‫מזל טוב טיפשים!

‬
‫דורך‪ :‬פרידן‬
‫ארטעפישעל חכמה עוועליבעל‬
‫אפאר ארגינעלע פאשקעווילן פון די מחלוקת אינדערהיים‪ ,‬ער‬ ‫קודם פאר איר הייבט אן ליינען‪ ,‬אויב זענט איר א שוואך הארץ‪,‬‬
‫האט נאך אפי' א פאשקעוויל פון צאנז –סאדיגער מחלוקה‪ ,‬כידוע‬ ‫און געבענטשט מיט איבריגע אהבת הפושעים ליינט נישט די‬
‫אויב קען מען עפעס א אלטע אפגעריסענע לשון הרע איז מען‬ ‫ארטיקל‪ ,‬איך בין נעבעך געשלאגן מיט שנאת הבריות משונות‪.‬‬
‫אין די ארטעפישעל וועלט אבנארמאל קלוג‪ ,‬ממש שלמה המלך‬
‫אין די ארטעפישעל ווערסיע‪ ,‬דער פעטער פלעגט בארגן פאר די‬
‫כקוף בפני אדם‬
‫נעבעכדיגער נעפיו קאפיס פון די סחורה און דער פלעגט אלץ‬
‫ברענגען‪ ,‬דער איז געווען זיכער ער ווערט די נייער היסטאריקער‪,‬‬ ‫היינט איז שוין אלעס דא צו באקומען ארטעפישעל‪ ,‬אלע טעמים‬
‫ער נעמט איבער ר' שלמה יענקל זאפארט‪ ,‬ער האט דאך א לייוו‬ ‫ריחות און קאלירען‪ ,‬די ארטעפישעל אינטעלעזשענס ווערט מער‬
‫קאפי פון א פאשקעוויל‪.‬‬ ‫און מער‪ ,‬אבער איש בשורה אנכי היום‪ ,‬עס איז דא צו באקומען‬
‫פרי אוף טשארדש ארטעפישעל חכמה‪ ,‬נאר איין קאנדישען מען‬
‫אבער לעצטענס זייט ער האט דערגרייכט די בת כ' כבת ק'‪ ,‬און‬
‫טאר נישט האבן פון די עכטע חכמה‪ ,‬מען נעמט אביסל און מען‬
‫האט באקומען די חכמה פיבער איבערצוצייגן יעדן ווי קלוג ער‬
‫איז ממש נראה כחכם‪ ,‬בעיקר אין די אויגן פון אנדערע‬
‫איז‪ ,‬האלט ער זיך פאר א אנגעליינטער און אויפגעקלערט‪,‬‬
‫ארטעפישעל חכמים‪ ,‬ספעציעל פראדעצירט שלא לבייש מי‬
‫פארוואס דען נישט מסתמא איז ער לעצטענס געווען ביי קול‬
‫שאין לו‪ ,‬מען קוקט געהעריג אויס ווי א עכטע חכם‪ ,‬א געדאנק ווי‬
‫הילד און זיך אויסגעלערענט ליינען‪ ,‬ווייל ווען איך האב אים‬
‫די שבת טאטע סעט וואס מען מאכט פאר די קינדער‪.‬‬
‫איבערגעלאזט האט ער נישט געקענט‪.‬‬
‫דו קענסט ווייטער בלייבן באמת א שוטה עם הארץ‪ ,‬אבער אז דו‬
‫וועסט פאלגן די רולס פון די ארטעפישעל חכמה סאסייעטי‬
‫ברא כרעא דאבוה‬
‫וועסטו זיכער באקומען די קאנפידענס אז באמת ביזטו משוגע‬
‫בציקער א מעשה איך טרעף אים נישט לאנג צוריק‪ ,‬נישט צום‬ ‫קלוג‪ ,‬געלערנט‪ ,‬א יודע ספר‪ ,‬א היסטאריקער‪ ,‬און וואס נישט‪ ,‬עס‬
‫גלייבן א גאנצע ארטעפישעל חכם איז ער מיר געווארן‪ ,‬למען‬ ‫איז נישט קיין שווערע זאך מען דארף גארנישט קענען‪ ,‬דארפסט‬
‫האמת זיין טאטע איז אויך א שטיקל ארטעפישעל חכם שוין פון‬ ‫פלעין קענען נאכזאגן די ארטעפישעל חכמות ידיעות אין‬
