ninbe@urbibas.

org

ikaslearen izena:

taldea:

ikasturtea:

helbide elektronikoa:

gakoa:

Urbi Institutua

944 49 29 96
2
3
Marrazketa …………...
Eskuaira eta kartaboia lerro paralelo eta lerro perpendikula-
rrak egiteko erabiltzen dira.

45º
60º

30º
90º 45º 90º

eskuaira kartaboia

4
Bistak……………………

1.lamina

2.lamina 3.lamina

4.lamina 5.lamina

5
 Akotazioa……………….
Akotatzea, marrazkian adie-

razitako objektu batek dituen

neurriak adieraztea da. Ba-

nakako neurri bakoitzak

KOTA izena du.

Nola akotatu marrazkia?

KOTA-LERRO LAGUNGARRIA

KOTA-LERROA
KOTA-LERRO LAGUNGARRIA

6
 KOTA-GEZIA

Marrazkian ikus daitekee-

nez beste aldea ere antzera
akotatu egiten da.

6,35 6,35

7
Kontuan hartu beha-

rreko zenbait arau……..

Alde bi berdinak badira bakar bat akotatu. Ez da zuzena kotak erre-

pikatzea behar ez denean. Berdin da zein akotatzen den, baina ez
dira errepikatu behar.

4,13

3,18
3,18
3,1

4,13

4,13
4,13
3,18

Kota-zenbakiak ezin du marrazkitik hurbilegi edo urrunegi egon. Ma-

rrazkia eta kota-lerroaren arteko distantzia egokia: 8 -10 mm.

Orokorrean geziak zorrotzak eta be- 4,13

teak izaten dira. Hala ere, beste
batzuk ere onar daitezke. Tamaina
txikikoak izan ohi dira, marrazkiaren
tamainarekiko proportzionatuak.
Akotazioa krokis batean egin nahi izanez gero,
geziak marraztu beharrean zeharkako lerroak
erabil daitezke.

8
 Kota-zenbakia, kota-lerroa horizontala denean, gainean idatzi behar da
(inoiz ez azpian). Kota-lerroa goitik beherakoa denean, kota-lerroaren
ezkerretara idatzi behar da 90º biratua.

4,13

3,18
3,18

4,13

4,13
3,18

3,18

4,13

Batzuetan akotazioak ez du marrazkian lekurik. Geziak marrazteko to-

kirik ez badago, kanpo-aldean kokatzen dira. Zenbakia idazteko tokirik
egonez gero, barruan egizu. Zenbakia idazteko tokirik ez balego, or-
duan kanpo-aldean idatzi.

9
 Ahal den neurrian kota- lerro bi elkar-
gurutza daitezen ekidin. Kota-lerro lagu-
ngarriak soilik gurutza daitezke.

Kontuz!!!
190
70
70
190

190
Kota-lerro lagunga-
rriak gurutza daitezke
70
50

130
Kotak, ahal den neurrian, ma-
rrazkiaren kanpo-aldean koka-
tu behar dira. Barne-aldean
koka daitezke akotaziorako ar-
gigarria denean soilik.
60

10
 Diametroen akotazioa. Zirkulua oso txikia bada gezia eta zenbakia
kanpoan kokatzen dira.

Garrantzitsua da ere zir-

kuluaren zentroa non da-
20 goen adieraztea.
5

10 5
10

6
12 9

adibidea

34

11
eskala..…………………..
Nola marraztu txikitzeko eskalan?

Oso erraza da; bere neurri guztiak marraztu behar dira, lehenago
zenbaki berdinaz zatituz. Adibidez, objektua 50 aldiz txikiago marraz-
tu nahi badugu, haren neurri guztiak 50ekin zatituko ditugu.Orduan
1:50 eskala erabiltzen ari garela esango dugu.

eskala

eskala adierazten dute

zenbakiek

12
egiturak…………………... 5 esfortzu mekaniko

mota daude:
Egitura bati (zubia, eraikina,

artaziak…) indar bat edo trakzioa,

konpresioa, flexioa,
gehiago ezartzen zaionean es- tortsioa eta
ebakidura.
fortzuaren menpean dagoela

esan ohi da.

