BBAW2103 BM Modiul MyInspire PDF

OUM Business School
BBAW2103
Perakaunan Kewangan
Copyright © Open University Malaysia (OUM)

BBAW2103
PERAKAUNAN
KEWANGAN
Noor Asma Jamaludin
Nor Asma Lode
Junaidah Hanim Ahmad
Azlan Zainol Abidin
Amin Ali
Norazita Marina Abd Aziz
Prof Dr Ku Nor Izah Ku Ismail
Dr Natrah Saad
Zurida Azahari

Pengarah Projek: Prof Dato’ Dr Mansor Fadzil
Prof Dr Wardah Mohamad
Open University Malaysia
Penulis Modul: Noor Asma Jamaludin

Nor Asma Lode
Junaidah Hanim Ahmad
Azlan Zainol Abidin
Amin Ali
Norazita Marina Abd Aziz
Prof Dr Ku Nor Izah Ku Ismail
Dr Natrah Saad
Zurida Azahari
Universiti Utara Malaysia
Penyederhana: Assoc Prof Dr Arfah Salleh

Assoc Prof Dr Hashanah Ismail
Universiti Putra Malaysia
Azlina Abdul Aziz

Loo Sze Wei
Rosila Abu Zarin
Penterjemah: Azlina Abdul Aziz

Dibangunkan oleh: Pusat Reka Bentuk Pengajaran dan Teknologi

Edisi Pertama, Disember 2013

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM), Disember 2013, BBAW2103
Hak cipta terpelihara. Tiada bahagian daripada bahan ini boleh disalin semula dalam mana-mana
cara tanpa kebenaran secara bertulis daripada Presiden Open University Malaysia (OUM).

Isi Kandungan
Panduan Kursus ix – xiv
Topik 1 Persekitaran Perakaunan 1

1.1 Pengenalan kepada Perakaunan 2
1.1.1 Definisi Perakaunan 2
1.1.2 Pengguna-pengguna Maklumat Perakaunan 3
1.1.3 Cabang-cabang Perakaunan 4
1.1.4 Badan Perakaunan Profesional di Malaysia 6
1.2 Konsep-konsep Asas Perakaunan 8
1.2.1 Ciri-ciri Kualitatif Maklumat Perakaunan 8
1.2.2 Andaian-andaian Perakaunan 12
1.2.3 Prinsip-prinsip Asas Perakaunan 16
1.2.4 Kekangan Perakaunan 21
1.3 Jenis-jenis dan Objektif-objektif Penyata Kewangan 22
1.3.1 Penyata Pendapatan 23
1.3.2 Penyata Perubahan dalam Ekuiti Pemilik 24
1.3.3 Lembaran Imbangan 25
1.3.4 Penyata Aliran Tunai 26
Rumusan 31
Kata Kunci 32
Topik 2 Peraturan Asas Perakaunan 33

2.1 Kitaran Perakaunan 33
2.2 Persamaan Perakaunan 35
2.2.1 Analisis Urus Niaga 36
2.2.2 Ringkasan Analisis 42
2.3 Carta Akaun 43
2.4 Format Akaun 46
2.5 Peraturan Debit dan Kredit 48
2.5.1 Baki Normal 49
Rumusan 54
Kata Kunci 54

iv  ISI KANDUNGAN
Topik 3 Proses Perekodan 55

3.1 Langkah-langkah dalam Proses Perekodan 55
3.1.1 Jurnal 56
3.1.2 Penjurnalan dan Pindah Catat 58
3.1.3 Contoh Analisis dan Ringkasan Urus Niaga 65
3.1.4 Imbangan Duga 93
Rumusan 100
Kata Kunci 100
Topik 4 Catatan Pelarasan 101

4.1 Catatan Pelarasan 101
4.1.1 Belanja Prabayar 102
4.1.2 Hasil Belum Terperoleh (Pendapatan Belum
Terperoleh) 106
4.1.3 Belanja Terakru 108
4.1.4 Hasil Terakru 109
4.2 Penyediaan Imbangan Duga Terlaras 110
Rumusan 121
Kata Kunci 121
Topik 5 Melengkapkan Kitaran Perakaunan 122

5.1 Penyediaan Penyata Kewangan 123
5.1.1 Penyata Pendapatan 123
5.1.2 Penyata Perubahan dalam Ekuiti Pemilik 128
5.1.3 Lembaran Imbangan 130
5.2 Penyediaan Catatan Penutup 145
5.2.1 Langkah-langkah Penyediaan Catatan Penutup 146
5.3 Penyediaan Catatan Pembalikan 148
Rumusan 152
Kata Kunci 152
Topik 6 Piawaian Pelaporan Kewangan 153

6.1 Keperluan Berkanun 154
6.2 Laporan Kewangan 157
6.2.1 Maklumat Bukan Kewangan 158
6.3 Penyata Kewangan Utama 160
6.3.1 Penyata Pendapatan Komprehensif 160
6.3.2 Penyata Kedudukan Kewangan 163
6.3.3 Penyata Perubahan dalam Ekuiti 164
6.3.5 Nota kepada Akaun dan Polisi Perakaunan 165
Rumusan 169
Kata Kunci 169

ISI KANDUNGAN  v
Topik 7 Persekitaran Perniagaan Perdagangan 170

7.1 Perbezaan antara Firma Perdagangan dengan Firma
Perkhidmatan 171
7.2 Urus Niaga Penting dalam Firma Perdagangan 174
7.2.1 Belian 175
7.2.2 Jualan 175
7.2.3 Diskaun 176
7.2.4 Pulangan dan Elaun 179
7.2.5 Kos Pengangkutan 182
Rumusan 184
Kata Kunci 185
Topik 8 Perakaunan untuk Inventori 173

8.1 Kaedah Perekodan Inventori 187
8.1.1 Sistem Inventori Berkala 188
8.1.2 Sistem Inventori Berterusan 189
8.2 Catatan Jurnal Bagi Sistem Inventori Berkala dan Sistem
Inventori Berterusan 190
8.3 Contoh Perekodan Catatan Jurnal 196
8.4 Penilaian Inventori 201
8.4.1 Identifikasi Spesifik 202
8.4.2 Kaedah Masuk Dulu Keluar Dulu (MDKD) 204
8.4.3 Kaedah Masuk Kemudian Keluar Dulu (MKKD) 205
8.4.4 Kaedah Purata Berwajaran 206
8.5 Format Penyata Pendaptatan Bagi Firma Perdagangan 208
8.5.1 Penyata Pendapatan Satu Peringkat 208
8.5.2 Penyata Pendapatan Pelbagai Peringkat 209
8.6 Catatan Penutup 214
Rumusan 223
Kata Kunci 224
Topik 9 Pengurusan dan Kawalan 225

9.1 Komposisi Tunai 226
9.2 Pengurusan Tunai 226
9.3 Kawalan Dalaman bagi Tunai 228
9.3.1 Kawalan Dalaman bagi Penerimaan Tunai 228
9.3.2 Kawalan Dalaman bagi Pengeluaran Tunai 230
9.3.3 Penyata Bank sebagai Mekanisme Kawalan
Dalaman 231
9.4 Penyesuaian Bank 233
Rumusan 238
Kata Kunci 238

vi  ISI KANDUNGAN
Topik 10 Analisis Penyata Kewangan 239

10.1 Tujuan Analisis Penyata Kewangan 240
10.2 Sumber Maklumat Kewangan 242
10.3 Asas Perbandingan 242
10.4 Teknik Analisis 243
10.5 Analisis Mendatar 244
10.5.1 Perbandingan Analisis Mendatar untuk
Dua Tahun 245
10.5.2 Perbandingan Analisis Mendatar bagi Satu
Tempoh Berurutan (Analisis Arah Aliran) 249
10.6 Analisis Menegak 251
10.6.1 Analisis Menegak bagi Lembaran Imbangan 252
10.6.2 Analisis Menegak bagi Penyata Pendapatan 254
10.7 Analisis Nisbah Kewangan 256
10.8 Nisbah Kecairan 257
10.9 Nisbah Kecekapan 260
10.10 Nisbah Keberuntungan 262
10.11 Nisbah Pengurusan Hutang 266
10.12 Contoh Pengiraan Nisbah 268
Rumusan 286
Kata Kunci 287
Jawapan 288

PANDUAN KURSUS

PANDUAN KURSUS  ix
DESKRIPSI PANDUAN KURSUS

Anda perlu membaca Panduan Kursus dengan berhati-hati dari awal sehingga
akhir. Ia menyatakan kandungan kursus dengan ringkas dan bertujuan
membantu anda memahami kandungan kursus. Ia juga mencadangkan jumlah
tempoh masa untuk anda habiskan bagi melengkapkan kursus ini dengan
sepenuhnya. Sentiasalah rujuk Panduan Kursus secara berterusan semasa anda
membaca kandungan kursus kerana ia dapat membantu dalam menjelaskan
komponen-komponen pembelajaran penting yang mungkin anda terlepas
pandang.
PENGENALAN
BBAW2103 Perakaunan Kewangan adalah salah satu kursus yang ditawarkan
oleh Fakulti Perniagaan dan Pengurusan di Open University Malaysia (OUM).
Kursus ini melibatkan tiga jam kredit dan harus dijalankan dalam tempoh masa
15 minggu.
KEPADA SIAPA KURSUS INI DITAWARKAN

Ini merupakan kursus teras bagi pelajar yang mengambil program Sarjana Muda
Pengurusan, Sarjana Muda Pentadbiran Perniagaan, Sarjana Muda Pengurusan
Pelancongan dan Sarjana Muda Pengurusan Hospitaliti. Bagi pelajar yang
mengambil Kursus Pengurusan Sumber Manusia, ini adalah kursus major asas.
Sebagai pelajar jarak jauh, anda seharusnya fasih dengan keperluan pembelajaran
kendiri dan mampu mengoptimumkan kaedah pembelajaran dan persekitaran
yang sedia ada. Sebelum anda memulakan kursus ini, sila pastikan anda maklum
dengan bahan kursus, kelayakan kursus dan bagaimana kursus tersebut
dikendalikan.
PERUNTUKAN MASA PEMBELAJARAN

Berdasarkan piawaian OUM, seseorang pelajar itu perlu memperuntukkan 40
jam pembelajaran bagi setiap jam kredit. Selaras dengan piawaian ini, kursus
yang bernilai tiga jam kredit memerlukan masa selama 120 jam pembelajaran.
Anggaran masa pembelajaran ialah seperti yang ditunjukkan di dalam Jadual 1.

x  PANDUAN KURSUS
Jadual 1: Anggaran Masa Pembelajaran
Jam
Aktiviti Pembelajaran
Pembelajaran
Membaca kandungan kursus dan mengambil bahagian dalam 3
perbincangan awal
Membaca modul 60
Menghadiri 3 hingga 5 sesi tutorial 10
Perbincangan atas talian 12
Ulang kaji 15
Menyiapkan tugasan, Ujian dan Peperiksaan 20
JUMLAH MASA PEMBELAJARAN 120
OBJEKTIF KURSUS
Setelah mengikuti kursus ini, anda seharusnya dapat :
1. Membincangkan konsep asas perakaunan dan mengklasifikasikan jenis
penyata kewangan;
2. Menghuraikan maksud maklumat perakaunan, peranan dan
kepentingannya;
3. Membuat ilustrasi proses penyediaan maklumat perakaunan dan
melengkapkan kitaran perakaunan;
4. Menyediakan penyata kewangan yang lengkap; dan
5. Mencadangkan maklumat perakaunan.
SINOPSIS KURSUS
Kursus ini terbahagi kepada 10 topik. Sinopsis untuk setiap topik adalah seperti
yang disenaraikan berikut:
Topik 1 membincangkan Persekitaran Perakaunan. Ia memperkenalkan anda

kepada asas perakaunan, melibatkan definisi perakaunan, pengguna-pengguna
maklumat perakaunan, cabang-cabang perakaunan, badan profesional
perakaunan di Malaysia serta konsep asas yang terdapat dalam perakaunan.
Turut dibincangkan adalah andaian-andaian perakaunan dan empat jenis
penyata kewangan, iaitu Penyata Pendapatan, Penyata Perubahan dalam Ekuiti,
Lembaran Imbangan dan Penyata Aliran Tunai.

PANDUAN KURSUS  xi
Topik 2 membincangkan Peraturan Asas Perakaunan. Ia bermula dengan

pemahaman bagi persamaan perakaunan yang menjurus kepada penggunaan
akaun, sekali gus peraturan debit dan kredit bagi setiap jenis akaun (akaun aset,
liabiliti dan ekuiti pemilik). Peraturan debit dan kredit juga merangkumi baki
normal bagi setiap akaun-akaun tersebut.
Topik 3 menerangkan kitaran perakaunan yang secara asasnya adalah langkah-

langkah yang diambil dalam proses merekod dan penyediaan penyata
kewangan. Ia merangkumi catatan jurnal, pindah catat ke lejar dan seterusnya
penyediaan lembaran imbangan. Satu contoh lengkap bagi keseluruhan proses
tersebut turut diberikan untuk memberi pemahaman yang lebih baik terhadap
kitaran perakaunan.
Topik 4 membincangkan jenis-jenis catatan pelarasan yang memberi kesan

terhadap akaun dalam penyata pendapatan dan lembaran imbangan. Imbangan
duga terlaras disediakan selepas catatan pelarasan telah direkodkan dan
dipindah catat.
Topik 5 melengkapkan kitaran perakaunan dengan menggunakan maklumat

daripada imbangan duga terlaras dalam Topik 4 bagi menyediakan empat
komponen asas penyata kewangan. Catatan penutup dan catatan pembalikan
turut dibincangkan dalam topik ini.
Topik 6 akan membincangkan keperluan untuk menyediakan laporan kewangan

atau laporan tahunan oleh entiti perniagaan, keperluan statutori terhadap
pelaporan kewangan, penyata kewangan utama dan konsep perakaunan serta
nota kepada akaun.
Topik 7 memperkenalkan aktiviti-aktiviti perniagaan perdagangan, merangkumi

belian, jualan, kos pengangkutan dan diskaun.
Topik 8 merangkumi perakaunan untuk perdagangan, terdiri daripada

penyediaan catatan jurnal, penilaian inventori dan penyata pendapatan.
Penekanan turut diberikan kepada perakaunan untuk inventori menggunakan
sistem inventori berterusan dan sistem inventori berkala. Penyediaan penyata
pendapatan yang melibatkan satu peringkat dan pelbagai peringkat turut diberi
penekanan.
Topik 9 meliputi prinsip-prinsip pengurusan tunai dan mekanisme kawalan

dalaman bagi tunai. Penyediaan penyata penyesuaian bank juga ditekankan
dalam topik ini.

xii  PANDUAN KURSUS
Topik 10 memperkenalkan kita kepada analisis penyata kewangan menggunakan

analisis mendatar dan analisis menegak serta analisis nisbah kewangan. Analisis
nisbah kewangan yang akan dibincangkan merangkumi nisbah kecairan, nisbah
kecekapan, nisbah keberuntungan dan nisbah pengurusan hutang. Nisbah-
nisbah ini penting dalam pembuatan keputusan.
PANDUAN SUSUN ATUR TEKS

Sebelum anda membaca modul ini, adalah penting sekiranya anda ambil tahu
akan susun atur teks modul. Memahami susun atur teks akan membantu anda
untuk merencana pembelajaran kursus supaya lebih objektif dan berkesan.
Amnya, susun atur teks bagi setiap topik adalah seperti berikut:
Hasil Pembelajaran: Ia merupakan apa yang anda harus dapat lakukan atau capai
setelah selesai membaca sesuatu topik. Setelah selesai membaca setiap topik anda
digalakkan merujuk kepada senarai hasil pembelajaran berkenaan untuk
memastikan sama ada anda dapat atau tidak mencapainya. Amalan seperti ini
akan dapat mengukur dan mempertingkatkan penguasaan kandungan sesuatu
topik.
Semak Kendiri: Soalan-soalan diselitkan pada bahagian-bahagian tertentu dalam

sesuatu topik. Soalan-soalan ini menguji kefahaman tentang maklumat yang
anda telah baca. Jawapan untuk soalan-soalan ini biasanya terdapat dalam
perenggan-perenggan yang sebelumnya. Anda digalakkan menjawab soalan-
soalan semak kendiri ini untuk menguji dan memastikan sama ada anda telah
memahami kandungan sesuatu topik dan seterusnya menyediakan anda
menghadapi ujian dan peperiksaan kelak. Kebanyakan jawapan kepada soalan-
soalan yang ditanya terdapat di dalam modul itu sendiri.
Aktiviti: Aktiviti-aktiviti juga diselitkan pada bahagian-bahagian tertentu dalam

sesuatu topik dengan tujuan menggalakkan anda mengaplikasi konsep dan
prinsip yang anda telah pelajari kepada situasi sebenar. Aktiviti-aktiviti ini juga
memperluaskan kefahaman kandungan yang dipelajari dengan menggalakkan
anda melakukan sesuatu seperti berfikir secara mendalam, memberi pendapat,
berbincang bersama rakan dalam kelas, merujuk kepada laman web, membaca
artikel jurnal dan seumpamanya.
Rumusan: Pada akhir sesuatu topik, isi-isi penting topik tersebut disenaraikan.
Komponen ini membantu anda untuk mengingat dan mengimbas semula
keseluruhan topik. Anda haruslah memastikan bahawa anda memahami setiap
pernyataan yang disenaraikan. Jika tidak, sila kembali membaca topik berkenaan.

PANDUAN KURSUS  xiii
Kata Kunci: Pada akhir topik disenaraikan beberapa perkataan dan frasa penting
yang digunakan di dalam topik berkenaan. Anda mesti dapat menjelaskan setiap
perkataan dan frasa ini. Jika tidak, sila kembali membaca topik berkenaan.
Rujukan: Rujukan adalah bahagian di mana senarai buku teks, jurnal, artikel,
kandungan elektronik atau sumber-sumber yang boleh ditemui yang berkaitan
dan berguna dalam melalui modul atau kursus. Senarai ini boleh dilihat di dalam
beberapa bahagian seperti di dalam Panduan Kursus (di bahagian Rujukan), di
akhir setiap topik atau di akhir modul. Anda digalakkan membaca bahagian-
bahagian yang berkaitan dalam senarai rujukan tersebut untuk mendapatkan
maklumat lanjut dan memperkukuhkan kefahaman anda.
KAEDAH PENILAIAN
Sila rujuk myINSPIRE.
RUJUKAN
Horngren, C. T., Harrison, W. T. Jr., & Bamber, L. S. (2002), Accounting (5th ed.).
Prentice Hall: New Jersey.
Larson, K. D., Wild, J. J., & Barbara, C. (2004) Fundamental accounting principles
(17th ed.). McGraw Hill: US.
Roger, H. H et al. (1997). Accounting: A business perspective (7th ed.). Irwin: US.
Warren et al. (2001). Accounting: Customized by school of accountancy UUM for
business accounting students. Thompson Learning: Ohio, USA.
Warren, C. S., Reeve, J. M., & Fess, P. E. (2004). Accounting (21st ed.).
International Thompson Publishing: Ohio, USA.
Weygandt, J. J., Keiso, D. E., & Kimmel, P. D. (2004) Accounting principles (7th
ed.). John Wiley & Sons, Inc.: New York

xiv  PANDUAN KURSUS
PERPUSTAKAAN DIGITAL TAN SRI DR ABDULLAH

SANUSI (TSDAS)
Perpustakaan Digital TSDAS mempunyai pelbagai sumber bercetak dan atas
talian untuk kegunaan pelajar. Perpustakaan digital komprehensif ini, yang boleh
dicapai melalui portal OUM, menyediakan akses kepada lebih daripada 30
pangkalan data yang meliputi jurnal, tesis dan buku dalam format elektronik
serta banyak lagi. Contoh pangkalan data yang ada ialah EBSCOhost, ProQuest,
SpringerLink, Books24x7, InfoSci Books, Emerald Management Plus dan Ebrary
Electronic Books. Sebagai pelajar OUM, anda digalakkan untuk menggunakan
sepenuhnya sumber-sumber yang terdapat di perpustakaan ini.

Topik  Persekitaran
Perakaunan
1
HASIL PEMBELAJARAN
Pada akhir topik ini, anda seharusnya boleh:
1. Menerangkan maksud, peranan dan kepentingan perakaunan;
2. Mengenal pasti pengguna-pengguna dan cabang-cabang
perakaunan;
3. Menghuraikan fungsi-fungsi utama badan-badan perakaunan
profesional di Malaysia; dan
4. Menilai ciri-ciri kualitatif bagi maklumat perakaunan, andaian-
andaian, prinsip-prinsip dan kekangan-kekangan dalam perakaunan.
 PENGENALAN
Perakaunan memainkan satu peranan yang penting dalam kehidupan seharian
kita tanpa kita menyedarinya. Perakaunan merupakan satu sistem maklumat
kewangan yang dapat membantu kita membuat keputusan ekonomi yang lebih
baik. Ia turut dikenali sebagai bahasa perniagaan kerana ia digunakan bagi
menyampaikan maklumat prestasi dan kedudukan kewangan sesebuah
organisasi.
Kita mungkin menganggap bahawa perakaunan hanya penting kepada ahli

perniagaan dan akauntan sahaja. Sebenarnya perakaunan perlu dalam
kehidupan seharian kita. Kita perlukan maklumat kewangan untuk membuat
keputusan ekonomi. Sebagai contoh, apabila membuat keputusan untuk
membeli sebuah kereta baru, kita perlu tahu jumlah pendapatan bersih sebulan
(pendapatan kasar tolak semua perbelanjaan) bagi mengetahui sama ada kita
mampu untuk membeli kereta tersebut. Kita juga perlu menganggarkan kos-kos
lain yang mungkin terlibat sekiranya kita memiliki kereta tersebut.

2  TOPIK 1 PERSEKITARAN PERAKAUNAN
Contoh ini hanyalah keputusan di peringkat individu. Bagi sesebuah entiti

perniagaan, ia mungkin perlu membuat keputusan sama ada membeli bangunan
baru atau hanya menyewanya bagi tujuan operasi. Walaupun ia adalah
keputusan di peringkat yang lebih tinggi, pembuat keputusan masih
memerlukan maklumat kewangan tertentu.
Dalam topik ini, anda akan diperkenalkan kepada asas-asas perakaunan

kewangan. Antaranya adalah definisi dan cabang-cabang perakaunan,
pengguna-pengguna maklumat kewangan, badan-badan perakaunan profesional
di Malaysia serta konsep-konsep asas dalam perakaunan.
1.1 PENGENALAN KEPADA PERAKAUNAN

Apa itu perakaunan? Mari kita cari jawapannya dalam subtopik ini. Dalam
subtopik ini kita akan melihat definisi perakaunan dan siapakah pengguna-
pengguna maklumat kewangan tersebut. Selain itu, kita juga akan mempelajari
apakah cabang-cabang perakaunan dan badan-badan perakaunan profesional
yang terdapat di Malaysia.
1.1.1 Definisi Perakaunan

Secara umum, perakaunan adalah sistem maklumat yang menyediakan laporan-
laporan berkaitan aktiviti-aktiviti ekonomi sesebuah entiti bagi membantu para
penggunanya untuk membuat keputusan yang lebih baik. Secara tepatnya:
Perakaunan adalah satu proses untuk mengenal pasti, mengukur, merekod

dan mempersembahkan maklumat ekonomi sesebuah entiti kepada para
pengguna untuk membantu mereka membuat penilaian atau keputusan
ekonomi.
Maklumat ekonomi adalah maklumat berkaitan aktiviti-aktiviti ekonomi;

manakala entiti merujuk kepada unit perniagaan.

TOPIK 1 PERSEKITARAN PERAKAUNAN  3
1.1.2 Pengguna-pengguna Maklumat Perakaunan

Pengguna-pengguna maklumat perakaunan merupakan pihak yang
menggunakan maklumat perakaunan bagi tujuan tertentu. Maklumat yang
dikehendaki oleh pengguna-pengguna tersebut mungkin berbeza antara satu
kumpulan pengguna dengan yang lain. Pengguna-pengguna maklumat
perakaunan boleh dibahagikan kepada dua kumpulan – pengguna dalaman dan
pengguna luaran seperti yang ditunjukkan di Rajah 1.1.
Rajah 1.1: Pengguna-pengguna maklumat perakaunan
Sekarang, mari kita lihat setiap kumpulan tersebut:
(a) Pengguna Dalaman

Pengguna dalaman adalah pihak yang mempunyai capaian terus kepada
sumber-sumber sesebuah entiti dan biasanya terlibat dalam pengurusan
entiti tersebut, sebagai contoh pihak pengurusan sesebuah syarikat.
(b) Pengguna Luaran

Pengguna luaran merupakan pihak yang tidak mempunyai capaian terus
kepada sumber-sumber syarikat dan tidak terlibat dalam pengurusan entiti
tersebut, sebagai contoh pemegang saham.

Terdapat perbezaan lain antara kedua-dua kumpulan ini seperti yang

diringkaskan dalam Jadual 1.1.
Jadual 1.1: Perbezaan-perbezaan antara Pengguna Dalaman dengan Pengguna Luaran
Perbezaan Pengguna Dalaman Pengguna Luaran

Jenis maklumat yang Maklumat yang dapat Maklumat diperlukan adalah
diperlukan membantu mereka membuat berbeza bergantung pada jenis
perancangan dan keputusan yang dibuat.
melaksanakan kawalan
terhadap entiti. Contoh:
Pelabur:
Memerlukan maklumat
berkaitan keberuntungan
syarikat sebelum membuat
keputusan untuk melabur.
Pemberi pinjaman:
Memerlukan maklumat
berkaitan kestabilan dan
kecairan syarikat sebelum
membuat keputusan untuk
memberikan kredit.
Bagaimana maklumat Menggunakan status atau Terhad kepada maklumat yang
tersebut diperoleh? kedudukan dalam syarikat. disediakan oleh syarikat.
Contoh:
Laporan tahunan yang
diterbitkan oleh syarikat.
1.1.3 Cabang-cabang Perakaunan

Perakaunan dibahagikan kepada beberapa cabang berbeza atau bidang tertentu.
Antaranya adalah:
(a) Perakaunan Kewangan;
(b) Perakaunan Pengurusan;
(c) Pencukaian; dan
(d) Pengauditan.

Cabang-cabang perakaunan ini tidak statik kerana ia mengikut perubahan masa

dan keperluan. Dua cabang perakaunan yang penting pada peringkat asas adalah
perakaunan kewangan dan perakaunan pengurusan. Kursus perakaunan
kewangan ini akan menggabungkan dua daripada cabang-cabang perakaunan
yang paling asas dan penting; iaitu perakaunan kewangan dan perakaunan
pengurusan. Walaupun kursus ini menumpu kepada perakaunan kewangan, ia
penting untuk anda mengetahui beberapa perbezaan antara kedua-dua cabang
perakaunan tersebut. Mari kita lihat Jadual 1.2.
Jadual 1.2: Perbezaan antara Perakaunan Kewangan dengan Perakaunan Pengurusan
Perbezaan Perakaunan Kewangan Perakaunan Pengurusan

Penyediaan laporan Penyediaan laporan Penyediaan maklumat
kewangan bagi sesebuah kewangan dan maklumat
entiti adalah untuk pengguna bukan kewangan yang
luaran dan dalaman tetapi diperlukan oleh beberapa
fokus lebih diberikan kepada pihak dalam syarikat bagi
pengguna luaran. tujuan perancangan,
penilaian dan kawalan
operasi bagi sesebuah entiti.
Piawaian atau format Laporan kewangan yang Laporan disediakan pada
disediakan adalah secara bila-bila masa mengikut
berkala dan mengikut keperluan dan tidak
piawaian atau format tertentu tertakluk kepada mana-mana
yang telah ditetapkan. piawaian atau format.
Pencukaian atau perakaunan cukai melibatkan pengiraan dan pengurusan cukai

pendapatan di bawah undang-undang cukai pendapatan. Hampir setiap
kerajaan di dunia ini mengenakan pelbagai cukai ke atas individu-individu yang
layak atau syarikat-syarikat untuk meningkatkan hasil negara. Pengetahuan
mengenai pencukaian membolehkan kita untuk merancang obligasi cukai dan
mengisi cukai pendapatan kita dengan agensi kerajaan yang berkaitan.
Sebaliknya, pengauditan merupakan satu kajian berkaitan proses sistematik

dalam perakaunan yang meneliti kebolehpercayaan dan kredibiliti maklumat
perakaunan yang dipersembahkan oleh sesebuah organisasi. Ia melibatkan
semakan dan penilaian semua dokumen sokongan atau bukti untuk
mengesahkan semua urus niaga ekonomi yang seharusnya telah dilibatkan
dalam organisasi tersebut. Prosedur-prosedur yang dilaksanakan adalah selaras
dengan piawaian audit tertentu bagi memastikan maklumat kewangan tersebut
telah disediakan dengan betul bagi memberikan pendapat yang benar dan
saksama terhadap maklumat kewangan tersebut.

1.1.4 Badan Perakaunan Profesional di Malaysia

Kita juga perlu membiasakan diri kita dengan beberapa organisasi yang terlibat
dalam profesion perakaunan di Malaysia. Organisasi-organisasi tersebut adalah:
(a) Institut Akauntan Malaysia atau Malaysian Institute of Accountants (MIA)

MIA ditubuhkan di bawah Akta Akauntan 1967 sebagai satu badan
perakaunan utama negara. Secara keseluruhannya, ia berfungsi sebagai
badan induk dalam menyelaraskan profesion perakaunan. Fungsi-fungsi
utama lain bagi MIA seperti yang dibincangkan dalam Akta Akauntan 1967
adalah:
(i) Untuk menetapkan kelayakan yang dikehendaki untuk menjadi ahli;
(ii) Untuk menyediakan latihan dan pendidikan kepada para pengamal

atau mereka yang berminat untuk menjadi pengamal perakaunan;
(iii) Untuk mengawal amalan perakaunan di Malaysia; dan
(iv) Untuk melindungi kepentingan perakaunan di Malaysia.
(b) Institut Akauntan Awam Bertauliah Malaysia atau The Malaysian Institute
of Certified Public Accountants (MICPA)
MICPA, dahulunya dikenali sebagai „The Malayan Association of Certified
Public Accountants‰, telah ditubuhkan pada tahun 1958 di bawah Ordinan
Syarikat. Pada 6 Julai 1964, nama tersebut telah ditukarkan kepada „The
Malaysian Association of Certified Public Accountants‰ bagi menunjukkan
perubahan nama daripada Malaya kepada Malaysia. Sejak Februari 2002, ia
dikenali sebagai „The Malaysian Institute of Certified Public Accountants‰.
Antara objektif dan fungsi utama MICPA adalah:
(i) Untuk memajukan teori dan amalan perakaunan dalam semua aspek;
(ii) Untuk melatih dan menilai ahli-ahli yang berkemahiran;
(iii) Untuk memastikan kebebasan bagi akauntan profesional; dan
(iv) Untuk mengawal amalan dan kendalian profesional ahli-ahlinya.

(c) Lembaga Piawaian Perakaunan Malaysia atau Malaysian Accounting

Standards Board (MASB)
MASB ditubuhkan di bawah Akta Pelaporan Kewangan 1997. Antara
fungsi utama MASB adalah untuk:
(i) Menetapkan dan meluluskan piawaian perakaunan yang baru;
(ii) Mengkaji semula atau menerima pakai penggunaan piawaian sedia

ada sebagai piawaian perakaunan yang telah diluluskan; dan
(iii) Membangunkan rangka kerja konseptual perakaunan.
(d) Yayasan Pelaporan Kewangan atau Financial Reporting Foundation (FRF)

FRF telah ditubuhkan di bawah Akta Pelaporan Kewangan 1997 bersama-
sama dengan MASB. Antara fungsi utama FRF adalah untuk:
(i) Memberi pandangan kepada MASB berkaitan perkara-perkara yang

akan dilaksanakan;
(ii) Menilai prestasi MASB; dan
(iii) Melaksanakan tanggungjawab terhadap segala urusan pembiayaan

keseluruhan operasi MASB, termasuklah untuk meluluskan
belanjawannya.
Anda boleh melayari laman sesawang berikut bagi maklumat lanjut berkaitan
badan-badan perakaunan profesional di Malaysia:
(a) Institut Akauntan Malaysia (MIA), www.mia.org.my.
(b) Institut Akauntan Awam Bertauliah Malaysia (MICPA),

www.micpa.com.my.
(c) Lembaga Piawaian Perakaunan Malaysia (MASB), www.masb.org.my.
(d) Yayasan Pelaporan Kewangan (FRF), www.masb.org.my.
LATIHAN 1.1
1. Berikan dua contoh keputusan-keputusan yang lazim dibuat oleh

pengguna dalaman dan pengguna luaran.
2. Bagaimana perakaunan kewangan dan perakaunan pengurusan

membantu para pengguna dalam membuat keputusan?

1.2 KONSEP-KONSEP ASAS PERAKAUNAN

Adakah anda tahu apakah konsep-konsep asas perakaunan? Dalam subtopik ini
anda akan didedahkan kepada ciri-ciri kualitatif bagi maklumat perakaunan dan
andaian-andaian perakaunan. Selain itu, anda juga akan mempelajari prinsip-
prinsip asas perakaunan dan kekangan-kekangan perakaunan.
1.2.1 Ciri-ciri Kualitatif Maklumat Perakaunan

Dalam subtopik ini, anda akan didedahkan kepada ciri-ciri kualitatif maklumat
perakaunan. Sebagai permulaan, mari kita lihat apakah ciri-ciri kualitatif
maklumat perakaunan.
Ciri-ciri kualitatif maklumat perakaunan merujuk kepada ciri-ciri yang mesti

diperlihatkan dalam maklumat perakaunan bagi menjadikan maklumat
tersebut berguna.
Ciri-ciri tersebut dapat dibahagikan kepada dua kategori iaitu kualiti primer dan
kualiti sekunder. Kualiti utama maklumat perakaunan adalah relevan dan
kebolehpercayaan. Manakala kualiti sampingan adalah kebolehbandingan dan
konsistensi. Secara ringkasnya, maklumat perakaunan hanya akan berguna
sekiranya ia mempunyai kualiti-kualiti relevan, kebolehpercayaan,
kebolehbandingan dan konsistensi.
Mari kita lihat Rajah 1.2 berikut yang menunjukkan ringkasan bagi ciri-ciri
kualitatif maklumat perakaunan.
Rajah 1.2: Ciri-ciri kualitatif maklumat perakaunan

Mari kita bincang dengan lebih lanjut.
(a) Relevan
Dalam bahasa seharian, kita mungkin mentakrifkan relevan sebagai
penting atau berkaitan. Dalam perakaunan, relevan ditakrifkan sebagai
sesuatu yang boleh memberi kelainan dalam mencapai keputusan. Dalam
kata lain, sesuatu itu dikatakan relevan apabila ia mempengaruhi atau
memberi kesan terhadap keputusan yang bakal dibuat.
Sejauh mana sesatu maklumat itu dianggap relevan bergantung pada

kepentingannya dalam membuat keputusan dan ia mungkin berbeza
daripada seorang pembuat keputusan dengan yang lain; maklumat yang
relevan kepada anda mungkin tidak relevan kepada orang lain, begitu juga
sebaliknya.
Sebagai contoh, andaikan anda seorang pelabur dan bercadang untuk

membeli saham sebuah syarikat tersenarai di bursa saham. Apakah
maklumat yang mungkin relevan untuk keperluan anda? Anda mungkin
ingin mengetahui keberuntungan dan prestasi syarikat tersebut bagi lima
tahun lepas, termasuk projek atau produk baru bagi syarikat tersebut yang
boleh mendatangkan keuntungan di masa hadapan. Maklumat ini relevan
kerana ia akan mempengaruhi keputusan anda. Katakan maklumat yang
anda peroleh menunjukkan syarikat tersebut mengalami kerugian berterusan
sepanjang lima tahun lepas dan ia tidak mempunyai sebarang projek baru.
Adakah anda akan meneruskan cadangan untuk melabur dalam syarikat
tersebut? Mungkin tidak.
Rajah 1.3 berikut menunjukkan satu contoh maklumat prestasi bagi sebuah
syarikat yang dapat membantu para pelabur membuat keputusan.
Rajah 1.3: Maklumat prestasi bagi sebuah syarikat bagi membantu pelabur dalam
pembuatan keputusan

Selepas mengetahui maksud relevan, anda perlu pula mengetahui

bagaimana sesuatu maklumat itu dikatakan relevan. Untuk menjadi
relevan, sesuatu maklumat itu perlu mempunyai tiga ciri, iaitu nilai
maklum balas, nilai ramalan dan ketepatan masa.
(i) Nilai Maklum Balas

Maklumat yang relevan mestilah boleh membantu para pengguna
untuk mengesahkan atau membetulkan jangkaan awal sesuatu
perkara itu.
(ii) Nilai Ramalan

Maklumat yang relevan mestilah dapat membantu para pengguna
membuat ramalan.
(iii) Ketepatan Masa

Maklumat yang relevan mestilah dapat diperoleh sebelum ia menjadi
lapuk atau tidak berguna lagi.
(b) Kebolehpercayaan
Kebolehpercayaan bermaksud pengguna boleh bergantung atau bersandar
kepada maklumat tersebut bagi membuat keputusan yang baik. Ciri ini
penting kerana para pengguna mungkin tiada masa atau kepakaran bagi
menilai sesuatu maklumat. Secara amnya, para pengguna hanya
bergantung kepada maklumat yang dipersembahkan oleh entiti berkaitan
dan mengandaikannya benar. Maklumat ini kemudiannya digunakan
dalam pembuatan keputusan.
Kebolehpercayaan tidak bermakna maklumat tersebut mesti tepat. Ini kerana

dalam perakaunan, ia mempunyai banyak maklumat yang melibatkan
anggaran dan penghampiran yang mungkin tidak tepat. Apa yang penting
ialah anggaran atau penghampiran yang dibuat mestilah boleh dipercayai.
Maklumat yang boleh dipercayai mesti mempunyai ciri-ciri berikut:
(i) Boleh Disahkan

Ini bermakna maklumat perakaunan boleh disahkan secara objektif
oleh pihak lain menggunakan kaedah yang sama.
(ii) Objektif
Objektif dalam kes ini bermakna maklumat tersebut tidak berat
sebelah. Maklumat yang disediakan dalam penyata kewangan
mestilah dapat memenuhi keperluan pelbagai pengguna dan tidak
tertumpu pada kumpulan-kumpulan tertentu sahaja.

(iii) Dipersembahkan Secara Jujur

Maklumat yang dipersembahkan adalah berdasarkan keputusan
sebenar sesuatu aktiviti ekonomi dengan menggunakan kaedah
tertentu.
(c) Kebolehbandingan
Kebolehbandingan bermaksud maklumat tersebut boleh dibandingkan
sama ada antara syarikat, industri atau tempoh yang berbeza. Ini
membolehkan para pengguna mengenal pasti persamaan atau perbezaan
yang mungkin wujud dalam maklumat tersebut. Ciri ini penting kerana
maklumat yang boleh dibandingkan adalah lebih berguna.
Mari kita lihat satu contoh. Andaikan anda diberitahu bahawa untung
bersih bagi sesuatu perniagaan bagi tahun 2011 adalah RM5 juta. Adakah
maklumat ini berguna? Maklumat ini hanya akan bermakna sekiranya
anda dapat membandingkannya dengan untung bersih perniagaan tersebut
bagi tahun 2010 atau untung bersih bagi perniagaan lain dalam industri
yang sama seperti ditunjukkan dalam Rajah 1.4. Oleh itu, penyata
kewangan dalam laporan tahunan turut mempersembahkan maklumat
bagi tahun sebelumnya di samping maklumat bagi tahun semasa bagi
tujuan perbandingan.
Rajah 1.4: Perbandingan keberuntungan
(d) Konsistensi
Konsistensi bermaksud sesuatu entiti itu perlu menggunakan tatacara
perakaunan yang sama bagi setiap tempoh. Ia bertujuan untuk
membolehkan perbandingan dibuat dengan lebih berkesan. Dalam kata
lain, syarikat tidak boleh mengubah prosedur perakaunan yang boleh
digunakan setiap tahun. Ini tidak bererti syarikat tidak boleh mengubah
prosedur perakaunan yang digunakan. Perubahan masih boleh dibuat,
tetapi pihak syarikat perlu membuat pendedahan yang lengkap dalam
penyata kewangan bagi menerangkan kepada para pengguna mengapa
mereka membuat perubahan tersebut dan kesan perubahan tersebut
terhadap penyata kewangan.

SEMAK KENDIRI 1.1
Apakah ciri-ciri kualitatif maklumat kewangan yang penting?
AKTIVITI 1.1
Pada pendapat anda, apa akan berlaku kepada sesuatu entiti
perniagaan sekiranya ia hanya mempersembahkan ciri-ciri kualitatif
maklumat perakaunan yang utama dalam laporan tahunannya?
LATIHAN 1.2
1. Nyatakan ciri-ciri kualitatif maklumat perakaunan.
2. Terangkan maksud kebolehbandingan dan berikan satu contoh

bagi menunjukkan peranannya dalam menjadikan maklumat
perakaunan berguna.
1.2.2 Andaian-andaian Perakaunan

Dalam subtopik ini, kita akan membincangkan andaian-andaian perakaunan.
Terdapat empat andaian perakaunan yang diwujudkan bagi membantu entiti
pelaporan dan para pengguna yang diterima umum. Andaian-andaian tersebut
adalah:
(a) Andaian Entiti Berasingan

Bagi tujuan perakaunan, sesebuah entiti diandaikan berasingan daripada
pemiliknya dan juga entiti-entiti lain. Sesebuah entiti perakaunan
merupakan satu entiti ekonomi tersendiri yang mengawal sumber yang
melibatkan aktiviti-aktiviti ekonomi. Semua aktiviti berkaitan entiti
perakaunan mesti diasingkan daripada aktiviti pemiliknya atau aktiviti-
aktiviti entiti perakaunan lain. Contoh berikut menerangkan konsep ini
dengan jelas.

Contoh 1:
Andaikan anda memiliki sebuah perniagaan, di mana aktiviti ekonomi
peribadi anda perlu diasingkan daripada aktiviti ekonomi perniagaan
tersebut. Sekiranya anda ingin membeli produk bagi kegunaan peribadi,
anda tidak boleh mengambil wang perniagaan dan mengandaikannya
sebagai sebahagian daripada aktiviti-aktiviti perniagaan. Sebaliknya, anda
perlu merekodkannya sebagai ambilan. Akaun ambilan menunjukkan
wang atau barangan perniagaan yang diambil oleh pemilik bagi tujuan
peribadi.
Contoh 2:
Andaikan anda baru membuka sebuah perniagaan yang menawarkan
perkhidmatan membaiki komputer. Sebagai sebuah perniagaan kecil dan
anda merupakan pemilik tunggal, wang perniagaan dimasukkan ke dalam
akaun peribadi anda. Katakan pada 31 Disember 2010, baki akaun bank
anda adalah sebanyak RM5,000. Berdasarkan rekod anda, sebanyak
RM1,000 merupakan wang daripada perniagaan anda dan bakinya
sebanyak RM4,000 adalah wang pinjaman bagi pengajian anda.
Sekiranya anda tidak mematuhi andaian entiti berasingan tersebut dan

mengandaikan RM5,000 sebagai wang daripada perniagaan anda, anda
mungkin membuat keputusan perniagaan yang kurang tepat. Anda
mungkin merasakan perniagaan anda mempunyai dana yang mencukupi
sedangkan sebenarnya hanya RM1,000 sahaja merupakan wang perniagaan.
Walaupun kesemua wang tersebut milik anda, namun dari perspektif
perakaunan, RM1,000 adalah wang untuk dana perniagaan dan bakinya
sebanyak RM4,000 adalah wang bagi tujuan pengajian anda.
Pengasingan membolehkan anda menilai kedudukan kewangan

perniagaan dengan lebih baik dan seterusnya membuat keputusan yang
tepat bagi meningkatkan prestasi perniagaan tersebut. Sekiranya seseorang
pemilik mempunyai lebih daripada satu entiti perniagaan, setiap entiti
harus diandaikan sebagai entiti berasingan daripada yang lain.
Mari kita lihat satu lagi contoh.
Contoh 3:
Andaikan Encik Ali mempunyai tiga perniagaan yang berbeza di mana
kesemua perniagaan tersebut dianggap berbeza dari perspektif
perakaunan. Rekod perakaunan perlu disediakan secara berasingan; aset
dan liabiliti bagi setiap perniagaan tidak boleh dicampuradukkan
kesemuanya. Pengagihan sebegini dapat membolehkan pemiliknya
mengetahui prestasi setiap perniagaan tersebut.

Sebagai contoh, sepatutnya Encik Ali menunjukkan keputusan berikut

pada 31 Disember 2010 seperti dalam Jadual 1.3.
Jadual 1.3: Perniagaan Encik Ali
Perniagaan Urus Niaga (RM)

Perniagaan 1 Untung 6,000
Perniagaan 2 Rugi 8,000
Perniagaan 3 Untung 12,000
Sekiranya andaian entiti berasingan tidak dipatuhi dan semua entiti

dianggap sebagai satu, perniagaan Encik Ali secara keseluruhannya akan
mendapat untung perniagaan sebanyak RM10,000 [RM6,000 + (-8,000) +
RM12,000]. Berdasarkan keputusan ini, Encik Ali mungkin berpuas hati
dan mungkin tidak mengambil sebarang langkah pembaikan.
Akan tetapi, dengan menyediakan akaun secara berasingan, Encik Ali akan
mengetahui bahawa Perniagaan 2 menghadapi masalah kerana menanggung
kerugian sebanyak RM8,000, manakala Perniagaan 3 menunjukkan prestasi
yang sangat baik dengan memperoleh untung sebanyak RM12,000.
(b) Andaian Usaha Berterusan

Menurut andaian ini, sesebuah entiti itu diandaikan akan terus wujud dan
beroperasi pada masa akan datang. Andaian ini penting kerana ia
membolehkan prinsip kos sejarah diterima pakai. Menurut prinsip kos
sejarah, semua aset dan liabiliti perlu direkodkan pada harga belian (kos
asal). Bagi kebanyakan aset, kos ini akan disusutnilaikan sepanjang usia
guna aset tersebut bagi menggambarkan kegunaannya. Namun, aset tanah
tidak disusutnilaikan memandangkan nilainya yang sentiasa meningkat.
Sebagai contoh, sebuah mesin yang mempunyai usia guna selama 25 tahun
akan disusutnilaikan bagi 25 tahun berdasarkan andaian usaha berterusan
tersebut. Dengan andaian ini, entiti tersebut akan terus wujud bagi satu
tempoh melebihi 25 tahun. Sekiranya kita mengandaikan entiti tersebut
hanya wujud untuk tempoh 10 tahun lagi tanpa kehadiran andaian ini, kita
tidak boleh menggunakan 25 tahun sebagai asas pengiraan susut nilai.
Andaian tersebut juga membolehkan para pengguna membuat keputusan

tanpa rasa ragu atau bimbang. Andaikan anda berminat untuk melabur
dalam sebuah syarikat yang telah memperoleh untung yang tinggi secara
konsisten selama beberapa tahun kebelakangan ini. Namun, anda
diberitahu bahawa syarikat tersebut hanya akan wujud dalam lima tahun

sahaja lagi. Adakah anda akan meneruskan cadangan anda untuk melabur
dalam syarikat tersebut? Amnya, kita hanya akan melabur apabila kita
percaya syarikat tersebut akan terus wujud pada masa akan datang.
(c) Andaian Unit Mata Wang

Menurut andaian ini, semua aktiviti ekonomi diukur dan dinilai dalam unit
mata wang. Di Malaysia, unit mata wang yang digunakan adalah Ringgit
Malaysia (RM). Hanya urus niaga yang dinyatakan dalam unit mata wang
akan direkodkan bagi tujuan perakaunan. Unit mata wang membolehkan
sesatu urus niaga itu diringkaskan, dilaporkan dan dibandingkan.
Sebelum wujudnya mata wang, urus niaga hanya dijalankan dengan cara
tukaran barang (sistem barter). Ketiadaan unit mata wang ini menimbulkan
kesukaran dalam menentukan nilai sesatu urus niaga. Dengan adanya unit
mata wang yang seragam di sesebuah negara, kita boleh menentukan nilai
setiap barangan.
Namun, andaian ini mempunyai dua kelemahan, iaitu:

(i) Ia mengehadkan skop perakaunan. Hanya urus niaga yang dapat
diukur dalam terma unit kewangan akan diambil kira, mengabaikan
faktor-faktor lain yang mempunyai kesan ke atas perniagaan.
(ii) Ia mengandaikan nilai mata wang adalah stabil sepanjang masa,
padahal kita tahu nilai mata wang sentiasa berubah.
(d) Andaian Tempoh Perakaunan

Dalam andaian usaha berterusan, kita mengandaikan entiti akan terus
beroperasi untuk jangka masa yang tiada had. Namun, para pengguna
(sama ada pengurus, pemegang saham, pemberi pinjaman atau pihak lain)
memerlukan pengukuran yang berkala bagi membantu mereka membuat
keputusan. Dengan andaian ini, jangka hayat entiti dapat dibahagikan
kepada tempoh tertentu bagi tujuan pelaporan aktiviti ekonominya.
Lazimnya tempoh yang dipilih adalah setahun. Laporan kewangan juga
perlu dikeluarkan bagi setiap tahun perakaunan.
Tempoh perakaunan yang dipilih boleh bermula dari 1 Januari dan

berakhir pada 31 Disember, atau bermula dari 1 Julai dan berakhir pada
30 Jun tahun berikutnya, dan seterusnya bergantung pada operasi syarikat
tersebut. Sebagai contoh, jika sebuah entiti ditubuhkan pada 1 Mac, ia
mungkin memilih satu tempoh perakaunan yang bermula daripada 1 Mac
dan berakhir pada 28 Februari tahun akan datang. Tempoh perakaunan ini
boleh diubah sekiranya entiti tersebut berpendapat ada keperluan untuk
berbuat demikian.

Jadual 1.4 menunjukkan contoh-contoh tempoh perakaunan.
Jadual 1.4: Contoh Tempoh Perakaunan
Tarikh Permulaan Tarikh Akhir

1 Januari 2010 31 Disember 2010
1 Julai 2010 30 Jun 2011
1 Mac 2010 28 Februari 2011
Ada juga syarikat-syarikat yang menyediakan laporan dalam tempoh kurang

daripada setahun, sebagai contoh setiap bulan, setiap suku tahun atau setiap
setengah tahun. Laporan ini dikenali sebagai laporan interim. Laporan interim
lazimnya dikeluarkan bagi memenuhi keperluan pengguna yang mungkin
mahukan laporan yang lebih terkini.
AKTIVITI 1.2
Terdapat sebuah syarikat yang memperoleh untung yang tinggi secara

konsisten selama lima tahun lepas dan akan wujud bagi tempoh 10
tahun akan datang. Adakah anda akan melabur dalam syarikat
tersebut? Jelaskan keputusan anda.
1.2.3 Prinsip-prinsip Asas Perakaunan

Selepas memahami ciri-ciri kualitatif maklumat dan andaian-andaian
perakaunan, anda akan didedahkan kepada prinsip-prinsip asas perakaunan,
yang merupakan prinsip-prinsip yang digunakan dalam proses mengenal pasti,
mengukur, menilai dan melaporkan maklumat kewangan. Terdapat empat
prinsip asas yang perlu anda ketahui seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 1.5.

Rajah 1.5: Prinsip-prinsip asas perakaunan
Sekarang, mari kita lihat penerangan bagi setiap prinsip tersebut.
(a) Prinsip Kos Sejarah

Menurut prinsip ini, semua sumber perniagaan akan direkodkan
berdasarkan kos sejarah, iaitu kos asal sewaktu pembelian. Walaupun nilai
sumber tersebut berubah pada masa depan, tiada pelarasan akan dibuat
bagi mengiktiraf perubahan nilai tersebut.
Sebagai contoh, anda mahu membeli sebidang tanah untuk dijadikan tapak
perniagaan anda. Penjual telah menetapkan harga pada RM80,000. anda
tidak bersetuju dengan harga tersebut dan meminta penjual menjualnya
pada harga RM70,000. Selepas berunding, penjual tersebut bersetuju
dengan harga RM72,000. Dalam kes ini, tanah tersebut akan direkodkan
pada nilai RM72,000 dalam penyata kewangan anda. Lima tahun
kemudian, anda bercadang membuat penilaian semula tanah tersebut. Juru
taksir memberitahu anda bahawa tanah tersebut telah meningkat nilainya
kepada RM120,000. Walaupun terdapat peningkatan nilai yang tinggi, anda
masih perlu merekodkannya pada nilai RM72,000, iaitu kos asal tanah
tersebut semasa pembelian dibuat.

Prinsip kos sejarah dijustifikasikan oleh kebolehpercayaannya yang tinggi.

Nilai yang direkodkan dalam penyata kewangan adalah berdasarkan kos
asal pada masa pembelian dibuat yang disokong oleh dokumen tertentu.
Kelebihan ini juga merupakan kelemahan bagi sesetengah pihak. Pihak ini
mengkritik kegagalan prinsip tersebut untuk mengiktiraf mana-mana
perubahan dalam nilai aset. Namun begitu, prinsip ini masih terus diterima
pakai.
Sebagai alternatif, makin ramai pengurus cenderung untuk merekod

sumber-sumber mereka pada nilai saksama atau nilai pasaran semasa. Nilai
saksama merupakan nilai yang telah dipersetujui oleh kedua-dua penjual
dan pembeli dalam urus niaga tulus. Ia dipertikaikan bahawa nilai ini
adalah lebih relevan bagi menggambarkan kedudukan sebenar sesebuah
organisasi memandangkan ia mewakili nilai semasa sumber-sumbernya.
Sebagai contoh, sebidang tanah di lokasi yang strategik dibeli pada RM50
juta pada 10 tahun yang lalu tidak akan sama nilainya sekarang. Untuk
merekodkannya pada kos sejarah, iaitu RM50 juta, ia mungkin terkurang
catat nilai aset tersebut pada masa sekarang. Dengan menggunakan
perakaunan nilai saksama, tanah tersebut akan direkodkan pada harga dua
kali ganda harga asalnya semasa dibeli disebabkan penawaran dan
permintaan bagi pasaran semasa.
(b) Prinsip Pengiktirafan Hasil

Prinsip pengiktirafan hasil memberi panduan tentang bila dan bagaimana
untuk mengiktiraf hasil. Terdapat tiga syarat yang perlu dipatuhi sebelum
hasil boleh diiktiraf iaitu:
(i) Penjual telah melakukan perkara yang perlu dilaksanakan bagi
mendapatkan hasil (contohnya, menyediakan barangan untuk
perdagangan atau memberikan perkhidmatan);
(ii) Amaun hasil dapat diukur secara objektif; dan
(iii) Hasil tersebut dapat dikutip.
Lazimnya, hasil diiktiraf pada titik jualan. Titik jualan merujuk kepada
situasi yang mana hak milik telah dipindahkan daripada penjual kepada
pembeli, tanpa mengambil kira sama ada tunai telah diterima atau belum.
Bagi sesuatu entiti yang menawarkan perkhidmatan, titik jualan adalah
apabila perkhidmatan tersebut telah diberikan kepada pelanggan.
Namun, dalam kes tertentu, kaedah titik jualan adalah kurang sesuai. Oleh
itu, terdapat beberapa kaedah lain yang boleh digunakan, seperti kaedah
peratusan siap dan kaedah asas tunai.

(i) Kaedah Peratusan Siap lazimnya digunakan oleh syarikat yang

terlibat dalam industri pembinaan yang mengambil masa yang
panjang untuk disiapkan. Sebagai contoh, sesebuah projek
perumahan mungkin mengambil masa tiga tahun untuk siap. Oleh
itu, adalah kurang sesuai untuk mengiktiraf hasil setelah projek
tersebut selesai. Ini kerana hasil dan belanja yang dilibatkan
sepanjang tempoh projek tersebut dapat ditentukan secara berkala
berdasarkan peratusan siap. Kaedah ini lebih sesuai kerana ia
mematuhi andaian tempoh perakaunan dan memberikan gambaran
sebenar bagi perkembangan projek tersebut.
(ii) Kaedah Asas Tunai mematuhi perakaunan asas tunai. Menurut

kaedah ini, hasil hanya diiktiraf apabila tunai diterima. Kaedah ini
digunakan dalam urus niaga secara kredit apabila penerimaan tunai
tidak dapat dipastikan.
(c) Prinsip Pemadanan

Prinsip ini memadankan belanja (usaha) dengan hasil (manfaat yang
diperoleh daripada usaha tersebut). Pemadanan hasil dengan belanja
tersebut dapat dilakukan apabila urus niaga telah lengkap. Untuk
mematuhi prinsip ini, ia melibatkan dua langkah, iaitu:
(i) Langkah Pertama

Pengiktirafan hasil bagi tempoh tertentu.
(ii) Langkah Kedua

Pengiktirafan semua belanja yang dilibatkan untuk memperoleh hasil
tersebut.
Sebagai contoh, apabila kita memberi perkhidmatan kepada pelanggan,

kita akan mengiktiraf hasil mengikut prinsip pengiktirafan hasil.
Seterusnya, kita akan mengiktiraf semua belanja yang dilibatkan dalam
menjana hasil dan memadankannya dengan hasil tersebut.
Perbezaan antara hasil dan belanja akan menjadi sama ada untung atau
rugi. Sekiranya hasil lebih daripada belanja, perbezaan tersebut merupakan
untung bersih. Namun, sekiranya hasil tersebut kurang daripada belanja,
perbezaan tersebut akan diiktiraf sebagai rugi bersih. Rajah 1.6
meringkaskan konsep untung dan rugi tersebut.

Rajah 1.6: Hubungan antara hasil dan belanja
(d) Prinsip Pendedahan Penuh

Prinsip ini menekankan keperluan pendedahan penuh bagi semua
maklumat yang relevan dan material dalam penyata kewangan sama ada
di dalam penyata itu sendiri atau di dalam nota kepada akaun. Ini bagi
memastikan bahawa para pengguna dapat membuat keputusan yang baik.
Pendedahan bagi penyata kewangan akan diterangkan secara terperinci
dalam Topik 6.
LATIHAN 1.3
1. Apakah tujuan perakaunan?

2. Terangkan secara ringkas fungsi-fungsi utama Institut Akauntan
Malaysia (MIA) dan Lembaga Piawaian Perakaunan Malaysia
(MASB).
3. Apakah kepentingan andaian-andaian perakaunan?
4. Bagaimana andaian tempoh perakaunan dan andaian usaha
berterusan berhubungkait?
5. Mengapakah prinsip pengiktirafan hasil penting?
6. Apakah yang dimaksudkan dengan materialiti dalam
perakaunan?
7. Bagaimanakah lembaran imbangan sesebuah entiti memberikan
sumber maklumat yang berguna?
8. Terangkan kelemahan-kelemahan yang wujud dalam andaian
unit mata wang.
9. Jelaskan tiga syarat yang perlu dipenuhi sebelum hasil boleh
diiktiraf.