‫אלע יארן‪ ,‬אבער ער איז מער א אינהאוז חכם‪ ,‬א וואוילער איד‬ ‫היסטאריע‪ ,‬מיט די צייט וועסטו דיך שוין אליינס אויסלערנען ווי‬
‫פשוט ער האט נישט גענוג פין די ריעל סחורה באניצט ער זיך‬ ‫אזוי צו צולייגן אייגענע ארטעפישעל חכמות צו די סאסייעטי אויף‬
‫אביסל מיט די ארטעפישל סחורה‪ ,‬למשל ער איז א שרייבער‪ ,‬ער‬ ‫ארטעפישעל פיעפעל‪ ,‬די כללים זענען גרינגע בעיקר פאר איינער‬
‫וועט למשל שרייבן וכבר פירש הרה"ק ר' אלימלך ווייסבלום‬ ‫וואס האט נישט קיין פראבלעם צו רעדן שטותים מיט‬
‫זי"ע מליזענסק בספרו נועם אלימלך‪ ,‬אדער והרה"ק ר' יוסף‬ ‫קאנפעדענטס‪.‬‬
‫קארו זי"ע פסק כן בספרו שלחן ערוך‪ ,‬זאג דו מיר‪ ,‬איז דאס‬
‫נישט משוגע קלוג‪ ,‬איז מעגליך איינער וואס איז נישט ‪ 102‬איי קיו‬
‫זאל האבן די חכמה אזוי צו שרייבן‪ ,‬וועלכע נער וואלט אפי'‬ ‫נער היית גם זקנת‬
‫בייגעפאלן אזא טיפע חכמה‪ ,‬מען זעט דאך דא קלאר אז ער‬
‫די גאנצע סוד בין איך געוואר געווארן נישט לאנג צוריק ווען איך‬
‫ווייסט אפי' די לעצטע נעמען פין די צדיקים עפעס א קלייניגקייט‪.‬‬
‫האב זיך אנגעטראפען מיט עפעס א יקוש וואס איך בין געווען אין‬
‫ישיבה מיט אים‪ ,‬מאטי האט ער זיך גערופען‪ ,‬ער האט זיך‬
‫דעם זון דער פטר חמור איז שוין א צווייטער מעשה‪ ,‬דער האט‬ ‫געהאלטן אין גוטן מיט מיר נאכן כסדר מקיים זיין דעם שבעה‬
‫דאך קיינמאל נישט געהאט פון די עכטע סחורה אפי' נישט א‬ ‫דברים בגולם‪ ,‬ווי איך האב נאר גערעדט פלעגט ער אלץ קענען‬
‫לעק‪ ,‬סא ער איז פול אוו די ארטעפישעל סחורה‪ ,‬וויפיל‬ ‫צו טרעפען די נישט ריכטיגע סטעיטמענט צו צולייגן‪ ,‬ממש א חד‬
‫ארטעפישעל חכמה דער יאצמאך האט צוזאם געווארפן אין די‬ ‫בדרא‪ ,‬אן עכטער אולי יחוס‪ ,‬אין ישיבה האט ער שוין דעוועלאפט‬
‫פאר מינוט וואס איך האב אים געטראפן‪ ,‬וואווף איך בין געווארן‬ ‫די טולס פון קענען זיין א פאטענשעל ארטעפישעל חכם‪ ,‬ער‬
‫געהעריג דיזי‪ ,‬יארן האב איך נישט געהערט אזויפיל טיפשות‬ ‫האט געהאט א פעטער וואס טראץ די מלחמה ווי טויזענטער‬
‫נאנסענס פערדעריי אין איין שאס‪ ,‬נאך פאר ער האט גע'ענדיגט‬ ‫כתבי קודש זענען פארלוירן געווארן האט ער ב"ה אפגעהיטען‬
‫מחיה געווען מיט אים געמאכט פורים וכו' וכו'‪ ,‬דער איז געווען‬ ‫איין איז ער געגאנגען צום נעקסטען‪ ,‬עס האט אויס געקוקט ווי‬
‫זיכער אז יעצט וועל איך שוין מודה זיין ווי קלוג ער איז‪ ,‬איך מיין‬ ‫ער וויל זיכער מאכן אז איך ווער איבערצייגט ווי שטארק קלוג ער‬
‫עס איז דאך ‪ 1+1,‬אויב ר' מיכאל בער וואס איז געווען א חכם‬ ‫איז‪.‬‬
‫מחוכם קען ער אזוי נישט מיר נישט דיר אוועק מאכן‪ ,‬מוז דאך על‬
