■'-Vlf .

. ': r 1

A ylık S o sy a list D erg i M a y ıs ‘’97 S ay ı:2 F iy a tı: 2 0 0 .0 0 0 t!(K D V D a h il)

- v >> ♦
- .»
a t.

4s.

v,«- /

Yalçın Küçük î - *

ı / Yorgunlar Savaşı
<*#

Durmuş Tiryaki A .
k

^ Sendikalar Çelişkisi
Profesyonel Yöneticilik

Ahmet Soner
• / İpten Kazıktan
Kurtulmuş Bir Peygamber

Selim Selçuk
^ Edebiyatın Sonu
 SAYI:2
A YIS
1 9 9 7

ORDU ARTIK PARTİ'DİR 3

TEKELLİ BASIN KENDİSİNİ TEMİZLİYOR 5
ASKER POLİTİKACILAR 7
YAŞAR KEMAL KURT YAZARI MI? 8
’TİRKEŞ' ARTIK 'OK TORBASI' DEĞİL 10
Hasip Akgül
İKİ YÜZLÜ ÇOCUK BAYRAMI 12
DÜŞÜK YOĞUNLUKLU SAVAŞIN LİMA OPERASYONU 14
SENDİKALARIN ÇELİŞKİSİ; PROFESYONEL YÖNETİCİLİK 15
Durmuş Tiryaki
İKTİSADA SİYASAL BAKIŞ 19
Cemil Namlı
YORGUNLAR SAVAŞI - KEMALİST KÜRTLER - İHANET DÜŞKÜNLERİ 25
Yalçın Kuçuk
POST - MODERN DEMOKRASİ GERİCİLİĞİ 43
Fulya Gurses
EDEBİYATIN SONU 49
Selim Selçuk
İPTEN KAZIKTAN KURTULMUŞ BİR PEYGAMBER 54
Ahmet Soner

HEP İLERİ Aylık Sosyalist Dergi

Sahibi ve Yazı İşleri Müdürü: Hesap Numarası:
Ertürk A K ŞU N Yapı Kredi Bankası
Genel Yayın Yönetmeni; Mark: 3004942-9 Dolar: 3004943-7
Hasip A K G Ü L (H er iki hesap numarası da TL için geçeriidir)
Koordinatör; Doğan Ü L G E N C İ
Baskı: Mart M atbaacılık
Yönetim Yeri: Büyük Parmakkapı Sok.
Logo ve Kapak Tasanm ı: Erdal BAYSAL
20/4 Beyoğlu / İstanbul

i
 Bu sayımız

B u n d a n y e d i ay ö n c e Y a lç ın K ü ç ü k Y o l d a ş ’ın Ç O S f o r m ü la s y o n u y la a ç ık la d ığ ı
( Ç e v ik B ir, O n u r Ö y m e n , S ö n m e z K o k s a l) y e n i s iy a s a l parti h a z ır lığ ı g e ç e n s a y ı­
m ız d a “O rd u ” b a ş lık lı y a z ıd a bir ç ö z ü m le m e o la ra k iy ic i b e lir g in le ş tir ilm iş ti.
A ç ığ a ç ık a n bu p artin in , tab an y o k la m a s ı d ö n e m in i g e r id e bırakarak, le g a l b ir ç a ­
lış m a a ş a m a s ın a g e ç m e s i, iç in d e b u lu n d u ğ u m u z a y ın k u ş k u s u z en ö n e m li g e l i ş ­
m e sid ir .

B u g ü n e kad ar “s iy a s e t s iz ” y ü rü tü len s a v a ş ın k o ş u m la r ı artık y e r in e b a ğ la n m a y a

b a ş la n ıy o r . B u g ü n e kadar o rd u n u n s a v a ş m a s ı is te n iy o r v e b u n u n ardından “bu
e z a n , bu b ayrak , b u ş e h it” p o litik a v e y ö n e t m e tarzı o la ra k k u lla n ılıy o r d u . Ş im d i
b u y e n i parti H a d e p ’i se r b e st bırakarak, İsla m cıla rın ir a d e sin i kırarak y e n i alan lar
a ç m a y ı d e n iy o r . A tla rı arab an ın ö n ü n e k o y m a ç a b a s ın a g ir işiy o r . S a v a ş h e m e n
b it m e s e d e k ör v e k irli s a v a ş ın g e r id e k a ld ığ ı b iç im in d e o k u n m a lıd ır.

O lu m lu lu k la r ıy la o lu m s u z lu k la r ı iç iç e o la n bu s ü r e c in iy i k a v ra n m a sı v e ç ö z ü m ­
le n m e s i g e r e k m e k te d ir . B u n u g ö r e n a m a iy i ç ö z ü m le y e m e y e n bir ö r n e k A y d ın lık
ek ib id ir . A y d ın lık b ü y ü k b ir k o la y c ılık la şim d i o rd u n u n b a şın d a k ile r i iy i p a şa la r
o la ra k g ö r m e k le h er ş e y i a n la d ığ ın ı v e a n la ta b ild iğ in i d ü şü n ü y o r . C u m h u r iy e t’in
her d ö n e m in d e e n te p e d e k ile r i iy i v e k ö tü p a şa o la ra k a y ır m a v e "iyi" olan lard an
b e k le n tiy e g ir m e k o la y c ılık la r ı her türlü y a n ıls a m a s ıy la b ir lik te y a şa n m ıştır . O r­
d u n u n katı h iy e r a r şik y a p ıs ı te p e d e b e lir le y ic i o la n a k la r y a r a tm a sın a k arşın alttan
g e le n e le k tir iğ in h ız la y u k a r ıy a ile t ilm e s in e d e im k a n v e r iy o r . G e lin e n n o k ta n ın bir
y a n ıy la z o r u n lu lu k v e r a s y o n e l bir n o k ta o ld u ğ u n u d ü ş ü n m e k g e r e k iy o r .

0 t e y a n d a n to p lu m u n g e n iş k e s im le r in d e o rta y a ç ık a n la ik y ü k s e lm e s m ı f sa v a şın ı
1 9 5 0 ’li y ılla r m s o n la r m a ç e k iy o r . E c e v i t ’in n isa n s o n u n d a m e c lis te y a p tığ ı k o -
n u şm a n ın İ n ö n ü ’n ü n “s iz i b en b ile k u rta ra m a m ” k o n u ş m a s ıy la k a r şıla ştır ılm a sı bu
ç a ğ r ışım la r ın tek il o lm a d ığ ın ı g ö s t e r m e s in e y e tiy o r .

S ın ıfla r ın b u g ü n ü n b ilin c iy le o tu z y ıl ö n c e s in in to p lu m s a l k a m p la ş m a s ın a ç e k il­

m e s i p o litik y a r a tıc ılık v e y e te n e k le r i ö n p la n a ç ık a r m a y a y a tk ın g ö rü n ü y o r.

C e m B o y n e r ’in “b ü tün refo rm la rı ordu y a p m a y a h a z ır la n ır k e n s iv ille r in y a ln ız c a

b u n d an u ta n m a sı g e r e k iy o r ” d e ğ e r le n d ir m e s i bu y e n i s iy a s i partinin k itle ö rg ü tleri,
m e d y a , d iğ e r partilerin y a n ıs ır a t e k e lc i s e r m a y e ile d e b ü tü n lü k lü bir b a k ış iç in d e
o ld u k la r ın ı g ö s te r iy o r .

Y a lç ın K ü ç ü k Y o l d a ş ’ın bu sa y ıd a k i b a ş y a z ıla r ın ın Kürt m ü c a d e le s in in b e lli a şa

m aların d a o rta y a ç ık a n sa p m a la r la ilg ili. B ö y l e bir d ö n e m d e b a z ı y erleri ç o k ön
c e d e n u y a r m a sı d ış ın d a d e r in in d e “ord u ” g e liş m e le r in in Kürt C e p h e s i’n d e k i yan
sım a la rın ı d a tartışm aktadır.

D u r m u ş T iry a k i, iş ç i s ın ıfın ın b u g ü n g e ld iğ i h a r e k e tsiz n o k ta d a sen d ik a la rın k o n -

fo r m is t y a p ıs ın ı so r g u lu y o r . B u n u n “p r o f e s y o n e l y ö n e t ic ilik ” k u r u m u y la iliş k ile ­
rini s e n d ik a c ılık d e n e y im v e g ö z le m le r in d e n d am ıtarak , ç a r p ıc ı ş e k ild e ortaya
k o y u y o r . S en d ik a la r ın r a d ik a lle ş m e s in i, s iy a s a lla ş m a s ın ı ö n c e lik li o larak , se n d ik a
iç i d e v r im c i m ü d a h a le p ro g ra m ı olarak g ö ren D u r m u ş T ir y a k i Y o ld a ş ım ız her d ış
m ü c a d e le n in a y n ı za m a n d a b ir iç m ü c a d e le g e r e k tir d iğ in in altın ı ç iz iy o r .

B u s a y ım ız d a C e m il N a m lı Y o ld a ş ım ız s iy a s a l ik tisa d ın tarihi iç in d e y a ra tıcı bir

g e z i ile b a ş la d ığ ı y a z ıs ın ı g ü z e l bir teo rik s ıç r a y ış la T ü r k iy e ’y e g e tir iy o r v e a lış ı­
la g e lm iş p a ra m etrelerle b a k a n la rın , g ö r e m e y e c e ğ i e k o n o m ik d ü z e y i p o litik olarak
d e ş ifr e e d iy o r .Y a lç ın K ü ç ü k ’ün b ir ç o k işi a ra sın d a y e t iş e m e d iğ i ik tisa t y a z ıla r ın ı,
y a r a tıc ı k a tk ıla r ıy la g e liştir iy o r .

F u ly a G ü rses bu s a y ım ız d a s o la s ız m ış d e m o k r a si g e r ic ile r in in p e ş in e d ü şü y o r.
H a in lerin g iz li ittifa k la rın ı d e ş ifr e e d iy o r . M ü c a d e le ta r ih im iz in v e d e ğ e r le r im iz in
s a h ip s iz k a lm a y a c a ğ ın ı g ö s te r iy o r .

A h m e t S o n e r v e S e lim S e lç u k bu s a y ıd a g e ç e n s a y ın ın e k s iğ in i f a z la s ıy la kapatı-
yoriar. S a n a t v e e s te tik b iz im m ü c a d e le a n la y ış ım ız d a h iç b ir z a m a n u n u tu lm arn ası
g e r e k e n bir alan d ır. A h m e t S o n e r ’in k la s ik ro m a n la r arasın d a d o la ş a n a k lı, o k u m a
işta h ı yaratıyor. S e lim S e lç u k is e y a la n c ı ra d ik a llerd en A h m e t A lt a n ’a k im s e m ü ­
d a h a le e t m e y in c e tarih çi o lm a s ın a k arşın d a y a n a m a y ıp ro m a n e le ş tir is i y a z ıy o r .
A h m e t A lta n ’ın y a n ısır a A h m e t Ü m it v e A y f e r T u n ç ü z e r in e b e k le n m e d ik bir
b a ğ la n tı kurarak y a z ıs ın ı ta m a m lıy o r .

D e r g im iz in ilk s a y ıs ı, ç ık ış ın ın ik in c i h aftası ç o ğ u sa tış y e r in d e tü k en d i. T ek n ik

sü r e ç te v e m a tb a a a şa m a sın d a d e r g im iz in ö z e n s iz b a s ılm a s ın a k arşın o k u ru m zu n
ö z le d iğ i a n la ş ılıy o r . İçerik n e kadar g ü ç lü o lu rsa o ls u n d e r g ic ilik te b iç im te m b e l­
liğ in i, ö z e n s iz b a s k ıy ı a ffe tm iy o r u z . O k u ru m u z h o ş g ö r s e d e g e r e k li ö n le m le r i a lı­
y o r v e g e ç e n s a y ıy ı b asan C e y la n M a tb a a sı ile iliş k ile r im iz i k e s iy o r u z .

T ü r k iy e ’n in iç in d e b u lu n d u ğ u k o ş u lla r h e r k e sin o k u r te p k isi d ış ın d a so ru m lu lu k la r

k u şa n m a sın ı g e r e k li k ılıy o r . K atk ıların ı v e geri b ild ir im le r in i “ok u r” d ü z e y in i
aşarak v e r m e le r in i b e k liy o r u z . Y e n i s a y ıla r ım ız y e n i bir T ü r k iy e iç in .

Hasip Akgül

ORDU ARTIK
PARTİ’DİR
Genelkurmay brifingi, yeni partinin
açığa çıkışıdır.
Yeni Parti Genelkurmay yönetimindedir
Yeni parti henüz çok zayıftır.
Uzun süredir yeni bir parti’nin
hazırlanmakta olduğuna dikkat
çekiyor ve yöneticilerinin isim le­
rini veriyorduk. Genelkurmay
brifingi ‘yeni parti’nin açığa ç ı­
kışı olmuştur. Ertuğrul Özkök,
brifingden bir gün önce G enel­
kurmay binasında brifingin bir
provasının yapıldığını ye provayı
Ç evik Bir ile Onur Ö ym en’in
yönettiğini yazdı. Bu, bizim yaz­
dıklarımıza uygundur.
Yeni ‘parti’, Genelkurmay yöne­
timindedir. Üniversiteleri, yük­
sek yargıyı, sendikaları büyük
basını v e Demirel ’i yanına alm ış­
tır.
Hepİleri’nin ilk sayısındaki
'‘Restorasyon” başlıklı yazı bü­
yük bir dikkatle okunmalıdır. Bu
yazıdan ordunun bir ‘umut’ oldu­
ğu sonucunu çıkarmak, en hafif
deyim le okuduğunu anlamamak
olacaktır.
Söylenen şudur; 1960’lı yıllardan
itibaren sol dalgadan ve 1980’li
yıllarda Kürt yükselişinden ür­
küntüye kapılan kem a İst düzen,
varlığını sürdürebilmek için,
kendisini değiştirm eye başlam ış­
tır. D inci gericiliğin karanhğma
sarılmıştır.
Genelkurm ay bunun başındadır.
İmam okullarının açılıp yayıl­
masında, bunlara bütün fakülte
kapılarının açılmasında, hepsin­
de G enelkurm ay’ın im zası var­
dır. 12 E ylü l’den sonra sola eği-
lirtıli genç subay ve astsubaylar
işkencelerden geçirilerek ordu­
dan atılarken, dinci gericiliğin
uzantılarına dokunulmamış, as­
keri gem ilere bile m escidler açıl­
mıştır. Bütün büyük garnizon şe­
hirlerinin dinci gericiliğin
kaleleri haline gelişi tesadüf o l­
mamalıdır. Bunlar açıktır.
Y a ülkücü cinayet şebekeleri?
Katil Çatlı ile polis K ocadağ’ın
Siverek reisi B ucak’ın kalesini
karargah olarak kullanmaları hiç
kuşkusuz Genelkurmay ’m bilgisi
altındadır. Katilleri Kürdistan’a
taşıyanlar bunlardır.
Ünlü hikayedir; bir hristiyan bir
gün durup dururken yahudi
komşusunun yakasına yapışır.
Hırpalamaya başlar. Zavallı ya­
hudi neye uğradığını anlayamaz.
Hristiyan hem hırpalar hem de
“İsa’yı siz öldürdünüz” diye ba­
ğırır. Zavallı yahudi, “ama ikibin
yıl önceyd i” der şaşkınlıkla.
“Olsun” der hristiyan, “ben yeni
öğrendim .”
G enelkurm ay’ın hikayesi de bu-
dur. D inci gericiliği ve cinayet
çetelerini yeni öğrenm iş gibidir.
Bunlar bizim için açıktır.
Ancak açık olan bir şey daha
vardır; bir m ücadele başlamıştır.
Başlamıştır, ama abartı mamalı-
dır. ‘Yeni parti’ henüz çok za­
yıftır. H em güçsüzdür ve hem de
korkaktır. Ö zellikle içeride çok
zayıftır.
D inci gericiliğe cephe almıştır,
ancak henüz sonuç alamamıştır.
İmam okullarını kapatıp kapata­
m ayacağı bile kuşkuludur. Bir­
kaç rutubetli kuran kursu kapa­
tılmış, sonra durulmuştur.
Cinayet şebekesine karşı ise te­
reddüt doludur. “Kaza”dan he­
men sonra Kırcı bütün televiz­
yonlara çıkm ış v e yaptıklarını
saklamamıştır. Buna rağmen ka­
yıplara karışmıştır. Y in n i yedi
yaşında bir çocuk, Sedat Peker,
İstanbul’un bütün “p olis” işlev­
lerini eline almıştır. Oral Çelik,
sadece hakkındaki yazılanların
soruşturması yıllarca sürebilece­
ği halde, inanılmaz bir hızla ser­
best bırakılmıştır. D evlet silahı
ve yeşil pasaport taşıyan ülkücü
eskileri hala ortalıktadır.
Erbakan ise tam bir zavallıdır.
Terörist basında hakkında yapı­
lan yayınlardan sonra “ya rabbi
şükür” çeken bir zavallıdır. Git­
tiği bütün akademik toplantılar­
da ve yüksek yargı salonlarında
hakarete uğramaktadır. “A llah”
Erbakan ’ 1 yalnız bırakmıştır.
A B D ve Genelkurmay, Erba­
kan’m başbakanlığından m em ­
nun olmalıdır. Her gün İsrail’e
bir Genelkurmay heyeti taşın­
maktadır. Her giden heyet koltu­
ğunun altında bir anlaşmayla g e ­
ri gelmektedir. Erbakan’ın bu
anlaşmaları okuyabildiğinden
bile kuşkulanılmahdır. A B D ve
Genelkurmay, Erbakan’ın baş­
 M a^ı^l997
bakanlığında, bölgede istediği
bütün manevraları rahatça yap­
maktadır.
GENELKURMAY
VE BÖLGE
Genelkurmay içeride zayıftır.
Polis ve adalet örgütünün direni­
şiyle karşılaşmaktadır.
Erzurum Cumhuriyet B aşsavcısı
Hakkı K öylü, son günlerde çok
sözü edilen yobaz ‘oyu n ’ için
önce takipsizlik kararı vermiştir.
General O sm an’ın sert çıkması
ve basına yansımasından bir süre
sonra tutuklama çıkmıştır. Ancak
patronu da bu K öylü ’dür. Erzu­
rum C ezaevi M hp’lilerin işgali
altındadır v e b ir m a m a k ’tır.
Ancak dışişlerini Genelkurmay
almıştır. Bu, sadece bakanlığın
yönetim i olarak anlaşılm amalı­
dır. A B D dış politika konularını
iıkndmc
Yttzb^ı HaA
||jHii»MdûrâEMtT«aİ2-
ti^ dnÂ|İffüınBoMİt'a
min^
ki «»im
bM tti ](rupUr halinde
Jltakı •derrk
7. SAYFKVOA
i::
artık Genelkurm ay’la halletmek­
tedir. Sadece A B D değil, bütün
bölge ülkelerinin böyle baktığı
açıktır. Türk Genelkurmayı, bir
parti olarak, bölge ülkeleri açı­
sından bakıldığında açık bir A B D
uzantısıdır. Genelkurmay dış po­
litika ve bölge düzenlem eleri ile
ilgili sorunları tamamıyla eline
almıştır.
İçeride açılan m ücadele ile bölge
düzenlem eleri çakışmaktadır.
A B D , İsrail, Türkiye ittifakının
sonuçlan şimdi sanıldığından da­
ha kalıcı olacaktır. B ö lg e ülkeleri
açısından, bu açık bir savaş ilanı­
dır.
Avrupa kapıları ise Türkiye’ye
kapanmıştır. Avrupa kapılarının
kapanması ise Genelkurmay giri­
H e p İle r i
şimlerini hızlandırmıştır.
Bir: D o ğ u ’da bir tehdit algılayan
veya bir dış savaşa hazırlanan
Türk yönetenleri, 1830 yılından
beri önce Yunanistan’la anlaş­
m aya çalışmıştır. Şimdi bu sağ­
lanmıştır. E ge ve Yunanistan so ­
runları bir “profesörler heyeti”ne
bırakılmıştır. Bu, sorunların buz­
dolabına kaldırılmasıdır. A B D ve
Türk Genelkurmayı bunun için
çok ısrarcı olmuştur,
iki: Rusya, bir A B D yayılm ası
olarak gördüğü Nato gen işlem e­
sine direnm eye kararlıdır. Rus-
ya-Çin ittifakı ve bildirisi açıkça
A B D yayılm asına karşı başkaldı­
rıdır.
Üç: İran yönetim i kolay kolay
gitm eyeceğini kanıtlamıştır. B ö l­
gedeki etkisini arttırmıştır. Rusya
A B D etkisine karşı ve Hazar pet-
rollerinin paylaşım ı için İran’a
yaklaşmak zorunda kalmıştır.
Kafkaslarda ve Orta A sy a ’da,
R usya ve İran, bir kaç yıl ö n cesi­
ne göre bu gün çok daha güçlü-
dür.
Genelkurm ay’m içerde başlattığı
m ücadele ile A B D ’nin bölgedeki
arayışları bir arada anlaşılm alı­
dır.
Rusya, Kazak v e Hazar petrolle­
rinin kontrolünü eline almıştır.
İran yönetim i kalıcı olduğunu
kanıtlamıştır.
Üç: Orta A sy a ’da Türklük bir ha­
yaldir. Zavallı Enver bu hayalin
peşinden koşan en yiğit adamdır.
Karadeniz birliği ise sadece üni­
versite doktora salonlarında cid­
Savı: 2
diye alınan bir saçmalıktır. Kara­
deniz toplantısı için İstanbul’a
gelen bakanlar kendi aralarında
Rusça konuşunca komando A y-
v a z ’ın adamları birkaç bakanı
azarlamışlar, ancak çok açık bir
cevap almışlardır. Kırgız bakan,
R usça’nın bütün Türkilerin ortak
dili olduğunu anlatmıştır. Avru­
p a’dan sonra, Kafkasya ve Orta
A sy a kapıları da kapanmıştır.
Dört: A B D yönetim i, geçtiğim iz
ay içinde K uzey Irak’ı dünyanın
en istikrarsız bölgesi ilan ederek,
burayı bırakmayacağını açıkla­
mıştır.
Beş: A ynı günlerde Türk G enel-
kurmay’ı buraya büyük bir y ığı­
nak başlatmıştır.
Genelkurmay brifinginden çıkan
sonuçlar bu çerçevede yeniden
ele alınmalıdır. Israrla, silahlı ça ­
tışmanın sona erdiğini ve sıranın
ekonom ik önlemlere geldiğini
anlatmışlardır. Terörist basın bu
açıklamayla birlikte bölgeye çok
büyük bir yığınak yapılmasını
anlayamamaktadır. Irak ise telaş-
lanmıştır.
Brifingte birincil tehdit olarak
dinci gericiliğin gösterilmesi ve
Kürt halkına karşı özenli bir dil
kullanılması bir arada ele alın­
malıdır. Bu, İran’ı gösteren par­
maktır. Kürt halkına karşı özenli
bir dil kullanılması ve aynı gün­
lerde bölgede büyük bir yığınak
yapılması ise Kuzey Irak’a yöne­
lik yeni düzenlemelerin başlan­
gıcı olarak anlaşılmalıdır.
Irak’ın ve diğer bölge ülkelerinin
böyle anladığından kuşku duyul-
mamahdır.
Türk yönetenleri, Genelkurmay,
doğuda yine arayışlara mı çık ­
maktadır?
B izim yolum uz ise açıktır. Türk
birliği hayaldir ve İslam birliği
laftır.
Birlik, bölge halkları arasında
aranmalıdır. Emperyalizm, halk­
ları birlikte kurtuluşa zorlamak­
tadır. Birlik, halklarımız arasında
aranmalıdır.
Din, emperyalizmin oyuncağı o l­
maktan kurtarılmalıdır.
Emperyalist düzenlemelere karşı
bölge birliği.
Emperyalist düzene karşı bölge
devrimi.
B izim yolum uz budur.
Y olum uz açıktır.

