Keshtu ne n je zone te vetme do te
jene aq parkime sa jane tari"at, te gjitha te vendosura ne qender , sejila prej tyre do te kete nje
o"erte barabarte me shumen e o"ertave te impjanteve te ndryshme per sejilen klase tetari"ave.
?ipoteza mbi te ilat bazohet modeli eshte qe numuri 7 akteve te pushimeve eshte ne perpjestim
te drejte me kapaiteitn e sejlit impjant "iktiv dhe ne perpjestim te zhdrejte me nje "unksion te
kostos relative te perdorimit. Perqindja e atoeturave te drejtuara ne 7 dhe qe pushojne ne zonen j
me tari"e k jepet nga shprehja e meposhme%

=
k j
k j i Z
k j C
kk j i Z
k j C
k j i P
) , , (
) , (
) , , (
) , (
) , , (
ku/
;(j,k) kapaiteti 7 impjantit ne zonen j me tari"e k
>(i,j,k) kostoja e perdorimit te nje parkimi ne zonen j me tari"e k per nje kerkese per pushim e
drejtuar ne 7
#lera >(7,j,k) jepet nga shprehja e meposhme
>(7,,j,k)9!d(i,,j)@(j,k)@A

Ne kete shprehje kemi keteo /

eshte nje konstante kalibrimi dhe presupozon nje vlere )+B
4
eshte koe"ient qe merrparasysht distanat ndermjet qendrave te impjanteve te parkimit e
ila mund te pranohet & 9t p '5# per d(i,,j)C9 &444@(j,k)@A