‫כרחך זיין אז ער איז עפעס אבנארמאל קלוג נישט אזוי‪ ,‬זייט‬
‫חכמי כעלעם איז נאך אזא חכם ווי אים נישט געווען‪ ,‬אבער אפילו‬ ‫הנער איננו אתי‬
‫די ארטעפישעל חכמהלע האט ניטאמאל די תם קאפ‬
‫אנגעהויבן האט ער זיך מיט זיך זארגען פאר כלל ישראל‪ ,‬מיר‬
‫אויסגעטראפן‪ ,‬ער זאגט סך הכל נאך וואס א צווייטער‬
‫אנגעהויבן דרשנען פון עוולאשען‪ ,‬נישט גענוג וואס די גאנצע‬
‫ארטעפישעל חכם האט געשריבן אויף די טוילעט ווענט‪.‬‬
‫טעאריע איז די גרעסטע נאן סענס וואס די מענטשהייט האט‬
‫לכאורה האט דאס געדארפט באשטעטיגען אז ר' מיכאל בער‬ ‫בכלל אויפגעטראפן‪ ,‬האט דעי טיפש ניטאמאל געקענט נאכזאגן‬
‫האט נישט געמאכט אזא מאטאר‪ ,‬קומט אויס אז א קאר קען‬ ‫די מאנקיריי געהעריג‪ ,‬עס האט מיר דערמאנט פין מיין קליינער‬
‫טאקע נישט פארן מיט וואסער‪ ,‬איז דאך מעגליך מיין טעאריע ווי‬ ‫פסח‪ ,‬א גאנץ יאר עסן מיר חמץ ומצה הלילה הזה שתי פעמים‬
‫אזוי זיין קאר איז געמאכט געווארן אליינס‪ ,‬און פארדעם קען עס‬ ‫טינקען מיר איין צוויי מאל‪ ,‬נאכגעזאגט האלבע שטיקער‬
‫נישט פארן מיט וואסער‪ ,‬שטימט שוין אז ער איז א בן אחר בן פון‬ ‫צומישט‪ ,‬ער איז דאך נאר א בעגינער‪ ,‬איך קען נישט האבן קיין‬
‫קיריעס דזארטש‪.‬‬ ‫טענות‪ ,‬ער איז דאך דזשאסט איינגעשריבן אין די ארטעפישעל‬
‫חכמה סאסייעטי אוף דום סטאפיד פיפעל‪ ,‬ער איז מיר מסביר אז‬
‫ער זאגט נישט אז דאס איז אמת‪ ,‬נאר פשוט עס איז נאריש עס‬
‫והמשכילים יזהירו‬ ‫סתם אוועק צומאכן‪ ,‬מען דארף פארשטיין מען דארף אהער מען‬
‫דארף אהין‪ ,‬מען דארף מסביר זיין‪ ,‬בכלל זאגט ער איז דא א‬
‫איך ווייס נישט ווי עס איז אריין געקומען‪ ,‬אבער עס האט‬
‫מעגליכקייט אז די גאנצע טעאריע זאל קענען שטימען מיט‬
‫אויסגעקוקט אז ער איז קאנווינסט אז יעצט גיי איך הייבן הענט‬
‫אמונה‪ ,‬איך קוק אים אן דער שיכור איז דאך בכלל נישט דאהי‪,‬‬
‫און מודה זיין אז ער איז משוגע קלוג און איך בין פארנערט‪ ,‬און‬
‫איך באטראכט אים און טראכט צו מיר אפשר פארדעם איז ער‬
‫באקומען ערנסטע ספיקות אין יהדות‪ ,‬פון זיינע טאנצעדיגע‬
‫עפעס לעצטענס שיין געווארן ממש הערליך‪ ,‬יעצט אז איך ווייס‬
‫בעקעלעך האט אויסגעקוקט ווי ער גייט יעצט אנדעקן א נייע‬
‫שוין אז ער איז א ספק אייניקעל פון א מאנקי פארשטיי איך שוין‬
‫אטעם‪ ,‬ער זאגט מיר‪ ,‬ווער האט געמאכט די זוהר‪ ,‬זאג איך אים‬
‫ווי עס קומט צו אים‪ ,‬ער טרייט לדמות ליוצרו ער קוקט אויס‬
‫שטייט אין זהר ווער עס האט עס געמאכט‪ ,‬יעדע אינגעל ווייסט‬