1.2.4 Kekangan Perakaunan

Kita telah melihat prinsip-prinsip yang perlu dipatuhi dalam perakaunan.
Namun, terdapat kekangan atau halangan yang mungkin menyebabkan prinsip-
prinsip ini tidak dapat dipatuhi. Kekangan utama dalam perakaunan adalah:
(a) Hubungan Kos-Manfaat

Sebelum membuat keputusan untuk mendapatkan sesuatu maklumat,
syarikat lazimnya akan menganalisis kos yang terlibat dengan manfaat
yang akan diperoleh daripada maklumat tersebut. Sekiranya kos
mendapatkan maklumat tersebut adalah sangat tinggi tetapi manfaat yang
diperoleh tidak seberapa, syarikat mungkin tidak mendedahkan maklumat
tersebut walaupun semua maklumat mesti didedahkan selengkapnya
selaras dengan prinsip pendedahan penuh.
(b) Kematerialan
Kematerialan merujuk kepada kesan sesuatu item terhadap operasi
keseluruhan sesatu entiti. Sesuatu item itu dianggap tidak material jika ia
tidak memberi kesan kepada keputusan yang akan dibuat. Kematerialan
lazimnya diukur berdasarkan saiz. Sesuatu urus niaga yang material harus
didedahkan secara terperinci, manakala urus niaga yang tidak material
kadangkala digabungkan atau tidak didedahkan secara terperinci.
Sebagai contoh, perbelanjaan kecil seperti pembelian setem dan tambang

akan digabungkan dalam satu akaun dikenali sebagai belanja pelbagai.
Satu lagi contoh lain adalah amalan penghampiran amaun. Anda boleh
melihat contoh dalam laporan tahunan yang diterbitkan oleh syarikat.
Amnya, syarikat tidak akan merekodkan nilai sen, sebaliknya akan
menghampirkannya kepada ringgit terdekat (contoh: RM471.20 akan
direkodkan sebagai RM471). Bagi syarikat yang lebih besar, ia mungkin
membuat penghampiran kepada ratus ringgit terdekat (contoh: RM525,795
direkodkan sebagai RM525,800).
Sebaliknya, kematerialan turut terjejas oleh keadaan semula jadi; bukan

hanya saiz bagi sesuatu urus niaga itu. Sebagai contoh, urus niaga yang
melibatkan rasuah atau kerosakan persekitaran dalam apa bentuk
sekalipun mungkin relevan kepada pembuatan keputusan seseorang itu,
sama ada untuk melabur atau tidak dalam syarikat tertentu.

1.3 JENIS-JENIS DAN OBJEKTIF-OBJEKTIF

PENYATA KEWANGAN
Selepas urus niaga dikenal pasti, dianalisis dan direkodkan, kita perlu
menyediakan laporan kepada para pengguna. Laporan ini merupakan laporan
akhir bagi proses perakaunan dan ia dikenali sebagai penyata kewangan.
Terdapat lima jenis penyata kewangan yang anda perlu tahu, iaitu:
(a) Penyata pendapatan/penyata pendapatan komprehensif;
(b) Penyata perubahan dalam ekuiti pemilik/penyata bagi perubahan dalam

ekuiti;
(c) Lembaran imbangan/penyata kedudukan kewangan;
(d) Penyata aliran tunai; dan
(e) Maklumat berkaitan polisi perakaunan dan nota keterangan.
Penyata-penyata ini berkaitan antara satu sama lain. Tajuk setiap penyata harus
mempunyai nama entiti yang melaporkan, jenis penyata dan tempoh liputan
pelaporan tersebut. Dalam bahagian ini, kita akan melihat secara ringkas format
bagi setiap satu penyata-penyata tersebut berdasarkan urus niaga bagi Reen
Cyber Service. Kita akan mempelajari tentang penyediaan setiap penyata
tersebut dengan terperinci dalam Topik 5.
Mari kita lihat Rajah 1.7. Amnya, semua perniagaan boleh dibahagikan kepada
tiga jenis, iaitu perniagaan tunggal, perkongsian dan syarikat. Perniagaan
tunggal dimiliki oleh seorang pemilik manakala perkongsian dimiliki oleh dua
hingga 20 orang pemilik. Penyata kewangan bagi kedua-dua jenis perniagaan ini
tidak tertakluk kepada piawaian yang dikeluarkan oleh MASB. Maka, mungkin
ada beberapa format yang digunakan oleh kedua-dua jenis perniagaan ini.

Rajah 1.7: Jenis-jenis perniagaan
Syarikat-syarikat boleh dibahagikan kepada syarikat persendirian atau syarikat

awam. Syarikat-syarikat persendirian boleh dimiliki oleh dua hingga 50 orang
pemilik. Namun, tidak terdapat had bagi jumlah pemilik untuk syarikat-syarikat
awam. Bagi melindungi kepentingan awam dalam syarikat-syarikat awam,
penyediaan penyata kewangannya tertakluk kepada piawaian yang dikeluarkan
oleh MASB, sama ada dalam bentuk kaedah perakaunan, pendedahan dan
format pelaporan.
1.3.1 Penyata Pendapatan

Penyata ini turut dikenali sebagai Penyata Untung dan Rugi yang
menyenaraikan semua hasil dan belanja yang dilibatkan oleh entiti bagi tempoh
tertentu. Perbezaan antara hasil dengan belanja akan menentukan sama ada
mendapat untung bersih atau rugi bersih. Lebihan hasil melebihi belanja akan
memberi kita untung bersih, manakala belanja yang melebihi hasil akan memberi
kita rugi bersih. Rajah 1.8 menunjukkan penyata pendapatan bagi Reen Cyber
Service bagi bulan berakhir 30 November 2010.

Rajah 1.8: Penyata pendapatan
1.3.2 Penyata Perubahan dalam Ekuiti Pemilik

Penyata ini menunjukkan perubahan-perubahan dalam ekuiti pemilik bagi
tempoh perakaunan tertentu. Ekuiti pemilik akan meningkat apabila pemilik
membuat pelaburan modal atau apabila entiti tersebut memperoleh untung
bersih. Ekuiti pemilik akan berkurang apabila pemilik membuat ambilan atau
apabila entiti menanggung rugi bersih. Rajah 1.9 menunjukkan penyata
perubahan ekuiti pemilik bagi Reen Cyber Service.
Rajah 1.9: Penyata perubahan dalam ekuiti pemilik

1.3.3 Lembaran Imbangan

Penyata ini juga dikenali sebagai penyata kedudukan kewangan, menyenaraikan
semua aset, liabiliti dan ekuiti pemilik bagi sesebuah entiti pada satu tarikh
tertentu. Tujuan penyata ini adalah untuk menunjukkan kedudukan kewangan
sesebuah entiti pada tarikh tertentu. Terdapat dua format yang lazim digunakan,
iaitu format penyata dan format akaun. Format akaun meletakkan aset di sebelah
kiri dengan liabiliti dan ekuiti pemilik di sebelah kanan (rujuk Rajah 1.10 dan
Rajah 1.11).
Rajah 1.10: Lembaran imbangan dalam format akaun
Dalam format penyata, aset, liabiliti dan ekuiti pemilik disenaraikan secara
menegak.

Rajah 1.11: Lembaran imbangan dalam format penyata
1.3.4 Penyata Aliran Tunai

Penyata ini melaporkan semua penerimaan dan pembayaran tunai bagi sesebuah
entiti dalam tempoh tertentu. Melalui penyata ini, para pengguna dapat
mengetahui sumber-sumber tunai diterima dan mengapa tunai dibayar.
Perbezaan antara aliran masuk tunai dan aliran keluar tunai akan memberikan
kita baki akhir akaun tunai bagi sesebuah entiti. Baki ini akan sama dengan
jumlah tunai yang ditunjukkan dalam lembaran imbangan. Dalam penyata aliran
tunai, urus niaga tunai akan dibahagikan mengikut jenis aktiviti-aktiviti, iaitu
aktiviti operasi, pelaburan dan pembiayaan. Rajah 1.12 berikut menunjukkan
penyata aliran tunai bagi Reen Cyber Service.

Rajah 1.12: Penyata aliran tunai
Aliran tunai daripada aktiviti operasi merangkumi penerimaan dan pembayaran

tunai daripada aktiviti utama perniagaan seperti perdagangan dan gaji pekerja.
Aliran tunai daripada aktiviti pelaburan melibatkan urus niaga tunai daripada
pembelian dan jualan aset bukan semasa. Aliran tunai daripada aktiviti
pembiayaan adalah pinjaman tunai jangka panjang dan pembayaran semula
peminjam dan pelaburan tunai dan pengeluaran yang dibuat oleh pemilik.
AKTIVITI 1.3
Bincangkan isu-isu yang mungkin timbul apabila entiti perniagaan

tidak mendedahkan maklumat yang relevan dalam penyata
kewangannya. Bentangkan dalam tutorial anda.

LATIHAN 1.4
1. Proses perakaunan TIDAK merangkumi:

A. Pengenalpastian
B. Pengesahan
C. Merekod
D. Komunikasi
2. Yang manakah antara ini BUKAN merupakan ciri-ciri kualitatif

maklumat perakaunan?
A. Kematerialan
B. Kebolehpercayaan
C. Relevan
D. Kebolehbandingan
3. Satu contoh pengguna dalaman adalah:

A. Lembaga Hasil Dalam Negeri
B. Pelabur
C. Pemiutang
D. Pihak pengurusan
4. Rugi bersih dalam sesuatu tempoh berlaku apabila:

A. Liabiliti melebihi aset
B. Aset melebihi pendapatan
C. Belanja melebihi pendapatan
D. Pendapatan melebihi liabiliti
5. Bagi tujuan memudahkan perakaunan, pemilik perniagaan dan

entiti perniagaan dianggap sebagai serupa.
Benar Palsu

6. Tempoh perakaunan bagi semua perniagaan perlu bermula dari

1 Januari dan berakhir pada 31 Disember setiap tahun.
Benar Palsu
7. Andaian unit mata wang membenarkan perakaunan mengukur

peristiwa ekonomi bagi tujuan perekodan.
Benar Palsu
8. Penyata pendapatan menunjukkan untung bersih atan rugi bersih

bagi sesebuah entiti perniagaan pada tarikh tertentu.
Benar Palsu
9. Perakaunan nilai saksama menyediakan pengurukuran aset yang

lebih dipercayai berbanding perakaunan kos sejarah.
Benar Palsu
LATIHAN 1.5
1. Berikut adalah baki dalam akaun aset dan liabiliti bagi Seri
Consultation Services pada 31 Disember 2008 termasuk hasil
dan belanja yang terlibat sepanjang tahun 2008. Pada 1 Januari
2008, modal bagi Seri Devi (pemilik) adalah RM22,200.
Sepanjang tahun, dia telah membuat ambilan tunai sebanyak
RM6,000 tetapi tiada rekod telah dibuat.
Akaun Jumlah (RM)

Akaun belum bayar 1,200
Akaun belum terima 18,855
Bekalan 8,480
Belanja bekalan 6,300
Belanja cukai 4,200
Belanja gaji 18,000
Lain-lain belanja 1,265
Belanja sewa 14,400
Belanja utiliti 7,350
Pendapatan perkhidmatan 78,750
Tunai 23,300

Berdasarkan maklumat yang diberikan, sediakan:
(a) Penyata Pendapatan bagi tahun berakhir 31 Disember 2008.
(b) Penyata Perubahan dalam Ekuiti Pemilik bagi tahun berakhir

31 Disember 2008.
(c) Lembaran Imbangan pada 31 Disember 2008.
2. Satu ringkasan aliran tunai sepanjang tempoh berakhir 30 Jun

2011 bagi Samrah Florist adalah seperti berikut:
Penerimaan tunai daripada: RM

Pelanggan 38,000
Pelaburan oleh pemilik 10,000
Bank Nasional 25,000
Jualan peralatan lama 3,500
Pembayaran tunai daripada:

Pembelian kenderaan bermotor 33,000
Pembekal 15,000
Gaji pekerja 6,000
Utiliti 1,285
Ambilan oleh pemilik 500
Faedah atas pinjaman 1,250
Baki tunai pada 1 Julai 2010 adalah RM2,170.
Sediakan penyata aliran tunai bagi Samrah Florist bagi tahun berakhir
30 Jun 2011.

 Pengguna maklumat perakaunan terdiri daripada pengguna dalaman dan

pengguna luaran.
 Perbezaan antara perakaunan kewangan dengan perakaunan pengurusan

adalah:
– Perakaunan kewangan menyediakan laporan kewangan bagi pengguna

luaran manakala perakaunan pengurusan menyediakan maklumat
kewangan dan bukan kewangan kepada pengguna dalaman.
– Laporan kewangan dalam perakaunan kewangan dikeluarkan secara

berkala dan tertakluk kepada format yang telah ditetapkan manakala
laporan bagi perakaunan pengurusan dikeluarkan mengikut keperluan
tertentu dan tidak tertakluk kepada piawaian yang telah ditetapkan.
 Badan-badan profesional yang terlibat dalam profesion perakaunan adalah

Institut Akauntan Malaysia atau Malaysian Institute of Accountants (MIA),
Institut Akauntan Awam Bertauliah Malaysia atau The Malaysian Institute of
Certified Public Accountants (MICPA), Lembaga Piawaian Perakaunan
Malaysia atau Malaysian Accounting Standards Board (MASB) dan Yayasan
Pelaporan Kewangan atau Financial Reporting Foundation (FRF).
 Andaian-andaian dan prinsip-prinsip asas perakaunan terdiri daripada:
– Andaian entiti berasingan;
– Andaian usaha berterusan;
– Andaian unit mata wang;
– Andaian tempoh perakaunan;
– Prinsip kos sejarah;
– Prinsip pengiktirafan hasil;
– Prinsip pemadanan; dan
– Prinsip pendedahan penuh.
 Penyata kewangan merupakan produk akhir bagi proses perakaunan dan ia

terdiri daripada Penyata Pendapatan, Penyata Perubahan dalam Ekuiti
Pemilik, Lembaran Imbangan dan Penyata Aliran Tunai.

Ciri-ciri kualitatif Pengauditan

Entiti berasingan Pengguna dalaman
Kematerialan Pengguna luaran
Kos sejarah Perakaunan kewangan
Nilai saksama Perakaunan pengurusan
Pencukaian Unit mata wang
Pendedahan penuh Usaha berterusan

Topik  Peraturan Asas
Perakaunan
2
HASIL PEMBELAJARAN
1. Menerangkan kitaran perakaunan;
2. Mengguna pakai persamaan perakaunan;
3. Menganalisis urus niaga berdasarkan persamaan perakaunan;
4. Menjelaskan carta akaun bagi perekodan dan meringkaskan kesan
urus niaga terhadap penyata kewangan;
5. Merancang format akaun yang digunakan; dan
6. Menilai peraturan debit dan kredit bagi setiap jenis akaun.
 PENGENALAN
Sebelum sesuatu itu direkodkan ke dalam akaun, kita perlu mengenal pasti
apakah kejadian yang telah berlaku berkait dengan entiti perniagaan tersebut.
Kejadian-kejadian ini mesti mempunyai kesan ekonomi ke atas perniagaan untuk
dianggap sebagai satu urus niaga. Setelah urus niaga tersebut dikenal pasti, ia
perlu dianalisis dan diklasifikasikan dengan betul sebelum ia dimasukkan ke
dalam sistem perekodan.
2.1 KITARAN PERAKAUNAN

Seperti dibincangkan dalam Topik 1, perakaunan merupakan satu proses yang
berulang mengikut tempoh tertentu dalam melaporkan prestasi dan kedudukan
kewangan bagi sesebuah organisasi. Ia bermula daripada mengenal pasti dan
merekodkan urus niaga perniagaan dan diakhiri dengan satu set penyata

34  TOPIK 2 PERATURAN ASAS PERAKAUNAN
kewangan yang lengkap. Keseluruhan proses ini dikenali sebagai kitaran

perakaunan. Langkah-langkah utama yang terlibat dalam kitaran perakaunan
adalah:
(a) Mengenal pasti urus niaga perniagaan;
(b) Menganalisis urus niaga;
(c) Menjurnalkan urus niaga;
(d) Memindahkan urus niaga tersebut ke akaun lejar;
(e) Menyediakan imbangan duga;
(f) Menyediakan catatan pelarasan pada akhir tempoh tersebut;
(g) Menyediakan imbangan duga terlaras;
(h) Menyediakan penyata kewangan; dan
(i) Menutup akaun-akaun sementara.
Langkah-langkah ini boleh digambarkan seperti dalam Rajah 2.1.
Rajah 2.1: Kitaran perakaunan

TOPIK 2 PERATURAN ASAS PERAKAUNAN  35
Dua langkah pertama tersebut akan dibincangkan dalam topik ini manakala
langkah seterusnya, iaitu proses merekod, akan dibincangkan dalam topik
berikutnya.
Kitaran perakaunan bermula apabila anda boleh mengenal pasti satu urus niaga
yang memberi kesan kepada entiti perniagaan secara ekonomi. Setiap urus niaga
mesti disertai dengan dokumen sumber untuk mengesahkan bahawa urus niaga
tersebut benar-benar berlaku. Setiap dokumen sumber akan dianalisis dan
digunakan sebagai asas bagi merekodkan urus niaga. Sebagai contoh, apabila
satu pembelian inventori dibuat, firma akan sama ada menerima satu invois jika
ia dibeli secara kredit atau menerima satu resit jika ia dibeli secara tunai. Salah
satu dokumen ini akan disimpan sebagai bukti yang urus niaga tersebut, iaitu
pembelian inventori, telah berlaku. Jadi, sumber dokumen penting untuk
membuktikan satu kejadian ekonomi telah berlaku dalam entiti perniagaan
tersebut. Sekarang kita akan mula menganalisis urus niaga tersebut
menggunakan peraturan dalam persamaan perakaunan.
2.2 PERSAMAAN PERAKAUNAN

Persamaan perakaunan merupakan asas bagi perakaunan yang akan sentiasa
kita gunakan setiap kali kita merekod satu urus niaga. Ia merangkumi tiga
komponen atau elemen asas, iaitu aset, liabiliti dan ekuiti pemilik.
Apa itu aset?
Aset merupakan sumber-sumber yang boleh memberi manfaat ekonomi, yang

dimiliki oleh pemilik.
Sebagai contoh tunai, bangunan dan kelengkapan.
Bagi setiap sumber, pasti ada tuntutan atau hak ke atasnya. Satu contoh mudah,
sekiranya anda memiliki sejumlah wang, wang tersebut adalah milik anda.
Sekiranya anda membeli sebuah kenderaan dengan pinjaman bank, pemilikan
kenderaan tersebut boleh dituntut oleh bank sehingga anda telah selesai
menjelaskan pinjaman tersebut. Dalam kata lain, kenderaan tersebut bukan
dimiliki oleh anda (tetapi ia dimiliki oleh bank) sehingga anda telah selesai
menjelaskan semua pinjaman anda.

Begitu juga dalam perniagaan. Setiap aset yang dimiliki oleh perniagaan tersebut
boleh dituntut sama ada oleh pemiliknya sendiri, atau pemberi pinjaman. Hak
atau tuntutan yang dibuat oleh pemberi pinjaman dikenali sebagai liabiliti,
manakala hak atau tuntutan yang dibuat oleh pemilik itu sendiri dikenali sebagai
ekuiti.
Pemberi pinjaman mempunyai keutamaan terhadap hak ke atas aset perniagaan.

Jika entiti tersebut menghadapi masalah, ia mesti menyelesaikan pinjamannya
terlebih dahulu. Pemilik hanya boleh menuntut haknya jika terdapat aset yang
tertinggal. Maka, liabiliti diletakkan dahulu daripada ekuiti pemilik dalam
persamaan perakaunan seperti yang ditunjukkan berikut:
ASET = LIABILITI + EKUITI PEMILIK
SEMAK KENDIRI 2.1
Satu perniagaan mempunyai aset sebanyak RM120,000. RM50,000

merupakan modal pemilik dan bakinya adalah pinjaman bank. Apakah
persamaan perakaunan tersebut?
2.2.1 Analisis Urus Niaga

Anda mesti ingat bahawa persamaan perakaunan sentiasa seimbang tanpa
mengira sama ada urus niaga tersebut telah lupus. Semua urus niaga boleh
dinyatakan dengan perubahan dalam tiga komponen persamaan perakaunan
tersebut. Sekarang kita akan lihat beberapa urus niaga yang lazim terlibat dan
menganalisis keputusan tersebut terhadap persamaan perakaunan.
Kita akan menggunakan contoh satu perniagaan tunggal dimiliki oleh Reen.
Reen, seorang yang mahir dalam bidang komputer, telah menubuhkan
perniagaannya sendiri pada 1 November 2010. Sebagai permulaan, perniagaan
tersebut (Reen Cyber Service) menawarkan perkhidmatan rundingan komputer.
Sekiranya berjaya, Reen akan mengembangkan perniagaan dengan menjual
komputer. Berikut adalah senarai urus niaga yang dilibatkan oleh Reen Cyber
Service sepanjang bulan November 2010.

Jadual 2.1: Senarai Urus Niaga bagi Reen Cyber Service, November 2010
No. Tarikh (Nov) Urus Niaga-urus Niaga

Reen melabur tunai sebanyak RM30,000 ke dalam Reen Cyber
1 1
Service.
Membeli sebidang tanah yang bernilai at RM20,000.
2 2 Perniagaan membayar tunai sebanyak RM5,000 dan bakinya
dibiayai oleh pinjaman bank.
3 4 Membeli bekalan pejabat bernilai RM2,700 secara kredit.
Menerima hasil daripada perkhidmatan rundingan yang
4 15 diberikan kepada pelanggan. Pelanggan telah membayar tunai
RM15,000.
Membayar Belanja gaji pekerja RM4,250; Belanja sewa
5 30
RM1,600; dan Belanja utiliti RM900 dan Belanja lain RM550.
Membuat pembayaran kepada akaun belum bayar sebanyak
6 30
RM1,900.
7 30 Bekalan pejabat yang belum digunakan bernilai RM1,100.
Reen mengeluarkan tunai daripada perniagaan berjumlah
8 30
RM4,000 untuk kegunaan peribadinya.
Semua urus niaga dalam Jadual 2.1 adalah urus niaga melibatkan Reen Cyber
Service. Urus niaga peribadi pemiliknya (Reen) tidak akan diambil kira sekiranya
ia tidak melibatkan perniagaan. Sekarang kita akan membuat analisis bagi setiap
urus niaga untuk melihat kesannya terhadap persamaan perakaunan.
Rajah 2.2 berikut menunjukkan kesan hasil, modal, belanja dan ambilan terhadap
ekuiti pemilik.
Rajah 2.2: Analisis urus niaga

Urus Niaga 1:
Reen melaburkan tunai sebanyak RM30,000 ke dalam Reen Cyber Service. Perlu
ditekankan sekali lagi, kita hanya berminat dengan urus niaga yang melibatkan
Reen Cyber Service, dan bukan urus niaga peribadi Reen. Justeru itu, walaupun
tunai yang dimiliki oleh Reen telah berkurang sebanyak RM30,000, tunai yang
dimiliki oleh Reen Cyber Service telah meningkat sebanyak RM30,000. Modal ini
disumbangkan oleh Reen. Oleh itu, ekuiti pemilik akan meningkat sebanyak
RM30,000.
Urus Niaga Aset = Liabiliti + Ekuiti Pemilik

Tunai Modal, Reen
1 30,000 = 30,000
Urus Niaga 2:
Entiti perniagaan membeli sebidang tanah bernilai RM20,000; membayar
RM5,000 dengan tunai dan bakinya sebanyak RM15,000 dibiayai oleh pinjaman
bank.
Daripada urus niaga ini, perniagaan akan mempunyai aset baru (tanah) bernilai
RM20,000. Tunai perniagaan berkurang sebanyak RM5,000 manakala liabiliti
baru sebanyak RM15,000 diwujudkan. Pinjaman bank selalunya diwakili oleh
Nota Belum Bayar (NBB). Perhatikan bahawa persamaan ini masih seimbang.
Bahagian aset meningkat sebanyak RM15,000 dan bahagian liabiliti meningkat
sebanyak RM15,000.
„Baki‰ menunjukkan baki terakhir bagi setiap item selepas setiap urus niaga.
Urus Niaga Aset = Liabiliti + Ekuiti Pemilik

Tunai + Tanah NBB Modal, Reen
Baki 30,000 = 30,000
2 (–5,000) + 20,000 = 15,000
Baki 25,000 20,000 = 15,000 30,000

Urus Niaga 3:
Membeli bekalan pejabat bernilai RM2,700 secara kredit. Aset akan meningkat
sebanyak RM2,700. Pembelian secara kredit akan mewujudkan liabiliti baru, iaitu
Akaun Belum Bayar (ABB).
Urus Ekuiti
Aset = Liabiliti +
Niaga Pemilik
Modal,
Tunai + Tanah + Bekalan NBB + ABB
Reen
Baki 25,000 + 20,000 = 15,000 + 30,000
3 2,700 = 2,700
Baki 25,000 20,000 2,700 = 15,000 2,700 30,000
Lazimnya, bekalan pejabat yang dibeli bukanlah hanya untuk digunakan dalam
tempoh perakaunan semasa sahaja. Pembelian bekalan pejabat merupakan belanja
prabayar. Penggunaan bekalan pejabat bagi tempoh tertentu direkodkan
menggunakan akaun Belanja Bekalan.
Urus Niaga 4:
Menerima hasil daripada perkhidmatan rundingan yang telah diberikan kepada
pelanggan. Pelanggan tersebut telah membayar tunai RM15,000.
Urus Ekuiti
Aset = Liabiliti +
Niaga Pemilik
Tunai + Tanah + Bekalan NBB + ABB Modal, Reen
Baki 25,000 + 20,000 + 2,700 = 15,000 + 2,700 + 30,000
15,000
4 15,000 = hasil
perkhidmatan
Baki 40,000 20,000 2,700 = 15,000 2,700 45,000
Hasil perkhidmatan merupakan salah satu komponen ekuiti pemilik. Komponen

lain adalah belanja dan ambilan. Hasil akan meningkatkan ekuiti pemilik
manakala belanja dan ambilan akan mengurangkannya.

Urus Niaga 5:
Membayar belanja gaji RM4,250; belanja sewa RM1,600; belanja utiliti RM900 dan
belanja lain RM550.
Urus Ekuiti
Aset = Liabiliti +
Niaga Pemilik
Baki 40,000 + 20,000 + 2,700 = 15,000 + 2,700 + 45,000
(–4,250)
5 (–4,250) =
Bayar gaji
(–1,600)
(–1,600) =
Bayar sewa
(–900)
(–900) = Bayar
utiliti
(–550)
(–550) =
Bayar pelbagai
Baki 32,700 + 20,000 + 2,700 = 15,000 + 2,700 + 37,700
Dalam urus niaga ini, semua belanja dibayar secara tunai. Dengan itu, tunai akan
berkurangan mengikut amaun yang telah dilibatkan. Setiap item belanja perlu
direkodkan secara berasingan dan tidak boleh digabungkan. Seperti yang telah
diterangkan dalam Urus Niaga 4, belanja akan mengurangkan ekuiti pemilik.
Urus Niaga 6:
Membuat pembayaran bagi akaun belum bayar sebanyak RM1,900. Apabila
perniagaan telah membayar RM1,900, tunai akan berkurang sebanyak RM1,900
dan liabiliti akan juga berkurangan sebanyak RM1,900.
Urus Ekuiti
Aset = Liabiliti +
Niaga Pemilik
Baki 32,700 + 20,000 + 2,700 = 15,000 + 2,700 + 37,700
6 (–1,900) = (–1,900)
Baki 30,800 + 20,000 + 2,700 = 15,000 + 800 + 37,700

Urus Niaga 7:
Pada akhir bulan tersebut, baki bekalan pejabat bernilai RM1,100. Bekalan
pejabat yang dibeli asalnya berjumlah RM2,700. Nilai bekalan pejabat yang telah
digunakan sepanjang tempoh tersebut adalah RM1,600 (RM2,700 – RM1,100).
Urus Ekuiti
Aset = Liabiliti +
Niaga Pemilik
Baki 30,800 + 20,000 + 2,700 = 15,000 + 800 + 37,700
(–1,600)
7 (–1,600) = Belanja
bekalan
Baki 30,800 + 20,000 + 1,100 = 15,000 + 800 + 36,100
Urus Niaga 8:
Reen mengambil tunai daripada perniagaan berjumlah RM4,000 untuk kegunaan
peribadinya.
Urus Ekuiti
Aset = Liabiliti +
Niaga Pemilik
Baki 30,800 + 20,000 + 1,100 = 15,000 + 800 + 36,100
(-4,000)
8 (-4,000) =
ambilan tunai
Baki 26,800 + 20,000 + 1,100 = 15,000 + 800 + 32,100
Ambilan merupakan item yang bertentangan dengan pelaburan modal.

Pelaburan modal akan menambahkan modal (contohnya dalam bentuk tunai)
perniagaan tersebut. Ambilan pula mengurangkan modal. Pada akhir tempoh
perakaunan, akaun ambilan akan ditutup dan bakinya akan dipindahkan ke
akaun modal. Oleh itu, ambilan akan direkodkan sebagai pengurangan dalam
akaun modal. Walaupun ambilan dan belanja sama-sama mengurangkan modal,
terdapat perbezaan yang jelas antara kedua-dua jenis akaun tersebut. Ambilan
bukan bertujuan untuk menjana hasil tetapi dibuat oleh pemilik untuk kegunaan
peribadi.

2.2.2 Ringkasan Analisis

Beberapa item penting yang perlu diberi perhatian semasa menganalisis urus
niaga ialah:
(a) Setiap urus niaga akan memberi kesan, sama ada satu peningkatan atau
pengurangan; satu atau lebih komponen dalam persamaan perakaunan.
Namun, setiap urus niaga pasti akan melibatkan lebih daripada satu item
dalam penyata kewangan;
(b) Persamaan perakaunan yang telah diterangkan pada peringkat awal tadi
akan sentiasa seimbang. Anda boleh menguji sendiri perkara ini dengan
melihat bahagian „Baki‰ selepas setiap analisis urus niaga; dan
(c) Ekuiti pemilik akan meningkat dengan pelaburan oleh pemilik dan hasil,
manakala ambilan oleh pemilik dan belanja akan mengurangkan ekuiti
pemilik.
Jadual 2.2 adalah ringkasan analisis semua urus niaga bagi Reen Cyber Service.
Setelah semua urus niaga direkodkan, kita akan mendapati persamaan
perakaunan masih lagi seimbang.
Jadual 2.2: Ringkasan Analisis Urus niaga bagi Reen Cyber Service, November 2010
Urus Ekuiti
Aset = Liabiliti +
Niaga Pemilik
30,000
1 30,000 = pelaburan oleh
Reen
Baki 30,000 = 30,000
2 (5,000) 20,000 = 15,000
Baki 25,000 + 20,000 = 15,000 + 30,000
3 2,700 = 2,700
Baki 25,000 + 20,000 + 2,700 = 15,000 + 2,700 + 30,000
15,000
4 15,000 = hasil
perkhidmatan
Baki 40,000 + 20,000 + 2,700 = 15,000 + 2,700 + 45,000

(4,250)
5 (4,250) =
bayar gaji
(1,600)
(1,600) =
bayar sewa
(900)
(900) =
bayar utiliti
(550)
(550) =
bayar pelbagai
Baki 32,700 + 20,000 + 2,700 = 15,000 + 2,700 + 37,700
6 (1,900) = (1,900)
Baki 30,800 + 20,000 + 2,700 = 15,000 + 800 + 37,700
(1,600)
7 (1,600) =
belanja bekalan
Baki 30,800 + 20,000 + 1,100 = 15,000 + 800 + 36,100
(4,000)
8 (4,000) =
ambilan tunai
Baki 26,800 + 20,000 + 1,100 = 15,000 + 800 + 32,100
Aset = Liabiliti + Ekuiti Pemilik

47,900 = 15,800 + 32,100
47,900 = 47,900
2.3 CARTA AKAUN

Apabila kita menganalisis urus niaga bagi Reen Cyber Service, kita telah
merekod dan meringkaskan urus niaga yang berlaku menggunakan format
persamaan perakaunan. Walaupun format ini mudah difahami, ia akan menjadi
sukar untuk digunakan apabila terdapat banyak urus niaga yang perlu
direkodkan setiap hari.
Daripada contoh dalam sub topik terdahulu, kita telah menganalisis lapan urus
niaga dalam tempoh satu bulan. Dalam situasi sebenar, satu firma perkhidmatan
bersaiz sederhana mungkin mempunyai beberapa urus niaga dalam sehari.
Sekiranya kita menggunakan format persamaan perakaunan, kita akan
memerlukan ruangan yang besar. Apabila terdapat item yang baru, kita perlu
menambahnya ke dalam ruangan sedia ada yang terhad. Kita juga perlu

merombak keseluruhan format asal bagi menyesuaikan perubahan ini. Ini juga
perlu dilakukan sekiranya terdapat kesalahan yang dapat dikesan. Ia akan
menjadi sukar untuk kita membuat apa-apa perubahan tanpa perlu merubah
semula keseluruhan format asal.
Kesimpulannya, sistem perakaunan diwujudkan bagi menunjukkan

penambahan atau pengurangan bagi setiap item dalam penyata kewangan secara
berasingan. Perekodan yang berasingan bagi setiap item tersebut dikenali
sebagai akaun. Sebagai contoh, akaun tunai merupakan satu perekodan yang
berasingan khusus untuk menunjukkan penambahan atau pengurangan dalam
item tunai. Ini juga dilaksanakan kepada item lain seperti akaun belum bayar,
hasil perkhidmatan dan belanja gaji.
Kumpulan akaun-akaun tersebut dalam sesebuah entiti perniagaan dikenali

sebagai lejar. Senarai akaun-akaun tersebit dalam lejar dikenali sebagai carta
akaun. Carta akaun diwujudkan khususnya bagi membolehkan pengguna
penyata kewangan merujuk kepada akaun tertentu/khusus. Setiap akaun
diberikan nombor khas sebagai rujukan. Akaun-akaun ini lazimnya disenaraikan
secara sistematik dalam penyata kewangan. Kebiasaannya dalam carta akaun
tersebut, item-item lembaran imbangan (aset, liabiliti dan ekuiti pemilik)
didahulukan, diikuti dengan item-item penyata pendapatan (hasil dan belanja).
SEMAK KENDIRI 2.2
Mengapa urus niaga perlu direkodkan dalam akaun dan bukan format
lain? Terangkan.

Sekarang mari kita lihat Rajah 2.3 yang meringkaskan konsep lejar dan carta
akaun.
Rajah 2.3
Rajah 2.3 menerangkan carta akaun dengan jelas. Carta ini akan digunakan
sebagai contoh dalam topik ini. Akaun baru akan diperkenalkan dalam unit yang
akan datang apabila entiti meluaskan skop perniagaannya. Carta ini diwujudkan
oleh entiti itu sendiri. Oleh itu, carta akaun antara satu entiti dengan entiti yang
lain mungkin akan berbeza.
Jadual 2.3 menunjukkan carta akaun bagi Reen Cyber Service. Carta akaunnya
terdiri daripada dua digit sahaja. Digit pertama menunjukkan jenis akaun
tersebut (contoh: 1 untuk akaun aset, 2 untuk akaun liabiliti, 3 untuk akaun
ekuiti pemilik, 4 untuk akaun hasil dan 5 untuk akaun belanja). Digit yang kedua
akan menunjukkan akaun itu sendiri. Bagi entiti perniagaan yang lebih besar,
carta akaun tersebut mungkin terdiri daripada tiga atau empat digit. Sekiranya
entiti tersebut mempunyai cawangan di lokasi yang berbeza, digit yang pertama
mungkin digunakan untuk menunjukkan lokasi cawangan tersebut.

Jadual 2.3: Carta Akaun bagi Reen Cyber Service
Akaun-akaun dalam Lembaran Akaun-akaun dalam Penyata

Imbangan Pendapatan
1 ASET 4 HASIL
11 Tunai 41 Hasil perkhidmatan
12 Akaun belum terima
14 Bekalan
15 Insurans prabayar
17 Tanah
18 Peralatan pejabat
2 LIABILITI 5 BELANJA
21 Akaun belum bayar 51 Belanja gaji
22 Nota belum bayar 52 Belanja sewa
23 Sewa tertunggak 53 Belanja utiliti
3 EKUITI PEMILIK 54 Belanja bekalan
31 Modal, Reen 55 Belanja pelbagai
32 Ambilan, Reen
LATIHAN 2.1
Peristiwa yang manakah antara berikut boleh dianggap sebagai urus
niaga dan perlu direkodkan? Terangkan.
(a) Kematian pengurus cawangan.
(b) Sumbangan modal oleh pemilik ke dalam perniagaan.
(c) Pengambilan pekerja baru.
(d) Inventori yang diambil oleh pemilik daripada perniagaan.
2.4 FORMAT AKAUN

Adakah anda tahu berapa banyak format akaun yang sedia ada untuk digunakan
oleh syarikat? Mari kita lihat satu akaun yang mempunyai tiga bahagian seperti
berikut:
(a) Tajuk atau nama akaun, iaitu nama bagi item yang direkodkan dalam
akaun tersebut;
(b) Bahagian debit di sebelah kiri; dan
(c) Bahagian kredit di sebelah kanan.
Bahagian debit dan kredit digunakan untuk merekod sama ada peningkatan atau
pengurangan dalam sesuatu akaun. Namun, perlu diingat, debit tidak
semestinya menunjukkan peningkatan dan kredit tidak semestinya
menunjukkan pengurangan. Ia bergantung pada jenis akaun tersebut. Perkara ini
akan dibincangkan secara terperinci kemudian dalam peraturan debit dan kredit.
Akaun juga dikenali sebagai akaun T kerana bentuknya yang seakan huruf T
(rujuk Rajah 2.4).
Tajuk Akaun
Debit Kredit
(kiri) (kanan)
Rajah 2.4: Akaun T (format mudah)
Setiap bahagian bagi akaun T mempunyai empat ruangan di bahagian debit dan
empat ruangan di bahagian kredit (rujuk Rajah 2.5).
Debit Tajuk Akaun Kredit
Tarikh Penerangan Rujukan Amaun Tarikh Penerangan Rujukan Amaun
Rajah 2.5: T-Akaun (format terperinci)
Terdapat satu lagi format akaun yang dikenali sebagai akaun tiga ruangan (rujuk
Rajah 2.6). Walaupun sebenarnya terdapat enam ruangan dalam format akaun ini,
tiga ruangan tersebut merujuk kepada ruangan debit, kredit dan baki. Satu
kelebihan bagi format ini adalah ia menunjukkan baki akaun terkini pada bila-bila
masa.
Tarih Penerangan Rujukan Debit Kredit Baki
Rajah 2.6: Format akaun tiga ruangan

2.5 PERATURAN DEBIT DAN KREDIT

Sebelum ini, kita telah menyatakan bahawa aset, liabiliti dan ekuiti pemilik
merupakan tiga komponen utama dalam persamaan perakaunan. Item-item lain
yang terlibat termasuklah ambilan, hasil dan belanja. Setiap urus niaga yang berlaku
akan melibatkan debit dan kredit dan setiap urus niaga akan mempengaruhi
sekurang-kurangnya dua akaun. Bagi setiap urus niaga, jumlah debit mestilah sama
dengan jumlah kredit. Ini merupakan asas bagi sistem catatan beregu. Peraturan
debit dan kredit ini penting bagi memastikan kita membuat perekodan yang tepat.
Jadual 2.4 berikut menunjukkan peraturan debit dan kredit bagi setiap jenis akaun.
Jadual 2.4: Peraturan Debit dan Kredit
Jenis Akaun Peningkatan Pengurangan

Aset Debit Kredit
Liabiliti Kredit Debit
Modal Kredit Debit
Ambilan Debit Kredit
Hasil Kredit Debit
Belanja Debit Kredit
Jadual 2.4 menunjukkan apabila akaun aset bertambah, kita akan mendebitkan
akaun tersebut. Sebagai contoh, apabila entiti menerima tunai, kita akan
mendebitkan akaun tunai.
Apabila akaun aset berkurang, kita akan mengkreditkan akaun tersebut. Sebagai
contoh, apabila entiti membuat pembayaran tunai, kita akan mengkreditkan
akaun tunai entiti tersebut.
Merujuk kepada Jadual 2.4 tadi, kita akan dapati akaun aset bertentangan
sifatnya dengan akaun liabiliti dan ekuiti pemilik. Untuk melihat sifat ini dengan
lebih jelas, sila rujuk kembali persamaan perakaunan yang telah kita pelajari:
ASET = LIABILITI + EKUITI PEMILIK

Item aset terletak di sebelah kiri, manakala liabiliti dan ekuiti pemilik pula
terletak di bahagian kanan. Aset merupakan sumber-sumber yang dimiliki oleh
entiti manakala liabiliti dan ekuiti pemilik merupakan pihak yang menuntut
pemilikan terhadap aset tersebut. Dengan itu, aset adalah bertentangan dengan
liabiliti dan ekuiti pemilik.
SEMAK KENDIRI 3.3
Kenal pasti ciri-ciri yang membenarkan sesuatu peristiwa itu dianggap

sebagai urus niaga dan perlu direkodkan.
2.5.1 Baki Normal

Baki normal termasuk dalam peraturan debit dan kredit. Ini merujuk kepada
baki yang biasanya ditunjukkan dalam akaun.
Mari kita lihat akaun aset sebagai contoh. Apabila aset bertambah, akaun
tersebut akan didebitkan. Sebaliknya, apabila aset berkurang, akaun tersebut
akan dikreditkan. Oleh itu, baki normal bagi akaun aset adalah debit. Ini kerana
pengurangan dalam aset lazimnya tidak akan melebihi peningkatan yang
berlaku. Sebagai contoh yang mudah, jika kita mempunyai tunai sebanyak
RM1,000 di bank, biasanya kita tidak boleh mengeluarkan lebih daripada nilai
tersebut. Jadual 2.5 berikut menunjukkan peraturan debit dan kredit serta baki
normal bagi setiap jenis akaun.
Jadual 2.5: Peraturan Debit dan Kredit serta Baki Normal
Jenis Akaun Peningkatan Pengurangan Baki Normal

Aset Debit Kredit Debit
Liabiliti Kredit Debit Kredit
Modal Kredit Debit Kredit
Ambilan Debit Kredit Debit
Hasil Kredit Debit Kredit
Belanja Debit Kredit Debit

Perhatikan bahawa baki normal bagi setiap akaun adalah sama dengan
pertambahan dalam akaun tersebut.
Peraturan baki normal penting kerana ia mungkin dapat membantu anda

mengenal pasti kesilapan. Sebagai contoh, jika akaun tanah mempunyai baki
kredit, anda mungkin membuat kesilapan dalam perekodan. Walau
bagaimanapun, anda mesti ingat bahawa baki normal merupakan baki yang
biasanya ditunjukkan. Akaun tunai yang biasanya mempunyai baki debit boleh
juga mempunyai baki kredit. Ini berlaku apabila syarikat tersebut membuat
pengeluaran tunai melebihi jumlah tunai sedia ada. Apabila sesuatu entiti
mempunyai perjanjian overdraf dengan bank, ia akan dibenarkan mengeluarkan
lebih daripada tunai yang sedia ada dalam akaunnya. Amaun yang boleh
dikeluarkan tersebut adalah tertakluk kepada perjanjian.
LATIHAN 2.2
1. Apakah yang dimaksudkan dengan akaun, lejar dan carta akaun?
2. Huraikan format dua akaun yang telah anda pelajari. Format yang
manakah lebih mudah? Format yang manakah anda dapati lebih
banyak membantu?
3. Apakah kepentingan dokumen sumber? Beri dua contoh

dokumen sumber.
4. Terangkan secara ringkas peraturan dalam persamaan

perakaunan.
5. Ambilan dan belanja akan mengurangkan ekuiti pemilik.

Bincangkan perbezaan antara kedua-dua terma tersebut.
6. Tuntutan yang dibuat oleh pihak ketiga terhadap aset perniagaan

dikenali sebagai:
A. Aset
B. Liabiliti
C. Ekuiti pemilik
D. Belanja

7. Yang manakah antara akaun berikut mempunyai baki normal

debit?
A. Modal pemilik
B. Sewa tertunggak
C. Belanja prabayar
D. Hasil perkhidmatan
8. Baki kredit dalam akaun manakah mungkin menunjukkan satu

kesalahan?
A. Hasil sewa
B. Akaun belum bayar
C. Ambilan
D. Modal
9. Jika hasil = RM12,000; belanja = RM8,400 dan ambilan oleh

pemilik = RM2,000; berapakah jumlah untung bersih atau rugi
bersih bagi tempoh tersebut?
A. Untung bersih RM5,600
B. Rugi bersih RM3,600
C. Untung bersih RM1,600
D. Untung bersih RM3,600
10. Jika jumlah aset meningkat sebanyak RM15,000 dan jumlah

liabiliti berkurang sebanyak RM10,000; ekuiti pemilik akan:
A. Meningkat sebanyak RM5,000
B. Berkurang sebanyak RM5,000
C. Meningkat sebanyak RM25,000
D. Berkurang sebanyak RM25,000

LATIHAN 2.3
Jawab soalan-soalan di bawah.
1. Tentukan jumlah yang sesuai dalam ruangan yang bertanda „?‰

(a) 84,000 = ? + 38,000
(b) ? = 72,000 + 28,000
(c) 125,000 = 50,000 + ?
2. Nyatakan kesan-kesan bagi urus niaga berikut terhadap aset,

liabiliti dan ekuiti pemilik. Satu contoh jawapan telah diberikan
dalam urus niaga (a):
Urus Niaga Kesan

(a) Membayar hutang kepada Aset berkurang, liabiliti
pembekal. berkurang.
(b) Membeli peralatan pejabat
secara tunai.
(c) Pemilik mengambil tunai
daripada perniagaan untuk
kegunaan peribadi.
(d) Membayar pekerja gaji bagi
tempoh semasa.
(e) Menerima tunai daripada
pelanggan untuk
menyelesaikan akaun belum
terimanya.
(f) Pemilik menyumbang
peralatan pejabat bagi
kegunaan pejabat.
3. Encik Ashwin menubuhkan satu agensi pelancongan pada 1 Jun

2007. Urus niaga niaga bagi bulan tersebut adalah seperti
berikut:
(a) Mendepositkan tunai ke dalam akaun perniagaan berjumlah

RM20,000.
(b) Membeli bekalan secara kredit sebanyak RM800.

(c) Membuat pembayaran kepada pembekal sebanyak RM620.
(d) Menerima tunai bagi perkhidmatan yang telah diberikan

sebanyak RM4,200.
(e) Membayar gaji pekerja sebanyak RM1,000.
(f) Membayar belanja pengangkutan sebanyak RM700 dan

belanja pelbagai sebanyak RM150.
(g) Membayar sewa pejabat sebanyak RM1,200.
(h) Mencaj pelanggan sebanyak RM2,500 bagi perkhidmatan

yang telah diberikan.
(i) Bekalan yang tidak digunakan pada akhir tempoh bernilai

RM250.
(j) Encik Ashwin mengambil tunai daripada perniagaan

berjumlah RM750 bagi kegunaan peribadinya.
Dikehendaki:
(a) Nyatakan kesan setiap urus niaga dan bakinya selepas setiap
urus niaga menggunakan format persamaan perakaunan
yang telah anda pelajari.
(b) Buatkan persamaan perakaunan bagi perniagaan Encik

Ashwin selepas urus niaga yang terakhir bagi bulan tersebut.
4. Bagi setiap kesan terhadap persamaan perakaunan yang

berasingan di bawah, huraikan satu kemungkinan urus niaga:
(a) Peningkatan dalam aset, peningkatan dalam liabiliti.
(b) Peningkatan dalam aset, peningkatan dalam ekuiti pemilik.
(c) Pengurangan dalam aset, pengurangan dalam liabiliti.
(d) Pengurangan dalam aset, pengurangan dalam ekuiti pemilik.
(e) Peningkatan dalam liabiliti, pengurangan dalam ekuiti

pemilik.
(f) Peningkatan dalam satu aset, pengurangan dalam aset lain.

 Kitaran perakaunan menghuraikan semua aktiviti yang terlibat dalam proses

perakaunan bagi menerbitkan satu set penyata kewangan yang lengkap.
 Semua urus niaga yang akan direkodkan dalam buku akaun perlu disokong
dengan dokumen sumber yang sesuai.
 Persamaan perakaunan merupakan asas dalam perakaunan dan ia

mengandungi tiga komponen yang dinamakan aset, liabiliti dan ekuiti
pemilik.
 Carta dan format akaun digunakan untuk mempersembahkan laporan

kewangan bagi sesuatu organisasi.
 Peraturan debit dan kredit merupakan asas kepada sistem catatan beregu.
 Peraturan baki normal bagi setiap jenis akaun digunakan untuk mengenal
pasti kesalahan dalam perekodan.
Aset Ekuiti pemilik

Baki normal Kitaran perakaunan
Carta akaun Kredit
Debit Liabiliti
Dokumen sumber Persamaan perakaunan

Topik  Proses
3 Perekodan
HASIL PEMBELAJARAN
1. Menyediakan catatan jurnal;
2. Memindahkan catatan jurnal ke lejar; dan
3. Menyediakan imbangan duga.
 PENGENALAN
Adakah anda masih ingat topik-topik yang telah dibincangkan sebelum ini? Kita
telah membincangkan bagaimana untuk menganalisis urus niaga, sekarang, kita
akan belajar mengenai proses perekodan pula. Perekodan merupakan langkah
paling penting dalam perakaunan bagi sesebuah entiti. Namun, sebelum
merekod, kita perlu mengenal pasti peristiwa yang telah berlaku. Hanya
peristiwa-peristiwa yang berlaku kepada entiti perniagaan tersebut akan direkod
dalam buku entiti tersebut. Bukan semua peristiwa adalah urus niaga. Sebagai
contoh, pengambilan pekerja. Walaupun ia akan memberi kesan kepada entiti
secara ekonomi, peristiwa ini tidak dianggap sebagai satu urus niaga.
3.1 LANGKAH-LANGKAH DALAM PROSES

PEREKODAN
Setelah urus niaga entiti tersebut dikenal pasti, kita perlu merekod mengikut tata
cara perakaunan yang tertentu. Perekodan bermula dengan catatan jurnal,
kemudian memindah catatan ke lejar dan akhirnya penyediaan imbangan duga.
Proses ini diilustrasikan dalam Rajah 3.1 berikut.

56  TOPIK 3 PROSES PEREKODAN
Rajah 3.1: Langkah-langkah dalam proses perekodan
3.1.1 Jurnal
Jurnal merupakan buku pertama yang digunakan dalam proses perekodan.
Merekod dalam jurnal (penjurnalan) merupakan proses pertama bagi perekodan.
Urus niaga akan direkod mengikut turutan dalam jurnal sebelum dipindah catat
ke lejar. Terdapat dua jenis jurnal yang utama iaitu:
(a) Jurnal Am
Jurnal am merupakan jurnal yang lazim dimiliki oleh semua entiti. Jurnal
ini boleh digunakan untuk merekod semua jenis urus niaga seperti jualan,
belian, penerimaan tunai dan pembayaran tunai.
(b) Jurnal Khas

Perniagaan yang besar lazimnya mempunyai banyak urus niaga. Jurnal
khas diwujudkan untuk mengelakkan kekeliruan akibat terlalu banyak
catatan yang dibuat dalam jurnal am. Jenis jurnal khas yang diwujudkan
bergantung pada keperluan entiti tersebut.
Sebagai contoh, satu entiti yang mempunyai banyak urus niaga tunai
mungkin mahu mewujudkan jurnal penerimaan tunai dan jurnal
pembayaran tunai yang akan digunakan secara khusus bagi urus niaga
tunai. Semua urus niaga lain masih direkodkan dalam jurnal am.
Pengasingan ini akan memudahkan perekodan dan kawalan. Antara jurnal
khas yang lazim digunakan adalah:
(i) Jurnal Belian:

Khusus untuk merekod pembelian barang niaga secara kredit.
(ii) Jurnal Jualan:

Khusus untuk merekod penjualan barang niaga secara kredit.

TOPIK 3 PROSES PEREKODAN  57
(iii) Jurnal Penerimaan Tunai:

Khusus untuk merekod semua tunai yang diterima.
(iv) Jurnal Pembayaran Tunai:

Khusus untuk merekod semua pembayaran tunai.
Namun, kursus ini hanya menekankan kepada jurnal am. Format bagi jurnal am
ditunjukkan dalam Rajah 3.2 berikut.
Rajah 3.2: Format jurnal am
Adalah penting untuk memastikan penjurnalan dibuat dengan betul. Ini kerana
maklumat ini akan dipindah catat ke lejar bagi tujuan penyediaan penyata
kewangan. Kesilapan yang dibuat dalam jurnal akan mengakibatkan kesilapan
dalam penyata kewangan. Nama akaun yang digunakan mesti ditentukan di
peringkat awal dan digunakan secara konsisten bagi mengelakkan kekeliruan.
AKTIVITI 3.1
Pada pendapat anda, apakah jurnal yang sesuai bagi kedai buku di
dalam sekolah? Bincangkan.

3.1.2 Penjurnalan dan Pindah Catat

Selepas urus niaga telah direkodkan dalam jurnal, ia akan dipindahkan ke lejar.
Proses ini dikenali sebagai pindah catat ataupun pos. Sekarang kita akan
mencatat urus niaga bagi Reen Cyber Service dalam Jurnal Am dan seterusnya
memindahkannya ke lejar menggunakan format akaun-T dengan menggunakan
sistem catatan beregu.
Urus Niaga 1:
Pada 1 November, Reen melaburkan RM30,000 sebagai modal untuk perniagaan
Reen Cyber Service. Daripada analisis kita dalam Topik 2, kita tahu urus niaga
ini akan meningkatkan tunai dan ekuiti pemilik sebanyak RM30,000. Menurut
peraturan debit dan kredit, peningkatan dalam akaun aset (tunai) akan
didebitkan dan peningkatan dalam akaun ekuiti pemilik (modal) akan
dikreditkan.
Apabila merekod, perhatikan bahawa nama akaun yang akan didebit

disenaraikan dahulu, diikuti dengan nama akaun yang akan dikreditkan. Nama
akaun yang akan dikredit dianjak sedikit ke kanan bagi membezakannya
daripada akaun yang didebitkan.
Catatan jurnal:
Jurnal Am ms 1
Tarikh Penerangan Rujukan Debit (RM) Kredit (RM)
Nov 1 Tunai 30,000
Modal, Reen 30,000
(Pelaburan tunai oleh Reen)
Jurnal 1: Jurnal am bagi Urus Niaga 1
Pindah catat ke lejar:
Tunai
RM
Nov 1 Modal, Reen 30,000
Modal, Reen
RM
Nov 1 Tunai 30,000
Lejar 1: Lejar bagi Urus Niaga 1

Urus Niaga 2:
Pada 2 November, perniagaan membeli sebidang tanah bernilai RM20,000.
Sejumlah RM5,000 tunai telah dibayar manakala bakinya dibiayai oleh pinjaman
bank (nota belum bayar).
Perhatikan bahawa walaupun urus niaga ini melibatkan lebih daripada dua
akaun, jumlah amaun debitnya masih sama dengan jumlah amaun kredit.
Catatan jurnal:
Jurnal Am ms 1

Nov 2 Tanah 20,000
Tunai 5,000
Nota Belum Bayar 15,000
(Pembelian tanah secara
tunai dan pinjaman bank)
Tanah
RM
Nov 2 Tunai 5,000
Nota Belum Bayar 15,000
Tunai
RM RM
Nov 1 Modal, Reen 30,000 Nov 2 Tanah 5,000
Nota Belum Bayar
RM
Nov 2 Tanah 15,000

Urus Niaga 3:
Pada 4 November, perniagaan membeli bekalan pejabat bernilai RM2,700 secara
kredit.
Catatan jurnal:
Jurnal Am ms 1

Nov 4 Bekalan 2,700
Akaun Belum Bayar 2,700
(Pembelian bekalan
secara kredit)
Bekalan
RM
Nov 4 Akaun Belum Bayar 2,700
Akaun Belum Bayar
RM
Nov 4 Bekalan 2,700

Urus Niaga 4:
Pada 15 November, perniagaan telah menerima hasil daripada perkhidmatan
rundingan yang telah diberikan kepada pelanggan. Pelanggan membayar tunai
sebanyak RM15,000.
Catatan jurnal:
Jurnal Am ms 1

Nov 15 Tunai 15,000
Hasil perkhidmatan 15,000
(Tunai diterima bagi
perkhidmatan yang telah
diberikan)
Tunai
RM RM
15 Hasil perkhidmatan 15,000
Hasil Perkhidmatan
RM
Nov 15 Tunai 15,000

Urus Niaga 5:
Pada 30 November, perniagaan membayar belanja (RM4,250), belanja sewa
(RM1,600), belanja utiliti (RM900) dan belanja pelbagai (RM550).
Catatan jurnal:
Jurnal Am ms 1

Nov 30 Belanja gaji 4,250
Belanja sewa 1,600
Belanja utiliti 900
Belanja pelbagai 550
Tunai 7,300
(Pembayaran tunai bagi
belanja-belanja
tersebut)
Tunai
RM RM
15 Hasil perkhidmatan 15,000 30 Belanja gaji 4,250
Belanja sewa 1,600
Belanja utiliti 900
Belanja Gaji Belanja Sewa
RM RM
Nov 30 Tunai 4,250 Nov 30 Tunai 1,600
Belanja Utiliti Belanja Pelbagai
RM RM
Nov 30 Tunai 900 Nov 30 Tunai 550

Urus Niaga 6:
Pada 30 November, perniagaan membayar hutangnya kepada pembekal bekalan
yang dibeli pada 4 November berjumlah RM1,900.
Catatan jurnal:
Jurnal Am ms 1

Nov 30 Akaun Belum Bayar 1,900
Tunai 1,900
(Pembayaran untuk
akaun belum bayar)
Tunai
RM RM
15 Hasil perkhidmatan 15,000 30 Belanja gaji 4,250
Belanja sewa 1,600
Belanja utiliti 900
30 Akaun belum bayar 1,900
Akaun Belum Bayar
RM RM
Nov 30 Tunai 1,900 Nov 4 Bekalan 2,700

Urus Niaga 7:
Baki bekalan pejabat pada 30 November bernilai RM1,100.
Catatan jurnal:
Jurnal Am ms 1
Nov 30 Belanja bekalan 1,600
Bekalan 1,600
(Merekod penggunaan
bekalan)
Bekalan
RM RM
Nov 4 Akaun belum bayar 2,700 Nov 30 Belanja bekalan 1,600
Belanja Bekalan
RM
Nov 30 Bekalan 1,600
Urus Niaga 8:
Pada 30 November, Reen mengambil tunai RM4,000 daripada perniagaan untuk
kegunaan peribadinya.
Catatan jurnal:
Jurnal Am ms 1
Nov 30 Ambilan, Reen 4,000
Tunai 4,000
(Ambilan tunai oleh
pemilik)
Tunai
RM RM
15 Hasil 15,000 30 Belanja gaji 4,250
perkhidmatan Belanja sewa 1,600
Belanja utiliti 900
30 Ambilan, Reen 4,000
Ambilan, Reen
RM
Nov 30 Tunai 4,000
Bagaimana pemahaman anda setakat ini? Bolehkah anda faham proses merekod
sekarang? Dengan menggunakan urus niaga yang sama, kita telah menyediakan
catatan jurnal dan memindah catatkannya ke lejar. Proses penjurnalan dan
pindah catat yang telah kita lakukan tadi merupakan satu contoh yang paling
ringkas bagi anda memahami dengan lebih baik proses asas tersebut. Ia
menekankan hanya pada tarikh, akaun dan amaun yang terlibat. Dalam contoh
seterusnya, kita akan melakukan pindah catat secara terperinci melibatkan
ruangan rujukan.
3.1.3 Contoh Analisis dan Ringkasan Urus Niaga

Sistem catatan beregu sangat berguna bagi menganalisis kesan urus niaga.
Menurut sistem tersebut, setiap urus niaga akan memberi kesan terhadap
sekurang-kurangnya dua item dalam penyata kewangan. Dalam menganalisis
urus niaga tersebut terdapat tiga perkara penting yang perlu dilakukan iaitu:
(a) Tentukan sama ada urus niaga tersebut akan memberi kesan terhadap
akaun aset, liabiliti, ekuiti pemilik, hasil atau belanja.
(b) Bagi setiap akaun yang terlibat, tentukan sama ada akaun tersebut akan
meningkat atau berkurang.
(c) Tentukan sama ada peningkatan atan pengurangan tersebut perlu direkod
sebagai debit atau kredit.