TEKELLİ BASIN
PİSLİKLERİNİ
TEMİZLİYOR
Basın cinayet şebekeleri ve islami
yobazlığa karşı mücadelede en birincidir
Unutulan tüm bunların otuz yıllık bir
sistemin ürünü olduğudur.
Basın, bu sistemin en önemli
dayanaklarından birisidir.
Yoksa basın pisliklerini unutturmaya
mı çalışıyor?
Tekelli basın kendisini Türki­
y e ’de ayakta kalan ve düzenin
karşılaştığı tehlikelerle m ücadele
eden tek kurum olarak görm eye
başlamıştır.
Çete adını taktıkları cinayet şebe­
kelerini, kendilerinin açığa çıkar­
dığını ve bir tek kendilerinin ta­
kipçisi olduğunu, söylem ektedir­
ler.
İslami yobazlığa karşı m ücadele­
de öncülüğe soyunmaktadırlar.
Tüm bu iddialar ortadadır ve gör­
mek için de artık zahmete gerek
kalmamıştır.
Güneri C ivaoğlu adında tescilli
bir gericinin Kanal D ’deki prog­
ramına toplanan gazete ve tele­
vizyon yöneticileri, yasam a’nm
da, yürütme’nin ve yargı’nın da
çürüdüğünü açıkça ve sözbirli-
ğiyle açıkladılar. Kuşkusuz "dör­
düncü kuvvet" olarak ülkenin te­
mel sorunlarıyla, dimdik ayakta,
mücadele ediyorlar; ancak, na­
zikçe "küvetler ayrılığı ilkesi çiğ ­
nenmiştir" de demiyorlar; sö y le­
dikleri açıkça çürüm e’dir.
Tüm bunlar da, gerici-fason bir
televizyon kanalının kırk-elli si­
lahlı kişi tarafından basılıp dağı­
tılmasının hem en ardından dile
geliyor.
Biz, m edyaya, tekelli basın de­
m eyi tercih ediyoruz. D evlet ise,
tekelli devlettir. Şimdi bunlar,
yıllardır savunduğumuz görüşle­
rimizi mi kabule başladılar?
Hep söylenenin tersine, Türki­
y e ’de devlet büyümüştür, dal-
budak salmıştır. Çöküş paranoya­
sı içerisinde 8 0 ’lerden bu yana
hatta son otuz yıldır yaşanan, bir
dönüşüm ’dür. D evlet artık özel
mülkiyeti tamamen kendisinin
saymaktadır, devlet de Özel mü-
kiyetindir; özelleştirm e progra­
mını devletin küçülmesi olarak
görmek mümkün değildir. Basın,
devletin ahtapot kollanndan birisi
haline getirilmiştir; büyük basın
patronlarının aynı zamanda bü­
4
yük kapitalistler oluşu, bu bağı
kopmaz bir biçimde perçinle­
mektedir. Üniversiteler de d evle­
tin ahtapot kollarından bir diğeri
haline getirilmiştir.
Kuşkusuz, bu büyüme, bu dal-
budak sahş ya da dönüşüm, ihti­
yaçtandır. Arka fonunda düzenin
devam lılığı korkusu olan, yöne-
tebilme ihtiyacındandır ve yönet­
m e hızını çoğaltmak içindir.
Bu hız, bir süreliğine sağlanabil­
miştir.
Ancak bu süreçte, burjuva de­
mokratik ölçülerde bile parla-
mentarizm bitirilmiştir. Bu süreç­
te, siyasi partiler ortadan kalk­
mıştır ve adalet mekanizması
burjuva hukukuna göre bile çö-
kertilmiştir.
Şimdi, başbakan yardımcısı Tan­
su Çiller, ‘tekelci basın’, diyor.
Tekelli basın yöneticileri, d evle­
tin neredeyse bütün temel kurum-
lannı işaret ederek, çürüme’dir,
diyor. Hepsi doğrudur. Ancak
hepsi devlettir.
Tekelli basın yöneticileri bu ne­
denle, yasama, yürütme, yar-
g ı’nın sorumluluklarını da yük­
lendiklerini söyleyebiliyorlar.
Söyledikleri aslında, devletin te­
pesinin ortadan çatladığı ve ikiye
ayrıldığıdır. Bu çatlak açıldıkça,
birikmiş pislikler de tutunamıyor,
tümü bir bir ortaya saçılıyor.
BASIN, KİMİN
DÜDÜĞÜNÜ ÜFLÜYOR
Doğrudur. Laiklik savunuculuğu
ne C hp’ye kalmıştır ne de A nap’a
 ıs 1997
kalmıştır ve sol da şimdilik bu
alanın dışındadır. Türkiye’de laik
program şu anda, tekelli basına
yazılıdır.
Siyasi iktidarın, basınm üzerine
bu kadar gitmesinin nedeni de
budur. Taraflardan birisinin ön­
yüzünde basının saf tuttuğu çatış­
ma, serdeşmiştir. İktidar partileri
en yoğun politik saldırıyı ne
A n ap ’a, ne C hp’ye ne de bir baş­
kasına yöneltiyor.
Hükümet, çatışmanın ön yüzün­
deki tekelli basını şu andaki mu­
hatabı olarak görüyor. Y önetici­
leri, muhalefet partilerinin gö­
revini de üstlendiklerini söylü­
yorlar zaten. N e oluyor? Tekelli
basın bir siyasi parti haline mi
geldi yoksa?
Ç iller’i iktidara taşıyan reklam
kampanyasını mayolu fotoğrafla­
rını yayınlayarak başlatan Hürri­
yet gazetesi, şimdi düşürmek için
kampanya açmıştır.
Sabah gazetesinin yayın yönet­
m eni Zafer Mutlu “Çillerci” ya­
yın politikalarının sorulması üze­
rine, sadece, ‘Avrupa Birliği
bizim için önem liydi’ diyebiliyor.
O halde basın gücünü nereden
alıyor? Tekelli düzende çoğu kez
sanıldığının aksine, tıpkı bürok­
rasi gibi, basın da bir otoriteye
dayanmak zorundadır; tek başına
bir hiçtir.
Bu sayım ızda yer verdiğimiz
Yalçın Küçük’ün Med T V ’deki
programında geçiyor, “Parti ya­
yındır, parti bakıştır, parti örgüt­
tür”.
Radikal gazetesindeki köşesinde
Füsun Özbilgen yanlışlıkla doğru
söylüyor: “Silahlı Kuvvetler si­
yasi parti m i?”
Tekelli basının kimin düdüğünü
üflediği artık ortadadır.
H epîleri’nin ilk sayısında O r ­
du’nun partileşmesi haber verili­
yordu; şimdi iyice kesinleşmiştir.
M edya, yüksek yargı, üniversite­
ler ve sendikalar ile birlikte yazıl­
dığı bu partinin yayın organıdır.
M edyanın “çeteler” ve daha çok
“laiklik” programı Genelkur-
m a y ’ın b a k ışı’dır.
Peki bizim bakışımız ne olm alı­
dır?
Bu süreçten güçlü bir “demokra­
si” rüzgarı eseceğini uman “bir
kısım sol” bulunabilir; yüzleri
düzene dönüktür. Ancak bir bitki
duyarsızlığında, tamamen ilgisiz
kalmak da bizim işim iz değildir.
H e ^ ^ le r i
PİSLİKLERİN
ÖRTÜYORLAR
Devrimcilerin yıllardır gösterdik­
leri pisliklerin tümü şimdi ayrın­
tısıyla ortaya dökülüyor. Ancak
tüm bu çürümüşlüğün, insanlık
suçlarının arasında medyanın ter­
temiz olduğu anlaşılıyor ya da bir
sabah uyandıklannda kendilerini
böyle buluyorlar.
12 E ylül’de ve sonrasında Türki­
yeli devrimcilerin katlinde polis
kadar medyanın da payı vardır.
Devrim cilerle ilgili haberleri hiç
kontrol etmeden polis bültenle­
rinden yazdılar. Kimi zaman
“operasyon sırasında gözaltına
alındığı” yazılan bir devrimci,
elini kolunu sallayarak gezerken
başına gelecekleri önceden gaze­
telerden öğreniyor ya da “kaçar­
ken vurulan” bir devrimcinin
kendi ölüm haberini gözaltında
işkencecileri gazeteden okutabi­
liyordu.
Şimdi ise, yargısız infazların, iş­
kencenin hesabım soruyorlar; as­
lında kendilerini aklıyorlar.
PKK’nin Türk ordusu ile sava­
şında en azgın şovenizm in propa-
gandisti oldular. Köy yakmalara,
toplu kıyımlara yıllarca sessiz
kaldılar, ortak oldular. Şimdi ise
sessizce özür diliyorlar.
Siyasi iktidarın tehditleri artınca
televizyonlar basılıp, gazeteler
kurşunlanınca hatırlıyorlar ve
başka sözcük bulamıyorlar: “Bu
ateş sizi de yakar”. Özgür Ülke
gazetesinin bombalanması ve
Kürt gazetecilerinin öldürülmesi­
ni Türk basınından hiçbir tepki­
nin gelm ediği söylendiğinde ise
Ertuğrul Özkök utanmazca “y e­
terli tepkiyi gösterem edik” diyor.
Şimdi ise şiddet kendilerine dön­
müştür.
Toplumsal Kurtuluş dergimizden
hatırlanır; seksenli yılların ortala­
rından itibaren “so l” denilen maf­
yanın tasfiyesi, yerine ise “ülkü­
cü” denilen ve bugün pislikleri
açığa çıkm aya başlayan cinayet
şebekelerinin palazlanması ope­
rasyonu, M it-em niyet ve medya
eliyle gerçekleştirilmiştir. Top­
lumsal Kurtuluş’un hemen her
sayısında ayrıntıları verilmiştir.
Simavi, yaptığının ağırlığına da­
yanamayıp Hürriyet’i satmış ve
ülke dışında saklanma yolunu
seçmiştir.
Şimdi ise her yana dal budak sal­
Sa
İL
malarında paylarının olduğu c i­
nayet şebekelerinin şiddeti kendi­
lerine dönmüştür.
AMERİKAN İŞPORTASI
LÜMPEN TV’LER
Hiç kuşku yok tekelli basın am e­
rikan düşük yoğunluklu savaşının
aletidir. Başta Star, Ntv ve atv
amerikan haber biçiminin işpor­
tacılarıdır. İsimleri bile Türkçe
olmayan bu lümpen tv’ler iki-üç
kişiyle çalışıyor ve stajyer muha­
bir kullanıyorlar.
Bu durumun Türkiye’de ortaya
çıkardığı sonuç vahimdir. G aze­
telerde bir haber basılıncaya ka­
dar en az dört veya beş kişinin dü­
zeltmesinden geçer. Ancak
televizyonlarda, en önemli politik
olaylar bile “canlı” denilen m as­
karalıklarla, cahil genç kızların
dilinden yayılıyor.
REFAHÇI BİR UTANMAZ-YAN
Utanmazlık artık her yerdedir.
Özal dönem inde medyada köşe
tutmuş, “ikinci cumhuriyetçiler”
vardı; şimdi “yeni cumhuriyeti”
E.Ö zkök’e devrederek R efah’a
gitmişlerdir. Refah gazete-tele-
vizyonları bunları “işte aydın” di­
ye gösteriyor. Etyen Mahcupyan
adında, eski Tkp’li olabilir, bir
boynerci vardı; şimdi Refahçı bir
utanmaz-yan’dır. N tv ’deki “dör­
dü bir yerde” programının Dili-
pak’tan'da utanmaz ölçüde geri
olanıdır. Hristiyan oluşunu utan­
m azlığın perdesi yapıyor.
Ancak burada kalmıyor. Utan­
mazlık ve pislik yayılıyor.
MED TV’DE BİR
RAKI-PEREST
Varlık Özmenek, adında bir rakı-
peresti de haber vermek ve uyar­
mak gereklidir. Bunlar ilk uyan­
lardır.
Özmenek, haftada bir Med T V ’ye
haber-yorum gönderiyor ve dün-
yanını pisliğini dile getiriyor, bu
tür yazılara Yürüyüş’te Yalçın
Küçük’ün yanında başladı. Sade­
ce köylü koşmaları tarzında sö z­
lüklerle kafiye tutmayı bilir. Yü-
rüyüş’e meyhaneden gelirdi ve bu
yüzden Yalçın Küçük A p o ’dan
Önce içki yasağı getirmek zorun­
da kalmıştı. Bu yüzden Yürü­
yüş’te yazm asına son verildi.
T ip’liydi, Tkp’li oldu ve kendisi­
 M avıs 1997 H ep ile r i Savı: 2

ne birkaç Avrupa radyosunun

muhabirliği bulundu. Şim di daha
iyi rakı içiyor.
Anlaşılan haberlerini de m eyha­
neden gönderiyor; M ed T V ’deki
yorumlarından birisinde Türkeş
için ‘‘devlet töreni” yapıldığını
söyledi. “Görkem li” olduğunu
ekledi ve haberinde faşist albaya
kendi sözcükleri olarak “başbuğ”
diyordu. Sarhoş olm asına rağmen
bunları bilerek yaptığı kesindir.
D ev let’e gidip“Bakın ben Kürt
televizyonunda başbuğ diyorum ”
dediğini tahmin etmek zor değil­
dir.
Yalçın küçük bir A tölye progra­
mının sunuşunda adını vermeden
M ed T V ’de böyle yanlış değer­
lendirmeler yapıldığını söyledi.
D evlet töreni cenazeyi top araba­
sıyla kaldırmak, cenaze törenini
dışişleri bakanlığının yönetm esi
demek, merasim birliğinin bu­
lunması dem ek ve devlet yöneti­
cilerinin belli bir protokole göre
cenazenin arkasından gitm esi
demektir. Halbuki Genelkurmay
ve dışişleri bakanlığı cenazeye
katılmadı. Katılanları kalabalık
gösterebilmek için bir süre sonra
saflan açtılar.
Faşist albay’ın cenazesini resmi
ve gizli polisler kaldırdı.

‘ASKER POLİTİKACILAR
Ne imam hatip okullarma karşı olanlar bunun bir
eğitim sorunu olduğunu düşünüyor ne de Refah öyle
düşünüyor. Refah, bunlar bizim adamlarımız, siz
bizim örgütleyicilerimizi kazıyorsunuz, diyor. Devlet bu
kavgada kendisinin yaptığı aletlerin üzerine
gidiyor.

Atölye denilen haberde Türk basınının tahrif ettiği kısım

TV Yalçın Kü-
çük’ün M ed
ise iki generalden alman kısa aktarmalardan kay­
naklanıyor. Değerlendirmelerden birisi operas­
yonları yöneten Çetin D oğan’a ait. Türk basını
T V ’de hazır­ ‘terör m inim um a indi’ diyor. Oysa Türk ordusuna
layıp sundu­ göre çatışma kabul edilebilir boyutlardadır. Diğer
ğu A tölye isim li tartışma programı, M ed TV izle­
asker Alpay Tokat ise ‘biz askeri açıdan yapabi­ k

yenlerinin yanı sıra ü ke yönetenlerinin de V

leceğim izi yaptık, bizim artık silahla kazanabile­

yakından takip ettiği biliniyor. Güncel politik sü­
recin zengin açılımlarla değerlendirildiği progra­
mın bugüne değin iki bölümü yayınlandı ve her
programMed TV'de tekrarlandı.
Tim e dergisinde yayınlanan ve Türk basınının
“Tim e dergisi ‘Türk Genelkurmayı PKK ile olan
savaşı kazandık’ diyor” şeklinde haber yaptığı bir
analizi değerlendiren Yalçın Küçük, haberin tahri­
fatlarla yüklü olduğunu ve basınm bu tavrından
utanç duyduğunu söylediği 4 Nisan tarihli prog­
ramda, “Türk basınında çıkan değerlendirmeleri
okuduğum zaman utanıyorum. Bu haberde Türk
ordusuna atfen yendik sonucu çıkarmak için fazla
tahrifat yapmak lazım. Yazıda ‘Onurlu ve isyankar
Kürt halkının yaşadığı G üneydoğu’da düşük y o ­
ğunluklu savaş yaşandığını, bu kavga nedeniyle üç
yüzbin olan Diyarbakır nüfusu bugün birbuçuk
m ilyona çıktı’ deniyor. Türk askeri kaynaklarının
bir köşe döndüklerini düşünüyorlar. ‘Askeri kay­
naklar kafaları v e kalpleri kazanmaya başlıyor’
ceğim iz bir şey y o k ’ diyor. Bu haberde Türk ordu­
sunda yendik lafı yok. ‘B iz yapabileceğim izi
yaptık, sıra sivillerde’ diyor. Y azı ‘kim haklı bile­
miyoruz, bir umut var’ denilerek kimi önerilerini
sıralayarak bitiyor. Ben Türk basınının bu halinden
utanıyorum. Türk ordusu haberi tahrif edenlerden
daha tecrübeli” yorumunu yaptı.
K Ü Ç Ü K :“SUSURLUK BAHANEDİR”
Hakkari eski B eled iye Başkanı N ecdet Buldan ve
H ADEP Genel Sekreteri M ehmet Satan’ın tartış­
macı olarak katıldığı programda Küçük, “30 yıldır
ülkede bir ülkücü şebeke ve katiller var. B iz bu
kamyon ve Susurluk’u çok önem sem iyoruz. O bir
bahanedir, arkasından bir yöneliş oldu. Biz 30 y ıl­
dır devlet bunları kullanıyor diyorduk, şimdi ise
devlet bu kullandığı şebekelere karşı bir yönelim
başlattı. A ynı şekilde devletin yeni yönelim lerin­
den biri ise Türkiye soluna Kürt halkına karşı kul­
landığı bir başka olgu olan dindir. İmam hatip
 M a w ş 1997 H ep İle r i Savı: 2

okullarına karşı yapılan tartışma bir eğitim tartış­
ması olarak görülmüyor. N e im am hatip okullarına
karşı olanlar bunun bir eğitim sorunu olduğunu
düşünüyor, ne de Refah Öyle düşünüyor. Refah
bunlar bizim adamlarımız, siz bizim örgüdeyicile-
rimizi kazıyorsunuz, diyor. Yani sosyolojik olarak
bakacak olursak, devlet bu kavgada kendisinin
yaptığı aletlerin üzerine gidiyor” değelendirm ele-
rinde bulundu.
“M usa Anter katledildikten 6 saat sonra Süleyman
Demirci ‘örgüt çatışm ası’ dedi. Bu demektir ki,
Musa Anter öldürülmeden Önce başbakan Demirel
bunu biliyordu. Türkiye’de V edat Aydın, Musa
Anter türü bir öldürmeyi başbakandan icazet al­
madan hiçbir memur yapamaz. M ehm et A ğar’ın
güveni de buradan kaynaklanıyor.
Ü ç Kürt kızının kendisini patlatması, açlık grevleri
ve 1 M ayıs direnişleri, bunlar Türk devletini zor­
ladı. Bu noktada şu soruyu sormak gerekiyor, Türk
ordusu partileşiyor mu? M G K bir brifinge hazır­
lanıyor, Kürt politikasını orada açıklayacak. İttihat
ve Terakki gibi bir partileşmesi var m ı?” diye ko­
nuşan K üçük’e telefon bağlantısıyla yanıt veren
PKK Genel Başkanı Öcalan, ordunun bugünkü
yaklaşımlarının önem li olduğunu belirterek, or­
duda ortaya çıkan yeni öğeleri şöyle sırala­
dı: “Y eni politik renkler, yaklaşım lar ve en önem ­
lisi de bir işleyiş m ekanizm ası var. H em politik
hedefleri, hem de işleyiş m ekanizm ası itibarıyla,
ordunun ne yapmak istediğini aslında kim se anla­
m ış değil. İşin siyasi partiler sistem ine dayalı kıs­
mı çok önem li bir zaafı yaşıyor; Cumhuriyet tari­
hinde ’4 6 ’lardan beri hatta 27 M ayıs, 12 Mart ve
12 E y lü l’den çok daha fazla bir tükenişi yaşıyor.
Bana göre bu anlaşılabilir bir husustur. Sağıyla
soluyla m evcut partiler, Türkiye’nin hiçbir önemli
sorununa çözüm üretemediler. Ordu politika anla­
mında siyasilerden çok daha ilerdedir. Ordu res­
men darbe yapmıyor, m ekanizm anın ikinci bir
özelliği var burada. Politikayı uygulam a araçla­
rında bir değişiklik var. Bana göre ordu, G enel­
kurmay ve sorumluluk düzeyindekiler, olayları
ciddiye alarak şunu görüyorlar: M evcut siyasi
kadrolar kesinlikle gereksizleşm iştir. Bu aşınma­
dır, siyasi iktidarlann gereksizleşm esidir.”
“Ordunun yeni eğilim i nedir?” sorusunu yanıtla­
yan Öcalan, “A çık bir darbe kesin olarak düşünül­
müyor ve düşünüleceğini de sanmıyorum. Yeni
m odel konusunda sanırım şöyle bir deyim kullan­
manın tam zamanı, asker politikacılar. Çok ilginç
aslında, siyasi gelişm eyi, siyasi çözümü, siyasi
partilerin kendileri tıkıyor.
Siyasette boşluk olm az, mutlaka birileri doldurur.
Bir devrimci güç de olm adığına göre, en dinamik,
en hazırlıklı, derli-toplu, bilinçli bir güç olan or­
dunun kurmay düzeyi bunu giderek doldurmaya
çalışacaktır.”

••

‘YAŞAR KEMAL KURT YAZARI MI?’

Bayar-Menderes istibdat rejimi, bir istikrar sağlayabilmek için çeşitli
manivelaları harekete geçiriyor. Kürdizm ile yakınlaşma
yollarını arıyor. Ayrıca, dine yönelik çok net bir açılım içinde
görünüyor.
Cumruyet öncesinde kürdist politikalarıyla tanınan Said-i Nursi ya da
Kürdi’nin çıkışı, hem muhalefetteki cumhuriyetin kurucu
kadrolarını tahrik ediyor ve hem de kürdizm ile islamizm arasında
köprü işlemi göriiyor.