‫ממש ווי די באקאנטע זיידע קיריעס דזארטש מיטן שיינעם רעקל‪.‬‬
‫התנא אלקי רשב"י‪ .‬זאגט ער מיר‪ ,‬איך האב געמיינט דו ווייסט ‪-‬‬
‫כאילו ער קען דאך א געוואלד‪ ,‬אז איך ווייז דיר אז נישט און עס‬ ‫אנפאנג האב איך נאך געטרייט צו זעהן צו איך קען אים עפעס‬
‫איז סתם א ליגענט וואס וועסטו דעמאלטס זאגן‪ ,‬זאג איך אים‪,‬‬ ‫מסביר זיין‪ ,‬אז ער האט נישט קיין שכל פארלירט ער נאכנישט די‬
‫וואס‪ ,‬דו מיינסט מסתמא די עמדין וואס האט געשריבן בימיו ווען‬ ‫זכות פון זיין א חלק פונעם עם הנבחר‪ ,‬אבער נאו באדי האום אזוי‬
‫אסאך פושעים האבן געניצט די זוהר לרע אז נישט רשב"י האט‬ ‫ווי אייביג אן‪ ,‬זייער שווער חכמה זאל זיך קריגען מיט‬
‫עס געמאכט‪ .‬די האסט געמוזט זעהן דעם בהמה עס האט‬ ‫ארטעפישעל חכמה‪ ,‬איך זאג אים צו אויפווייזען די טיפשות‬
‫אויסגעקוקט ווי א געבאסטע רעדל אינמיטען הייוועי‪ ,‬כאילו עס‬ ‫מיסודו דערפון‪ ,‬דיין קאר איז געמאכט געווארן ווייל ביי האריקען‬
‫איז עפעס א סוד‪ ,‬שוין ‪ 2‬וואכן וואס ער דאווענט נישט געהעריג‪,‬‬ ‫סענדי האט די ווילדע וואסערן ארויס געשטויסן אלטע אייזן פון‬
‫ער האלט זיך פאר א סעמי כופר וועגן די אנדעקונג‪ ,‬דער פוסטער‬ ‫וואסער און פון די זעצעס האט זיך צוזאם געשטעלט א קאר‪,‬‬
‫עם הארץ איז דאך בכלל געוואויר געווארען אז עס איז דא א ספר‬ ‫פארדעם קענסטו נישט ניצען וואסער פאר די מאטאר‪ ,‬ווייל אז די‬
‫הזהר אין די זעלבע מינוט וואס ער האט געליינט פין עפעס א‬ ‫לייגסט וואסער קען עס אויפוועקן די אלטע וואסער‪ ,‬און דאס‬
‫צווייטער טוילעט קאפ די געוואלדיגע אנדעקונג אז די עמדין זאגט‬ ‫וועט צוריק צו נעמען די אייזן‪.‬‬
‫אז עס איז נישט פונעם הייליגן תנא רשב"י‪.‬‬
‫ואבדה חכמת חכמיו‬
‫מדקדק כחוט השערה‬
‫הא הא צולאכט ער זיך א מאטאר מיט וואסער‪ ,‬דו ווייסט זאגט‬
‫ער פרעגט מיר אזוי שטיל די פייניג'סט אין שטוב וועגן זיך שערן‪,‬‬ ‫הייסט‬ ‫עס‬ ‫שוטה‪,‬‬ ‫דורכגעווייקטער‬ ‫דער‬ ‫חבר‬ ‫מיין‬ ‫מיר‬
‫איך קוק אים אן ווי פון די לבנה וואס דאגות דער משוגענער האט‬ ‫מכלומרש'ט אז ר' מיכאל בער האט אויס געטראפן א וועג עס‬
‫אלס‪ ,‬קודם זאג איך אים ב"ה איך פייניג נישט‪ ,‬זי בלאזט נישט‬ ‫זאל ארבעטן מיט וואסער‪ ,‬מען האט אונז אלס געזאגט אז ר'‬
‫אויף מיר אין איך בלאז נישט אויפן אויבערשטער און אונז וויל מיר‬ ‫מיכאל בער איז געווען א חכם מחוכם‪ ,‬ר' מיכאל בער איז בכלל‬
‫ביידע א אידישע ערליכע שטוב‪ ,‬לאכט ער ווי א לעפינג בעג‬ ‫נישט געווען קיין חכם‪ ,‬סתם א טעות עס הייבט זיך נישט אן‪,‬‬