Anda mungkin merasa agak sukar pada tahap ini atau merasa terlalu banyak
perkara yang perlu diingat. Namun, dengan membiasakan diri dan ulang kaji
yang kerap, anda akan dapati tiga perkara tersebut dapat dilaksanakan dengan
mudah.
Sekarang kita akan sambung dengan contoh Reen Cyber Service dengan
melanjutkan urus niaga ke bulan Disember. Dalam bulan Disember, kita akan
melihat lebih banyak urus niaga. Kita akan menganalisis beberapa urus niaga
tersebut satu persatu dengan penekanan terhadap jenis urus niaga yang tidak
dianalisiskan sebelum ini. Urus niaga sepanjang bulan Disember adalah seperti
yang disenaraikan dalam Jadual 3.1.
Jadual 3.1: Urus Niaga bagi Bulan Disember
Tarikh
No. Urus Niaga
(Dis 2010)
1 1 Membayar premium insurans sebanyak RM4,800 bagi
perlindungan daripada kerugian akibat kebakaran dan kecurian
bagi tempoh 24 bulan.
2 1 Membayar sewa pejabat bagi bulan Disember sebanyak RM1,600.
3 1 Sebuah syarikat bercadang untuk menyewa tanah yang dimiliki
oleh Reen Cyber Service. Perniagaan itu menyewa tanah tersebut
selama tiga bulan dengan sewa RM720. Penyewa membayar
amaun tersebut secara tunai.
4 4 Membeli peralatan pejabat secara kredit daripada Office
Equipment Sdn Bhd berjumlah RM3,600.
5 6 Membayar RM360 untuk mengiklankan perniagaan tersebut di
akhbar.
6 11 Membayar RM800 bagi urus niaga pada 4 Disember.
7 13 Membayar gaji kepada staf sambilan sebanyak RM1,900 untuk dua
minggu pertama bagi bulan Disember.
8 16 Menerima RM6,200 tunai daripada pelanggan bagi perkhidmatan
yang telah diberikan.
9 16 Memberikan perkhidmatan bernilai RM3,500 kepada pelanggan.
Pelanggan tersebut berjanji untuk membayar pada bulan depan.
10 20 Membuat pembayaran lagi sebanyak RM1,800 bagi urus niaga
pada 4 Disember.
11 21 Pelanggan membuat pembayaran bagi akaun belum terima
sebanyak RM1,300.
12 23 Membeli bekalan secara tunai sebanyak RM2,900.
13 27 Membayar gaji kepada staf sambilan sebanyak RM2,400 untuk dua
minggu terakhir bagi bulan Disember.

14 31 Membayar bil telefon dan elektrik bagi bulan Disember sebanyak

RM620 dan RM450 masing-masing.
15 31 Menerima tunai sebanyak RM5,740 daripada pelanggan untuk
perkhidmatan yang telah diberikan.
16 31 Membil pelanggan bagi perkhidmatan yang telah diberikan
sebanyak RM2,240.
17 31 Reen membuat ambilan tunai sebanyak RM4,000.
Urus Niaga 1:
Membayar premium insurans untuk 24 bulan berjumlah RM4,800.
Pernahkah anda membayar premium insurans? Jika anda memiliki kenderaan,

sudah tentu anda biasa membayar premium insurans. Premium insurans perlu
dibayar pada awal tempoh perlindungan. Pembayaran yang dibuat lebih awal
dikenali sebagai belanja prabayar dan ia merupakan satu aset. Aset yang anda
peroleh adalah perlindungan insurans selama 24 bulan mulai 1 Disember 2010.
Analisis 1 dan 2: Akaun insurans prabayar (aset) meningkat sebanyak

Akaun yang terlibat RM4,800. Akaun tunai (aset) berkurang sebanyak
dan kesan urus niaga RM4,800.
Analisis 3: Akaun insurans prabayar (aset) meningkat: debit

Peraturan debit dan
Akaun tunai (aset) berkurangan: kredit
kredit
Catatan jurnal:
Jurnal Am ms 2

Dis 1 Insurans prabayar L15 4,800
Tunai L11 4,800
(Membayar premium
insurans untuk 24
bulan)

Akaun Insurans Prabayar No: 15
Tarikh Penerangan Rujukan Debit (RM) Kredit (RM) Baki

Dis 1 Tunai J2 4,800
Akaun Tunai No: 11

Sedarkah anda dalam contoh ini, kita tidak menggunakan format akaun T.
Sebaliknya kita menggunakan format akaun tiga ruangan bagi membiasakan
anda dengan pelbagai jenis format akaun yang sedia ada. Format ini lebih baik
kerana ia dapat menunjukkan baki selepas setiap urus niaga. Ruangan baki
sepatutnya menunjukkan baki terakhir selepas setiap urus niaga termasuklah
urus niaga lepas dalam bulan November. Namun, dalam bahagian ini, ruangan
tersebut dibiarkan kosong bagi mengelakkan sebarang kekeliruan. Setelah selesai
semua urus niaga, kita akan menggabungkan semua proses bagi catatan jurnal
dan pindah catat ke lejar. Selepas itu, anda akan lebih memahami fungsi ruangan
baki dalam format akaun tiga ruangan ini.
Perhatikan bahawa bagi tujuan rujukan, nombor akaun (rujuk carta akaun dalam
Jadual 2.3 dari Topik 2) perlu dicatat di ruangan rujukan dalam jurnal, manakala
halaman jurnal am dicatat dalam ruangan rujukan dalam akaun.
Urus Niaga 2:
Membayar sewa RM1,600 bagi bulan Disember.
Urus niaga ini merupakan belanja prabayar kerana belanja sewa telah dibayar
pada awal bulan Disember. Namun, ia berbeza daripada urus niaga 1 dari segi
tempoh yang diliputi.
Dalam urus niaga 1, premium telah dibayar untuk tempoh 24 bulan. Dalam urus
niaga ini, sewa yang telah dibayar adalah untuk tempoh sebulan. Bagi tempoh
yang pendek, kita lazimnya tidak menggunakan akaun sewa prabayar. Ini
adalah lebih mudah kerana kita tidak perlu membuat sebarang pelarasan pada
akhir tempoh nanti. Pelarasan akan dibincang secara terperinci dalam Topik 4.

Analisis 1 dan 2: Akaun belanja sewa (belanja) meningkat sebanyak

Akaun yang terlibat RM1,600. Akaun tunai (aset) berkurang sebanyak
Analisis 3: Akaun belanja sewa (belanja) meningkat: debit

Peraturan debit dan Akaun tunai (aset) berkurang: kredit
kredit
Catatan jurnal:
Jurnal Am ms 2

Dis 1 Belanja sewa L52 1,600
Tunai L11 1,600
(Membayar belanja sewa
bagi bulan Disember)
Akaun Belanja Sewa No: 52

Akaun Tunai No: 11

Dis 1 Belanja sewa J2 1,600
AKTIVITI 3.2
Adakah anda masih ingat kekangan perakaunan berkaitan
kematerialan yang telah kita pelajari sebelum ini? Bolehkah anda
kaitkan dengan perekodan bagi Urus Niaga 2? Bincangkan dengan
rakan anda.

Urus Niaga 3:
Menerima sewa berjumlah RM720 daripada penyewa tanah selama tiga bulan.
Dalam urus niaga ini, perniagaan telah menerima pembayaran lebih awal bagi
tempoh tertentu. Ini mewujudkan obligasi atau komitmen ke atas perniagaan
tersebut. Dengan menerima sewa untuk tiga bulan lebih awal, Reen Cyber
Service bertanggungjawab menyediakan tanah untuk disewa dalam tempoh tiga
bulan tersebut.
Ini merupakan satu liabiliti (perniagaan tersebut „berhutang‰ perkhidmatan

kepada penyewa) dan akaun yang diwujudkan adalah akaun sewa belum
terperoleh. Sewa belum terperoleh ini diiktiraf sebagai hasil sewa pada akhir
tempoh setelah perkhidmatan telah diberikan.
Analisis 1 dan 2: Akaun tunai (aset) meningkat sebanyak RM720.

Akaun yang terlibat Akaun sewa belum terperoleh (liabiliti) bertambah
dan kesan urus niaga sebanyak RM720.
Analisis 3: Akaun tunai (aset) meningkat: debit

Peraturan debit dan Akaun sewa belum terperoleh (liabiliti) bertambah:
kredit kredit
Catatan jurnal:
Jurnal Am ms 2

Dis 1 Tunai L11 720
Sewa belum terperoleh L23 720
(Tunai diterima bagi sewa
selama tiga bulan)
Akaun Tunai No: 11

Dis 1 Sewa belum J2 720
terperoleh

Akaun Sewa Belum Terperoleh No: 23

Dis 1 Sewa belum J2 720
terperoleh
Urus Niaga 4:
Membeli peralatan pejabat secara kredit sebanyak RM3,600.
Analisis 1 dan 2: Akaun peralatan pejabat (aset) meningkat sebanyak

Akaun yang terlibat RM3,600. Akaun belum bayar (liabiliti) bertambah
dan kesan urus niaga sebanyak RM3,600.
Analisis 3: Akaun peralatan pejabat (aset) meningkat: debit

Peraturan debit dan Akaun belum terima (liabiliti) bertambah: kredit
kredit
Catatan jurnal:
Jurnal Am ms 2

Dis 4 Peralatan pejabat L18 3,600
Akaun belum bayar L21 3,600
(Membeli peralatan
pejabat secara kredit)
Akaun Peralatan Pejabat No: 18

Dis 4 Akaun belum J2 3,600
bayar

Akaun Belum Bayar No: 21

Dis 4 Peralatan J2 3,600
pejabat
Urus Niaga 5:
Membayar RM360 untuk pengiklanan di akhbar.
Perniagaan besar sering mengiklankan produk atau perkhidmatan mereka. Bagi

pengiklanan yang melibatkan amaun yang tinggi, satu akaun khusus (akaun
pengiklanan) akan diwujudkan bagi tujuan ini. Namun, sekiranya belanja
pengiklanan jarang dilibatkan dan tidak material, ia selalunya direkodkan
sebagai belanja pelbagai. Dalam contoh Reen Cyber Service, kita akan
menggunakan akaun belanja pelbagai untuk merekod belanja ini.
Analisis 1 dan 2: Akaun belanja pelbagai (belanja) meningkat sebanyak

Akaun yang terlibat RM360. Akaun tunai (aset) berkurang sebanyak
dan kesan urus niaga RM360.
Analisis 3: Akaun belanja pelbagai (belanja) meningkat: debit

kredit
Catatan jurnal:
Jurnal Am ms 2

Dis 6 Belanja pelbagai L55 360
Tunai L11 360
(Pembayaran bagi
belanja pengiklanan)

Akaun Belanja Pelbagai No: 55

Dis 6 Tunai J2 360
Akaun Tunai No: 11

Dis 6 Belanja J2 360
pelbagai
Urus Niaga 6:
Membayar pembekal (bagi urus niaga pada 4 Disember) berjumlah RM800.
Analisis 1 dan 2: Akaun belum bayar (liabiliti) berkurang sebanyak

Akaun yang terlibat RM800. Akaun tunai (aset) berkurang sebanyak
dan kesan urus niaga RM800.
Analisis 3: Akaun belum bayar (liabiliti) berkurang: debit

Peraturan debit dan
Akaun tunai (aset) berkurang: kredit
kredit
Catatan jurnal:
Jurnal Am ms 2

Dis 11 Akaun belum bayar L21 800
Tunai L11 800
(Pembayaran bagi belanja

pengiklanan)


Dis 11 Tunai J2 800
Akaun Tunai No: 11

Dis 11 Akaun belum J2 800
bayar
Urus Niaga 7:
Membayar gaji pekerja sambilan bagi dua minggu pertama bulan Disember
berjumlah RM1,900.
Analisis 1 dan 2: Akaun belanja gaji (belanja) meningkat sebanyak

Akaun yang terlibat RM1,900. Akaun tunai (aset) berkurangan sebanyak
Analisis 3: Akaun belanja gaji (belanja) meningkat: debit

Peraturan debit dan
Akaun tunai (aset) berkurangan: kredit
kredit
Catatan jurnal:
Jurnal Am ms 2

Dis 13 Belanja gaji L51 1,900
Tunai L11 1,900
(Pembayaran gaji bagi

pekerja sambilan)

Akaun Belanja Gaji No: 51

Akaun Tunai No: 11

Dis 13 Belanja Gaji J2 1,900
Urus Niaga 8:
Menerima RM6,200 tunai bagi perkhidmatan yang telah diberikan:
Analisis 1 dan 2: Akaun tunai (aset) meningkat sebanyak RM6,200.

Akaun yang terlibat
Akaun hasil perkhidmatan (hasil) meningkat
dan kesan urus niaga
sebanyak RM6,200.

Peraturan debit dan
Akaun hasil perkhidmatan (hasil) meningkat: kredit
kredit
Catatan jurnal:
Jurnal Am ms 2

Dis 16 Tunai L11 6,200
Hasil perkhidmatan L41 6,200
(Menerima tunai bagi
perkhidmatan yang
telah diberikan)

Akaun Tunai No: 11

Dis 16 Hasil J2 6,200
perkhidmatan
Akaun Hasil Perkhidmatan No: 41

Urus Niaga 9:
Membilkan pelanggan sebanyak RM3,500 bagi perkhidmatan yang telah
diberikan.
Analisis 1 dan 2: Akaun belum terima (aset) meningkat sebanyak

Akaun yang terlibat RM3,500.
Akaun hasil perkhidmatan (hasil) meningkat
sebanyak RM3,500.
Analisis 3: Akaun belum terima (aset) meningkat: debit

Peraturan debit dan
kredit
Catatan jurnal:
Jurnal Am ms 2

Dis 16 Akaun belum terima L12 3,500
(Membil pelanggan bagi
perkhidmatan yang
telah diberikan)

Akaun Belum Terima No: 12

perkhidmatan

terima
Urus Niaga 10:

Pembayaran bagi RM1,800 kepada pembekal (bagi urus niaga pada 4 Disember).
Analisis 1 dan 2: Akaun belum bayar (liabiliti) berkurang sebanyak

Akaun tunai (aset) berkurang sebanyak RM1,800.
Analisis 3: Akaun belum bayar (liabiliti) berkurang: debit

Peraturan debit dan
kredit
Catatan jurnal:
Jurnal Am ms 3

Dis 20 Akaun belum bayar L21 1,800
Tunai L11 1,800
(Pembayaran kepada
akaun belum bayar)


Akaun Tunai No: 11

bayar
Urus Niaga 11:

Pelanggan membayar tunai RM1,300 sebagai pembayaran untuk akaun belum
terima.
Analisis 1 dan 2: Akaun tunai (aset) meningkat sebanyak RM1,300

Akaun yang terlibat
Akaun belum terima (aset) berkurang sebanyak
RM1,300

Peraturan debit dan
Akaun belum terima (aset) berkurang: kredit
kredit
Catatan jurnal:
Jurnal Am ms 3

Akaun belum terima L12 1,300
(Menerima tunai
daripada pelanggan)

Akaun Tunai No: 11

terima

Urus Niaga 12:

Pembelian bekalan secara tunai sebanyak RM2,900.
Analisis 1 dan 2: Akaun bekalan (aset) meningkat sebanyak RM2,900.

Akaun yang terlibat
Analisis 3: Akaun bekalan (aset) meningkat: debit

Peraturan debit dan
kredit
Catatan jurnal:
Jurnal Am ms 3

Dis 23 Bekalan L14 2,900
Tunai L11 2,900
(Pembelian bekalan
secara tunai)

Akaun Bekalan No: 14

Akaun Tunai No: 11

Dis 23 Bekalan J3 2,900
Urus Niaga 13:

Pembayaran gaji pekerja sambilan untuk dua minggu terakhir bulan Disember
berjumlah RM2,400.
Analisis 1 dan 2: Akaun belanja gaji (belanja) meningkat sebanyak

Analisis 3: Akaun belanja gaji (belanja) meningkat: debit

Peraturan debit dan
kredit
Jurnal 21: Lejar bagi Urus Niaga 13

Catatan jurnal:
Jurnal Am ms 3

Dis 27 Belanja gaji L51 2,400
Tunai L11 2,400
(Pembayaran untuk gaji
pekerja sambilan)


Akaun Tunai No: 11

Dis 27 Belanja gaji J3 2,400
Urus Niaga 14:

Membuat pembayaran bil telefon dan bil elektrik sebanyak RM620 dan RM450
masing-masing.
Pembayaran bil-bil seperti elektrik, air dan telefon selalunya dikumpulkan ke

dalam akaun belanja utiliti. Ini kerana belanja yang dilibatkan biasanya tidak
material dari segi amaun dan kepentingannya sehingga entiti perlu membuka
akaun yang berasingan bagi setiap bil tersebut. Oleh itu, belanja utiliti yang
dibayar pada tarikh ini adalah RM1,070.
Analisis 1 dan 2: Akaun belanja utiliti (belanja) meningkat sebanyak

dan kesan urus niaga Akaun tunai (aset) berkurang sebanyak RM1,070.
Analisis 3: Akaun belanja utiliti (belanja) meningkat: debit
kredit
Catatan jurnal:
Jurnal Am ms 3
Dis 31 Belanja utiliti L53 1,070
Tunai L11 1,070
(Pembayaran untuk bil
telefon dan elektrik bagi
bulan Disember)

Akaun Belanja Utiliti No: 53

Akaun Tunai No: 11

Dis 31 Belanja utiliti J3 1,070
Urus Niaga 15:

Menerima tunai RM5,740 bagi perkhidmatan yang telah diberikan.
Analisis 1 dan 2: Akaun tunai (aset) meningkat sebanyak RM5,740.

Akaun yang terlibat
Akaun hasil perkhidmatan (hasil) meningkat sebanyak
RM5,740.

Peraturan debit dan
kredit
Catatan jurnal:
Jurnal Am ms 3

perkhidmatan yang
telah diberikan)

Akaun Tunai No: 11

perkhidmatan

Urus Niaga 16:

Membilkan pelanggan sebanyak RM2,240 bagi perkhidmatan yang telah
diberikan.
Analisis 1 dan 2: Akaun belum terima (aset) meningkat sebanyak

Akaun yang terlibat RM2,240
Akaun hasil perkhidmatan (hasil) meningkat sebanyak
RM2,240
Analisis 3: Akaun belum terima (aset) meningkat: debit

Peraturan debit dan
kredit
Catatan jurnal:
Jurnal Am ms 3

Dis 31 Akaun belum terima L12 2,240
diberikan)


perkhidmatan

terima
Urus Niaga 17:

Pemilik membuat ambilan tunai sebanyak RM4,000.
Analisis 1 dan 2: Akaun ambilan (kontra ekuiti pemilik) meningkat

Akaun yang terlibat sebanyak RM4,000
dan kesan urus niaga Akaun tunai (aset) berkurang sebanyak RM4,000.
Analisis 3: Akaun ambilan (kontra ekuiti pemilik) meningkat:

Peraturan debit dan debit
kredit Akaun tunai (aset) berkurang: kredit
Nota: Walaupun akaun ambilan merupakan sejenis akaun ekuiti pemilik, ia

mempunyai sifat yang berlainan daripada ekuiti pemilik. Oleh itu, kita akan
meletakkan perkataan „kontra‰ bagi menunjukkan perbezaan tersebut.
Catatan jurnal:
Jurnal Am ms 3

Dis 31 Ambilan, Reen L32 4,000
Tunai L11 4,000
(Ambilan tunai oleh Reen)


Akaun Ambilan, Reen No: 32

Akaun Tunai No: 11

Dis 31 Ambilan, Reen J3 4,000
Setelah menganalisis semua urus niaga satu persatu, sekarang kita akan
gabungkan semua catatan jurnal dan pindah catat yang telah dilibatkan
sepanjang bulan November dan Disember 2010.
Berikut adalah catatan jurnal am dan pindah catat sepanjang bulan November
dan Disember 2010.

Jurnal Am ms 1
Tarikh Akaun dan Penerangan Rujukan Debit (RM) Kredit (RM)
Nov 1 Tunai L11 30,000
Modal, Reen L31 30,000
(Pelaburan oleh Reen)
2 Tanah L17 20,000
Tunai L11 5,000
Nota belum bayar L22 15,000
(Pembelian tanah secara tunai
dan pinjaman bank)
4 Bekalan L14 2,700
(Pembelian bekalan secara
kredit)
15 Tunai L11 15,000
diberikan)
30 Belanja gaji L51 4,250
Belanja sewa L52 1,600
Belanja utiliti L53 900
Belanja pelbagai L55 550
Tunai L11 7,300
(Pembayaran belanja secara
tunai)
30 Akaun belum bayar L21 1,900
Tunai L11 1,900
(Pembayaran kepada akaun
belum bayar)
30 Belanja bekalan L54 1,600
Bekalan L14 1,600
(Merekod penggunaan bekalan)
30 Ambilan, Reen L32 4,000
Tunai L11 4,000
(Ambilan tunai oleh pemilik)

Jurnal Am ms 2
Dis 1 Insurans prabayar L15 4,800
Tunai L11 4,800
(Membayar premium insurans)
1 Belanja sewa L52 1,600
Tunai L11 1,600
(Membayar sewa bagi bulan
Disember)
1 Tunai L11 720
Sewa belum terperoleh L23 720
(Tunai diterima bagi sewa selama
tiga bulan)
4 Peralatan pejabat L18 3,600
(Membeli peralatan pejabat
secara kredit)
6 Belanja pelbagai L55 360
Tunai L11 360
(Pembayaran bagi belanja
pengiklanan)
11 Akaun belum bayar L21 800
Tunai L11 800
belum bayar)
Tunai L11 1,900
(Pembayaran gaji bagi pekerja
sambilan)
16 Tunai L11 6,200
diberikan)
16 Akaun belum terima L12 3,500
diberikan)

Jurnal Am ms 3
Dis 20 Akaun belum bayar L12 1,800
Tunai L11 1,800
belum bayar)
21 Tunai L11 1,300
(Menerima pembayaran bagi
akaun belum terima)
23 Bekalan L14 2,900
Tunai L11 2,900
(Membeli bekalan secara tunai)
Tunai L11 2,400
(Pembayaran gaji bagi pekerja
sambilan)
31 Belanja utiliti L53 1,070
Tunai L11 1,070
(Pembayaran bil telefon dan bil
elektrik)
31 Tunai L11 5,740
diberikan)
31 Akaun belum terima L12 2,240
diberikan)
31 Ambilan, Reen L32 4,000
Tunai L11 4,000
Jurnal 26: Jurnal am bagi Reen Cyber Service bagi bulan November dan
Disember 2010

Lejar Am
Akaun Tunai No: 11

Tarikh Rujukan Debit Kredit Baki
Penerangan
(RM) (RM) (RM)
Nov 1 Modal, Reen J1 30,000 30,000
2 Tanah J1 5,000 25,000
15 Hasil perkhidmatan J1 15,000 40,000
30 Belanja gaji J1 4,250 35,750
Belanja sewa J1 1,600 34,150
Belanja utiliti J1 900 33,250
Belanja pelbagai J1 550 32,700
30 Akaun belum bayar J1 1,900 30,800
30 Ambilan, Reen J1 4,000 26,800
Dis 1 Insurans prabayar J2 4,800 22,000
Belanja sewa J2 1,600 20,400
Sewa belum terperoleh J2 720 21,120
6 Belanja pelbagai J2 360 20,760
11 Akaun belum bayar J2 800 19,960
13 Belanja gaji J2 1,900 18,060
21 Akaun belum terima J3 1,300 23,760
23 Bekalan J3 2,900 20,860
27 Belanja gaji J3 2,400 18,460
31 Belanja utiliti J3 1,070 17,390
31 Ambilan, Reen J3 4,000 19,130
* Ia telah diterangkan sebelum ini bahawa ruangan „Baki‰ akan menunjukkan

baki terkini selepas setiap urus niaga. Dapatkah anda memahaminya sekarang?

Debit Kredit Baki

Tarikh Penerangan Rujukan
(RM) (RM) (RM)
Dis 16 Hasil perkhidmatan J2 3,500 3,500
21 Tunai J3 1,300 2,200
Debit Kredit Baki

(RM) (RM) (RM)
Nov 4 Akaun belum bayar J1 2,700 2,700
30 Belanja bekalan J1 1,600 1,100
Dis 23 Tunai J3 2,900 4,000
Akaun Insurans Prabayar No: 15
Debit Kredit Baki

(RM) (RM) (RM)
Dis 1 Tunai J2 4,800 4,800
Akaun Tanah No: 17
Debit Kredit Baki

(RM) (RM) (RM)
Nov 2 Tunai J1 5,000 5,000
Nota belum bayar J1 15,000 20,000
Debit Kredit Baki

(RM) (RM) (RM)
Dis 4 Akaun belum bayar J2 3,600 3,600

Debit Kredit Baki

(RM) (RM) (RM)
Nov 4 Bekalan J1 2,700 2,700
30 Tunai J1 1,900 800
Dis 4 Bekalan J2 3,600 4,400
11 Tunai J2 800 3,600
20 Tunai J3 1,800 1,800
Akaun Nota Belum Bayar No: 22
Debit Kredit Baki

(RM) (RM) (RM)
Nov 2 Tanah J1 15,000 15,000
Akaun Sewa Belum Terperoleh No: 23
Debit Kredit Baki

(RM) (RM) (RM)
Dis 1 Tanah J2 720 720
Akaun Modal, Reen No: 31
Debit Kredit Baki

(RM) (RM) (RM)
Nov 1 Tunai J1 30,000 30,000
Akaun Ambilan, Reen No: 32
Debit Kredit Baki

(RM) (RM) (RM)
Nov 30 Tunai J1 4,000 4,000
Dis 31 Tunai J3 4,000 8,000

Debit Kredit Baki

(RM) (RM) (RM)
Nov 15 Tunai J1 15,000 15,000
Dec 16 Tunai J2 6,200 21,200
Akaun belum terima J2 3,500 24,700
31 Tunai J3 5,470 30,440
Akaun belum terima J3 2,240 32,680
Debit Kredit Baki

(RM) (RM) (RM)
Nov 30 Tunai J1 4,250 4,250
Dis 13 Tunai J2 1,900 6,150
27 Tunai J3 2,400 8,550
Debit Kredit Baki

(RM) (RM) (RM)
Nov 30 Tunai J1 1,600 1,600
Dis 1 Tunai J2 1,600 3,200
Debit Kredit Baki

(RM) (RM) (RM)
Nov 30 Tunai J1 900 900
Dis 31 Tunai J3 1,070 1,970
Akaun Belanja Bekalan No: 54
Debit Kredit Baki

(RM) (RM) (RM)
Nov 30 Bekalan J1 1,600 1,600

Tarikh Penerangan Rujukan Debit Kredit Baki

(RM) (RM) (RM)
Nov 30 Tunai J1 550 550
Dis 6 Tunai J2 360 910
3.1.4 Imbangan Duga

Imbangan duga merupakan satu senarai semua akaun yang digunakan berserta
baki masing-masing pada tarikh tertentu. Lazimnya, imbangan duga tersebut
akan disediakan pada akhir tempoh perakaunan tertentu dan jumlah debit dan
kredit perlulah seimbang.
Tujuan utama penyediaan imbangan duga adalah untuk memastikan jumlah

debit dan kredit adalah sama. Jumlah baki debit dan kredit yang tidak seimbang
menunjukkan bahawa kesilapan telah berlaku dalam salah satu langkah dalam
proses perekodan, sama ada semasa catatan jurnal, pindah catat ke lejar atau
penyediaan imbangan duga itu sendiri.
Namun, perlu diingat bahawa imbangan duga yang seimbang tidak semestinya
bermakna tiada kesilapan telah dibuat. Contoh-contoh kesilapan yang boleh
berlaku walaupun imbangan duga telah seimbang adalah:
(a) Urus niaga tidak direkod langsung dalam jurnal;
(b) Urus niaga tidak dipindah catat ke lejar;
(c) Urus niaga dipindah catat ke lejar sebanyak dua kali; dan
(d) Penggunaan akaun yang salah semasa penjurnalan atau pindah catat.
Dalam kes pertama, urus niaga tersebut tidak direkod langsung. Kedua-dua
bahagian debit dan kredit tidak terjejas. Dengan itu, imbangan duga akan
seimbang, cuma jumlahnya akan berkurangan daripada yang sepatutnya. Dalam
kes kedua, urus niaga telah direkodkan dalam jurnal tetapi tidak dipindah catat
ke lejar. Kesannya adalah sama dengan kes pertama kerana imbangan duga
tersebut disediakan berdasarkan baki di lejar.
Dalam kes ketiga, urus niaga telah dipindah catat dengan betul tetapi sebanyak
dua kali. Imbangan duga akan seimbang, cuma jumlahnya adalah lebih daripada
yang sepatutnya. Dalam kes terakhir, jumlah debit dan kredit adalah seimbang,
cuma mereka telah merekodkan pada bahagian yang salah bagi akaun tersebut.

Baki akhir imbangan duga tersebut akan sama seperti yang sepatutnya tetapi
akan terdapat kesilapan dalam baki akhir akaun-akaun individu tersebut.
Sebagai contoh, apabila perniagaan membeli bekalan secara tunai, catatan yang
betul sepatutnya adalah untuk mendebitkan bekalan dan mengkreditkan tunai.
Namun, kesilapan telah dibuat dengan mendebitkan tunai dan mengkreditkan
bekalan. Walaupun akaun-akaun tersebut telah tersalah catat, imbangan duga
akan tetap seimbang. Hanya baki akaun tunai dan akaun bekalan akan menjadi
salah. Kesilapan ini agak sukar dikesan memandangkan jumlah akhir dalam
imbangan duga masih seimbang.
Berikut adalah imbangan duga bagi Reen Cyber Service pada 31 Disember 2010.
Baki akaun-akaun tersebut diambil daripada lejar am sebelum ini.
Reen Cyber Service

Imbangan Duga
pada 31 Disember 2010
Nombor Debit Kredit
Akaun
Akaun (RM) (RM)
11 Tunai 19,130
12 Akaun belum terima 4,440
14 Bekalan 4,000
15 Insurans prabayar 4,800
17 Tanah 20,000
18 Peralatan pejabat 3,600
22 Nota belum bayar 15,000
23 Sewa tertunggak 720
31 Modal, Reen 30,000
41 Hasil perkhidmatan 32,680
51 Belanja gaji 8,550
52 Belanja sewa 3,200
53 Belanja utiliti 1,970
54 Belanja bekalan 1,600
55 Belanja pelbagai 910
JUMLAH 80,200 80,200
Rajah 3.3: Imbangan duga

LATIHAN 3.1
1. Apakah perbezaan antara jurnal dengan lejar dalam proses

perekodan?
2. Apakah tujuan utama imbangan duga?
3. Kumpulkan akaun-akaun berikut mengikut jenisnya (aset,

liabiliti, ekuiti pemilik, hasil atau belanja):
(a) Kenderaan
(b) Belanja insurans
(c) Insurans prabayar
(d) Hasil sewa
(e) Sewa tertunggak
(f) Bekalan
(g) Belanja bekalan
(h) Akaun belum terima

LATIHAN 3.2
Akaun-akaun dalam lejar Samurai Laundry Shop mengandungi baki-

baki berikut pada 30 April 2011:
Tajuk Akaun RM
Modal 46,381
Tunai ?
Ambilan 570
Peralatan 48,350
Belanja insurans 1,800
Pinjaman 32,500
Belanja pembaikan 971
Belanja gaji 4,832
Dikehendaki:
Sediakan imbangan duga pada 30 Jun 2011 bagi Samurai Laundry Shop
dan isikan angka bagi akaun tunai yang hilang.

LATIHAN 3.3
1. Cindy menubuhkan Agensi Cindy Insurance pada 1 April 2011.

Kesan bagi semua urus niaga sepanjang bulan April 2011
diringkaskan dalam jadual berikut:
Modal, Cindy
U/niaga Tunai + ABT + Bekalan = ABB +
+5,000
a. +5,000
Modal, Cindy
b. +275 +275
+3,250
c. +3,250 Hasil
perkhidmatan
–750
d. –750 Membayar
belanja sewa
e. –125 –125
+1,875
f. +1,875 Hasil
perkhidmatan
–390
Membayar
belanja utiliti
g. –577
–187
Membayar
belanja pelbagai
–1,250
h. –1,250 Membayar
belanja gaji
–162
i. –162 Membayar
belanja bekalan
–550
j. –500 –50 Ambilan,
Cindy

Dikehendaki:
(a) Sediakan catatan jurnal bagi semua urus.
(b) Pindah catatkan urus niaga ke lejar menggunakan format

akaun tiga ruangan.
(c) Sediakan imbangan duga pada 30 April 2011.
2. Berikut merupakan carta akaun dan baki akaun bagi Edlin

Enterprise pada 1 Februari 2011:
Baki pada 1/2/11

No. Akaun Akaun
(RM)
101 Tunai 15,238
104 Bekalan 427
301 Modal, Edlin 26,910
302 Ambilan, Edlin
401 Hasil perkhidmatan
501 Belanja sewa
502 Belanja pengiklanan
503 Belanja utiliti
509 Belanja pelbagai
Urus niaga yang melibatkan Edlin Enterprise di sepanjang bulan

Februari 2011 adalah seperti berikut:

Tarikh Urus Niaga – Urus Niaga

Feb 1 Membeli bekalan pejabat secara tunai RM274.
2 Edlin mengambil tunai daripada perniagaan sebanyak RM2,000
bagi kegunaan peribadi.
5 Menerima RM2,740 tunai daripada pelanggan bagi pembayaran
untuk akaun belum terima.
9 Membeli kelengkapan pejabat bernilai RM4,000 secara kredit.
Penjual tersebut bersetuju memberi diskaun sebanyak RM150
daripada amaun tersebut.
15 Membuat pembayaran kepada akaun belum bayar sebanyak
RM1,200.
18 Menerima tunai bagi perkhidmatan yang telah diberikan sebanyak
RM580.
25 Membayar RM420 untuk mengiklankan perniagaannya dalam
akhbar.
28 Membayar bil telefon (RM75 bagi rumah Edlin dan RM135 untuk
perniagaan) dan bil elektrik (RM42 untuk rumah Edlin dan
RM80 untuk perniagaan). Semua pembayaran tersebut dibuat
menggunakan wang daripada simpanannya.
29 Membayar RM1,200 bagi sewa premis perniagaan.
30 Membayar RM220 untuk membaiki peralatan pejabat.
Dikehendaki:
(a) Sediakan catatan jurnal bagi merekod semua urus niaga Edlin
Enterprise dengan menggunakan akaun yang telah disenaraikan
dalam carta akaun bagi Edlin Enterprise.
(b) Pindah catatkan urus niaga ke lejar dengan menggunakan format

akaun tiga ruangan.
(c) Sediakan imbangan duga pada 28 Februari 2011.

 Urus niaga akan direkodkan dalam jurnal sebelum dipindah catat ke lejar.
 Jurnal am digunakan untuk merekod semua jenis urus niaga, manakala

jurnal khas diwujudkan bagi mengelakkan kekeliruan disebabkan terlalu
banyak catatan dibuat dalam jurnal am.
 Tujuan utama penyediaan imbangan duga adalah untuk memastikan baki

debit dan baki kredit adalah seimbang.
Aset Jurnal
Belanja Kredit
Carta Akaun Lejar
Debit Liabiliti
Hasil Pindah catat
Imbangan duga

Topik  Catatan
4 Pelarasan
HASIL PEMBELAJARAN
1. Menjelaskan jenis-jenis catatan pelarasan; dan
2. Menyediakan Imbangan Duga Terlaras.
 PENGENALAN
Dalam topik yang lepas, anda telah diperkenalkan kepada imbangan duga tak
terlaras. Dalam topik ini, kita akan membincangkan penyediaan catatan
pelarasan bagi tujuan menyediakan imbangan duga terlaras. Imbangan duga
terlaras tersebut disediakan setelah catatan pelarasan direkod dan dipindahkan.
4.1 CATATAN PELARASAN

Anda mungkin tertanya-tanya mengapa catatan pelarasan perlu dibincangkan
terlebih dahulu sebelum melengkapkan kitaran perakaunan. Jawapannya
semakin jelas sebaik sahaja anda tahu apa itu catatan pelarasan.
Catatan pelarasan merupakan maklumat perakaunan tambahan yang

direkodkan pada akhir tempoh perakaunan bagi memadankan hasil dengan
belanja secara tepat.
Ia merupakan elemen penting dalam perakaunan asas akruan. Asas akruan

merujuk kepada hasil atau belanja yang telah diiktiraf dalam tempoh semasa
tanpa mengambil kira sama ada tunai telah diterima atau tidak. Ia berbeza

102  TOPIK 4 CATATAN PELARASAN
daripada perakaunan asas tunai, yang mana hasil atau belanja hanya diiktiraf
apabila ia melibatkan penerimaan atau pembayaran tunai.
Catatan pelarasan akan memberi kesan kepada sekurang-kurangnya satu akaun

penyata pendapatan (hasil atau belanja) dan satu akaun lembaran imbangan (aset
atau liabiliti). Setelah pelarasan dibuat, akaun dalam imbangan duga akan
menunjukkan baki terkini, yang mana ia seterusnya digunakan untuk
menyediakan penyata kewangan.
Prabayar atau terakru merupakan asas bagi membuat catatan pelarasan.

Prabayar merujuk kepada tunai yang diterima atau dibayar sebelum hasil atau
belanja direkodkan, manakala terakru merupakan hasil atau belanja yang
direkod sebelum tunai diterima atau dibayar.
Catatan pelarasan dibahagikan kepada:

(a) Belanja prabayar;
(b) Hasil belum terperoleh (Pendapatan belum terperoleh);
(c) Belanja terakru; dan
(d) Hasil terakru.
Sekarang, mari kita lihat setiap satu catatan pelarasan tersebut dengan terperinci.
4.1.1 Belanja Prabayar

Apakah maksud belanja prabayar?
Belanja prabayar merujuk kepada semua belanja yang telah dibayar dahulu
secara tunai tetapi manfaat daripada belanja tersebut masih belum diterima
atau diperoleh.
Ia merupakan aset kepada perniagaan dan akan dihapus kira setelah ia

digunakan atau apabila ia telah lupus. Catatan pelarasan perlu dibuat pada akhir
tempoh perakaunan bagi mengiktiraf aset yang telah dihapus kira sebagai
belanja.
Contoh-contoh belanja prabayar adalah sewa prabayar dan insurans prabayar.

TOPIK 4 CATATAN PELARASAN  103
Contoh 4.1:
Pada 1 April 2010, Encik Zaini menyewa sebuah rumah dan membayar sejumlah
RM900 bagi tiga bulan pertama. Tuan rumah tersebut telah menetapkan sewa
bagi setiap bulan adalah RM300. Catatan jurnal adalah seperti berikut:
Apr 1 2010 Dt. Sewa prabayar RM900

Kt. Tunai RM900
Setelah catatan tersebut dipindah catat ke lejar, akaun yang terlibat adalah:
Akaun Sewa Prabayar Akaun Tunai

RM RM
Apr 1 Tunai 900 Apr 1 Sewa prabayar 900
Imbangan duga pada 30 April 2010 sebelum pelarasan menunjukkan akaun sewa
prabayar berbaki normal debit sebanyak RM900. Amaun ini tidak betul sekiranya
ia digunakan bagi tujuan penyediaan penyata kewangan.
Oleh itu, catatan pelarasan diperlukan bagi mengemaskini dan memadankan

belanja dengan tepat supaya jumlah yang betul dilaporkan dalam penyata
kewangan.
Catatan pelarasan adalah seperti berikut:
April 30 2010 Dt. Belanja sewa RM300*

Kt. Sewa prabayar RM300
Sewa dibayar bagi tiga bulan adalah RM900, iaitu sewa prabayar.
* Satu pertiga daripada jumlah sewa prabayar tersebut adalah bagi tempoh satu
bulan (April) adalah:
1/3 900 = 300
Apabila catatan pelarasan dipindahkan ke lejar, ia akan melibatkan satu akaun

daripada penyata pendapatan (akaun belanja sewa) dan satu akaun daripada
lembaran imbangan (akaun sewa prabayar), seperti yang ditunjukkan dalam
Rajah 4.1.

Rajah 4.1: Proses memindahkan catatan pelarasan ke lejar
Catatan pelarasan yang telah dipindahkan ke lejar adalah seperti berikut:
Akaun Sewa Prabayar

RM RM
Apr 1 Tunai 900 Apr 30 Belanja sewa 300
Baki 600
Akaun Belanja Sewa

RM
Apr 30 Sewa prabayar 300
Catatan pelarasan telah mengiktiraf belanja sewa bagi tempoh sebulan dalam
bulan April, iaitu RM300. Akaun sewa prabayar telah dikreditkan sebanyak
RM300 menyebabkan baki akaun tersebut berkurang sebanyak RM300. Oleh itu,
akaun sewa prabayar telah dikemaskinikan daripada RM900 ke RM600.
Belanja Susut Nilai
Belanja susut nilai merupakan peruntukan terhadap kos bagi aset tetap
seperti loji, peralatan dan kenderaan.
Ia merupakan belanja sepanjang hayat aset tersebut. Konsep yang digunakan

bagi aset dan susut nilai adalah sama dengan belanja prabayar.

Tunai yang dibayar oleh perniagaan untuk mendapatkan aset tersebut dilihat
sebagai belanja prabayar. Dalam kata lain, tunai telah dibayar dahulu sebelum
aset tersebut digunakan. Catatan pelarasan perlu direkod apabila aset tersebut
telah lupus atau apabila aset tersebut digunakan oleh perniagaan. Catatan dibuat
pada akhir tempoh perakaunan dan mengiktiraf penggunaan aset tersebut
sebagai belanja.
Contoh 4.2:
Pada 1 Jan 2011, Mazni Enterprise membeli sebuah kenderaan untuk kegunaan
pejabat bernilai RM60,000 secara tunai. Kenderaan ini dianggarkan mempunyai
usia guna selama 10 tahun. Catatan jurnal bagi urus niaga ini adalah seperti
berikut:
1 Jan 2011 Dt. Kenderaan RM60,000

Kt. Tunai RM60,000
Apabila catatan dipindahkan ke lejar, akaun yang terlibat adalah:
Akaun Kenderaan Akaun Tunai

RM RM
Jan 1 Tunai 60,000 Jan 1 Kenderaan 60,000
Catatan pelarasan diperlukan pada akhir tempoh perakaunan untuk merekod

belanja bagi kegunaan kenderaan tersebut, iaitu seperti berikut:
Dis 31 2011 Dt. Belanja susut nilai RM6,000*

Kt. Susut nilai terkumpul – Kenderaan RM6,000
* Kaedah garis lurus digunakan untuk mengira belanja susut nilai.
Formula:
 Kos Aset  Nilai Sisa 

Usia guna
(RM60,000 – 0/10 tahun) =RM6,000 setiap tahun
Seterusnya, catatan pelarasan tersebut dipindahkan ke lejar dan akan melibatkan

satu akaun daripada penyata pendapatan (akaun belanja susut nilai) dan satu
akaun daripada lembaran imbangan (akaun susut nilai terkumpul bagi
kenderaan, iaitu akaun kontra kepada aset).

Akaun Belanja Susut Nilai

RM
Dis 31 Susut nilai 6,000
terkumpul
Akaun Susut Nilai Terkumpul

RM
Dis 31 Belanja susut nilai 6,000
Catatan debit sebanyak RM6,000 dalam akaun belanja susut nilai menunjukkan
penggunaan aset oleh perniagaan bagi tempoh satu tahun, manakala baki kredit
dalam akaun susut nilai terkumpul bagi kenderaan menunjukkan jumlah susut
nilai ke atas aset pada tarikh tersebut. Jumlah susut nilai terkumpul akan ditolak
daripada jumlah aset bagi memberikan nilai buku atau nilai dibawa aset tersebut
seperti berikut:
RM
Kos kenderaan pada 1 Jan 2011 60,000
(-)Susut nilai terkumpul – kenderaan (6,000)
Nilai buku pada 31 Disember 2011 54,000
4.1.2 Hasil Belum Terperoleh (Pendapatan Belum

Terperoleh)
Hasil belum terperoleh merujuk kepada tunai yang mana telah diterima
dahulu sebelum barangan atau perkhidmatan diberikan.
Ini merupakan satu tanggungan atau liabiliti kepada entiti perniagaan. Tunai
diterima tidak boleh diiktiraf sebagai hasil bagi tempoh tersebut kerana barangan
atau perkhidmatan hanya akan diberi pada satu tarikh akan datang.

Contoh 4.3:
Pada 1 Disember 2010, Syarikat Kecantikan Ayu telah menerima RM800 tunai
daripada seorang pelanggan. Pembayaran ini bagi perkhidmatan yang akan
diberikan oleh syarikat pada 1 Januari 2011. Catatan jurnal adalah seperti berikut:
Dis 1 2010 Dt. Tunai RM800

Kt. Hasil belum terperoleh RM800
Apabila catatan dipindah catat ke lejar, akaun yang terlibat adalah seperti
berikut:
Akaun Tunai Akaun Hasil Belum Terperoleh

RM RM
Dis 1 Hasil 800 Dis 1 Tunai 800
belum
terperoleh
Pada 31 Disember 2010, satu liabiliti sebanyak RM800 telah diwujudkan untuk
Syarikat Kecantikan Ayu kerana tunai telah diterima manakala perkhidmatan
masih belum diberikan. Liabiliti tersebut tidak akan wujud lagi dan hasil
diiktiraf apabila syarikat telah memberikan perkhidmatan pada 1 Januari 2010.
Catatan pelarasan untuk mengiktiraf hasil tersebut adalah seperti berikut:

Jan 1 2011 Dt. Hasil belum terperoleh RM800
Kt. Hasil perkhidmatan RM800
Catatan pelarasan tersebut akan dipindah catat ke lejar dan akan melibatkan satu
akaun daripada penyata pendapatan (akaun hasil perkhidmatan) dan satu akaun
daripada lembaran imbangan (akaun hasil belum terperoleh).
Akaun Hasil Belum Terperoleh

RM RM
Jan 1 Hasil perkhidmatan 800 Dis 31 Tunai 800
Akaun Hasil Perkhidmatan

RM RM
1 Jan Hasil belum 800
terperoleh

Apabila akaun hasil belum terperoleh didebitkan, entiti perniagaan tidak akan
mempunyai liabiliti lagi dan hasil tersebut akan diiktiraf sebagai perkhidmatan
yang mana telah diberikan.
4.1.3 Belanja Terakru
Belanja terakru merujuk kepada semua belanja yang dilibatkan tetapi masih
belum dibayar atau direkod kerana tiada aliran tunai keluar dari entiti
perniagaan tersebut.
Belanja terakru merupakan liabiliti kerana wujudnya tanggungan yang perlu

diselesaikan oleh perniagaan tersebut. Pada akhir tempoh perakaunan tersebut,
entiti perniagaan perlu merekod/mengiktiraf semua perbelanjaan walaupun
tiada aliran keluar tunai berlaku. Contoh-contoh belanja terakru adalah gaji
belum bayar, sewa belum bayar, faedah belum bayar dan cukai belum bayar.
Contoh 4.4:
Syarikat Haruman belum lagi membayar gaji pekerjanya pada bulan Disember
2010, berjumlah RM4,500 kerana mempunyai masalah kewangan. Namun,
syarikat itu telah berjanji untuk membayar gaji tersebut pada bulan Januari 2011.
Pada 31 Disember 2010, catatan pelarasan adalah seperti berikut:
Dis 31 2010 Dt. Belanja gaji RM4,500

Kt. Gaji belum bayar RM4,500

Catatan pelarasan tersebut seterusnya dipindah catat ke lejar yang akan
melibatkan satu akaun daripada penyata pendapatan (akaun belanja gaji) dan
satu akaun daripada lembaran imbangan (akaun gaji belum bayar/gaji terakru).
Akaun Belanja Gaji Akaun Gaji Belum Bayar

RM RM
Dis 31 Gaji 4,500 Dis 31 Belanja gaji 4,500
belum
bayar
Catatan pelarasan ini akan mengiktiraf belanja gaji bagi tempoh tersebut
walaupun aliran keluar tunai dari perniagaan belum berlaku manakala gaji
belum bayar atau gaji terakru merupakan satu liabiliti kepada entiti perniagaan
pada tarikh tersebut.

4.1.4 Hasil Terakru
Hasil terakru merujuk kepada hasil yang telah diperoleh tetapi tiada aliran
masuk tunai berlaku ke dalam entiti perniagaan.
Ini berlaku apabila barangan atau perkhidmatan telah diberikan kepada

pelanggan tetapi pelanggan tersebut masih belum membayarnya.
Hasil terakru merupakan aset kerana manfaat dalam bentuk tunai akan diterima
oleh entiti perniagaan pada masa akan datang. Contoh-contoh hasil terakru
adalah hasil sewa belum terima, hasil perkhidmatan belum terima dan hasil
faedah belum terima.
Contoh 4.5:
Syarikat Geelang telah menyewakan sebahagian daripada bangunannya dengan
kadar RM1,200 sebulan dan perlu dibayar pada akhir bulan. Namun, penyewa
tersebut gagal menjelaskan sewa bagi bulan Disember 2010 tetapi berjanji akan
menjelaskan sewa tersebut pada bulan Januari 2011. Catatan pelarasan yang
diperlukan oleh Syarikat Geelang adalah:
Dis 31 2010 Dt. Sewa belum terima RM1,200

Kt. Hasil sewa RM1,200
Catatan pelarasan tersebut seterusnya dipindah catat ke lejar dan akan

melibatkan satu akaun daripada penyata pendapatan (akaun hasil sewa) dan satu
akaun daripada lembaran imbangan (sewa belum terima atau akaun sewa
terakru).
Akaun Sewa Belum Terima

RM
Dis 31 Hasil sewa 1,200
Akaun Hasil Sewa

RM
Dis 31 Sewa belum 1,200
terima

Pada akhir tempoh perakaunan, hasil yang telah direkodkan atau diiktiraf adalah
sebanyak RM1,200 walaupun tiada aliran masuk tunai berlaku; manakala aset
telah meningkat sebanyak RM1,200 apabila akaun sewa belum terima didebitkan.
Sekiranya tiada pelarasan dibuat, baki akaun yang dipersembahkan dalam

penyata kewangan tidak akan mematuhi prinsip pengiktirafan hasil dan prinsip
pemadanan. Seterusnya penyata kewangan yang diterbitkan itu dipersembahkan
tidak mematuhi GAAP (Prinsip Perakaunan Diterima Umum).
Semua pelarasan yang dibuat terhadap baki akaun imbangan duga akan
menghasilkan Imbangan Duga Terlaras. Imbangan Duga Terlaras tersebut akan
digunakan sebagai asas dalam penyediaan penyata kewangan. Imbangan duga
terlaras akan dibincangkan dalam subtopik seterusnya.
LATIHAN 4.1
Terangkan maksud bagi setiap yang berikut:

(a) Hasil terakru;
(b) Belanja terakru;
(c) Belanja prabayar; dan
(d) Hasil belum terperoleh.
4.2 PENYEDIAAN IMBANGAN DUGA

TERLARAS
Dalam subtopik ini, kita akan membincangkan proses penyediaan Imbangan
Duga Terlaras. Imbangan Duga Terlaras adalah imbangan duga yang disediakan
selepas mengambil kira semua catatan pelarasan yang telah dijurnal dan
dipindah catat. Imbangan Duga Terlaras tersebut juga menunjukkan baki bagi
semua akaun tanpa mengambil kira sama ada akaun tersebut terlibat dalam
pelarasan atau tidak. Akaun-akaun yang terlibat dalam pelarasan akan
menunjukkan baki terkini atau baki terlaras.
Tujuan penyediaan Imbangan Duga Terlaras adalah untuk menunjukkan kesan

semua peristiwa kewangan yang telah berlaku dalam tempoh perakaunan
tersebut. Imbangan Duga Terlaras adalah untuk membuktikan jumlah debit
adalah sama dengan jumlah kredit bagi semua akaun dalam lejar selepas
pelarasan.

Anda perlu merujuk kepada maklumat dalam imbangan duga tak terlaras bagi
Reen Cyber Service dalam Topik 3 (rujuk Rajah 3.3: Imbangan duga) bagi
penyediaan Imbangan Duga Terlaras ini. Untuk memudahkan pembacaan anda,
imbangan duga tak terlaras tersebut telah dimasukkan dalam Jadual 4.2.
Maklumat tambahan berkaitan pelarasan bagi Reen Cyber Service adalah seperti
berikut:
(a) Bekalan yang ada di tangan pada 31 Disember 2010 berjumlah RM1,520.
(b) Premium insurans yang telah luput sepanjang tahun berjumlah RM200.
(c) Hasil belum terperoleh pada 31 Disember 2010 berjumlah RM480.
(d) Gaji terakru tetapi belum dijelaskan pada 31 Disember 2010 berjumlah
RM500.
(e) Hasil faedah terakru tetapi belum direkodkan bagi bulan Disember
berjumlah RM1,000.
(f) Susut nilai bagi peralatan pejabat bagi bulan Disember berjumlah RM100.
Catatan pelarasan yang perlu direkod oleh Reen Cyber Service pada 31 Disember
2010 adalah seperti Jadual 4.1 berikut:
Jadual 4.1: Catatan Pelarasan
Debit Kredit
(RM) (RM)
31 Disember Belanja bekalan 2,480
Bekalan 2,480
31 Disember Belanja insurans 200
Insurans prabayar 200
31 Disember Hasil sewa belum terperoleh 240
Hasil sewa 240
31 Disember Belanja gaji 500
Gaji terakru 500
31 Disember Akaun belum terima 1,000
Hasil faedah 1,000
31 Disember Belanja susut nilai 100
Susut nilai terkumpul 100
bagi peralatan pejabat

Jadual 4.2: Imbangan Duga Tak Terlaras

Reen Cyber Service
Imbangan Duga
Debit Kredit
Nombor Akaun Akaun
(RM) (RM)
11 Tunai 19,130
14 Bekalan 4,000
15 Insurans prabayar 4,800
17 Tanah 20,000
22 Nota belum bayar 15,000
23 Hasil sewa belum terperoleh 720
31 Modal, Reen 30,000
41 Hasil faedah 32,680
51 Belanja gaji 8,550
53 Belanja utiliti 1,970
54 Belanja bekalan 1,600
JUMLAH 80,200 80,200
Penyelesaian bagi setiap item tambahan adalah seperti berikut:
(a) Akaun bekalan yang ditunjukkan dalam Imbangan Duga Tak Terlaras
merupakan baki awal pada 1 Januari 2010 iaitu RM4,000. Maklumat
tambahan menyatakan bahawa baki semasa, iaitu baki pada 31 Disember
2010 berjumlah RM1,520.
Oleh itu, perbezaan antara kedua-dua baki tersebut adalah belanja bekalan
yang perlu diiktiraf/direkodkan, iaitu RM2,480.

Akaun Bekalan – Akaun Bekalan = Belanja Bekalan

(Baki Awal) (Baki Semasa)
RM4,000 – RM1,520 = RM2,480
Catatan pelarasan ini memberi kesan kepada satu akaun dalam Penyata
Pendapatan (belanja bekalan) dan satu akaun dalam Lembaran Imbangan
(akaun bekalan).
Baki semasa bagi akaun bekalan adalah RM1,520, iaitu RM4,000 (baki awal)
–RM2,480 (catatan kredit daripada pelarasan) yang menjadikan baki yang
sama seperti dinyatakan dalam maklumat tambahan.
(b) Akaun insurans prabayar dengan baki debit berjumlah RM4,800

menunjukkan insurans prabayar bagi tempoh 24 bulan bermula 1 Disember
2010. Oleh itu, belanja insurans pada 31 Disember 2010 yang perlu diiktiraf
berjumlah RM4,800 ÷ 24 = RM200.
Catatan pelarasan ini menyebabkan akaun insurans prabayar dalam

Lembaran Imbangan mempunyai baki semasa sebanyak RM4,600
(RM4,800 – RM200) manakala belanja insurans sebanyak RM200 akan
diiktiraf dalam Penyata Pendapatan bagi tempoh tersebut.
(c) Akaun hasil sewa belum terperoleh mempunyai baki normal kredit
sebanyak RM720 yang menunjukkan jumlah tunai bagi sewa yang telah
diterima terdahulu untuk tiga bulan. Oleh itu, hasil sewa yang perlu
diiktiraf bagi bulan Disember adalah 1/3  RM720 = RM240.
Kesan catatan pelarasan ini adalah akaun hasil sewa belum terperoleh
dalam Lembaran Imbangan akan berkurang sebanyak RM240 kepada
RM480 manakala hasil sewa sebanyak RM240 akan ditunjukkan dalam
Penyata Pendapatan.
(d) Gaji terakru atau belum bayar bagi bulan Disember berjumlah RM500. Gaji
terakru tersebut akan meningkatkan jumlah perbelanjaan dan ia merupakan
liabiliti kepada entiti perniagaan tersebut. Catatan pelarasan akan
mengiktiraf belanja gaji ini sebagai item dalam Penyata Pendapatan dan gaji
belum bayar atau gaji terakru sebagai item Lembaran Imbangan berjumlah
RM500 bagi tempoh tersebut.

(e) Hasil sewa terakru bagi entiti perniagaan tetapi masih belum diiktiraf atau
direkodkan berjumlah RM1,000. Jumlah ini merupakan aset dan akan
menambahkan jumlah hasil bagi entiti perniagaan tersebut. Catatan
pelarasan akan mengiktiraf hasil faedah tersebut sebagai item dalam
Penyata Pendapatan dan akaun bagi akaun belum terima dalam Lembaran
Imbangan akan menunjukkan jumlah RM1,000 bagi tempoh tersebut.
(f) Susut nilai bagi peralatan pejabat bagi bulan Disember berjumlah RM100
akan meningkatkan jumlah perbelanjaan bagi entiti perniagaan tersebut.
Catatan pelarasan akan mengiktiraf susut nilai sebagai item belanja dalam
Penyata Pendapatan dan akan memberi kesan kepada satu akaun dalam
Lembaran Imbangan, akaun susut nilai terkumpul yang merupakan akaun
kontra bagi aset.
Lembaran kerja seperti dalam Jadual 4.3 berikut digunakan untuk

menyediakan imbangan duga terlaras bagi Reen Cyber Service bagi dua
bulan berakhir pada 31 Disember 2010.
Jadual 4.3: Lembaran Kerja bagi Reen Cyber Service
Imbangan Duga
Imbangan Duga Pelarasan
Terlaras
Dt. Kt. Dt. Kt. Kt.
Nama Akaun Dt. (RM)
(RM) (RM) (RM) (RM) (RM)
Tunai 19,130 19,130
Akaun belum terima 4,440 (5) 5,440
1,000
Bekalan 4,000 (1) 1,520
2,480
Insurans prabayar 4,800 (2) 200 4,600
Tanah 20,000 20,000
Peralatan pejabat 3,600 3,600
Akaun belum bayar 1,800 1,800
Hasil sewa belum 720 (3) 240 480
terperoleh
Nota belum bayar 15,000 15,000
Modal, Reen 30,000 30,000
Ambilan, Reen 8,000 8,000
Hasil faedah 32,680 (5) 33,680
1,000

Belanja gaji 8,550 (4) 500 9,050

Belanja sewa 3,200 3,200
Belanja utiliti 1,970 1,970
Belanja bekalan 1,600 (1) 4,080
2,480
Belanja pelbagai 910 910
Belanja insurans (2) 200 200
Hasil sewa (3) 240 240
Gaji terakru (4) 500 500
Belanja susut nilai (6) 100 100
Susut nilai terkumpul – (6) 100 100
peralatan
80,200 80,200 4,520 4,520 81,800 81,800
Anda juga boleh menyediakan Imbangan Duga terlaras bagi Reen Cyber Service
tanpa menggunakan lembaran dengan:
(a) Menyediakan catatan pelarasan.

(b) Mengemaskini semua akaun yang terlibat dengan catatan pelarasan.
(c) Memasukkan baki terkini yang telah dilaraskan ke dalam imbangan duga
terlaras seperti ditunjukkan dalam Jadual 4.4 berikut.