“Aydın gibi çok sert ve heyecanlı bir konuyu, genel
olarak aydın ive Kürt aydınını tartışacağız” sö zle­
riyle 20 Nisan tarihli A tö ly e programını açan Kü­
çük, Yaşar K em al’in yakın zamanlarda bir ödül
aldığını, M ed T V ’nin de ‘Kürt yazarı Yaşar Kemal
ödül aldı” yorumunu yaptığını belirterek, “Yaşar
Kemal Kürt olduğunu hatırladıktan sonra, bir sürü
ödül aldı. Yaşar Kemal bir Kürt yazarı m ı? Kürtçe
bir tek sözcük yazm am ış birine Kürt aydını diye­
bilir m iyiz? Kimdir Kürt aydını v e bugün görevle­
rini yapıyorlar m ı?” diye sordu. Programa katılan
araştırmacı yazar Dr. Sıraç B ilgin, Kürt yazan ol­
ması için bir insanın Kürtçenin herhangi bir diya­
lektiyle yazmak zorunda olduğunu söyledi.
’SO’li yıllarda A ziz N esin ile birlikte bir aydın ini­
siyatifi oluşturduklarını, dünyanın her yerinden
aydınları Türkiye'ye topladıklarını anlatan Küçük,
“Geçenlerde de Uluslararası Pen Türkiye’y e büyük
bir heyet gönderdi, hapisteki aydınlarla dayanış­
mak için. Onları karşılamak için sadece Şanar
Yurdatapan gitti, Şanar bir besteci, onları karşıla­
yan bir yazar, bir aydın yoktu. Türkiye’de yazar,
aydın bitti mi?" diye sordu. Programın diğer tar­
tışmacısı Engin Erkiner,1990’lı yıllarla birlikte
dünyada ve Türkiye’de sol aydının bittiğini belir­
terek, “Dünyada ve Türkiye’de sol aydının bugün
bir etkisi yok. Bugün Türkiye ve dünya aydınından
birşey beklem em ek gerekiyor” diye konuştu.
ÇAY AN YAŞASAYDI
ÖDP’Lİ OLURDU!
“31 Mart tarihinde M ed T V ’de bir başka oturum

8
 H e jjJ le r i
yapıldı, oturuma Thkp ve Thko çizgisinden gelm e
iki Ö dp’li katıldı. Bu akadaşlar Erbakan’ın ‘Ata­
türk yaşasaydı R p’li olurdu sözünü hatırlatırcası-
na, Mahir Çayan ve arkadaşlarının bugün yaşa­
saydı Ö dp’li olacaklarını söylediler. K ızıldere’den
sadece Ertuğrul Kürkçü kurtuldu, bugün Ö dp’de,
Thkp’nin akıl babalarından Mihri belli ve sonraki
kuşak Önemli isimlerinden Eşber Yağmurdereli
Ö dp’li olduğuna göre bu saptama doğru mu? Ga­
liba doğru ve eğer doğruysa yeni bir Thkp’ye ihti­
yaç yok mu? Bana göre Thİcp, Thko ve Kaypak-
kaya, böyle bir sıralama tutarlılık sıralamasıdır.
Thko, Thkp’den, Kaypakkaya Thko’dan daha tu­
tarlıdır” yorumlarına yanıt veren Erkiner, “Thkp
ve Thko birbirleriyle aralan iyi olmamakla birlikte
birbirleri için öldüler. Her ikiside büyük bir red
hareketiydi. Siyasi söylem leri reddetmeye ve cid­
diyete dayanıyordu. Ödp’de de bir red olayı var,
Türkiye’de büyük bir kirlenme var ve Ö dp’de de
bir reddetme bulunuyor. Ödp içinde gayet iyi in­
sanlar var” diye konuştu.
M illiyet, Hürriyet, Aydınlık ve M ülkiyeliler Birli­
ği yayınlarında Türkiye’de Kürt hareketine om uz
vermiş Türk aydınlarının son zamanlarda Refah
çizgisinde görüşleri savunmakla eleştirildiklerini,
RP televizyon ve yayınlarında “işte aydın” diye bu
aydınların gösterildiğine işaret eden Küçük, “Tkp
de kapanmadan önce İslamcılarla ilişkiye girmişti,
Sovyetler hem Kasımlu ve hem de Tudeh’i yak­
mıştı. Ayrıca ordu, İttihat ve Terakki Partisi gibi
sol ya da sola yakın insanlarla ilişki kurmaya çalı­
şıyor” dedi.
TÜRKEŞ ÖLMEDEN NEFESSİZ KALDI’
Küçük’ün, Türkeş’in Susurluk’ta ortaya çıkan g e­
lişmeleri kendine yönelik bağların koparılması
şeklinde yorumladığı yönündeki değerlendirmele­
rine katılan PKK Genel Başkanı Abdullah Öcalan,
Türkeş’in devlet nizamında göm ülm ek istediğini,
ancak göm ülm ediğini, dışişleri ile Genelkur­
m ay’ın törene katılmadıkları belirten K üçük’ün
“Bunun bir anlamı var mı? Oğlu ya da bir başkası
bu bağları devam etirebilir m i?” sorularını yanıt­
ladı.Türkeş’in ordu ile çelişkisinin, ordu ile ilişki­
sinin çok zayıf olduğunu gösterm eyeceğini ifade
eden Ocalan. “27 M ayıs’ta da böyleydi. Birbirle­
rini idamla yargılamaya kadar götürdüler. Am a
aynı grubun içinden geliyorlar. İlişkileri de çeliş­
kileri de içiçedir. 1980'lerde de olay biraz buna
benziyor. Aslında darbeyle çok yakından ilişkili
bir kesim i, fakat diğerleri çok daha güçlü çıkıyor.
1990’lara geldiğinde -ki sol artık devre dışıdır,
kitlesel hareket olmaktan çıkarılmıştır- çok dar bir
aydın hareketi, yükselen bir Kürt ulusal kunuluş
hareketini ortaya koymak gerekiyor. 15 Ağustos
atılım ımızda ise Türkeş’in mekanizması devrede
değil, hatta içerde etkisizleştirilmek durumunda.
Bu tırmanışı biz 9 0 ’lara değin getirdiğimizde ordu
ciddi bir zorlanmayı yaşadı, Türkeş o zaman yavaş
yavaş devreye giriyordu. Türkeş sık sık ‘Verin bu
işi 6 ayda bitireyim’ diyordu, aslında bana göre 6
ayın değil, bu 3 yılın en üst düzeyde kurmayıdır.
Gerçek başbakan oydu. Tam bu noktada Türkeş
sonuca gidemedi. Bu mücadele karşısında nefessiz
Savı: 2
kaldı” dedi.
“Türk Silahlı Kuvvetleri PKK kuvvelerine karşı
bir saldırıya hazırlanıyor mu? Bu nasıl yorumlanır,
büyük bir barıştan önce büyük bir savaş olarak
değerlendirilebilir mi? Ordu çok güçlü mü, iktidar
kavgası var mı? Ordu partileşiyor mu? Parti ya­
yındır, parti bakıştır, parti örgüttür. Ordu gündemi
tutuyor, politikaya müdahale ediyor, Hadep’lilerin
serbest bırakılması sevindirici bir adım” şeklinde
değerlendirmelerde bulunan Küçük’ün sorularına
Öcalan şöyle yanıt verdi:
“H adep’lilerin bırakılmasının siyasi bir karar o l­
duğu kanısındayım. Kürt Parlementosu’nun g eliş­
tirilmesi konusunda daha önce konuşma yapm ış­
tım. H adep’in seçilen 24 m illetvekilinin de bu
parlementonun doğal üyesi olarak kendilerini de­
ğerlendirilmesi gerektiğini söylem iştim . Federal
sistem e de açık bir Kürt Ulusal Parlementosu’nun
kurulması gerektiğini dillendiriyorum. Bu yıl daha
fazla fiiliyata dökmek gerektiğini de vurguladım.
Şimdi bunun ardından böyle bir tahliye gelişti.
Bununla Hadep’e bundan sonra Türkiye parla­
mentosu içinde işlev görecek bir kurum olarak izin
verebilirler. Hadep'Iilerin PKK'li olup olmaması
şurda kalsın, gölgelerinden korkuyorlar. A çıkça
rejim daha fazlasını yapabilirler diye sınır çiziyor.
Bunu bile görüp değerlendiremiyorlar. Bir Rp, bir
Mhp gibi particilik yapamıyorlar. Pek çoğu örgüt
ağası gibi şubelerinin başına kurulmuş, sıradan bir
propoganda. örgütlenme yapıyorlar. Zor oluyor,
ama herkes zorlanıyor. M esut Yılm az da tokat y e­
di. Politikanın kendisi zordur. Buna göre hesap
yapmayan hiçbir politikacının yaşama şansı yok­
tur. Tam da bu noktada ordu bir adım atmak, sivil
politikacılardan insiyatifli olmak istiyor. Türk or­
du tarihinde bu hep böyle olagelmiştir. Politik dö­
nem eç noktalarında, ordu damgasını vurmak ister.
İçinde bir kısmı, klasik yöntemlerle ezelim diyor,
 â
Tirkeş’ Artık
â
Ok Torbası’ Değil
OsmanlI arması içinde egem enliği tasvir eden
çok sayıda sim ge içinde “tirkeş" önemli bir unsur
olarak özenle yerleştirilm iştir.
Tirkeş, ok torbası anlamına gelm ektedir
Tirkeş, cum huriyet dönem inde devletin gizli bir
sim gesi olm aya devam etmiştir. Altı ok her zam an
tirkeş ile birlikte düşünülm elidir. Türkeş’in İnö­
nü’ye, E cevit’e ve Evren’e düşm anlığı katliam ları­
na, “ bu kadan yeterli” dedikleri için d ir ve salt g ö ­
rüntüdedir.
1930'lu yıllarda, devletin oturm a dönem inde,
Kürtlerin ve kem alist hareketin köküne kibrit suyu
dökülürken ve dış konjonktürde Hitler yükselir­
ken, Nihal Atsız veT ürkeş devletteki resmi görev­
lerine rağm en yasalara göre suç oluşturan kafa-
tasçı-turancı yayınlar çıkarm aya ve gençler
arasında eylemli bir yaygınlığa ulaşm aya başla­
mışlardır. Dil ve Tarih-C oğrafya Fakültesi’ndeki
solcu Niyazi Berkes, Pervet Naili Boratav, Behice
Boran g ib i ilerici hocaların çalışm alannm hedef
seçilm esi ve bizzat Üsteğm en Türkeş’in başında
olduğu faşist bir güruhça basılması 1940’lı yıllar­
dadır.
1944’e kadar altı ok, ‘tirkeş’in içindedir. 1944’te
Naziler S talingrad’da yenilip, gerilem eye başla­
yınca hepsini bir gecede toplatan İnönü, “ Buraya
kadar yeterli” diyerek ırkçı-turancı güruhu m ah­
kem ede yargılatmış ve bu dava diplom atik dikkati
toplam ası düşüncesiyle iç basında m anşetten in­
memiştir.
Tam am en Sovyetler’e yaranm ak için ırkçılann ce ­
zası kesilir. A ncak Sovyetler birliği de A n kara’yı
savaştaki ikiyüzlü tutum undan dolayı eleştirir ve
Ankara Antlaşm ası’nı iptal eder. Bu çok kısa süre
içerisinde Ankara bütün konseptlerini gözden
geçirir ve stratejilerini Am erikan eksenlerine otur­
tur. İşte bu arada bu faşistlerin de beraat ettiği
görülür. Başka zaman devlete lazım olacakları
düşüncesiyle hepsi eski ihtiraslanna kavuşturul­
muştur.
1960 27 M ayıs’ı dem okratik bir halk hareketi ola­
10
rak gelişm iş ve içindeki truva atı Türkeş tasfiye
edilmiştir. Demirel veTürkeş 27 M ayıs’ı hürriyet ve
anayasa bayramı olarak hiçbir zam an kutlam a­
mış ve 1979-1980’deki son 27 M ayıslarda bunu
kutlamanın bölücülük olduğunu söylem işlerdir.
12 Eylül’ün iptal ettiği 27 M ayıs’ın hürriyet ve aa-
nayasa bayramı olduğunu şim di kaç kişi hatırlı­
yor? 27 M ayıs’la bakan olan Ecevit’in artık karşı
çıkması anlaşılır olsa bile bir kısım solun 27 Ma-
yıs’ı, 12 Mart ve 12 Eylül faşist darbeleriyle aynı
kefeye koyması ve Türkeş-D em irel-Ecevit ile aynı
sıraya geçm eleri devletin çalışm a m ekanizm ala-
nnı çözem em iş olmalarıyla açıklanabilir ancak.
Bu mekanizmayı çözm ek ‘tirkeş’ ve ‘altı ok’un bir
bütün olduğunu anlam akla başlar.
Devletin ideolojik mekanizması bir saat sarkacına
benzetilebilir. İslamcılık da tıpkı ırkçı turancılık g i­
bi devletin sıkıştığında yararlandığı bir ideolojidir.
Sol ise devletin kadro dönem inde yararlanıp ve­
rim aldığı 27 Mayıs” n ortam ında yaşadıklarından
sonra ‘Bir daha asla’ d ed iğ i bir yöneliştir. Devlet
için bazen başvurulup koltuk değneği niyetine
kullanılan bazen de öcü olarak gösterilip kendini
doğrulatm aya yarayan bu yönelişleri kavram ak
bugün için son derece önem lidir. 1980’den sonra
pom palayıp geliştirdiği, 1996’da ise iktidan ver­
diği islamcılan öcü yapması, öcü sıralam asında
İslamcıları Kürtlerden daha öncelikli bir yere
oturtması büyük bir değişikliğin olduğunun gös­
tergesi olarak alınmamalıdır. A ncak her şeye rağ­
men bir tavır değişikliğidir.
O iigarşik yapı 1960’lan tekrarlam ayacak bir bi-
inçtedir. A ncak halkı 1958-59’lann bilincine çe­
kecek bir atm osfer yaratm aktadırlar.
Egemenler Türkiye’yi idare etmenin salt ideolojik
yönelim lerle sözkonusu olm ayacağını 1960’larda
öğrenm işlerdir, 1970’lerde yükselen devrim ci ka­
barışın karşısına, üst kadrolan N ato’nun içinde
eğitilm iş kontr bir hareketi koym ak zorunda kaldı.
Hareketin başına hep bunu anlatm aya çalışan
Türkeş getirildi. MC hükümetleri dönem inde baş­
bakan yardım cılığına kadar yükseltildi. Türkeş’in
 Mayıs 1997 Hep İleri Savı: 2

partisi böylelikle, neye düşm an olduğunu çok iyi rüyor, partinin sola kaymasını önleyen ve kendi
bilen, ama ne istediğini bilmeyen, vasatın altında yönetimini kolaylaştıran bir çizgi olarak görüyor­
zekaya sahip gençlere büyük imkanlar sunan bir du. Bu gözyaşiannı başka türlü yorumlamak
hareket olarak büyüdü. İt ite, it kuyruğuna sırasını mümkün mü?
takip ederek Türkeş’e verilen Vur emri’ milliyetçi
M edya canlı yayınlarla verdiği bu cenaze töre­
kadrolara iletildi. Fabrikadaki öncü işçiden, ay­
ninde kendini kaybetti. ‘Efsane lider’, ‘Büyük baş­
dınlara kadar uzanan solcu avı, böylece başladı.
b u ğ ’, sıfatlan tekrarlana tekrarlana verilen haber-
Faşistler devleti düştüğü zor durum dan kurtardı-
erde onun kanlı geçm işinden hiçbir televizyon
ar. Çok iyi iş gördüler. 2109 devrim ciyi öldürdü­
kanalı sözetm edi. Sonradan cenaze heyecanı
ler. 1974’ten ’80’e dek süren bu kıyımda ölen altı
geçince Mehmet Ali Birand bile medyanın bu
bilim adamının kanlı cesetlerini aydınlann beynini
tavnnı eleştirdi: “ Belli ki hazırlıksız yola çıkmışlar
felç etmek için önlerine attılar.
ev ödevlerini yapmamışlar. Oysa bu tip canlı ya­
Kenan Evren bu hizmete beş yıl içeride tuttuğu yınlar etrafı anlatmak değildir. 8-10 defa havanın
Türkeş’i beraat ettirerek teşekkür etti. İnönü ve ne kadar kötü olduğunu ne büyük kalabalık to p ­
Evren zamanında landığını tekra-
kullanıp zamanın­ ralayanlar mı is­
da bıraktılar Tür­ tersiniz, duygu
keş’i. Ecevit ise sömürüsü yap­
büyük bir hakbilir- manın dışında
ik ve ‘ özveri ile’ bir şey söyle-
bu işbölümünde meyenler mi
hep kötü rolün Türkeş hakkın­
Türkeş’e, iyi rolün da ne düşünü­
kendilerine veril­ yorsunuz’ soru­
mesini doğru bul­ sunu yüz defa
madığını ortaya tekrarlayanlar
koydu. 1991'deki mı?” Köşe ya-
Sovyetler’deki bü­ zarlannın hepsi
yük çözülüş son­ istisnasız övdü-
rası Nato’nun ve er ve gözyaşı
ömür boyu Nato döktüler. Bir is­
hizmetindeki Tür- tisna, Mine
keş’in misyonlan G .’nin Radi-
da değişince Tür­ kal’deki yazısıy­
keş’e sistem için­ dı ve onun ar­
de meşru, kalıcı dından
bir yer verilirken, Cumhuriyet ya­
Ecevit onun aksat­ zarları birkaç
tığı şovenizmi tak­ gün sonra utan­
viye, hatta temsil gaçça ve önce
yoluna gitti. üç paragraf
Onun cenazesin­ “Türk gelene­
de yaşlı gözlerle ğinde ölünün
görülen Ecevit ardından kötü
Maraş’ta satırlarla söylenmez" iki­
doğranan Chp yüzlülüğünü ağ-
sempatizanı Alevi- dalandırarak
erin, bombalanan “rahmetli biraz
« iT L E E f
Chp gençlik kolla- , da sertti" diye-
nnda bacaklannı,. bildiler.
ellerini, can-larını Daha sonra
bırakan genç değerlerin kemiklerini sızlattığını bi­ Med TV’deki Atölye programında Yalçın Küçükve
liyordu. Ama sınıf bilinci, böyle sızılarla ilgilen­ Apdullah Ö calan’ın değerlendirm eleriyle Türkeş,
mekten çok devletin bütünlüğünü sağlam ak için yerli yerine oturtuldu.
yıllarca kendine partner olmuş bir insanın cena­
Tirkeş devlet armasında bir egemenlik sem bolü­
zesinde gözyaşı dökm eyi uygun buluyordu. O
dür ve OsmanlI armasında resmen yeri vardır.
dönem Türkeş’in bu türden C hp’ye yönelimlerini
kuşkusuz Ecevit kendisine bir yardım olarak gö­ “ Boşluğu doldurulacak mı?” sorusu yersizdir.

11
 Mayıs 1997 H ep İleri Sayı: 2

Çünkü bir “ok torbası” olarak ‘T irke ş’in kendisi

zaten bir boşluktur.” “Peki bu boşluk doldurula­
cak mı?” Bu soru da ilki kadar anlamsızdır, çünkü
ok torbası ağzına kadar dolm uştur ve içine dolan
Çatlılar, Kırcılar, ÇeliKter, Ağarlar, Çülerier torba­
nın adını değiştirm işlerdir.
çocuğu olduğundan yola çıkarsak hatta ikisi kız
biri erkek olmasının altını çizerek aralanndaki
müthiş benzerliklerin kendisinin de seçim başarı-
arı arefesinde olduğunu gösterdiğini iddia edi­
yor.

Devlet bir restorasyon eşiğindedir. Böyle bir tor­
bayla devlet egem enliği armasını süsleyemeye-
ceğini bilir. Bu savaşta kirlerin bir torbaya konup
gömülmesi Türkeş’i bile kapsadı. Bu kadar kir-
enmeleri bile savaşı kazanmalarına yetmedi.
★* *
Lider iddiası ile ortaya çıkan Tuğrul Türkeş Nuriye
Akm an’ın “ Dokuz tşık’ı, sayar mısınız” sorusunu
yanıtlayamıyor. Ziya Gökalp, Arvasi, Atsız gibi
Türkçü teorisyenlerden habersiz olduğunu ortaya
koyuyor. Kendini Blair’e benzetiyor. O nunda üç
Kendine lider arayan M hp’nin diğer adayları ara­
sında bu eblehin dışında bir katil, bir eroin kaçak­
çısı, bir de Türkeş’le sadece mezara götüreceği
ortak sırlan olduğunu söyleyen bir nazi eskisi var.
Son kongrelerinde Nazım’dan şiirler okuyan. Se­
zen Aksu’ya Doğu’dan yükselen ışık siparişleri
verdiği ortaya çıkan Türkeş sırtındaki “ok torba-
sı”nı yenilemeye çalışıyordu.
Sistemin uzun süre yararlandığı'bu mekanizma­
nın yenilenmesinden beklediği bir umar yok. Bu
yeneçeri güruhu tasviye oluyor. Şimdi içten içe,
kısa süre sonra açık açık.