‫הייסט עס ר' חיים קנייבסקי וכו' וכו' האבן נישט קיין ערליכע‬ ‫פונקט פארקערט א תמימות'דיגע נער'עלע‪ ,‬די נאציס האבן זיך‬
 ‫זה סותר זה בונה‬ ‫שטוב‪ ,‬דו ביזט מסתמא אויך איינגערעדט אז עס איז עפעס‬
‫דאורייתא עפעס א חייבי כריתות‪ ,‬עס איז סך הכל א איסור‬
‫כמעשהו מיט זיין ארטעפישעל חכמה אזוי איז מיט זיין‬
‫פונעם וועד ארבע ארצות‪ ,‬דער איז געווען זיכער ער זאגט דא א‬
‫ארטעפישעל ידענות‪ ,‬א ריכטיגע עם הארץ מדאורייתא מדרבנן‬
‫געוואלדיגע חידוש וואס נאר אזא היסטאריקער ווי אים ווייסט‪.‬‬
‫ומוועד ארבע ארצות‪ ,‬איך פלעג העלפן שאפן געלט פאר זיינע‬
‫אינגעלייט וואס האבן געלערנט מיט אים‪ ,‬אבער דא ווארפט ער‬
‫צוזאם ידיעות הלכות ופסקים‪.‬‬
‫קודם עס איז נישט סך הכל זאג איך אים‪ ,‬עס איז א איסור גמור‬
‫פונעם וועד ארבע ארצות אין מען האט דאס אנגענומען בכל‬
‫בשר בחלב איז ער א צאנזער‪ ,‬בכלל ווייסט ער אז מדאורייתא איז‬ ‫תוקף כחמורות שבחמורות ביי אונז‪ ,‬איך בין נישט אן אסיפי מן‬
‫עס נישט ביי בשר עוף כאילו עס איז א נפקא מינה למעשה‪,‬‬ ‫השוק און קום נישט פון מאנקיס‪ ,‬איך וואלט נישט געדרייווט א‬
‫בכלל איז ער זייער אויסן צו קלאר מאכן וואס איז דאורייתא וואס‬ ‫לאנדענער סארט קאר אין אמעריקע אפי' אין לאנדען דרייווען עס‬
‫א דרבנן זעט אויס ער איז מער צדוקי'ש געשטימט‪.‬‬ ‫די גרעסטע קאפעטיצעטען‪ ,‬יעדע מקום האט זיין מהלך זיינע‬
‫חומרות און קולות‪ ,‬ווער עס האט א פראבלעם מיט א דאורייתא‬
‫עסן פארן דאווענען א בעלזער‪.‬‬
‫האט א פראבלעם מיט זיין מסורות וכן להיפך‪ .‬למעשה וואס איך‬
‫תפילין ווייסט ער די גרויסע סוד אז איין הסבר ווי אזוי עס איז‬ ‫די אידן מיט די‬ ‫האב ארויס באקומען פון די חכם מכל אדם‪,‬‬
‫צושטאנד געקומען די מחלוקת רש"י אין ר"ת איז ווייל עס איז‬ ‫לאנגע בערד זענען עפי"ר שקצים‪- ,‬לאזן וואקסן די בארד האט‬
‫געווען א תקופה וואס מען האט נישט געהעריג געלייגט תפילין‪,‬‬ ‫נישט קיין שום מקור און די כהן גדול האט אויך געהאט א‬
‫ערגעץ ווי דארף דאס אוועק נעמען די הארבקייט פון קרקפתא‬ ‫געשוירענע בארד‪ -‬איז ער סתם א שייגעץ וואס וויל אויספאפען‬
‫דלא מנח תפילין‪ ,‬פרעג מיך נישט ווי אזוי‪ ,‬אפשר פראווט עס אז‬ ‫די וועלט‪ ,‬און א עזר וואס לאזט זיך וואקסן די האר איז פשוט א‬
‫ער האט נישט קיין קרקפתא בכלל‪ ,‬אדער ווייל זיי ווילן עפעס יא‬ ‫ירושלימער רעבעצין‪ ,‬ממש גאונות אין ארטעפישעל חכמה‪,‬‬
‫זיין אלטמאדיש פלוצלונג‪.‬‬ ‫איינער מיט שכל וואלט דאך אזאנס נישט געקענט בייפאלן‪ ,‬מען‬
‫מוז דאך זיין משוגע משוגע ברייט אזוי צו זאגן‪.‬‬