' 9t p '58# per d(i,,j)D &444 ku

t vlera e kohes
p numuri mesatare 7 automjeteve
d(i,,j) distana e qendrave te impjanteve te parkimit ne vije ajrore midis zonave 7 dhe j
# shpejtesia e levizjes ne kembe, neper parkim.
tari"a per impjantin "iktiv te tipit k
94,&
Perderisa parametrat p dhe t mund te marrin vlera rE ndryshme per perdorim te ndryshem mund
te kryhet aplikimi 7 modelit ne menyre te shperbere, duke e marre kerkesen ne klasa dhe ne
pergjithesi ndahet llogaritja sipas motivit te levizjes.
Kontrolli I vendparkimit
Kontrolli 7 vend parkimit ose 7 operaionit te qendrimit ne teknologjime e parkimit te autoveturave,
o"ron mundesine e ekujlibrimit te sistemeve te ndryshme te transportit qe jane ne sherbim ne te
njejten zone urbane, moment ne te ilin duke mare ne sherbim ne konsiderate koston e perdorimit
te autoveturave private ne tari"a te larta per parkimin behet shume me ekonomike perdorimi 7
mjeteve kolektive .
Nje politike e tille ka shume avantazhe dhe permbi te gjitha ajo me e prannuara (ose me pak e
pelqyeshme)nga ana e perdoruesave sepse nuk eshte nje veprim indiskriminues kunder
automobilit
Ne kushte paraprak per nje objektivitete te bilanuar te administrimit te impjantit te parkimit ne
rastin kur keto jane ne godina (ndertesa) te speializuara, qe nga momenti qe koston e rritura te
sh"ryteszimit dhe te bleries te hapsirave, vene ne diskutim leverdine e investimit ne kete sektor.
Ne "und lejon qe te kemi in"rastrukture te domosdoshme per realizimin kalimin midis mjeteve
individuale dhe ature kolektive kalim qe peren veshtiresi me te medha per te kaperuer kur
kerkohet te proedohet mbi nje bshkim midis dy sistemeve te ndryshme te transportit
N epergjithesi kontrolli 7 venparkimeve mund te behet me dy nmenyra
& parkimetra
$e anen e kesaj metode eshte e mundur te kontrollohet kohezqatja e parkimit per vendet e
aktuar per parkimin ne rruge ose pershtatje e nje strukture te veante tari"ore per vend parkimet
qe ndodhen brenda ndretesave speiale. Ky sistem kerkon nje minimum personel per le:imin e
pakimetrave ose per kontrollin e hyrieve nga ane tjeter eshte shtytes per koheqendrimn e shkurter
, ne te vertete eshte nje strukture me e"ikase (dhe me e perhapura) per veprimine ekujlibrit dhe
integrimit
5
' disk orar
Kontrolli nepermjete disqeve orare eshte ekujvalent me te meparshmin (por eshte kosto minimale
"alas abone) ky lloj kontroli aplikohet veem neper rruge dhe le:imi behet nepermjet diskut nga
Punonjes e kominitetit. $ena:himi 7 kesaj teknologjie eshte me 7 thjeshte por nuk eshte dinamik
eshte menje zgjidhje "ikse (nuluri 7 leshuar 7 disqeve eshte 7 njohur si dhe oraret e tyre ), personeli
7 verei"ikimit kerkon nje parapregatitje , $e kete metode mund te le:ojme vetem levizjen e
perdoruesave neper parkime te ndryshme ne vijim te kohes, keshtu mund te konsiderojme si nje
njesi e mbylkkur jo me in"luena nga jashte.
Tipet e impjanteve te parkimit
7mpjantet e parkimit ndahen sipas perdorimit dhe sipas poziionit ku ato gjenden ne lidhje me
qendren e banimit
& Parkime peri"erike qe ndodhen ne zona te distanuara nga qendra lehtesishte te
arriteshme nga jashte pasi vendosen ne ku"ij te in"rastruktures me rrjedhje te shpejte.
Fto sherbejne permbi te gjitha si mbrojtese te qendres urbane kur nuk deshirohet qe
autovetuarat te hujne ne zonat e mbrojtura ose jo te pershtateshme per qsrkullimin e
autovetuave private .
' 7mpjantet e parkimit per sherbimet, qe jane shume te ngjeshur me te me sipermen,
jane te vendosura gjithmone ne ku"ujte e qendres urbane por te karkaterizuara nga
pasja ne a"ersi te tjera ndalesa (staione) te sistemeve te transportit kolektiv per
kalimin mbi n je mjet tjeter transporti. Tipe te tilla perdoren ne qendra ne qendra
urbane te imensioneve te medha ku eshte e nevojshme perdorimi 7 mjeteve kolektive
per te zbrazur qendren.
8 Parkime ne destinaion, jane impjante ne a"ersi te vendit te destinaionit dhe jane kur
nuk ekzistojne probleme te blokimit te qarkullimit. Gehet ne pika me terheqje te madhe
( prane supermarketeve qendrave komeriale bankave etj.) per te shmangur zenien e
siper"aqeve te ndryshme me automobila ne kerkim te vendparkimit e keshtu per te
mbajtur te lire makines.
) Parkimi per banoret destinohen per parkimet e vetmuara per banuesit, kur nuk
ekzistojne mbi siper"aqe per vendparkime ose kur nderhyhet per te mbrojtur zonen me
ndalim te parkimit ose me rruge per kembesore.
3 Parkimet te perziera qe 7 sherbejne njekohesisht banoreve te zones dhe perdoruesave
te rastit kur bejne ndarien e pakimit ne pjese per njerin apo tjetrin.
Hane te mundeshme "orma te ndryshme tari"imi/
*rare ditore me koston me te madhe
Kohe mates me koston me te vogel
6
$e abonim per banoret e zones
Tari"a vetem per vendpushime midis oreve te "undit te nates dhe te "illimit te
mengjesit.
7
8
Qellimete kryesore
Ndertimi in"rastrukturore te destinuar per vendpushime ne qendra banimi duhet te pikesynoje
permiresimin e sektoreve te njepasnjeshem