İKİYÜZLÜ ÇOCUK BAYRAMI

Nisan ayı hükümetin ‘düştü düşüyor’ tartışmalan
içinde yaşandı. Gazete manşetleri ağırlıklı olarak
bunlar üzerine kuruluyordu. Belki bir istisna Tür-
keş’in ölümü ve hemen ardından 7 nisan günü Sabah,
Hürriyet ve Milliyet’in “Türkiye Gelişen On Dev
Arasında” haberiydi. Dünya Bankası Türkiye ekono­
misinin müthiş bir atağa kalktığını, yükselen on dev
ülkeden biri olduğunu anlatan bir rapor yayınlıyor ve
gazeteler bunu manşetlerine hemen asıyordu. Üstelik
bu iddia birtakım toblolarla süsleniyordu. Artık Tür­
kiye halklannm basından gerçek haberi alabilmeleri
için manşetin altını okumalan gerekmiyor.
MGK’nın hükümeti sıkıştıran müdahalelerinin ardın-
çekinmeden başvurdukları bir araç olunca bu araç 23
Nisan’ın parlak törenlerinde de kullamlabiceği en re­
zil haliyle kullanıldı.
Çocuk bayramında “Aşiti” dövizi taşıyan Kürt ço-
cuklan tartaklandı. Urfa’nın Duruca köyünde yaşa­
nan sebepsiz çocuk ölümlerini araştırmak için gön­
derilen komisyon, “hijyen koşullan yetersiz” buldu.
Ahır ve oturma ünitelerinin içiçe olmasını, belirsiz
aralıklarla ölen ve daha önce hiçbir sağlık problemi
bulunmayan bu çocuklann ölüm nedeni saydı. Bunlar
Kürtlere ve Anadolu köylüsüne “Londralı bir İngi­
liz’in Pencaph bir Hinth’ye bakması gibi” bakıyorlar.
*
Türkiye A v­
rupa Parla-

6 yılda 634 çocuk mahkûm mentosu’na

üye ülkele­
rin de 23 N i­
san ’ 1 çocuk
Diyarbakır DGM'de haklarında dava açılan yaşlan H ile 17 arasında değişen 634 bayramı ola­
çocuk, vatana ihanet etmekten PKK'ya yataklığa kadar çeşitli suçlardan mahkûm oldu rak kutlama-
KEV2ATfiilili lilu r DCMlrrJe ^ lam- A ı^ m m k a itt cian ^ w 1991 • 1997
lan için
1)CMkapMmtndu ««iffi* br mmutâ kalın* sâm niMR ir « kid«r ılâ n m i u fu y o c Ç onk BâKİsttü
d » çamk 124. önerge verir­
ıkü
İâdtptm¥t İM - ken, son
«»«cınaunı» ıkıad « A M A lım e if n n d t •»gfittO m U yot D ıy w b < ^ DGM 4 fMm .mmnâ» Bihfcra
bMİBÛ lUAucİKnâı San şo ıfJ C ıplknmilıin gereijyoc A* Dıy«fi«£uh İM tau a â h £ e* eJ en c i n çantk MjML 510. yüzyıhn ço­
bff nkU t^aılküur ntk* sbajrl» hnfdriın k « ıt- n u bukatunu rwl Sdbvtcn 1kn> Bu iâ n mıhkemedr ym - T C T n m la s . cuk ölümleri
ynpUMn nş bu StAaw ıdıuht'ımmt^aBaı^av enihlnın idin ne Niun* ıh*-
jmiftmII ik t?«emnâa Hüriujeum/nüm ün- «utttk mjmbir TraKVgt»olıa w istatistikleri
d<İM<MıÖM«İK taiknift ve TBMM ura- maUnıv yılın- ^ tım II ü i 14 « m tn ii
nde üst sınır­
MUM I^KX>a İxnââm eeuıyUAirsk k 15^ (İtn W<n 1] tU]l Con>}ı « y ıo -44.
larda olma­
sını akhna
dan bu haberin Amerika’nın açıktan bir hükümet des­ bile getirmedi. Temel eğitimde İran’ın bile gerisinde
teği olduğunu çoğu insanımız anlıyor. Çünkü bizim kaldığını düşünmedi. Çocukları birer küçük maskara
de tablolarımız var. Bu tablolar İmf, Oecd, Dünya olarak cumhurbaşkanı, başbakan ve vali koltuklanna
Bankası tablolannın söylediğini söylemiyor. Ülke beş dakikalığına oturtup, büyümüş de küçülmüş laf-
nüfusunun yarısı sayılabilecek bir rakam, açlık sının lanna hep bir ağızdan gülmek, onlara değer vermek­
sayılan günlük 175 bin lira gelirle yaşama uğraşı v e­ miş gibi yutturulmaya çalışıldı.Bu ülkede en çok ezi­
riyor.
len çocuklardır
İkiyüzlülük bir yönetme biçimi olarak egemenlerin

12
 Türkeş’i devlet mezarlığına koymak
devleti kirletmeyi sürdürmektir

Faşist albay, çiftlik’e gömülüyorsa, katil Çatlıneden yanı­

na konmuyor? Üç dönüm aynldığma göre, yamnda Drej
Ali, Ağar, Yazıcıoğlu ve Eken için de mi mezar hazırlanı­
yor?

iktidarımızın ilk gönünde kadavrasım oradan çıkaracağı­

mızdan kimsenin kuşkusu olmamalıdır. Prof. Tütengil’in,
Prof. Doğanay’ın, İpekçi’nin, Savcı Öz’ün katillerinin
patronu, yokluğunda mutlaka yargılanacaktır.

P a ris, 8 N isan D.Y

ülkem iz, otuz yılık bir dönemde bir yükseliş ve aydınlanma tutkusuna binmiştir. Türk ve Kürt yoksulları,
emekten ve bağımsızlıktan yana aydınlar bu binişin savaşçıları olmuşlardır. Türk gericiliği bu aydın­
lanma coşkusuna, bir yandan, katliamlar düzenleyerek ve bir yandan da kendikendisini kirleterek ce­
vap vermiştir. İşte bu yüzden ülkemiz, hain bir içsavaşın ve eşi görülmemiş bir pisliğin girdabına atıl­
mıştır. Albay Türkeş, bu öldürme ve pislik çalm a politikasının en önde gelen ajanlarından birisidir.
Faşist albayın ülkem izde devlet cinayetlerine ve devletin pislik üretme makinası oluşuna ilk tepkilerin
çıktığı bir zam anda ölmesi rastlantı değildir; pislikten beslenen nefesi ve öldürm e için çarpan kalbi,
henüz sadece katillerin isimlerinin sayıldığı bir zamanda kesilmiş ve durmuştur. Bu duruş, bilim seldir
ve bizi yeniden doğrulayan bir değere sahiptir. Türk gericiliği ve ülkemizin pislik fabrikatörleri faşist
albayın ölümünü bahane ederek kendileri için ağlamaya başlamışlardır. Bu toplu ağıt da bilimseldir.
Faşist Albay bir amerikan ajanı olarak 27 mayıs devrim ini yapan “Milli Birlik Komitesi" içine sızmış ve
az zaman sonra tasviye edilmiştir. Bunun dışında, ülkemizde, Prof. Tütengil, Doç. Cömert, Prof. Doğa-
nay. Savcı Öz ve pek çok ülkesever aydının katledildiği dönemin hükümetleri ve aslında ölüm maki-
nası olan “M illiyetçi Cephe" hüküm etlerinde, Necmettin Erbakan ile birlikte Süleyman Demirel'e
yardım cılık yapmıştır. Sinema oyuncuları türünden ismini değiştiren, Kıbrıs doğumlu bu faşist’in ya­
şamında, hiçbir başarı ve insani bir işaret görülmemektedir; hep öldürmeye ve karanlığa girmeyi ser­
gilem iştir. Hep bağımlıdır; hep VVashington'un ajanı olmuştur.
Ülkemizde başbakan yardımcılarının ulusal panteon’a gömülmelerine imkan veren bir hukuk düzeni
m evcut değildir. Bu o kadar açıktır ki, bugünün faşist hükümeti bile bu faşist albaya, “devlet mezarlığı"
denilen yerde bir mezar açamamış ve yanında, Ankara’nın bir avuç omanını keserek, bir yer bulmayı
tercih etm iştir.
Yaşadığı zaman insan öldürm eyi bir politika bilen bir kimsenin, kadavrasına bir yer bulabilm ek için,
bir faşist hükümetin, başkentin küçücük ormanını buldozerlerle tahrip etmesi, bu faşist albay'a ilahi
bir cezadır. Ancak bizim ilahi cezalandırm alarla yetinm em iz mümkün değildir; iktidarımızın İlk g ü -'
nünde, bu faşist albayın kadavrasını oradan kaldıracağımız kesindir.
Albay Türkeş, tetikçisi Çatlı, Kırcı, Drej Ali, Yazıcoğlu ve benzerleriyle aynı yere konmalıdır. Orada
yakın iktidanmızı beklem elidirler; iktidarım ızda, faşist albayın yokluğunda ve kalan tetikçilerini var-
ıklarında yargılayacağım ızdan kimse kuşku duymamalıdır.
Bu faşist albay m bu dünyadan göçm esini ülkemizin, pislik ve katliamlardan uzaklaşmasının işaret-
erinden birisi o arak değerlendirm ek durumundayız ve ben öyle değerlendiriyorum.

13

DÜŞÜK YOĞUNLUKLU
SAVAŞIN
LİMA OPERASYONU
Peru’nun başkenti L im a’da Japon
elçiliğini kontrollerinde tutan Tu-
pac-Amaru gerillalanna ABD de
eğitilmiş Peru özel timinin baskmı
geçtiğimiz günlerin en önemli ha-
berlerindendi. Pentagon kaynaklı
düşük yoğunluklu çatışm a konsepti-
nin bu somut örneği ’SO’li yıllarda
başlatılan, Sovyet sisteminin çözü­
lüşü ile hızlanan karşı devrimci sal-
dınların son halkası oldu. Tekeller
düzeni Şili’de Pinochet rejimiyle ilk
adımı atılan ve eylülist dönemde
Türkiye’de sınanarak yerleştirilen
stratejisi ile dünyayı devrimci gele­
neklere kapatmayı amaçladı. Geliş­
melerin eşzamanlılığı dikkat çekici­
dir. 1973 Helsinki Nihai Senedi’nin
imzalanmasının ardından açılan ka­
pıdan gelen ve dünyayı 1917 öncesi­
ne döndürmek amacım güden burju­
va siyaseti topyekün bir savaşı
gündemleştirdi. Bir ucu Güney As­
ya’da, bir Güney A m erika’da ve
önemli düğüm noktalarından biri
olan bölgemizde ’SO’lerin ortasın­
dan başlayarak, devrimden caydır­
ma siyaseti aynı anda yürürlüğe so­
kuldu. Sosyalizmi amaç olmaktan
çıkartan, yerine demokrasiyi koyan
yöntem temelde uzlaşmayı tek açık
pohtik kapı haline getirme anlayışı­
dır.
1991 yılında T ürkiye’de, Devrimci
S o r a karşı girişilen operasyonda
kullanılan yöntem, C ia tarafından
yetiştirilen güçler tarafından uygu­
lanmışa. Lim a baskınının da A B D ’-
de yetiştirilmiş özel timler tarafın­
dan gerçekleştirilmiş olması, burju­
vazinin topyekün savaşının iki ayrı
örneği olarak gözükmektedir. Ben­
zerlikler bununla da kalmıyor, Peru
devlet başkanı Japon asılh ABD
yanlısı, Türkiye başbakanı ABD
kimlikli Amerikan politikası yanlı­
sıdır. Operasyonların ardından her
iki yerde de milliyetçi slogan ve
marşlann söylenmesi, bayraklı gös­
terilerin kam uoyunun gözlerinin içi­
ne sokulması da ortaklıkları işaret
eden ayrıntılardan bir kaçıdır.
Terörist medyanın ekranlarına ve
sayfalanna yansıttığı tüm dünyada
aynılaşmıştır. Kitleler “küreselle­
şen” çağımızda açıktan açığa bir şid­
detle tehtid edilerek, boyun eğmeye
eğitilmektedir. Ekranlara yansıyan
ve filmlerdeki sahneleri aratmayan
H e g jle r i
görüntüler, dünyanın her yerinin bir
devrim ve karşı devrim çatışmasının
alanı haline geldiğinin ispatıdır.
UTANMAZ LİVANELİ
Amerikan düşük yoğunluklu savaşı­
nın aleti olduğunu söylediğimiz te-
kelli basın, saldınyı, adeta milli za­
ferlerimizden biriymiş gibi
karşıladı. Bunlardan Zülfü Livaneli,
Milliyet gazetesindeki köşesinde,
herhalde “zafer” yetmiyor, bütün ki­
nini kusuyor. “Haşhaşiyun katilleri**
adh yazısında, Tupac-Amaru geril­
laları dahil bütün devrimci örgütle­
rin “Hassan Sabbah’ın afyonlanmış
cahil sürülerinden ibaret!" olduğunu
yazıyor. Elinde alevi sazıyla ünlen­
meye çalışan Livaneli, Hassan Sab-
bah’ın Alamut Kalesi’nin bu top­
raklarda birçok alevi köyüne isim
olarak konulduğunu bilmiyor; ancak
Livaneli’nin utanmaz ve tüccar bir
halk düşmanı olduğu biliniyor. Ü n 'ü
de böyledir. Geçtiğimiz günlerde,
A vrupa’da Livaneli ve Thodorakis
için bir konser ilanı veriliyor. Bura­
da, “Geçmişte, her iki sanatçı da ül­
kelerinde uzun yıllar hapis yattılar ve
birçok yıl sürgünde yaşadılar” deni-
hyor. Utanmaz, teneke sesli iki m üş­
teri için “uzun yıllar hapis” yalanı
uyduruluyor. İlanda devam ediliyor,
“Livaneli Türkiye’de, Thodora-
kis’in Yunanistan’da olduğu ölçüde
meşhurdur". Bununla da Livane-
li’nin A vrupa’da hiç tanınmadığını
kabul elmiş oluyorlar.
ATIUMIN SORUNU
Aslında devrimci basında bu utan­
maza cevabı verildi. Yalnız bunlar­
dan A tıhm gazetesinde çıkan yazıda
Tupac-Amaru gerillalarının Hassan
Sabbah’m gerillalarına benzetilme­
sine çok kızılıyor. Uzun uzun uzun
Latin Amerika sömürgecilik tarihi­
nin anlatıldığı Atılım’m makalesin­
de bununla da yetiniliyor. Tek başı­
na kızgınlık yol değildir. Korku ve
kin de tarihseldir; Livaneli’nin tutu­
mu egemenlerin binlerce yıllık tarih
bilincini yansıtıyor.
Sabbah’ın gerillaları uzun yıllar İran
dahil M ezopotam ya’da egemenlerin
korkulu rüyası olmuştur. Selçuklu
düzeninin kurucusu vezir Nizam ül
M ülk’ün öldürülüşüyle İran Selçuk-
lulan çöküşe geçmiştir. B ağdat’ta
halifenin öldüreleceği günü bekle­
14
Sa
Siâ
mekten başka gücü kalmamıştır.
Olumlu ya da değil, Haşşaşiyun’un
bölge tarihindeki yeri önemlidir ve
düzen sarsıcıdır.
Uzun uzun Latin tarihi vaazetmek
ve bölge tarihini boş geçmek yol
değildir.
Çarpık tarih anlayışı nereye var­
maktadır? Politikaya sıçramaz mı?
Tarih bakışındaki çarpıklığın poli­
tik alana sıçrayışına yine A tılım ’dan
bir yazı-öm ek vermek yerindedir.
“Öcalan-Küçük Görüşmesi Üzerine
Eleştirel Notlar" üst başhğıyla ya­
yınlanan "Tuzak” adh makalede,
Yalçın Küçük’ün Hepİleri’nin bi­
rinci sayısında da yer alan “Ordu-
Laiklik-Karanlık” yazılan tarüşılı-
yor. Burada Yalçın Küçük’e ve gö­
rüşlerine atfen, sık sık, “Şefik H üs­
nü oportünizmi” ve “Sovyet modern
revizyonizm” nitelemeleri yer alı­
yor. Bir tek örnek bile yeterhdir, ya­
zının bir yerinde Y .Küçük’ten yapı­
lan alıntı şudur: “Sovyet komüniz­
minin Humeyni karanlığı karşısında
İran komünistleri ve Kasumlu Kürt
haraketine yaptığı kötülüğü hiç
kimse yapmamıştır.” Burada tartışı­
lan nedir ve A tıh m ’ın sorunu nedir?
Aulım'ın sorunu sadece “m odem
revizyonistlere” ve “sosyal em per­
yalistlere” ve de “Tudeh”e kom ü­
nist denilmesidir. Böyle tartışma
olur mu? Böyle tarih bakışı olur mu?
Atılım, asıl sorununu ise yazının
başında açıkça yazıyor: “..Küçük bu
yazılarında Kürdistan ve Türkiye
devrimi açısından tehlikeli olarak
nitelendiri ebilecek bir dizi gerici ve
tasfiyeci değerlendime yapmış bu­
lunuyor. PKK Önderliğince büyük
ölçüde paylaşılmamış olması halin­
de bu değerlendirmeleri... önemse­
meye bilirdik."
Fazla söze gerek yok. Demek ki,
PKK Önderliğine duyduklan sevgi-
■de artış vardır ve bu durum Atılım'ı,
PKK ve A.Öcalan’ı Y .K üçük’ten
koruma gayreti içine sokmuştur.
Yalçın Küçük PKK içinde bir güç
değildir, ayrıdır.
Ancak, Yalçın Küçük, npkı Abdul-
ah Öcalan gibi, çok halkh bir bölge
devrimcisi’dir.
Besbelh doğru tarih bakışıyla yüklü
ve daha politik olunmalıdır
Sendikaların Çelişkisi:
Profesyonel Yöneticilik
Asırlardır süregelen bir çelişkinin, emek-sermaye çelişkisinin ürünü
olan sendikalar şimdi başka bir çelişkinin veya açmazın
<ıskancındalar. Bunu sendikaların dramı olarak da anlamak
mümkün.

Tabanın söz ve karar Emeğin kurtuluşu yolunda; ilk, temel ve vazgeçilm ez önemde olan
sendikalar, nasıl oldu da adeta bir ayakbağı haline geldiler?
sahibi olmadığı, Bu sorudaki olumsuzuk yüklü çağrışımı belki yersiz bulanlar çıkabilir.
Zira, işçi hareketini ilerletmek, güçlendirm ek bakımından
eti(in denetim fayda umulan bir mekanizma hakkında bir çırpıda hüküm vermek
kolay olmasa gerek.
mekanizmalarının
Sendikalardaki zaafiyeti, ataleti hemen hemen sınıfa mensup herkes
yaratılamadığı her hissediyor, hatta dillendiriyor. Ama profesyonel yöneticilik o
denli kanıksanmış ve benimsenmiş ki dönüp buraya işaret eden pek
durumda iktidar; az insan var. işaret edenlerin çoğu da bilim adamlan. (Ki bu
makro veya mikro kapsamda; Tip’i çözümlerken “profesyonel devrim cilik" ekseninde
yıllar öncesinden derin tartışmalara giren Yalçın Küçük’ü,
ölçekte baskı Ernest M andel’i, Fikret Başkaya’yı anmam gerek). Ben burada
bizatihi omurgasını üye-yönetici-personel bileşkelerinin
somuru üreten bir oluşturduğu sendika kamuoyunu kastediyorum. (Yine burada
yaşayan sedikaoı kuşağımız içinde şu anki konumuna ilişkin
aygıttır. Baskı ve
tartışmaları saklı tuturak, sendikal deformasyona yönelik “yalın”
sömürünün bir eleştiriler geliştirilen Çetin Uygur’un hakkını teslim etmem
gerek). Deyim yerindeyse değineceğim “es” geçm e bazen işimize
dayanağı mülkiyet gelm ediğinden, bazen de “teşhis” yetersizliğinden ileri
geliyor, işimize gelmemesi bir yana, teşhis yetersizliği; biraz da
hakkı ise, bir sorunun sinsi bir “ur” ya da “iç kanama” özelliği
dayanağı da göstermesinden kaynaklanıyor sanıyorum. O halde önce,
profesyonel yöneticiliği var eden sebepler üzerinde durarak
yönetme hakkıdır. konuyu biraz da açmaya çalışalım.
Sendikalar ne zaman ki belli bir büyüklüğe ulaştılar, sürekli
Mülkiyet hakkının görev başında kadrolara ihtiyaç duymaya başladılar. Halen
tamamen ortadan yürürlükte bulunan iş ve sendikalar yasasının öngördüğü
süreçler ve yapılar oldukça merkezi bir özellik taşıdığından dolayı da,
kaldırılmasını yoğun bir merkezi yönlendirme gerekliliği ve rutin bir iş
yığılması ile karşı karşıya kalındı. Böyle pratik bir zorunluluk,
beklemeden de profesyonel kadro istihdamını getirdi. Zaman içinde
sermayeye karşı yürütülen uzun m ücadeleler sonucu elde edilen
yönetim hakkını halklann kullanılışını düzenleyen yasalar, tüzükler,
sınırlamak yönetmelikler, mahkeme kararlan vb türden belgeler düzenin mantığı
gereği karmaşık, katı ve ikircikli şekillendiler. Bunların
mümkündür. izlenmesi, doğru yorumlanması, gerektiğinde “ boşluklardan”