‫מקוה האט שוין ר' יענקעלע געזאגט ווער עס גייט יעדן טאג איז‬
‫א קאטשקע‪ ,‬און די רבי איז נישט געווען א מקוה גייער‪,‬‬
‫געטאנצען פון מיטל אלטער‪ ,‬צו א חסיד נלהב פון רבין און ר'‬
‫מי יאמר לו מה‬
‫יענקעלע‪.‬‬
‫געוואלדיגע‬ ‫צוזאם‬ ‫ווארפט‬ ‫דער‬ ‫ווי‬ ‫כאטש‬ ‫זעטס‬ ‫עטס‬
‫מנחה האט דער בעש"ט געהאלטן איז מער חשוב ביי א קארנער‬
‫ארטעפישעל חכמה ומדע אין יעדע תחום‪ ,‬ער ווייסט אלעס וואס‬
‫נעבן די טוילעט‪.‬‬
‫מען האט נישט אויסגעזאגט‪ ,‬אים דער ארטעפישעל חכם וועט‬
‫מעריב איז דאך נאר א רשות‪.‬‬ ‫מען נישט פארנארן ער וועט אלעס אויפדעקן‪ ,‬ער ווייסט קלאר‬
‫אז הרב קוק איז באמת געווען א צדיק הדור‪ ,‬אבי מען זאגט אויף‬
‫א תענית אויב מען היסט האט מען ביי חסידים נישט געפאסט‪,‬‬
‫אונזער חכם אז ער לאכט פון צדיקים‪ ,‬שמחת תורה ביי די‬
‫פרעסער‪.‬‬
‫הייליגע תלמידי בעש"ט ווייסט ער דעי סוער קאפ די אמת און ער‬
‫איז מתנגד'יש געשטימט פאר נאו‪ ,‬די רבי האט פיינט געהאט די‬
‫לעקטער האט נישט עכט קיין דין פין פייער‪ ,‬סא שבת עכט מעג‬
‫פרומע געפערליך‪ ,‬אה ער איז יא א חסיד אבי די רעדסטעך אפ‪.‬‬
‫מען עס אנצינדען‪ ,‬א טרעין מעג מען פארן שבת‪.‬‬
‫מאשין מצות איז אסאך מער אויסגעהאלטן‪ ,‬ער ווייסט אפי' אז די‬
‫גאנצע איסור איז נאר וועגן די ארימע ארבייטער וואס האבן‬
‫טראגן א קאפל איז נישט קיין שום הלכה‪.‬‬ ‫געקענט פארלירן די דזשאב‪ ,‬סא היינט וואלט עס יעדער מתיר‬
‫געווען‪ WOW ,‬סאטש עי ארטעפישעל ידען‪ ,‬נאך ווי אלטס בחור‬
‫ראיות אסורות פון די ערגסטע סארט איז נישט אסור אויף א‬
‫האט ער געקענט אפאר אלטע נארישע לשון הרע‪ ,‬געוואוסט‬
‫סקרין‪ ,‬והא ראיה עס שטייט נישט אין ערגעץ אין שלחן ערוך‬
‫עפעס אפאר שמוציגע מעשיות פון אמאליגע‪ ,‬ער איז דאך שוין א‬
‫וועגן א פיקטשער אדער א סקרין‪ ,‬איז דאך קלאר אז א פיקטשער‬
‫טאטע סא ער קען שוין יענע לשון הרע'ס אויך‪ ,‬די באקאנטע‬
‫אדער ווידיא איז נישט דא קיין איסור הסתכלות‪ ,‬ביליגער חזיר‬
‫קליווא גט אדער די דומפ מיעל וכד' איז נישט אינטערסאנט נאר‬
‫מנוול ומוכה שחין ‪ ,‬אבער פון די אנדערע זייט זענען די וואס‬
‫אז עס איז עפעס וואס מען רעדט נישט און דער חכם רעד יא מוז‬
‫פארלאנגען פילטערס נישט גערעכט‪ ,‬איטס אל אבאוט די חינוך‪,‬‬
‫זיין ער איז קלוג‪ ,‬ממש ווי מיין קליין אינגעל וואס רעדט הויעך אין‬
‫ער האט אפענע אינטערנעט און עס שאדט אים נישט ווייל ער‬
‫שול ביי שטילע שמונה עשרה‪ ,‬אים וועט מען נישט זאגן נישט צו‬
‫איז אויסגעבויעט‪ ,‬מען דארף פשוט אריין לייגן די ריכטיגע חינוך‪,‬‬