F Iuajtja e anbjentit ekzitena ne in"rastrukture ekzistuese parkime eri"erike , me qellim qe
te lehtesohet ngarkesa ne qendrat urbane . keto parkime vendosen prane qendrave te medha
tregetare e urbane.
G Jevizeshmeria K ekzistena e parkimeve nterurbane ben qe qendrat te lehtesohen nga
ngarkesa ne qarkullim. Ne kete rast sherbimi publik eshste me 7 e"ekteshem dhe komod
; Pershtatja me e madhe e nje levizje me shume drejtime ose zona pasi lehtesohet
ngarkesa e tra"ikut mund te organizohet shume mire sherbimi kolektiv me kosto me te ulet.
Karakteristikat teknike te impjanteve te parkimit
7mpjantet e parkimit ne "orme shumekateshe, jashte rruges, mund te klasi"ikohetn sipas
karakteristikave dalluese te tyre si me poshte /
Kategoria F 7mpjante me plat"orme
Ky tip eshte ne "ormen e nje ndertese shume kateshe ku dyshemete e kateve te ndryshme arrihen
nepermjet plat"ormave te pjerreta e gjith kjo ngjason me nje labirinth 7 paku"izuar me nje irkuid
potesisht te peraktuar.Perdorisi 7 ketij impjanti leviz neper nje intenerari neper dysheme dhe
plat"orma deri sa te gjeje poziionin e parkimit te mjetit te tij. < gjithe kjo ndertese mund te jete
teresisht posht tokes, ose edhe e gjitha mbi siper"aqen e tokes, ose dhe e kombinuar, ku disa
kate gjenden poshte tokes, e te tjerat siper saj. Plat"ormat e levizjes neper kate eshte eresisht e
organizuar sipas nje telknologjie levizjesje neper ndertese si ne ngritje ashte dhe neper sbritje,
keshtu kete levzsje mund ta prazantojme sipas organizimit te tyre ne kete volum/
Plat"orme te drejta ose elikojdale
Plat"orme me sens unik ose dopio sens (dy drejtimet)
Plat"orma te ngritjes e te zbritjes te pavarura, te kunderta ose perbri
2ensi 7 qarkullimit per p%at"ormat e ngritjes ose te zbritjes mund te jene ne sensin orare ose
antiorar
Kategoria G 7mpjante me plan te pjerret
7mpjante me plan te pjerret jane te ndertuar nga dyshemet e e pjerreta te tille qe ne piken me te
larte te nje kati te pjerret "illon dyshemeja e katit pasardhes. Ky tip impjanti rrealizohet vetem
atehere kur gjendemi mbi terene qe kane nje pjerresi te aktuar edhe ketu leviz mjeti derisa te
gjeje vendin e parkimit.
Kategoria ; 7mpjante te mekanizuara.
7mpjantet te mekanizuara jane te ndertuara pergjithesisht ne dy seri te shkalleve te vendosjes
bashke mbi shume nivele. 2eri te tilla jane te kunderta midis tyre ne menyre qe midis tyre mund te
punoje nje elevator, iili mund te ngeje nje ose dy mjete dhe mund te transportoje deri ne vendin
9
met ea"ert te lire. Te tilla operaione jate te mekanizuara dhe me ndihmen e elektronikes jane
ooptimizuar ne menyre qe te zvoglohet koha dhe rruga e pershkruar. ,rejtuesi 7 mjetit e "ut mjtin
deri ashensorin e impjantit dhe e "ik makinenose ben dorezimin e saj te mbyllur duke marre dhe
bileten e sherbimit. Ne kete bilete eshte shenuar karakteristikat e impjantit si dhe vendi 7 mjetit ne
"jale ku ai do te vendoset pamversisht se te nuk e shikon dot me sy te lire drejtuesi 7 tij. 7 gjithe
sherbimi realizohet me je personal 7 ili ben te mundur "unksionimin normal te ketij im!janti.
$ekanizimi 7 ketyre impjaneve kane strategji te ndryshme ne projektim konkretisht/
7mpjant me detyre projektimi me nje reduktim minimal te personelit te sherbimit.
7mpjant me detyre projektimi me minimumin e volumit ne do shkalle ne te ilat autoveturat
depozitohen ne parkim
>akonisht impjantet e automatizuara pre"erohen kur/
& siper"aqet e disponushme jane te reduktuara
' Kerkesa per parkim eshte pothuajse uni"orme gjate gjithe dites , pa pike te tepert duke
patur parasysh se kohet per parkim dhe per dorezimin e mjettit jane pak a shume e
gjate 84+B4sek
8 7per"aqja e disponueshme eshte e nendheshme dhe kemi veshtiresi per ajrosje dhe
keshtu qe eshte e nevojshme qe te shuhet motorri
) ?apsira ne dispoziion eshte ne nje "orme a"ersisht katrore (e vleresushme ne dy
drejtime), gje qe lejone poziionim ne modele
Elemmentet konstruktiv te impjantit me nje plan vendosjeje ne infrastrukture.
KaIakteristika e ketij lloj impjanti eshte se mund dhe aplikohet gjeresisht neper in"rastrukture e
qyteteve pa e penguar qaekullimin e tra"ilut. < veanta tyre eshte per thjeshtesine dhe praktiitetin
por gjithnje 7 re"erohemi nje grupi me dimension te vogel tip+veture e ila pranon nje siper"aqe
maksimale &.(:&.)m (normat ne llogaritje meren ne '.3:&.3m). Poziionet e mundeshme mund te
jene
a lineare (poziioni 7 mjetit paralel me drejtimin e rruges)
G kryq (poziioni 7 mjetit kryq me drejtimin e rruges)
; pjerret ( poziioni 7 mjetit "ormon me drejtimin e rruges nje kend 84+B4 grade me derjtimin e
rruges)
10
11
12
13
14
15
16
0igura e vendosjes se mejteve ne impjant parkimi
Ne keto impjante kane nje te veante pasi parkimet e mejteve mund te behen ne nje soe ne te dy
anet e rruges, vendosja e zgjedhjes se njeres apo tjetres jane spei"ikime te karakteristikave te
rruges si permasat gjeometrike, numuri 7 korsive dhe kapaiteti 7 njeres korsi ose ane ose drejtim
te rreges etj. dhe te kapaitetit te nje impjanti
17