15
 Mayıs 1997 H ep İleri
yararianılması, hiç kuşkusuz profesyonelliğin da­
yanaklarından birini oluşturdu.
Asıl, emekçilerin-işçilerin kendilerini ezen, sömü­
ren sosyal-ekonomik sistenn hakkında içinde ya­
şadıkları ağır baskıcı şartlardan dolayı net ve bü­
tünsel bir görüş sahibi olmalarının zor oluşu
nedeniyle, hem bu düzenle hem de kurulacak ye­
ni düzenle ilgiii düşünse! ve somut ilerleme sağla­
mak ve bu şekilde m ücadelenin sürdürülebilm ö-
sine doğrudan katkıda bulunabilm ek için, işçiler
arasındaki “uygun” unsurların üretim dışına çıkar­
tılmaları kaçınılmazlaştı.
Bazı işçilerin üretimden alınarak sadece politik,
ekonomik, kültürel ve örgütsel sorunlarla uğraş­
maları işçi sınıfının bilim sel'dünya görüşününün
özümsenmesine, zenginleştirmesine olanak ver­
diği gibi, egemen sınıfa karşı mücadeleyi de etkin
hale getirebilir varsayıldı. Ne var ki, işçi sınıfının
kollektif hafızasını; kollektif bilincini: kollektif eyle­
minin oluşup kökleşmesi bakımından öngörülen
bir görevlendirm enin kalıcılaşması ile amacına
yabancılaşm a arasında yakın bir ilişki gözlen­
mektedir.
Yani, m ücadelenin daha etkin yürütülmesi için iyi
niyetle “ icat” edilen profesyonel yöneticilik, süreç
İçinde m ücadeleyi gerçek hedeflerinden saptıran
bir olumsuzluğu da bünyesinde barındırıyor. Gi­
derek asıl amacın yerini alan, kendisini amaçlaş-
tıran bir araç haline geliyor. Kısaca, araç olmaktan
çıkıyor profesyonel yöneticilik. Böylece belirli bü­
yüklüğe ve düzen-içi kurumsallaşmaya ulaşan
bütün örgütler gibi, sendikaların yönetim kadrolan
da tabandan kopmaya, kitleden uzaklaşmaya
uğrayabiliyor. Birer işçi örgütü olması gereken
sendikalar içinde, egemen düzenin hiyerarşi an­
layışı, ilişki tarzı, değer yargılan yerleşip gelişm e­
ye başlıyor. Özünde sermaye düzenini dönüştür­
me iddiasını taşıyan örgütler, kendi içlerinde
sömürü düzenini yaşatan tohumları, tipolojileri
besler oluyorlar.
Eğer duruma dışardan bakılacak olursa, sonucun
pek o kadar “vahim ” olmadığı kanısına vanlabilir.
Öyle ya, “Sendika yöneticileri seçimle ve belli bir
süre için göreve getirilm ektedirler ve seçim le ge­
lenler örgütün tabanını oluşturan işçilerin iradesi­
ne bağlıdırlar. Tabana hesap vermek durum un­
dadırlar. Hatta her an görevden de alınabilirler.”
Teorik olarak böyledir.
Oysa uygulama, çok kez teorik durum a pek uy­
maz. Pratikte genellikle görülen işleyiş, sendika
yöneticilerinin tabanın emrinde olması ve onun
çıkarları doğrultusunda hareket etmesi değildir.
Tersine bir belirlenim ve ilişki geçerlidir. Taban,
sendika yöneticileri tarafından manüple edilm ek­
te, pasif ve yönlendirilen bir yığın haline g e tiri-
mektedir. Farklı tutum alışlar, diyalektik anlam da
ateşleyici ve yaratıcı bir açıdan görülmemekte.
16
Sayı: 2
disiplin ve otorite silindiri altında “uyum ” laştırıl-
maktadır.
Başlangıçta işçi sınıfının örgütsel ihtiyaçlarının
karşılanması ya da ekonomik-politik amaçlarının
ve mücadelenin etkinliğinin artırılması gibi haklı
gerekçelerle işyerlerinden koparılan ve profesyo­
nel olarak görevlendirilen işçiler; değişik maddi,
sosyal ve kültürel bir çevre ile tanıştılar. Dolayısıy­
la bu çevrenin farklı atmosferinde, ortamında ne­
fes alıp-vermeye başladılar.
Sendika yöneticileri moral planda olduğu kadar,
maddi olarak da büyük avantajlara sahip olabili­
yorlar. Büyük kentlerin “lüks" semtlerinde edinilen
konutlar, özel şoför ve sekreterler ve binek araba­
ları, cep telefonları, araç telefonları, önünde ceket
düğm elenen ve “ başkanım" diye hitap edilen bir
kariyer, medyatik şöhret, “iç dekorasyonu” yeni­
den ele alınmış ve oldukça şatafatlı hale getirilmiş
daireler ve erkin üç tekelinden “ para, bilgi, yönet­
me tekeli” milyonlarca lirayı tasarruf edebilme
yetkisi...
Öte yandan sendikacı, işçi olarak kaldığı sürece
yararlanamayacağı, ortalama bir işçi için “hayal”
sayılabilecek bir harcama ve tüketim seviyesine
de kavuşuyor.
Sözgelimi uçakla seyahat, uluslararası geziler,
birinci sınıf otellerde yapılan toplantı ve seminer-
er, kimi harcamalar için sendikanın kasasını kul­
lanma, seçkinlerin yararlandığı tesislerde tatiller
gibi... Hal böyle olunca da bütün sendikalann tü­
züklerinde. kararlarında belirtilen grev fonlanna
dayanışma fonlarına, kaynak bulunamıyor ya da
kişisel ihtiyaçlar aciliyet(î) taşıyabiliyor. Neticede
örgütlülüğün abece’si olan dayanışma sözde ka-
lyor; sendikalaşma yolunda m ağduriyete uğra­
yan, işinden atılan işçi, kaderi ile başbaşa bırakılı­
yor.
Profesyonel sendikacının çalışma ve yaşam ko­
şullarında görülen değişmeler, onu ister istemez
burjuva düzeninin “doğal" üyesi durumuna getiri­
yor. Keza, materyalist felsefenin “m addi yaşam
bilinci belirler” önermesi hükmünü icra ediyor. Bu
durumda, böyle bir kişinin ya da kadronun işçi sı­
nıfının haklarından önce kendi konumunu ve sta­
tüsünü koruma kaygısına düşm esinden daha do­
ğal ne olabilir? Profesyonel yöneticiliğin cazibesi
sadece akçalı ayrıcalıklarda değil, bundan daha
önemli moral avantajlarda düğüm lüdür. Bunca
m addi-m anevi olanağı “tepm esi", tekrar eski işine
dönmeyi göze alması artık zordur. Geri dönmek
değil, dönme düşüncesi bile dayanılmaz hale ge­
lir. Sendika yöneticiliği gibi tatlı bir “iş”ten ayrıl­
mamak, ayrıcalıkları kaybetmemek için her yo
denenir. Kurnazlık, hile, ayak oyunları, şantaj...
dahası her türlü ilkesizlik mübah sayılır>G^reki-
yorsa örgüt bölgesel, etnik, mezhepsel temelde
parsellenir; sendika çalışanları içinde “özel me-
 M ayıs 1997
m urlar” oluşturulur ve bunlar için hiçbir kura
standart, “sır" hüküm ifade etmez. Kısacası kon-
formist, kariyerist, etrist, filistinist davranış kalıpla­
rı profesyonelliğe has eğilim ler olarak güçlenir.
Çünkü, sendikacılığı meslekleştiren, sendikayı da
"ekmek kapısı” yapan bir nesnellik söz konusu­
dur.
Bu bağlam da, sürekli olarak profesyonel sendi-
kacalık yapan ve elit bir hayat sürdüren sendika­
cının, vaktiyle “ işçi” olmasının da anlamı ve kıy-
met-i harbiyesi kalmamıştır. Bam başka ahşkan-
ıklarla çevrelenmiştir. Bir zamanlar yararlı m üca­
deleler vermiş, özveri ve direnç göstermiş, gözü
pek ve yiğit olması, belki, mazinin beyaz sayfası
olarak anılar arasındaki yerini almıştır. Öyle ki ör­
gütlenm ede en “önder” işçi için bile önce profes­
yonel kadro, araç tahsisi benzeri başka maddi
özendiriciler belirleyici rot oynamaktadır. Hatta iş­
çi sendikal tercihini bu türden vaadlere göre be­
lirlemektedir. Eğer bu durum bozulm a olarak ka­
bul edilirse, bunu, bir de sendikal rekabetin
körüklediği muhakkaktır.
Görülüyor ki bu
aşam ada sorun, ■ııı.ıııiiiıııııııııı»ııwwııiMiiww»iii .ii.» ı.^
bir iyiniyet ya da
“kasıt" sorunu ol­ Bürokratik yozlaşmaya uğrayan işçi
maktan çok, bir örgütlerinin profesyonel kadroları belirli bir lumsal haklan,
bilinç ve sosyal aşamadan sonra işçi sınıfmın kurtuluşu
konum sorunu, yolunda bir set oluşturmaktadırlar.
bir başka deyiş­ Sendikalar, dışlarındaki kuşatmanın ya
le nesnel durum
da yasal-nesnel şartların uzantısı olarak
değişikliğinin kabul etmek durumunda kaldıkları
doğurduğu “tü­
profesyonel yöneticilik eliyle yönlendirilir bir sosyal dönü­
rev" olarak karşı­
mıza çıkm akta­
dır.
Belli bir sosyal statüye ulaşan ve otorite kullan­
maya alışan sendika kadroları, özünde ne kadar
iyiniyetli ve davaya bağlı olurlarsa olsunlar, eski
noktaya, başlangıçtaki yerlerine dönm ek iste­
mezler. İşte böylece kendi yerlerini, sosyal statü­
lerini ve prestijlerini öncelikle koruma eğilimi, “ke­
m ikleşm eyi” ortaya çıkarmaktadır. Kemikleşme
statikleşmeyle; statikleşme de statüko ile kenetle­
nir. Sendikalarda bolca sözü edilen bürokratlaş-
ma olgusunun kaynağı buradadır. Nesnel-liğin
esaretine teslim olmuş iyiniyet ise bundan sonra
olsa olsa bürokratın “m asum ” luğunu anlatır.
Bürokrasinin olduğu her yerde de “üst" kadem e­
de olanlar, “ aşağıdakileri” kendi iktidarlan ve çı­
karları için kullanırlar. Alttakiler de üsttekilere bo­
yun eğerler. Bu, neredeyse eşyanın tabiatına
uygun bir yazgıdır. Tabanın söz ve karar sahibi
olmadığı, etkin denetim mekanizmalannın yaratı-
amadığı her durum da iktidar; makro veya mikro
ölçekte baskı ve sömürü üreten bir aygıttır. Baskı
ve sömürünün bir dayanağı mülkiyet hakkı ise. bir
H e p İleri Sayı: 2
dayanağı da yönetme hakkıdır. Mülkiyet hakkının
tam am en ortadan kaldınlmasını beklem eden de
yönetim hakkını sınırlamak mümkündür. İktidan
paylaşm ak bunun ön koşuludur. Aksi taktirde,
sözde m ücadele edilen düzenin olumsuzluktan,
o m ücadeleyi vermekle yükümlü işçi örgütlerinin
zem ininde boy atar, dal budak salar. Artık dilden
düşürülm eyen “ilerici” kavram ve sloganlar, “er­
dem li” amaçlar, salt zevahiri kurtarmaya hizmet
eden paravan’a dönüşür.
Dikkat edilirse, işçiler belirli bir aşamadan sonra
kendilerine yabancılaşmış kişiler tarafından tem ­
sil edilir hale geliyor. Dolayısıyla sendikacı em e­
ğini satan işçilerle sermaye sahibi patronlar ya da
işvereriler arasında bir tür “sim sar” gibi görünü­
yor. “Yozlaşmış” , "bürokratlaşmış” , sendikacı ar­
tık kendi konumunu korumakla, sorunların çözü­
münü özdeş tutmaya başlıyor. Bunu ne kadar
ustalıkla başanrsa o kadar iş bitirici sayılıyor. Kı­
saca profesyonellik bindiği dalı kesm eyecek ka­
dar "akıllılığı” içeriyor. Çünkü ayakta kalabilm ele­
ri, sosyal statü ve kariyerlerini sürdürebilm eleri,
onlan besleyen bir sınıfın varlığına bağlıdır. Bu
................. .... L............ -.......... nedenle hem iş­
çi haklannı. d e ­
mokratik to p ­
işçi sınıfının yü­
ce amaçlan tü­
ründen slogan­
ları dillerinden
düşürmezler,
hem de geçek
oldular. şümün önünü
mmm kesebilm ek için
kıvranırlar. Zira bir sosyal devrimin kendilerini de
devirm esinden, sömürücü sınıflarla birlikte kendi-
erini de süpürüp atmasından derin korku duyar-
ar. Sendikaların siyasallaşmasının karşısına çık­
malarının, dar işyeri sorunlarına kilitlenmenin,
ünlü “partilerüstü” şarkılarının, sorumlu sendika­
cılık vaazlannın altında bu korkunun büyük payı
vardır.
4 9
Özetle; bürokratik yozlaşmaya uğrayan işçi ör­
gütlerinin profesyonel kadroları son tahlilde belirli
bir aşam adan sonra işçi sınıfının kurtuluşu yolun­
da bir set oluşturmaktadırlar. Nitekim yasalann
birçok kısıtlayıcı, yasaklayıcı hükümleri yanında
profesyonel yöneticiliğin özendirici içerikleri,
sendikal pratiğim izde ve belgelerim izde hemen
yer bulmuştur. Yasaların mantığı, olabildiğince
pram idal bir yapıyı kurmaya, yani tabandan ku-
rumlara, kurumlardan kişilere doğru bir yetki dev­
rini gerçekleştirm eye dönük olduğu için anlaşıla­
bilir. Ve hatta Türkiye egemenleri açısından; hep
bir işçi aristokrasisine ihtiyaç duyup da sömürge-
erden transfer edeceği artık-değerin bir kısmını
17
 Mayıs 1997
kendi emekçilerine “sus payı" olarak dağıtıp sınıf
içi bir aristokrat tabaka yaratm akta zorlanan bir
egemen sınıf açısından, bunu; profesyonel yöne­
ticilikle ikameye yönelmesi de normaldir. İlgili ya-
salann oligarşik bir amaç gütmesi bundandır za­
ten.
"oparlayacak olursak; sendikalann yozlaşması,
bu örgütlerin kendi kusurları değildir. Sendikalar,
ta baştan böyle doğm adılar. Sendikalar, dışların­
daki kuşatmanın ya da yasal-nesnel şartların
uzantısı olarak kabul etmek durum unda kaldıklan
profesyonel yöneticilik eliyle yönlendirilir oldular.
Bir tür “emek bezirganlığı” haline gelen bu sakat
unsurlar ülkemizde güdüm lü sendikacılığın yer­
leşmesinde “harç” işlevi gördüler, görmeye de­
vam ediyorlar. Böylece Sadık Şide’den Şevket
Yılmaz’a, Mustafa Ö zbek'ten Şemsi Denizer’e
uzanan zincir aynı rolü oynuyor. G iderek fosiiieş-
seler de, sermayenin zengin bir “m akyaj” pratiği
oiduğunu unutmamak gerekiyor.
Sendikalar ister yeş'\\", “san” , “kızıl” , ister “ ilerici” ,
“hür", “adil” olsunlar hepsinin işleyişinde ortak
olan payda, burjuva toplum una özgü olumsuz­
lukların yeniden üretilmesine çanak tutul-masıdır.
O nedenle de ayrım yapm adan (belli istisnalar ol­
makla birlikte) diyebiliriz ki, amatör ruhu öldüren,
gönüllülüğe ve idealistliğe ket vuran ve tüm sen-
dikalan saran bir hastalıkla karşı karşıyayız.
Buna karşın, doğrudan bürokratik yozlaşm a teh­
likesini bünyesinde barındırıyor diye her türiü ör­
gütsel düzenleme ve profesyonelliğe karşı çık­
mak da sakıncalıdır. Böyle bir yaklaşım, işçi
sınıfının bilinç düzeyini ve m ücadele yeteneğini
azgelişmişliğe mahkum etmek, işçileri işyerlerinin
çeperlerine hapsetmek demektir. O bakımdan kı­
Chinua Achel>e
Ruhum Yenldezı Doğacak
ROMAN/İkinci Baskı
EmBtVAT
SANAT
kvlt Or
£)
DtZİSİ
Sosyalist Yayınlar
H ep İleri Sayı: 2
sa vadede şu önlemler, sendikalara musallat olan
“çelişkiyi” aşm ada bir çözüm olabilir:
Bir: Tekrar seçilme süresini kısaltmak ve profes­
yonelliği tamamen geçersiz kılacak yöntemler
aramak, olamıyorsa sayısını kısıtlamak. İki: Eleşti­
rel, demokratik bilinç düzeyine ulaşmış işçilerin
sayısını çoğaltm ak ve yönetime katılmalannı sağ­
layan kanallar açarak, örgütleri üzerinde her an,
her koşulda sınırsız bir denetim hakkına sahip kı -
mak. Uç: Sendikalan işyerlerinden, iş kollanndan
öteye taşıyarak, tüm ulusal ve uluslararası are­
nayla kucaklaştırmak. Dört: Sendikaların radikal-
eşmesini, aynı anlama gelmek üzere siyasallaş­
masını ve doğrudan inisiyatiflere dayanmasını,
önce sendika içi devrim ci müdahale programı ile
birlikte kavramak ve kurmayı vaadettikleri toplu­
mun bir ön maketi gibi inşa etmek.
Toplumsal bir sınıf örgütü kabul edilen sendikala­
nn, kuşkusuz, birçok sorunları var. Burada en ya­
kından ve sadece yönetici dokusu boyutundan
başlandı. Ve ülkemizdeki sendikal geleneğe ba-
katarak bir fotoğraf çekilmeye çalışıldı. Tek tek
hiçbir sendikacının kişilikleri gözönüne alınmadı.
Tamamen profesyonel yöneticilik vakıası üzerin­
den yürünerek elde edilen gözlem, bulgu ve sap­
tamalar kaydedilm ekle yetinildi. Ve sonuçta üzü­
cü yanlan da olsa görüldü ki, ülkemizdeki
sendikal realitenin sunduğu tablo; her ne kadar
nesnel, yapısal kökleri varsa da, reddetm ediği­
miz sürece “ bizim ” eserimiz. Dolayısıyla açık
sözlülük şart! Açık sözlülük, her dış m ücadelenin
aynı zamanda bir iç m ücadele gerçekliği içerm e­
sinden dolayı da şart!
Fulya Gtirses
Ekmek. Öyktiler/İklnciBukı
0RH/U4 KEMAL ÖTKO ÖDOl O 1091
Fulya Görses
Duvar "The Wall*', öyküler
Ptilya Gürses
‘S* Yazılar
A*esi: P. K,1364 S i ı t e i .3 4 4 3 1 İstanbul / Tel-F#x: 553 0 2 93
iktisada Siyasal Baicış

Kuruculuğu Adam Smith’e yazılan siyasal iktisat, 1871 yılında intihar

etti. Üç ayn ülkede, İngiltere’de Jevons, A vusturya’da
C.M enger, İsviçre’de VValras’ın eşzam anlı çabalarıyla ve tarım da
geçerli azalan verim ler yasasını ve marjinal faydateorem ini
virüs türünden tüm iktisada yaymalarıyla, iktisat disiplininin reel
Türkiye kapitalizmi dünya ile bağlarını büyük ölçüde koparıyorlardı. 18. yüzyılda
dinam ik burjuvazinin iktidara yürüyüşünün sim gesi haline gelen
yaşamak için
siyasal iktisat (diğer isim lendirm eyle ekonomi politik) defteri
turizmci kapatılıyor ve Paris Kom ünü’ne denk düşen bir zam anda emek
tem elli d e ğ e r tartışmalarını neredeyse tüm iktisat literatürden
kumarbazlara, çıkarm ak isteniyordu. İktisat artık bölüşüm m eselesini iktisadın teme
problem atikleri arasında görm üyordu. Bunun yerine
kerjıanecilere, 12 neo-klasik olarak da adlandırılan ve tarımsal üretim temelli azalan
yaşında verim ler yasasının ve üzerine inşaa edilen marjinal iktisat
dönem i başlıyordu. Değerin emek ile değil ne olduğu belirsiz bir
çocukların sağlıksız “fa yd a ” ile ölçülebileceği iddia ediliyordu. Böylece iktisatçılar
dom ates yetiştiren köylülerin gübreyi fazla atarsan yanar veya azı
koşullarda yarar ço ğu zarar dem esini bir bilim düzeyine çıkarmayı
çalıştırıldığı, başarıyorlardı.
Ne yazık ki dünya ve gerçeklik sadece bu kıymetli alimlerin
merdiven altı gözlüklerinden gördüğü biçim lerle açıklanmıyor. Kısa bir tarihsel
atölyelere, bunların araştım a bu ulvi teorilerin neden eşzamanlı ve ülke sınırı
dinlem eden ortaya çıktığını açıklayabiliyor.
volan kayışı Kapitalizm in yükseliş dönem inde feodal toprak mülkiyetinin
bankalara,Laleli tekelciliği ve toprak rantının ekonomik üretimi engellem esini ve
bölüşüm sorununda önemli bir handikapın aşılmasını
esnafına, sağlayan em ek değer teorisi; tekelleşen sanayi kapitalizm ine bu
sefer işçi sınıfının direnç noktasını oluşturm aya başlıyordu.
uyuşturucu Em ek-değer teorisi Adam Smith ve diğer klasik iktisatçıların
bakışında içerilm iş olarak var. A ncak teorinin
kaçakçılarına ve
kristalizasyonunu Marx yapıyor. M arjinalist iktisadın yaptığı ise,
bilumum em ek-değerin dolayısıyla bölüşüm sorunun iktisat disiplininin
dışına atılması çabasıdır. Bunun yanında sistem m üdahale
asalakların edilm ediği sürece her türlü krizin üstesinden geleceğine dair
bir inanç m arjinalist iktisadın oturduğu zem indi. Ekonomik
oluşturduğu rezil düşünceler tarihi bakımından ise vülger iktisadın son durağı
bir kümeye olarak değerlendirilebilir.
1917 Sovyet devrim i ile kapitalizm in ilk defa bir sistem olarak
ihtiyacı olduğudur. alternatifinin oluşması ve dünya çapındaki 1929 büyük krizin
Çünkü dövize getirdiği yıkım, ideolojik planda kapitalizm in gerçek dünya ile
yeniden bağlantı kurmasını zorunlu hale getiriyordu. Piyasanın
ihtiyaçları var ve m üdahalesiz kendisini dengeleyebileceğine dair inancın da
çözülm esiydi.
dövizi yurtiçine
Keynesyen iktisat bu anlam da bir geri adımı temsil ediyor.
bunlar getiriyor. Keynes’in siyasal ve sınıfsal tavrı net, dolayısıyla teorik çabalannın