‫רעדן יעצט ער איז אסאך קלוגער‪.‬‬
‫א ריכטיגע משל פון א פסיק רישא וואס שרייט לא ימות‪.‬‬
‫וועט אריין לייגן זיין תאות הבהמה אין יעדע זאך ווי ער קען‪ ,‬ענד‬ ‫הויזן ביי נשים נעמט ער אן ווי הרב עובדיה יוסף מזל טוב יעצט‬
‫די ליסט גאוס אן אין אן‪.‬‬ ‫איז ער א ספרדי‪.‬‬

‫איזהו חכם הלומד‬ ‫שעיקען די הענט פאר א פרוי איז בעצם מותר‪ ,‬יעצט איז חילול‬
‫השם ביי אים פין די חמורות‪.‬‬
‫מאטי‪ ,‬אויב וועסטו מיינע שורות ליינען לאמיר דיר מסביר זיין‪ ,‬איך‬
‫פארשטיי דו ווילסט זיין א אנגעליינטער‪ ,‬אבער סארי דו ביזט‬ ‫מציצה בפה איז טענדלער גערעכט‪ ,‬און ער ווייסט אפי' אז ווען די‬
‫נישט‪ ,‬בכלל נישט‪ ,‬אז מען ליינט סאדע באטלעך אפי' טויזענטער‬ ‫חתם סופר לעבט ווען וואלט ער שוין לאנג מבטל געווען חמירא‬
‫איז מען נישט אנגעליינט‪ ,‬אז מען ליינט אלעס וואס איז געשריבן‬ ‫סכנתא מאיסורא‪ ,‬זעסט ער איז א מחמיר אויך אסאך מאל‪ ,‬ער‬
‫אויף די טוילעט סייטס ווערט מען נישט א אנגעליינטער‪ ,‬סך הכל‬ ‫לאזט נישט צו די קולות‪.‬‬
‫א טוילעט זיצער און אומבאטעמ'טער שוטה‪ ,‬צו זיין א‬
‫א שויער אין די ניין טעג איז היינט מותר לכתחלה‪ ,‬אבער די‬
‫אנגעליינטער דארף מען עכט קענען אסאך‪ ,‬מען דארף אסאך‬
‫חסידים האבן זיך מתיר געווען צו גיין אין מקוה אין די ניין טעג אן‬
‫פארשטיין‪ ,‬זיין באמת א יודע ספר‪ ,‬דו ביזט זייער ווייט פון דאס‬
‫קיין שום היתר‪.‬‬
‫קענען צושטעלן‪ ,‬דו האסט נישט די טולס און צייט פארדעם‪ ,‬ווי‬
‫אזוי האט די ישמח משה געזאגט נער בלייבט נער‪.‬‬ ‫ווארעמע מקוה שבת איז א איסור‪ ,‬נישטא קיין היתר‪.‬‬

‫ללמדו אומנות איז א חיוב דאורייתא‪ ,‬נישטא קיין שום היתר‬

‫המה כרעו ונפלו ואנחנו קמנו ונתעודד‬
‫מאטי‪ ,‬באמת מיט א אפיקורס טאר מען נישט שטיין אין ווארט‬
‫סאו פארוואס רעד איך צו דיר‪ ,‬ווייל די גוטע נייעס איז אז די ביזט‬
‫נישט קיין אויפגעקלערטער‪ ,‬ביזט נישט קיין מין‪ ,‬די האסט נישט‬
‫קיין קשיות‪ ,‬ביזט סתם א נארישע ביליגע נידריגע ליידיגייער‪ ,‬וואס‬
‫איז עפעס געוואר געווארן‪ ,‬מיינסט האסט אנטדעקט אמעריקא‪,‬‬
‫דרייסט דיך ארום מיט א געהויבענע שיסל הנקרא קאפ און‬
‫געיורענע בויך און פרעגט קשיות און האלטסט דיך שלמה‬
‫המלך'ס צווילינג‪.‬‬
‫בעולם זיך מקיל צו זיין דערין‪.‬‬
‫חיוב לימוד התורה איז מען יוצא מיט קריאת שמע‪.‬‬
‫זמן קריאת שמע איז נישט קיין חיוב ווען מען שלאפט‪.‬‬
‫חקירה איז א חיוב גמור אויף יעדע איד צו טוען דערין‪.‬‬
‫בקיצור א ריכטיגע ארטעפישעל ידען און תלמיד חכם ממש אין‬