Jadual 4.4: Imbangan Duga Terlaras

Reen Cyber Service
Imbangan Duga Terlaras
RM RM
Tunai 19,130
Akaun belum terima* 5,440
Bekalan* 1,520
Insurans prabayar* 4,600
Tanah 20,000
Peralatan pejabat 3,600
Hasil belum terperoleh* 480
Nota belum bayar 15,000
Modal, Reen 30,000
Ambilan, Reen 8,000
Hasil faedah* 33,680
Belanja gaji* 9,050
Belanja sewa 3,200
Belanja bekalan* 4,080
Belanja insurans ** 200
Hasil sewa ** 240
Gaji terakru ** 500
Belanja susut nilai ** 100
Susut nilai terkumpul – peralatan ** 100
81,800 81,800
* Akaun yang telah dikemaskini

** Akaun baru yang diwujudkan selepas catatan pelarasan
Selepas pelarasan dibuat, anda akan dapati akaun lejar dalam Imbangan Duga
Terlaras menunjukkan jumlah debit dan jumlah kredit yang sama. Imbangan
Duga Terlaras ini akan digunakan dalam penyediaan penyata kewangan, yang
mana akan dibincangkan dalam topik seterusnya.

AKTIVITI 4.1
Pada pendapat anda, apakah kegunaan Imbangan Duga Terlaras bagi

perniagaan kecil? Bincangkan.
SEMAK KENDIRI 4.1
Bilakah masa yang sesuai untuk menyediakan Imbangan Duga

Terlaras? Terangkan.
LATIHAN 4.2
Maklumat bagi pelarasan adalah seperti berikut:

1. Bekalan di tangan pada 31 Disember 2010 berjumlah RM750.
Bekalan pada 1 Januari 2010 berjumlah RM1,000.
2. Susut nilai bagi peralatan bagi tahun 2010 berjumlah RM400.
3. Faedah terakru untuk nota belum bayar adalah RM300.
4. Insurans yang luput sepanjang tahun 2010 berjumlah RM1,500.
5. Hasil terakru pada 31 Disember 2010 berjumlah RM750.
6. Hasil belum terperoleh sepanjang tahun 2010 berjumlah RM5,000.
Dikehendaki:
Sediakan catatan pelarasan pada 31 Disember 2010.

LATIHAN 4.3
Dapur Rona adalah sebuah firma yang menyediakan perkhidmatan
katering. Khadim, seorang kerani akaun yang baru, telah menyediakan
imbangan duga berikut pada 30 Jun 2011.
Dapur Rona
Imbangan Duga pada 30 Jun 2011
Akaun Debit (RM) Kredit (RM)
Tunai 36,000
Bekalan bahan mentah 28,500
Sewa prabayar 162,000
Perabot dan perkakasan 255,000
Susut nilai terkumpul – perabot 65,400
dan perkakasan
Hasil belum terperoleh 30,000
Modal 153,000
Belanja upah 176,400
Jumlah 607,500 879,300
Maklumat tambahan berikut perlu diambil kira pada 30 Jun 2011:

(a) Bahan mentah di tangan pada 30 Jun berjumlah RM7,650.
(b) Sewa pejabat yang telah luput sepanjang tahun adalah RM144,000.
(c) Hasil terakru yang telah diperoleh tetapi belum direkodkan adalah
RM21,900.
(d) Susut nilai bagi perabot dan perkakasan sepanjang tahun adalah
RM16,500.
(e) Upah terakru tetapi belum dibayar pada 30 Jun adalah RM6,900.
(f) Hasil belum terperoleh pada 30 Jun adalah RM7,500.
(g) Hasil faedah bagi simpanan di bank yang diperoleh tetapi tidak
direkodkan adalah RM240.
Dikehendaki:
1. Sediakan imbangan duga yang telah dibetulkan pada 30 Jun 2011.
2. Sediakan catatan pelarasan pada 30 Jun 2011.
3. Sediakan Imbangan Duga Terlaras pada 30 Jun 2011.

LATIHAN 4.4
1. Asoka Travel and Tours menyediakan imbangan duga tak terlaras

berikut pada 31 Disember 2010 bagi tahun pertama operasinya:
Debit (RM) Kredit (RM)

Tunai 10,350
Bekalan 16,200
Kenderaan bermotor 341,100
Modal 234,000
Ambilan 13,500
Hasil terperoleh 407,250
Belanja gaji 94,500
Belanja petrol 8,100
Belanja sewa 24,000
675,000 675,000
Satu analisis bagi akaun-akaun tersebut menunjukkan:

(a) Hasil belum dibilkan pada 31 Disember adalah RM5,325.
(b) Bekalan di tangan pada 31 Disember adalah RM3,600.
(c) Susut nilai ke atas kenderaan bermotor dianggarkan sebanyak
RM12,300 bagi tahun tersebut.
(d) Jumlah hasil belum terperoleh dalam baki di atas mewakili semua
deposit daripada pelanggan yang telah diterima sepanjang tahun
bagi perjalanan yang telah ditempah. Separuh daripada perjalanan
ini telah diambil kira pada akhir tahun tersebut.
(e) Bil yang belum dibayar untuk utiliti pada 31 Disember berjumlah
RM1,800.
Dikehendaki:
(a) Sediakan catatan pelarasan yang sesuai.
(b) Sediakan Imbangan Duga Terlaras pada 31 Disember 2010 bagi
Asoka Travel and Tours.

LATIHAN 4.5
Imbangan duga sebelum dan selepas pelarasan bagi Bamba Management

Consultant pada akhir tempoh adalah seperti berikut:
Imbangan Duga pada 30 Jun 2011
Sebelum Pelarasan Selepas Pelarasan

Kredit
Debit (RM) Kredit (RM) Debit (RM)
(RM)
Tunai 20,800 20,800
Akaun belum terima 17,600 18,800
Bekalan 4,600 1,400
Insurans prabayar 8,000 5,000
Peralatan 28,000 28,000
Susut nilai terkumpul- 7,200 9,800
peralatan
Gaji belum bayar - 2,200
Yuran belum 3,000 1,200
terperoleh
Modal 31,200 31,200
Hasil yuran 90,000 93,000
Belanja gaji 34,000 36,200
Belanja bekalan - 3,200
Belanja sewa 30,000 30,000
Belanja insurans - 3,000
Belanja susut nilai – - 2,600
peralatan
143,000 143,000 149,000 149,000
Dikehendaki:
Cari catatan pelarasan yang telah dibuat dan sediakan catatan pelarasan
mereka.

 Catatan pelarasan boleh dikategorikan kepada:
 Belanja prabayar;
 Hasil belum terperoleh;
 Belanja terakru; dan
 Hasil terakru.
 Penyediaan Imbangan Duga Terlaras bertujuan untuk menunjukkan kesan

semua peristiwa kewangan yang telah berlaku dalam tempoh perakaunan
tertentu dan untuk membantu dalam penyediaan akaun akhir dan penyata
kewangan.
Belanja Prabayar Hasil Terakru

Belanja Terakru Imbangan Duga Terlaras
Catatan Pelarasan Susut nilai
Hasil Belum Terperoleh

Topik  Melengkapkan
5 Kitaran
Perakaunan
HASIL PEMBELAJARAN
1. Menyediakan penyata kewangan yang terdiri daripada penyata
pendapatan, penyata perubahan dalam ekuiti pemilik, penyata
lembaran imbangan dan penyata aliran tunai;
2. Membina catatan penutup; dan
3. Menyediakan catatan pembalikan.
 PENGENALAN
Apakah anda masih ingat bagaimana untuk menyediakan Imbangan Duga
Terlaras, yang telah kita pelajari dalam topik sebelum ini? Sekarang, kita akan
mempelajari bagaimana untuk menyediakan penyata kewangan. Semua penyata
ini disediakan setelah semua urus niaga telah direkod atau dijurnalkan, dipindah
catat dan diringkaskan dalam imbangan duga. Penyata kewangan turut dikenali
sebagai laporan perakaunan yang melaporkan kedudukan kewangan pada akhir
tempoh perakaunan.
Terdapat empat komponen bagi penyata kewangan iaitu penyata pendapatan,

penyata perubahan dalam ekuiti pemilik, lembaran imbangan dan penyata aliran
tunai. Ia disediakan berdasarkan maklumat daripada imbangan duga terlaras.
Penyediaan penyata aliran tunai juga memerlukan semua maklumat berkaitan
tunai yang boleh didapati dalam rekod tersebut.
Dalam topik ini, anda akan didedahkan kepada catatan penutup dan catatan
pembalikan bagi melengkapkan kitaran perakaunan.

TOPIK 5 MELENGKAPKAN KITARAN PERAKAUNAN  123
5.1 PENYEDIAAN PENYATA KEWANGAN

Topik ini akan membincangkan penyediaan penyata kewangan bagi perniagaan
berasaskan perkhidmatan bagi peniaga tunggal. Seperti yang telah anda pelajari,
penyata kewangan terdiri daripada empat penyata, iaitu:
(a) Penyata Pendapatan;
(b) Penyata Perubahan dalam Ekuiti Pemilik;
(c) Lembaran Imbangan; dan
(d) Penyata Aliran Tunai.
5.1.1 Penyata Pendapatan
Penyata pendapatan merujuk kepada penyata kewangan yang

mempersembahkan keputusan operasi sesebuah entiti perniagaan bagi satu
tempoh tertentu.
Ia juga dikenali sebagai satu ringkasan hasil dan belanja bagi tempoh tertentu
sama ada satu bulan, tiga bulan, enam bulan atau setahun. Sekiranya entiti
perniagaan tersebut memperoleh jumlah hasil melebihi jumlah perbelanjaan,
maka untung bersih akan dilaporkan dalam penyata pendapatannya.
Jumlah Hasil > Jumlah Belanja = Untung Bersih
Sekiranya jumlah belanja melebihi jumlah hasil, entiti perniagaan akan

melaporkan rugi bersih.
Jumlah Belanja > Jumlah Hasil = Rugi Bersih
Proses pemadanan digunakan untuk menentukan untung bersih atau rugi bersih.
Kandungan Penyata Pendapatan terdiri daripada lima elemen utama iaitu:
(a) Nama entiti perniagaan.

Contoh: Syarikat Noora Jaya
(b) Tajuk penyata, iaitu Penyata Pendapatan.

124  TOPIK 5 MELENGKAPKAN KITARAN PERAKAUNAN
(c) Tempoh dan tarikh laporan.

Contoh: Bagi bulan/tahun berakhir 31 Disember 2010.
(d) Item-item hasil dan belanja.
(e) Untung/rugi bersih.
Rajah 5.1 menunjukkan format Penyata Pendapatan:
Rajah 5.1: Format penyata pendapatan bagi firma perkhidmatan


Item-item hasil dan belanja merupakan komponen-komponen utama dalam

penyata pendapatan. Hasil merupakan hasil kasar yang diperoleh daripada
aktiviti perniagaan yang dijalankan bagi tujuan menjana hasil. Lazimnya, hasil
diperoleh daripada jualan barangan, pemberian perkhidmatan, sewaan tanah
dan pinjaman. Rajah 5.2 berikut menunjukkan empat contoh sumber-sumber
hasil.
Rajah 5.2: Contoh-contoh sumber hasil
Hasil yang diperoleh akan meningkatkan jumlah aset dan ekuiti pemilik bagi
sesebuah entiti perniagaan. Sebagai contoh, hasil utama bagi perniagaan mencuci
kereta adalah hasil daripada perkhidmatan mencuci kereta yang diberikan.
Contoh-contoh lain bagi hasil adalah yuran, komisen, faedah, dividen, royalti
dan sewa.
Belanja merupakan kos kepada aset atau perkhidmatan yang digunakan

atau diberikan dalam proses menjana hasil.
Belanja akan mengurangkan jumlah aset dan ekuiti pemilik. Contoh-contoh

belanja bagi perniagaan mencuci kereta adalah air, bahan mencuci dan gaji
pekerja.

Berikut adalah langkah-langkah dalam menyediakan penyata pendapatan bagi

Reen Cyber Service:
(a) Anda perlu menganalisis maklumat yang dilaporkan dalam Imbangan

Duga Terlaras berikut:
Reen Cyber Service

Imbangan Duga Terlaras
RM RM
Tunai 19,130
Bekalan 1,520
Insurans prabayar 4,600
Tanah 20,000
Hasil sewa belum 480
terperoleh
Modal, Reen 30,000
Ambilan, Reen 8,000
Hasil faedah 33,680
Belanja gaji 9,050
Belanja sewa 3,200
Belanja insurans 200
Hasil sewa 240
Gaji belum bayar 500
Belanja susut nilai 100
Susut nilai terkumpul 100
81,800 81,800

(b) Keluarkan semua item hasil dan belanja sahaja kerana semua ini adalah
komponen utama dalam penyediaan penyata pendapatan.
Berikut adalah semua item hasil dan belanja yang terdapat dalam
imbangan duga terlaras bagi Reen Cyber Service.
Hasil faedah 33,680

Hasil sewa 240
Belanja gaji 9,050
Belanja sewa 3,200
19,510 33,920
(c) Kirakan untung atau rugi bersih dengan mencampurkan semua item hasil
dan menolak semua item belanja. Jika jumlah hasil melebihi jumlah belanja,
maka untung bersih diperoleh. Jika jumlah belanja melebihi jumlah belanja
maka rugi bersih akan diperoleh.
Jumlah hasil adalah RM33,920 yang terdiri daripada hasil faedah sebanyak
RM33,680 dan hasil sewa sebanyak RM240. Jumlah belanja, iaitu RM19,510
akan ditolak daripada hasil sewa sebanyak RM33,920 bagi menjana untung
bersih sebanyak RM14,410.
RM
Jumlah hasil 33,920
Jumlah belanja (19,510)
Untung bersih 14,410

(d) Akhir sekali, anda perlu memasukkan semua item yang terlibat (hasil,
belanja dan untung bersih) ke dalam format penyata pendapatan.
Reen Cyber Service

Penyata Pendapatan
Bagi dua bulan berakhir 31 Disember 2010
RM RM
Hasil:
Hasil faedah 33,680
Hasil sewa 240
33,920
Tolak belanja:
Belanja gaji 9,050
Belanja sewa 3,200
Belanja susut nilai 100 (19,510
)
Untung Bersih 14,410
Jumlah ini akan dilaporkan dalam

penyata perubahan dalam ekuiti pemilik
5.1.2 Penyata Perubahan dalam Ekuiti Pemilik
Penyata perubahan dalam ekuiti pemilik merupakan ringkasan bagi

perubahan dalam ekuiti pemilik yang berlaku dalam tempoh tertentu.
Penyata ini berkait dengan Penyata Pendapatan dan Lembaran Imbangan (yang
akan dibincangkan selepas ini) dan disediakan pada akhir tempoh perakaunan.
Ekuiti merupakan tuntutan pemilik terhadap jumlah aset. Ia bersamaan

dengan jumlah aset setelah ditolak semua liabiliti.

Ekuiti terdiri daripada item-item berikut:

(a) Modal awal;
(b) Keuntungan atau kerugian tertahan tahunan;
(c) Ambilan; dan
(d) Modal akhir.
Ambilan merujuk kepada jumlah tunai atau barangan yang diambil oleh pemilik
entiti perniagaan bagi kegunaan peribadi.
Berikut adalah penyata perubahan dalam ekuiti pemilik bagi Reen Cyber Service:
Reen Cyber Service

Penyata Perubahan dalam Ekuiti Pemilik
Bagi Dua Bulan Berakhir 31 Disember 2010
RM
Modal Reen, 1 November 2010 30,000* daripada penyata pendapatan
Ambilan (8,000)*
Modal Reen, 31 Disember 2010 36,410 akan dilaporkan dalam lembaran
imbangan
* Jumlah modal awal dan ambilan diambil daripada Imbangan Duga Terlaras.
Lazimnya, penyata ini tidak disediakan dan hanya ditunjukkan dalam nota
kepada akaun (akan dibincangkan pada akhir topik ini). Item-item dalam
penyata ini akan ditunjukkan sama ada dalam penyata pendapatan atau dalam
lembaran imbangan. Sebagai contoh, untung/rugi tertahan tahunan ditunjukkan
dalam penyata pendapatan manakala jumlah modal akhir ditunjukkan dalam
lembaran imbangan.
Penyata perubahan dalam ekuiti pemilik mengandungi jumlah untung bersih

yang diambil daripada penyata pendapatan yang telah disediakan sebelum ini.
Daripada penyata pendapatan perubahan dalam ekuiti pemilik yang telah
disediakan, modal akhir akan diperoleh. Jumlah ini akan dilaporkan dalam
penyata lembaran imbangan. Oleh itu, penyata perubahan dalam ekuiti pemilik
telah menghubungkan penyata pendapatan dengan lembaran imbangan.

5.1.3 Lembaran Imbangan
Lembaran imbangan atau penyata kedudukan kewangan merupakan satu

penyata yang melaporkan kedudukan kewangan sesebuah perniagaan pada
satu titik masa.
Kedudukan kewangan sesebuah entiti perniagaan merangkumi kawalan ke atas

sumber ekonominya, struktur kewangan dan ketahanan dalam jangka panjang.
Lembaran imbangan mengandungi tiga komponen utama, iaitu:
(a) Aset
Aset merupakan sumber ekonomi dimiliki oleh sesebuah entiti perniagaan
yang memberi manfaat kepada entiti perniagaan tersebut pada masa akan
datang. Aset wujud dalam sesebuah perniagaan hasil daripada peristiwa
dan urus niaga lepas. Aset adalah sumber bernilai kepada sesebuah
syarikat kerana ia boleh diguna atau ditukarkan untuk menjana produk
atau memberi perkhidmatan.
Aset direkodkan dalam lembaran imbangan berdasarkan kos sejarah, iaitu

kos asal semasa pembelian. Tiga ciri yang membolehkan sesuatu sumber
itu diklasifikasikan sebagai satu aset adalah:
(i) Sumber tersebut boleh membantu entiti perniagaan untuk menjana

aliran masuk tunai pada masa akan datang, sama ada secara langsung
atau tak langsung.
(ii) Sumber tersebut mestilah boleh memberi manfaat kepada entiti

perniagaan pada masa akan datang dan entiti itu mestilah
mempunyai kuasa kawalan terhadap sumber tersebut. Kuasa kawalan
bermaksud entiti tersebut boleh menghalang orang lain daripada
menggunakan sumber berkenaan.
(iii) Urus niaga atau peristiwa yang memberi hak kepada entiti
perniagaan untuk mengawal sumber tersebut telah berlaku. Sekiranya
urus niaga pembelian sumber itu tidak berlaku maka sumber tersebut
tidak boleh dianggap sebagai aset kepada entiti tersebut.
Aset terdiri daripada aset semasa dan aset jangka panjang seperti yang
digambarkan dalam Rajah 5.3 berikut.

Rajah 5.3: Aset
(i) Aset Semasa

Aset semasa merupakan satu aset yang dijangka boleh ditukar kepada
tunai atau dijual atau digunakan dalam tempoh satu tahun atau
dalam tempoh kitaran operasi (yang mana lebih panjang).
Kitaran operasi merujuk kepada tempoh masa yang diambil oleh

entiti perniagaan untuk memproses serta menjual inventori,
mengutip akaun belum terima (ABT) serta menukarkan akaun
belum terima kepada tunai.
Rajah 5.4 menunjukkan bagaimana kitaran operasi berlaku.
Rajah 5.4: Kitaran operasi
Aset semasa merangkumi:

 Tunai;
 Sekuriti dagangan/pelaburan jangka pendek;
 Item belum terima;
 Inventori; dan
 Belanja prabayar.
Tunai merangkumi tunai di tangan dan tunai dalam akaun

simpanan/semasa di bank. Tunai yang tidak boleh digunakan serta-
merta dikenali sebagai tunai setara. Ia juga diklasifikasikan di bawah
item tunai.
Sekuriti boleh pasar atau pelaburan jangka pendek merangkumi

pelaburan dalam sekuriti ekuiti (contoh: pelaburan dalam saham) dan
pelaburan dalam sekuriti hutang (contoh: pelaburan dalam bon).
Pelaburan dalam kedua-dua jenis sekuriti ini dianggap sebagai aset
semasa kerana pelaburan-pelaburan ini sedia untuk dijual atau
diniagakan. Kedua-dua jenis pelaburan ini boleh ditukar kepada tunai
oleh entiti perniagaan dalam tempoh setahun atau dalam tempoh
kitaran operasi, yang mana lebih panjang.
Item belum terima diwujudkan apabila entiti perniagaan telah

memberikan perkhidmatan atau menjual barangan tetapi tunai masih
belum diterima. Item-item belum terima terdiri daripada akaun
belum terima (ABT), nota belum terima, faedah belum terima dan
yuran belum terima.
Belanja prabayar turut diklasifikasikan sebagai item belum terima.

Contohnya sewa prabayar, gaji prabayar dan insurans prabayar.
Inventori bagi entiti perniagaan berbeza mengikut jenis perniagaan

tersebut. Sebuah entiti perniagaan yang memberikan perkhidmatan
tidak mempunyai inventori. Ini berbeza daripada entiti perniagaan
yang mengeluar/mengilang barangannya sendiri. Ia akan
mempunyai inventori bahan mentah, inventori kerja dalam proses
dan inventori barangan siap (semua jenis inventori akan
dibincangkan dalam Topik 5). Begitu juga dengan perniagaan yang
membeli atau menjual barangan (firma perdagangan) mempunyai
inventori bagi barangan niaga.

(ii) Aset Jangka Panjang/Aset Bukan Semasa

Aset jangka panjang merupakan aset yang boleh digunakan dalam
perniagaan atau dipegang untuk tempoh yang agak panjang,
lazimnya melebihi setahun.
Aset jangka panjang terdiri daripada aset bukan semasa, aset jangka
panjang yang lain dan aset tak nyata/ketara.
• Aset Bukan Semasa

Tanah, loji, bangunan dan peralatan merupakan contoh-contoh
aset jangka panjang. Ia mempunyai bentuk fizikal dan digunakan
dalam operasi sesebuah entiti perniagaan. Semua aset ini perlu
disusutnilaikan, kecuali tanah. Tanah tidak perlu disusutnilaikan
kerana nilainya sentiasa meningkat manakala loji, peralatan dan
bangunan perlu disusutnilaikan kerana nilai aset tersebut akan
berkurangan apabila usia guna meningkat.
Aset jangka panjang juga dikenali sebagai aset bukan semasa

atau aset tidak ketara.
Dalam lembaran imbangan, aset bukan semasa dipersembahkan

pada nilai kos atau kos sejarah ditolak dengan susut nilai
terkumpul.
 Aset Jangka Panjang yang Lain

Aset jangka panjang lain merangkumi pelaburan jangka panjang,
perbelanjaan tertunggak dan amaun yang dilibatkan dalam jangka
panjang seperti item belum terima.
Pelaburan ini terdiri daripada pelaburan dalam sekuriti seperti

pelaburan dalam saham dan bon yang tidak boleh ditukar kepada
tunai dalam tempoh jangka pendek. Pelaburan jangka panjang
lain merangkumi pelaburan dalam hartanah yang dipegang untuk
tujuan spekulasi atau untuk kegunaan dalam operasi akan datang
dan pelaburan dalam dana khusus seperti dana pencen.
Pelaburan jangka panjang adalah pelaburan yang dimiliki oleh

entiti perniagaan bagi tempoh lebih daripada satu tahun.

Amaun yang terlibat dalam jangka panjang adalah amaun yang

dijangka akan diterima selepas satu tahun. Ia merangkumi akaun
belum terima, nota belum terima, belum terima daripada
pengarah, belum terima daripada urus niaga antara syarikat dan
item belum terima yang lain.
Belanja tertunggak merupakan belanja prabayar untuk tempoh

jangka panjang seperti cukai tertunggak, belanja penyusunan
semula syarikat dan belanja permulaan perniagaan.
 Aset Tak Nyata/Ketara

Muhibah, paten, hak cipta dan tanda perniagaan merupakan aset
tak nyata kerana aset tersebut tidak mempunyai bentuk fizikal
yang nyata. Manfaat ekonomi yang boleh diberikan oleh aset tak
nyata kepada entiti perniagaan pada masa akan datang adalah
sukar dinilai. Contoh-contoh aset tak nyata lain adalah francais,
nama dagangan dan kos perisian komputer. Secara amnya, aset
tak nyata akan dilunaskan dalam tempoh lima hingga 40 tahun.
Aset tak nyata akan dilaporkan dalam lembaran imbangan pada
nilai buku, iaitu nilai kos ditolak belanja pelunasan terkumpul.
Rajah 5.5 menunjukkan jenis-jenis aset jangka panjang.
Rajah 5.5: Aset jangka panjang
Secara ringkas, aset merupakan sumber ekonomi yang boleh menjana manfaat
kepada sesebuah entiti pada masa akan datang. Jadual 5.1 menjelaskan ringkasan
berkaitan aset.

Jadual 5.1: Ringkasan Aset
Aset Semasa Aset Jangka Panjang/Aset Bukan Semasa

1. Dijangka dapat diguna dalam tempoh 1. Boleh diguna atau dipegang oleh
setahun atau tempoh kitaran operasi perniagaan bagi tempoh melebihi
setahun.
2. Terdiri daripada: 2. Terdiri daripada:
(a) Tunai; (a) Aset bukan semasa (tanah, loji,
(b) Sekuriti dagangan/jangka bangunan, peralatan); dan
pendek; (b) Aset jangka panjang lain (pelaburan
(c) Item belum terima; jangka panjang, perbelanjaan
tertunggak).
(d) Inventori; dan
(c) Aset tak nyata (paten, hak cipta,
(e) Belanja prabayar.
tanda perniagaan)
SEMAK KENDIRI 5.1
Huraikan perbezaan antara aset semasa dengan aset jangka panjang.

Nyatakan item-item yang terdapat dalam kedua-dua jenis aset tersebut.
(b) Liabiliti
Liabiliti merupakan satu obligasi atau tanggungan sesebuah entiti
perniagaan kepada pihak luar seperti pemiutang atau entiti perniagaan lain
yang mempunyai tuntutan terhadap perniagaan tersebut.
Liabiliti dipersembahkan dalam lembaran imbangan untuk membantu

pengguna penyata kewangan untuk mengukur sejauh mana tuntutan entiti
lain itu terhadap sumber-sumber entiti perniagaan. Liabiliti boleh
dibahagikan kepada dua, iaitu liabiliti semasa dan liabiliti jangka panjang
(liabiliti bukan semasa) yang boleh dilihat dalam Rajah 5.6.
Rajah 5.6: Jenis-jenis liabiliti

(i) Liabiliti Semasa

Liabiliti semasa merupakan tanggungan atau tanggungan yang
dijangka akan dibayar dengan menggunakan aset semasa atau
dengan mewujudkan liabiliti semasa yang lain dalam tempoh satu
tahun. Liabiliti semasa merangkumi:
 Pinjaman bank atau overdraf;

 Item belum bayar;
 Bahagian semasa dalam liabiliti jangka panjang; dan
 Hasil tertunggak.
Pinjaman bank wujud apabila sesebuah entiti perniagaan membuat

pinjaman daripada bank, yang perlu dijelaskan dalam masa setahun.
Manakala, overdraf pula merupakan satu kemudahan yang diberikan
kepada pemegang akaun semasa untuk membuat pengeluaran
melebihi simpanan sedia ada.
Item belum bayar terdiri daripada akaun belum bayar (ABB) dan nota
belum bayar. Ia wujud apabila sesebuah entiti perniagaan membuat
pembelian kredit daripada entiti perniagaan lain. ABB wujud tanpa
ada perjanjian bertulis antara dua entiti perniagaan tetapi hanya
melalui perjanjian secara lisan. Ia berbeza daripada nota belum bayar
yang mempunyai perjanjian bertulis antara dua entiti perniagaan
tersebut.
Item belum bayar lain adalah gaji belum bayar, faedah belum bayar di
mana semuanya merupakan belanja terakru atau belum dijelaskan
oleh entiti perniagaan. Perkhidmatan yang telah diterima oleh entiti
perniagaan tetapi pembayaran yang masih belum dibuat atau tiada
aliran keluar tunai berlaku dari entiti perniagaan tersebut.
Bahagian semasa dalam liabiliti jangka panjang berlaku apabila

terdapat sebahagian daripada liabiliti jangka panjang yang perlu
dijelaskan dalam tempoh setahun. Jumlah tersebut diklasifikasikan
sebagai liabiliti semasa dan bukan liabiliti jangka panjang. Bakinya
sahaja akan dikenali sebagai liabiliti jangka panjang.
Tunai yang telah diterima akan menjadi liabiliti semasa kepada entiti
perniagaan selagi perkhidmatan masih belum diberikan. Contoh-
contoh hasil tertunggak adalah yuran belum terperoleh, hasil belum
terperoleh dan deposit daripada pelanggan.

Hasil tertunggak merujuk kepada tunai yang telah diterima

daripada pelanggan tetapi perkhidmatan masih belum diberikan.
(ii) Liabiliti Jangka Panjang/Liabiliti Bukan Semasa

Berbanding dengan liabiliti semasa, liabiliti jangka panjang
merupakan tanggungan atau obligasi yang dijangka tidak akan
dijelaskan atau dibayar dalam tempoh setahun. Liabiliti jangka
panjang merangkumi:
 Bon belum bayar;

 Nota belum bayar;
 Pinjaman antara syarikat; dan
 Pinjaman bercagar.
Bon belum bayar merupakan liabiliti jangka panjang atau obligasi

kepada entiti perniagaan. Entiti tersebut perlu menjelaskan jumlah
tunai yang telah diterima daripada terbitan bon tersebut dalam
tempoh melebihi setahun, iaitu, pada tarikh matang bon.
Nota belum bayar merupakan urus niaga yang melibatkan kredit dan
wujud perjanjian bertulis antara dua entiti perniagaan tersebut. Entiti
perniagaan yang menerima nota belum bayar yang akan matang
dalam tempoh melebihi setahun bermakna ia mempunyai liabiliti/
tanggungan yang perlu dijelaskan dalam tempoh tersebut.
Pinjaman antara syarikat melibatkan obligasi atau tanggungan antara

syarikat yang perlu dijelaskan dalam tempoh tertentu iaitu melebihi
setahun.
Pinjaman bercagar merupakan liabiliti bagi sesebuah entiti

perniagaan terhadap pihak lain, sebagai contoh, pihak bank atau
institusi kewangan. Institusi tersebut akan mendapat aset entiti
perniagaan (seperti tanah dan bangunan) sebagai cagaran bagi
pinjaman yang diberikan kepada syarikat tersebut. Jadual 5.2 berikut
menunjukkan ringkasan liabiliti.

Jadual 5.2: Ringkasan Liabiliti
Liabiliti
Manfaat ekonomi yang terpaksa dikorbankan dengan memindahkan aset atau
menyediakan perkhidmatan/barangan kepada entiti perniagaan lain.
Liabiliti Jangka Panjang/
Liabiliti Semasa
Liabiliti Bukan Semasa
1. Dijangka dibayar dalam tempoh 1. Dijangka dijelaskan dalam masa
setahun. melebihi setahun.
2. Terdiri daripada: 2. Terdiri daripada:
 Pinjaman bank;  Bon belum bayar;
 Item belum bayar;  Nota belum bayar;
 Bahagian semasa dalam liabiliti  Pinjaman antara syarikat;
jangka panjang; dan
 Pinjaman bercagar; dan
 Hasil tertunggak.
 Liabiliti kontingensi.
(c) Ekuiti Pemilik

Ekuiti pemilik bermaksud hak atau tuntutan terhadap aset sesebuah
perniagaan oleh pemiliknya.
Ekuiti pemilik adalah lebihan jumlah aset terhadap jumlah liabiliti

sesebuah perniagaan. Ekuiti pemilik bagi setiap pemilikan struktur
perniagaan adalah berbeza:
 Bagi syarikat, ekuiti pemilik terdiri daripada modal berbayar, saham
premium, pendapatan tertahan dan rizab.
 Bagi perkongsian, ekuiti pemilik terdiri daripada akaun jumlah modal

bagi setiap rakan kongsi.
 Bagi perniagaan tunggal, ekuiti pemilik terdiri daripada akaun modal

oleh pemilik tunggalnya.
Sekarang anda telah ketahui semua item yang perlu dilaporkan dalam
lembaran imbangan, iaitu aset, liabiliti dan ekuiti pemilik.
Penyata lembaran imbangan berikut melaporkan semua item aset, liabiliti

dan ekuiti pemilik yang didapati dalam Imbangan Duga Terlaras dan
Penyata Perubahan dalam Ekuiti Pemilik bagi Reen Cyber Service:

Reen Cyber Service

Lembaran Imbangan pada 31 Disember 2010
RM RM RM
Aset bukan semasa:
Tanah 20,000
Susut nilai terkumpul (100) 3,500
23,500
Aset semasa:
Tunai 19,130
Bekalan 1,520
Insurans prabayar 4,600 30,690
Tolak: Liabiliti semasa:
Hasil belum terperoleh 480 (2,780)
Aset semasa bersih 27,910
51,410
Dibiayai oleh:
Ekuiti pemilik
Modal, Reen 36,410*
Liabiliti bukan semasa:
51,410
Daripada penyata perubahan dalam ekuiti
pemilik
 Sekiranya penyata perubahan dalam ekuiti pemilik tidak disediakan

lagi, semua item dalam penyata tersebut akan ditunjukkan dalam
lembaran imbangan bagi tujuan melaporkan modal akhir pada 31
Disember 2010.
Aset bersih merujuk kepada perbezaan antara aset semasa bersih dengan
liabiliti semasa bersih. Item ini perlu dilaporkan mengikut peraturan dan
piawaian yang diluluskan oleh Lembaga Piawaian Perakaunan Malaysia
(MASB) Piawaian Pelaporan Kewangan 101: Persembahan Penyata
Kewangan.

Bagi memastikan anda memahami apa yang telah dipelajari, lengkapkan

latihan berikut.
LATIHAN 5.1
Maklumat dalam imbangan duga terlaras bagi KhairunnisaÊ Consulting

Services pada 30 Jun 2010 adalah seperti berikut:
KhairunnisaÊ Consulting Services

Imbangan Duga Terlaras pada 30 Jun 2010
Debit Kredit
Tunai 56,350
Bekalan pejabat 12,300
Sewa prabayar 4,400
Susut nilai terkumpul – peralatan pejabat 10,725
Yuran belum terperoleh 10,980
Nota belum bayar – jangka panjang 100,000
Gaji belum bayar 7,100
Modal, KhairunnisaÊ 51,990
Hasil yuran 119,280
Belanja pelbagai 10,700
Belanja sewa 13,800
Belanja gaji 49,600
Jumlah 317,675 317,675
Daripada maklumat di atas:
1. Sediakan penyata pendapatan bagi tempoh berakhir 30 Jun 2010

untuk KhairunnisaÊ Consulting Services.
2. Sediakan lembaran imbangan pada 30 Jun 2010.


Seterusnya anda akan didedahkan kepada penyata kewangan yang keempat,
iaitu penyata aliran tunai yang meringkaskan penerimaan tunai dan pembayaran
tunai bagi tempoh berikut. Ia mempersembahkan maklumat asas tunai bagi
aktiviti operasi, pelaburan dan pembiayaan. Penyata aliran tunai membantu
pengguna maklumat perakaunan untuk menilai keupayaan sesebuah syarikat itu
untuk:
(a) Menghasilkan aliran tunai yang positif pada masa akan datang; dan
(b) Menjelaskan hutangnya, membayar dividen dan memberi pinjaman kepada
pihak luar.
Penyata aliran tunai boleh diklasifikasikan kepada tiga aktiviti seperti yang
ditunjukkan dalam Rajah 5.7 berikut iaitu aktiviti operasi, pelaburan dan
pembiayaan.
Rajah 5.7: Penyata aliran tunai
Sekarang, mari kita lihat penerangan bagi setiap aktiviti tersebut:
(a) Aktiviti Operasi

Aktiviti operasi melibatkan urus niaga tunai yang memberi kesan terhadap
untung bersih perniagaan, iaitu sebarang tunai diterima, seperti tunai
daripada jualan, dan sebarang pembayaran tunai, seperti pembayaran bagi
belian. Hanya penerimaan dan pembayaran tunai berkaitan operasi
syarikat sahaja akan diambil kira. FRS 107 juga menetapkan bahawa faedah
dan dividen yang diterima juga sebagai sebahagian daripada item aktiviti
operasi. Namun, kedua-dua item ini juga boleh diklasifikasikan sebagai
aktiviti pelaburan atau aktiviti pembiayaan, yang mana akan dibincangkan
kemudian.

(b) Aktiviti Pelaburan

Aktiviti kedua adalah aktiviti pelaburan dan ia lazimnya melibatkan item
aset jangka panjang, seperti pembelian dan penjualan aset bukan semasa.
Mana-mana untung atau rugi daripada jualan aset bukan semasa ini tidak
akan dimasukkan dalam pengiraan aliran tunai bersih daripada aktiviti
pelaburan.
(c) Aktiviti Pembiayaan

Aktiviti ini lazimnya melibatkan item liabiliti jangka panjang dan ekuiti
seperti penerbitan saham dan pembayaran semua hutang. Jika wujud
untung atau rugi semasa pembayaran semua hutang, ia tidak akan diambil
kira dalam menghasilkan aliran tunai bersih daripada aktiviti pembiayaan.
Contoh penerimaan dan pembayaran tunai bagi setiap aktiviti adalah seperti
berikut:
Aktiviti Operasi
Penerimaan Tunai daripada: Pembayaran Tunai untuk:
Jualan barangan Pembelian barangan
Hasil perkhidmatan Upah dan gaji pekerja
Hasil yuran Belanja utiliti
Hasil sewa Belanja sewa
Aktiviti Pelaburan
Jualan aset bukan semasa Pembelian aset bukan semasa
Jualan pelaburan Pembelian saham (melabur)
Kutipan pinjaman yang diberikan Peruntukkan pinjaman ke pihak lain
kepada entiti lain
Aktiviti Pembiayaan
Pinjaman atau hutang syarikat Pembayaran semula pinjaman/hutang
daripada pihak luar
Penerbitan saham Pembelian semula saham

Contoh-contoh bagi setiap aktiviti tadi dilaporkan dalam penyata aliran tunai
seperti berikut:
Baki tunai pada 1 Januari 2010 adalah sifar kerana perniagaan tersebut baru
ditubuhkan.
Air Molek Enterprise

Penyata Aliran Tunai
bagi tempoh berakhir 31 Disember 2010
Aktiviti Operasi RM RM
Penerimaan:
Kutipan daripada pelanggan 6,500
Pembayaran:
Gaji pekerja (1,200) (1,200)
Aliran tunai bersih daripada operasi 5,300
Aktiviti Pelaburan
Jualan tanah 22,000
Jualan saham 18,000
Aliran tunai bersih daripada pelaburan 40,000
Aktiviti Pembiayaan
Pelaburan oleh pemilik 50,000
Aliran tunai bersih daripada pembiayaan 50,000
Jumlah peningkatan dalam tunai 95,300
Baki tunai pada 1 Januari 2010 0
Baki tunai pada 31 Disember 2010 95,300
Untuk pengetahuan anda, Penyata Aliran Tunai perlu mengambil kira semua urus
niaga yang berkaitan dengan tunai. Ini bermakna anda perlu merujuk kembali
kepada Topik 3, iaitu merekod maklumat berkaitan aliran masuk dan keluar tunai.

Penyata Aliran Tunai bagi Reen Cyber Service adalah seperti berikut:
Nota kepada Penyelesaian:
Reen Cyber Service

Bagi tempoh berakhir 31 Disember 2010
Aktiviti Operasi RM RM
Penerimaan:
Tunai daripada pelanggan 13,960
Pembayaran:
Tunai kepada pelanggan (2,600)
Perbelanjaan (15,030) (17,630)
Aliran tunai bersih daripada operasi (3,670)
Aktiviti Pelaburan
Aktiviti Pembiayaan
Ambilan oleh pemilik (4,000)
Jumlah peningkatan (pengurangan) dalam tunai (7,670)
Baki tunai 1 Disember 2010 26,800
Baki tunai 31 Disember 2010 19,130
Jumlah tunai ini sama dengan jumlah tunai yang dilaporkan
dalam lembaran imbangan.
(i) Tunai daripada pelanggan adalah berjumlah RM13,960. Ia merupakan

jumlah tunai yang diterima sepanjang bulan Disember. Anda boleh
merujuk kepada catatan jurnal yang telah dibuat dalam Topik 3 berkaitan
akaun belum terima. RM13,960 adalah jumlah tunai diterima pada 1
Disember sebanyak RM720; 16 Disember sebanyak RM6,200; 21 Disember
sebanyak RM1,300 dan 31 Disember sebanyak RM5,740.
(ii) Pembayaran kepada pembekal sebanyak RM2,600 adalah untuk urus niaga
pada 11 Disember 2010 sebanyak RM800 dan 20 Disember sebanyak
RM1,800.
(iii) Tunai bagi pembayaran perbelanjaan adalah semuanya daripada urus

niaga berkaitan belanja dan aliran keluar tunai. Contoh-contoh belanja
termasuklah belanja sewa, belanja insurans, belanja pelbagai dan belanja
utiliti. Anda boleh mencuba menggunakan cara yang sama seperti mana
cara mendapatkan jumlah tunai daripada pelanggan. Anda akan dapati

jumlah bagi semua belanja adalah RM15,030. Oleh itu, aliran tunai bersih
daripada aktiviti operasi berjumlah (RM3,670), iaitu (RM13,960 –
RM17,630).
(iv) Apakah yang telah berlaku kepada aliran tunai secara keseluruhan? Aliran
tunai telah berkurang sebanyak RM7,670 sepanjang bulan Disember. Ini
berbeza daripada yang telah dilaporkan dalam penyata pendapatan bagi
tempoh berakhir 31 Disember, iaitu untung bersih sebanyak RM14,410. Ini
kerana entiti tersebut telah menggunakan asas akruan dalam mengiktiraf
hasil dan perbelanjaan, tanpa mengambil kira aliran masuk dan keluar
tunai.
(v) Jumlah baki tunai pada 1 Disember 2010 iaitu RM26,800 merujuk kepada
urus niaga tunai sepanjang bulan November 2010.
SEMAK KENDIRI 5.2
Terangkan secara ringkas empat penyata kewangan yang terlibat

dalam penyediaan laporan kewangan.
5.2 PENYEDIAAN CATATAN PENUTUP

Dalam subtopik ini, anda akan mempelajari bagaimana untuk menyediakan
catatan penutup. Akaun ambilan akan ditutup terus kepada akaun modal.
Catatan penutup merujuk kepada penutupan akaun sementara, yang mana

semua akaun dalam penyata pendapatan (akaun hasil dan belanja) akan
dipindahkan ke akaun ringkasan pendapatan.
Tujuan catatan penutup adalah untuk mengukur untung dengan tepat. Ia juga
bertujuan untuk menjadikan akaun-akaun sementara berbaki kosong pada
tempoh berikutnya.

5.2.1 Langkah-langkah Penyediaan Catatan Penutup

Akaun sementara adalah akaun yang berkait dengan tempoh perakaunan
semasa sahaja yang akan ditutup, sebagai contoh, akaun belanja dan akaun
ambilan. Manakala akaun tetap (seperti aset, liabiliti dan ekuiti pemilik) tidak
akan ditutup. Akaun-akaun ini dikaitkan dengan satu atau lebih tempoh
perakaunan akan datang dengan bakinya dilaporkan dalam lembaran imbangan.
Catatan penutup dilakukan pada akhir tempoh perakaunan tersebut.
Langkah-langkah bagi membuat catatan penutup adalah seperti berikut:

(a) Semua akaun hasil akan didebitkan dan akaun ringkasan pendapatan akan
dikreditkan.
(b) Semua akaun belanja akan dikreditkan dan akaun ringkasan pendapatan
akan didebitkan.
(c) Pindahkan baki daripada akaun ringkasan pendapatan ke akaun modal.
(d) Akaun ambilan akan dikreditkan dan akaun modal akan didebitkan.
Rajah 5.8 menunjukkan ringkasan bagi menyediakan catatan penutup.
Rajah 5.8: Ringkasan bagi penyediaan catatan penutup

Catatan penutup bagi Reen Cyber Services pada 31 Disember 2010 adalah seperti
berikut:
31 Disember 2010
Dt. Hasil faedah 33,680

Hasil sewa 240
Kt. Ringkasan pendapatan 33,920
(Menutup semua akaun hasil)
Dt. Ringkasan pendapatan 19,510
Kt. Belanja gaji 9,050
Belanja sewa 3,200
(Menutup semua akaun belanja)
Dt. Ringkasan pendapatan 14,410
Kt. Modal, Reen 14,410
(Menutup akaun ringkasan
pendapatan)
Dt. Modal, Reen 8,000
Kt. Ambilan 8,000
(Menutup akaun ambilan)
Nota kepada penyelesaian:
(i) Semua akaun hasil akan ditutup dengan mendebitkan akaun tersebut dan
mewujudkan akaun ringkasan pendapatan. Dengan ini semua akaun
ringkasan pendapatan akan berbaki sifar manakala akaun ringkasan
pendapatan akan berbaki kredit sebanyak RM33,920.
(ii) Semua akaun belanja akan ditutup dengan mengkreditkan akaun tersebut.
Dengan ini semua akaun belanja bagi tempoh tersebut akan mempunyai
baki sifar. Manakala, baki terkini akaun ringkasan pendapatan akan
menjadi RM14,410 setelah mengambil kira akaun belanja yang dipindah
catat ke akaun ini.
(iii) Baki akaun ringkasan pendapatan sebanyak RM14,410 akan dipindah catat
ke akaun modal. Sekiranya ia berbaki kredit, ia adalah untung bersih,
manakala jika ia berbaki debit, ia merupakan rugi bersih. Baki ini akan
sama dengan untung bersih yang dilaporkan dalam penyata pendapatan
yang telah disediakan dalam topik sebelum ini.

SEMAK KENDIRI 5.3
Apakah langkah-langkah yang diperlukan untuk menyediakan catatan

penutup?
5.3 PENYEDIAAN CATATAN PEMBALIKAN

Apa yang anda faham tentang catatan pembalikan?
Catatan pembalikan merupakan satu pembalikan kepada catatan pelarasan

dari tempoh terdahulu tetapi hanya yang berkait dengan akruan, iaitu hasil
terakru dan belanja terakru.
Catatan pembalikan selalunya disediakan pada hari pertama bagi tempoh

perakaunan berikutnya. Ia adalah untuk memudahkan proses perakaunan
kerana ia mengasingkan belanja atau hasil bagi dua tempoh perakaunan.
Namun, entiti perniagaan mempunyai pilihan sama ada mahu menyediakan
catatan pembalikan ini atau tidak.
Contoh 5.1:
Pada akhir tahun 2009, Syarikat Mas Merah mempunyai belanja gaji terakru
sebanyak RM800. Catatan pelarasan yang telah direkod adalah:
31 Disember 2009 Dt. Belanja gaji RM800

Kt. Gaji belum bayar RM800
Pada 31 Disember, catatan penutup mesti dibuat untuk menutup akaun belanja
gaji kerana akaun ini bersifat sementara. Catatan yang diperlukan adalah:
31 Disember 2009 Dt. Ringkasan pendapatan RM800

Kt. Belanja gaji RM800
Jika Syarikat Mas Merah menyediakan catatan pembalikan pada hari pertama
tempoh perakaunan berikutnya, catatan pembalikan adalah:
1 Januari 2010 Dt. Gaji belum bayar RM800

Kt. Belanja gaji RM800

Pada 15 Januari 2010, Syarikat Mas Merah membuat pembayaran gaji sebanyak
RM2,000. Catatan jurnal yang terlibat adalah:
15 Januari 2010 Dt. Belanja gaji RM2,000

Kt. Tunai RM2,000
Setelah catatan jurnal telah dipindah catat ke lejar, akaun yang terlibat adalah:
Akaun Belanja Gaji

RM RM
31 Dis 2009 Pelarasan 800 31 Dis 2009 Penutup 800
15 Jan 2010 Pembayaran 2,000 1 Jan 2010 Pembalikan 800
Akaun Gaji Belum Bayar

RM RM
31 Dis 2009 Baki h/b 800 31 Dis 2009 Pelarasan 800
1 Jan 2010 Pembalikan 800 1 Jan 2010 Baki b/b 800
Akaun Ringkasan Pendapatan

RM
31 Dis 2009 Penutup 800
Akaun Tunai
RM
1 Jan 2010 Pembayaran 2,000
Akaun belanja gaji pada 15 Januari 2010 mempunyai baki debit sebanyak
RM1,200 (RM2,000 – RM800). Ini bermakna jumlah ini akan diiktiraf sebagai
belanja gaji bagi tempoh perakaunan 2010. Jadi, peranan catatan pembalikan
adalah untuk mengasingkan belanja untuk dua tempoh perakaunan, iaitu bagi
tahun 2010 dan tahun 2009.
Pada 15 Januari 2010, baki akaun gaji belum bayar akan menjadi 0, iaitu, setelah
catatan pembalikan telah dipindah catat ke lejar gaji belum bayar. Akaun
ringkasan pendapatan akan ditutup dengan mendebitkan akaun modal
manakala akaun tunai menjadi akaun kekal yang akan dilaporkan dalam
lembaran imbangan.

LATIHAN 5.2
1. Imbangan duga bagi Berkat Enterprise pada 30 Jun 2011 adalah

seperti berikut:

Tunai 3,425
Bekalan 1,270
Susut nilai terkumpul – Peralatan 9,700
pejabat
Modal 29,000
Ambilan 5,200
Belanja gaji 22,415
Jumlah 100,000 100,000
Maklumat pelarasan:
(a) Bekalan di tangan pada 30 Jun 2011 berjumlah RM380.
(b) Premium insurans yang luput bagi tahun tersebut berjumlah

RM315.
(c) Susut nilai tahunan bagi peralatan pejabat berjumlah RM4,950.
(d) Gaji terakru yang masih belum dibayar pada 30 Jun adalah
RM440.
(e) Hasil perkhidmatan terakru tapi masih belum direkod

berjumlah RM1,000.
(f) Hasil belum terperoleh pada 30 Jun berjumlah RM750.

Daripada maklumat yang diberikan, anda dikehendaki:

(a) Sediakan catatan jurnal untuk merekod semua pelarasan.
(b) Sediakan Penyata Pendapatan dan Lembaran Imbangan pada akhir
tempoh perakaunan tersebut.
(c) Sediakan catatan penutup.
2. Syarikat Mekar Serumpun membayar gaji kepada pekerjanya sekali

dalam setiap enam hari (gaji untuk hari Sabtu hingga hari Khamis
akan dibayar pada hari Khamis). Hari Jumaat adalah cuti bagi
Syarikat Mekar Serumpun. Syarikat membayar kadar RM20 sehari
sebagai gaji kepada pekerjanya. Syarikat telah mengambil keputusan
bahawa 31 Disember merupakan hari terakhir bagi tempoh
perakaunannya dan 31 Disember 2010 jatuh pada hari Rabu.
Berdasarkan maklumat di atas, sediakan catatan pembalikan dan

pindahkan semua catatan tersebut kepada lejar yang berkaitan bagi
minggu terakhir bagi tahun 2010.
3. Maklumat dalam Imbangan Duga Terlaras bagi Syarikat Moiz Real

Estate pada 31 Disember 2010 adalah seperti berikut:
Syarikat Moiz Real Estate

Imbangan Duga pada 31 Disember 2010
Tunai 6,850
Bekalan 2,540
Susut nilai terkumpul – peralatan pejabat 19,400
Modal, Moiz 58,000
Ambilan, Moiz 10,400
Belanja gaji 44,830
Belanja sewa 8,400
Belanja susut nilai 5,430
Jumlah 200,000 200,000

Daripada maklumat di atas, anda dikehendaki:
(a) Sediakan penyata pendapatan, penyata perubahan dalam ekuiti dan

lembaran imbangan.
(b) Sediakan catatan penutup.
 Penyediaan penyata kewangan dibuat setelah urus niaga telah direkod,

dijurnal, dipindah catat dan diringkaskan dalam Imbangan Duga.
 Penyata kewangan yang disediakan untuk sesebuah entiti termasuklah:

 Penyata Pendapatan atau Penyata Pendapatan Komprehensif;
 Penyata Perubahan dalam Ekuiti;
 Lembaran Imbangan atau Penyata Kedudukan Kewangan; dan
 Penyata Aliran Tunai.
 Penyediaan catatan penutup perlu dilakukan bagi tujuan mengukur

keuntungan dengan tepat dan untuk menjadikan akaun sementara berbaki
sifar bagi tempoh perakaunan akan datang.
 Penyediaan catatan pembalikan perlu dilakukan pada hari pertama tempoh

perakaunan akan datang. Ini merupakan pembalikan kepada catatan
pelarasan yang dibuat dalam tempoh terdahulu dan ia hanya berkait dengan
akruan sahaja (hasil terakru dan belanja terakru).
Aset Jangka Panjang Jangka Panjang

Aset Semasa Liabiliti
Catatan Pembalikan Liabiliti Semasa
Catatan Penutup Penyata Kewangan

Topik  Piawaian
6 Pelaporan
Kewangan
HASIL PEMBELAJARAN
1. Menjelaskan keperluan berkanun bagi penyediaan satu laporan
kewangan atau laporan tahunan;
2. Memeriksa kandungan dalam laporan tahunan yang merangkumi
maklumat kewangan dan bukan kewangan; dan
3. Menyediakan penyata kewangan yang perlu dipersembahkan
dalam penyata kewangan utama mengikut FRS 101.
 PENGENALAN
Adakah anda sedar bahawa entiti perniagaan dikehendaki untuk melaporkan
kedudukan kewangan mereka dalam bentuk laporan formal pada akhir tempoh
perakaunan? Laporan ini dikenali sebagai laporan kewangan atau laporan
tahunan. Apakah tujuan laporan tersebut? Tujuan laporan tersebut adalah untuk
mempersembahkan kedudukan kewangan sesebuah entiti perniagaan bagi
tempoh perakaunan tertentu.
Dalam topik ini, kita akan membincangkan keperluan statutori yang memerlukan
entiti perniagaan, terutamanya syarikat awam, untuk menyediakan laporan
kewangan atau laporan tahunan untuk tujuan penerbitan. Seterusnya, pada akhir
topik ini, kita akan membincangkan kandungan sesebuah laporan kewangan
yang dikeluarkan oleh entiti perniagaan yang terdiri daripada maklumat
kewangan dan maklumat bukan kewangan.

154  TOPIK 6 PIAWAIAN PELAPORAN KEWANGAN
6.1 KEPERLUAN BERKANUN

Mari kita mulakan topik ini dengan menganalisis keperluan berkanun bagi
penyediaan laporan kewangan. Syarikat awam dikehendaki untuk memberitahu
pemegang saham yang relevan berkaitan operasi dan prestasi perniagaannya. Ini
penting terutamanya bagi jenis syarikat pemilikan entiti kerana terdapatnya
pengasingan antara pemilik dan pihak pengurusan.
Dalam jenis syarikat sebegini, bukan semua pemilik akan terlibat dalam
pengurusan syarikat tersebut. Oleh itu terdapat beberapa bentuk perundangan
berkaitan pelaporan kewangannya. Ini penting agar apa yang dipersembahkan
kepada mereka mewakili pendapat yang „benar dan saksama‰ berkaitan syarikat
yang menjadi pelaburan mereka. Justeru itu, pihak pengurusan perlu telus dalam
setiap tindakannya.
Laporan kewangan amat berguna dan penting kepada para pengguna maklumat
perakaunan seperti pelabur, pemiutang, kerajaan, penganalisis ekonomi dan lain-
lain pihak yang mempunyai kepentingan. Ini kerana laporan kewangan
membantu mereka untuk membuat keputusan berkaitan prestasi dan kedudukan
kewangan sesebuah entiti perniagaan. Laporan kewangan juga disediakan untuk
memenuhi keperluan statutori.
Peraturan yang perlu dipatuhi dalam penyediaan laporan kewangan adalah Akta
Syarikat 1965, Suruhanjaya Sekuriti 1995, Akta Pelaporan Kewangan 1997 dan
Akta Cukai Pendapatan 1967, manakala organisasi seperti Bursa Malaysia Berhad
dan Bank Negara Malaysia menghendaki entiti perniagaan untuk menyerahkan
laporan kewangan mereka.
Rajah 6.1 menunjukkan ringkasan bagi badan berkanun yang menghendaki

laporan tahunan disediakan oleh entiti perniagaan.
Rajah 6.1: Badan-badan berkanun yang menghendaki

laporan tahunan disediakan daripada entiti perniagaan

TOPIK 6 PIAWAIAN PELAPORAN KEWANGAN  155
Sekarang, mari kita sama-sama bincang setiap badan berkanun tersebut dengan
terperinci.
(a) Akta Syarikat 1965

Sekarang, anda akan diperkenalkan dengan peraturan pertama yang
mensyaratkan penyediaan laporan tahunan, iaitu Akta Syarikat 1965.
Institusi perniagaan yang membentuk syarikat adalah tertakluk kepada
Akta Syarikat 1965 berkaitan penyediaan laporan kewangan dan
perakaunan. Ia menyatakan dengan jelas di bawah Jadual VI: Akaun dan
Audit bagi Akta Syarikat 1965.
Seksyen 169 (1), (2), (3), (4) dan (5) Akta Syarikat 1965 menghendaki entiti
perniagaan yang baru ditubuhkan berdaftar dengan Pendaftar Syarikat
untuk menyediakan laporan tahunan selewat-lewatnya 18 bulan dari tarikh
ia didaftarkan. Bagi tahun berikutnya, laporan tahunan tersebut perlu
disediakan pada akhir setiap tempoh perakaunan. Sesebuah entiti
perniagaan itu akan didenda atau pendaftarannya dibatalkan oleh
Pendaftar Syarikat jika ia gagal menyediakan laporan tahunan tersebut.
Bagi menambahkan pemahaman anda tentang peraturan dan undang-

undang syarikat yang telah disebut tadi, anda boleh rujuk kepada Seksyen
169 Akta Syarikat 1965.
(b) Suruhanjaya Sekuriti 1995

Suruhanjaya Sekuriti 1995 merupakan badan statutori yang ditubuhkan di
bawah Akta Suruhanjaya Sekuriti 1993. Suruhanjaya ini menekankan
pentingnya piawaian pelaporan kewangan. Ia turut mempunyai kuasa
berkanun yang menghendaki entiti perniagaan untuk mematuhi
peraturannya.
Peraturan 8 di bawah suruhanjaya tersebut menghendaki semua syarikat

yang tersenarai di Bursa Saham untuk menyediakan akaun-akaun mereka
mengikut piawaian perakaunan yang diluluskan. Syarikat boleh dikenakan
tindakan disiplin atau didenda jika mereka gagal mematuhi peraturan ini.
(c) Akta Pelaporan Kewangan 1997

Akta Pelaporan Kewangan 1997 telah menubuhkan satu badan penetapan
piawaian perakaunan iaitu Lembaga Piawaian Perakaunan Malaysia
„Malaysian Accounting Standards Board‰(MASB) pada 1 Julai 1997.
Syarikat yang didaftarkan dalam negara ini perlu mengikuti peraturan
yang telah ditetapkan, melalui pematuhan kepada piawaian perakaunan
yang telah diluluskan oleh MASB. Mulai Januari 2005, piawaian MASB
yang sedia ada telah ditukar nama kepada Piawaian Pelaporan Kewangan

„Financial Reporting Standards‰ (FRS) sejajar dengan tindakan negara-

negara lain untuk menukarkan nama piawaian mereka. FRS 101 (sebagai
gantian kepada MASB 1), sebagai contoh, telah menetapkan keperluan
keseluruhan untuk persembahan bagi penyata kewangan, garis panduan
untuk struktur dan keperluan minimum bagi kandungan mereka.
Piawaian akan seterusnya diselaraskan sebagai Piawaian Pelaporan

Kewangan Antarabangsa „International Financial Reporting Standards‰
(IFRS) pada 2012, apabila Malaysia telah mengambil keputusan untuk
menerima pakai sepenuhnya piawaian antarabangsa yang diterbitkan oleh
Lembaga Piawaian Perakaunan Antarabangsa „International Accounting
Standards Board‰ (IASB). Langkah ini sejajar dengan globalisasi bagi
pasaran modal dan usaha Malaysia untuk terus berkhidmat kepada
komuniti pelaburan dengan lebih baik dengan mematuhi piawaian-
piawaian antarabangsa. Sila rujuk Akta Pelaporan Kewangan 1997 untuk
maklumat lanjut.
(d) Akta Cukai Pendapatan 1967

Pematuhan kepada Akta Cukai Pendapatan 1967 adalah satu keperluan
undang-undang. Akta ini penting kerana ia merangkumi peruntukan
tertentu berkaitan penyimpanan rekod-rekod perakaunan bagi entiti
perniagaan bagi tujuan pengiraan cukai (Seksyen 82, 108 dan 110).
(e) Bursa Malaysia Berhad

Seterusnya adalah Bursa Malaysia Berhad. Ia memerlukan semua entiti
perniagaan yang tersenarai di tukarannya untuk mematuhi beberapa syarat
seperti berikut:
(i) Laporan kewangan bercetak perlu diedarkan dalam masa enam bulan
dari tarikh akhir kewangan kepada pemegang saham dan Bursa
Malaysia Berhad;
(ii) Akaun tahunan yang diaudit hendaklah dalam bentuk Penyata

Kewangan Digabungkan; dan
(iii) Akaun tahunan yang diaudit hendaklah disediakan mengikut

piawaian yang telah diluluskan oleh MASB dan Akta Syarikat 1965.
Akaun gabungan adalah akaun syarikat induk yang digabungkan

dengan akaun syarikat subsidiari.