1. Trakzioa
Eragiten duten indarrak aurkakoak direnean eta luzatzeko joera izaten dute egi-
tura hauek.

Adibideak:

Tirantedun zubia

Zirga

Garabiaren kablea

13
 2. Konpresioa

Eragiten duten indarrak aurkakoak direnean eta

laburtzeko joera izaten dute egitura hauek.

Adibideak:

Zutabeak

Ohearen euskarriak

3. Flexioa

Indarraren eraginez
objektuek okertzeko
joera dute

14
4. Ebakidura

Piezak indar elkarzutak jasaten dituenean gertatzen da;

horren eraginez, materiaren partikulak irrist egin edo mu-
gitu egiten dira bata bestearen gainean.

5. tortsioa

Horren eraginez, pieza erdiko

ardatzaren inguruan bihurtzen
da.

15
Errefortzu elementuak
Zutabeak

Habeak
Esfortzuei aurre egiteko eta egituraren apur-
tzea saihesteko hainbat errefortzu elementu Tiranteak
erabiltzen dira.
Teinkatzaileak
Hona hemen nagusienak:
Egituren triangulazioa

Eskuairak

Zutabeak:
elementu bertikalak dira, profil bat edo gehiagoz
osatuak. Elementuok konpresio esfortzuei egi-
ten diete aurre.

Habeak: elementu hauskaitzak dira,

profil bat edo gehiagoz osatuak, eta zama
edota esfortzuei eusteko pentsatuta dau-
de. Flexioz egiten dute lan eta, oro
har, jarrera horizontalean doaz.

Tiranteak: profil bakunak dira. Orokorrean, egituraren

elementu bi elkartzen dituzten barra edo kable metalikoak
dira, eta trakzioz egiten dute lan.

Teinkatzaileak: euren zeregina tiranteenaren

antzekoa da. Elementu zurrunak dira (barra metali-
koak oro har). Trakzioz egiten dute lan.

16
 Egituren triangulazioa: triangeluz osaturi-
ko egiturak dira. Era horretan egitura nahiko ari-
na eta sendoa lortzen
da.

Eskuairak: egiturak sendotzeko elementuak

dira. Orokorrean, triangelu itxura dute.

17
Proiektua: ZUBIAK

Basauriko udalak
autobidearen gaineko
zubi bat eraiki nahi
du. Zubi horrek oi-
nezko zein ibilgailu-
entzako pasabidea
izan beharko du. Bi-
zikletentzako karrikak
aurreikusten dituzten
proposamenak ere
hartuko dira kontuan.
Ideiak jasotzeko as-
moz, udalak maketa-
lehiaketarako deialdia
- Parte-hartzaileek zubiaren maketa eta
egingo du.
erabilitako planoak aurkeztu behar di-

tuzte.

- Maketak paperez, kartoiez edo kartuli-

nez eginiko profilez eraiki behar dira.

Prozedura:
1- Zirriborroak taldean egin - Zubiaren neurriak: 30 cm ko altuera
(irakasleari erakutsi).
2- Planoa 3D, akotatua eta eskalatua eta zabalera gutxienex 40 cm eta gehie-
egin (banakako nota).
3- Material zerrenda egin. nez 45 cm; sakonera, gehienez 27 cm.
4- Eraiki (taldekako nota)
5- Ahozko azalpena (nota) - Maketak 5 kilogramori eutsi beharko

dio bere erdiko puntuan, eta apurtu gabe.

- Itxura kontuan hartuko da.

18
Proiektua: arrapala-sistema

Arrapala-sistemaren , goialdetik eta edozein ordenetan hiru

kanika botako dira: txikia, ertaina eta handia.
Behera kanika ertaini soilik helduko da

Kanika handita eta txikia autoeliminatzeko proposamenak egin

Prozedura:
1- Zirriborroak taldean egin (irakasleari erakutsi).
2- Planoa 3D, akotatua eta eskalatua egin (banakako nota).
3- Material zerrenda egin.
4- Eraiki (taldekako nota)
5- Ahozko azalpena (nota)

Itxura kontuan hartuko da.