‫בדומה לו‪ ,‬די חומש ש"ס ופוסקים שלחן ערוך וואס ער ווייסט‬
‫נישט בחייכון איז נישט קיין מאסט דאס איז נאר פאר די נישט‬
‫געלערנטע‪.‬‬

‫טיפישעל מיינער וואס דו האסט אנדעקט איז אלטע נייעס‪ ,‬אלטע‬

‫אויסגעדראשענע סחורה‪ ,‬וואס אפאר בעלי תאות האבן שוין אין‬
‫אם אין דעת הבדלה מנין‬
‫דעם געקאכט אסאך אסאך יארן פאר דו שוטה ביזט אראפ‬
‫געקומען אויף דעם עולם‪ ,‬זייער געביין פוילט שוין אין דער ערד‬ ‫ווארט כאפ נישט דו ווייסט נאכנישט אלעס‪ ,‬העי העי זיין‬
‫‪100‬ער יארן‪ ,‬זייערע אייניקלעך זענען פאלנע גוים גמורים בעלי‬ ‫ארטעפישעל חכמה גייט אסאך ווייטער‪ ,‬טיפשות על גבי‬
‫תאות אן קשיות און קיינער ווייסט נישט פון זיי צו זאגן‪ ,‬אסאך‬ ‫טיפשות געבראטן געפרעגלט געקאכט און געבאקען‪ ,‬ער האט‬
‫אזלעכע חמורים ווי דיר קומען צו די ‪ 40-45‬ווען די תאות לאזן נאך‬ ‫גאטס ווי משוגע‪ ,‬בערך ווי א מאנגא וואס גרעבסט הויעך אויפן‬
‫כאפן אפאר ריקעס‪ ,‬לאזן זיך אפ פין די פערדעריי אבער רוב מאל‬ ‫בימה אין בית המדרש‪ ,‬ער קען זאגן פעסטע דזשאוקס אויף‬
‫מיט שאדן וואס זיי קענען מער נישט פארעכטען‪ ,‬לעבן אפ די‬ ‫אלעס אין אלעמען וואס איז הייליג‪ ,‬וואס דו וואלסט דיך מחמת‬
‫איבריגע יארן מיט ווייטאג אין חרטה‪.‬‬ ‫דיין לערקייט פון ארטעפישעל חכמה זיך נישט געוואגט צו זאגן‪,‬‬
‫עס איז אזויפיל גאטס אז על פי רוב איז די דזשאוק אליין בכלל‬
‫נישט צום לאכן ממש עיפוש'דיג אבער די געלעכטער איז בעיקר‬
‫די אנדערע וואס ווערן נעבעך פארלוירן‪ ,‬טרעפן זיך ביי די ‪ 80‬א‬
‫פון די גאטס‪ ,‬מען זעט ווי פעסט ער איז‪ ,‬נישט סתם עפעס א‬
‫אלטע חזיר שטינקט פין עיפש‪ ,‬ענדיגט זיין לעבן אן קיין האפענוג‬
‫קלאץ נאר ממש א קאפ‪ ,‬ער האט א פאר גוטע דזשאקס אויף‬
‫נאכן לעבן איז דאך גארנישט דא ביי אים‪ ,‬דרייט זיך ווי א טויטער‪,‬‬
‫יעדע סדרה אין די תורה‪ ,‬און א רייע פעסטע דזשאוקס אפראווד‬
‫זיין איינציגסטע חיות איז ווען ער קען מסביר זיין פאר א‬
‫ביי די חכמה סאסייעטי אוף ארטעפישעל פיפעל‪ ,‬ער האט נישט‬
‫היימישער אז ער קען אידיש‪ ,‬און נאכזאגן עפעס א משנה‪ ,‬און‬
‫קיין פראבלעם למשל חוזק צו מאכן פון קפיצת הדרך ביי‬
‫פארשטייט זיך נאכאמאל ווייזן אז ער איז עכט יא א חכם‪.‬‬
‫צדיקים‪ ,‬ער קאולערט זיך פין זיין חכמע'לע אויף די עבודה פון די‬
‫לילקע ציבעך‪ ,‬ער נעמט זיך מער אן פאר כזבי בת צור‪ ,‬ער ווייסט‬
‫רבי חנניא בן עקשיא אומר ‪......................................‬‬
‫פונקטליך ווי ערליך‪ ,‬קלוג‪ ,‬תלמיד חכם‪ ,‬יעדע צדיק איז געווען‪ ,‬און‬