(f) Bank Negara Malaysia

Bank Negara Malaysia telah menyediakan satu garis panduan berkaitan
pelaporan kewangan bagi institusi kewangan negara ini di bawah Akta
Institusi Kewangan dan Perbankan 1989. Garis panduan ini merupakan
pendedahan secara umum dalam penyediaan penyata kewangan dan
pendedahan secara terperinci adalah amat digalakkan.
SEMAK KENDIRI 6.1
Terangkan kepentingan entiti perniagaan untuk mematuhi peraturan

yang telah ditetapkan oleh badan statutori dalam negara ini.
LATIHAN 6.1
Senaraikan peraturan dan organisasi yang memerlukan pelaporan

kewangan.
6.2 LAPORAN KEWANGAN

Apakah yang terkandung dalam laporan kewangan? Mari kita lihat maklumat
yang terdapat dalam laporan kewangan dengan terperinci. Akta Syarikat 1965
(Seksyen 169) telah menetapkan kandungan yang perlu dilaporkan dalam
laporan kewangan/laporan tahunan. Selain itu, kebanyakan entiti perniagaan
turut merangkumi maklumat tambahan seperti maklumat dan struktur korporat.
Kandungan dan format persembahan bagi laporan tahunan yang disediakan oleh
entiti perniagaan lazimnya adalah berbeza. Ia bergantung pada polisi yang
dilaksanakan oleh pihak pengurusan. Terdapat dua komponen utama dalam
laporan kewangan/laporan tahunan bagi sesebuah entiti perniagaan ·
maklumat kewangan dan maklumat bukan kewangan.

6.2.1 Maklumat Bukan Kewangan

Maklumat bukan kewangan perlu merangkumi perkara-perkara berikut:
(a) Laporan Pengerusi

Laporan Pengerusi mengandungi laporan prestasi kewangan atau
kedudukan kewangan bagi syarikat tersebut. Laporan pengerusi juga
menyatakan perancangan dan prospek termasuklah pembayaran dividen
kepada pemegang saham berdasarkan bukti-bukti sedia ada, seperti
kedudukan untung atau rugi dan situasi semasa ekonomi.
(b) Notis Mesyuarat Agung Tahunan

Notis ini merupakan jemputan ke mesyuarat agung tahunan yang mana
diedarkan kepada semua ahli dan pemegang saham. Ia lazimnya
menyatakan tarikh, masa, tempat mesyuarat, agenda mesyuarat dan lain-
lain perkara berkaitan. Notis ini lazimnya disediakan oleh setiausaha
syarikat.
(c) Maklumat dan Struktur Korporat

Maklumat korporat berkait dengan maklumat ahli lembaga pengarah,
sekretari syarikat, jawatankuasa audit, pejabat yang didaftarkan, bank
utama, juruaudit dan peguam cara korporat. Struktur syarikat pula
menyatakan maklumat berkaitan anak syarikat dan syarikat bersekutu serta
peratus pemilikan saham terhadap anak syarikat dan syarikat bersekutu
yang membentuk struktur kumpulan.
Syarikat bersekutu – sesebuah entiti perniagaan mempunyai peratus

milikan saham sebanyak 20 - 50% dalam entiti perniagaan lain.
(d) Ringkasan Maklumat Kewangan

Laporan ini membandingkan keputusan kewangan lepas bagi syarikat
tersebut, lazimnya bagi lima hingga 10 tahun yang lepas. Maklumat ini
lazimnya dipersembahkan dalam bentuk graf atau carta bagi menunjukkan
perbezaan antara keputusan lalu dan terkini.
(e) Laporan Juruaudit

Laporan juruaudit merupakan pendapat-pendapat yang diberikan oleh
Juruaudit sebagai pihak luar yang bebas yang dilantik oleh syarikat
tersebut. Juruaudit tersebut memberi pendapat setelah menyemak dan
mengaudit semua akaun dan laporan kewangan, menurut piawaian dan

prosedur. Laporan ini bertujuan untuk mengesahkan semua maklumat

yang disediakan dan dilaporkan dalam penyata kewangan tahunan adalah
pendapat yang benar dan saksama.
(f) Penyata Pematuhan Korporat

Penyata ini mengehendaki syarikat-syarikat untuk mengisytiharkan
bahawa mereka menggunakan Kod Pematuhan Korporat Malaysia dan
mengikut prinsip-prinsip dan amalan yang digariskan oleh kod yang
dirujuk.
(g) Penyata Tanggungjawab Sosial Korporat

Penyata ini menggariskan komitmen syarikat bagi tanggungjawab
korporatnya dan penglibatan mereka dalam mencapai objektif tersebut. Ia
merangkumi aktiviti yang memberi kesan khususnya terhadap
persekitaran, komuniti, tempat kerja dan pasaran.
Maklumat bukan kewangan ini boleh diringkaskan kepada Rajah 6.2 berikut.
Rajah 6.2: Maklumat bukan kewangan
SEMAK KENDIRI 6.2
Nyatakan kandungan bagi maklumat bukan kewangan.

AKTIVITI 6.1
Sekiranya anda bercadang untuk melabur dengan membeli saham

sesebuah syarikat, adakah penting untuk anda menilai dan membaca
prospektus syarikat tersebut sendiri? Kenapa? Bincangkan dengan rakan
sekelas anda.
6.3 PENYATA KEWANGAN UTAMA

Terdahulu, anda telah didedahkan kepada maklumat bukan kewangan.
Sekarang, perbincangan akan diteruskan dengan maklumat kewangan yang
membentuk bahagian paling penting bagi laporan tahunan. Maklumat ini akan
dipersembahkan sebagai penyata kewangan. Mari kita lihat penyata kewangan
yang utama di mana ia perlu dipersembahkan mengikut FRS 101.
6.3.1 Penyata Pendapatan Komprehensif

Penyata kewangan pertama yang dibincangkan di sini adalah penyata
pendapatan komprehensif bagi sesatu tempoh perakaunan. Ia melaporkan
prestasi kewangan dengan menunjukkan untung atau rugi sepanjang tempoh
perakaunan tersebut. Semua maklumat perakaunan berkaitan perlu didedahkan
dalam penyata pendapatan komprehensif.
Berikut adalah maklumat perakaunan yang minimum yang dikehendaki oleh

FRS 101 bagi tujuan pelaporan:
(a) Hasil;
(b) Kos kewangan;
(c) Perkongsian untung dan rugi bagi syarikat bersekutu dan syarikat usaha
sama. Ia diakaunkan menggunakan kaedah ekuiti;
(d) Belanja cukai;

(e) Amaun tunggal terdiri daripada jumlah:

(i) Untung dan rugi selepas cukai bagi operasi yang telah ditamatkan;
dan
(ii) Keuntungan atau kerugian selepas cukai diiktiraf di atas pengukuran
kepada nilai saksama tolak kos untuk menjual atau untuk
melupuskan aset atau kumpulan dilupuskan yang membentuk
operasi yang ditamatkan.
(f) Untung dan rugi;
(g) Setiap komponen bagi pendapatan komprehensif lain yang diklasifikasikan
mengikut sifat (kecuali amaun dalam (h));
(h) Perkongsian bagi pendapatan komprehensif lain bagi syarikat bersekutu
dan syarikat usaha sama. Ia diakaunkan menggunakan kaedah ekuiti; dan
(i) Jumlah pendapatan komprehensif.
Sesebuah entiti juga diharap untuk mendedahkan item-item berikut dalam

penyata pendapatan komprehensif sebagai pengagihan bagi tempoh tersebut:
(a) Untung atau rugi bagi tempoh yang dianggap kepada:

(i) Kepentingan bukan kawalan; dan
(ii) Pemilik syarikat induk.
(b) Jumlah pendapatan komprehensif bagi tempoh berpunca daripada:

(i) Kepentingan bukan kawalan; dan
(ii) Pemilik syarikat induk.
Sesebuah syarikat boleh mempersembahkan satu analisis belanja yang diiktiraf

dalam untung dan rugi menggunakan pengelasan berasaskan sama ada sifat atau
fungsi dalam entiti. Ia memberikan maklumat yang boleh dipercayai dan lebih
relevan dalam format „sifat belanja‰ (sebagai contoh, susut nilai, pembelian
bahan mentah, kos pengangkutan, manfaat pekerja dan kos pengiklanan) dan
tidak mengagihkan mereka mengikut fungsi dalam entiti. Kaedah ini mungkin
mudah untuk dilaksanakan kerana tiada pengagihan belanja kepada pengelasan
fungsian diperlukan. Satu contoh pengelasan menggunakan kaedah sifat belanja
ditunjukkan dalam Rajah 6.3.

Hasil X
Lain-lain pendapatan X
Perubahan dalam inventori barangan siap dan kerja dalam X
proses
Bahan mentah dan habis yang digunakan X
Belanja manfaat pekerja X
Belanja susut nilai dan pelunasan X
Lain-lain belanja X
Jumlah belanja (X)
Keuntungan sebelum cukai X
Rajah 6.3: Contoh pengelasan menggunakan kaedah sifat belanja
Bentuk analisis kedua adalah „fungsi belanja‰ yang mengklasifikasikan belanja

mengikut fungsi mereka sebagai sebahagian daripada kos jualan atau, sebagai
contoh, kos aktiviti pengedaran atau kos aktiviti pentadbiran. Pada tahap
minimum, sesebuah entiti mendedahkan kos jualannya di bawah kaedah ini
secara berasingan daripada lain-lain belanja. Kaedah ini dapat memberikan
maklumat yang lebih relevan kepada para pengguna berbanding pengelasan
belanja mengikut sifatnya. Namun mengagihkan kos mengikut fungsi
memerlukan pengagihan arbitrari dan melibatkan penilaian yang sesuai. Satu
contoh pengagihan menggunakan kaedah fungsi belanja ditunjukkan dalam
Rajah 6.4.
Hasil X
Kos jualan (X)
Untung kasar X
Lain-lain pendapatan X
Kos pengedaran (X)
Belanja pentadbiran (X)
Lain-lain belanja (X)
Untung sebelum cukai X
Rajah 6.4: Contoh bagi pengelasan menggunakan kaedah fungsi belanja

6.3.2 Penyata Kedudukan Kewangan

Penyata kedudukan kewangan atau lembaran imbangan merupakan penyata
yang menunjukkan kedudukan kewangan sesebuah entiti perniagaan pada satu
titik masa. Penyata ini melaporkan kedudukan aset, liabiliti dan ekuiti pemilik.
FRS 101 menghendaki entiti perniagaan untuk melaporkan item-item berikut,

iaitu pendedahan minimum dalam penyata kedudukan kewangan/lembaran
imbangan:
(a) Hartanah, loji dan peralatan;

(b) Pelaburan hartanah;
(c) Aset tak nyata;
(d) Aset kewangan (kecuali amaun yang ditunjukkan di bawah (e), (h) dan (i));
(e) Pelaburan yang diakaunkan menggunakan kaedah ekuiti;
(f) Aset biologi;
(g) Inventori;
(h) Dagangan dan lain-lain belum terima;
(i) Tunai dan tunai setara;
(j) Jumlah aset yang diklasifikasikan sebagai dimiliki untuk dijual dan aset
yang termasuk dalam kumpulan pelupusan. Ia diklasifikasikan sebagai
dipegang untuk jualan selaras dengan FRS 5 aset bukan semasa yang
dimiliki untuk dijual operasi yang dihentikan;
(k) Dagangan dan lain-lain belum bayar;
(l) Peruntukan;
(m) Liabiliti kewangan (kecuali amaun yang ditunjukkan di bawah (k) dan (l));
(n) Liabiliti dan aset bagi cukai semasa, didefinisikan dalam FRS 112 cukai
pendapatan;
(o) Liabiliti cukai tertunggak dan aset cukai tertunggak, seperti yang
didefinisikan dalam FRS 112;
(p) Liabiliti termasuk dalam kumpulan pelupusan. Ia diklasifikasikan sebagai
dimiliki untuk dijual selaras dengan FRS 5;

(q) Kepentingan tak terkawal, dipersembahkan dalam ekuiti; dan

(r) Modal diterbitkan dan rizab yang disumbangkan kepada pemilik syarikat
induk.
Namun, beberapa item dalam senarai ini hanya akan dipelajari dalam kurikulum
perakaunan yang lebih lanjut.
6.3.3 Penyata Perubahan dalam Ekuiti

Penyata perubahan dalam ekuiti merupakan penyata yang melaporkan
perubahan-perubahan dalam ekuiti bagi tempoh perakaunan tersebut.
Pendedahan yang dikehendaki oleh FRS 101 dalam penyata ini adalah seperti
berikut:
(a) Jumlah pendapatan komprehensif bagi tempoh tersebut, menunjukkan

secara berasingan jumlah amaun yang disumbangkan kepada pemilik
syarikat induk dan pemilik berkepentingan yang tak dikawal;
(b) Bagi setiap komponen ekuiti, kesan kepada permohonan retrospektif atau
sebutan semula retrospektif yang diiktiraf selaras dengan FRS 108; dan
(c) Bagi setiap komponen ekuiti, penyesuaian antara amaun yang dibawa pada
awal tempoh dengan akhir tempoh tersebut mendedahkan secara
berasingan perubahan akibat daripada:
(i) Untung atau rugi;

(ii) Setiap item bagi lain-lain pendapatan komprehensif; dan
(iii) Urus niaga oleh pemilik dalam kapasiti mereka sebagai pemilik. Ia
juga menunjukkan secara berasingan sumbangan oleh pemilik dan
agihan kepada pemilik dan perubahan dalam kepentingan pemilikan
subsidiari yang tidak mengakibatkan kehilangan dalam kawalan.

Sesuai dengan namanya, penyata aliran tunai melaporkan maklumat berkaitan
urus niaga tunai. Penyata aliran tunai menunjukkan perubahan dalam tunai yang
berlaku bagi sesebuah entiti perniagaan sepanjang tempoh tertentu. Maklumat
daripada penyata ini amat penting kepada para pengguna maklumat kewangan
kerana ia melaporkan bagaimana tunai dijana dan digunakan, dan keupayaan
entiti perniagaan tersebut untuk menjana tunai pada masa akan datang.

FRS 107 menetapkan keperluan bagi persembahan dan pendedahan maklumat

aliran tunai. Asasnya, ia memerlukan entiti perniagaan untuk melaporkan aliran
tunai bersih daripada aktiviti-aktiviti berikut (ia telah dibincangkan dalam Topik
1 yang lalu):
(a) Aktiviti operasi;
(b) Aktiviti pelaburan; dan
(c) Aktiviti pembiayaan.
Semua penyata yang telah dibincangkan sebelum ini perlu dilaporkan dalam
laporan tahunan dengan membandingkan dua tempoh perakaunan iaitu tempoh
semasa dan tempoh sebelumnya.
6.3.5 Nota kepada Akaun dan Polisi Perakaunan

Nota kepada akaun merujuk kepada keterangan secara terperinci berkaitan
akaun yang dilaporkan dalam penyata kedudukan kewangan dan penyata
pendapatan komprehensif. FRS 101 menganggap nota kepada akaun sebagai
bahagian yang penting bagi pelaporan kewangan. Secara asasnya, nota tersebut:
(a) Mempersembahkan maklumat berkaitan asas penyediaan penyata

kewangan dan polisi perakaunan khusus yang digunakan;
(b) Mendedahkan maklumat yang diperlukan oleh FRSS yang tidak

dipersembahkan di tempat lain dalam penyata kewangan; dan
(c) Memberi maklumat yang tidak dipersembahkan di mana-mana dalam

penyata kewangan tetapi ia relevan untuk memahami maklumat tersebut.
Sebagai contoh, antara nota kepada akaun yang dilaporkan dalam laporan
kewangan adalah berkait dengan:
(a) Polisi perakaunan;

(b) Akaun penghutang/Akaun belum terima;
(c) Akaun inventori;
(d) Pelaburan;
(e) Modal saham;

(f) Rizab; dan

(g) Liabiliti kontinjen.
Fungsi nota kepada akaun adalah untuk memberi penerangan kepada para
pengguna maklumat perakaunan berkaitan bagaimana jumlah bagi akaun yang
dilaporkan dalam penyata kewangan diperoleh.
Polis perakaunan bagi entiti perniagaan merujuk kepada polisi perakaunan yang
diamalkan oleh entiti dalam menyedia dan mempersembahkan penyata
kewangan. Polisi perakaunan ini adalah tertakluk kepada piawaian yang
dikeluarkan oleh MASB dan badan-badan perakaunan. Ia lazimnya merangkumi
asas pengukuran yang digunakan dalam menyediakan penyata kewangan dan
polisi perakaunan lain yang digunakan secara relevan kepada pemahaman
penyata kewangan tersebut. Contoh polisi-polisi perakaunan yang perlu
didedahkan oleh entiti perniagaan adalah:
(a) Asas pengukuran yang digunakan (sebagai contoh, kos sejarah, kos semasa,
nilai realisasi bersih, nilai saksama atau amaun boleh pulih);
(b) Asas bagi penggabungan untuk akaun digabungkan;
(c) Maksud syarikat gabungan;
(d) Maksud syarikat-syarikat bersekutu; dan
(e) Asas bagi perakaunan aset tetap dan kaedah yang digunakan untuk
mengira susut nilai.
Syarikat perlu memberitahu para pengguna berkaitan asas pengukuran yang

digunakan dalam penyata kewangan. Ini adalah kerana ia akan memberi kesan
signifikan kepada penilaian pengguna terhadap prestasi syarikat dan kedudukan
kewangan. Pendedahan polisi perakaunan yang penting turut membantu para
pengguna dalam memahami bagaimana urus niaga, lain-lain peristiwa dan
syarat digambarkan dalam penyata kewangan.

LATIHAN 6.2
1. Apakah tujuan penyediaan laporan kewangan?
2. Apakah perbezaan antara maklumat kewangan dengan maklumat

bukan kewangan? Berikan dua contoh bagi setiap satu.
Maklumat Kewangan Maklumat Bukan Kewangan
3. Mengapakah nota kepada akaun disediakan?
4. Bagi setiap penyataan di bawah, nyatakan sama ada BENAR atau

PALSU:
(a) Semua syarikat adalah tertakluk kepada Akta Syarikat 1965

berkaitan aspek penyediaan laporan kewangan. ________
(b) Di bawah Akta Syarikat 1965, syarikat yang baru ditubuhkan

perlu menyediakan laporan kewangannya dalam masa tidak
melebihi 12 bulan dari tarikh penubuhannya. __________
(c) Peruntukan di bawah Akta Suruhanjaya Sekuriti 1993

merangkumi semua jenis syarikat. ____________
(d) Lembaga Piawaian Perakaunan Malaysia (MASB) ditubuhkan

pada tahun 1997 untuk menetap, mengeluar dan menyemak
semula piawaian perakaunan bagi pelaporan kewangan
korporat di Malaysia. ____________
(e) Bursa Malaysia Berhad menghendaki entiti-entiti di bawah

tukarannya untuk mengedarkan laporan kewangan bercetak
mereka kepada pemegang saham masing-masing dalam masa
tiga bulan dari tarikh kewangan terakhir mereka. __________
(f) Bank Negara Malaysia mempunyai satu set garis panduannya

sendiri berkaitan pelaporan kewangan bagi syarikat awam di
Malaysia. ___________

(g) Pematuhan kepada piawaian perakaunan yang diluluskan

diperlukan oleh kedua-dua syarikat yang tersenarai di
Suruhanjaya Sekuriti dan Bursa Malaysia Berhad. ___________
(h) Notis mesyuarat umum tahunan merupakan satu jemputan

kepada lembaga pengarah untuk menghadiri mesyuarat umum
tahunan syarikat berkenaan. ___________
(i) Laporan juruaudit disediakan oleh satu juruaudit luar yang

dilantik oleh pihak pemegang saham bagi mengesahkan
pandangan yang benar dan saksama terhadap laporan
kewangan syarikat yang menjadi pelaburan mereka. _________
(j) Penyata kedudukan kewangan menunjukkan prestasi

kewangan dan status entiti perniagaan pada sesuatu masa.
____________
AKTIVITI 6.2
Dapatkan satu laporan tahunan sebuah syarikat yang tersenarai dan

perhatikan pelaporan bagi maklumat kewangan dan bukan kewangan
syarikat tersebut.
1. Senaraikan kandungan utama dalam setiap penyata yang

dipersembahkan dalam bahagian laporan kewangan.
2. Analisis dan jelaskan secara ringkas kandungan bagi nota kepada

akaun dan polisi perakaunan tersebut.
3. Kenal pasti maklumat bukan kewangan yang didedahkan dalam

laporan tahunan.

 Laporan kewangan yang disediakan oleh entiti perniagaan menunjukkan

kedudukan kewangan perniagaan tersebut. Ia berguna kepada para pelabur,
pemiutang, kerajaan, pengkaji ekonomi dan pengguna lain yang mempunyai
kepentingan.
 Maklumat kewangan dan bukan kewangan merupakan komponen utama

dalam laporan kewangan/laporan tahunan bagi sesebuah entiti perniagaan.
 FRS 101 menyenaraikan lima penyata kewangan yang perlu dipersembahkan

dalam penyata kewangan utama. Penyata tersebut adalah:
 Penyata Kedudukan Kewangan;
 Penyata Pendapatan Komprehensif;
 Penyata Perubahan dalam Ekuiti;
 Penyata Aliran Tunai; dan
 Nota kepada Akaun dan Polisi Perakaunan.
Keperluan statutori Nota kepada akaun

Laporan kewangan Penyata kewangan
Maklumat bukan kewangan Polisi perakaunan
Maklumat kewangan

Topik  Persekitaran
Perniagaan
7 Perdagangan
HASIL PEMBELAJARAN
1. Menerangkan perbezaan antara firma perdagangan dengan firma
perkhidmatan; dan
2. Menjelaskan urus niaga penting dalam firma perdagangan.
 PENGENALAN
Anda masih ingat topik-topik yang telah dibincangkan sebelum ini? Pada topik-
topik yang lepas kita telah membincangkan persekitaran perakaunan dan proses
perekodan serta cara untuk melengkapkan kitaran perakaunan. Kita juga telah
membincangkan jenis-jenis catatan pelarasan yang akan memberi kesan terhadap
akaun-akaun dalam penyata pendapatan. Namun, anda mungkin tahu bahawa
semua urus niaga tersebut hanya fokus kepada firma perkhidmatan berbanding
inventori.
Justeru dalam topik ini, mari kita alihkan fokus kita kepada firma perdagangan
di mana inventori akan dibincangkan dengan terperinci. Kita akan mulakan
dengan melihat perbezaan antara firma perdagangan dengan firma
perkhidmatan dan seterusnya mengenal pasti urus niaga-urus niaga yang
penting dalam firma perdagangan.

TOPIK 7 PERSEKITARAN PERNIAGAAN PERDAGANGAN  171
7.1 PERBEZAAN ANTARA FIRMA

PERDAGANGAN DENGAN FIRMA
PERKHIDMATAN
Firma perdagangan merupakan perniagaan yang membeli barang niaga dengan
tujuan untuk menjual semula barang niaga tersebut kepada para pelanggannya.
Untuk sebab tersebut, firma perdagangan lazimnya mempunyai inventori
barang niaga untuk dijual semula, yang mana ia berbeza daripada firma
perkhidmatan. Perbezaan antara firma perdagangan dengan firma perkhidmatan
dapat ditumpukan kepada item-item hasil dan belanja yang wujud dalam
penyata pendapatan seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 7.1.
Rajah 7.1: Perbezaan dalam penyata pendapatan antara firma perkhidmatan dengan
firma perdagangan
Secara amnya, firma perkhidmatan menjana hasil daripada perkhidmatan yang

diberikan oleh mereka kepada para pelanggan. Sebagai contoh, hasil bagi firma
perakaunan berkait dengan yuran daripada melaksanakan audit di organisasi.
Bagi penyata pendapatan firma perkhidmatan, hasil daripada perkhidmatan ini
dilaporkan sebagai yuran diperoleh (atau hasil perkhidmatan). Pendapatan bersih
operasi bagi firma perkhidmatan adalah perbezaan antara yuran diperoleh dengan
belanja operasi yang dilibatkan dalam menawarkan perkhidmatan tersebut. Ini
dapat dilihat dengan jelas dalam Rajah 7.1.
Namun, situasi ini berbeza bagi firma perdagangan di mana hasilnya dijana
daripada aktiviti penjualan dan pembelian barang niaga. Dalam kata lain, firma
perdagangan membeli barang niaga dan kemudian menjual semula barang niaga
tersebut kepada para pelanggan mereka dengan tujuan untuk menjana
keuntungan. Apabila barang niaga dijual, hasil yang diterima dilaporkan sebagai
hasil perkhidmatan. Adalah penting untuk memahami bahawa sebelum

172  TOPIK 7 PERSEKITARAN PERNIAGAAN PERDAGANGAN
membuat penjualan, firma perdagangan akan membeli barang niaga mereka

daripada para pembekal. Item belanja ini dikenali sebagai kos barang dijual.
Perbezaan antara hasil jualan dengan kos barang dijual dikenali sebagai untung
kasar.
Untung kasar merupakan keuntungan sebelum ditolak belanja operasi yang

terlibat dalam pembelian dan penjualan barang niaga tersebut.
Anda mesti terfikir bahawa lazimnya dalam perniagaan, tidak semua barang
niaga yang dibeli dapat dijual dan anda mungkin tertanya apa akan berlaku
kepada barang niaga yang tidak dapat dijual? Secara amnya, barang niaga yang
tidak dapat dijual pada akhir tempoh perakaunan akan disimpan sebagai
inventori. Inventori ini akan dilaporkan dalam bahagian aset semasa bagi
lembaran imbangan syarikat. Oleh itu urus niaga yang terlibat adalah penyata
pendapatan (jualan, kos barang dijual dan untung kasar) dan lembaran
imbangan (inventori barang niaga).
Sebaliknya, urus niaga perdagangan akan direkodkan dalam akaun

menggunakan peraturan debit dan kredit. Adakah anda masih ingat peraturan
debit dan kredit yang telah kita pelajari dalam Topik 1 hingga Topik 6?
Penyata pendapatan bagi firma perdagangan dan firma perkhidmatan adalah

berbeza memandangkan kedua-duanya terlibat dalam aktiviti yang berbeza.
Seperti yang telah dinyatakan sebelum ini, firma perdagangan membeli barang
niaga daripada para pembekal dan kemudiannya menjual semula barang niaga
tersebut untuk memperoleh untung. Terdapat dua jenis firma perdagangan:
(a) Peruncit
Peruncit adalah firma perdagangan yang membeli barang niaga daripada
pemborong dan menjual semula barang niaga tersebut terus kepada para
pelanggan. Contoh peruncit adalah pasar raya dan kedai runcit seperti
yang menjual barangan elektrik dan perabot.
(b) Pemborong
Pemborong adalah firma perdagangan yang membeli barang niaga secara
langsung daripada pengeluar dalam kuantiti yang besar. Pemborong tidak
menjual barang niaga tersebut secara langsung kepada pelanggan tetapi,
mereka menjualnya kepada peruncit.

Ciri-ciri firma perdagangan adalah:
(a) Membeli barang niaga untuk dijual semula;
(b) Barang niaga yang dijual akan dilaporkan sebagai hasil jualan dan kos
barang dijual adalah kos bagi inventori yang telah dijual;
(c) Kos barang dijual akan ditolak daripada hasil jualan untuk mendapatkan
untung kasar;
Untung Kasar = Hasil jualan – Kos barang dijual
(d) Belanja operasi akan ditolak daripada untung kasar untuk mendapat
pendapatan bersih operasi; dan
Pendapatan Bersih Operasi = Untung kasar – Belanja operasi
(e) Barang niaga atau inventori yang tidak dijual pada akhir tempoh
perakaunan akan menjadi inventori akhir dan dilaporkan sebagai aset
semasa dalam lembaran imbangan.
Sebagai firma perdagangan yang terlibat dengan barang niaga, mereka perlu
mempunyai sistem inventori yang cekap untuk menilai inventori awal dan
inventori akhir dengan berkesan. Terdapat dua jenis sistem pengurusan
inventori, iaitu, sistem inventori berkala dan sistem inventori berterusan. Sistem
pengurusan inventori ini akan dibincangkan dengan terperinci dalam Topik 8.
AKTIVITI 7.1
Berikan dua contoh syarikat perdagangan yang berjaya dan terkenal di
Malaysia. Apakah faktor kejayaan mereka? Bincangkan dengan rakan
sekelas anda.

LATIHAN 7.1
1. Tandakan () pada ruangan yang betul. Untung kasar diperoleh

apabila:
Betul Salah
(a) Belanja operasi ditolak daripada

pendapatan operasi bersih.
(b) Hasil jualan adalah melebihi

belanja operasi.
(c) Hasil jualan melebihi kos barang

dijual.
(d) Belanja operasi melebihi kos

barang dijual.
2. Berjaya Sdn Bhd merekodkan hasil jualan sebanyak RM110,000,

kos barang dijual berjumlah RM70,000 dan belanja operasi
sebanyak RM20,000. Kirakan:
(a) Untung kasar; dan
(b) Pendapatan operasi bersih.
7.2 URUS NIAGA PENTING DALAM FIRMA

PERDAGANGAN
Bagi firma perdagangan yang menjual secara kredit, kitaran operasi perniagaan
tersebut merangkumi urus niaga berikut:
(a) Belian barang niaga;
(b) Jualan barang niaga; dan
(c) Kutipan akaun belum terima.

Bagi jualan tunai pula, kitaran operasi adalah berkait kepada belian dan jualan
barang niaga yang melibatkan tunai sahaja. Kitaran operasi ini hanya akan
berulang sepanjang hayat perniagaan tersebut.
Terdapat lima jenis urus niaga dalam firma perdagangan iaitu:
(a) Belian;
(b) Jualan;
(c) Diskaun;
(d) Pulangan dan elaun; dan
(e) Kos pengangkutan.
Mari kita lihat setiap urus niaga tersebut dengan terperinci.
7.2.1 Belian
Urus niaga belian melibatkan belian barang niaga untuk dijual semula. Sebarang
item yang dibeli untuk kegunaan perniagaan tersebut, seperti hartanah, loji dan
peralatan (iaitu aset tetap), tidak dianggap sebagai belian. Belian boleh dibuat
secara tunai atau kredit. Belian kredit akan disokong oleh invois belian. Salinan
invois jualan daripada penjual dianggap sebagai invois belian. Pembeli hanya
boleh mengiktiraf belian atau inventori dalam perniagaannya apabila pemilikan
barang niaga yang dibeli tersebut telah dipindah milik daripada penjual kepada
pembeli.
7.2.2 Jualan
Jualan melibatkan pemindahan hak milik barang niaga atau inventori daripada
pembeli kepada penjual. Berdasarkan prinsip pengiktirafan hasil seperti
dinyatakan dalam Piawaian Pelaporan Kewangan (Financial Reporting Standard
18 (FRS 118)), hasil jualan akan direkod apabila barang niaga telah bertukar
tangan daripada penjual kepada pembeli.
Seperti belian, jualan juga boleh dibuat sama ada secara tunai atau kredit. Bagi
jualan kredit, tempoh untuk pemindahan barang niaga daripada penjual kepada
pembeli bergantung pada syarat angkutan yang telah dinyatakan. Tambahan
pula, jualan kredit mungkin melibatkan diskaun tunai, bergantung pada tempoh
pembayaran kredit.

7.2.3 Diskaun
Diskaun merupakan pengurangan harga yang diberikan oleh penjual kepada

pembeli.

Terdapat dua jenis diskaun:
(a) Diskaun Kuantiti
Diskaun kuantiti merupakan diskaun yang diberikan bagi belian secara

pukal.
Tujuan pemberian diskaun kuantiti adalah untuk menggalakkan pembeli

untuk membeli dalam kuantiti yang banyak. Tiada catatan jurnal yang
perlu dibuat untuk merekod diskaun kuantiti kerana amaun ini akan
ditolak terus daripada harga dalam invois. Sekarang, mari kita lihat contoh
bagi diskaun kuantiti:
Contoh:
Jika kuantiti yang dibeli adalah antara:
3000–4000 unit, maka 10% diskaun akan diberikan.
4001–5000 unit, maka 20% diskaun akan diberikan.
Ini menunjukkan semakin banyak unit barangan dibeli, semakin tinggi

diskaun akan diperoleh.

(b) Diskaun Tunai
Diskaun tunai ditawarkan kepada belian kredit untuk menggalakkan
pembayaran segera.

Diskaun tunai merupakan potongan harga yang diberikan jika
pembayaran dibuat dalam tempoh diskaun.


Sekiranya diskaun kuantiti diberikan berserta diskaun tunai, diskaun tunai

akan dikira selepas ditolak amaun diskaun kuantiti.

Syarat kredit merupakan syarat yang diberikan oleh penjual kepada
pembeli bagi tempoh masa untuk membuat pembayaran.

Beberapa syarat kredit yang lazim digunakan adalah:
(i) 2/10, n/30

Syarat kredit ini bermaksud diskaun 2% akan diberikan jika
pembayaran dibuat dalam masa 10 hari dari tarikh invois, manakala
tempoh pembayaran (tanpa diskaun) adalah untuk tempoh 30 hari.
Jika belian dibuat pada 5 Januari, tempoh terakhir bagi diskaun tunai
adalah pada 15 Januari (5 Januari + 10 hari = 15 Januari). Ini bermakna
diskaun 2% akan diperoleh jika pembayaran dibuat pada atau
sebelum 15 Januari.
(ii) n/30
Tiada diskaun diberikan tetapi jumlah belian harus dijelaskan dalam
masa 30 hari.
(iii) 4/15, n/eom

Diskaun 4% akan diberikan jika pembayaran dibuat dalam masa
15 hari dan tempoh pembayaran adalah pada akhir bulan semasa.
EOM yang dinyatakan di sini bermaksud „end of month‰.
Diskaun tunai dikategorikan kepada dua. Diskaun tersebut adalah:
(i) Diskaun Belian

Diskaun belian, yang turut dikenali sebagai diskaun diterima, berlaku
apabila pembeli membayar amaun hutang yang wujud daripada urus
niaga belian dalam tempoh diskaun.
Daripada diskaun ini, harga yang dibayar akan menjadi kurang

daripada harga yang dinyatakan dalam invois belian. Dalam sistem
berkala, akaun diskaun belian (dengan baki normal kredit) akan
dikontrakan kepada akaun belian.

(ii) Diskaun Jualan
Diskaun jualan atau diskaun yang diberikan adalah pengurangan

harga yang diberikan kepada jualan kredit jika pelanggan
membayar dalam tempoh masa diskaun tersebut.
Dalam situasi ini, tunai belum bayar oleh pelanggan atau penghutang
akan kurang berbanding harga asal yang tercatat pada invois. Satu
contoh urus niaga yang melibatkan diskaun belian dan diskaun jualan

Rajah 7.2: Contoh urus niaga yang melibatkan diskaun belian
dan diskaun jualan
LATIHAN 7.2
1. Terangkan maksud syarat kredit 2/10, n/30.
2. Terangkan maksud diskaun jualan.
3. Terangkan maksud diskaun belian.

7.2.4 Pulangan dan Elaun

Pulangan wujud apabila pembeli memulangkan barang niaga kepada penjual
kerana tidak memenuhi spesifikasi atau kerosakan bagi barang niaga yang
diterima. Pulangan boleh dikategorikan kepada pulangan belian dan pulangan
jualan bergantung pada kedudukan firma, sama ada pembeli atau penjual.
Merujuk kembali Rajah 7.2 tadi (Besta Sdn Bhd menjual barang niaga kepada Ali
Company). Dalam ilustrasi itu, Besta Sdn Bhd merupakan penjual manakala
Syarikat Ali adalah pembeli. Sekarang, mari kita andaikan Syarikat Ali telah
memulangkan barang niaga kepada Besta Sdn Bhd disebabkan barangan
tersebut tidak memenuhi spesifikasi. Dalam kes ini, barang niaga yang
dipulangkan dikenali sebagai pulangan belian untuk Syarikat Ali kerana ia
berkait dengan belian yang berlaku tadi. Sebaliknya, pulangan barang niaga
yang diterima oleh Besta Sdn Bhd (penjual) akan dilihat sebagai pulangan jualan
memandangkan ia berkaitan jualan tadi.
Maklumat lanjut berkaitan pulangan belian dan elaun, serta pulangan jualan dan
elaun adalah seperti berikut:
(a) Pulangan Belian dan Elaun

Apabila pembeli membeli barang niaga tetapi tidak berpuas hati dengan
barang niaga yang diterima, ia mempunyai hak untuk memulangkan
barang niaga tersebut kepada pembekal. Ini dikenali sebagai pulangan
belian dari perspektif pembeli. Bagi belian kredit, pulangan yang dibuat
akan mengurangkan amaun dalam baki akaun belum terima. Bagi belian
tunai, tunai akan dikembalikan kepada pembeli.
Secara alternatif, pembeli boleh memilih untuk menyimpan barang niaga

tersebut dan mendapatkan pengurangan harga daripada penjual. Pilihan
ini mewujudkan elaun belian. Dalam kes ini, pembeli perlu menghantar
memo debit kepada penjual sebagai peringatan untuk mengurangkan baki
akaun pembeli. Contoh memo debit ditunjukkan dalam Rajah 7.3.

Rajah 7.3: Contoh bagi memo debit
Akaun pulangan belian dan elaun adalah akaun kontra bagi akaun belian
dan berbaki normal sebelah kredit.
(b) Pulangan Jualan dan Elaun

Dari perspektif penjual, pulangan jualan berlaku apabila pembeli atau
pelanggan memulangkan barang niaga yang telah rosak atau atas sebab
yang boleh diterima. Elaun jualan, sebaliknya, wujud apabila pembeli
memilih untuk menyimpan barang niaga yang rosak tersebut. Dalam
situasi ini, penjual perlu membuat pelarasan kepada harga invois bagi
membolehkan baki tertunggak dikurangkan dengan menghantar memo
kredit kepada pembeli. Satu contoh memo kredit ditunjukkan dalam
Rajah 7.4.

Rajah 7.4: Contoh memo kredit
LATIHAN 7.3
1. Pilih jawapan yang tepat. Akaun yang berkaitan dengan jualan

dan mempunyai baki normal debit adalah:
(a) Diskaun jualan.
(b) Pulangan jualan dan elaun.
(c) Kedua-dua (a) dan (b).
2. Terangkan maksud pulangan belian dan elaun belian.
3. Jelaskan pulangan jualan dan elaun jualan.

7.2.5 Kos Pengangkutan

Secara amnya, terma pengangkutan akan diperincikan dalam dagangan. Ini
penting kerana:
Syarat pengangkutan akan menentukan siapa yang akan membayar kos

pengangkutan (sama ada pembeli atau penjual) dan tempoh masa barang
niaga tersebut dipindahkan daripada penjual kepada pembeli.
Kos pengangkutan boleh diklasifikasikan kepada dua:
(a) FOB Titik Perkapalan

Dalam syarat FOB titik perkapalan, barang niaga tersebut dikatakan telah
dipindahkan daripada penjual kepada pembeli apabila barang niaga
tersebut dihantar oleh penjual kepada syarikat pengangkutan (lori, kapal
dan lain-lain). Dalam contoh ini, barang niaga tersebut akan menjadi hak
milik pembeli dan akan direkodkan sebagai inventori pembeli pada masa
belian. Kos pengangkutan akan ditanggung oleh pembeli dan akan
direkodkan sebagai angkutan masuk. Akaun angkutan masuk berbaki
normal sebelah debit dan akan dicampurkan kepada kos belian untuk
mendapatkan kos barang dijual dalam penyata pendapatan. Rajah 7.5
berikut meringkaskan catatan bagi kos pengangkutan dalam syarat FOB
pusat perkapalan.

Rajah 7.5: FOB titik perkapalan
(b) FOB Destinasi

Hak milik barang niaga akan dipindahkan daripada penjual kepada
pembeli apabila barang niaga tersebut telah tiba di destinasi pembeli, iaitu
gudang pembeli. Barang niaga yang dibeli akan dimiliki oleh pembeli dan
direkodkan sebagai inventori pembeli apabila pembeli menerima barang
niaga tersebut. Penjual akan menganggung kos pengangkutan tersebut dan
merekodnya sebagai angkutan keluar setelah kos pengangkutan tersebut
telah dibayar. Angkutan keluar ini akan dimasukkan dalam penyata
pendapatan penjual sebagai sebahagian daripada belanja operasi.
Rajah 7.6 meringkaskan catatan bagi kos penghantaran dalam syarat FOB
destinasi.
Rajah 7.6: FOB destinasi
SEMAK KENDIRI 7.1
Terangkan sebab-sebab bagi syarikat memberikan pulangan jualan dan

elaun jualan kepada pelanggan mereka.

AKTIVITI 7.2
1. Bincangkan tujuan pemberian diskaun. Pada pendapat anda,
mengapa entiti perniagaan memberi diskaun kepada para
pembeli mereka?
2. Bincangkan kepentingan mempunyai elaun pulangan kepada

penjual dan pembeli. Tulis jawapan anda ke dalam forum.
3. Dalam kumpulan, buat perbandingan antara FOB titik perkapalan

dengan FOB destinasi. Senaraikan perbezaan-perbezaan tersebut.
Bincangkan FOB terma yang manakah sesuai untuk perniagaan
menjual komputer.
LATIHAN 7.4
Huraikan perbezaan antara FOB titik perkapalan dengan FOB destinasi.
 Penyata pendapatan bagi firma perdagangan dan perkhidmatan adalah

berbeza disebabkan perbezaan aktiviti yang terlibat. Terdapat dua jenis
perniagaan perdagangan iaitu peruncitan dan pemborongan.
 Ciri-ciri utama firma perdagangan adalah:

 Barang niaga dibeli untuk dijual semula.
 Barang niaga yang telah dijual dianggap sebagai hasil jualan, manakala
kos barang dijual berkaitan kos bagi inventori yang telah dijual.
 Untung kasar boleh dikira dengan menolak kos barang dijual daripada
hasil jualan.
 Pendapatan bersih operasi boleh dikira dengan menolak belanja operasi
daripada untung kasar.
 Barang niaga yang tidak terjual pada akhir tempoh perakaunan
perniagaan dianggap sebagai inventori akhir dan dilaporkan sebagai aset
semasa dalam lembaran imbangan.

 Urus niaga penting bagi firma perdagangan adalah:

 Belian;
 Jualan;
 Diskaun;
 Pulangan dan elaun; dan
 Kos pengangkutan.
Belian Jualan kredit

Diskaun Jualan tunai
Diskaun kuantiti Pulangan jualan dan elaun jualan
Diskaun tunai Terma kredit
Jualan

Topik  Perakaunan
8 untuk
Inventori
HASIL PEMBELAJARAN
1. Menerangkan kaedah-kaedah perakaunan untuk inventori;
2. Menjelaskan perbezaan dalam catatan jurnal bagi Sistem Inventori
Berkala dengan Sistem Inventori Berterusan;
3. Menyediakan catatan jurnal bagi urus niaga perdagangan;
4. Membezakan kaedah-kaedah penilaian inventori;
5. Menyediakan penyata pendapatan bagi perniagaan perdagangan;
dan
6. Menyediakan catatan penutup.
 PENGENALAN
Kita telah mempelajari bahawa firma perdagangan membeli barang niaga untuk
tujuan dijual semula. Dalam perakaunan, barang niaga ini dikenali sebagai
inventori. Piawaian Pelaporan Kewangan (Financial Reporting Standard (FRS
102)) menjelaskan inventori merangkumi bukan sahaja barang niaga siap yang
dimiliki untuk dijual semula (dalam kes firma perdagangan) tetapi juga barang
niaga belum siap yang memerlukan proses seterusnya dan bahan mentah atau
bekalan yang akan digunakan dalam pengeluaran barang siap tersebut (bagi
firma pembuatan). Ini penting untuk mengakaunkan inventori kerana ia
memberi kesan terhadap kedua-dua penyata pendapatan dan lembaran
imbangan.

TOPIK 8 PERAKAUNAN UNTUK INVENTORI  187
Dalam Topik ini, kita akan diperkenalkan kepada kaedah perakaunan untuk
inventori. Kita juga akan melihat kepada catatan jurnal bagi Sistem Inventori
Berkala dan Sistem Inventori Berterusan. Seterusnya, kita akan melihat beberapa
contoh catatan jurnal, belajar mengenai penilaian inventori dan mengenal pasti
format penyata pendapatan bagi firma perdagangan. Akhir sekali, pada akhir
topik ini, kita akan belajar bagaimana untuk menyediakan catatan penutup.
Sekarang, mari kita mulakan!
8.1 KAEDAH PEREKODAN INVENTORI

Sebelum kita mendalami sistem inventori, mari kita kenal pasti apa yang
membentuk kos inventori. Menurut FRS 102, kos inventori bagi firma
perdagangan terdiri daripada:
(a) Harga belian;

(b) Duti import dan lain-lain cukai (jika ada); dan
(c) Kos pengangkutan atau kos pegangan yang menyumbang kepada
pemilikan barang niaga tersebut.
Berkait dengan kos angkutan, rujukan harus dibuat kepada syarat angkutan (sila
rujuk Topik 7 untuk maklumat) bagi menentukan sama ada ia adalah sebahagian
daripada kos inventori bagi pembeli atau tidak.
Sebagaimana yang diketahui, firma perdagangan membeli barang niaga bagi

tujuan untuk dijual semula. Barang niaga yang dibeli akan menjadi inventori bagi
entiti perniagaan tersebut. Terdapat dua kaedah merekod inventori iaitu sistem
Inventori Berkala dan Sistem Inventori Berterusan. Mari kita pelajari kaedah-
kaedah ini dengan lebih lanjut.

188  TOPIK 8 PERAKAUNAN UNTUK INVENTORI
8.1.1 Sistem Inventori Berkala

Di bawah sistem inventori berkala, amaun inventori hanya diketahui dengan
mengira inventori secara fizikal. Pengiraan stok dibuat pada akhir tempoh
perakaunan, apabila jumlah inventori akhir diperlukan untuk mengira kos
barang dijual. Syarikat tidak perlu mengemas kini jumlah inventori di dalam stor.
Berikut adalah ciri-ciri bagi Sistem Inventori Berkala:
(a) Barang niaga dibeli akan direkod dalam Akaun Belian;

(b) Kos pengangkutan akan direkod dalam Akaun Angkutan Masuk;
(c) Barang niaga dipulangkan akan direkod dalam Akaun Pulangan dan Elaun
Belian;
(d) Diskaun diterima yang diperoleh akan direkod dalam Akaun Diskaun
Belian;
(e) Inventori (dalam rekod) tidak akan berkurang apabila barang niaga dijual;
(f) Pengiraan inventori secara fizikal dilakukan secara berkala, seperti sekali
setahun; dan
(g) Sistem ini digunakan oleh perniagaan yang menjual item yang lebih murah
yang tidak akan mendapat manfaat daripada persediaan rekod inventori
tersebut.
Dalam Sistem Inventori Berkala, syarikat perlu mengira kos barang dijual pada
akhir tempoh perakaunan. Pengiraan bagi kos barang dibeli dan kos barang
dijual dilakukan dalam penyata pendapatan. Pengiraan bagi kos barang dibeli

Rajah 8.1: Pengiraan kos barang dibeli
Amaun inventori awal bagi tahun semasa akan menjadi inventori akhir bagi
tahun sebelumnya. Amaun inventori akhir ini akan ditentukan dengan pengiraan
fizikal.
8.1.2 Sistem Inventori Berterusan

Di bawah sistem inventori berterusan, akaun inventori akan diwujudkan dan
rekod inventori akan selalu dikemas kini. Penggunaan kaedah ini membolehkan
syarikat mengetahui baki akaun inventori pada bila-bila masa dengan menyemak
baki akaun tersebut. Setiap urus niaga yang memberi kesan kepada inventori
akan direkodkan dalam akaun inventori tersebut. Ciri-ciri sistem inventori
berterusan adalah:
(a) Inventori dibeli akan direkod dalam Akaun Inventori. Oleh itu, akaun
inventori akan meningkat apabila belian dibuat.

(b) Kos Pengangkutan akan direkod dalam Akaun Inventori. Kos angkutan
tersebut akan meningkatkan baki dalam Akaun Inventori.
(c) Pulangan dan Elaun Belian termasuk diskaun belian akan direkod dalam
Akaun Inventori.
(d) Jualan Inventori akan direkod pada dua harga, harga jualan dan harga kos.
Jualan yang direkod pada harga jualan akan menunjukkan jumlah hasil
jualan, manakala perekodan pada harga kos akan menunjukkan jumlah kos
barang dijual dan ia akan berkurang dalam akaun inventori.
Dalam Sistem Inventori Berterusan, tidak perlu untuk mengira kos barang dibeli
dan kos barang dijual. Syarikat akan mengetahui nilai kos barang dijual secara
terus dengan menyemak baki dalam akaun kos barang dijual. Ini kerana setiap
kali barang niaga atau inventori dijual, ia akan direkod dalam Akaun Kos Barang
Dijual pada nilai kos.
SEMAK KENDIRI 8.1
Terangkan kaedah-kaedah merekod inventori bagi entiti perniagaan.
8.2 CATATAN JURNAL BAGI SISTEM

INVENTORI BERKALA DAN SISTEM
INVENTORI BERTERUSAN
Sebagai sambungan daripada subtopik terdahulu, berikut adalah perbezaan
dalam catatan jurnal bagi sistem inventori berkala dengan sistem inventori
berterusan.
(a) Jualan Tunai dan Jualan Kredit

Jika jualan tunai atau jualan kredit dibuat, catatan jurnal perlu untuk
merekod jualan pada harga jualan. Dalam Sistem Inventori Berkala, catatan
jurnal hanya direkod bagi jualan pada harga jualan tanpa sebarang catatan
bagi harga kos. Dalam Sistem Inventori Berterusan, catatan jurnal perlu
dibuat untuk merekod jualan pada harga jualan serta harga kos. Jualan
tunai atau jualan kredit dibuat dengan mendebitkan akaun kos barang
dijual.

(b) Elaun dan Pulangan Jualan (Tunai dan Kredit)

Dalam Sistem Inventori Berkala, catatan jurnal bagi pulangan dan elaun
jualan direkod pada harga jualan sahaja. Namun, bagi sistem inventori
berterusan, pulangan dan elaun jualan yang dibuat bagi jualan tunai atau
jualan kredit perlu direkod pada harga jualan dan harga kos. Catatan jurnal
untuk merekod pulangan pada harga kos boleh dilakukan dengan
mengkreditkan akaun kos barang dijual.
Sekarang, mari kita lihat Jadual 8.1 berikut yang menunjukkan perbezaan catatan
jurnal antara dua sistem inventori tersebut. Jadual 8.2 pula menunjukkan catatan
jurnal urus niaga yang berkaitan dari pandangan pembeli dan penjual.





LATIHAN 8.1
1. Inventori yang dibeli dengan kos RM2,000 pada 15 Julai, dengan

syarat kredit 2/10, n/30. Pada 18 Julai, satu memo kredit telah
diterima daripada pembekal disebabkan kerosakan kepada barang
niaga sebanyak RM100. Sediakan catatan jurnal bagi pembayaran
dibuat pada 24 Julai, menggunakan sistem inventori berterusan.
2. Satu jualan kredit telah dibuat pada 10 Julai berjumlah RM800

dengan syarat kredit 2/10, n/30. Pada 12 Julai, RM100 barang niaga
telah dipulangkan. Sediakan catatan jurnal pada 19 Julai untuk
merekod tunai yang diterima daripada pelanggan.
8.3 CONTOH PEREKODAN CATATAN JURNAL

Sekarang, mari kita lihat Jadual 8.3 yang menunjukkan urus niaga bagi Selasih
Sdn Bhd sepanjang Disember 2011.
Jadual 8.3: Urus Niaga bagi Selasih Sdn Bhd Sepanjang Bulan Disember 2011
Tarikh Penerangan
Disember 3 Membeli barang niaga dari Firdaus Sdn Bhd sebanyak RM4,000, syarat
FOB titik perkapalan, 2/10, n/30 dengan bayaran angkutan prabayar
sebanyak RM120.
Disember 5 Membeli barang niaga dari Kenari Sdn Bhd sebanyak RM8,500,
dengan syarat FOB destinasi 1/10, n/30.
Disember 6 Menjual barang niaga yang dibeli pada 3 Disember kepada Hijrah Sdn
Bhd pada harga RM5,800.
Disember 8 Membeli bekalan pejabat secara tunai sebanyak RM150.
Disember 10 Memulangkan RM1,300 barang yang dibeli pada 5 Disember dari
Kenari Sdn Bhd.
Disember 13 Membayar Firdaus Sdn Bhd bagi pembelian yang dibuat pada 3
Disember, selepas diskaun.
Disember 14 Membeli barang niaga secara tunai sebanyak RM10,500.
Disember 15 Membayar Kenari Sdn Bhd bagi pembelian yang dibuat pada 5
Disember, selepas ditolak pulangan pada 10 Disember dan diskaun.

Disember 16 Menerima tunai dari jualan yang dibuat kepada Hijrah Sdn Bhd pada
6 Disember, selepas ditolak diskaun.
Disember 19 Menjual barang niaga, pembayaran melalui kad kredit American
Express sebanyak RM2,450. Kos barang dijual adalah RM980.
Disember 22 Menjual barang niaga kepada Cerating Sdn Bhd berjumlah RM3,480,
syarat kredit 2/10, n/30. Kos barang dijual adalah RM1,400.
Disember 24 Menjual barang niaga secara tunai sebanyak RM4,350. Kos barang
dijual adalah RM1,750.
Disember 25 Menerima pulangan dari Cerating Sdn Bhd bagi jualan dibuat pada 22
Disember, RM1,480. Kos barang yang dipulangkan adalah RM600.
Disember 31 Menerima tunai dari American Express bagi jualan yang dibuat pada
19 Disember dan caj perkhidmatan adalah RM140.
Sediakan catatan jurnal bagi urus niaga-urus niaga dalam Jadual 8.3
menggunakan sistem inventori berterusan dan sistem inventori berkala.
Penyelesaian:
Catatan jurnal bagi urus niaga dalam Jadual 8.3 adalah seperti yang ditunjukkan
dalam Jadual 8.4 berikut.
Jadual 8.4: Catatan Jurnal bagi Urus Niaga bagi

Selasih Sdn Bhd Sepanjang Bulan Disember 2011
(a) Menggunakan Sistem Inventori Berterusan
Tarikh Penerangan Debit (RM) Kredit (RM)

Dis 3 Inventori 4,120
Akaun belum bayar – Firdaus SB 4,120

Akaun belum bayar – Kenari SB 8,500
Dis 6 Akaun belum terima – Hijrah SB 5,800

Jualan 5,800
Kos barang dijual
4,000 4,000
Inventori
Dis 8 Bekalan pejabat 150
Tunai 150
Dis 10 Akaun belum bayar – Kenari SB 1,300

Inventori 1,300

Dis 13 Akaun belum bayar – Firdaus SB 4,120

Inventori 80
Tunai [4,000 – (2%  4,000) +120] 4,040

Tunai 10,500
Dis 15 Akaun belum bayar – Kenari SB 7,200

Inventori [(8,500 – 1,300)  1 %] 72
Tunai [8,500 – 1,300 – 72] 7,128
Dis 16 Tunai 5,684

Diskaun jualan 116
Akaun belum terima – Hijrah SB 5,800
Dis 19 Akaun belum terima –American Express 2,450

Jualan 2,45
Kos barang dijual 980 0
Inventori
980
Dis 22 Akaun belum terima – Cerating SB 3,480
Jualan 3,48
Kos barang dijual 1,400 0
Inventori
1,400
Dis 24 Tunai 4,350
Jualan 4,35
Kos barang dijual 1,750 0
Inventori
1,750
Dis 25 Pulangan dan Elaun jualan 1,480
Akaun belum terima – Cerating SB 1,48
Inventori 600 0
Kos barang dijual
600
Dis 31 Tunai 2,310
Belanja kad kredit 140
Akaun belum terima –American Express 2,450

(b) Menggunakan Sistem Inventori Berkala
Tarikh Penerangan Debit (RM) Kredit (RM)

Dis 3 Belian 4,000
Angkutan masuk 120
Akaun belum bayar - Firdaus SB 4,120
Dis 5 Belian 8,500

Akaun belum bayar - Kenari SB 8,500
Dis 6 Akaun belum terima - Hijrah SB 5,800

Jualan 5,800
Dis 8 Bekalan pejabat 150

Tunai 150
Dis 10 Akaun belum bayar - Kenari SB 1,300

Pulangan Belian/Pulangan Keluar 1,300
Dis 13 Akaun belum bayar - Firdaus SB 4,120

Diskaun belian (2% x 4,000) 80
Tunai [4,000 – 80 + 120] 4,040
Dis 14 Belian 10,500

Tunai 10,500
Dis 15 Akaun belum bayar - Kenari SB 7,200

Diskaun belian [(8,500 – 1,300) x 1%] 72
Tunai [8,500 – 1,300 – 72] 7,128
Dis 16 Tunai 5,684

Diskaun jualan (5800 x2%) 116
Akaun belum terima - Hijrah SB 5,800
Dis 19 Akaun belum terima - American Express 2,450

Jualan 2,450
Dis 22 Akaun belum terima - Cerating SB 3,480

Jualan 3,480
Dis 24 Tunai 4,350

Jualan 4,350
Dis 25 Pulangan dan Elaun jualan 1,480

Akaun belum terima - Cerating SB 1,480
Dis 31 Tunai 2,310

Belanja kad kredit 140
Akaun belum terima - American Express 2,450

LATIHAN 8.2
Cempaka Sdn Bhd menjalankan aktiviti perdagangan bagi bulan Mei.