19
Elektrizitatea……………
Elementuak eta ikurrak

Zer da elektrizitatea?

Urrezko 1.erregela Urrezko 2.erregela

Zirkuitu batek funtzionatzeko Operadore elektriko guztiek bi polo

itxita egon behar du. dituzte: positiboa eta negatiboa.

Elektrizitatearen historia
Korrontea eta
zirkuitu elektrikoa

20
Konexioak seriean

Seriean konektatuta dagoen ele-

mentuetariko batek huts eginez ge-

ro, beste guztiek ez dute funtziona-

tuko.

Konexio mota honetan korronte elektrikoak errezeptore (bonbilla, motorra…)

guztietatik igaro behar du zirkuituak funtziona dezan.
Konexio mota honek arazoak ekar ditzake: errezeptoreetariko batek matxura iza-
tekotan korronteak ezin du aurrera egin eta gainontzeko guztiek ere ez dute fun-
tzionatuko.

Errezeptoreek (bonbilla

eta motorea) genera-

dorearen (pila) ten-

tsioa banatzen dute

21
 Konexioak paraleloan

Elektrizitatea bonbilla guztietara helduko da, eta horietako bakoitzak pilak

ematen duen elektrizitate guztia (bonbilla guztiek era berdinean) hartuko
du.

Horrela, bonbilla bat apurtzen denean, elektrizitateak

trabarik gabe zirkulatuko du eta gainontzeko bonbillek

argia emango dute.

Paraleloan egindako zirkuituak seriean

baino lehenago xahutuko du pila.

Konexioak seriean
eta paraleloan

22
23
Mekanika
Gorputzen mugimendua aztertzen duen
zientzia MEKANIKA deitzen da. Gizarte
honetan gorputzak mugimenduan jar-
tzen dira hainbat arazoei aurre egiteko.
Makina batean mugimenduan dauden
piezek sistema mekanikoa osatzen dute,
adibidez, erloju batean bere barnean
mugitze diren piezek osatzen dute siste-
ma mekanikoa.
Sistema mekaniko batean mugi-
menduan dagoen osagai bakoitzari OPERADORE MEKANI-
operadore mekanikoa deituko dio- KOA: Sistema mekanikoa
gu.
batean mugimenduan dagoen
osagai bakoitza da.

Makinak

Makinak neke gutxirekin lan egite-

ko tresna edo aparailuak dira. Adibi-
dez, zama erraz altxatzen duen garabia,
elikagaiak garraiatzeko erosketako orga,
zamak leku batetik bestera eramaten
dituen polea eta sarritan erabiltzen du-
gun bizikleta makinak di-
ra.

24
Makina guztiek form a, tam aina eta pieza k o-
puru desberdinetakoak badira ere, energia behar
palanka
dute funtzionatzek o.
Energia pertsonek, animaliek edo beste zenbait itu- ardatza/gurpila
rrik sor dezakete; esate baterako, erregaiek (ikatza
edo petrolioa), eguzki energiak edo elektrizitateak. gurpil eszentrikoa

espeka

polea edo txirrika

biradera

biela

birabarkia

engranaiak

Palanka

Palanka mekanismo garrantzitsu eta sinpleenetakoa da. Euste puntu baten gainean oszila
dezakeen barra zurruna da palanka.
Palankek indar batzuk modu eroso eta eragingarriagoan egiten laguntzen digute.

Palanka guztiek oinarrizko

hiru elementu dituzte

Euste-puntua, barra
Ezartzen duen potentzia sostengatzeko lekua EP
edo indarra P

Gainditu nahi dugun

erresistentzia R

25
 potentzia

erresistentzia

euste-puntua

Hiru elementu horiek nola kokatuta dauden arabera hiru palanka mota
bereiz daiteke:

26
Eragile mekanikoak ……………………………….

Ardatza eta gurpila

Ardatz baten inguruan biratzen duen atal biribila

da. Gorputz astunak errazago garraiatzen lagun-
tzen du Mekanismo honen bidez indarra biderka-
tu egiten da. Gurpilaren hegalean indarra egitean
ardatzean askoz ere indar gehiago sortuko dugu.
Adibidez autoren bolantea.
Kasu horretan zenbat eta handiagoa izan gurpila-
ren erradioa orduan eta handiagoa izango da lor-
tutako indarra.