19
 Mayıs 1997 H ep İleri
amaç ve gerekçeleri de ona göre. 1925 yılında bir
konuşmasında, "saf tutm ak sözkonusu olduğun­
da, elbette, kendi sınıfı olan okumuş, bilgili ve
kültürlü burjuvazinin çıkarlarını kollayacağını ve
onun safında yer alacağını” söylüyor. Yine, “ya­
zacağı kitabın marksizmin R icardo’ya dayalı te­
m ellerini” yerle bir edeceğini düşünüyordu.
Keynesyen iktisat, sistemin dengeye ulaşabil­
mesi için m üdahaleye gerek olduğunu kabulle
birlikte, sistemin enflasyon ve işsizlik gibi iki kritik
noktasının kontrolü ve sosyal tahribatın önlenm e­
siyle kaptalizm in en azından bir süre sorunsuz
yaşayabileceği tezine dayanıyor. Çok basit ola­
rak, % 5 enflasyon. % 5 işsizlikten oluşan rahat­
sızlık sınırı aşılmaması halinde, çalışan sınıfiann
sosyal huzursuzluk kaynağı olmaktan çıkacağı
düşünülüyor. Bu aynı zam anda M enger ve Je-
vons orjinli m arjinalist okulun siyasal iktisadın te­
mel problem atiklerinden birisi olan “ bölüşüm so­
rununun" iktisat disiplini dışına çıkarm a çabasına
karşı ürkek ve belirsiz bir geri adım anlamına g e ­
liyor.
Dünya kapitalizm i sosyalizmin ilerleyen baskısı
altında 1935 yılından 19801i yıllara kadar Key­
nesyen reçetelerini uyguladı. Monetarist Fried-
m an’ın ünlü olması ve görüşlerinin kabul görm esi
zorunlu bir raslantı olarak Sovyet sosyalizminin
çözülm esine denk düşüyor. Friedman ‘m üdahale
etmeyin sistem kendi sorununu çözer’ diyor. Hiç­
bir şey y a p m a m a k , yeniden bir reçete haline g e ­
liyor. Friedman Jevo^^fe ve M enger’e geri dönüş­
tür. Dolayısıyla artık tehtid ortadan kalkmıştır
sinyalini verm ektedir.
Kapitalist ekonom iye bakm ak ve çözüm lem ek
açısından bu özet paragraflann bir sonucu var.
ktisat disiplini sanıldığının çok ötesinde sınıfsa
ve dar anlam da burjuva-ideolojiktir, dolayısıyla
anlam aktan çok gerçeklerin üstünü örtmek işle­
vini görüyor. İkincisi bölüşüm sorunu ve toplum ­
sal sınıfların çözüm lem eye katılmaması halinde
hiçbir ekonom ik açıklamanın anlamı olmadığıdır.
Mal ve hizm etlerin aritm etik olarak denge nokta­
sında bulunm am ası, bunları üreten ve tüketen
katm anlann karşılıklı konum larında iradi başka
süreçlere yol açıp açm am asıyla değerlendirile-
biliyor. Yoksa mal ve hizmetlerin kendinden
menkul iradeleri bulunm uyor. Bilim, iktidar için
gerekli veya iktidarı sağlayabildiği ölçüde işlevini
yerine getirebilm ektedir. Bunlar özellikle Sovyet
sosyalizm inin çözülm esi ile iktisadi çözüm lem e­
lerde alet çantasından çıkanlan veya çıkarılmak
istenen unsurlardır.
Bir parantez; Sovyet sozyalizminin çözülmesi,
yarattığı olum suzluklann yanında siyasal iktisa­
dın ihyasını bir zorunluluk haline getirdi. İhtiyacın
zorlaması ile, siyasal iktisat ve çoğunlukla yüzyı-
20
Sayı: 2
ın başında yapılan çözüm lem elere uzun bir ara­
dan sonra, çok daha rahat çalışm a koşullarında
ve yeni im kanlarla gelişebilir. Ara dönem de yapı­
lan ve sosyalist uygulamaların odağında gelişen,
dolayısıyla bir anlam da hedef saptırıcı tartışma­
ların uzağında kapitalizm tartışılabilmelidir. Kapi­
talizm içinde ve kapitalist baskıların yoğunluğun­
da yaklaşık yüzyıldır üretilen iktisadi teorilerin,
çok az bir kısmı dışında gözardı edilebileceği ve
yeniden yazımın elbette belirli ihtiyatlılıkla yeni
kanallar açması beklenm elidir. Ekonomi politiğin
devrim cileştirilm esi hala önemli bir sorun olarak
durmaktadır.
Dünyada d a pek çok örneği vardır. Fakat Türki­
ye ’de çok daha yakından tanık oluyöruz: Ekono­
mik yazın, yapısal ve tarihsel bakışı yok sayarak
çalışıyor. Aylık ekonomik periyotlar ve özellikle
günlük basın en az bir, iki yüksek titr sahibi aka­
dem isyen istihdam etmesine rağmen kayda d e ­
ğer yazı pek çıkmıyor. Önemli sayılanlar ise çok
azınlıkta kalıyor. Bunların çoğunluğu ekonomi
deyince borsa kumarbazlığı ve Merkez Banka-
sı’nın günlük emisyon hacmini anlıyorlar. Örne­
ğin enflasyonun aylık ortalam a yüzde 70’ten aşa­
ğı inm ediği bir dönem de memur maaşlarında
yapılacak çok cüz’i artışları enflasyon nedeni sa­
yarken hâzinenin bankalara ve rantiye sınıfa sü­
rekli ve çok daha yüksek miktar faizle borçlan­
masını daha az önemli buluyorlar. Burjuva
ideolojisi ile bakıyorlar. Faiz kar ve rantın dışında
hiçbir hak ve meşruiyet tanımıyorlar.
Belki de çok şaşırmamak gekiyor. Basın, özel­
likle ekonom ik basın bugün burjivazinin ideolojik
hegem onya merkezleridir. Çıkan her yazı, yapı­
lan her değerlendirm e çalışan sınıflara karşı ide­
olojik saldınyı içerm ektedir. Bunlar hem oluşan
ranttan beslenen ve hem de bu rantın oluşmasını
sağlayan aparatçıklardır.
Bunlara insan kaynağı sağlayan iktisat fakülteleri
ise ideolojik malzeme ithalatçılığı ve distribütör­
lüğü görevini üstleniyorlar. Haklarını teslim etmek
gerek, iktisat fakülteleri aynı zam anda bu saldırı-
arın planlam a dairesi işlevini de görm ektedir.
Dış ödemeler krizi
Dünyayı ve özellikle Türkiye’yi alışagelmiş eko­
nomik param etrelerle anlamak artık imkansızlaş-
mıştır. Ekonomiye politik bakm ak her zaman o -
d u ğ u g ib i anlamanın önkoşuludur.
Bugünü değerlendirirken, tarihsel gelişimi ile de­
ğerlendirm ek zorunlu olmaktadır.
"’ürkiye 1970 yılından beri yaklaşık 30 yıldır eko­
nomik kriz kavramı ile birlikte yaşadı ve bu kav­
ram halen güncelliğini korumaktadır. G rekçe asıl
anlamı ile krisos- karar anı anlamına gelen kriz,
m uktedir veya muhalif ülke üzerine düşünen her­
 M ayıs 1997 H ep İle r i
kes için farklı çağrışım lara sahip. M arksist iktisa­
dın bir yorum una göre kriz, toplum sal dönüşüm
imkanlarının yüksek o ld u ğ u bir dönem dir. Krizin
otom atik olarak bölüşüm sorununu ön plana çı­
kartacağı ve bunun çalışan sınıflan de facto poli-
tize edeceği düşünülm ektedir.
"ü rk iy e için pratikte '89-93 yılında yükselen çalı­
şan sınıfların ekonom ik taleplerin yükselişi so
cenahta böyle algılandı ve sendikal örgütlenm e­
ler hakettiğinden çok daha fazla ön plana çıkarıl­
dı. İşçi yürüyüşleri neredeyse bir devrim eşiği gibi
algılandı. Bugün de aynı şekilde algılandığını
söylem ek yanlış olmaz.
7 0 'li yıliann başında dünya petrol krizi ile yaşa­
m aya başladığı ekonom ik kriz aslında dış ö de­
m elerinden kaynaklanan bir krizdi. Türkiye sana­
yisi üretim yapabilm ek için büyük oranda ya­
bancı enerji -petrol- ve ara mal girdisine, dolayı­
sıyla ithalata gereksinim duyuyordu. Yabancı g ir­
diyi alabilecek dövizi ise tanm sal ürünle ve buna
dayalı imalat ihracı ile sağlayabiliyordu. Zam a­
nında bir dönem yurtdışı işçi gelirleri ve dövize
çevrilebilir m evduat gibi palyatif çözüm lerle bir­
kaç yıl ertelenen kriz 1978 yılında derinleşti. Fakat
asıl kriz bölüşüm deydi. Yükselen sol muhalefet,
Türkiye yönetenlerini, krizi bölüşüm ün yeniden
düzenlem esiyle geçiştirilebilm esine izin verm i­
yordu. 24 O cak Kararları’nın hemen ertesinde
yapılan 12 Eylül darbesi, böyle bir imkanın sağ-
lanmasıydı.
şçi ücretlerinin düşürülerek Türkiye’de üretilen
ve ihraç edilen m etalann dünya piyasalarında
düşük fiyatla rekabet etm esini sağlıyordu. Kısaca
7 8 krizi bölüşüm de gerçekleşen operasyonla gi­
derildi.
Ü cretler ve tarım milli gelirden aldığı pay ’8 0 ’li yı
ların ortasına kadar olağanüstü düştü. Fakat bu­
nun da bir sının vardı.
Türkiye yönetenleri ’80’li ve doksanlı yıllar boyun­
ca ekonomik krizin bölüşüm e yansımaması ve
dolayısıyla siyasallaşm am ası için kendine hava
delikleri açmış görünüyor. Bugün ortaya çıkan
sorunların kaynağı, tam d a bu hava deliklerinde-
dir. Türkiye kapitalizm i artık burjuva hukuku ölçü­
sünde bile yasadışı çalışm aya başlamıştır. Asıl
irdelenm esi gereken nokta d a burasıdır. Politik
düzlem in üzerine o turduğu bir ekonom ik zemin
varsa, çözüm lem e bu ekonom ik düzlem ve politik
yapılar ilintisini kaçırm adan, birlikte yapılmalıdır.
G erçekte ise dış ödem eler dengesinden kaynak-
anan problem devam etm ektedir. Gelinen nok­
tad a Türkiye’nin sınırsız em ek söm ürüsüne ve ta-
anına dayanan ekonom isi ile ihracatı ithalat ve
d iğ e r ödem eler için gerekli döviz gereksinim ini
yine karşılayam am aktadır. Bu başlı başına yapı­
sal bir sorundur ve ekonom ide kronik bir rahat­
İ21
Sayı: 2
sızlığı gösteriyor. 1994'te yaşanan döviz krizi
beklenildiği gibi reel ekonom iye sirayet etm edi ve
büyük tahribatlar yaratm adan geçiştirildi. Bunun
nedeni sistemin ekonom ik ve politik olarâk oluş-'
turd uğ u hava deliklerinin işe yaramasıydı.
sta n b u l’d a yaşayanlar daha yakından bilir. Bü­
yük bir nüfusun günlük olarak ürettiği çö p büyük
yerlerde toplanıyor.
Uzun süre üstüste yığılan pislik altta bir metan ta ­
bakası oluşturuyor. Biriken metan gazı çıkış yolu
bulam azsa patlıyor ve yakın çevreye cid d i zarar­
lar veriyor. Türkiye ekonom isi İstanbul çöplükleri­
ne benziyor. Ekonominin zem inin de birikm iş pis
atıklar ve m etan gazı var. Zaman zam an çevreye
dayanılm az kokular yaym asına rağm en sıkışması
önleniyor. Sıkışmaması ve patlamaması için em ­
niyet sübaplan var. Kayıtdışı ekonomi bunun en
önemli unsurudur. Bazı kamu kuruluşları, partiler
ve m aalesef bazı sendikal örgütlenm eler politik
unsurlarını oluşturuyor. Türkiye’de düşünülecek
her türlü dönüşüm programı, öncelikle sözü e d i­
len zem ini ve orduya çıkardığı ilişkileri gözönün-
de bulundurm ak durum undadır.
Türkiye’yi, ekonomisi ve siyasetini okum aya yine
öncelikle dış ticarete ve şekillendirdiği cari iş-
em ler dengesinden başlanm ası gerekiyor. A şa­
ğıd a verilen beş yıllık dış ticaret rakamları gelişi­
minin daha açık görülm esini sağlıyor.
DIŞ TİCARET DENGESİ RAKAMLARI
YILLAR HRACAT THALAT K.ORANI
1992 14.891 23.082 64.51
1993 15.610 29.772 52.43
1994 18.390 22.60.6 81.35
1995 21.974 35.187 62.44
1996 23.273 • 42.388 54.90
ürkiye ekonom isi 7 0 ’li yıllarda o çok sözü edilen
dışa kapalı ekonom iyi aşmıştır. 1996 rakamlarıyla
65 m ilyarlık dış ticaret hacm i tahmini 170 m ilyar
dolarlık milli gelirinin yaklaşık yüzde 40’ı düzeyin­
dedir. 42 milyarlık ithalat ise yine yaklaşık yüzde
25’ine tekabül ediyor! ithalatının tüm ünün mamül
üretim inde girdi olarak kullanıldığını varsaysak
dahi, üretilen her 4 liralık mamul için bir liralık it­
halat yapm ak durum undadır. Türkiye solculuğu­
nun farklı bir anlam yükleyerek montaj sanayi d e ­
diği üretim biçim i bugün, o dönem in rakamlarını
kat kat aşarak devam etm ektedir. Üretimin aksa­
maması için girdi zorunluluğu ülke sanayisinin ilk
özelliği. Fakat tablonun işaret ettiği en önemli
nokta bu değil.
Rakamlann dili açık; ekonomi iniş çıkışlar göster­
m esine rağm en son otuz yıllık sorunu atlamamış-
tır. Dış ticaret hacm i yekûn olarak büyüm esine
rağm en ihracatın ithalatı karşılam am akta ve dış-
 Mayıs 1997 H ep İleri Sayı: 2

ticareti açık verm ektedir. 1992 yılında yüzde yor. Tekstil sektörü aynı zam anda daha önce sö­
64.51 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı 1993 zü edilen sistem in pislik deliklerinden, önem lile­
yılında 52.43’e düşm üştür. 1994 yılında ise şaşır­ rinden birisini oluşturmaktadır.
tıcı biçim de yüzde 81.35 çıkıyor. 1995 ve 1996 Ancak, daha önce söylendi, bütün ihraç kalem ­
d a ise yine düşüş trendine giriyor ve 1996 yılında lerinden sonra 20 m ilyardan fazla dövize gerek­
20 milyar dolar dış açıkla ihracat ancak ithalatın sinim var. Bunun d iğer kaynaklanna bakm ak ge­
yarısını karşılayabiliyor. B urada 1993 yılının so­ rekiyor. Bu daha önce verilen dışticaret verilerine
nuna doğru Çiller’in kestirm e başbakanlığa ta­ turizm, diğer mal ve hizmetler, işçi gelirleri ve
şındığı ve darbe olarak teşhisi yapılan sürecin et­ transferlerin eklenmesi demektir. Daha aydınlık
kisinin 1994 yılında görüldüğünü not e d e b ili­ ve son yıllarda pek çok ekonomistin hesaba kat­
yoruz. Ayrıca güm rük birliğinin ithalat üzerinde madığı bir gelişm eyi ortaya koyuyor.
yükseltici etkide bulunduğu unutulmamalıdır. Kı­ Dış ödem elere sadece legal iktisat parametreleri
saca Türkiye ekonomisi varolan üretimin devam ile değerlem enin çok anlamlı olmadığı burada da
etmesi ve gerekli ham m adde -ara m adde g ird i­ görülm ektedir. İlk bakışta da dikkati çekebilecek
lerini sağlaması için cari rakam larla yaklaşık 20 olan turizm ve diğer gelirlerin geçici rakam larla
milyar dotar bulması gerekm ektedir. Bunlara d ö ­ bite 16 m ilyar doları aşmasıdır. Bunlardan turizm
viz cinsinden dış borç ve faiz ödem eleri ile diğer 5 m ilyar dolar döviz sağlamakta, diğer gelirler ise
g ider rakamları dahil değildir. Bunlarında dahil 11 m ilyara varm aktadır. Peki diğer kalemleri ne
olduğu cari işlemler dengesi rakamları ayrıca ve­ oluşturuyor. Rivayet muhtelif, fakat büyük m ikta­
rilecek. Rakamların gösterdiğini altını çizerek rının kara para olduğu kesindir..
özetlersek, Türkiye ekonom isi dövize m utlak ba­
"ü rk iy e cari işlem ler dengesini 7 0 ’li yıllarda ta­
ğımlı bir ekonomidir.
rımsal ürün ih'^acat; ve o zaman için m ucizevi sa­
Döviz gideri varsa buntan karşılayacak gelir ka- yılan işçi döVfZİe''inin sağladığı kaynakla sağlar­
emleri de olması gerekiyor. Gelir kalem lerinin en ken: '80’li ve Ûzalh yıllar da ücretlerin düşürül­
önemli unsuru ihracat kalem inden oluşmasıdır, mesi ve tarırr-, kesiminin milli gelirden aldığı payı
hracata ilişkin rakam lar verilen tabloda görülü­ yüzde 13 ’lere Kadar düşüren politikalarla, ürün fi-
yor. Diğer kalemlere geçm eden ve anlamlılığını yatlannın dış piyasalarda fiyat avantajı da sağla­
artımak için ihracat rakam lanna bir ek tablo gere­ nıyordu. Buna ihracat teşviği adı altında sınırsız
kiyor. Seçilmiş ihraç ürünlerinin 1996 yılının ilk on bir talan ve peşkeş çekm e ekleniyordu. ’8 9 ’da
ayında gerçekleşen ihracat rakam larından oluş­ eylülist restorasyon ile tanmın geliri ve işçi ücret­
turulan tablo şöyle: lerinin artması ile fiyat avantajı geriliyor ve dış ti­
1995 1996 caret açığı büyüm eye başlıyordu.” (Yalçın Kü­
MADDELER
5.608.874 5.085.056
çük, Ekonomi Krizden Krize, Marksist Damar
Konfeksiyon
2.265.826 2.966.720
Sayı:1) Bunlar bilinenler, fakat Ö zal’ın ölmesinin
Demirçelik
1.921.401 2.076.799
üzerinden geçen yıllara rağmen gazete köşele­
Tekstil ve hammadde
1.529.782
rinde anılmasının asıl kaynağı da olan, ekonom i­
Elektrik e ektronik 1.149.383
1.229.124
de kayıt dışı, vergilendirilm eyen bir rant alanı
Hububat bakliyat 1.172.978
oluşturmasıdır. Kolayca anlaşılabileceği gibi bu­
Otomotiv ve yan sanayi 1.015.573 1.189.510
nun bir kısmı şim di plaza sakinlerinin oluşturduğu
Kimyevi maddeler 1.041.570 1.248.616
gruba gidiyordu. A ncak hiçbir zaman, sözedilen
Yaş Meyve ve Sebzeler 443.248 480.052
alan şim diki kadar geniş olmamıştı.
Çimento ve toprak 299.090 554.964

Tütün 289.416 502.792 Sonuç ortadadır: Türkiye kapitalizmi yaşam ak

Tablodan anlaşılacağı gibi ihracatın belkem iğini
konfeksiyon ile tekstil ve ham m adesi oluşturu­
yor.
Tekstil ve ilgili sektör yıllık 7 milyar dolardan fazla
döviz sağlıyor. Tablo dışında kalan ihraç ürünle­
rinin çoğunluğu tarım a dayalı sektör ürünlerinden
oluşuyor. Tekstil düşük serm aye/hasıla oranı ve
düşük işçiliği ile dünya ölçüsünde verimli söm ü­
rü alanlanndan birisini oluşturuyor. Buna Türki­
ye’de tekstil sektöründe sendikasızlaştırm a ve
sosyal güvenlik kurumlarının sektöre sokulma-
ması eklenm elidir. Sektörde faaliyet gösteren
sendikaların durum unu aynca irdelem ek gereki­
için turizm ci kum arbazlara, kerhanecilere, 12 ya­
şında çocukların sağlıksız koşullarda çalıştırıldığı
m erdiven altı atölyelere, bunlann volan kayışı
bankalara.Laleli esnafına, uyuşturucu kaçakçıla­
rına ve bilum um bu türden asalaklann oluşturdu­
ğu rezil bir kümeye ihtiyacı olduğudur. Çünkü
dövize ihtiyaçları var ve dövizi yurtiçine bunlar
getiriyor.
Türkiye ekonomi politiği
Ekonom ide m otor görevi gördüğü düşünülen ve
devletin teşyik ettiği sektörler ile cari işlem lerde
döviz sağlayan kalemler örtüşüyor. Yalnız olay
sadece ekonom ik değil, yinelendiği üzere politik
uzantıları da var. Eğer bu sektörler bu kadar