Pada awal bulan Mei, Cempaka Sdn Bhd mempunyai tunai berjumlah
RM5,000 dan modal yang disumbangkan oleh Abu Bakar berjumlah
RM5,000.
Mei 1 Membeli barang niaga sebanyak RM6,000 dari Pemborong

Depot, dengan terma 2/10, n/30.
Mei 2 Menjual barang niaga berjumlah RM4,500 kepada Rahmat,

terma kredit 2/10, n/30. Kos barang niaga tersebut adalah
RM3,000.
Mei 5 Memulangkan barang niaga berjumlah RM200 kepada

Pemborong Depot.
Mei 9 Menerima pembayaran penuh, selepas ditolak diskaun,

daripada Rahmat bagi jualan sebanyak RM4,500 yang
dibuat pada 2 Mei.
Mei 10 Membayar Pemborong Depot.
Mei 11 Membeli bekalan dari pembekal secara tunai sebanyak

RM900.
Mei 12 Membeli barang niaga secara tunai sebanyak RM2,400.
Mei 15 Menerima pembayaran balik sebanyak RM230 bagi barang

niaga yang dibeli pada 12 Mei dari pembekal kerana barang
niaga tersebut mempunyai kualiti yang tidak memuaskan.
Mei 17 Membeli barang niaga dari Harrods Sdn Bhd sebanyak

RM1,900, FOB titik perkapalan, dengan terma 2/10, n/30.
Mei 19 Membayar angkutan sebanyak RM250 bagi belian yang

dibuat pada 17 Mei.
Mei 24 Menjual barang niaga secara tunai sebanyak RM6,200. Kos

barang dijual adalah RM4,340.

Mei 25 Membeli barang niaga dari Horizon Sdn Bhd sebanyak

RM1,000, FOB destinasi, terma 2/10, n/30. Barang niaga
hanya diterima pada 28 Mei.
Mei 27 Membayar Harrods Sdn Bhd bagi belian yang dibuat pada 17
Mei.
Mei 29 Membuat pembayaran balik sebanyak RM100 bagi barang

niaga yang rosak. Kos barang niaga yang dipulangkan adalah
RM70.
Mei 31 Menjual barang niaga sebanyak RM1,600 kepada Rahmat,

dengan terma n/30. Kos barang dijual adalah RM1,120.
Dikehendaki:
(a) Sediakan catatan jurnal bagi urus niaga di atas menggunakan Sistem
Inventori Berterusan.
(b) Sediakan lejar bagi setiap catatan tersebut.
(c) Sediakan Penyata Pendapatan bagi bulan berakhir 31 Mei 2011.
8.4 PENILAIAN INVENTORI

Kita telah mempelajari bagaimana untuk merekod aliran masuk dan keluar
inventori iaitu sama ada melalui sistem berterusan atau berkala. Sebelum
merekod, pertama sekali kita perlu mengetahui bagaimana untuk mengira kos
inventori tersebut. Ini dikenali sebagai penilaian inventori. Penilaian inventori
penting kerana ia memberi kesan terhadap nilai inventori akhir dalam kedua-dua
penyata pendapatan dan lembaran imbangan.
Pemilihan penilaian inventori penting apabila kos membeli inventori adalah

tidak sama. Sebagai contoh, kos membeli sebanyak 100 unit televisyen LCD dari
pembekal A mungkin berbeza daripada kos belian bagi kuantiti produk yang
sama dari pembekal B. Walaupun belian dibuat dari pembekal yang sama, kos
belian pada November 2011 mungkin lebih tinggi daripada kos yang dibayar
bagi inventori yang sama dalam bulan Februari 2011 disebabkan inflasi atau
peningkatan dalam harga. Disebabkan perubahan tarikh dan pembekal, tidak
mengejutkan bagi syarikat untuk mempunyai inventori yang dibeli pada harga

yang berbeza. Soalannya adalah, bagaimana untuk kita mengira nilai inventori
ini? Mari kita teruskan pembelajaran berkenaan empat kaedah bagi penilaian
inventori.
8.4.1 Identifikasi Spesifik

Di bawah kaedah ini, inventori direkodkan dengan mengenal pasti kos asalnya.
Pendekatan ini mengandaikan kos boleh dipadankan dengan pergerakan fizikal
inventori tersebut. Kaedah ini sesuai bagi syarikat yang mempunyai tahap
inventori yang rendah tetapi bernilai tinggi seperti hartanah dan peralatan.
Sebagai contoh, andaikan Seri Jaya Sdn Bhd mempunyai rekod berikut bagi
inventori bagi bulan Disember 2011 (Jadual 8.5).
Jadual 8.5: Rekod Inventori bagi Seri Jaya Sdn Bhd bagi Bulan Disember 2011
Tarikh Belian Jualan (Unit) Baki (Unit)

Dis 1 300  RM5 300
Dis 15 620  RM7 920
Dis 21 480 440
Dis 27 510  RM8 950
Dis 31 715 235
1,430 unit 1,195
Maklumat tambahan berkaitan jualan ditunjukkan dalam Jadual 8.6.
Jadual 8.6: Maklumat Tambahan Berkaitan Jualan
Tarikh Penerangan
Dis 21 200 unit dari baki awal pada 1 Dis
280 unit dari belian yang dibuat pada 15 Dis
Dis 31 100 unit dari baki awal pada 1 Dis
Nilai inventori menggunakan identifikasi spesifik ditunjukkan dalam Jadual 8.7

dan Jadual 8.8 dengan menggunakan sistem inventori berkala dan sistem inventori
berterusan.

(a) Sistem Inventori Berkala

Jadual 8.7 menunjukkan kos barang dijual manakala Jadual 8.8 menunjukkan
inventori akhir.
Jadual 8.7: Kos Barang Dijual
Unit Dijual Kos Nilai

300 RM 5 RM 1,500
430 RM 7 RM 3,010
465 RM 8 RM 3,720
1,195 RM 8,230
Jadual 8.8: Inventori Akhir
Baki (Unit) Kos Nilai

0 RM 5 RM 0
190 RM 7 RM 1,330
45 RM 8 RM 360
235 RM 1,690
(b) Sistem Inventori Berterusan

Jadual 8.9 menunjukkan nilai inventori yang dipersembahkan menggunakan
Sistem Inventori Berterusan.
Jadual 8.9: Nilai Inventori Menggunakan Sistem Inventori Berterusan
Tarikh Belian Jualan Baki

Dis 1 Baki awal 300  RM5 = RM1,500
Dis 15 620  RM7 = RM4,340 300  RM5 = RM1,500
620  RM7 = RM4,340
Dis 21 200 RM5 = RM1,000 100  RM5 = RM500
280  RM7 = RM1,960 340  RM7 = RM2,380
Dis 27 510  RM8 = RM4,080 100  RM5 = RM500
340  RM7 = RM2,380
510  RM8 = RM4,080
Dis 31 100  RM5 = RM500 190  RM7 = RM1,330
150  RM7 = RM1,050 45  RM8 = RM360
465  RM8 = RM3,720 RM1,690
KBDJ = RM8,230

8.4.2 Kaedah Masuk Dulu Keluar Dulu (MDKD)

Kaedah MDKD mengandaikan bahawa inventori dijual mengikut susunan
menaik mengikut tarikh belian tersebut. Dalam kata lain, inventori yang dibeli
dulu akan dijual dulu. Maka, kos barang dijual akan menggambarkan kos belian
terdahulu manakala inventori akhir akan direkod menggunakan kos belian
terkini. Oleh itu, MKDK akan menjadikan nilai inventori akhir yang lebih tinggi,
kos barang dijual yang lebih rendah nilainya dan menjana untung yang lebih
tinggi apabila digunakan semasa tempoh kenaikan harga. Berdasarkan maklumat
berkaitan aliran inventori, kita akan merekod inventori tersebut seperti berikut
menggunakan maklumat Seri Jaya Sdn. Bhd.

Jadual 8.10 menunjukkan kos barang dijual manakala Jadual 8.11
menunjukkan inventori akhir.

300 RM 5 RM 1,500
620 RM 7 RM 4,340
275 RM 8 RM 2,200
1,195 RM 8,040

235 RM8 RM1,880
235 RM1,880

Jadual 8.12 menunjukkan nilai inventori yang dipersembahkan
menggunakan Sistem Inventori Berterusan.



Dis 15 620  RM7 = RM4,340 300  RM5 = RM1,500
620  RM7 = RM4,340
Dis 21 300 RM5 = RM1,500 440  RM7 = RM3,080
180  RM7 = RM1,260
Dis 27 510  RM8 = RM4,080 440  RM7 = RM3,080
510  RM8 = RM4,080
Dis 31 440  RM7 = RM3,080 235  RM8 = RM1,880
275  RM8 = RM2,200
KBDJ = RM8,040
8.4.3 Kaedah Masuk Kemudian Keluar Dulu (MKKD)

Kaedah MKKD mengandaikan bahawa inventori dijual mengikut susunan
menurun bagi tarikh belian. Dalam kata lain, inventori yang dibeli akhir sekali
akan dijual dulu. Maka, kos barang dijual akan menggambarkan kos belian
terkini, manakala inventori akhir akan direkod pada harga terawal. Maka, dalam
persekitaran inflasi, MKKD akan menjadikan nilai inventori akhir lebih rendah,
nilai kos barang dijual lebih tinggi dan kesannya, penjanaan untung yang lebih
rendah. Bagi tujuan pelaporan kewangan, FRS 102 dengan jelas tidak
membenarkan penggunaan MKKD dalam penilaian inventori. Namun, bagi
tujuan pemahaman, kita boleh menggunakan maklumat aliran inventori bagi Seri
Jaya Sdn Bhd untuk lebih memahami kaedah ini bagi pengiraan inventori.

Jadual 8.13 berikut menunjukkan kos barang dijual manakala Jadual 8.14

510 RM8 RM4,080
620 RM7 RM4,340
65 RM5 RM325
1,195 RM8,745


235 RM5 RM1,175



Dis 15 620  RM7 = RM4,340 300  RM5 = RM1,500
620  RM7 = RM4,340
Dis 21 480 RM7 = RM3,360 300  RM5 = RM1,500
140  RM7 = RM980
Dis 27 510  RM8 = RM4,080 300  RM5 = RM1,500
140  RM7 = RM980
510  RM8 = RM4,080
Dis 31 510  RM8 = RM4,080 235  RM5 = RM1,175
140  RM7 = RM980
65  RM5 = RM325
KBDJ = RM8,745
8.4.4 Kaedah Purata Berwajaran

Seperti namanya, kaedah purata berwajaran menggunakan kos purata bagi
barang niaga sedia ada untuk jualan bagi mengira kos inventori. Penggunaan kos
purata meratakan perbezaan dalam harga bagi inventori. Kos purata berwajaran
dikira dengan membahagikan kos barang niaga sedia ada untuk jualan dengan
jumlah inventori (dalam unit). Secara formula, ia boleh ditunjukkan seperti
berikut:
Kos barang sedia ada untuk jualan

Kos purata berwajaran seunit =
Unit inventori sedia ada untuk jualan


Jadual 8.16 menunjukkan kos barang dijual manakala Jadual 8.17
Unit Sedia Ada untuk Jualan Kos Nilai

300 RM5 RM1,500
620 RM7 RM4,340
510 RM8 RM4,080
1,430 RM9,920
RM9, 920
Kos purata berwajaran seunit =
1, 430
= RM6.94

235 RM6.94 RM1,631


Dis 15 620  RM7 = RM4,340 920  RM6.351 = RM5,842
Dis 21 480  RM6.35 = RM3,048 440  RM6.352 = RM2,794
Dis 27 510  RM8 = RM4,080 950  RM7.243 = RM6,878
Dis 31 715  RM7.24 = RM 5,177 235  RM7.244 = RM1,701
KBDJ = RM8,225
Pengiraan:
1 [(300  RM5) + (620  RM7)] / (300 + 620) = RM6.35 seunit
2 (RM5,842 – RM3,048) / (920 – 480) = RM6.35 seunit
3 (RM2,794 + RM4,080) / (440 + 510) = RM7.24 seunit
4 (RM6,878 – RM5,177) / (950 – 715) = RM7.24 seunit

LATIHAN 8.3
Dalam keadaan manakah kaedah penilaian inventori yang berbeza adalah

berguna? Bincangkan dengan rakan sekelas anda.
8.5 FORMAT PENYATA PENDAPATAN BAGI

FIRMA PERDAGANGAN
Penyata pendapatan bagi firma perdagangan mempunyai tiga item yang tidak
terdapat dalam penyata pendapatan firma perkhidmatan. Item-item tersebut
adalah:
(a) Hasil jualan barang dagangan;
(b) Kos barang dijual; dan
(c) Untung kasar.
Mari kita bincangkan dua jenis penyata yang lazim digunakan – penyata
pendapatan satu peringkat dan penyata pendapatan pelbagai peringkat.
8.5.1 Penyata Pendapatan Satu Peringkat

Dalam penyata pendapatan satu peringkat, semua belanja akan ditolak dalam
satu langkah sahaja seperti ditunjukkan dalam Rajah 8.2, termasuk kos barang
dijual.

Rajah 8.2: Contoh bagi penyata pendapatan satu peringkat
Dalam bahagian pendapatan, syarikat tidak melaporkan jualan kasar, pulangan

jualan dan elaun jualan dan diskaun jualan secara terperinci tetapi hanya akan
melaporkan jumlah jualan secara keseluruhan. Penyata pendapatan satu
peringkat lebih menekankan kepada jumlah hasil dan jumlah belanja untuk
menentukan untung bersih. Penyata pendapatan satu peringkat juga tidak
menunjukkan secara langsung maklumat bagi untung kasar dan hasil daripada
kendalian bagi tujuan analisis.
8.5.2 Penyata Pendapatan Pelbagai Peringkat

Secara amnya, penyata pendapatan pelbagai peringkat merangkumi beberapa
bahagian dan jumlah bagi bahagian tersebut. Penyata pendapatan pelbagai
peringkat boleh disediakan mengikut sistem inventori berkala dan sistem
inventori berterusan, seperti yang diterangkan di awal topik ini.

Dalam sistem inventori berterusan, baki akhir bagi kos barang dijual boleh
diperoleh secara terus daripada akaun tersebut. Ini kerana jualan atau elaun dan
pulangan jualan direkod pada jualan dan harga kos. Sebaliknya, maklumat
dalam kos barang dijual bagi sistem inventori berkala hanya boleh diperoleh
melalui pengiraan yang boleh dibuat secara fizikal.
Jadual 8.19 menunjukkan format bagi penyata pendapatan pelbagai peringkat

menggunakan sistem inventori berkala, manakala Jadual 8.20 memberi ilustrasi
format bagi penyata pendapatan pelbagai peringkat menggunakan sistem
inventori berterusan.
Jadual 8.19: Penyata Pendapatan Pelbagai Peringkat –

Sistem Inventori Berkala pada 30 Jun 2011
RM RM RM RM
Hasil:
Jualan XX
(–) Pulangan dan elaun jualan XX
Diskaun jualan XX (XX)
Jualan bersih XX
Tolak: Kos barang dijual
Inventori awal XX
Belian XX
(–) Pulangan dan elaun belian XX
Diskaun belian XX (XX)
Belian bersih XX
(+) Angkutan masuk XX
Kos barang dibeli XX
Kos barang sedia ada untuk dijual XX
(–) Inventori akhir (XX)
Kos barang dijual XX
Untung kasar XX
Tambah: Lain-lain pendapatan
Hasil faedah XX
Hasil sewa XX
Tolak: Belanja operasi
Belanja jualan XX
Belanja gaji jualan XX
Belanja pengiklanan XX
Belanja penyelenggaraan jualan XX
Belanja susut nilai stor XX

Jumlah belanja jualan XX

Belanja pentadbiran XX
Belanja pentadbiran gaji XX
Belanja susut nilai peralatan XX
Belanja insurans XX
Belanja sewa XX
Jumlah belanja pentadbiran XX
Jumlah belanja jualan dan pentadbiran (XX)
Hasil daripada kendalian XX
Tambah: lain-lain hasil
Hasil faedah XX
* Kos barang dijual perlu dikira mengikut pengiraan yang telah diterangkan.
Jadual 8.20: Penyata Pendapatan Pelbagai Peringkat –

Sistem Inventori Berterusan bagi Angsana Berhad pada 30 Jun 2011
RM RM RM
Hasil:
Jualan XX
(–) pulangan dan elaun jualan XX
Diskaun jualan XX (XX)
Jualan bersih XX
(–) kos barang dijual XX
Untung kasar XX
Tambah: Lain-lain pendapatan
Hasil faedah XX
Hasil sewa XX
Belanja jualan XX
Belanja gaji jualan XX
Belanja pengiklanan XX
Belanja penyelenggaraan jualan XX
Belanja susut nilai stor XX
Jumlah belanja jualan XX
Belanja pentadbiran XX
Belanja gaji pentadbiran XX
Belanja susut nilai peralatan XX
Belanja insurans XX
Belanja sewa XX

Jumlah belanja pentadbiran XX

Jumlah belanja jualan dan pentadbiran (XX)
Hasil daripada operasi XX
Tambah : Lain-lain hasil
Hasil faedah XX
Hasil sewa XX XX
Tolak: lain-lain belanja
Belanja faedah (XX) XX
Untung bersih XX
* Kos barang dijual boleh ditentukan dengan melihat pada baki akhir akaun kos barang
dijual.

Perbezaan utama antara kedua-dua format ini adalah jumlah kos barang dijual
(KBDJ). Dalam sistem inventori berterusan, akaun kos barang dijual diwujudkan
untuk merekod jualan kredit atau jualan tunai pada harga kos. Ia juga sama bagi
pulangan, bagi jualan kredit atau jualan tunai, pulangan akan direkodkan pada
harga jualan dan harga kos. Oleh itu, baki akhir bagi kos barang dijual boleh
ditentukan daripada baki akaun kos barang dijual tersebut. Sebaliknya, kaedah
perakaunan bagi sistem inventori berkala hanya merekod jualan kredit dan
jualan tunai pada harga jualan, maka pengiraan numerik perlu dilakukan untuk
mendapatkan kos barang dijual.

LATIHAN 8.4
Berikut adalah imbangan duga bagi Melati Sdn Bhd bagi tahun berakhir
31 Disember 2011.
Melati Sdn Bhd Imbangan Duga 31 Disember 2011
Debit (RM) Kredit(RM)

Tunai 23,400
Inventori barang niaga dagangan 90,000
Tanah 92,000
Bangunan 197,000
Susut nilai terkumpul – bangunan 54,000
Peralatan 83,500
Susut nilai terkumpul – peralatan 42,400
Modal – Aminah 267,800
Ambilan – Aminah 10,000
Jualan 902,100
Diskaun jualan 4,600
Kos barang yang terjual 709,900
Belanja gaji 69,800
Belanja membaiki 5,900
Belanja penyelenggaraan 7,200
1,353,800 1,353,800
Maklumat tambahan:
1. Susut nilai bagi bangunan adalah RM10,000 dan peralatan adalah

RM9,000 (kedua-duanya adalah belanja pentadbiran).
2. Faedah belum bayar adalah RM7,000 dan nota belum bayar masih
tertunggak pada 31 Disember 2011.

1. Belanja gaji adalah 80% daripada jualan dan 10% bagi pentadbiran.
2. Belanja utiliti, belanja pembaikan dan belanja insurans adalah 100%

bagi pentadbiran.
3. RM15,000 daripada nota belum bayar akan matang tahun ini.
4. Belanja pembaikan adalah belanja jualan.
Dikehendaki:
(a) Sediakan Jurnal bagi catatan pelarasan.
(b) Sediakan Penyata Pendapatan bagi tahun berakhir 31 Disember 2011.
(c) Sediakan Lembaran Imbangan pada 31 Disember 2011.
(d) Sediakan catatan penutup.
8.6 CATATAN PENUTUP

Sekarang, mari kita pelajari catatan penutup. Catatan penutup dibuat pada akhir
tempoh perakaunan bagi sesebuah syarikat. Ia merupakan proses terakhir dalam
penyediaan akaun bagi tempoh tersebut. Bagi firma perdagangan, catatan
penutup dibuat untuk menutup semua akaun sementara. Akaun-akaun yang
terlibat adalah akaun hasil, akaun belanja dan akaun ambilan. Ini adalah selaras
dengan prinsip pemadanan dan prinsip pengiktirafan hasil dan belanja. Dengan
langkah ini, akaun-akaun yang terlibat tidak akan ditambah kepada hasil dan
belanja bagi tempoh lain. Semua akaun yang terlibat dalam pengiraan untung
bersih akan ditutup kepada akaun ringkasan pendapatan.
Begitu juga dengan akaun ambilan, ia akan ditutup tetapi dipindahkan ke akaun
modal. Akaun-akaun aset dan liabiliti akan dikekalkan dan dibawa ke hadapan
kepada tempoh perakaunan akan datang. Format catatan penutup bagi sistem
inventori berkala ditunjukkan dalam Rajah 8.3, manakala format catatan penutup
bagi sistem inventori berterusan ditunjukkan dalam Rajah 8.4.

1. Menutup akaun dengan baki kredit.
RM RM
Dt Jualan XX
Dt Hasil faedah XX
Kt Ringkasan pendapatan XX
2. Menutup akaun dengan baki debit.
RM RM
Dt Ringkasan pendapatan XX
Kt Pulangan dan elaun jualan XX
Kt Diskaun jualan XX
Kt Kos barang dijual XX
Kt Angkutan keluar XX
Kt Belanja insurans XX
Kt Belanja gaji XX
Kt Lain-lain belanja XX
3. Menutup akaun ringkasan pendapatan – jika untung bersih.
RM RM
Kt Modal XX
Menutup akaun ringkasan pendapatan – jika rugi bersih.
RM RM
Dt Modal XX
4. Menutup akaun ambilan kepada akaun modal.
RM RM
Dt Modal XX
Kt Ambilan XX
Rajah 8.3: Catatan penutup bagi firma perdagangan

menggunakan sistem inventori berkala

1. Menutup akaun dengan baki kredit.
RM RM
Dt Inventori (akhir) XX
Dt Jualan XX
Dt Hasil faedah XX
Dt Elaun dan pulangan belian XX
2. Menutup akaun dengan baki debit.
RM RM
Kt Inventori (akhir) XX
Kt Elaun dan pulangan jualan XX
Kt Belian XX
Kt Diskaun jualan XX
Kt Angkutan masuk XX
Kt Angkutan keluar XX
Kt Belanja insurans XX
Kt Belanja gaji XX
Kt Lain-lain belanja XX
3. Menutup akaun ringkasan pendapatan – jika untung bersih.
RM RM
Kt Modal XX
Menutup akaun ringkasan pendapatan – jika rugi bersih.
RM RM
Dt Modal XX
4. Menutup akaun ambilan kepada akaun modal.
RM RM
Dt Modal XX
Kt Ambilan XX
Rajah 8.4: Catatan penutup bagi firma perdagangan

menggunakan sistem inventori berterusan

Mari kita lihat satu contoh.
Contoh 8.1:
Syarikat Sejahtera baru sahaja memulakan perniagaan runcitnya pada 1
September 2011. Jadual 8.21 menunjukkan urus niaga yang telah dibuat oleh
Syarikat Sejahtera sepanjang bulan September 2011:
Jadual 8.21: Urus Niaga yang Dibuat oleh Syarikat Sejahtera

Sepanjang Bulan September 2011
Tarikh Urus Niaga

Sept 1 Pemilik Syarikat Sejahtera, Farid melaburkan tunai sebanyak RM50,00 ke
dalam perniagaan. Membeli dan menerima inventori sebanyak RM10,000
yang dibeli secara kredit dari Syarikat Azlan dengan terma 2/10, n/30, FOB
destinasi.
Sept 2 Menjual inventori sebanyak RM8,000 secara kredit kepada Syarikat Indah
dengan terma 2/10, n/30, FOB titik perkapalan. Kos inventori dijual
berjumlah RM3,200.
Sept 5 Memulangkan RM500 inventori yang dibeli pada 1 September dari Syarikat
Azlan kerana inventori tersebut didapati rosak.
Sept 9 Menerima tunai dari Syarikat Indah untuk jualan yang dibuat pada 2
September.
Sept 10 Menyelesaikan semua hutang kepada Syarikat Azlan untuk belian yang
dibuat pada 1 September selepas ditolak pulangan pada 5 September.
Sept 11 Membeli inventori berjumlah RM4,800 secara tunai.
Sept 15 Membeli inventori berjumlah RM4,000 secara kredit dari Syarikat Huda
dengan terma 1/10, n/30, FOB titik perkapalan.
Sept 17 Membayar belanja angkutan sebanyak RM300 bagi belian pada 15 September.
Sept 22 Menjual inventori berjumlah RM12,500 secara tunai kepada Syarikat Cahaya.
Kos bagi barang niaga tersebut berjumlah RM6,250.
Sept 25 Menerima inventori yang dipulangkan sebanyak RM200 dari Syarikat Cahaya
untuk jualan pada 22 September. Kos inventori adalah RM100.
Sept 28 Menjual inventori sebanyak RM3,500 secara kredit kepada Syarikat Umi
dengan terma n/30. Kos inventori dijual adalah RM1,500.
Sept 30 Membayar sewa bangunan bagi bulan September berjumlah RM2,000 dan gaji
bagi bulan September adalah RM6,000.

Sediakan:
(a) Catatan jurnal bagi urus niaga-urus niaga dalam Jadual 8.21, mengandaikan
Syarikat Sejahtera menggunakan Sistem Inventori Berterusan.
(b) Penyata Pendapatan Satu Peringkat bagi bulan berakhir 30 September 2011.
(c) Catatan penutup bagi Syarikat Sejahtera.
Jawapan:
(a) Catatan jurnal menggunakan sistem inventori berterusan.
Tarikh Penerangan Rujukan Debit Kredit
Sept 1 Tunai 50,000
Modal, Farid 50,000
Sept 1 Inventori 10,000
Akaun belum bayar – Syarikat Azlan 10,000
Sept 2 Akaun belum terima – Syarikat Indah 8,000
Jualan 8,000
Kos barang dijual 3,200
Inventori 3,200
Sept 5 Akaun belum bayar – Syarikat Azlan 500
Inventori 500
Sept 9 Tunai 7,840
Diskaun jualan (2%  8,000) 160
Akaun belum terima – Syarikat Indah 8,000
Sept 10 Akaun belum bayar – Syarikat Azlan 9,500
Tunai 9,310
Inventori (2% x 9,500) 190
Tunai 4,800
Akaun belum bayar – Syarikat Huda 4,000
Sept 17 Inventori 300
Tunai 300

Sept 22 Tunai 12,500

Jualan 12,500
Inventori 6,250
Sept 25 Pulangan dan elaun jualan 200
Tunai 200
Inventori 100
Kos barang dijual 100
Sept 28 Akaun belum terima – Syarikat Umi 3,500
Jualan 3,500
Inventori 1,500
Sept 30 Belanja gaji 6,000
Tunai 6,000
Sept 30 Belanja sewa 2,000
Tunai 2,000
(b) Syarikat Sejahtera

Penyata Pendapatan
bagi bulan berakhir 30 September 2011
RM RM
Hasil:
Jualan bersih (8,000 – 160 + 12,500 – 200 + 3,500) 23,640
Tolak Belanja:
Kos barang dijual (3,200 + 6,250 – 100 + 1,500) 10,850
Belanja gaji 2,000
Belanja sewa 6,000
Untung bersih 4,790

(c) Catatan penutup
Tarikh Penerangan Rujukan Debit Kredit

Sep 30 Jualan (8,000+12,500+3,500) 24,000
Ringkasan pendapatan 24,000
Pulangan dan elaun jualan 200
Diskaun jualan 160
Belanja gaji 6,000
Belanja sewa 2,000
Modal, Farid 4,790
Lawati laman sesawang berikut untuk mendapatkan maklumat tambahan

berkaitan topik ini.
(a) Garis panduan untuk memahami Penyata Pendapatan

http://management.about.com/cs/adminaccounting/ht/readincomestmt.
htm
(b) Pengenalan kepada mengenal pasti Penyata Kewangan

http://www.ibm.com/investor/financialguide/

LATIHAN 8.5
1. Sediakan catatan jurnal untuk merekod urus niaga berikut bagi

Kelana Sdn Bhd dengan menggunakan Sistem Inventori Berterusan.
(a) Pada 2 Mac, Kelana Sdn Bhd menjual RM800,000 barang niaga
kepada Kenari Sdn Bhd, dengan terma kredit 2/10, n/30. Kos
barang dijual adalah RM600,000.
(b) Pada 6 Mac, Kenari Sdn Bhd memulangkan RM120,000 barang

niaga yang dijual pada 2 Mac kerana kerosakan. Kos barang
niaga yang dipulangkan adalah RM90,000.
(c) Pada 12 Mac, Kelana Sdn Bhd menerima bayaran dari Kenari
Sdn Bhd.
2. Merlimau Sdn Bhd mempunyai baki akaun dagangan seperti

berikut:
Jualan RM180,000
Diskaun RM2,000
Kos barang dijual RM100,000
Inventori barang niaga RM40,000
Sediakan catatan jurnal penutup dengan merekod item-item di atas

dalam ringkasan pendapatan.
3. Maklumat yang dilaporkan oleh Olen Sdn Bhd adalah seperti

berikut:
(a) Pada 5 April, Olen membeli barang niaga dari Danau Sdn Bhd
berjumlah RM16,000, terma kredit 2/10,n/30, FOB titik
perkapalan.
(b) Pada 6 April, Olen membayar kos pengangkutan sebanyak

RM900 bagi barang niaga yang dijual kepada Danau Sdn Bhd.
(c) Pada 7 April, Olen membeli peralatan sebanyak RM26,000.

(d) Olen memulangkan barang niaga yang rosak sebanyak RM3,000

kepada Danau Sdn Bhd.
(e) Pada 15 April, Olen menjelaskan amaun hutangnya kepada Danau

Sdn Bhd.
Sediakan catatan jurnal untuk merekod urus niaga bagi Olen Sdn Bhd
menggunakan sistem inventori berterusan. Andaikan pembayaran
telah dibuat pada 4 Mei dan bukannya pada 15 April.
4. Pada 1 September, Pertama Sdn Bhd mempunyai 30 mesin kira berkos

RM20 seunit. Syarikat tersebut menggunakan sistem inventori
berterusan. Berikut adalah urus niaga yang berlaku sepanjang bulan
September.
September 6 Membeli 80 mesin kira pada harga RM19 seunit dari

Digital Sdn Bhd secara tunai.
September 9 Membayar pengangkutan sebanyak RM80.
September 12 Menjual 26 mesin kira dengan harga RM20 seunit, atau

RM30 seunit termasuk kos pengangkutan.
September 14 Satu mesin kira pada harga RM30 telah dipulangkan

kepada syarikat kerana pelanggan telah terlebih pesan.
September 20 Menjual 30 mesin kira pada harga jualan RM30 seunit.

Mesin kira tersebut berkos RM20 seunit.
Dikehendaki:
Sediakan catatan jurnal bagi urus niaga sepanjang bulan September.

5. Berikut adalah urus niaga bagi Selasih Sdn Bhd.
Disember 3 Selasih Sdn Bhd menjual barang niaga berjumlah

RM480,000 kepada Desaru Sdn Bhd, dengan terma 2/10,
n/30, FOB titik perkapalan. Kos barang dijual berjumlah
RM320,000.
Disember 8 Desaru Sdn Bhd menerima elaun bernilai RM20,000 bagi

barang niaga yang dibeli pada 3 Disember.
Disember 13 Selasih Sdn Bhd menerima bayaran daripada Desaru Sdn

Bhd.
Dikehendaki:
Sediakan catatan jurnal untuk merekod urus niaga bagi Selasih Sdn
Bhd, menggunakan sistem inventori berterusan.
Andaikan Selasih Sdn Bhd telah menerima bayaran daripada Desaru

Sdn Bhd pada 2 Januari bukannya 13 Disember. Sediakan catatan
jurnal bagi bayaran yang diterima pada 2 Januari tahun berikutnya.
 Terdapat dua kaedah merekod inventori iaitu Sistem Inventori Berkala dan
Sistem Inventori Berterusan.
 Perbezaan antara Sistem Inventori Berkala dengan Sistem Inventori

Berterusan adalah jualan tunai dengan jualan kredit, pulangan jualan dan
elaun (tunai dan kredit).
 Tiga item yang boleh ditemui dalam penyata pendapatan bagi firma
perdagangan tetapi tidak dalam penyata pendapatan firma perkhidmatan
adalah hasil jualan daripada dagangan barang niaga, kos barang dijual dan
untung kasar.
 Terdapat empat kaedah penilaian inventori ă identifikasi spesifik, masuk

dulu keluar dulu (MDKD), masuk kemudian keluar dulu (MKKD) dan purata
berwajaran.

 Terdapat dua jenis penyata pendapatan bagi firma perdagangan – penyata

pendapatan satu peringkat dan penyata pendapatan pelbagai peringkat.
 Catatan penutup perlu dibuat pada akhir tempoh perakaunan untuk

menutup semua akaun sementara bagi firma perdagangan.
Akaun sementara Penyata pendapatan satu peringkat

Inventori Sistem inventori berkala
Penilaian inventori Sistem inventori berterusan
Penyata pendapatan pelbagai
peringkat

Topik  Pengurusan
dan Kawalan
9 Tunai
HASIL PEMBELAJARAN
1. Mendefinisikan tunai setara;
2. Menghuraikan prinsip pengurusan tunai;
3. Menerangkan kawalan dalaman bagi tunai; dan
4. Menyediakan penyesuaian bank.
 PENGENALAN
Tunai merupakan aset penting bagi sesebuah perniagaan. Ia dianggap aset
paling cair bagi perniagaan tersebut dan mudah dipindah milik dari satu pihak
ke pihak lain. Maka, mempunyai tunai yang mencukupi adalah penting kepada
perniagaan untuk dilihat kukuh secara kewangan, terutama bagi jangka pendek.
Bagi keadaan ini, tanpa tunai, sesebuah perniagaan mungkin tidak boleh
membayar pemiutang jangka pendeknya. Seterusnya, ketidakcukupan tunai
boleh menghalang sesebuah perniagaan daripada memiliki aset lain. Oleh kerana
kecairannya dan sifat yang tidak dapat ditentukan, tunai dilihat sebagai aset
yang mudah terdedah dan cenderung kepada penyelewengan. Justeru itu, topik
ini akan memberi fokus kepada pengurusan dan kawalan dalaman tunai untuk
melindungi aset perniagaan daripada aktiviti penipuan.

226  TOPIK 9 PENGURUSAN DAN KAWALAN TUNAI
9.1 KOMPOSISI TUNAI

Tunai merujuk kepada wang bagi sebarang mata wang yang digunakan sebagai
medium pertukaran, kad kredit dan pindahan dana elektronik titik jualan
(EFTPOS). Tunai juga merangkumi item-item yang diterima oleh bank seperti
cek kembara, bank draf dan kiriman wang. Jumlah semua item tunai ini
lazimnya dipersembahkan sebagai satu item tunai dalam lembaran imbangan.
Terdapat juga syarikat yang melaporkan tunai dan tunai setara sebagai satu item
dalam lembaran imbangannya. Tunai setara didefinisikan sebagai pelaburan
jangka pendek yang paling cair yang mudah ditukarkan kepada tunai. Untuk
dianggap sebagai tunai setara, pelaburan mestilah memenuhi dua syarat berikut:
(a) Sedia untuk ditukarkan kepada sejumlah wang; dan
(b) Amat dekat kepada tarikh matang dan tidak akan terjejas oleh perubahan
dalam kadar faedah.
Contoh-contoh tunai setara adalah bil perbendaharaan, kertas komersial dan

nota belum bayar jangka pendek.
SEMAK KENDIRI 9.1
Berikan definisi tunai setara.
9.2 PENGURUSAN TUNAI

Pengurusan tunai penting bagi memastikan tiada berlaku lebihan atau kurangan
tunai dalam perniagaan. Ini dapat dicapai dengan melaraskan urus niaga yang
berkait dengan tunai seperti belum terima, belian inventori, belum bayar dan
sebagainya. Ini dapat dilaksanakan dengan mewujudkan sistem aliran tunai
yang baik di mana aliran masuk dan aliran keluar tunai dapat dilihat. Selain itu,
perniagaan perlu mengamalkan prinsip pengurusan tunai yang baik seperti
berikut:
(a) Polisi Kutipan Akaun Belum Terima yang Cekap

Sebuah perniagaan perlu mempunyai masa kutipan purata yang
munasabah untuk belum terima bagi memastikan tunai tidak terikat. Ini
penting bukan sahaja untuk memastikan tunai sedia ada mencukupi tetapi
juga untuk mengelakkan potensi mempunyai hutang lapuk.

TOPIK 9 PENGURUSAN DAN KAWALAN TUNAI  227
(b) Kelewatan Pembayaran bagi Akaun Belum Bayar

Dalam keadaan ini, sebuah perniagaan perlu menggunakan terma kredit
yang diberikan oleh pembekal. Jika terma kredit adalah untuk 20 hari,
perniagaan harus menyelesaikan hutang mereka menghampiri tarikh
tersebut. Ini membolehkan perniagaan tersebut menggunakan dana untuk
tujuan lain sebelum menjelaskan hutang tersebut. Dengan berbuat demikian,
perniagaan tidak seharusnya memandang remeh risiko pembayaran lewat
kerana ia akan menjejaskan kadaran kreditnya pada masa depan.
(c) Mengekalkan Tahap Minimum Inventori

Seperti belum terima, inventori juga mengikat tunai. Tambahan pula,
memegang inventori memerlukan gudang, insurans dan tenaga kerja, yang
akhirnya meningkatkan kos. Maka, perniagaan perlu meminimumkan
tahap inventorinya dan menyimpan secukupnya bagi memenuhi
permintaan pelanggan.
(d) Pelaburan Lebihan Tunai

Jika sesebuah perniagaan mempunyai sebarang dana, dana tersebut perlu
dilaburkan sebaiknya seperti dalam pelaburan jangka pendek sedia ada. Ini
penting bagi menjana lebih pendapatan bagi perniagaan.
(e) Perancangan yang Baik bagi Perbelanjaan Modal

Perbelanjaan modal lazimnya memerlukan jumlah wang yang besar. Ini
sekaligus menghendaki perancangan yang baik. Dalam keadaan ini, adalah
penting untuk menyeimbangkan antara pembiayaan dalaman dan luaran
untuk meminimumkan kos berkaitan pembiayaan contohnya seperti
faedah.
LATIHAN 9.1
Huraikan prinsip-prinsip pengurusan tunai yang baik.

9.3 KAWALAN DALAMAN BAGI TUNAI

Bagi melengkapi pengurusan tunai yang baik (seperti dibincangkan dalam
subtopik terdahulu), perniagaan juga harus mengamalkan kawalan dalaman yang
betul untuk melindungi, memastikan ketepatan dan merekod urus niaga tunai. Ini
penting terutamanya bagi perniagaan yang mempunyai volum urus niaga tunai
yang besar kerana mereka cenderung melakukan kesilapan.
Persoalannya, bagaimana untuk mengetahui bahawa kawalan dalaman kita

berkesan untuk melindungi aset perniagaan? Amnya, untuk kawalan dalaman
menjadi efektif, ia harus memenuhi tiga garis panduan asas iaitu:
(a) Pengasingan tugas antara pihak yang menguruskan tunai dan menjaga
rekod bagi mengurangkan kecenderungan penyalahgunaan wang tersebut.
(b) Deposit segera bagi penerimaan tunai untuk mewujudkan rekod bebas
yang tepat pada masanya. Ini akan mengelakkan kerani kewangan
daripada menggunakan dana perniagaan bagi kegunaan peribadi.
(c) Penggunaan cek bagi urus niaga tunai untuk mengurangkan risiko
kecurian tunai. Pendekatan ini mewujudkan rekod bebas oleh pihak bank
dan terhadap pengeluaran tunai. Selain itu, pemberian kuasa oleh pekerja
yang telah ditetapkan bagi setiap penggunaan cek akan memberi semakan
silang terhadap ketepatan perekodan tunai.
Berdasarkan garis panduan ini, beberapa mekanisme kawalan dalaman turut

dicadangkan. Kawalan ini boleh diklasifikasikan kepada dua kategori iaitu
kawalan penerimaan tunai dan kawalan pengeluaran tunai. Mari kita lihat setiap
kategori tersebut dengan terperinci.
9.3.1 Kawalan Dalaman bagi Penerimaan Tunai

Kawalan dalaman bagi penerimaan tunai memastikan deposit yang tepat pada
masanya dan perekodan penerimaan tunai yang betul. Penerimaan tunai
lazimnya wujud daripada jualan tunai, kutipan akaun belum terima, pelupusan
aset, dividen diperoleh dan sebagainya. Setiap jenis penerimaan mungkin
berbeza dalam cirinya, namun ia memerlukan prosedur kawalan dalaman yang
berbeza. Berikut adalah prosedur bagi kawalan dalaman yang berbeza:
(a) Jualan Tunai di Atas Kaunter

Bagi tujuan kawalan dalaman, jualan tunai perlu direkodkan dalam mesin
daftar tunai. Mesin tersebut akan mencetak setiap satu urus niaga yang
telah berlaku. Ini membolehkan para pelanggan melihat amaun belian
mereka. Bagi perniagaan, resit yang dicetak daripada mesin daftar tunai

menjadi bukti bagi jualan tunai. Tambahan pula, kebanyakan mesin daftar
tunai kini dihubungkan dengan sistem perakaunan perniagaan yang
menekankan sistem kawalan dalaman.
Doket jualan bernombor merupakan satu lagi cara mengawasi jualan tunai.
Bagi setiap jualan tunai, doket jualan bernombor dengan satu salinan
pendua disediakan. Salinan asal diberikan kepada pelanggan manakala
juruwang akan menyimpan salinan pendua tersebut. Di hujung hari,
seorang penyelia akan mengira jumlah doket jualan bagi memastikan tiada
yang tertinggal.
Dalam keadaan salah padan antara amaun tunai dalam mesin daftar tunai
dengan rekod penerimaan tunai, perbezaan sedemikian harus direkodkan.
Jika mesin daftar tunai tersebut menunjukkan rekod sebanyak RM500
tetapi kiraan tunai dalam mesin daftar tersebut adalah RM490, catatan
untuk merekod jualan tunai dan kurangannya adalah:
Tunai 490
Lebihan dan Kurangan Tunai 10
Jualan 500
Sebaliknya, jika kiraan tunai melebihi amaun jualan yang direkodkan

dalam mesin daftar tunai, lebihan dan kurangan tunai akan dikreditkan.
Untuk ilustrasi, andaikan mesin daftar tunai menunjukkan rekod sebanyak
RM1,000 tetapi kiraan tunai adalah RM1,010. Catatan jurnal akan menjadi:
Tunai 1,010
Lebihan dan Kurangan Tunai 10
Jualan 1,000
(b) Penerimaan Tunai Melalui Pos

Penerimaan tunai melalui pos lazimnya melibatkan bayaran pos bagi cek
dan kiriman wang. Kawalan dalaman bagi penerimaan sedemikian
bermula apabila seseorang menerima dan membuka mel. Sebaik-baiknya,
dua pekerja ditugaskan bagi mengemukakan dan membuka mel tersebut.
Mel yang diterima harus dibuat tiga salinan yang akan dihantar kepada
juruwang, jabatan perakaunan dan pekerja yang membuka mel.

LATIHAN 9.2
Mengapakah penting untuk mempunyai kawalan terhadap tunai yang

baik?
9.3.2 Kawalan Dalaman bagi Pengeluaran Tunai

Pengeluaran tunai lazimnya dibuat untuk belian tunai, penyelesaian belum
bayar, pengeluaran oleh pemilik dan pembayaran belanja. Satu cara kawalan
pengeluaran tunai adalah melalui pembayaran melalui cek kerana cara ini
memerlukan pengesahan daripada pekerja yang telah ditugaskan. Sistem baucar
merupakan satu lagi cara bagi mengawal pengeluaran tunai. Di bawah sistem
ini, pengeluaran tunai perlu melalui dua prosedur utama iaitu:
(a) Mengesahkan, meluluskan dan merekod obligasi bagi pengeluaran tunai;
dan
(b) Mengeluarkan cek untuk pembayaran bagi mengesahkan, meluluskan dan
merekod obligasi.
Elemen utama prosedur ini adalah jabatan dan individu yang diluluskan.
Mereka mempunyai kuasa untuk melaksanakan obligasi tersebut.
Beberapa urus niaga perniagaan mungkin melibatkan jumlah tunai yang sedikit.
Namun, membayar menggunakan cek mungkin tidak praktikal. Dalam keadaan
tersebut, perniagaan boleh menggunakan tunai runcit. Untuk mewujudkan tunai
runcit, perniagaan perlu membuat anggaran bagi belanja yang sedikit yang akan
dibuat sepanjang bulan atau minggu tersebut. Kemudian, pembayaran akan
dipindahkan daripada tunai ke tunai runcit. Juruwang tunai runcit, yang
bertanggungjawab ke atas tunai runcit, boleh membuat pembayaran daripada
dana tersebut dengan rekod yang disimpan rapi. Tunai runcit tersebut lazimnya
dikeluarkan apabila ia menghampiri sifar. Untuk ilustrasi, andaikan Teja Sdn
Bhd mewujudkan tunai runcit pada 1 Oktober untuk RM200. Catatan jurnal bagi
urus niaga ini adalah:
Tunai runcit 200

Tunai 200

Bagi setiap pembayaran yang dibuat daripada tunai runcit, juruwang tunai
runcit tersebut akan merekod dalam laporan pembayaran tunai runcit. Untuk
ilustrasi, andaikan pembayaran dibuat dalam bulan Oktober untuk:
(a) Pembersihan sebanyak RM30;
(b) Bayaran pos sebanyak RM15; dan
(c) Perkhidmatan kurier sebanyak RM45.
Juruwang tunai runcit tersebut boleh meringkaskan pembayaran seperti yang

Rajah 9.1: Laporan pembayaran tunai runcit
Untuk membayar balik dana tersebut, juruwang tunai runcit akan menghantar
laporan pembayaran tunai runcit tersebut kepada juruwang syarikat. Seperti
ditunjukkan dalam Rajah 9.1 tadi, disebabkan RM90 dibayar daripada tunai
runcit, amaun yang sama akan dibayar balik oleh juruwang tersebut. Setelah
juruwang tunai runcit itu menunaikan cek tersebut, amaun tunai dalam tunai
runcit akan menjadi RM200 semula.
9.3.3 Penyata Bank sebagai Mekanisme Kawalan

Dalaman
Apabila perniagaan membuka akaun semasa dengan bank bagi perniagaan
mereka, adalah menjadi kelaziman untuk menerima penyata bank daripada bank
tersebut, sekurang-kurangnya sekali sebulan. Walaupun format penyata tersebut
berbeza antara bank, kesemuanya harus merangkumi maklumat berikut:
(a) Baki awal tempoh tersebut;

(b) Cek dan lain-lain debit yang mengurangkan akaun sepanjang tempoh
tersebut;
(c) Deposit dan lain-lain kredit yang meningkatkan akaun sepanjang tempoh
tersebut; dan
(d) Baki akhir bagi tempoh tersebut.
Secara teorinya, penyata bank seharusnya menggambarkan urus niaga yang

sama dengan kejadian bagi perniagaan. Justeru itu, adalah telah dijangka
bahawa penyata bank yang dihantar oleh pihak bank seharusnya selaras dengan
Akaun Tunai di Bank perniagaan tersebut. Namun, dalam realiti, ia tidak
selalunya berlaku. Terdapat tiga situasi yang menyebabkan kedua-dua rekod
(penyata bank dan akaun tunai di bank) bercanggah iaitu:
(a) Item-item yang telah direkodkan dalam akaun perniagaan tetapi belum
direkodkan oleh bank, seperti cek belum kemuka atau cek belum jelas yang
dikeluarkan oleh perniagaan dan deposit dalam perjalanan.
(b) Beberapa item yang dikenakan oleh bank seperti yuran bank, caj dan cek
tak layan.
(c) Kesilapan yang mungkin dilakukan oleh mana-mana pihak.
LATIHAN 9.3
Pada 1 November 2011, Teraju Indah Sdn Bhd telah membuka satu
dana tunai runcit sebanyak RM350. Pada 28 November, kerani tunai
runcit tersebut telah meminta untuk membayar balik dana tersebut dan
mengemukakan baucar dan resit berikut:
(a) Bayaran pos sebanyak RM15;
(b) Bekalan yang dibeli sebanyak RM28;
(c) Perkhidmatan kurier sebanyak RM45; dan
(d) Jamuan ringan sebanyak RM37.
Sediakan catatan untuk membuka dana runcit dan membayar balik

dana tersebut.

9.4 PENYESUAIAN BANK

Perbezaan antara penyata bank dengan Akaun Tunai di Bank mewujudkan
keperluan kepada penyesuaian bank. Dalam menyediakan penyesuaian bank,
maklumat berikut perlu dikumpulkan iaitu:
(a) Penyesuaian bank yang lepas;
(b) Akaun Tunai di Bank;
(c) Baki awal Akaun Tunai di Bank; dan
(d) Penyata Bank Semasa yang belum disesuaikan.
Setelah semua maklumat berikut dikumpulkan, kita akan mula menyediakan

penyesuaian bank dengan mengikut prosedur-prosedur berikut:
1. Kenal pasti baki penyata bank.

2. Semak sebarang item tertunggak dan kesilapan yang menyebabkan baki
bank terkurang catat. Tambah item tersebut kepada baki bank.
3. Kenal pasti sebarang cek belum kemuka dan kesilapan yang
menyebabkan baki bank terlebih catat. Tolakkan item tersebut daripada
baki bank.
4. Kirakan baki penyata bank yang telah dilaraskan, juga dikenali sebagai
baki disesuaikan atau dibetulkan.
5. Kenal pasti Akaun Tunai di Bank syarikat.
6. Kenal pasti sebarang memoranda kredit yang belum direkodkan daripada
bank seperti yuran, caj dan kesilapan terkurang catat bagi baki Akaun
Tunai di Bank. Tambahkan kesemuanya kepada Akaun Tunai di Bank.
7. Kenal pasti sebarang memoranda debit yang tidak direkodkan daripada
bank seperti caj perkhidmatan, dan kesilapan terlebih catat Akaun Tunai
di Bank. Tolakkan kesemuanya daripada baki tersebut.
8. Kirakan Akaun Tunai di Bank yang telah dilaraskan, juga dikenali sebagai
baki disesuaikan.
9. Sahkan kedua-dua baki dilaraskan atau baki disesuaikan tersebut. Mereka
perlu sama sekiranya pelarasan dilakukan dengan tepat.
Andaikan Teraju Indah Sdn Bhd mempunyai Akaun Tunai di Bank berikut
seperti ditunjukkan dalam Jadual 9.1 dan Penyata Bank seperti ditunjukkan
dalam Jadual 9.2. Mari kita sediakan penyesuaian bank dengan menggunakan
prosedur-prosedur yang telah disenaraikan tadi.
Jadual 9.1: Akaun Bank

Okt 1 Baki 2,590.00 Dt
4 Abdullah – Cek No. 304 / 150.00 2,440.00 Dt
6 Aziz / 420.00 2,860.00 Dt
10 Emily – Cek No. 305 / 260.00 2,600.00 Dt
18 Basir / 185.00 2,785.00 Dt
23 Farid – Cek 306 / 410.00 2,375.00 Dt
28 Govind – Cek 307 3 80.00 2,295.00 Dt
29 Chong 2 340.00 2,635.00 Dt 5
Jadual 9.2: Penyata Bank
MEGA BANK BERHAD

(5729030-K)
PENYATA AKAUN
NO AKAUN CAWANGAN TARIKH MUKA SURAT

042837928024 SEBERANG JAYA 31 OKTOBER 2011 1
Tarikh Penerangan Debit Kredit Baki
Oktober 1 Baki 2,800.00 Kt
6 Cek 304 150.00 / 2,650.00 Kt
7 Cek 303 210.00 2,440.00 Kt
12 Deposit tunai 420.00 / 2,860.00 Kt
18 Cek 305 260.00 / 2,600.00 Kt
Deposit tunai 185.00 / 2,785.00 Kt
23 Cek 306 410.00 / 2,375.00 Kt
25 Dividen – ABC Bhd 150.00 6 2,525.00 Kt
Cek 101 200.00 3 2,725.00 Kt
31 Premium insurans 20.00 7 2,705.00 Kt
Caj perkhidmatan 15.00 7 2,690.00 Kt
1
BAKI AWAL PENGELUARAN DEPOSIT BAKI AKHIR
NO. JUMLAH NO. JUMLAH
2,800.00 1,065.00 955.00 2,690.00


Jadual 9.3 menunjukkan penyata penyesuaian bank bagi Teraju Indah Sdn Bhd.
Jadual 9.3: Teraju Indah Sdn Bhd

Penyata Penyesuaian Bank
31 Oktober 2011
Item RM Item RM
1 Baki penyata bank 2,690.00 5 Baki buku 2,635.00
Tambah: Tambah:
2 Deposit dalam transit 340.00 6 Dividen diperoleh 150.00
pada 29 Okt
3,030.00 2,785.00
Tolak: Tolak:
3 Cek belum jelas 200.00 7 Premium insurans 20.00
3 Cek belum tuntut 80.00 7 Caj perkhidmatan 15.00
4 Baki bank dilaraskan 2,750.00 8 Baki buku dilaraskan 2,750.00

Baki adalah sama
Nota: Cek No. 303 berjumlah RM210 tidak dilaraskan dalam penyata
penyesuaian bank semasa kerana cek tersebut telah dibayar dalam bulan
sebelumnya (dan tidak ditunjukkan dalam akaun tunai di bank).

LATIHAN 9.4
Springfield Enterprise menerima penyata bank menunjukkan

perbezaan baki berbanding baki akaun syarikat yang dilaporkan pada
30 Jun 2011. Keterangan bagi penyata bank dan akaun tunai di bank
adalah seperti berikut:
Akaun Bank

Jun 1 Baki 1,750.00 Dt
4 Mahat – Cek No. 376 200.00 1,550.00 Dt
7 Jamal 120.00 1,670.00 Dt
12 Rajan – Cek No. 377 400.00 1,270.00 Dt
25 Karim 45.00 1,315.00 Dt
27 Omar – Cek No. 378 175.00 1,140.00 Dt
30 Latif 80.00 1,220.00 Dt

MERCU TANDA BANK BERHAD

(7029030-K)
PENYATA AKAUN
NO. AKAUN CAWANGAN TARIKH MUKA SURAT
08379224146 ALOR SETAR 30 JUN 2011 1
Jun 1 Baki 1,750.00 Kt
6 Cek 376 200.00 1,550.00 Kt
7 Deposit tunai 120.00 1,670.00 Kt
18 Buku cek 15.00 1,655.00 Kt
25 Dividen – HP Bhd 60.00 1,715.00 Kt
26 Cek 377 400.00 1,315.00 Kt
28 Deposit tunai 45.00 1,360.00 Kt
30 Faedah 95.00 1,455.00 Kt
BAKI AWAL PENGELUARAN DEPOSIT BAKI AKHIR

NO. JUMLAH NO. JUMLAH
1,750.00 615.00 320.00 1,455.00
Sediakan penyata penyesuaian bank pada 30 Jun 2011.

 Tunai merangkumi pelaburan jangka pendek yang boleh ditukarkan kepada

tunai dengan mudah. Ia juga dikenali sebagai tunai setara.
 Pengurusan tunai membantu perniagaan-perniagaan mengawal aliran masuk

dan keluar tunai agar dana perniagaan dapat digunakan dengan sebaik
mungkin.
 Kawalan dalaman adalah penting bagi penerimaan dan pengeluaran tunai.
 Penyesuaian bank disediakan untuk menyesuaikan perbezaan antara penyata

bank (yang disediakan oleh bank) dengan Akaun Tunai di Bank perniagaan.
Kawalan dalaman Penyesuaian bank

Pembayaran balik Tunai
Pengurusan tunai Tunai runcit
Penyata bank Tunai setara

Topik  Analisis
Penyata
10 Kewangan
HASIL PEMBELAJARAN
1. Menyatakan tujuan analisis penyata kewangan;
2. Menerangkan sumber maklumat kewangan;
3. Membincangkan asas bagi perbandingan item dalam penyata
kewangan;
4. Menerangkan tiga teknik bagi analisis penyata kewangan;
5. Membezakan antara Analisis Mendatar dengan Analisis Menegak
dalam menilai penyata kewangan;
6. Menerangkan kepentingan nisbah kewangan dalam menganalisis
dan menginterpretasikan maklumat perakaunan;
7. Mengira dan mentafsir nisbah kewangan yang boleh digunakan
untuk mengukur keberuntungan, kecairan, kecekapan dan
pengurusan hutang; dan
8. Menerangkan tujuan dan keberkesanan nisbah kewangan dalam
menilai kecairan, keberuntungan dan pengurusan hutang.
 PENGENALAN
Sekarang, mari kita pelajari topik terakhir ini yang menerangkan analisis penyata
kewangan dengan lebih terperinci. Amnya, analisis penyata kewangan
memberikan maklumat berguna bagi kedua-dua pengguna dalaman dan luaran
untuk membuat keputusan. Secara khususnya, maklumat penyata kewangan ini
akan digunakan untuk menilai prestasi dan kedudukan kewangan sesebuah
syarikat.

240  TOPIK 10 ANALISIS PENYATA KEWANGAN
Dalam topik ini, kita akan melihat tujuan analisis penyata kewangan dan sumber
maklumat kewangan. Kita juga akan melihat bagaimana analisis kewangan
dilakukan dengan menggunakan tiga teknik yang berbeza.
10.1 TUJUAN ANALISIS PENYATA

KEWANGAN
Tujuan utama analisis penyata kewangan adalah untuk membantu para
pengguna membuat keputusan yang lebih baik, sama ada untuk pengguna
dalaman atau pengguna luaran bagi syarikat yang terlibat.
Pengguna dalaman maklumat kewangan merupakan individu yang terlibat

dalam pengurusan dan operasi sesebuah organisasi.
Mereka termasuklah pihak pengurusan, juruaudit dalaman, lain-lain pekerja,

pakar runding dan pihak yang terlibat dalam membuat keputusan dalam
sesebuah organisasi (Rajah 10.1) menunjukkan pengguna dalaman.
Rajah 10.1: Pengguna dalaman bagi maklumat perakaunan
Pengguna dalaman bertanggungjawab dalam merancang strategi dan

melaksanakan operasi syarikat. Oleh itu, tujuan analisis penyata kewangan
adalah untuk memberikan mereka maklumat bagi memperbaiki kecekapan dan
keberkesanan dalam mengeluarkan output atau perkhidmatan organisasi
tersebut.

TOPIK 10 ANALISIS PENYATA KEWANGAN  241
Pengguna luaran maklumat perakaunan tidak terlibat secara langsung dalam

operasi sesebuah organisasi.
Mereka terdiri daripada pemegang saham, pemiutang, pengarah bukan

eksekutif, pelanggan, pembekal, penguat kuasa, peguam, broker, pihak media
dan lain-lain. Rajah 10.2 menunjukkan kategori pengguna luaran bagi maklumat
perakaunan.
Rajah 10.2: Pengguna luaran bagi maklumat perakaunan
Pengguna luaran menggunakan maklumat perakaunan untuk menentukan

kedudukan kewangan syarikat bagi kegunaan masing-masing. Pemegang saham
dan pemiutang akan menilai pelaburan dan prospek pembiayaan sesebuah
syarikat. Ahli lembaga pengarah akan menganalisis penyata kewangan bagi
tujuan pengawasan keberkesanan keputusan yang telah dibuat. Pembekal pula
akan menggunakan maklumat kewangan untuk menilai kedudukan kredit
sesebuah organisasi. Maklumat perakaunan ini penting kerana ia:
(a) Membuat maklumat lebih bermakna bagi membolehkan pengguna

membuat keputusan; dan
(b) Membantu pengguna untuk mengukur tahap prestasi dan kedudukan

kewangan sesebuah perniagaan.
SEMAK KENDIRI 10.1
Adakah pengguna dalaman perlu mendapatkan kelulusan daripada

pengguna luaran terlebih dahulu sebelum melaksanakan keputusan
kewangan tertentu? Mengapa?