Gurpil eszentrikoa

Gurpil eszentrikoa bere zentrotik igarotzen ez

den ardatzaren inguruan biraka dabilen gurpila
da.

Espeka

Gurpilean kirtena duen itxura bereziko gurpil es-

zentrikoa da. Higidura zirkularra txandakako
(gora beherakoa) bihurtzen du. Normalean espe-
kari lotua dagoen osagaia igo edo jaitsi egiten
du.

27
Polea edo txirrika

Polea ardatzaren inguruan biratzen duen kanal-

dun gurpilaz osaturiko eragilea da. Polea indar
baten norabidea aldatzeko erabiltzen da. Horre-
tarako soka pasatzen da txirrikaren zintzurretik,
mutur batean zama erantsi eta bestetik biratzen
da. Norabidea aldatzeaz gain zerbait altxatzeko
egin behar den indarra ere txikiagotzen du.

Biradera

Ardatz bati biratze-mugimendua komunikatzen

eta baimentzen dion dispositiboa da. Makina ho-
nen bidez ardatza biratzeko beharrezkoa den
ahalegina txikiagoa izatea lortzen da.
Biradera eta ardatzaren arteko distantzia zenbat
eta handiagoa izan orduan eta egin behar den
indarra txikiagoa izango da.

Biela

Barra itxurako elementu gogorra da. Gurpil bati

lotua dago eta horrek bira egitean berarekin era-
maten du, hau da, muturretako batean aplikatu
zaion higidura duen zurruntasunaren edo gogor-
tasunaren bidez transmititzen du.
Gurpilak buelta bat ematen duenean, bielak mu-
gimendu zuzen bat egiten du, gora eta behera-
koa, edo aurrera eta atzerako mugimendua.
Biela birabarki edo biradera batek eraginda mugi
daiteke.

28
 Birabarkia

Ardatz beraren inguruan dagoen espe-

ka multzo bat da. Zenbait elementu era
aldizkakoan edo txandaka mugitzeko
erabiltzen da.
Higidura birabarkitik elementu desberdi-
netara gauza
tzen da bielak erabiliz.

Engranaiak

Pieza hagindunak dira eta elkarrekin ahoka-

tzen dira. Mugimendua ukipenez edo marruskaduraz transmititzen duten poleak
dira. Konikoak, zilindrikoak, amaigabeak eta kremailerakoak aurki ditzakegu.

Amaigabeko Arkime-
desen torlojua

Engranaia konikoak

Kremailera eta engranaia

29
Baliabide interesgarriak ………………………….

30
Ondoko mekanismoak marraztu:

1- Pila + motorra + txirrika + txirrika + ardatza

2- Pila + motorra + engranajea + kremailera

3– Pila + motorra + amaigabeko torlojua + engranajea + kremailera

4– Pila + motorra + amaigabeko torlojua + engranajea + ardatza +

txirrika + ardatza

5– Pila + motorra + amaigabeko torlojua + engranajea + ardatza +

txirrika + biela
6– Pila + motorra + engranaje konikoa + engranaje konikoa +
ardatza + txirrika

* laguntza gisa, hona hemen elementuak banaka nola ma-

rrazteko adibideak

ardatza
motorra

Engranajeak

engranaje konikoa
pila

engranajea

amaigabeko torlojua
kremailera + engranajea

31
Mekanika proiektua

Prozedura:

- Ideiak eztabaidatu eta adostu

- Zirriborroa marraztu taldean eta
irakasleari erakutsi
- Zirriborroa erakutsi
- zirriborroa akotatu
- Planoa 3Dtan eta akotatua egin
(banakako nota)
- Eraiki
- Ebaluazioa: ahozkoa eta
proiektuarena

32
Teléfonoa: 944 4929 96

Lehendakari Agirre 93

ninbe@urbibas.org

33