22
 M a y ıs 1997 H e p İleri
önem liyse politik uzantılan ve güç odaklan d a o
malıdır. Türkiye’de özellikle son yıllarda gelişen
olaylara bakm ak bile bu sektörlerde üretilen pa­
ranın burjuva hukuku dahilinde dahi kanunsuz ve
yüzsüzce sağladığı politik gücü gösterm eye ye­
tecektir.
Buna göre birincisi ihracata dönük üretim yapan
tekstil sanayidir. İkincisi inşaattır. Yurt içinde teş­
vikli tesis üretimi ile turizm altyapısında faaliyet
gösteriyor ve yurtdışı kolu ise şim di özellikle
Rusya'da olduğu türden ihale takip eden şirket-
erden oluşuyor. Üçüncüsü ise turizm dir. Ku­
m arhaneleri ithal ve yerli beyaz kadın ticareti,
uyuşturucu tüketim i ife on yıl içinde daha önceleri
ancak film lerde görülebilen uzakdoğu batakha­
ne görüntülerini Türkiye’nin her tarafına taşıdı.
Bunların ilişkilerini sağlayan bankacılık sektörünü
ekleyebiliyoruz. Uyuşturucu ticaretini ise şim dilik
değerlendirm enin dışında tutm akta fayd a var.
Susurluk’taki kazada m ersedesin içinden çıkan-
ar ve açığa çı- ...................................._.. ...
kan ilişkiler tari­
hin bir büyük Devlet, Kurt savaşını kullanarak Türk
ironisi olarak halkını terbiye etmeye yöneldi. Bu süreçte
kaydedileceğe başta sendikalar, üniversiteler, hatta
benziyor. Kaza ironik olabilir ama Tüsiad dahi terbiye
d a korucu başı
edildi. Hem de yükselen yeni bir
Bucak, katil Çatlı
rantiye sınıfın
-aynı zam anda
tekstilcilik yapı- ................ ..
yorm uş- polis komiseri Y ücedağ turistik bir tesis
ve kum arhane alm ak için birlikte seyahate çıkı­
yorlar. Sanınm bir roman kurgusu, tipolojüeri an­
cak bu kadar net düşündürebilirdi.
Olayları değerlendirken 1993 yazınında Ç iller’e
kestirm e başbakanlığın hediye edild iği 1993 Dyp
kongresinin gözönünde bulundurulm ası gereki­
yor. Bugün olanca pisliği ile dökülen son saldırı­
nın miladını gösteriyor. O dönem de Kürt savaşı
en yoğun dönem ini yaşıyordu ve bu savaşın or­
d uya ilişkin doğrudan masraf artırıcı etkisinin ya­
nında. PKK’nin turizm sektörünü vuracağına dair
açıklaması ve fiili hareketlenmesi görülüyordu.
Saldın gerekçesini PKK ve onun finansal kaynak­
larını kurutmaktı. Ancak saldırılan PKK’deh çok
ülkenin batısında yaşayan başta işçi ve m em ur­
lar olm ak üzere çalışan sınıflar oldu. Devlet Kürt
savaşını kullanarak Türk halkını terbiye etm eye
yöneliyordu.
Yanlız bu kadar değil, bu süreçte başta sendika­
lar, üniversiteler, hatta ironik olabilir am a Tüsiad
dahi terbiye edildi. Hem de yükselen yeni bir ran­
tiye sınıfın eşliğinde.
Yeni Tit: Turizm, inşaat, tei(stii
23
Sayı: 2
’93 Shp-Dyp hükümeti ile yapılan d a rb e siyasa
gücünü Am erika’dan alm akla birlikte ekonom ik
desteğini de sözedilen sektörlerden alıyordu.
Yatçın Küçük, bunu bir isim benzetm esi ile yet­
mişli yıllann kanlı faşist-ülkücülerin paravan ör­
gütü tit, ‘türkçü intikam tugayı'nın hortlatılması
olarak tanımlıyordu. Turizm, inşaat ve teksti! sek­
törleri tem silcileri, tekstilci Cavit Çağlar, inşaat
m üteahhitlerinin vekili M ehm et M oğolîay ve yine
m üteahhit Mehmet Ati Yılmaz bakan yapıldı.
Bu ilişkilerin üzerine inşa edilen b ir.e ko n o m ik
coğrafya tarifini buraya alm ak olayların anlaşı -
masını kolaylaştıracaktır.
Bir: Şimdi en saldırgan “ p arti” olan, Besim Ti-
buk’un Liberal Partisi bir Tit kuruluşudur. C um ar­
tesi analarına bile küfreden bu saldırgan, bir tu ­
rizm cidir ve bu “p arti” sayesinde pek çok ku­
marhanenin sahibi ve kralı olduğunu gizliyor. İki;
Son kez ortaya çıkan, ülkücü katillerin hepsi Kırcı,
Atilla. Çatlı tekstilcidir. M esut Yılm az’ın da hayatta
yaptığı tek üre-
.......... tim işi tekstildir
ve kardeşi teks­
tilci b irtit’dir. Üç:
Cinayet işinde
adı sık çıkan,
Ç atlı’nın iş orta­
ğı, Ahm et Bay-
eşliğinde. dar inşaatçıdır
ve M hp finansö-
................................................ rü, faşist Sa­
za k’lar da inşaatçıdır. Dört Cem Boyner, tekstilci­
dir ve düşkün dönem inde D em irel’i finanse eden,
uçaklarla gezdiren Cavit Ç ağlar tekstilcidir. Beş:
M adam Çiller, inşaatçıdır. Altı: Demirel Morrison
adını, böyle bir Am erikan firmasının taşeronu ol­
duğu için almıştır. Yedi: C h p ’yi Shp’den ayıranlar
inşaatçıdırlar ve burada Çarmıklı ile inşaatçıları
önemli bir rol oynadılar. Baykal’ın Bayındır ile iliş­
kisi hep ileri sürülüyor, ancak akıl hocası Çevik-
çe ’nin Bayındır’ın adamı olduğu, Ali Topuz, Ali
Dinçer, Erol Tunçer, Algan H a caloğlu’nun inşa­
atçı oldukları kesindir. Hikmet Çetin müteahhit
A li’nin m em urudur ve Kum baracıbaşı, m üteah­
hitlerin bakanıdır. Sekiz: “Alevi" politikacı Vezi-
roğlu, Chp inşaatlarının aşın zenginidir ve inşaat­
çıdır. Dokuz Netanyahu E rbakan’ı K addafi’nin
çadırına götüren, inşaatçıların parasını tahsil et­
me görevidir: burada K a dda fi’nin hakaretlerine
karşı çıkan bütün politikacıların, Necm i H oca’nın
tahsildarlığını doğru bulmaları öğreticidir. On:
Bütün kumarhaneler, turizm in ve dolayısıyla Tit’in
içindedir. Ülkemizin pisletilm esi ile Tit’leşmesi
aynıdır. Onbir: Bu örneklere bakarak binlerce ör­
nek türetm ek serbesttir.(Y.Küçük, Tarihçe
sf. 119-120)
T üsiad’ın rapor hazırlatarak, neredeyse ’70
 Mayıs 1997
iyıllarda bir sol partinin program ını anımsatan
önerileriyle "dem okratikleşm e” diye sızlanması
boşuna görünm üyor. Sanayiciler ve özellikle ağır
sanayi düşük kar marjıyla çalışm ak durum unda.
Sermaye-hasıla katsayısı düşük ve kendini amorti
etme süresi istikrarlı bir ekonomi de bile uzun za­
man almaktadır. Türkiye ekonom isi ise her türlü
uzun vadeli yatırımın neredeyse imkânsızlaştığı
enflasyon-faiz ve borçlanm a üçgeninde çalış­
maktadır.
Maliye Bakanlıği’nın verilerine göre. Tansu Çi
er’in başbakanlığına rastlayan 1993 yılından iti­
baren faiz haroamalannın vergi gelirlerinden alıp
götürdüğü miktar hızla büyüm eye başladı. Faiz
1993yılındavergi gelirlerinin yüzde 44.1'ini, 1994
yılında yüzde 50.5’ini 1995 yılında yüzde 53.1’ini
1996 yılında ise 6 6.6 ’sını aldı. Aynı rakamın bütçe
gelirlerine oranı ise 1 9 9 3 y ılın d a y ü z d e 3 2 .6 ,1994
yılında yüzde 40.2, 1995yılında41 ve 1996 yılın­
da ise yüzde 54.7 oldu. (Radikal 27 Şubat ’97)
Sadece iç borçlar milli gelirin yüzde 21 düzeyine
yükseldi ve yükselm eye devam ediyor.
Tit’in volan kayışı: Bankalar
Devlet topladığı tüm gelirlerin yarıdan fazlasını
borç ve faiz olarak ödüyor. Türkiye Cumhuriyeti
bu haliyle osmanlı devletinin son yıllarını andın-
yor.
Borç-faiz ilişkisinin gelirlerinden ise büyük oran­
d a bankalar yararlanm aktadır. Bu arada Çiller ai­
lesinin ve Özer Ç iiler’in bankacılık alanın faaliyet­
te bulunduğunu belirtm ekte yarar var.
1993 yılında devletin b eka ’sı için görevi Ç iller’e
ihale eden T üsiad’dan, Ç ankaya’ya burjuvazinin
geniş bir kesimi tam anlamıyla gelinen noktada
soyulm uş görünüyor. O nlar büyük bir kahram an­
lık yapacak kadar saf birisini bulmanın hazzında
ellerini oğuştururken, Ç iller’in onlann haberi ol­
m adan bir şirket kurm uş ve devletin hâzinesini
ortakları arasında pay ediyor. Bu şirkete ülkenin
gözüaçık lüm penlerinden, eski katiller ve eski
devlet görevlilerine varan bir kesimi ortak ediyor.
Onlara ise burjuva bönlüklerinde bir adım ötesini
görem em enin kahredici zavallılığı kalıyor.
Talana ortak olanların ipucunu ise sabah gazete­
sinin doğrucu d a vu d ’u Necati Doğru veriyor. Ne­
cati Doğru 10 Nisan tarihli yazısından bir bölüm
şöyle; "Bir banka var. Tek şubeli. Kıbrıs’ta kuru -
muş. 40 trilyon m evduatı bulunuyor. 200 trilyon­
luk hazine bonosu almış. 400 trilyon liralıkt da ha­
zine borçlanm a ihalesine girm iş.Korkunç yüksek
para. 5 m ilyar dolar ediyor. Susurluk Araştırma
Kom isyonu’nda ifade veren astsubay MİT m uh­
biri Tarık Üm it’in bankası olduğunu söylüyor. Em­
niyet Genel M üdürü İstihbarat Daire Başkanı Ha­
nefi Avcı M ehm et Eym ür’ün değişik isimle ortak
H e p İleri Sayı: 2
olduğunu söylüyor.
Bu bankanın sahiplen M lT’te görev almış ve
PKK’nin finansm an kaynakların kurutm a ile vazi­
felendirilm iş, devlet elemanları oluyor. Bu para
götürülüp Am erikan hazine bonosu ya da İsviçre
bankasına yatınimıyor. M lT’te görev almışiann
kurduğu bankaya yatırılıyor. Bu banka da parayı
yine Am erika'ya da İsviçre’ye yatırmak yerine
devlete borç para veriyor.”
Anlaşılan PKK’nin finansm an kaynağını kurutm ak
ülkede muhtemel bütün kara para kaynaklannı
kişisel bir havuzda toplayarak oluyor. Kaynağı
belirsiz para, bankalarda bloke ediyor. Peki bu
paranın kaynağı nenede? Devletin bilinen üç is­
tihbarat örgütünün bunlardan haberi olmaması
m üm kün mü? Dolayısıyla Çankaya dahil ülke yö­
netim inin bu konuda bilgisinin olamaması pek
anlaşılır değil.
Sadece özel bankalar değil, kamu bankaları da
karanlık ilişkilerin içinde bulunuyorlar. O cak ayın­
d a H ollanda hükümeti, Türk banka tem silcilerinin
ülkenin en büyük bankası A m bro Bank’taki he-
saplannı dondurdu. Tem silcilikler kanalıyla alışı­
lagelenden çok yoğun biçim de Türkiye’ye para
transferi yaptıkları anlaşılıyor. Bunların arasında
Türkiye İş Bankası, Ziraat Bankası, Emlak Banka­
sı ve A kbank tem silcileri de var. Hollanda parla­
m entosu 1995-96 yılında bir araştırma komisyonu
kuruyor ve buna ilişkin rapor hazırlatıyor. Bunlar
resmi belgelerdir ve Türkiye bundan habersiz
görünüyor.
Bankalar uyuşturucunun dışında dünyanın b a ş­
ka yerlerinde oluşan kara parayı aklama işlevi de
görebiliyorlar. Türkiye’nin bankacılık sistemi bu­
na elverişli biçim e getirilm iş bulunuyor.
Türkiye’de ekonom ik zeminin ve oluşan kirli ilişki­
lerin Orta'dan kalkması mümkün mü?
Doğrusu, Türkiye kapitalizm inin m evcut koşullar­
da kısmen de olsa özgür bir ortam a kavuşması
m üm kün görünm üyor. Burjuva dem okrasisinin
de bir bedeli var. Ö ngörülen en küçük restoras­
yon program ı bile, bölüşüm sorununda cid d i sı­
kıntılara yol açm adan uygulanması çok zordur.
M evcut yapıda önemli değişim leri şiddetsiz ger­
çekleştirm e düşüncesi ise ham hayaldir.
M arksist diyalektiğin en hülyalı yanı, bütün olum-
suzluklann bir araya g eldiğind e büyük bir olum-
uluğa akmasıdır.
Türkiye kapitalizm inin birikm iş pislikleri bir büyük
güzelliğe imkanlı olmalıdır. Bu imkan, gören g ö z­
lere, duym ak isteyenlere, öncü olanlara ve olm ak
isteyenleredir
24
Yorgunlar
Ateş, canlandırandır.
Ateş, gerçektir.
Ateş, Kürtçesi ile "agir", bir sözcük olarak Türkçe değil, Kürtçenin de bir
Türk aydını kırılmış mensubu olduğu İran dillerinden ve Irancadır; Irani halklar, ateş’e
"ateş" diyorlar ve bilginleri ise, “adar" veya "azar” tabir ediyor,
ve tükenmiştir;
"azarbeycan" sözcüğünün başında da yer alıyor. Ateş, Iran
kendi halinde bir yaylası insanlannda, Kürtlerde, Türk boylarını etkilediği ölçüde biz
canlanma işareti Türklerde, kutsal’a en yakındır; çünkü, doğuran vedoğurtkandır.
Çünkü ateş, doğayı harekete getirendir; havaların ısınmasıyla, canlanma
bile gösteremiyor. başlıyor ve her yıl en az bir kez oluyor, bu canlı başlangıca biz
Halkımız, aheste "noruz", Türkçesi ile “yenigün" diyoruz. Artık ahlak olmuştur ve en az
yılda bir kez canlanıyoruz, Hepimizin canlanışını, noruz’unu
aheste kendisine yenigün’ünü kutluyorum.
geliyor, varoşlar, Bu incelemeyi, “yorgunlar savaşı" çözümlemesini, işte böylesine
kuşatmaları ateş dolu, canlandıran, doğurtan bir haftada yazıyorum. Ülkemizde, Kürt
Savaşı’na ek. bir savaş var; bu savaşa, "yorgunlar savaşı" adını
kırıyorlar, işçi veriyorum. Canlı ve ateşli yanlanmız var; dağlanmız ve hapishanelerimiz
sınıfımız hala bir alev alevdir. Ancak savaş yine de, bütün tarafıyla, bir yorgunlar
“azınlık savaşıdır.
Bir: Türk Ordusu, yorgun yorgun canlanmaya ve yavaş yavaş
kompleksi” içinde
ateş almaya çalışıyor. Geçen yaz sonundan itibaren, belki bu hükümetin
bocalalıyor. kuruluşunun hemen arkasından, kesinlikle fetişik Susurluk
Gençliğimiz, vakasının öncesinden başlayarak, kendisini yenileme çabası içinde
görülüyor; henüz güçlü olmaktan ve kendisini yenilemekten
üzerindeki ölü uzaktır.
toprağını parçalıyor; ki: Türk aydını kırılmış ve tükenmiştir; kendi halinde bir canlanma
bugünkü gençlik, işareti bile gösteremiyor. Ben, son hafta içinde, bir müessese, bir güç
olarak, Türk aydınının tümüyle yok olduğunu gördüm; yenisini
Eylülizm’in acımasız kurmaya çalışıyoruz, bu nedenle fazla acı çektiğimi söyleyemiyorum.
idam ve katl’lerini Nasıl mı; tarih düşüyorum, "pen" uluslararası yazarlar örgütü,
Türkiye’deki hapisçi yazarlara destek için, Türkiye’ye büyük bir heyet
bilmiyor; bu korkuya
gönderiyor, Beşikçi’ye, Yurtçu’ya "selam" demek istiyorlar. Bütün
uzak olmak televizyonlarda bütün terörist medyada izlemeye çalıştım; yanlarında ve
anlamındadır. Bunu "muhatap" olarak, bir tek “Türk" yazar örgütü, “T ü rkj^e n , Tkp
artığı Ataol Behramoğlu’nun elinde "Türk” yazarlar birliği, Türko-Kürd
sevindirici Yaşar Kemal, hiçbiri, ama hiçbirisi yoktular; yokolmuşlar.
buluyorum; ancak, Seksenli yıllarda bize, Arthur Miller ile Harold Pinter’i gönderdiklerinde,
belki kırbaçlanmızla, karşılarına bütün aydınları çıkarabilmiştik;
ideolojik planda, şimdi muhataplan, aslında bir yazar olmayan ve müzik düzenleyicisi
tüm yanlış yapıların olarak bildiğim bir Şanar Yurdatapan vardı, sadece
teşekkürlerimi yazıyorum. Şimdi hapisteki yazarlarımız Türk olsun ya da
tüm yanlışlarını
Kürt olsun genellikte Kürt davası nedeniyle hapse konduklan için.
göğüslerinde "Türk” yazarlar kayboldular ve dünya yazarlan destek için geldiklerinde,
saklıyorlar. Yaşar Kemal, Behramoğlu, şu "düşünceye özgürlük" kahraman

25
 M ayıs 1997 H ep İleri
ğını sahneleyenler, korkaklar, yorgunlar ve kırıklar,
yokoldular. Türk yazarları şimdi yazarlığın onurunu,
nnüziğe emanet ettiler, emaneti alanlara onur ve ve­
renlere utanma düşıjyor. Çok üzülmüyorum. Sağlıklı
tırnağın sürebilmesi için üstündeki kara ve ölü tırna­
ğın kopması gereklidir: kopuyorlar. Yenisi çıkıyor ve
bu nedenle, yokoluşlannı, bir canlanmanın işareti
sayıyorum.
Üç: Halkımız, aheste aheste kendisine geliyor. "Ga­
zi" halkımız, halkımıza öncülük ediyor ve gaza yolu­
nu gösteriyor; sevindiricidir. Varoşlar, kuşatmalannı
kınyoriar.
Dört: İşçi sınıfımıza gelince; bu ateş haftasında, gö­
rüşlerimin çoğunun özgün olduğunu bu nedenle
şaşırtıcı ve yorucu geldiğini kaydederek, işçi sınıfı­
mızın hala bir "azınlık kompleksi” içinde bocaladığı­
nı yazmak gereğini duyuyorum. Anlatmak istediğim
şudur: Azınlık, güç görmeden meydana inmemek
ve ilk güçlükte meydarvı terketmek eğilimindedir; bi­
zim sınıfımızda güçlülük duygusu bulunmuyor. Bu
da normal; artık salt üretim koşullan işçi sınıfına
güçlülük bilinci vermiyor ve gücünü sınamak için
grev bile yapamayan bir sınıfın “işçiyiz, güçlüyüz"
demesi ise, bir 23 Nisan marşını aşmıyor. Bu ne­
denle işçi sınıfı güveninden yoksun işçi sınıfımız, or­
dunun daha açık bir biçimde siyaset meydanına in­
mesinden yüreklenmişe benziyor; şu anda, Disk ve
Türk-lş Genelkurmayın yedeğindedir. İşçi sınıfı ör­
gütleri, Disk ve Türk-lş, orduya güvenerek ve ordu­
nun gölgesinde meydanlara iniyorlar; orduya daya­
narak, Hak-lş türü yobaz örgütlenmelerinden kopu­
yorlar. Burada, eylülist darbe sırasında, generallerin
^ucaklanna oturttukları Necati Çelik aracılığıyla pa-
azlanan bu işçi düşmanı yapıdan kopmayı, olumlu
sayıyorum.
Beş: Gençliğimiz, üzerindeki ölü toprağı parçalıyor;
bugünkü gençtik, Eylülizm'in acımasız idam ve
katrierini bilmiyor; bu korkuya uzak olmak anlamın­
dadır. Bunu sevindirici buluyorum; ancak, ideolojik
planda, tüm yanlış yapıların tüm yanhşlannı göğüs-
erinde saklıyorlar. Bu dayorgunluktur, çünkü yanlış
ideolojiyi cisimlendirmek, her savaşta, sadece güç­
süz olmak anlamındadır. Çünkü yanlışı kalbinde ya
da kafasında banndıran, her zaman güçsüzdür.
Güzel, ama neden? Bu “yorgunlar savaşı” çözüm-
emesini, yalnızca^gözlemeyle sınırlandıramayız,
ayrıca yorgunluğun dinamiğini denemek zorunda­
yız. Deneyeceğim, ancak önce, bir küçük haber, bu
incelemelerim, ülkede de muhataplanna ulaşıyor ve
bazı eklemelerle kitapçıklar halinde çıkıyor, birisi,
başında uzun bir inceleme olan Yürüyüş'tür. İstan­
bul Dgm, Yürüyüş’ü hemen mahkum etmiş, yayınevi
sorumlusuna bir yıl hapis ile sekizyüz elli milyon lira
para cezası layık bulmuş; ben arkadaşlanma, bir
milyar bırakmalarını ve “üstü kalsın" demelerini öne­
riyorum. Yürüyüş'ün girişinde "tarih felsefesi" baş-
26
Sayı: 2
klı bir uzun inceleme var; burada, Türk devletinin,
önce yükselen Türkiye solunu ve sonra gecikmeyen
Kürt yükselişini yenmek için, kendisini bozmaktan
başka çare bulamadığını yazıyordum. Türk devleti,
“bizi", aydınlığı temsil eden Kürtleri bozamamıştır;
Türk devleti, bizi ortadan kaldırabilmek için, sürekli
olarak kendi vücuduna iltihap enjekte etmiştir. Şimdi
Türkiye toplumu, vıcık vıcık iltihaplıdır. İşte bu yüz­
den yorgundur ve işte bu yüzden de, kendi içindeki
savaşı da bir yorgunlar savaşıdır.
Devam ediyorum ve iki parenteze ihtiyacım var. Bir:
Refah, ölümcül bir iltihaptır. Bu iltihabı, Türk yöne­
tenleri, bilinçle, taammüden, isteyerek, aydınlığı,
güzeli, yeniden doğuşu, canlanmayı temsil eden
biz, “yenigün" Türklerini, biz “noruz” Kürtlerini, ye­
nebilmek için, toplumumuza çalmıştır. Şimdi iltiha­
bın ateşi ile “öldüm" diye bağırıyor; ancak iltihap
yorgun düşürdüğü için, sesi zayıf, yumrukları da
güçsüz çalıyor. İki: Copernicus’un, ünlü kitabının
adının başında “revolution", devrim, sözcüğü var;
ancak bugünkü anlamıyla hiçbir ilgisi bulunmuyor.
Ancak ben, bu cilveli sözcüğün serüvenini izlemek
isteyenlere, Alain Roy’in "Revolution" başlıklı,
“L’histoire d ’un mot” , alt başlıklı kitabını, “bir sözcü­
ğün tarihi" anlamına geliyor, salık verdikten sonra.
Copernicus’un bu kitabının yine de çok devrimci ol­
duğunu yazmak gereğini duyuyorum. Çünkü Co­
pernicus’un devrimine kadar, yine dünya hareket­
siz, güneş ya da aynı anlama gelmek üzere "ateş"
hareketliydi; dünyanın döndüğünü söylemek, evre­
nin merkezine, hareketli insanı almaktır. Bu çok
doğrudur, evrenindeki bütün oluşumlara ve çözüm­
lemelere, kendi hareketini ve kendi dönüşünü mer­
kez almayan, devrimci değildir, bunu bu canlanma
haftasında, büyük bir canlandıncı olarak yazıyorum.
Yorgunluğun mekanizmalannı çözümlemeye de­
vam ediyorum; ülkemizde hızlanan gelişmelere mi-
lad olarak, Susurluk’ta bir kamyon ile mercedes’in
çarpışmasını alanlann tümünü devrimci saymıyo­
rum ve tümünü, “yenigün" Türklerine, "noruz" Kürt­
lerine layık bulmuyorum ve reddediyorum. Bu, bize,
aydınlığa çalınabilecek en büyük karanlıktır.
Bu cahiliyedir. Bu ateşli haftada bizim yükselen ate­
şimize ayıptır. Vedat Aydın boşa mı öldü? Musa
Hoca, boşuna mı aramızdan aynidı? Vedat, Musa,
Hüseyin, Aysel, bomba olup aydınlığa uçan yiğit
kızlanmız, hapishanede ölümü oruç yapan yiğitleri­
miz, 1 Mayıs’ın çiçekleri, diğerleri ve diğerleri gö­
çenler ve bize kalanlar, hapisteki sevinç Beşikçi,
hapisteki onur Yurtçu, hepsi hepsi, şimdi adı hatır­
lanmayan Cavit Orhan Tütengil, Doğan Öz hepsi
hepsi, aramızdan aynlarakveyadörtduvar arasında
çiçekleşerek, "onlan", yordular. Uçarak, yordular.
Ölürken, zalimin zulmünü tükettiler.
Kısa tutuyorum, Kürt savaşı, generallerin kendine
güvenini kırmıştır. Dağlardaki ateş, böyle gitmeye­
ceğini kafalara kakmıştır. Kısa tutuyorum, yorgunluk
 M a y ı s 1997 H ep İle r i Sayı: 2