10.2 SUMBER MAKLUMAT KEWANGAN

Analisis penyata kewangan memerlukan maklumat untuk analisis. Analisis
penyata kewangan lazimnya dilaksanakan menggunakan laporan tahunan
sesebuah organisasi. Laporan tahunan mempunyai maklumat dalam bentuk:
(a) Penyata Kewangan atau Penyata Pendapatan Komprehensif;
(b) Lembaran Imbangan atau Penyata Kedudukan Kewangan;
(c) Penyata Aliran Tunai;
(d) Penyata Perubahan dalam Ekuiti;
(e) Nota kepada Penyata Kewangan;
(f) Ringkasan Kaedah Perakaunan yang digunakan;
(g) Perbincangan pihak pengurusan dan analisis hasil operasi;
(h) Laporan juruaudit; dan
(i) Perbandingan data kewangan untuk beberapa tahun.
10.3 ASAS PERBANDINGAN

Maklumat kewangan boleh dibandingkan menggunakan tiga asas perbandingan.
Asas perbandingan tersebut adalah:
(a) Dalam Syarikat

Menggunakan asas ini, syarikat akan membandingkan item-item dalam
penyata kewangan berkait dengan dua tahun berbeza atau lebih.
Perbandingan penyata kewangan bagi tahun semasa dengan penyata
kewangan tahun-tahun sebelumnya akan menunjukkan arah aliran yang
boleh digunakan untuk ramalan akan datang. Sebagai contoh,
perbandingan tunai bagi tahun semasa dengan tahun sebelumnya akan
menunjukkan peningkatan atau penurunan dalam syarikat.
(b) Antara Syarikat

Menggunakan asas perbandingan ini, item-item dalam penyata kewangan
bagi satu syarikat dibandingkan dengan syarikat lain, semuanya dalam
operasi perniagaan yang sama. Perbandingan yang dibuat berdasarkan
penyata kewangan yang diterbitkan oleh syarikat tersebut. Perbandingan
antara syarikat memberikan maklumat berguna berkaitan kedudukan
syarikat berbanding pesaingnya.

(c) Purata Industri

Asas perbandingan ini membandingkan item-item dalam penyata
kewangan syarikat tertentu dengan syarikat lain dalam industri yang
berkaitan secara amnya. Perbandingan yang dibuat antara syarikat dan
purata industri akan memberikan maklumat tentang prestasi syarikat
dalam industri tersebut.
LATIHAN 10.1
Nyatakan perbezaan antara asas perbandingan berikut:
(a) Dalam syarikat;
(b) Antara syarikat; dan
(c) Purata industri.
AKTIVITI 10.1
Bagaimana asas perbandingan bagi maklumat kewangan berguna bagi
syarikat percetakan yang telah beroperasi selama 40 tahun? Bincangkan
dengan rakan sekuliah anda.
10.4 TEKNIK ANALISIS

Adakah anda tahu terdapat tiga teknik yang boleh digunakan dalam menilai
data penyata kewangan? Teknik-teknik tersebut adalah:
(a) Analisis Mendatar

Khusus digunakan untuk perbandingan dalam syarikat.
(b) Analisis Menegak

Boleh digunakan sama ada untuk perbandingan dalam syarikat atau antara
syarikat.
(c) Analisis Nisbah

Boleh digunakan untuk ketiga-tiga asas bagi perbandingan, iaitu dalam
syarikat, antara syarikat dan purata industri.

Rajah 10.3 berikut meringkaskan tiga teknik analisis yang telah disebutkan tadi.
Rajah 10.3: Teknik-teknik analisis
SEMAK KENDIRI 10.2

Terangkan tiga teknik analisis dalam menilai data penyata kewangan.
AKTIVITI 10.2
Pada pendapat anda, teknik analisis yang manakah sesuai untuk
perniagaan menjual kereta mewah? Letakkan jawapan anda dalam
forum.
10.5 ANALISIS MENDATAR

Sekarang, mari kita lihat pada teknik pertama yang boleh digunakan dalam
menilai data penyata kewangan.
Analisis mendatar adalah teknik yang digunakan untuk menilai arah

perubahan bagi item-item dalam penyata kewangan (meningkat atau
menurun) dalam bentuk amaun atau peratus perubahan.
Terdapat dua ciri bagi analisis mendatar:
(a) Perbandingan dibuat bagi setiap item dalam penyata kewangan bagi
sekurang-kurangnya dua tempoh perakaunan atau tahun. Asas
perbandingan bagi dua tahun tersebut (tahun semasa dan tahun
sebelumnya) akan ditentukan menggunakan tahun sebelumnya sebagai
asas bagi menentukan peningkatan atau pengurangan.

(b) Perbandingan bagi data kewangan bersiri lazim dilakukan untuk beberapa
tahun, seperti untuk lima hingga 10 tahun ataupun lebih. Perbandingan ini
juga dikenali sebagai analisis arah aliran.
Analisis mendatar boleh diklasifikasikan kepada:

(a) Tempoh sekurang-kurangnya dua tahun; dan
(b) Tempoh melebihi dua tahun – juga dikenali sebagai analisis arah aliran.
10.5.1 Perbandingan Analisis Mendatar untuk

Dua Tahun
Pengiraan untuk peratusan peningkatan atau penurunan dalam analisis
mendatar untuk tempoh dua tahun dilakukan mengikut langkah-langkah
berikut:
Langkah 1: Mengira amaun perubahan bagi tahun asas (tahun sebelumnya)

dan tahun berikutnya (tahun semasa), bagi setiap item dalam
penyata kewangan.
Langkah 2: Membahagikan amaun perubahan, seperti yang dikira di atas,

dengan amaun dalam tahun asas bagi setiap item dalam penyata
kewangan bagi mendapatkan peratusan perubahan.
Perubahan dalam Ringgit = Amaun tahun asas
 Amaun tahun semasa  Amaun tahun asas 

Peratus perubahan =  100
Amaun tahun asas
Peratus perubahan dalam item tunai dalam lembaran imbangan (rujuk

Jadual 10.2) adalah seperti berikut:
 Amaun tahun semasa  Amaun tahun asas 

Amaun tahun asas
RM90,500  RM64,700
RM64,700
= 39.9%
Ini menunjukkan terdapat peningkatan sebanyak 39.9% perubahan dari tahun 2010 ke
tahun 2011.

Pengiraan tadi seterusnya diulang bagi setiap item dalam lembaran imbangan,
penyata pendapatan dan penyata pendapatan tertahan.
Pengiraan bagi perubahan dalam sekuriti boleh pasar dan liabiliti bukan semasa
ditunjukkan dalam Jadual 10.1 berikut.
Jadual 10.1: Peratusan Perubahan bagi Sekuriti Boleh Pasar dan Liabiliti Bukan Semasa
Item Tahun Peningkatan (Penurunan)

2011 2010 Amaun (RM) Peratus (%)
Sekuriti 75,000 60,000 75,000 – 60,000 = 15,000 15, 000
 100  25
Boleh Pasar 60, 000
Liabiliti 100,000 200,000 100,000 – 200,000 = (100, 000)
 100  (50)
Bukan (100,000) 200, 000
Semasa
Pengiraan langkah pertama
Pengiraan langkah kedua
Pengiraan berikut menunjukkan bahawa sekuriti boleh pasar meningkat

sebanyak 25% dan liabiliti bukan semasa menurun sebanyak 50%.
Sekarang, mari kita lihat Jadual 10.2 yang menunjukkan analisis mendatar bagi
keseluruhan lembaran imbangan bagi Anggerik Sdn Bhd. Format bagi lembaran
imbangan dinyatakan dalam FRS 101, „Persembahan Penyata Kewangan‰.
Perbandingan lembaran imbangan ini terdiri daripada amaun lembaran
imbangan dalam kedua-dua terma kewangan dan peratus yang ditunjukkan.
Perubahan sedemikian akan dilihat untuk mengetahui tahap perubahan tersebut
dan sama ada perubahan tersebut adalah memuaskan atau tidak memuaskan.
Dalam Jadual 10.2 juga menunjukkan tunai dan sekuriti boleh pasar meningkat
dalam tahun 2011. Ini menunjukkan kecairan yang tinggi bagi syarikat tersebut.

Jadual 10.2: Lembaran Imbangan Perbandingan: Anggerik Sdn Bhd
Anggerik Sdn Bhd

Lembaran Imbangan Perbandingan
pada 31 Disember 2010 dan 2011
Meningkat (Menurun)
2011 2010 Amaun Peratus

(RM) (RM) (RM) (%)
Aset Bukan Semasa:

Pelaburan jangka panjang 95,000 177,500 (82,500) (46.5)
Bangunan dan peralatan (bersih) 444,500 470,000 (25,500) (5.4)
Aset tak nyata 50,000 50,000 – –
Jumlah aset bukan semasa 589,500 697,500 (108,000) (15.5)
Aset Semasa:
Tunai 90,500 64,700 25,800 39.9
Sekuriti boleh pasar 75,000 60,000 15,000 25.0
Akaun belum terima 115,000 120,000 (5,000) (4.2)
Inventori 264,000 283,000 (19,000) (6.7)
Belanja prabayar 5,500 5,300 200 3.8
Jumlah aset semasa 550,000 533,000 17,000 3.2
Liabiliti semasa:
Akaun belum bayar 210,000 243,000 (33,000) (13.6)
Jumlah aset semasa bersih 340,000 290,000 50,000 17.2
929,500 987,500 (58,000) 5.9
Dibiayai oleh pemilik dan liabiliti
jangka panjang:
Ekuiti pemilik:
6% Saham terutama, RM100 150,000 150,000 – –
Saham biasa, RM10 500,000 500,000 – –
Pendapatan tertahan 179,500 137,500 42,000 30.5
Liabiliti jangka panjang 100,000 200,000 (100,000) (50.0)
Jumlah ekuiti pemilik dan liabiliti 929,500 987,500 (58,000) 5.9
jangka panjang

Jadual 10.3 menunjukkan analisis menegak bagi Penyata Pendapatan bagi

Anggerik Sdn Bhd. Penyata pendapatan perbandingan disediakan sama seperti
lembaran imbangan perbandingan. Kita dapat lihat bahawa jualan bersih telah
meningkat sebanyak 25 peratus dalam tahun 2011 berbanding tahun
sebelumnya. Selain itu, keupayaan untuk mencapai untung sebanyak 20.7
peratus ke atas pertumbuhan hasil sebanyak 24.8 peratus juga adalah
memberangsangkan.
Jadual 10.3: Penyata Pendapatan Perbandingan: Anggerik Sdn Bhd
Anggerik Sdn Bhd

Penyata Pendapatan Perbandingan
bagi tahun berakhir 31 Disember 2010 dan 2011
Meningkat (Menurun)
(RM) (RM) (RM) (%)
Jualan 1,530,500 1,234,000 296,500 24
(–) pulangan dan elaun jualan 32,500 34,000 (1,500) (4.4)
Jualan bersih 1,498,000 1,200,000 298,000 24.8
(–) Kos barang dijual 1,043,000 820,000 223,000 27.2
Untung kasar 455,000 380,000 75,000 19.7
(–) Belanja jualan 191,000 147,000 44,000 29.9
(–) Belanja pentadbiran 104,000 97,400 6,600 6.8
Hasil operasi bersih 160,000 135,600 24,400 18.0
(+) Lain-ain hasil atau untung 8,500 11,000 (2,500) (22.7)
(–) Lain-lain belanja atau rugi 6,000 12,000 (6,000) (50.0)
Untung sebelum cukai 162,500 134,600 27,900 20.7
Cukai 71,500 58,100 13,400 23.1
Untung selepas cukai 91,000 76,500 14,500 19.0
Analisis menegak bagi Pendapatan Tertahan Anggerik Sdn Bhd ditunjukkan

dalam Jadual 10.4 berikut. Analisis tersebut menunjukkan satu peningkatan
dalam untung bersih sebanyak 19 peratus dalam tahun 2011 berbanding tahun
2010.

Jadual 10.4: Penyata Pendapatan Tertahan Perbandingan: Anggerik Sdn Bhd
Anggerik Sdn Bhd Penyata Pendapatan Tertahan Perbandingan

Meningkat (Menurun)
(RM) (RM) (RM) (%)
Pendapatan tertahan, 1 Jan 137,500 100,000 37,500 37.5
Untung tahun semasa 91,000 76,500 14,500 19.0
228,500 176,500 52,000 29.5
(–) Dividen
Saham terutama 9,000 9,000 – –
Saham biasa 40,000 30,000 10,000 33.3
49,000 39,000 10,000 25.6
Pendapatan tertahan, 31 Disember 179,500 137,500 42,000 30.5
10.5.2 Perbandingan Analisis Mendatar bagi Satu

Tempoh Berurutan (Analisis Arah Aliran)
Dalam subtopik ini, kita akan melihat perbandingan bagi analisis mendatar bagi
satu tempoh berurutan (analisis arah aliran).
Analisis Mendatar bagi satu tempoh berurutan atau Analisis Arah Aliran
merupakan satu teknik untuk menilai data kewangan bagi tempoh-tempoh
tertentu.
Analisis Arah Aliran merupakan analisis mendatar yang melibatkan penyata

pendapatan dan lembaran imbangan bagi tiga tahun atau lebih. Dalam analisis
arah aliran, item-item tersebut dari satu penyata atau tempoh terawal akan
dijadikan sebagai asas bagi perbandingan.

Contoh 10.1:
Berikut adalah item jualan bersih yang diambil dari penyata pendapatan bagi
Angsana Sdn Bhd untuk tahun 2007 sehingga 2011 yang ditunjukkan dalam
Jadual 10.5.
Jadual 10.5: Angsana Sdn Bhd – Data Jualan Bersih bagi Tempoh 5 Tahun
Angsana Sdn Bhd

2011 2010 2009 2008 2007
Jualan bersih (RM) (RM) (RM) (RM) (RM)
41,296 38,064 34,835 33,110 30,518
Dengan menggunakan tahun 2007 sebagai tahun asas perbandingan, pengiraan

peningkatan atau penurunan bagi data kewangan untuk tahun-tahun berikut
dikira seperti berikut:
Perubahan berbanding tahun asas
 Amaun bagi tahun tertentu  Amaun tahun asas 

=  100
Amaun tahun asas
= 8.5%
Contoh 10.2:
Peningkatan dalam jualan bersih bagi tahun 2008:
RM33,110  RM30,518
  100
RM30,518
 8.5%
Oleh itu, jualan bersih telah meningkat sebanyak 8.5% dalam tahun 2008 dari
tahun asas bagi 2007.

Dengan menggunakan angka jualan bagi tahun 2007 sehingga tahun 2011, satu
analisis berurutan dapat dibuat seperti yang ditunjukkan dalam Jadual 10.6
berikut.
Jadual 10.6: Angsana Sdn Bhd – Jualan Bersih bagi Tempoh 5 Tahun
Angsana Sdn Bhd

2011 2010 2009 2008 2007
(RM) (RM) (RM) (RM) (RM)
Jualan bersih
41,296 38,064 34,835 33,110 30,518
135% 125% 114% 108% 100%
SEMAK KENDIRI 10.3
Apa pendapat anda tentang arah aliran dalam jualan bagi Angsana Sdn
Bhd dari tahun 2007 sehingga tahun 2011?
10.6 ANALISIS MENEGAK

Apa itu analisis menegak?
Analisis menegak adalah satu teknik untuk menilai item-item dalam penyata
kewangan dengan menyatakan setiap satu item tersebut dalam bentuk
peratusan berbanding dengan amaun asas.
Analisis menegak menunjukkan hubungan bagi setiap item dalam penyata

kewangan yang mana satu item digunakan sebagai asas. Item asas bagi lembaran
imbangan adalah Jumlah Aset dan item asas bagi Penyata Pendapatan adalah
Jualan Bersih.

10.6.1 Analisis Menegak bagi Lembaran Imbangan

Untuk melaksanakan analisis menegak, item-item yang terdapat dalam penyata
kewangan seperti dinyatakan dalam FRS 101 perlu dinyatakan mengikut format
yang ditunjukkan dalam Jadual 10.8. Ini bertujuan untuk memudahkan
pengiraan peratusan dalam analisis menegak.
Analisis menegak boleh dilaksanakan dengan lebih mudah jika jumlah aset dan
jumlah liabiliti dan ekuiti pemilik ditunjukkan dalam analisis tersebut. Asas bagi
perbandingan dalam analisis menegak adalah berdasarkan (Jumlah Aset) atau
(Jumlah Liabiliti dan Ekuiti Pemilik). Ini boleh diilustrasikan berdasarkan
persamaan perakaunan berikut:
Aset = Liabiliti + Ekuiti pemilik
Jadual 10.7 berikut menunjukkan contoh-contoh pengiraan bagi item-item tunai

dan akaun belum bayar bagi tahun 2011 dan tahun 2010.
Jadual 10.7: Pengiraan Analisis Menegak bagi Lembaran Imbangan
2007 2006
Peratusan tunai: RM90,500 RM64,700

  100   100
Tunai RM1,139,500 RM1,230,500
 100
Jumlah aset  7.9%  5.3%
Peratusan Akaun belum bayar: RM210,000 RM243,000
  100   100
Akaun belum bayar RM1,139,500 RM1,230,500
 100
Jumlah liabiliti dan Ekuiti Pemilik  18.4%  19.7%


Analisis menegak bagi seluruh lembaran imbangan Anggerik Sdn Bhd pada 31
Disember 2011 dan 2010 ditunjukkan dalam Jadual 10.8 berikut.
Jadual 10.8: Anggerik Sdn Bhd: Lembaran Imbangan Perbandingan
Anggerik Sdn Bhd

2011 2010
Total Peratus Total Peratus
(RM) (%) (RM) (%)
Aset semasa:
Tunai 90,500 7.9 64,700 5.3
Sekuriti boleh pasar 75,000 6.6 60,000 4.9
Akaun belum terima 115,000 10.1 120,000 9.8
Inventori 264,000 23.2 283,000 23.0
Belanja prabayar 5,500 0.5 5,300 0.4
Jumlah aset semasa 550,000 48.3 533,000 43.3
Aset bukan semasa:
Pelaburan jangka panjang 95,000 8.3 177,500 14.4
Bangunan dan peralatan (Bersih) 444,500 39.0 470,000 38.2
Aset tak nyata 50,000 4.4 50,000 4.1
Jumlah aset bukan semasa 589,500 51.7 697,500 56.7
Jumlah Aset 1,139,500 100 1,230,500 100
Liabiliti semasa:
Akaun belum bayar 210,000 18.4 243,000 19.7
Liabiliti bukan semasa 100,000 8.8 200,000 16.3
Jumlah liabiliti 310,000 27.2 443,000 36.0
Ekuiti pemilik:
6% saham keutamaan, RM100 150,000 13.2 150,000 12.2
Saham biasa, RM10 500,000 43.9 500,000 40.6
Pendapatan tertahan 179,500 15.8 137,500 11.2
Jumlah ekuiti pemilik 829,500 72.8 787,500 64.0
Jumlah liabiliti dan ekuiti pemilik 1,139,500 100 1,230,500 100
Analisis tersebut juga boleh dilakukan dengan membandingkan peratusan satu

item bagi satu tahun dengan peratusannya bagi tahun yang lain. Sebagai contoh,
dalam tahun 2010, jumlah liabiliti adalah 36% bagi jumlah liabiliti dan ekuiti
pemilik. Angka sepadannya bagi tahun 2011 hanyalah 27.2%, menggambarkan
penggunaan hutan dalam tahun 2011 telah berkurang berbanding tahun 2010.
Pendekatan yang sama boleh digunakan untuk menganalisis item-item lain.

10.6.2 Analisis Menegak bagi Penyata Pendapatan

Dalam analisis menegak bagi penyata pendapatan, item yang digunakan sebagai
perbandingan adalah jualan bersih. Ini dapat dilihat dalam Jadual 10.9.
Jadual 10.9: Pengiraan Analisis Menegak bagi Penyata Pendapatan

2011 2010
Peratusan jualan: RM1,530,500 RM1,234,000
  100   100
Jualan RM1,498,000 RM1,200,000
 100
Aset bersih  102.2%  102.8%
Peratusan belanja pentadbiran: RM104,500 RM97,400
  100   100
Belanja pentadbiran RM1,498,000 RM1,200,000
 100
Jualan bersih  6.9%  8.1%
Pengiraan analisis menegak bagi seluruh Penyata Pendapatan ditunjukkan

dalam Jadual 10.10.
Jadual 10.10: Anggerik Sdn Bhd: Perbandingan Penyata Pendapatan
Anggerik Sdn Bhd

bagi 31 Disember 2011 dan 2010
2011 2010
Total Peratus Total Peratus
(RM) (%) (RM) (%)
Jualan 1,530,500 102.2 1,234,000 102.8
Pulangan dan elaun jualan (32,500) 2.2 (34,000) 2.8
Jualan bersih 1,498,000 100.0 1,200,000 100.0
Kos barang dijual (1,043,000) 69.6 (820,000) 68.3
Untung kasar 455,000 30.4 380,000 31.7
Belanja jualan (191,000) 12.8 147,000 12.3
Belanja pentadbiran 104,000 6.9 (97,400) 8.1
Jumlah hasil operasi 160,000 10.7 135,600 11.3
Lain-lain hasil atau untung 8,500 0.6 11,000 0.9
Lain-lain belanja atau rugi (6,000) 0.4 (12,000) 1.0
Untung sebelum cukai 162,500 10.9 134,600 11.2
Cukai (71,500) 4.8 (58,100) 4.8
Untung selepas cukai 91,000 6.1 76,500 6.4

Seperti yang telah diterangkan sebelum ini tentang lembaran imbangan, analisis
boleh dilakukan dengan membandingkan peratusan satu item bagi satu tahun
dengan peratusannya bagi tahun lain. Sebagai contoh, dalam tahun 2010, untung
selepas cukai (sebagai peratusan bagi jualan bersih) adalah 6.4%. Angka
sepadannya dalam tahun 2011 hanyalah 6.1%.
Adalah munasabah untuk mengenal pasti sebab bagi penurunan dengan

membuat perbandingan yang sama bagi item-item lain. Sebagai contoh, dalam
tahun 2010, kos barang dijual (sebagai peratusan jualan bersih) adalah 68.3%.
Angka sepadannya bagi tahun 2011 telah meningkat kepada 69.6%. Peningkatan
ini mungkin sebab bagi penurunan dalam peratusan untung selepas cukai.
LATIHAN 10.2
1. Dua kaedah menganalisis penyata kewangan adalah Analisis

Mendatar dan Analisis Menegak. Huraikan perbezaan antara
kedua-dua kaedah tersebut.

Analisis Mendatar Analisis Menegak

2. Data yang ditunjukkan di bawah diambil dari lembaran imbangan
perbandingan bagi Bidara Sdn Bhd bagi tahun berakhir 31
Disember 2010 dan 2011.
31 Disember 2010 31 Disember 2011

Inventori 840,000 600,000
Jumlah aset semasa 3,220,000 2,800,000
Sediakan analisis mendatar dan analisis menegak menggunakan

data di atas.

10.7 ANALISIS NISBAH KEWANGAN

Seterusnya mari kita bincangkan analisis nisbah kewangan. Nisbah kewangan
terbahagi kepada empat kategori seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 10.4.
Rajah 10.4: Kategori-kategori nisbah kewangan
Mari kita pelajari empat kategori nisbah kewangan tersebut satu persatu.
(a) Kecairan
Nisbah kecairan mengukur keupayaan jangka pendek perniagaan untuk
menyelesaikan obligasi atau hutangnya apabila sampai tempoh matang
dan juga untuk memenuhi keperluan tunai yang tidak dijangkakan. Nisbah
ini kerap digunakan oleh pemiutang jangka pendek.
(b) Kecekapan
Nisbah kecekapan pula mengukur tahap kecekapan dan keupayaan pihak
pengurusan mengendalikan perniagaannya, terutama sekali dalam
penggunaan aset untuk menjana jualan.
(c) Keberuntungan
Nisbah keberuntungan mengukur keupayaan sesebuah perniagaan untuk
menjana untung dalam tempoh masa tertentu. Ia digunakan sebagai
petunjuk untuk menganalisis kecekapan dan keberkesanan sesebuah
perniagaan dalam mencapai untungnya.

(d) Pengurusan hutang

Nisbah pengurusan hutang mengukur keupayaan sesebuah perniagaan
untuk terus beroperasi. Nisbah yang boleh diklasifikasikan di bawah
nisbah pengurusan hutang adalah nisbah liputan faedah, nisbah hutang,
nisbah ekuiti dan nisbah hutang berbanding ekuiti.
AKTIVITI 10.3
Bagaimana nisbah kewangan penting kepada firma perkhidmatan?
Berikan contoh sebuah firma perkhidmatan.
10.8 NISBAH KECAIRAN

Nisbah kecairan mengukur keupayaan perniagaan untuk menunaikan obligasi
kewangan jangka pendeknya. Namun, pemiutang jangka panjang turut
meletakkan kepentingan terhadap penilaian kecairan sesebuah syarikat.
Nisbah kecairan boleh digunakan oleh sesebuah syarikat untuk menentukan

keupayaan pembayaran balik hutangnya dalam jangka masa pendek. Nisbah
kecairan ini boleh diklasifikasikan sebagai:
(a) Modal kerja;
(b) Nisbah semasa; dan
(c) Nisbah cepat.
Jadual 10.11 menerangkan setiap nisbah kecairan tersebut dengan lebih

terperinci.


LATIHAN 10.3
1. Terangkan maksud nisbah semasa dan nisbah cepat termasuk
formula bagi kedua-duanya.
2. Berikut adalah ekstrak data yang diambil dari Lembaran

Imbangan Kenari Sdn Bhd.
Kenari Sdn Bhd

Ekstrak Lembaran Imbangan
ASET SEMASA RM
Tunai 8,241,000
Sekuriti boleh pasar 1,947,000
Akaun belum terima 12,545,000
Inventori 14,814,000
Belanja prabayar 5,371,000
JUMLAH ASET SEMASA 42,918,000
LIABILITI SEMASA:
Jumlah liabiliti semasa 45,844,000
Tunjukkan kiraan bagi:
(a) Modal kerja
(b) Nisbah semasa
(c) Nisbah cepat

10.9 NISBAH KECEKAPAN

Nisbah kecekapan mengukur tahap kecekapan dan keupayaan pihak
pengurusan untuk mengendalikan perniagaannya; terutama dalam penggunaan
aset untuk menjana jualan. Nisbah-nisbah yang boleh diklasifikasikan sebagai
nisbah kecekapan adalah:
(a) Pusing ganti akaun belum terima;
(b) Tempoh kutipan purata;
(c) Pusing ganti inventori; dan
(d) Pusing ganti aset.
Pengiraan, tujuan dan huraian lanjut bagi setiap satu nisbah tersebut dinyatakan
dalam Jadual 10.12.


10.10 NISBAH KEBERUNTUNGAN

Nisbah keberuntungan mengukur keupayaan sesebuah perniagaan untuk
menjana untung dalam tempoh masa tertentu. Ia juga digunakan sebagai
petunjuk untuk menganalisis kecekapan dan keberkesanan sesebuah perniagaan
untuk mencapai untungnya. Nisbah-nisbah ini amat berguna kepada pemiutang,
pelabur dan pemilik. Nisbah-nisbah yang boleh diklasifikasikan sebagai nisbah
keberuntungan adalah:
(a) Margin untung kasar;
(b) Margin untung bersih;
(c) Pulangan atas aset;
(d) Pulangan atas ekuiti pemilik;
(e) Pulangan ke atas ekuiti pemilik saham biasa;
(f) Perolehan sesaham;
(g) Nisbah harga perolehan;
(h) Kadar hasil dividen; dan
(i) Nisbah pembayaran dividen.
Tujuan dan huraian lanjut bagi setiap nisbah dinyatakan dalam Jadual 10.13.




10.11 NISBAH PENGURUSAN HUTANG

Akhir sekali, nisbah pengurusan hutang mengukur keupayaan sesebuah
perniagaan untuk terus beroperasi. Nisbah-nisbah yang boleh diklasifikasikan
sebagai nisbah pengurusan hutang adalah:
(a) Nisbah liputan faedah;
(b) Nisbah hutang;
(c) Nisbah ekuiti; dan
(d) Nisbah hutang kepada ekuiti.
Tujuan dan ringkasan untuk mengira nisbah pengurusan hutang dinyatakan

dengan lebih lanjut dalam Jadual 10.14.


AKTIVITI 10.4
Andaikan anda menjalankan perniagaan menjual komputer.

Bagaimana nisbah-nisbah pengurusan hutang dapat membantu
anda dalam memajukan perniagaan anda?
LATIHAN 10.4
Berikut adalah data yang dikeluarkan dari penyata pendapatan

Keris Sdn Bhd.

2011 (RM) 2010 (RM)
Jualan bersih 6,420,000 6,420,000
Inventori awal 980,000 860,000
Belian 4,440,000 4,661,000
Inventori akhir 1,020,000 980,000
Dengan menggunakan maklumat di atas, kirakan:
(a) Pusing ganti inventori bagi tahun 2010; dan
(b) Pusing ganti inventori bagi tahun 2011.
10.12 CONTOH PENGIRAAN NISBAH

Jadual 10.15 menunjukkan penyata kewangan bagi Kenanga Sdn Bhd. Syarikat
ini menjalankan perniagaan berkaitan dengan plastik. Maklumat tentang purata
industri juga turut disertakan untuk perhatian anda.

Jadual 10.15: Kenanga Sdn Bhd

Penyata Pendapatan Perbandingan dengan Purata Industri
bagi Tahun Berakhir 31 Disember 2011
Kenanga Sdn Bhd Purata Industri

(RM) (%)
Jualan bersih *
600,000 100
(Jualan tunai RM330,000)
Kos barang dijual 384,000 74.2
Untung kasar 216,000 25.8
Belanja jualan dan pentadbiran 194,000 22.5
Untung operasi 22,000 3.3
Lain-lain belanja
(4,000) 0.2
(Belanja faedah RM3,000)
Untung sebelum cukai 28,000 3.1
Belanja cukai pendapatan (5,000) 0.7
Untung bersih 13,000 2.3

Jadual 10.16 pula menunjukkan Lembaran Imbangan Perbandingan Kenanga Sdn
Bhd.

2011 (RM) 2010 (RM)

Aset semasa:
Tunai 15,000 10,000
Sekuriti boleh pasar 10,000 15,000
Akaun belum terima (bersih) 35,000 25,000
Inventori 55,000 40,000
Belanja prabayar 5,000 5,000
Jumlah aset semasa 120,000 95,000
Aset bukan semasa 80,000 45,000
Jumlah aset 200,000 140,000
Liabiliti dan ekuiti pemilik:
Liabiliti semasa 60,000 50,000
Liabiliti bukan semasa 15,000 10,000
Ekuiti pemilik 125,000 80,000
Jumlah liabiliti dan ekuiti pemilik 200,000 140,000

Nisbah purata bagi industri plastik ditunjukkan dalam Jadual 10.17.
Jadual 10.17: Nisbah Purata bagi Industri Plastik
Nisbah Purata Industri

Nisbah semasa 1.8 : 1.0
Nisbah cepat 1.1 : 1.0
Pusing ganti akaun belum terima 9.5 kali
Tempoh kutipan purata 38 hari
Pusing ganti inventori 4.8 kali
Pusing ganti aset 2.3 kali
Margin untung kasar 25.8%
Margin untung bersih 3.1%
Pulangan atas aset 4.0%
Pulangan atas ekuiti pemilik saham biasa 11.4%
Nisbah liputan faedah 2.8 kali
Nisbah hutang 44.1%
Nisbah hutang kepada ekuiti 120.2
Jawab soalan-soalan berikut:
(a) Sediakan analisis menegak bagi Penyata Pendapatan Kenanga Sdn Bhd.
Bandingkannya dengan purata industri dan terangkan secara ringkas
keputusan analisis tersebut.
(b) Kirakan nisbah kewangan berikut dan bandingnya dengan purata industri
bagi tahun 2011 untuk Kenanga Sdn Bhd. Terangkan keputusan analisis
anda.
(i) Nisbah semasa;
(ii) Nisbah cepat;
(iii) Pusing ganti akaun belum terima;
(iv) Tempoh kutipan purata;
(v) Pusing ganti inventori;
(vi) Pusing ganti aset;
(vii) Margin untung kasar;

(viii) Margin untung bersih;

(ix) Pulangan atas aset;
(x) Pulangan atas ekuiti pemilik saham biasa;
(xi) Nisbah liputan faedah;
(xii) Nisbah hutang; dan
(xiii) Nisbah hutang ekuiti,
Penyelesaian:
(a) Analisis Menegak

Jadual 10.18 menunjukkan analisis menegak bagi penyata pendapatan
Kenanga Sdn Bhd.

Penyata Pendapatan Perbandingan dengan Purata Industri
Kenanga Sdn Bhd Purata

Kenanga Sdn Bhd
Industri
(RM) RMÊ000 %
(%)
Jualan bersih*
(Jualan tunai RM330,000) 600,000 600/600 100 100
Kos barang dijual 384,000 384/600 64 74.2
Untung kasar 216,000 216/600 36 25.8
Belanja jualan dan pentadbiran 194,000 194/600 32.3 22.5
Untung daripada kendalian 22,000 22/600 3.7 3.3
Lain-lain belanja
(Belanja faedah RM3,000) (4,000) 4/600 0.7 0.2
Untung sebelum cukai 18,000 18/600 3.0 3.1

Belanja cukai pendapatan (5,000) 5/600 0.8 0.7
Untung bersih 13,000 13/600 2.2 2.3

(b) Analisis Nisbah

Jadual 10.19 berikut menunjukkan analisis nisbah bagi penyata pendapatan
Kenanga Sdn Bhd.
Jadual 10.19: Analisis Nisbah bagi Penyata Pendapatan Kenanga Sdn Bhd
Purata
No Nisbah Kenanga Sdn Bhd
Industri
(i) Nisbah Aset semasa 1.8 : 1.0
Semasa 
Liabiliti semasa
RM120,000

RM60,000
 2.0 : 1
(ii) Nisbah cepat Aset cepat 1.1 : 1.0

Liabiliti semasa
RM15,000 + RM10,000 + RM35,000

RM60,000
 1.0 : 1.0
Keputusan Analisis:
Nisbah cepat syarikat tersebut sekadar cukup
untuk membayar hutang jangka pendek dengan
cepat. Nisbah cepat ini kurang sebanyak 0.1
daripada purata industri.
(iii) Pusing ganti Jualan kredit bersih 9.5 kali
akaun belum 
Purata akaun belum terima bersih
terima
RM600,000  330, 000

RM25,000 + RM35,000/2
 9.0 kali
Keputusan Analisis:
Pusing ganti ABT bagi tahun 2001 adalah 9 kali.
Ini menunjukkan perniagaan tersebut mampu
mengutip hutangnya dengan cepat. Purata
industri adalah 0.5 kali melebihi syarikat tersebut.
* ABT = Akaun belum terima

(iv) Purata 365 hari 38 hari

tempoh 
Pusing ganti ABT*
kutipan
365

9
 41 hari
Purata Analisis:
Syarikat tersebut mampu mengutip hutangnya
dalam masa 41 hari. Kecekapan syarikat tersebut
dalam pengutipan hutang adalah lewat selama
tiga hari berbanding purata industri selama 38
hari.
* ABT = Akaun belum terima
(v) Pusing ganti Kos barang dijual 4.8 kali
inventori 
Purata Inventori
384, 000

(40, 000  55, 000)/ 2
 8.1 kali
Keputusan Analisis:
Semakin tinggi pusing ganti inventori adalah lebih
baik. Ini menunjukkan perniagaan adalah baik
dalam menjual inventorinya dan mengurangkan
peluang untuk mempunyai inventori yang lapuk.
Pusing ganti inventori syarikat tersebut adalah
sebanyak 8.1 kali; ia adalah dua kali lebih cepat
berbanding purata industri sebanyak 4.8 kali.
(vi) Pusing ganti Jualan bersih 2.3 times
aset 
Purata jumlah aset
RM600,000

(RM140,000 + RM200,000)/2
 3.5 kali
Keputusan Analisis:
Semakin tinggi nisbah tersebut, adalah lebih baik.
Pusing ganti aset bagi syarikat tersebut adalah
lebih baik berbanding purata industri iaitu 2.3
kali.

(vii) Margin Untung kasar 25.8%

untung kasar 
Jualan bersih
RM216,000

RM600,000
 36%
Keputusan Analisis:
Semakin tinggi margin untung kasar adalah lebih
baik. Ini menunjukkan pengurusan belian
barangan yang baik dan margin untung kasar
adalah baik berbanding purata industri. Ini
menunjukkan pengurusan belian dan kos bagi
syarikat adalah 10.2% lebih baik berbanding
purata industri.
(viii) Margin Untung bersih 3.1%
untung bersih 
Jualan bersih
RM13,000

RM600,000
 2.2%
Keputusan Analisis:
Semakin rendah harga jualan, semakin tinggi hasil
jualan yang dijana yang digunakan untuk aktiviti
lain. Semakin tinggi nisbah tersebut, adalah lebih
baik kerana ia menunjukkan belanja yang rendah
atau kos diperlukan untuk menjana jualan.
Peratus margin untung bersih bagi syarikat

tersebut adalah lebih rendah berbanding purata
industri.
(ix) Pulangan atas Untung bersih 4.0%
aset 
Purata jumlah aset
RM13,000

(RM140,000 + RM200,000)/2
 7.6%
Keputusan Analisis:
Ini menunjukkan pulangan untung adalah 7.6%
kerana ia berkait dengan kecekapan pengurusan
dalam menggunakan aset tanpa mengambil kira
sumber untuk membiayai aset tersebut. Pulangan
atas aset syarikat adalah lebih baik berbanding
purata industri yang hanya menyumbang 4.0%.

(x) Pulangan atas Untung bersih  Dividen saham keutamaan 11.4%

ekuiti pemilik 
Purata ekuiti pemilik
saham biasa
RM13,000  0

(RM80,000 + RM125,000)/2
 12.68%
Keputusan Analisis:
Semakin tinggi nisbah tersebut adalah lebih baik
kerana ia menunjukkan perniagaan mampu
menjana untung yang lebih tinggi kepada
pemegang sahamnya. Syarikat mampu memberi
12.68% untung kepada pemegang saham biasa.
Pulangan untuk pemegang saham biasa syarikat
adalah 1.28% lebih tinggi berbanding purata
industri, hanya sedikit perbezaan berbanding
purata industri.
(xi) Nisbah Untung bersih + Cukai + Belanja faedah 2.8 times
liputan 
Belanja faedah
faedah
RM13,000  RM5,000 + RM3,000

RM3,000
 7 kali
Keputusan Analisis:
Semakin tinggi nisbah, adalah lebih baik kerana ia
menunjukkan perniagaan tersebut mampu
membayar belanja faedah. Ini menunjukkan
syarikat dapat memperoleh dana yang mencukupi
untuk membayar faedah apabila tarikh matang.
Syarikat boleh menggunakan untung bersih
selepas cukai untuk membayar belanja faedah
sebanyak 7 kali. Nisbah liputan faedah tersebut
adalah lebih baik berbanding purata industri yang
hanya mampu menggunakan 2.8 kali dari untung
selepas cukai untuk membayar faedah.

(xii) Nisbah Jumlah liabiliti 44.1%

hutang 
Jumlah aset
RM75,000

RM200,000
 37.5%
Keputusan Analisis:
Nisbah ini ialah untuk mengukur peratus bagi
jumlah aset yang dibiayai oleh pemiutang. Ini
menunjukkan 37.5% aset syarikat dibiayai oleh
pemiutang. Jumlah peratus nisbah hutang syarikat
adalah lebih rendah berbanding purata industri.
Ini menunjukkan pengurusan aset syarikat adalah
lebih baik pada 37.5% berbanding 44.1% bagi
purata industri.
(xiii) Nisbah Jumlah liabiliti 120.2%
hutang 
Jumlah ekuiti pemilik
kepada ekuiti
RM75,000

RM125,000
 60.0%
Keputusan Analisis:
Nisbah ini ialah untuk mengukur peratus bagi
liabiliti yang dibiayai oleh ekuiti pemilik. Semakin
rendah nisbah ini, semakin baik kerana ia
menunjukkan syarikat dapat meningkatkan
liabiliti bila diperlukan. Nisbah hutang ekuiti
syarikat ini lebih baik berbanding purata industri.
Sekarang, mari kita lihat Jadual 10.20 yang meringkaskan nisbah kewangan
tersebut.





LATIHAN 10.5
Berikut adalah Lembaran Imbangan Perbandingan bagi Delima Sdn

Bhd.
Delima Sdn Bhd

pada 31 Disember, 2011 dan 2010
2011 (RM) 2010 (RM)

Tunai 20,000 30,000
Inventori 60,000 50,000
Peralatan (bersih) 200,000 180,000
345,000 320,000
Pajakan (15%) 100,000 100,000
Saham biasa @ RM10 140,000 120,000
Pendapatan tertahan 55,000 40,000
345,000 320,000
Maklumat tambahan bagi tahun 2011 adalah:
1. Jumlah akaun jualan adalah RM420,000. Pulangan jualan dan

elaun berjumlah RM20,000.
2. Kos barang dijual adalah RM198,000.
3. Pendapatan bersih daripada aktiviti operasi adalah RM44,000.
Kirakan nisbah yang tersenarai berikut bagi tahun 2011.
(a) Nisbah semasa;
(b) Nisbah cepat;
(c) Pusing ganti akaun belum terima;
(d) Pusing ganti inventori; dan
(e) Pulangan atas jualan.

LATIHAN 10.6
1. Maklumat kewangan bagi Desa Sdn Bhd ditunjukkan seperti
berikut:
31 Disember 31 Disember
2011 2010
Aset semasa 125,000 100,000
Liabiliti semasa 91,000 70,000
Liabiliti jangka panjang 144,000 95,000
Saham biasa @ RM1 155,000 115,000
Pendapatan tertahan 135,000 150,000
Sediakan Analisis Mendatar bagi tahun 2011 dengan

menggunakan tahun 2010 sebagai tahun asas.
2. Berikut adalah maklumat kewangan perbandingan bagi Sentosa

Sdn Bhd. Lembaran imbangan adalah bertarikh 31 Disember 2011
dan 2010.
2011 2010
(RM) (RM)
Jualan bersih 800,000 720,000
Kos jualan 480,000 40,000
Belanja faedah 7,000 5,000
Hasil bersih 64,000 42,000
Inventori 85,000 75,000
Jumlah aset 600,000 500,000
Jumlah ekuiti pemilik 450,000 310,000
Kirakan nisbah-nisbah berikut bagi tahun 2011:

(a) Margin untung;
(b) Pusing ganti aset;
(c) Pulangan atas aset; dan
(d) Pulangan atas ekuiti pemilik.

3. Maklumat yang diberikan adalah berkaitan Penyata Pendapatan

dan Lembaran Imbangan Perbandingan bagi Teguh Sdn Bhd.
Teguh Sdn Bhd

pada 31 Disember 2011, 2010 dan 2009
2011 (RM) 2010 (RM) 2009 (RM)

Tunai 25,000 20,000 18,000
Akaun belum terima 50,000 45,000 48,000
(bersih)
Belanja prabayar 90,000 85,000 64,000
Pelaburan 75,000 70,000 45,000
Peralatan (bersih) 400,000 370,000 358,000
640,000 590,000 533,000
Liabiliti semasa 75,000 80,000 70,000
Liabiliti jangka panjang 80,000 85,000 50,000
Saham biasa @ RM10 340,000 300,000 300,000
Pendapatan tertahan 145,000 125,000 113,000
640,000 590,000 533,000
Teguh Sdn Bhd

2011 (RM) 2010 (RM)

Jualan 740,000 700,000
Tolak: Pulangan dan elaun 40,000 50,000
jualan
Jualan bersih 700,000 650,000
Kos barang dijual 420,000 400,000
Untung kasar 280,000 250,000
Belanja operasi 230,000 215,000

Maklumat Tambahan:
1. Nilai pasaran saham biasa bagi Teguh Sdn Bhd adalah RM4
bagi tahun 2009, RM5 bagi tahun 2010 dan RM7.95 bagi tahun
2011.
2. Semua dividen dibayar secara tunai.
3. Pada 1 Julai 2011, 4,000 unit saham biasa baru telah

diterbitkan.
Dikehendaki:
Kirakan nisbah-nisbah berikut bagi tahun 2011 dan 2010.
(a) Margin untung; (b) Pusing ganti aset;
(c) Perolehan sesaham; (d) Nisbah perolehan harga;
(e) Nisbah pembayaran divide;n (f) Nisbah hutang.
4. Berikut adalah penyata pendapatan dan lembaran imbangan bagi

Teratai Sdn Bhd.
Teratai Sdn Bhd

Penyata Pendapatan
2011(RM) 2010 (RM)
Jualan 650,000 520,000

Tolak: Kos barang dijual 415,000 354,000
Untung kasar 235,000 166,000
Belanja jualan dan 150,000 114,800
pentadbiran
Belanja faedah 7,200 6,000
Cukai 18,000 14,000
Tolak: Jumlah belanja 175,200 134,800

Teratai Sdn Bhd

2011 (RM) 2010 (RM)

ASET
Aset semasa: 41,000 18,000
Tunai
Sekuriti boleh pasar 18,000 15,000
Akaun belum terima (bersih) 92,000 74,000
Inventori 84,000 70,000
Jumlah aset semasa 235,000 177,000
Jumlah aset 638,000 560,000
LIABILITI DAN EKUITI PEMILIK
Liabiliti semasa:
Cukai belum bayar 23,000 20,000

Jumlah liabiliti semasa 135,000 130,000
Liabiliti jangka panjang:
Bon belum bayar 130,000 80,000
Jumlah liabiliti 265,000 210,000
Ekuiti pemilik:
Saham biasa @RM5 150,000 150,000
Perolehan tertahan 223,000 200,000
Jumlah ekuiti pemilik 373,000 350,000
Jumlah liabiliti dan ekuiti pemilik 638,000 560,000
Maklumat Tambahan:
1. Saham biasa dijual pada RM19.50 sesaham.

Kirakan nisbah-nisbah berikut bagi tahun 2011:
(a) Nisbah semasa;
(b) Nisbah cepat;
(c) Pusing ganti akaun belum terima;
(d) Pusing ganti inventori;
(e) Margin untung kasar;
(f) Pusing ganti aset;
(g) Pulangan atas aset;
(h) Pulangan atas ekuiti pemilik;
(i) Perolehan sesaham;
(j) Nisbah perolehan harga;
(k) Nisbah pembayaran dividen;
(l) Nisbah hutang kepada ekuiti; dan
(m) Nisbah liputan faedah.
 Analisis penyata kewangan disediakan bagi tujuan membantu pengguna

dalaman dan luaran membuat keputusan yang lebih baik.
 Maklumat kewangan boleh dibandingkan dengan menggunakan tiga asas

perbandingan – dalam syarikat (intra-syarikat), antara syarikat dan purata
industri.
 Tiga teknik analisis yang lazim digunakan untuk menilai data penyata
kewangan – Analisis Mendatar, Analisis Menegak dan Analisis Nisbah
Kewangan.

Analisis Arah Aliran Nisbah Kecairan

Analisis Mendatar Nisbah Kecekapan
Analisis Menegak Nisbah Pengurusan hutang
Analisis Nisbah Pengguna Dalaman
Analisis Penyata Kewangan Pengguna Luaran
Nisbah Keberuntungan Penyata Kewangan

288  JAWAPAN
Jawapan
TOPIK 1: PERSEKITARAN PERAKAUNAN
Latihan 1.1
1. Pengguna dalaman merupakan pihak yang mempunyai capaian secara
terus kepada sumber-sumber bagi sesebuah entiti. Mereka lazimnya terlibat
dalam pengurusan syarikat tersebut; sebagai contoh pihak pengurusan
syarikat. Pengguna dalaman turut terlibat dalam merancang dan mengawal
aktiviti-aktiviti syarikat bagi mencapai objektif-objektif tertentu. Contoh-
contoh pembuatan keputusan adalah:
(a) Adakah syarikat memerlukan modal tambahan atau tidak; sekiranya

syarikat memerlukan modal tambahan, adakah syarikat akan
memohon pinjaman atau menerbitkan saham.
(b) Adakah syarikat memerlukan aset tambahan; sekiranya syarikat

memerlukan aset tambahan, adakah syarikat akan membeli atau
menyewanya.
(c) Berapakah jumlah tunai lebihan syarikat, sekiranya ada, adakah ia

perlu digunakan.
(d) Bagaimana syarikat dapat menangani masalah kekurangan aliran

tunai sekiranya syarikat berdepan dengan masalah tersebut.
(e) Strategi syarikat untuk meluaskan pasaran bagi produk-produknya.
Pengguna luaran adalah mereka yang tidak mempunyai capaian terus

kepada sumber sesebuah syarikat dan tidak terlibat dalam pengurusan
syarikat tersebut. Contoh-contoh pengguna luaran adalah pelabur, pemberi
pinjaman, Lembaga Hasil Dalam Negeri, agensi kerajaan dan orang awam.
Jenis keputusan yang dibuat berbeza mengikut kumpulan pengguna.
Sebagai contoh, pelabur membuat keputusan sama ada untuk melabur
dalam syarikat atau tidak, pemberi pinjaman membuat keputusan sama
ada untuk meluluskan pinjaman manakala Lembaga Hasil Dalam Negeri
membuat keputusan terhadap cukai yang dikenakan.

JAWAPAN  289
2. Perakaunan kewangan membantu pembuat keputusan dengan

menyediakan laporan kewangan entiti tersebut bagi pengguna dalaman
dan pengguna luaran; tetapi lebih terfokus kepada pengguna luaran.
Laporan kewangan itu diterbitkan secara berkala dan tertakluk kepada
piawaian dan format. Pengguna dapat membuat keputusan terhadap
prestasi dan kedudukan sesebuah syarikat melalui laporan tersebut.
Perakaunan pengurusan memberikan maklumat kewangan dan maklumat

bukan kewangan yang diperlukan oleh pihak pengurusan sesebuah
syarikat untuk merancang, menilai dan mengawal operasi entiti tersebut.
Laporan mungkin dikeluarkan pada bila-bila masa bergantung pada
keperluan dan tidak tertakluk kepada sebarang piawaian dan format.
Melalui laporan ini, pengguna dapat mengambil tindakan yang sesuai
untuk penambahbaikan dalam usaha memastikan syarikat mencapai
objektifnya.
Latihan 1.2
1. Ciri-ciri maklumat perakaunan boleh dibahagikan kepada dua kategori,
iaitu ciri utama dan ciri sampingan. Ciri-ciri utama terdiri daripada relevan
dan kebolehpercayaan, manakala ciri sampingan adalah kebolehbandingan
dan ketekalan.
2. Kebolehbandingan bermaksud maklumat boleh dibandingkan; sama ada

antara syarikat, antara industri atau antara tempoh yang berbeza. Kita
andaikan anda berminat untuk melabur dalam sebuah syarikat. Anda
diberitahu bahawa pendapatan bersih syarikat tersebut dalam tahun 2000
adalah RM10 juta. Adakah maklumat ini berguna?
Sebenarnya, ia hanya berguna apabila anda dapat maklumat lain yang

dapat dibandingkan dengan angka tersebut. Sebagai contoh, pendapatan
bersih pada tahun 1999 adalah RM3 juta. Maklumat ini membolehkan anda
untuk membuat kesimpulan bahawa syarikat telah membuat peningkatan
yang tinggi dalam pendapatan bersih. Bagaimana kalau anda diberitahu
bahawa pendapatan bersih syarikat dalam tahun 1999 adalah RM19 juta?
Anda mungkin tidak meneruskan pelaburan tersebut kerana syarikat telah
mengalami penurunan yang besar dalam pendapatan bersih. Anda
mungkin tidak dapat membuat apa-apa kesimpulan hanya dengan
merujuk kepada angka RM10 juta sahaja.

290  JAWAPAN
Latihan 1.3
1. Tujuan perakaunan adalah untuk memberikan maklumat kepada
pemegang saham tentang aktiviti ekonomi dan keadaan perniagaan supaya
mereka dapat membuat keputusan yang baik. Pemegang saham ini
mungkin mempunyai kepentingan secara langsung atau tidak langsung
dalam perniagaan. Maklumat ini lazimnya datang dalam bentuk penyata
kewangan dan boleh dianalisis menggunakan alat kewangan yang berbeza
mengikut tujuan masing-masing.
2. MIA ditubuhkan di bawah Akta Akauntan 1967 sebagai satu badan

perakaunan utama negara. Secara keseluruhannya, Malaysian Institute of
Accountants (MIA) atau Institut Akauntan Malaysia berfungsi sebagai
badan induk dalam menyelaraskan profesion perakaunan. Fungsi-fungsi
utama lain bagi MIA adalah seperti yang dibincangkan dalam Akta
Akauntan 1967 iaitu:
(i) Untuk menetapkan kelayakan yang dikehendaki untuk menjadi ahli;
(ii) Untuk menyediakan latihan dan pendidikan kepada para pengamal

atau mereka yang berminat untuk menjadi pengamal perakaunan;
(iii) Untuk mengawal amalan perakaunan di Malaysia; dan
(iv) Untuk melindungi kepentingan perakaunan di Malaysia.
Lembaga Piawaian Perakaunan Malaysia atau Malaysian Accounting

Standards Board (MASB) pula ditubuhkan di bawah Akta Pelaporan
Kewangan 1997. Antara fungsi utama MASB adalah:
(i) Untuk menetapkan dan meluluskan piawaian perakaunan yang baru;
(ii) Untuk mengkaji semula atau menerima pakai penggunaan piawaian

sedia ada sebagai piawaian perakaunan yang telah diluluskan; dan
(iii) Untuk membangunkan rangka kerja konseptual perakaunan.
3. Tujuan andaian perakaunan adalah untuk memberikan asas bagi proses

perakaunan. Empat asas andaian perakaunan adalah entiti berasingan,
usaha berterusan, unit kewangan dan tempoh perakaunan. Tanpa andaian
tersebut, perakaunan tidak dapat memberikan maklumat ekonomik yang
berguna. Sebagai contoh, jika kita tidak mengandaikan perniagaan sebagai
entiti ekonomi yang berasingan daripada pemiliknya, ia mungkin sukar
untuk menilai prestasi dan kedudukannya kerana keputusan aktivitinya
adalah bercampur dengan aktiviti pemilik yang di luar perniagaan.

JAWAPAN  291
4. Usaha berterusan mengandaikan sesebuah perniagaan itu akan terus

beroperasi dalam masa depan yang akan datang. Tanpa andaian ini, semua
perbelanjaan yang dibuat oleh perniagaan akan direkod sebagai belanja,
iaitu perniagaan akan tidak mempunyai aset. Namun, tempoh masa yang
mana perniagaan beroperasi perlu dibahagikan kepada beberapa selang
masa supaya firma dapat mengawal kejayaan atau kegagalannya dari masa
ke masa. Inilah sebab mengapa andaian tempoh perakauan diperlukan,
yang mana ia memberi maksud kepada perubahan dalam prestasi
perniagaan dan kedudukan kewangan.
5. Prinsip pengiktirafan pendapatan memberi penyedia penyata kewangan

dengan garis panduan tentang bila untuk mengiktiraf dan merekod
pendapatan. Ini penting kerana jika hasil diiktiraf terlalu awal, penyata
tersebut melaporkan hasil cepat daripada sepatutnya, kemudian
perniagaan dilihat lebih menguntungkan daripada keadaan sebenar.
Sebaliknya adalah benar. Dalam kata lain, prinsip ini diwujudkan untuk
mengelakkan manipulasi pendapatan dalam penyata kewangan.
6. Kematerialan merujuk kepada kesan item terhadap operasi entiti secara

keseluruhan. Sesuatu item dianggap tidak material jika ia tidak memberi
kesan kepada keputusan yang akan dibuat. Kematerialan lazimnya diukur
berdasarkan saiz atau sifat urus niaga tersebut. Sesebuah urus niaga yang
melibatkan amaun yang besar lazimnya dianggap material. Urus niaga yang
material perlu didedahkan secra terperinci, manakala urus niaga yang tidak
material kadang kala digabungkan atau tidak didedahkan secara terperinci.
7. Kedudukan kewangan sesebuah entiti, yang digambarkan melalui

lembaran imbangan, terjejas oleh sumber ekonomi yang dikawalnya,
struktur kewangan, kecairan dan solvensinya, dan keupayaannya untuk
mengadaptasi dalam persekitaran ia beroperai. Maklumat berkaitan
sumber ekonomi dikawal oleh entiti dan kapasitinya pada masa lepas
untuk mengubah sumber ini. Ia amat berguna dalam meramalkan
keupayaan entiti tersebut menjana tunai dan tunai setara pada masa depan.
Maklumat mengenai struktur kewangan berguna untuk meramal
keperluan pembiayaan dan bagaimana untung masa depan dan aliran
tunai dapat diagihkan antara mereka yang mempunyai kepentingan dalam
entiti; ia juga berguna dalam meramal bagaimana kejayaan entiti tersebut
dalam mendapatkan pembiayaan akan datang. Maklumat berkenaan
kecairan dan insolvensi berguna dalam meramal keupayaan entiti tersebut
untuk memenuhi komitmen kewangan apabila sampai tempohnya.
Kecairan merujuk kepada kesediaan tunai dalam jangka masa pendek
setelah mengambil kira komitmen kewangan dalam tempoh tersebut.
Solvensi merujuk kepada kesediaan tunai dalam jangka masa panjang
untuk memenuhi komitmen kewangan apabila sampai tempohnya.
292  JAWAPAN
8. Kelemahan andaian unit matawang:
(a) Menghadkan skop perakaunan. Ini kerana hanya urus niaga yang
dapat diukur dalam unit matawang sahaja akan diambil kira dalam
perakaunan, manakala banyak faktor lain akan turut menjejaskan
perniagaan tersebut. Sebagai contoh, kematian pengurus syarikat,
pemberhentian pekerja, pengiktirafan badan tertentu terhadap
pencapaian perniagaan dan faktor-faktor lain. Semua ini tidak dapat
direkodkan dalam penyata kewangan kerana ia tidak dinyatakan
dalam terma matawang.
(b) Andaikan nilai wang stabil pada setiap masa; namun kita tahu nilai
matawang naik turun. Anda mungkin pernah dengar keluhan atau
mengalami naik turun dalam nilai matawang. Kita selalunya dapat
membeli beberapa item dengan RM10 tetapi tidak sekarang ini.
Dahulu, murid sekolah hanya membawa 20 sen ke sekolah, sekarang
mereka membawa RM2. Semua contoh ini menunjukkan nilai
matawang telah berubah. Dalam kata lain, RM1 yang anda ada pada
hari ini tidak akan sama nilainya dengan RM1 yang anda terima
beberapa bulan lalu. Naik turun dalam nilai matawang perlu diambil
kira apabila merekod urus niaga tetapi telah dibiarkan.
9. Tiga syarat yang mesti dipenuhi sebelum hasil dapat diiktiraf adalah:
(a) Penjual telah melakukan kerja yang sepatutnya untuk mendapatkan

hasil (sebagai contoh, telah membekalkan barangan untuk dagangan
atau memberi perkhidmatan kepada pelanggannya). Hasil tidak
boleh diiktiraf jika barangan atau perkhidmatan belum diberikan
kepada pelanggan, walaupun pelanggan telah membayar tunai.
(b) Jumlah hasil boleh diukur dengan objektif. Jika penjual telah
menyerahkan barangan atau memberi perkhidmatan, tetapi tidak
menentukan amaun yang perlu dibayar, maka hasil tidak dapat
diiktiraf.
(c) Untuk urus niaga kredit, hasil boleh dikutip. Penjual akan
menyerahkan barangan atau memberikan perkhidmatan dan
menyatakan amaun yang perlu dibayar oleh pelanggan. Jika penjual
yakin tunai dapat dikutip daripada pelanggan, maka hasil akan
diiktiraf pada titik jualan. Namun, jika penjual tidak yakin, maka
hasil akan diiktiraf bila tunai diterima.

JAWAPAN  293
Latihan 1.4
1. B
2. A
3. D
4. C
5. Palsu
6. Palsu
7. Benar
8. Palsu
9. Palsu
Latihan 1.5
1. (a) Penyata pendapatan Seri Consultation Services bagi tahun berakhir 31
Disember 2008.
Seri Consultation Services

Penyata Pendapatan
Bagi Tahun Berakhir 31 Disember 2008
RM RM
(–) Belanja:
Belanja cukai 4,200
Belanja gaji 18,000
Belanja sewa 14,400
Belanja pelbagai 1,265 (51,515)
Pendapatan bersih 27,235

294  JAWAPAN
(b) Penyata perubahan dalam ekuiti pemilik bagi tahun berakhir 31

Disember 2008.

RM
Modal, Seri Dewi – 1 Jan 22,200
(+) Pendapatan bersih 27,235
49,435
(–) Ambilan (6,000)
Modal, Seri Dewi – 31 Dis 43,435
(c) Lembaran imbangan pada 31 Disember 2008.

Lembaran Imbangan
Pada 31 Disember 2008
RM
ASET
Tunai (23,300 – 6,000) 17,300
Bekalan 8,480
JUMLAH ASET 44,635
LIABILITI
EKUITI PEMILIK
Modal, Seri Dewi 43,435
JUMLAH LIABILITI DAN EKUITI PEMILIK 44,635

JAWAPAN  295
2. Penyata aliran tunai bagi Samrah Florist bagi tahun berakhir 30 Jun 2011:
Samrah Florist
Bagi Tahun Berakhir 30 Jun 2011
Aliran tunai dari aktiviti operasi: RM RM RM

Tunai diterima daripada pelanggan 38,000
(–) Gaji pekerja 6,000
Utiliti 1,285 (7,285)
Aliran tunai bersih dari aktiviti operasi 30,715
Aliran tunai dari aktiviti pelaburan:

Jualan peralatan lama 3,500
Pembelian kenderaan bermotor baru (33,000)
Aliran tunai dari aktiviti pelaburan (29,500)
Aliran tunai dari aktiviti pembiayaan:

Pelaburan pemilik 10,000
Bank Nasional (pinjaman) 25,000
35,000
(–)Ambilan oleh pemilik 500
Faedah atas pinjaman 1,250 (1,750)
Aliran tunai bersih dari aktiviti pembiayaan 33,250
Peningkatan bersih dalam aliran tunai sepanjang tempoh 34,465
Tunai pada 1 Julai 2010 2,170
Tunai pada 30 Jun 2011 36,635

296  JAWAPAN
TOPIK 2: PERATURAN ASAS PERAKAUNAN

Latihan 2.1
1. (a) Ia bukan satu urus niaga dan tidak perlu direkodkan. Ini kerana ia
tidak akan memberi kesan terhadap kedudukan kewangan entiti
tersebut (tidak akan memberi kesan kepada aset, liabiliti atau ekuiti
pemilik) dan tidak boleh diukur dalam unit matawang.
(b) Ia adalah satu urus niaga dan perlu direkodkan. Ini akan memberi
kesan terhadap kedudukan kewangan entiti tersebut (meningkatkan
aset dan ekuiti pemilik) dan boleh diukur dalam unit matawang.
(c) Ia bukan satu urus niaga dan tidak perlu direkodkan. Ini kerana ia
tidak akan memberi kesan terhadap kedudukan kewangan entiti
tersebut (tidak akan memberi kesan kepada aset, liabiliti atau ekuiti
pemilik) dan tidak boleh diukur dalam unit matawang. Hanya setelah
pekerja telah berkhidmat kepada entiti maka ia menjadi obligasi
untuk membayar gajinya. Hanya kemudian baru ada aliran keluar/
pengurangan dalam aset dan ekuiti pemilik.
(d) Ia adalah satu urus niaga dan perlu direkodkan. Ini akan memberi
kesan terhadap kedudukan kewangan entiti tersebut (mengurangkan
aset dan ekuiti pemilik) dan boleh diukur dalam unit matawang.
Latihan 2.2
1. Akaun merupakan satu rekod perakaunan yang berasingan dan spesifik
bagi setiap item dalam penyata kewangan. Ia merekodkan peningkatan dan
pengurangan secara spesifik terhadap item aset, liabiliti dan ekuiti pemilik.
Semua urus niaga yang memeberi kesan terhadap item tersebut akan
direkodkan dalam akaun. Carta akaun merupakan satu senarai akaun
dalam lejar dan nombor pengenalan masing-masing.
2. Akaun T dan akaun tiga ruangan. Akaun T lebih mudah tetapi akaun tiga
ruangan membolehkan kita mengetahui baki terakhir selepas setiap urus
niaga.

JAWAPAN  297
3. Dokumen sumber mempunyai banyak tujuan, merangkumi penyimpanan

rekod dan kawalan dalaman. Dokumen sumber, khususnya daripada pihak
ketiga, memberikan bukti yang objektif dan boleh dipercayai tentang urus
niaga dan amaun masing-masing. Contoh-contoh dokumen sumber adalah
invois jualan, bil daripada pembekal, penyata bank, resit dan buku cek.
4. Persamaan perakaunan menyatakan bahawa Aset = Liabiliti + Ekuiti

Pemilik. Persamaan ini akan sentiasa seimbang, kedua-dua sebelum dan
selepas setiap urus niaga. Ini bermakna sekiranya terdapat peningkatan
dalam aset, pasti akan ada peningkatan dan sama ada liabiliti atau ekuiti
pemilik, atau kedua-duanya, atau pengurangan dalam aset lain, dengan
amaun yang sama.
5. Ambilan dibuat oleh pemilik bagi tujuan peribadi manakala belanja

dilibatkan oleh entiti bagi tujuan menjana pendapatan. Ambilan tidak
diambil kira dalam pengiraan untung atau rugi bersih, tetapi ditolak secara
terus daripada ekuiti pemilik.
Belanja akan dipadankan dengan hasil. Perbezaan antara hasil dan belanja
akan sama ada mendapat untung bersih atau rugi bersih. Perbezaan ini
akan ditambah atau ditolak daripada ekuiti pemilik.
6. B
7. C
8. C
9. B
10. C
Latihan 2.3
1. (a) 46,000
(b) 100,000
(c) 75,000

298  JAWAPAN
2. (b) Aset meningkat, aset berkurang atau tiada kesan terhadap aset
(c) Aset berkurang, ekuiti pemilik berkurang
(d) Aset berkurang, ekuiti pemilik berkurang
(e) Aset berkurang, aset berkurang atau tiada kesan terhadap aset
(f) Aset meningkat, ekuiti pemilik meningkat
3.
ASET = LIABILITI + E.PEMILIK

Urus + Modal,
niaga Tunai + ABT + Bekalan = ABB Ashwin
a. +20,000 +20,000
Pelaburan oleh
Ashwin
Baki 20,000 = 20,000
b. Baki +800 +800
20,000 800 = 800 20,000
c. Baki –620 –620
19,380 800 = 180 20,000
d. +4,200 +4,200
Hasil
Baki 23,580 800 180 perkhidmatan
24,200
e. –1,000 –1,000
Belanja gaji
Baki 22,580 800 = 180 23,200
f. –700 –700
Belanja
pengangkutan
–150 –150
Lain-lain belanja
Baki 21,730 800 = 180 22,350
g. –1,200 –1,200
Belanja sewa
Baki 20,530 800 = 180 21,150

JAWAPAN  299
h. +2,500 +2,500
Hasil
Baki 20,530 2,500 800 = 180 perkhidmatan
23,650
i. Baki -550 –550
Belanja bekalan
20,530 2,500 250 = 180 23,100
j. –750 –750
Ambilan,
Ashwin
Baki 19,780 2,500 250 180 22,350
4. (a) Pembelian inventori (atau mana-mana aset) secara kredit.
(b) Pemilik melaburkan tunai dalam perniagaan.
(c) Pembayaran balik pinjaman dengan tunai.
(d) Ambilan tunai oleh pemilik dari perniagaan.
(e) Belanja (contoh: gaji, cukai dll) dilibatkan tetapi belum dibayar.
(f) Tunai diterima daripada penghutang.
TOPIK 3: PROSES PEREKODAN

Latihan 3.1
1. Jurnal merupakan buku pertama bagi kemasukan sesuatu urus niaga
sebelum data dipindahkan ke akaun. Ia mendedahkan kesan setiap urus
niaga dengan lengkap dan memberikan satu rekod kronologi bagi semua
urus niaga. Lejar adalah kumpulan akaun yang dikekalkan oleh sesuatu
entiti. Ia memberikan semua maklumat berkaitan perubahan dalam baki
akaun tertentu.
2. Tujuan utama imbangan duga adalah untuk membuktikan kesamaan bagi

debit dan kredit selepas pindah catat. Satu imbangan duga juga membantu
mendedahkan kesilapan dalam penjurnalan dan pindah catatan dan ia
berguna dalam menyediakan penyata kewangan.

300  JAWAPAN
3. (a) Aset
(b) Belanja
(c) Aset
(d) Pendapatan
(e) Liabiliti
(f) Aset
(g) Belanja
(h) Aset
Latihan 3.2
Samurai Laundry Service
Imbangan Duga pada 30 April 2011
AKAUN RM RM
Akaun belum teima 11,654
Modal 46,381
Tunai 31,519
Ambilan 570
Peralatan 48,350
Pinjaman 32,500
Belanja pembaikan 971
Belanja gaji 4,832
101,454 101,454

JAWAPAN  301
Latihan 3.3
1. (a) Catatan jurnal bagi semua urus niaga.
Apr 2011
a. Tunai 5,000
Modal, Cindy 5,000
(Pelaburan tunai oleh Cindy)
b. Bekalan 275
Akaun belum bayar 275
kredit)
c. Tunai 3,250
(Tunai diterima bagi
diberikan)
d. Belanja sewa 750
Tunai 750
(Pembayaran sewa secara tunai)
e. Akaun belum bayar 125
Tunai 125
belum bayar)
f. Akaun belum terima 1,875
Hasil perkhidmatan 1875
(Pelanggan belum membayar
bagi perkhidmatan yang telah
diberikan)
g. Belanja utiliti 390
Tunai 577
(Pembayaran belanja secara
tunai)

302  JAWAPAN
h. Belanja gaji 1,250

Tunai 1,250
(Pembayaran gaji secara tunai)
i. Belanja bekalan 162
Bekalan 162
(Penggunaan bekalan)
j. Ambilan 550
Tunai 500
Bekalan 50
(Ambilan tunai dan bekalan
oleh pemilik)
1. (b) Pindah catat ke lejar
Akaun Tunai
(RM) (RM) (RM)
Apr 2011 Modal, Cindy 5,000 5,000
Hasil perkhidmatan 3,250 8,250
Belanja sewa 750 7,500
Akaun belum bayar 125 7,375
Belanja utiliti 390 6,985
Belanja pelbagai 187 6,798
Belanja gaji 1,250 5,548
Ambilan, Cindy 500 5,048
Akaun Belum Terima

(RM) (RM) (RM)
Apr 2011 Hasil perkhidmatan 1,875 1,875
Akaun Bekalan
(RM) (RM) (RM)
Apr 2008 Akaun belum bayar 275 275
Belanja bekalan 162 113
Ambilan, Cindy 50 63

JAWAPAN  303
Akaun Belum Bayar

(RM) (RM) (RM)
Apr 2008 Bekalan 275 275
Tunai 125 150
Akaun Modal, Cindy

(RM) (RM) (RM)
Apr 2011 Tunai 5,000 5,000
Akaun Ambilan, Cindy

(RM) (RM) (RM)
Apr 2008 Tunai 500 500
Bekalan 50 550
Akaun Hasil Perkhidmatan

(RM) (RM) (RM)
Apr 2011 Tunai 3,250 3,250
Akaun Belanja Sewa

(RM) (RM) (RM)
Apr 2011 Tunai 750 750
Akaun Belanja Utiliti

(RM) (RM) (RM)
Apr 2011 Tunai 390 390
Akaun Belanja Pelbagai

(RM) (RM) (RM)
Apr 2011 Tunai 187 187
Akaun Belanja Gaji

(RM) (RM) (RM)
Apr 2011 Tunai 1,250 1,250

304  JAWAPAN
Akaun Belanja Bekalan

(RM) (RM) (RM)
Apr 2011 Tunai 162 162
1. (c) Imbangan Duga
Cindy Insurance Agency

Imbangan Duga
pada 30 April 2011

Tunai 5,048
Bekalan 63
Akaun belum bayar 150
Modal, Cindy 5,000
Ambilan, Cindy 550
Belanja gaji 750
Belanja sewa 390
Belanja utiliti 187
JUMLAH 10,275 10,275

JAWAPAN  305
2. (a) Jurnal Am
Rujukan Kredit
Tarikh Akaun dan Penerangan Debit
(RM) (RM)
Feb 1 Bekalan L104 274
Tunai L101 274
tunai)
2 Ambilan, Edlin L302 2,000
Tunai L101 2,000
5 Tunai L101 2,740
(Menerima tunai dari pelanggan
bagi pembayaran akaun belum
terima)
9 Peralatan pejabat L108 3,850
(Pembelian peralatan pejabat
secara kredit)
15 Akaun belum bayar L201 1,200
Tunai L101 1,200
belum bayar)
18 Tunai L101 580
Hasil perkhidmatan L401 580
(Menerima bagi perkhidmatan
yang telah diberikan)
25 Belanja pengiklanan L502 420
Tunai L101 420
(Pembayaran bagi pengiklanan)
28 Belanja utiliti L503 215
Tunai L101 215
(Pembayaran bagi bil telefon
dan elektrik perniagaan)

306  JAWAPAN
28 Ambilan, Edlin L302 117

Tunai L101 117
(Pembayaran bagi bil telefon
dan elektrik pemilik secara tunai
daripada perniagaan)
28 Belanja sewa L501 1,200
Tunai L101 1,200
(Pembayaran bagi sewa premis
perniagaan)
28 Belanja pelbagai L509 220
Tunai L101 220
(Pembaikan bagi peralatan
pejabat secara tunai)
2. (b) Pindah catat ke lejar
Akaun Tunai No: 101

(RM) (RM) (RM)
Feb Tunai 15,238
1 Bekalan J1 274 14,964

2 Ambilan, Edlin J1 2,000 12,964
5 Akaun belum terima J1 2,740 15,704
18 Hasil perkhidmatan J1 580 15,084
25 Belanja pengiklanan J1 420 14,664
28 Belanja utiliti J1 215 14,449
28 Ambilan, Edlin J1 117 14,332
28 Belanja sewa J1 1,200 13,132
28 Belanja pelbagai J1 220 12,912

(RM) (RM) (RM)
Feb 1 Baki 4,575
5 Tunai J1 2,740 1,835

JAWAPAN  307

(RM) (RM) (RM)
Feb 1 Baki 427
1 Tunai J1 274 701

(RM) (RM) (RM)
Feb 1 Baki 8,400

(RM) (RM) (RM)
Feb 1 1,730
9 Peralatan pejabat J1 3,850 5,580
15 Tunai J1 1,200 4,380
Akaun Modal, Edlin No: 301

(RM) (RM) (RM)
Feb 1 Baki 26,910
Akaun Ambilan, Edlin No: 302

(RM) (RM) (RM)
Feb 2 Tunai J1 2,000 2,000
28 Tunai J1 117 2,117

(RM) (RM) (RM)
Feb 18 Tunai J1 580 580

(RM) (RM) (RM)
Feb 28 Tunai J1 1,200 1,200

308  JAWAPAN
Akauan Belanja Pengiklanan No: 502

(RM) (RM) (RM)
Feb 25 Tunai J1 420 420

(RM) (RM) (RM)
Feb 28 Tunai J1 215 215

(RM) (RM) (RM)
Feb 28 Tunai J1 220 220
2. (c) Imbangan Duga
Edlin Enterprise
Imbangan Duga
pada 28 Februari 2011
Nombor Akaun Debit Kredit

Akaun (RM) (RM)
101 Tunai 12,912
104 Utiliti 701
301 Modal, Edlin 26,910
302 Ambilan, Edlin 2,117
401 Hasil perkhidmatan 580
502 Belanja pengiklanan 420
503 Belanja utiliti 215
JUMLAH 31,870 31,870

JAWAPAN  309
TOPIK 4: CATATAN PELARASAN

Latihan 4.1
(a) Hasil Terakru
Hasil terakru merujuk kepada hasil yang diperoleh tetapi tiada aliran tunai
masuk berlaku ke dalam entiti perniagaan. Ini berlaku apabila barangan
atau perkhidmatan telah dibekalkan kepada pelanggan tetapi pelanggan
masih belum membayarnya. Hasil terakru merupakan aset kerana manfaat
dalam bentuk tunai akan diperoleh oleh entiti perniagaan pada masa
depan. Contoh-contoh hasil terakru adalah hasil sewa belum terima, hasil
perkhidmatan belum terima dan faedah belum terima.
(b) Belanja Terakru

Belanja terakru merujuk kepada semua perbelanjaan yang terlibat tetapi
masih belum dibayar atau direkodkan kerana tiada aliran keluar tunai.
Belanja terakru merupakan satu liabiliti kerana ia suatu obligasi yang mesti
dijelaskan oleh perniagaan. Pada akhir tempoh perakaunan, entiti
perniagaan perlu merekod/mengiktiraf semua perbelanjaan tersebut
walaupun tiada aliran tunai berlaku. Contoh-contoh belanja terakru adalah
gaji belum bayar, sewa belum bayar, faedah belum bayar dan cukai belum
bayar.
(c) Belanja Prabayar

Belanja prabayar merujuk kepada semua belanja yang telah dibayar
terdahulu secara tunai tetapi manfaat daripada belanja tersebut belum
diterima atau diperoleh. Ia adalah aset kepada perniagaan dan akan
dihapus kira setelah ia digunakan atau telah luput. Oleh itu, pada akhir
tempoh perakaunan, catatan pelarasan perlu dibuat untuk mengiktiraf aset
tersebut yang telah dihapus kira sebagai belanja.
(d) Hasil Belum Terperoleh

Hasil belum terperoleh merujuk kepada tunai yang telah diterima
terdahulu tetapi barangan atau perkhidmatan masih belum diberikan. Ini
adalah satu obligasi atau liabiliti kepada entiti perniagaan. Tunai diterima
tidak boleh diiktiraf sebagai hasil bagi tempoh tersebut kerana barangan
atau perkhidmatan hanya akan diberikan pada masa akan datang.

310  JAWAPAN
Latihan 4.2
Catatan pelarasan pada 31 Disember 2010
1. Belanja bekalan RM250

Bekalan RM250
2. Belanja susut nilai RM400

Sust nilai terkumpul RM400
3. Belanja faedah RM300

Faedah belum bayar RM300
4. Belanja insurans RM1,500

Insurans prabayar RM1,500
5. Hasil terakru/Hasil belum terima RM750

Hasil perkhidmatan RM750
6. Tunai RM5,000
Hasil belum terperoleh RM5,000
Latihan 4.3
1. Catatan pelarasan Dapur Rona's pada 30 Jun 2011
(a) Belanja bahan mentah/digunakan RM20,850

Bekalan bahan mentah RM20,850
(b) Belanja sewa RM144,000

Sewa prabayar RM144,000
(c) Hasil terakru RM21,900

Hasil perkhidmatan RM21,900
(d) Belanja susut nilai RM16,500

Susut nilai terkumpul RM16,500
(e) Belanja upah RM6,900

Upah terakru RM6,900

JAWAPAN  311
(f) Hasil belum terperoleh RM22,500

Hasil perkhidmatan RM22,500
(g) Faedah belum terima RM240

Hasil faedah RM240
2. Dapur Rona imbangan duga terlaras pada 30 Jun 2011

Tunai 36,000
Bekalan bahan mentah 7,650
Sewa prabayar 18,000
Perabot dan perkakasan 255,000
Susut nilai terkumpul – perabot 81,900
dan perkakasan
Modal 153,000
Belanja upah 183,300
Belanja bahan mentah 20,850
Belanja sewa 144,000
Hasil terakru 21,900
Upah terakru 6,900
Faedah belum terima 240
Hasil faedah 240
JUMLAH 788,940 788,940

312  JAWAPAN
Latihan 4.4
1. (a) Catatan jurnal pelarasan yang sesuai.
(i) Hasil belum terima/Hasil terakru RM5,325

Hasil diperoleh RM5,325
(ii) Belanja bekalan RM12,600

Bekalan RM12,600
(iii) Belanja susut nilai RM12,300

(iv) Hasil belum terperoleh RM9,000

Hasil terperoleh RM9,000
(v) Belanja utiliti RM1,800

Belanja utiliti terakru RM1,800
(b) Imbangan duga terlaras pada 31 Disember 2010 bagi Asoka Travel
and Tours.
Imbangan Duga Terlaras pada 31 Disember 2010
Debit Kredit
Tunai 10,350
Hasil belum terima 5,325
Bekalan 3,600
Kenderaan bermotor 341,100
Susut nilai terkumpul 12,300
Belanja utiliti terakru 1,800
Modal 234,000
Ambilan 13,500
Hasil terperoleh 421,575

JAWAPAN  313

Belanja gaji 94,500
Belanja petrol 8,100
Belanja sewa 24,000
694,425 694,425
Latihan 4.5
Catatan pelarasan yang dibuat dan disediakan untuk Bamba Management
Consultant.
(1) Yuran terperoleh tetapi belum diterima, RM1,200

Akaun belum terima RM1,200
Hasil yuran RM1,200
(2) Bekalan yang digunakan sepanjang tempoh, RM3,200

Belanja bekalan RM3,200
Bekalan RM3,200
(3) Sebahagian insurans prabayar yang telah luput, RM3,000

Belanja insurans RM3,000
Insurans prabayar RM3,000
(4) Susut nilai bagi peralatan bagi tahun tersebut, RM2,600

Belanja susut nilai RM2,600
(5) Gaji belum bayar berjumlah RM2,200

Belanja gaji RM2,200
Gaji belum bayar RM2,200
(6) Amaun yuran belum terperoleh yang telah diberikan, RM1,800

Yuran belum terperoleh RM1,800
Hasil yuran RM1,800

314  JAWAPAN
TOPIK 5: MELENGKAPKAN KITARAN PERAKAUNAN

Latihan 5.1
1. Penyata pendapatan bagi tempoh berakhir 30 Jun 2010 untuk KhairunnisaÊ
Consulting Services.

Penyata Pendapatan
Bagi tempoh berakhir 30 Jun 2010
RM RM
Hasil yuran 119,280
Tolak: Belanja-belanja:
Belanja sewa 13,800
Belanja gaji 49,600
2. Lembaran imbangan bagi KhairunnisaÊ Consulting Services pada 30 Jun

2010.

Lembaran Imbangan
pada 30 Jun 2010
RM RM
Aset Semasa Liabiliti Semasa
Tunai 56,350 Akaun belum bayar 17,600
Akaun belum terima 41,600 Gaji belum bayar 7,100
Bekalan pejabat 12,300 Yuran belum terperoleh 10,980
Sewa prabayar 4,400 35,680
129,750 Liabiliti Bukan Semasa
Jumlah liabiliti 135,680

JAWAPAN  315
Aset Bukan Semasa

Peralatan pejabat 99,000 Ekuiti Pemilik
Tolak: Susut nilai terkumpul 10,725 Modal awal, KhairunnisaÊ 51,990
0000000
Nilai buku bersih 88,275 Pendapatan bersih 30,355
Modal akhir, KhairunnisaÊ 82,345
Jumlah aset 218,025 Jumlah liabiliti & ekuiti pemilik 218,025
Lembaran imbangan dipersembahkan mengikut format akaun. Anda juga

boleh menggunakan format laporan yang dicadangkan oleh MASB1. Jika
format laporan digunakan, aset bersih yang dilaporkan adalah RM94,070.
Maka, jumlah aset akan menjadi RM182,345. Jumlah liabiliti bukan semasa
dan ekuiti adalah sama pada RM182,345.
Latihan 5.2
1. (a) Catatan pelarasan RM RM
Belanja bekalan 890
Bekalan 890
Susut nilai terkumpul 4,950
Belanja gaji 440
Hasil belum terperoleh 500
Hasil perkhidmatan 500
(b) Penyata Kewangan

316  JAWAPAN
(i) Penyata pendapatan bagi Berkat Enterprise bagi tempoh

berakhir 30 Jun 2011
Berkat Enterprise
Penyata Pendapatan
Bagi tempoh berakhir 30 Jun 2011
RM RM
Belanja gaji 22,855
Belanja bekalan 890
Belanja susut nilai 4,950 (37,430)
(ii) Lembaran imbangan bagi Berkat Enterprise pada 30 Jun 2011
Berkat Enterprise
Lembaran Imbangan
Pada 30 Jun 2011
RM RM RM
Asset bukan semasa:
Susut nilai terkumpul (14, 650) 37,000
Aset semasa:
Tunai 3,425
Akaun belum teima 8,000
Bekalan 380
Insurans prabayar 305 12,110
Liabliti semasa:
Gaji belum bayar 1,365
Hasil belum terperoleh 750 2,115
Jumlah aset semasa 9,995

46,995
Dibiayai oleh:
Ekuiti pemilik: 29,000
Modal 23,195
Tambah: Untung bersih (5,200)
Tolak: Ambilan 46,995

JAWAPAN  317
(c) Catatan penutup bagi Berkat Enterprise bagi tempoh berakhir 30 Jun
2011
Catatan penutup RM RM

Belanja gaji 22,855
Belanja bekalan 890

Modal 23,195
Modal 5,200
Ambilan 5,200
2. Catatan pembalikan bagi Mekar Serumpun Company dan pindahkan

catatan tersebut bagi lejar bagi minggu terakhir tahun 2010.
Catatan pelarasan RM RM
Belanja gaji 100
Gaji belum bayar/terakru 100
Catatan penutup
Ringkasan pendapatan 100
Belanja gaji 100
Catatan pembalikan
Gaji terakru 100
Belanja gaji 100
Catatan bagi pembayaran gaji

Belanja gaji 120
Tunai 120

318  JAWAPAN
Belanja Gaji
RM RM
31/12/10 Pelarasan 100 31/12/10 Penutup 100
100 100
01/01/11 Pembayaran 120 01/01/11 Pembalikan 100
Gaji Terakru
RM RM
31/12/10 Baki 100 31/12/10 Pelarasan 100
100 100
01/01/11 Pembalikan 100 01/01/11 Baki 100
Ringkasan Pendapatan
31/12/10 Penutup RM100
Tunai
01/01/01 Pembayaran RM120
3. (a) (i)
Moiz Real Estate
Penyata pendapatan
Bagi Tempoh Berakhir 31 Disember 2010
RM RM
Hasil:
Tolak Belanja-belanja:
Belanja gaji 44,830
Belanja sewa 8,400
Jumlah belanja 61,670

JAWAPAN  319
(ii)
Moiz Real Estate
Bagi Tempoh Berakhir 31 Disember 2010
RM
Modal, Moiz, 1 Januari 2010 58,000
Tambah: Pendapatan bersih 56,580
114,580
Tolak: Ambilan (10,400)
Modal, Moiz, 31 Disember 2010 104,180
(iii)
Moiz Real Estate
Lembaran Imbangan
Pada 31 Disember 2010
RM RM RM
Aset Semasa Liabiliti Semasa
Tunai 6,850 Akaun belum bayar 1,850
Akaun belum terima 14,000 Hasil belum terperoleh 2,500
Bekalan 2,540 Jumlah liabiliti semasa 4,350
Jumlah aset semasa 24,630 Ekuiti Pemilik
Modal, Moiz 104,180
Aset Bukan Semasa
Peralatan 103,300
Susut nilai terkumpul (19,400)
Nilai buku bersih 83,900
Jumlah Aset 108,530 Jumlah liabiliti &
108,530
ekuiti pemilik
Lembaran imbangan di atas dilaporkan menggunakan format akaun. Jika

format penyata digunakan, jumlah aset bersih adalah RM20,280 dan jumlah
aset akan menjadi RM104,180. Jumlah ekuiti juga adalah RM104,180.

320  JAWAPAN
3. (b) Catatan penutup Moiz Real Estate.
Catatan Penutup
RM RM

Belanja gaji 44,830
Belanja sewa 8,400

Modal 56,580
Modal 10,400
Ambilan 10,400
TOPIK 6: PELAPORAN KEWANGAN

Latihan 6.1
1. Peraturan yang dihubungkan dengan pelaporan kewangan:
(i) Akta Syarikat 1965
(ii) Suruhanjaya Sekuriti 1995
(iii) Akta Pelaporan Kewangan 1997
(iv) Akta Cukai Pendapatan 1967
2. Organisasi yang dihubungkan dengan pelaporan kewangan:
(i) Bursa Malaysia Berhad
(ii) Bank Negara Malaysia

JAWAPAN  321
Latihan 6.2
1. Tujuan penyediaan laporan kewangan adalah untuk memberikan
maklumat tentang kedudukan kewangan, prestasi dan perubahan dalam
kedudukan kewangan sesebuah syarikat yang berguna dalam membuat
keputusan ekonomi seperti keputusan pelaburan dan pinjaman.
2. Maklumat bukan kewangan merupakan maklumat tambahan merangkumi

laporan pengerusi, notis mesyuarat agung tahunan, maklumat korporat
dan struktur dan lain-lain. Semua maklumat adalah berkaitan dengan
organisasi tersebut, manakala maklumat kewangan merangkumi penyata
kewangan berkaitan kedudukan kewangan organisasi tersebut. Maklumat
kewangan merupakan maklumat yang utama dan penting dalam laporan
kewangan. Ia merangkumi pendapatan kendalian, aset dan liabiliti, ekuiti
pemilik, kadar pertumbuhan dan nisbah utama seperti perolehan sesaham
dan dividen sesaham.
3. Nota kepada akaun disediakan kepada para pengguna maklumat

kewangan untuk menerangkan jumlah akaun yang dilaporkan dalam
penyata kewangan.
4. (a) Benar
(b) Palsu
(c) Palsu
(d) Benar
(e) Palsu
(f) Palsu
(g) Benar
(h) Palsu
(i) Palsu
(j) Palsu

322  JAWAPAN
TOPIK 7: PERSEKITARAN PERNIAGAAN

PERDAGANGAN
Latihan 7.1
1. (a) Palsu
(b) Palsu
(c) Benar
(d) Palsu
2. (a) Untung kasar = Hasil perkhidmatan – Kos barang dijual

= RM 110,000 – RM 70,000
= RM 40,000.
(b) Pendapatan operasi bersih = Untung kasar – belanja kendalian

= RM40,000 – RM20,000
= RM20,000.
Latihan 7.2
1. 2/10, n/30
2% diskaun diberikan jika pembayaran dibuat dalam masa 10 hari dari
tarikh invois dan tarikh pembayaran terakhir (tanpa diskaun) adalah dalam
masa 30 hari.
2. Diskaun jualan
Pengurangan harga akan diberikan ke atas jualan kredit jika pelanggan
membayar dalam tempoh diskaun.
3. Diskaun belian
Pengurangan harga akan diberikan oleh penjual kepada pembeli jika
pembeli membayar dalam tempoh diskaun.

JAWAPAN  323
Latihan 7.3
1. C
2. Elaun Belian
Wujud apabila pembeli tidak memulangkan barangan yang tidak
memenuhi spesifikasi dan penjual bersetuju mengurangkan harga belian.
Pulangan Belian
Wujud apabila pembeli memulangkan barangan yang tidak memenuhi
spesifikasi.
3. Elaun Jualan
Wujud apabila pembeli memilih untuk menyimpan barangan yang rosak.
Pulangan Jualan
Wujud apabila pembeli memulangkan barangan yang rosak.
Exercise 7.4
Perbezaan antara FOB titik perkapalan dengan FOB destinasi adalah seperti
berikut:
FOB bermaksud Free On Board

FOB titik perkapalan didefinisikan sebagai pemilikan barangan yang akan
dipindahkan daripada penjual kepada pembeli apabila barangan dihantar oleh
penjual kepada syarikat pengangkutan (lori, kapal dan lain-lain). Barangan akan
menjadi milik pembeli dan akan direkodkan sebagai inventori pembeli pada
masa belian. Kos pengangkutan akan ditanggung oleh pembeli. Kos
pengangkutan dibayar oleh pembeli dan direkodkan sebagai angkutan masuk.
Akaun angkutan masuk lazimnya mempunyai baki debit dan akan ditambah ke
kos pembelian untung mendapat kos barang dijual dalam penyata pendapatan.
FOB destinasi didefinisikan sebagai pemilikan barangan akan dipindahkan

daripada penjual kepada pembeli apabila barangan tersebut telah sampai ke
destinasi pembeli, iaitu gudang pembeli. Barangan yang dibeli akan dimiliki oleh
pembeli atau direkodkan sebagai inventori pembeli hanya apabila pembeli telah
menerima barangan tersebut. Pembeli tidak boleh merekod barangan tersebut
dalam inventorinya semasa belian tatapi hanya apabila menerima barangan
tersebut. Penjual akan menanggung kos pengangkutan dan merekod ia sebagai
angkutan keluar selepas pembeli membayarnya. Angkutan keluar akan
dimasukkan dalam penyata pendapatan sebagai sebahagian belanja kendalian.

324  JAWAPAN
TOPIK 8: PERAKAUNAN BAGI INVENTORI

Latihan 8.1
1. Syarat kredit 2/10, n/30 bemaksud syarikat akan menerima 2% diskaun
tunai jika pembayaran dibuat dalam masa 10 hari dar tarikh invois.
Namun, tempoh pembayaran terakhir adalah 30 hari dari tarikh invois
dengan amaun dibayar adalah seperti dinyatakan pada invois.
Catatan jurnal bagi pembayaran adalah seperti berikut:
RM RM
Julai 24 Dt Akaun belum terima 1,900
(RM2,000 – RM100)
Kt Inventori (RM1,900  2%) 38
Kt Tunai (RM1,900 – RM38) 1,862
2. Satu jualan kredit pada 10 Julai berjumlah RM800 dengan syarat kredit
2/10, n/30. Pada 12 Julai, barangan bernilai RM100 telah dipulangkan.
Sediakan catatan jurnal pada 19 Julai untuk merekod penerimaan tunai
daripada pelanggan.
Catatan jurnal untuk merekod penerimaan tunai:
RM RM
Julai 19 Dt Tunai (RM700 – RM14) 686
Dt Diskaun jualan (RM700  2%) 14
Kt Akaun belum terima
(RM800 – RM100) 700

JAWAPAN  325
Latihan 8.2
(a) Jurnal
Tarikh Penerangan Debit Kredit

May 1 Inventori 6,000
Akaun belum bayar (Pemborong 6,000
Depot)
May 2 Akaun belum terima (Rahmat) 4,500
Jualan 4,500
Inventori 3,000
May 5 Akaun belum bayar (Pemborong Depot) 200
Inventori 200
May 9 Tunai (RM4,500 – RM90) 4,410
Diskaun jualan (4,500  2%) 90
Akaun belum terima (Rahmat) 4,500
May 10 Akaun belum bayar (6,000 – 200) 5,800
Inventori (5,800  2%) 116
Tunai 5,684
May 11 Bekalan 900
Tunai 900
Tunai 2,400
May 15 Tunai 230
Inventori 230
Akaun belum bayar (Harrods) 1,900
May 19 Inventori 250
Tunai 250
May 24 Tunai 6,200
Jualan 6,200
Inventori 4,340
May 27 Akaun belum bayar (Harrods) 1,900
Inventori (1,900  2%) 38
Tunai 1,862

326  JAWAPAN

Akaun belum bayar (Horizon) 1,000
May 29 Pulangan dan elaun jualan 100
Tunai 100
Inventori 70
May 31 Akaun belum terima (Rahmat) 1,600
Jualan 1,600
Inventori 1,120
(b) Lejar
Tunai
Mei 1 Baki 5,000
9 Akaun belum terima 4,410 9,410
10 Akaun belum bayar 5,684 3,726
11 Bekalan 900 2,826
12 Inventori 2,400 426
15 Inventori 230 656
19 Inventori 250 406
24 Jualan 6,200 6,606
29 Pulangan dan elaun jualan 100 4,644

JAWAPAN  327
Akaun belum terima

Mei 2 Jualan 4,500 4,500
9 Tunai 4,410 90
9 Diskaun jualan 90 0
31 Jualan 1,600 1,600
Inventori
Mei 1 Akaun belum bayar 6,000 6,000
2 Kos barang dijual 3,000 3,000
5 Akaun belum bayar 200 2,800
12 Tunai 2,400 5,084
15 Tunai 230 4,854
19 Tunai 250 7,004
29 Kos barang dijual 70 3,696
Bekalan
Mei 11 Tunai 900 900
Akaun belum bayar

Mei 1 Inventori 6,000 6,000
5 Inventori 200 5,800
10 Tunai 5,684 0
17 Inventori 1,900 1,900
27 Tunai 1,862 0
28 Inventori 1,000 1,000

328  JAWAPAN
Modal – Abu Bakar

Mei 1 Baki 5,000
Jualan
Mei 2 Akaun belum terima 4,500 4,500
24 Tunai 6,200 10,700
31 Akaun belum terima 1,600 12,300
Pulangan dan Elaun Jualan

Mei 29 Tunai 100 100
Diskaun Jualan
Mei 9 Akaun belum terima 90 90
Kos barang dijual

Mei 2 Inventori 3,000 3,000
24 Inventori 4,340 7,340
31 Inventori 1,120 8,390
(c) Cempaka Sdn Bhd

Penyata Pendapatan Ekstrak
Bagi Bulan Berakhir 31 Mei 2011
RM RM
Hasil jualan:
Jualan 12,300
Tolak: Pulangan dan elaun jualan 100
Diskaun jualan 90 (190)
Jualan bersih 12,110
Kos barang dijual (8,390)
Untung kasar 3,720

JAWAPAN  329
Latihan 8.4
(a) Catatan pelarasan
Catatan Debit Kredit

1. Belanja susut nilai – bangunan 10,000
Susut nilai terkumpul – bangunan 10,000
2. Belanja susut nilai – peralatan 9,000
Susut nilai terkumpul – peralatan 9,000
3. Belanja faedah 7,000
Faedah belum bayar 7,000
(b) Melati Sdn Bhd

Penyata Pendapatan
RM RM RM
Hasil jualan:
Jualan 902,100
Tolak: Diskaun jualan (4,600)
Jualan bersih 897,500
Kos barang dijual (709,900)
Untung kasar 187,600
Belanja jualan:
Belanja gaji (69,800  80%) 55,840
Belanja penyelenggaraan 7,200 63,040
Belanja pentadbiran:
Belanja gaji (69,800  20%) 13,960
Belanja susut nilai – bangunan 10,000
Belanja susut nilai – peralatan 9,000
Belanja pembaikan 5,900
Belanja insurans 3,500 61,760
Jumlah belanja kendalian (124,800)
Hasil operasi 62,800
Lain-lain belanja – belanja faedah (7,000)

330  JAWAPAN
(c) Melati Sdn Bhd

Lembaran Imbangan
RM RM RM RM
Aset tetap:
Tanah 92,000
Bangunan 197,000
Tolak: Susut nilai terkumpul (64,000) 133,000
Peralatan 83,500
Tolak: Sust nilai terkumpul (51,400) 32,100 257,100
Aset semasa:
Tunai 23,400
Inventori 90,000 151,000
Liabiliti semasa:
Nota belum bayar (matang dalam
15,000
tahun 2001)
Faedah belum bayar 7,000 59,500
Aset semasa bersih/Modal kerja 91,500

348,600
Dibiayai oleh:
Modal (267,800 + 55,800 – 10,000) 313,600
Liabiliti jangka panjang 35,000
348,600

JAWAPAN  331
Latihan 8.5
1.

Mac 2 Akaun belum terima 800,000
Jualan 800,000
Inventori 600,000
Mac 6 Pulangan dan elaun jualan 120,000
Inventori 90,000
Mac 12 Tunai (680,000 – 13,600) 666,400
Diskaun jualan (680,000  2%) 13,600
2.
Penerangan Debit Kredit

Jualan 180,000
Diskaun jualan 2,000
Barangan inventori 40,000

332  JAWAPAN
3. (i)

April 5 Inventori 16,000
April 6 Inventori 900
Tunai 900
April 7 Peralatan 26,000
April 8 Akaun belum bayar 3,000
Inventori 3,000
April 15 Akaun belum bayar (16,000 – 3,000) 13,000
Inventori [(16,000 – 3,000)  2%] 260
Tunai (13,000 – 260) 12,740
(ii)

Mei 4 Akaun belum bayar 13,000
Tunai 13,000
4.
Date Description Debit Credit

Sept 6 Inventori (80  RM19) 1,520
Tunai 1,520
Sept 9 Inventori 80
Tunai 80
Sept 12 Akaun belum terima (26  RM30) 780
Jualan 780
Kos barang dijual (26  RM20) 520
Inventori 520
Sept 14 Pulangan dan elaun jualan 30
Akaun belum terima 30
Inventori 20
Sep 20 Akaun belum terima (30  RM30) 900
Jualan 900
Kos barang dijual (30  RM20) 600
Inventori 600

JAWAPAN  333
5. (a)

Dis 3 Akaun belum terima 480,000
Jualan 480,000
Inventori 320,000
Dis 8 Pulangan dan elaun jualan 20,000
Dis 13 Tunai (460,000 – 9,200) 450,800
Diskaun jualan [(480,000 – 20,000)  2%] 9,200
(480,000 – 20,000)
(b)

Jan 2 Jualan 460,000
(RM480,000 – RM20,000)
TOPIK 9: PENGURUSAN DAN KAWALAN TUNAI

Latihan 9.1
• Polisi kutipan akaun belum terima yang cekap
Sesebuah perniagaan harus mempunyai purata masa kutipan akaun belum
terima yang munasabah bagi memastikan tunai tidak terikat. Ini penting
bukan sahaja untuk memastikan kecukupan tunai sedia ada tetapi juga
mengelakkan potensi menghadapi hutang lapok.
• Pembayaran akaun belum bayar yang lewat

Dalam contoh ini, sesebuah perniagaan harus menggunakan syarat kredit
yang diberikan oleh pembekal. Jika syarat kredit adalah untuk 20 hari,
perniagaan perlu menjelaskan hutang mereka menghampiri tarikh yang
sepatutnya. Ini membolehkan perniagaan menggunakan dana tersebut bagi
tujuan lain sebelum menjelaskan hutang tersebut. Dengan berbuat demikian,
perniagaan tidak boleh mengambil mudah lewat pembayaran kerana ia akan
memberi kesan kepada kadaran kredit dalam masa depan.

334  JAWAPAN
• Mengekalkan tahap inventori minimum

Sama seperti belum terima, inventori akan mengikat tunai. Tambahan pula,
memegang inventori memerlukan storan, insurans dan kakitangan, yang
mana akan meningkatkan kos. Seterusnya, perniagaan perlu meminimumkan
tahap inventorinya, namun cukup untuk memenuhi permintaan pelanggan.
 Pelaburan lebihan tunai

Jika perniagaan mempunyai apa-apa lebihan dana, dana itu perlu dilaburkan
dengan bijak seperti dalam mana-mana pelaburan jangka pendek yang ada.
Ini adalah penting untuk menjana lebih banyak pendapatan untuk
perniagaan.
• Perancangan perbelanjaan modal yang betul

Perbelanjaan modal biasanya memerlukan jumlah wang tunai yang besar,
oleh itu ia memerlukan perancangan yang betul. Dalam hal ini, adalah
penting untuk mengimbangi antara pembiayaan dalaman dan luaran untuk
mengurangkan kos yang berkaitan dengan pembiayaan, seperti faedah.
Latihan 9.2
Untuk menjaga dan memastikan ketepatan perekodan urus niaga tunai, sekali
gus mengurangkan potensi membuat kesilapan.
Latihan 9.3
Tunai runcit RM350

Tunai RM350
Untuk mewujudkan dana
Belanja pos RM60

Bekalan dibeli RM28
Keraian RM37
Tunai RM125
Untuk membayar balik tunai runcit

JAWAPAN  335
Latihan 9.4
Springfield Enterprise
Penyata Penyesuaian Bank
31 Jun 2011
Item RM Item RM
Baki penyata bank 1,455.00 Baki buku 1,220.00
Tambah: Tambah:
Deposit dalam perjalanan 80.00 Dividen diperoleh 60.00
Faedah 95.00
1,535.00 1,375.00
Tolak: Tolak:
Cek tak kemuka 175.00 Buku cek 15.00
Pelarasan baki bank 1,360.00 Pelarasan baki buku 1,360.00

Baki akan sama
TOPIK 10: ANALISIS PENYATA KEWANGAN

Latihan 10.1
Terdapat tiga asas perbandingan iaitu dalam syarikat, antara syarikat dan purata
industri. Ia boleh dibandingkan dengan melihat aspek maklumat kewangan.
(a) Dalam Syarikat

Menggunakan asas ini, syarikat akan membandingkan item-item dalam
penyata kewangan berkait dengan dua tahun berbeza atau lebih.
Perbandingan penyata kewangan bagi tahun semasa dengan penyata
kewangan tahun-tahun sebelumnya akan menunjukkan arah aliran yang
boleh digunakan untuk ramalan akan datang. Sebagai contoh,
perbandingan tunai bagi tahun semasa dengan tahun sebelumnya akan
menunjukkan peningkatan atau penurunan dalam syarikat.
(b) Antara Syarikat

Menggunakan asas perbandingan ini, item-item dalam penyata kewangan
bagi satu syarikat dibandingkan dengan syarikat lain, semuanya dalam

336  JAWAPAN
operasi perniagaan yang sama. Perbandingan yang dibuat berdasarkan

penyata kewangan yang diterbitkan oleh syarikat tersebut. Perbandingan
antara syarikat memberikan maklumat berguna berkaitan kedudukan
syarikat berbanding pesaingnya.
(c) Purata Industri

Asas perbandingan ini membandingkan item-item dalam penyata
kewangan syarikat tertentu dengan syarikat lain dalam industri yang
berkaitan secara amnya. Perbandingan yang dibuat antara syarikat dan
purata industri akan memberikan maklumat tentang prestasi syarikat
dalam industri tersebut.
Latihan 10.2
1. Perbezaan antara analisis mendatar dengan analis menegak adalah analisis
mendatar digunakan terutama untuk membandingkan dalaman syarikat
manakala analisis menegak digunakan untuk perbandingan dalaman
syarikat atau antara syarikat. Analisis nisbah digunakan dalam ketiga-tiga
asas perbandingan, iaitu dalam syarikat, antara syarikat dan purata
industri.
Analisis mendatar adalah teknik untuk menilai arah aliran bagi item dalam
penyata kewangan (meningkat atau berkurang) dalam terma amaun atau
peratus perubahan. Asas perbandingan bagi kedua-dua tahun ini (tahun
semasa dan tahun sebelumnya) akan ditentukan dengan menggunakan
penyata kewangan tahun sebelumnya sebagai asas untuk menentukan
peningkatan atau pengurangan.
Analisis menegak merupakan teknik untuk menilai item-item dalam

penyata kewangan dengan menyatakan setiap item tersebut dalam bentuk
peratus berbanding amaun asas. Ia menunjukkan hubungan antara tiap
item dalam penyata kewangan dengan item lain yang digunakan sebagai
asas. Dalam lembaran imbangan amaun yang lazim digunakan sebagai asas
pengiraan adalah jumlah aset bagi item aset, manakala jumlah liabiliti dan
ekuiti pemilik digunakan bagi item liabiliti dan ekuiti. Bagi penyata
pendapatan, jualan bersih akan digunakan sebagai asas bagi setiap item
dalam penyata pendapatan.

JAWAPAN  337
2. Analisis mendatar
Perubahan
31 Dis 31 Dis Peratus
dalam amaun Pengiraan
2010 2011 (%)
(RM)
Akaun belum 500,000 400,000 100,000 100k/500k 20%
terima
Inventori 840,000 600,000 240,000 240k/840k 28.57%
Jumlah aset semasa 3,220,000 2,800,000 420,000 420k/3,220k 13.04%

Analisis menegak

31 Dis 2010 31 Dis 2011
Akaun belum teima 500,000 15.52% 400,000 14.28%
Inventori 840,000 26.08% 600,000 21.42%
Jumlah aset 3,220,000 100% 2,800,000 100%
Latihan 10.3
1. Maksud nisbah semasa dan nisbah cepat, termasuk formula, ditunjukkan
seperti berikut:
Penerangan Formula
Nisbah semasa Mengukur kecukupan aset Aset semasa
semasa untuk menjelaskan Liabiliti semasa
liabiliti semasa.
Nisbah cepat Mengukur keupayaan Aset cepat*

perniagaan untuk membayar Liabiliti semasa
hutang jangka pendek dengan
segera. *Aset cepat merangkumi
tunai, sekuriti boleh pasar
dan akaun belum terima.
2. (a) Modal kerja = Aset semasa – Liabiliti semasa

= RM42,918,000 – RM45,844,000
= (RM2,926,000)

338  JAWAPAN
Aset semasa
(b) Nisbah semasa =
Liabiliti semasa
42, 918, 000
=
45, 844, 000
= 0.94 : 1
Aset cepat*
(c) Nisbah cepat =
Liabiliti semasa
8,241,000 + 1,947,000 + 12,545,000
=
45,844,000
= 0.50 : 1
Latihan 10.4
Kos barang dijual
Pusing ganti inventori =
Purata inventori*
Kos barang dijual Kos barang dijual

(2011) (2010)
Inventori awal 980,000 860,000
Tambah: Belian 4,440,000 4,661,000
Kos barang sedia untuk dijual 5,420,000 5,521,000
Tolak: Inventori akhir 1,020,000 980,000
Kos barang dijual 4,400,000 4,541,000
Kos barang dijual

(a) Pusing ganti inventori (2011) 
Purata inventori*
RM4,400,000
980, 000  1, 020, 000

2
 4.4 kali

JAWAPAN  339
Kos barang dijual

(b) Pusing ganti inventori (2010) 
Purata inventori*
RM4,541,000
860, 000  980, 000

2
 4.9 kali
Latihan 10.5
20,000 + 65,000 + 60,000
(a) Nisbah semasa =
50,000
= 2.9 : 1
65,000 + 20,000
(b) Nisbah cepat =
50,000
= 1.7 : 1
400,000
(c) Pusing ganti ABT =
62,500*
= 6.4 kali
*  ABT tahun lepas + ABT tahun semasa 

2
*60,000 + 65,000

2
 62,500
198,000
(d) Pusing ganti inventori =
55,000 **
= 3.6 kali
* *  Inventori tahun lepas + Inventori tahun semasa 

2
**50,000 + 60,000

2
 55,000

340  JAWAPAN
Untung Bersih
(e) Pulangan ke atas jualan 
(Margin untung) Jualan (bersih)
44, 000

420, 000  20, 000
 11%
Latihan 10.6
1. Desa Sdn. Bhd.
Lembaran Imbangan
2010 Meningkat (Menurun)
2011 (RM)
(RM) Tahun Amaun Peratus
asas (RM) (%)
Aset:
Aset semasa 125,000 100,000 25,000 25.0
Peralatan (bersih) 400,000 330,000 70,000 21.2
Jumlah Aset 525,000 430,000 95,000 22.1
Liabiliti:
Liabiliti semasa 91,000 70,000 21,000 30.0
Liabiliti bukan semasa 144,000 95,000 49,000 51.6
Jumlah liabiliti 235,000 165,000 70,000 42.4
Ekuiti pemilik:
Saham biasa @ RM1 155,000 115,000 40,000 34.8
Perolehan tertahan 135,000 150,000 (15,000) (10.0)
Jumlah ekuiti pemilik 290,000 265,000 25,000 9.4
Jumlah liabiliti dan ekuiti pemilik 525,000 430,000 95,000 22.1

JAWAPAN  341
64, 000
2. (a) Margin untung 
800, 000
 8%
800, 000
(b) Pusing ganti aset 
550, 000
 1.5 kali
**  Jumlah aset tahun lepas + Jumlah aset tahun semasa 
2
500, 000  600, 000
** 
2
 550, 000
64, 000
(c) Pulangan atas aset 
550, 000
 11.6 kali
*  Jumlah aset tahun lepas + Jumlah aset tahun semasa 
2
500, 000  600, 000
*
2
 550, 000
64, 000
(d) Pulangan atas ekuiti pemilik 
380, 000
 16.8%

342  JAWAPAN
3. Analisis nisbah bagi tahun 2010:
Formula 2010
(a) Margin untung Untung bersih 35,000

bersih Jualan (bersih) 650,000
 5.4%
(b) Pusing ganti Jualan bersih 650,000

aset Purata jumlah aset* 561,500*
*Jumlah aset tahun sebelum +  1.2 times

Jumlah aset tahun semasa *(533k + 590k)/2
2 *561,500
Formula 2010
(c) Perolehan Untung bersih 35,000

sesaham Purata saham biasa 30,000* unit
terterbit (unit)*  RM1.17
*[Baki awal saham biasa + *(300,000+300,000)/2

Baki akhir saham biasa] RM10
* 30,000
2
(d) Nisbah harga Harga pasaran sesaham RM5.00
perolehan 
saham biasa RM1.17
Perolehan sesaham  4.3 times
(e) Nisbah Dividen tunai 23,000**


pembayaran Untung bersih 35,000
dividen  65.7%
**hasil tahun 2009 +
2010 untung terkini –
2010 hasil kekal
**113,000 +
35,000 – 125,000
=** 23,000
(f) Nisbah hutang Jumlah liabiliti 165,000

Jumlah aset 590,000
 28.0%

JAWAPAN  343
Nisbah analisis untuk 2011:

Formula 2011
(a) Margin Untung bersih 50,000

untung bersih Jualan (bersih) 700,000
 7.1%
(b) Pusing ganti Jualan bersih 700,000

aset Purata jumlah aset* 615,000*
*[Jumlah aset tahun sebelum +  1.1 kali
Jumlah aset tahun semasa] *  590k  640k  / 2
2 *615, 000
Formula 2011
(c) Perolehan Untung bersih 50,000

sesaham Purata saham biasa 32,000* unit
terterbit (unit)*  RM1.56
*[Baki awal saham biasa + *(300,000+340,000)/2
Baki akhir saham biasa] RM10
2 * 32,000
(d) Nisbah harga Harga pasaran RM7.95

perolehan sesaham saham biasa RM1.56
Perolehan sesaham  5.1 kali
(e) Nisbah Dividen tunai 30,000**


pembayaran Untung bersih 50,000
dividen  60.0%
**hasil tahun 2010 +
2011 untung terkini –
2011 hasil kekal
**125,000 + 50,000 –
145000 = **30,000
(f) Nisbah hutang Jumlah liabiliti 155,000

Jumlah aset 640,000
 24.2%

344  JAWAPAN
235,000
4. (a) Nisbah semasa =
135,000
= 1.7 : 1
41,000 + 18,000 + 92,000

(b) Nisbah cepat =
135,000
= 1.1 : 1
650,000
(c) Pusing ganti akaun belum terima =
83,000
= 7.8 kali
*  ABT tahun lepas + ABT tahun semasa 

2
*74, 000  92, 000
2
 83, 000
415,000
(d) Pusing ganti inventori =
77,000
= 5.4 kali
**  Inventori tahun lepas + Inventori tahun semasa 

2
**70, 000  84, 000
2
 77, 000
235,000
(e) Margin untung kasar =
650,000
= 36.2%
650,000
(f) Pusing ganti aset =
599,000
= 1.1 kali

JAWAPAN  345
*  Jumlah aset tahun lepas + Jumlah aset tahun semasa 

2
*560, 000  638, 000
2
 599, 000
59,800
(g) Pulangan atas aset =
599,000
= 10%
*560, 000  638, 000

2
 599, 000
59,800
(h) Pulangan ekuiti pemilik =
361,500
= 16.5%
 Jumlah ekuiti pemilik tahun lepas + 

**  
 Jumlah ekuiti pemilik tahun semasa 
2
**350, 000  373, 000
2
 361, 500
59,800
(i) Perolehan sesaham =
30,000
= RM1.99
*RM150,000 / RM5 sesaham

*30,000 unit sesaham
RM19.50
(j) Nisbah perolehan harga =
RM1.99
= 9.8 kali

346  JAWAPAN
36,800
(k) Nisbah pembayaran dividen =
59,800
= 61.5%
*Perolehan tertahan awal + Untung bersih semasa – Perolehan

tertahan akhir
*200,000 + 59,800 – 223,000 = 36,800
265,000
(l) Nisbah hutang kepada ekuiti =
373,000
= 71.0%
85,000
(m) Nisbah liputan faedah =
7,200
= 11.8 kali
*Untung bersih + Cukai+ Belanja faedah = 59,800 + 18,000 + 7,200

= 85,000

MODULE FEEDBACK
MAKLUM BALAS MODUL
If you have any comment or feedback, you are welcome to:
1. E-mail your comment or feedback to modulefeedback@oum.edu.my
OR
2. Fill in the Print Module online evaluation form available on myINSPIRE.
Thank you.
Centre for Instructional Design and Technology

(Pusat Reka Bentuk Pengajaran dan Teknologi )
Tel No.: 03-27732578
Fax No.: 03-26978702

BBAW2103 BM Modiul MyInspire PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

BBAW2103 BM Modiul MyInspire PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

OUM Business School

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

Penulis Modul: Noor Asma Jamaludin

Penyederhana: Assoc Prof Dr Arfah Salleh

Azlina Abdul Aziz

Penterjemah: Azlina Abdul Aziz

Dibangunkan oleh: Pusat Reka Bentuk Pengajaran dan Teknologi

Edisi Pertama, Disember 2013

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

Topik 1 Persekitaran Perakaunan 1

Topik 2 Peraturan Asas Perakaunan 33

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

Topik 3 Proses Perekodan 55

Topik 4 Catatan Pelarasan 101

Topik 5 Melengkapkan Kitaran Perakaunan 122

Topik 6 Piawaian Pelaporan Kewangan 153

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

Topik 7 Persekitaran Perniagaan Perdagangan 170

Topik 8 Perakaunan untuk Inventori 173

Topik 9 Pengurusan dan Kawalan 225

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

Topik 10 Analisis Penyata Kewangan 239

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

DESKRIPSI PANDUAN KURSUS

KEPADA SIAPA KURSUS INI DITAWARKAN

PERUNTUKAN MASA PEMBELAJARAN

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

Jadual 1: Anggaran Masa Pembelajaran

Topik 1 membincangkan Persekitaran Perakaunan. Ia memperkenalkan anda

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

Topik 2 membincangkan Peraturan Asas Perakaunan. Ia bermula dengan

Topik 3 menerangkan kitaran perakaunan yang secara asasnya adalah langkah-

Topik 4 membincangkan jenis-jenis catatan pelarasan yang memberi kesan

Topik 5 melengkapkan kitaran perakaunan dengan menggunakan maklumat

Topik 6 akan membincangkan keperluan untuk menyediakan laporan kewangan

Topik 7 memperkenalkan aktiviti-aktiviti perniagaan perdagangan, merangkumi

Topik 8 merangkumi perakaunan untuk perdagangan, terdiri daripada

Topik 9 meliputi prinsip-prinsip pengurusan tunai dan mekanisme kawalan

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

Topik 10 memperkenalkan kita kepada analisis penyata kewangan menggunakan

PANDUAN SUSUN ATUR TEKS

Semak Kendiri: Soalan-soalan diselitkan pada bahagian-bahagian tertentu dalam

Aktiviti: Aktiviti-aktiviti juga diselitkan pada bahagian-bahagian tertentu dalam

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

PERPUSTAKAAN DIGITAL TAN SRI DR ABDULLAH

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

Kita mungkin menganggap bahawa perakaunan hanya penting kepada ahli

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

Contoh ini hanyalah keputusan di peringkat individu. Bagi sesebuah entiti

Dalam topik ini, anda akan diperkenalkan kepada asas-asas perakaunan

1.1 PENGENALAN KEPADA PERAKAUNAN

1.1.1 Definisi Perakaunan

Perakaunan adalah satu proses untuk mengenal pasti, mengukur, merekod

Maklumat ekonomi adalah maklumat berkaitan aktiviti-aktiviti ekonomi;

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

1.1.2 Pengguna-pengguna Maklumat Perakaunan

Rajah 1.1: Pengguna-pengguna maklumat perakaunan

Sekarang, mari kita lihat setiap kumpulan tersebut:

(a) Pengguna Dalaman

(b) Pengguna Luaran