bizim elimiz mahsulüdür. Net yazıyorum, bu bizim bu arada, sürekli kendisini yenileyen devrimci bir
<ısmi sonucumuzdur. Bir daha yazıyorum; böyle yükselişi kavraması hiçbir zaman mümkün olmayan
düşünmeyen ve gelişmeleri, bir kamyon ile bir ara­ unsurlar da, bu dalgaya binmişlerdir; hemen yoru­
banın çarpışmasına bağlayan devrimci değil, bir luyorlar ve hep yoruyorlar.
putperesttir. Peki? Bu yorgunlar savaşı şimdilik ne­ Safralar ya da uzatmalı çavuşlar, hep yorucudurlar.
reye gidiyor? Şimdilik gittiği yeri abartmamız müm­ Kabul ediyorum, ben de bir yorgunluk nedeni olu­
kün değildir: şimdi görebildiğimiz, “kirli olmayan" bir yorum; zamanı geldi, buna değinme gereği var. Bir
savaşa doğru yol aldığıdır. Biz ne diyorduk? Biz bu kez. Türk savcılan, Türk gericiliği. Türk “tatlı su” so -
savaşın kirli ve kalleş olduğunu yazıyorduk; şimdi cuian ve çok zaman kendisine güvensiz Kürt politi-
devlet kendi kalleşlerini hapse koyuyor. Bir: Biz, kacılan, benim yazı ve açıklamalanm ile Başkan
“özel tim" denilen güruhun bir kirli savaş aygıtı oldu­ A po’nun düşünceleri arasında sürekli bire-bir bir
ğunu ileri sürüyorduk. Şimdi bu aygıtın başı hapis­ ilişki kuruyorlar. Benim her yazımdan önce Başkan
tedir. İki: Biz, itirafçılann insanlıktan çıkmış kudur­ Apo ile telefonla görüşme yaptığım düşüncesi çok
gan köpekler olduğunu yazıyorduk ve şimdi yaygındır. Bunu, acımasız bir yanlışlık olarak görü­
Dunlann bir bölümü hapistedir. Üç: Biz, pislikte si­ yorum; ancak, kendimi ve kutsal doğrulanmı incit­
lahlı kuvvetlerin onayı ve parmağı olduğunu yazı­ meden bunun aksine kimseyi de inandırmanın da
yorduk ve şimdi bazı kurmay albaylar ve bazı bin­ kolay olmadığım biliyorum. Ayrıca zaman zaman
başılar hapistedir. Dört: Biz Jitem denilen bir katiller beni çok yaralayan hücumlara neden olmasına kar­
şebekesinden söz ediyorduk; şimdi Jandarma Ge­ şın, çok fazla da önemsemiyorum.
nel Komutanı Teoman Paşa “Jitem yoktur" buyuru­
yor. bunu bundan sonra olmayacağı şeklinde anlı­ Bir tanesine değiniyorum; geçen yaz, Alevilik ile ilgili
bir basın açıklamasını ülkeye göndermiştim, ken­
yoruz. Beş: Biz, inanılmaz bir değerlendirme ile
yeşilden kırlıdan, hırlıdan, söz ediyorduk, Elazığ’da dimce, Alevilik üzerine pek güzel sözler etmiş ve bu
arada, devlet
canlarımızı alan-
ihalecisi Vezi-
lann bunlar oldu­
ğunu söylüyor­ ülkemizde pek çok “pratikçi” olmayan roğlu'nun “Alevi
müsiüman vardır; “non-pratiquant” dinlerde partisi“ projesini
duk. şimdi
ihanet olarak ni­
bunlann kurdur­ teknik bir sözcüktür, kiliseye, sinegoga telemiştim, Hürri-
muş katiller oldu­ veya camiye gitmeyen, ama yine de, dinine
yet’te Emin Çöla-
ğu kabul ediliyor.
Ancak, yorgunlar
bağlı inananları anlatıyor. şan, bunu teme
alarak, bana bir
savaşında kaç- Bunlar için, imam-hatiplere ve kuran
küfürname ya­
m alannaizinveri- kurslarına ihtiyaç yoktur. yınlıyor. Dahas
İyor. Devletin
var, ülkede deği
çinde bunlann
başı sayılan Jandarma Generali Veli Küçük’e ise Avrupa’da sözde PKKIi bir yığın Alevi bana küfür
henüz dokunulmuyor; aynca adalet ve içişlerinin en için sıraya giriyorlar; ben, bu açıklamada, biz sos­
karanlık güçlerin elinde en gerici aygıtlar olduğunu yalizmi kurduğumuzda, Alevi yaşam biçimini, temel
<ültür olarak alacağımızı ve geliştireceğimizi söylü­
tekrarlıyorum. D gm ’ler bile şimdi, kalbura dönmüş­
tür ve şebeke baylarını, bir-iki uyan ile kurtarma ha­ yordum ve bir bölük Kürt Alevisi, bunu okumadan ve
sadece Emin Çölaşan’a dayanarak beni küfür ate­
zırlığında görünüyorlar.
şine tutuyordu.
Ben sosyalist öğretide aşamalara inanmam: ancak,
Acı mı, tuhaf mı? Üzerinde düşünmek istemiyorum.
“kirli savaş" aşamasını gende bırakmak üzereyiz,
öyle görünüyor. Şimdi bizi “kirşiz savaş" bekliyor. Ancak ben aynı açıklamada, Kürt siyasi önderliğinin
Daha ilerisi mi? Bu, bize bağlıdır. Şimdi “bize" biraz Du ihanetleri bildiğini ve “önlemli" hareket ettiğini de
kaydediyordum: sonradan, Zülfikar’ı yöneten bir ar­
daha yakından geliyorum. Bizim tutumumuzun da,
kadaşım. “ hocam, kusura bakma, arkadaşlar bu
ayrı bir yorgunluk olduğunu kaydediyorum; başta
PKK Genel Başkanı Ö calan’ın açıklamaları var. Bu­ sözü Başkanla konuşarak yazdığını sandılar ve pa­
nu burada ele almak istemiyorum; ancak son ziya­ nikle böyle tepki gösterdiler” diyordu. Yönetici arka­
daşım, içinde bana küfürler olan “Zülfikar" sayılarını
retim sırasında, PKK içindeki tartışmalarla ilgili iki
saptamamı dillendirdiğim i hatırlıyorum ve hatırlatı­ da verdi; açmadım.bile, herkesin bana küfür özgür-
yorum. Bir: Bugün PKK içinde herkes "apocu" tu­ üğünü kabul ediyorum. Kabul etmediğim bir nokta
var; benim yazdığım yerde küfür ve hakaretin yayın
tumdadır. Ancak bunların bir bölüğü, artık “eski
ilkelerindeyeri bulunmuyor, bunlara itiraz ediyorum.
apocu” bakış açısını taşıyor ve Başkan Apo ise yep-
4 I

yeni çözümlemeleri ileri sürüyor, ki: Özellikle dok­ Ama kusur bendedir ve ben yoruyorum.
sanlı yıllardan başlayarak Kürt Yükselişi, hızla çok Bir: insanlanmızın, devlet ihalecisi Veziroğlu'ndan
büyük kütlelerle kucaklaşmıştır, bir de Kürt yürüyü­ da umutlanmalan mümkündür ve ben bu umudu kı­
şü, devlet olmadan devlet imkanlannı bulmuştur ve

27
 Mayıs 1997 H e p İ le r i
rıyorum. İki: Bütün ülkemiz, dağ, taş, “Karaoğlan"
efsanesi peşinde güvercin olmuş mavi göklere çık­
maya hazırlanıyordu ve ben, “ Bir Yeni Cumhuriyet
çin" kitabımın önsözünde Ecevit’in büyük bir cahi
ve eylülist darbe sonrasında yeniden umut sayıldığı
zaman ise. Tezler’de, konuşmalannın metin analizi­
ni yaparak, generallere oynayan bir zavallı olduğu­
nu yazıyordum. Ham umutlan kırıyordum. Üç: Emin
Çölaşan benim arkadaşımdı, ilk kitabını yazdı, şimdi
aramızdan göçük Aziz Nesin, Ilhan Selçuk ve bütün
Türk aydınlan, Emin’i kutluyorlar. Ekonomi Nobei
I I
Odülü’ne aday gösteriyorlardı; sonradan okudum
ve çok geri bir kitap olduğunu ve Turgun Özal’ın
propagandasını yaptığını açıkladım. Sonradan
Emin dahil herkes kabul etti ama, yorgun ve kumar­
baz, aydınlanmızı bir kez yormuştum: ham umutlan
koparmak da yorucudur. Dört: Madam Çiller çıktı,
görevimi yaptım ve “ Madam" dedim, belki tesadü­
fen ve belki de bilerek, kan emici kişiliğini sergile­
dim, önceden haber verdim; benimyazdığım gaze­
tede. galiba Gündem’di, Ragıplardan birisinin beni
“hırçın ve işbirliğini bozan" bir adam olarak azarla­
dığını işittim: “hırçın" sözü, Tkp’lilerin çok zaman
benim ismime ekledikleri bir sözdür. Beş; Kürt Yük-
selişi'ni gördüm, herkes küfrediyordu, ben Bekaa
Vadisi'ne gittim, lideri ile görüştüm, görüşlerinden
yasalann imkan verdiklerini aktadım, o zaman bu
zaman değildi, ülkede ilk kez oluyordu. Kürtlerin
çoğu dayükselişe kızıyordu; yine Ragıplardan birisi,
terörist medyada beni “Apo makyajcısı" ilan etti. Bu
söz yakın zamanda Dgm savcılanntn ağzındadır,
beni mahkum etmek için Ragıplardan birisinin bu
sözünü alıyorlar ve kullanıyorlar; son zamanlarda
"Yürüyüş" kitapçığımın da, “A po’yu övmek" suçun­
dan mahkum olduğunu öğrenmiş bulunuyorum.
Kimseyi övmüyorum, doğrulan söylüyorum; Apo’yu
hiç övmediğimi, “dostlanmıza” anlatamamakla bir­
likte, döndüğümde, Dgm savcılanna anlatabilmeyi
umud ediyorum.
Yorduğumu kabul ediyorum. Üç parça olarak ya­
yınlanan “Ordu" incelememin de, pek çok Kürdü-
müzü ve bu arada Yaşar Kaya ve Serhat Bucak
dostlanmı pek yorduğunu öğrenmiş bulunuyorum.
Yorduğum için özül diliyorum; ancak işimdir, yor­
maya devam etmek durumunda olduğumu da ifade
ediyorum.
CEPHEYE
Ben Başkan Apo ile telefonla görüşmüyorum; ancak
hiçbir açıklamasını kaçırmıyorum. Son günlerde ül­
kemizde önemli gelişmeler vardı, ne düşündüğünü
merak ediyordum; sürekli deplasmanda olduğum
için, geçen hafta sonu, pek güzel Strasburg kentin­
de bir konferans verdim, bu hafta sonu Viyana’da
Noruz kutlamalanndayım. gelecek hafta sonu Brük­
sel’de bir panele katılacağım, izleyemediklerim olu­
yor ve bu nedenle arkadaşlanma hep soruyorum.
28
Sayı: 2
Geçen pazar akşamı, ben uçaktayken, yaptığı “Or­
du” ile ilgili açıklamasını sonradan duydum ve Poli-
tika’da yayınlananı okuma imkanı buldum; kendisin
yenilemeyen ve politikaya dinamik bir biçimde yak-
aşmayanların, bu açıklamalan izlerken yorulacak-
annı sanıyorum.
Devam ediyorum; sevgili Serhat’ın yazısını iki ve
belki de üç kez okudum, anlayabilmek için pek çok
yorulduğumu saklayamıyorum. Bizim gazetede ne­
den bu denli özensiz yazılar çıkıyor; sevgili Serhat
yazmaya mecbur mu, hiç anlamıyorum. Serhat,
"kimse bize 27 Mayıs'ın halk devrimi olduğunu yut­
turmasın" diyor; söz, benimdir ve kimseye yuttur­
maya çalışmıyoruz. 27 Mayıs konusunda sevgili
Serhat ile aramızda görüş ayıiıg. olduğu anlaşılıyor;
olsun, çok önemli bulmuycr-ürr ve bir sakınca gör­
müyorum Ancak Serhafm ,"'.a""-hatip okulu sayısını
az bulmasını ve yüzde dcksa*^ sekizinin müslüman
olduğunu iddia ettiği top^a<‘a" '^.zda kuran kursla-
nnı daha da çoğaltmakta'^ ya ra t-r tjtu m almasını,
çok şaşırtıcı ve aşırı kızgır fc " yaklaşım olarak görü­
yorum. Fırıldak Erbakan tak '^;inin sözleri bizim ağ­
zımıza yakışmıyor.
Bir: Hangi yüzde doksan sek:z'mız müslümanmış ve
nasıl müslümanmış? ÜikeT' zae pek çok "pratikçi"
olmayan müslüman vardır: ’ non-pratiquant" dinler­
de teknik bir sözcüktür. Klişeye, sinegoga veya ca­
miye gitmeyen, ama yine de. dinine bağlı inananlan
anlatıyor. Bunlar için, irr.am-hatiplere ve kuran kurs-
lanna ihtiyaç yoktur. İKi: Halklanmızın üçte birisinin,
Türk, Kürt ve Arap köKenli “Alevi" olduğu söyleniyor
ve Alevi halklanmız-n. sünni imamlarla ve sünni ku­
ran kurslarıyla hiçcir ilgisi yoktur. Benim sosyalizmi
kurduğumuzda te^rei yaşam biçimi olarak alıp ge­
liştirmeyi önerO'ğ m Alevi kültürümüzün sahiplerini
incitmeden, bunları karşıya almadan, imam-hatip
okullannın ve kuran kurslarının artırılmasını savun­
mak imkansızdır. Kürt politikacılanmızı, ikinci kez,
öğrenci politikasından uzaklaşmaya çağırıyorum.
Üç: İmam-hatip okullan, Refah’a kadro yetiştiren
fabrikalardır. Dört: Bizim sorunumuz dinle değildir,
biz dindara saygılıyız. Gençlerimizi ölüme gönde­
ren, halklarımızın nefreti Şevket Kazan, işte bu okul-
an en iyi temsil eden bir imam-hatip mezunudur.
Beş: Bizim kuracağımız düzende, devletin din okul-
an açması yoktur ve olmamalıdır. Din işlerini, güç-
endirilmiş yerel yönetimlere bırakma önerimi tek­
rarlıyorum. Altı: Bizim, Sovyet düzeninin din
konusundaki yanlışlarını tekrarlama lüksümüz bu-
unmuyor; ancak, inanan insanla Refah yobazlannı
kesinlikle birbirinden ayırmak durumundayız. Ayıra-
mayanlara, Başkan Apo'nun, geçen hafta Politi-
ka’da çıkan açıklamasından aktarıyorum: "Refah
Partisi, politikasıyla, en taşra, en artık, en para et­
mez, ne varsa ona talip olmak isteyen, burjuvaziyi
temsil ediyor. Aslında Türkiye burjuvazisinin en ye­
teneksiz, en çaptan düşmüş partisidir." Politika
 Mayıs 1997 H ep İleri Sayı: 2

yapmak isteyen Kürtlerimizin, bu sözler üzerinde yorum. Bütün dünyayı izleyerek, beynimde işledik-
düşünmelerinde yarar var; her yeni olay, bunu do­ ten sonra, iki halkımızın hizmetine sunuyorum; zor
ğuruyor. işimizdir. Yorgunlar küfürüne alışığım; ancak bir bü­
Artık ortaya çıkıyor; Refah ülkemizin en ahlaksız ve yük tesellim bulunuyor, bana kırk yıldır küfrediliyor,
dinsel temizliğe en uzak partisidir; Fırıldak Hoca, oir ancak küfür edenler, sıra sıra, bu mücadeleyi bıra­
doktor profesörün, bir hastasına en utanmaz Dir bi­ kıyorlar. Ben, bana küfredip de, mücadelede kalanı
çimde cinsel tacizde bulunması karşısınca, bu seyri bilmiyorum ve her küfredene de, bir ölçüde, “bırakı­
bile mide bulandıran pislik karşısında, üzerine gide­ yor mu" diye bakıyorum. Yaşar Kaya’ya böyle bak­
cek yerde, profesörün albay olmasına bakarak, bu­ mıyorum.
nu, Ordu’ya köpekleşmenin vasıtası sayıyor ve “or­ Devam ediyorum, ortaya attığım düşünme matriks-
dumuza dil uzatılıyor" diyebiüyor. Yedi: Ancak lerinden birisi, dillendirilmesi belki bir yıla yaklaşı­
Serhat Bucak, benim sevgili dostumdur ve kırmak yor; Kürt mücadelesinin, 1990 öncesine yöneldiği­
istemiyorum, Kürt siyasal organizması üzerinde ko­ dir. Apo,doksan sonrasında pek çok atılımı prova
nuşma hakkını kendimde görmüyorum, fakat biz sayarak bu değerlendirmeye uzak durmuyor. Türki­
Türk tarafı iktidanmızi kurduğumuzda, bütün imam- ye Cumhuriyeti’nin, bin dokuzyüz onsekiz ve ondo-
tatip okulları i!e Kuran kurslarını, Serhat’ın memle­ kuz çizgisine döndüğünü ileri sürüyorum ve Türki­
keti Siverek’e göndermeyi vaad ediyorum. ye’de özgürlük, aydın ve sol mücadelenin ise bin
Devam ediyorum: Apo da söylüyor, ülkemiz bir ara­ dokuzyüz elli sekiz ve elli dokuza çekildiğini ekliyo­
yış içindedir ve Başkan, “ordu, Lebed’ini hazırlıyor" rum.
değerlendirmesini yapıyor. Bir arayış içindedir; da­ Söylediklerim tartışılabilir; ancak, laisizm-şariat tar­
ha önce de yazdık; VVashington, Türkiye’ye “Pakis­ tışmalarının bu kadar ön plana çıkması, benim bu
tan mode i’' öneri
şemalaştırma ça-
yor, bu modelde
balanmı destekli­
generaller, sivi Ülkemiz bir arayış içindedir, yor. Bir: Ellili y ı-
yönetimin görüle­ VVashington, Türkiye’ye “Paiûstan modeli” arda Aydın
bilir ölçüde arka­ öneriyor, bu modelde, generaller, sivil Menderes’in ba­
sındadır. Şimdi
yönetimin görülebilir ölçüde arkasındadır. bası Adnan Men­
Türkiye, bu nok­
taya gelmiştir:
Ancak, hem Kürt davası ve hem de deres iktidarday­

Madam ve Fınl-
diğer dinamikler, böyle
açısından istikrarlı
dak, kem-küm et­
vermiyor; şu andaki
mekle birlikte, as­
kerin sözünden hemen bozulmasını beklemek gerekiyor.
bir adım dışarıya
çıkamıyorlar. Ancak, hem Kürt davası ve hem de di­
ğer dinamikler, böyle bir modelin Türkiye açısından
istikrarlı olduğu izlenimi vermiyor; şu andaki denge
dengesizdir ve hemen bozulmasını beklemek gere­
kiyor. Aynca ordu, kendisinin son siyasal direktifle­
rini daha içtenlikte uygulayacak, içişleri ve adalet
cihazında düzenlemeler yapmaya elverişli bir yeni
hükümet arayışındadır.
Ne yapılabilir ve ne tür senaryolar söz konusu olu­
yor; üzerinde durmak gerekiyor. Bu arada ben, dü­
şünmeyi kolaylaştırmak için sürekli kavramlar üreti­
yorum; Meclis Başkanı Yaşar Kaya Dostumuz’dan
da rica ediyorum, başkalanna hakaret ve bana da
hakarete yakın sözler yağdırmak yerine, başında
bulunduğu kurumu ve bu arada Kürt Enstitülerini,
bilimsel politika yapmanın laboratuarlan haline ge­
tirmeye çalışmaladır, öylesi layık görünüyor. “Haka­
rete yakın’’ sözünü özellikle seçiyorum; çünkü. Öz­
gür Politika'da bana en küçük hakaret olduğu
taktirde yazmayı hemen bırakacağımı söylemiş bu­
lunuyorum. Ortak alanlanmızın dışında isteyen iste­
diği kadar bana hakaret edebililir, kuşkusuz canım
sıkılıyor, ancak ben yorucu bir vazife yaptığımı bili-
bir modelin Türkiye dı ve “ Vatan
olduğu izlenimi Cephesi" po­
denge dengesizdir ve litikasını açmak
zorunda kaldı.
Ülkemizi, bizden
önce cephelere
bölüyordu, “Vatan Cephesi" ilan ediyordu, başın­
daydı, insanlan oraya zorluyordu ve Menderes’i za­
lim görerek ayrılan genç avukat Hüsamettin Cindo-
ruk da, bazı kedi köpekler arasında, bu cepheye
katılıyordu. Kedi ve köpek sözünü bilerek kullanıyo­
rum; çünkü, Menderes, her gün bu cepheye giren­
lerin isimlerini yayınlarken artık evlerdeki kedileri ve
finoları da saydınyordu; karşıda olanları “ehl-i salip”
“haçlılar" olarak görüyordu, iki: Yetmişli yıllarda, va­
tan cephesi’nin yerini, “Milliyetçi Cephe" alıyor; ba­
şında, ilk Amerikan burslusu. Deniz Gezmiş ve ar-
kadaşlannın idamını bir "haçlı zaferi" sayan,
Morrison Süleyman bulunuyor. Yakın zamanda,
ışıkçı tarikatının tele-vizyonu Tgrt’de aydınlar ocağı
başkanı profesör Nevzat Yalçıntaş, milliyetçi cephe
ve hükümetlerinin kendi inisiyatifleriyle kurulduğunu
açıklıyordu; bunda, Demirel ile birlikte Erbakan ve
Türkeş yer alıyordu. Üç: Türkiye’de, devletin İçinde
cinayet şebekelerin yerleştirilmesi ve ordu ve polis-
e, bir yandan ülkücülerin ve diğer yandan refahcı-
ann kenetlenmesi işte bu zamanda başlıyor. Dört:
Refah’ın, cinayet şebekeleriyle bağlantısı olmadığı­
mı düşünenler fena halde yanılıyorlar.

29
 M a y ıs 1997
Beş: Fırıldak Hoca-Madam Çiller hükümeti kuruldu­
ğunda, bir basın açıklamasıyla, ben bunun, bir yeni
milliyetçi cephe hükümeti olduğunu ileri sürdüm;
şimdi daha da netleştiğini görüyoruz. Fınidak Ho-
c a ’nın son açıklamalan, A po’nun çaresizlik hükü­
meti olarak değerlendirdiği bu zavallı idarenin, bir
yeni “milliyetçi cephe" hükümeti için açıkça hareke­
te geçtiğini ortaya çıkarıyor. Erbakan, Madam’ın
Partisi için, "biz tek başımıza hükümete gelsek bile
sizden ayn iş yapm ayız” türünden çocuklann bile
güleceği yaltaklanmalan sergiliyor ve anap'ın taba­
nına karşı davet üzerine davet çıkarıyor. Fırıldak
Hoca, Türkeş'in artık tümüyle ordu ve laik k a r e
seçmesine bakarak, Yazıcıoğlu’nun “katü'er ocağ ’
Birlik Partisi’ne yeniden kurlar yapıyor ve
maaşları konusunda sözde ayırma’a-^a c -
sorun yapan bu faşistlerin g c n ij" '- a
"Ehl-i salip" cephesi olarak da 3ay<a . Ece-
vit ve Yılmaz’dan, üç sc a^a c " ae
medyayı koyuyor: ş^ a ^ca as- r^eayadir.
Çünkü şu anda, egemen olduğu
tekalan. üç "^eo>'5 aea 5 v A,t.: FırıidakHoca.
bir yeni m' yetç^ cec'^er.'-. Washingîon'un desteği
olmaKs z a y a c a <a a'^-ayacağtnı biliyor ve bu ne­
c e ' e 35 ser za'^anıarca. Amerika’ya karşı, kö-
c e «:a"d'ran bir yaltaklanma sergiliyor.
Ö zete 3ak Hoca. "Batı taklitçileri” dediği parti-
er; iç re a mayi ve düşman saydığı Washington’un
ayaK^arınt öpmeyi, şimdi en büyük ibadet sayıyor.
B r cephe var. Bize bu cepheyi yıkmak düşüyor.
Gündeme, “halk kurtuluş cephesi" oturuyor. Bunun
üzerinde yazacağım; ancak şimdi üslubundan söz
etmek durumundayım. Yalnız önce bir açıklamaya
ihtiyaç var; bana “hırçın” diyorlar ya, ben bunlara
hep gülüyorum. Çünkü ülkemizdeki bütün iş yapan
cephelerde ben vanm; ellisekiz-ellidokuzdaki bü­
yük cephede, özellikle öğrenci kesiminde, lider ko-
numundaydım. Türkiye işçi Partisi’ni bırakıyorum;
12 Mart’ta rezistansı yürütüyordum. Eylülist döneme
gelince. Aziz Nesin’i, Bilgesu Erenus’u, birkaç kişiyi
ve bu arada beni çıkanrsanız, bu görkemli direniş­
ten geri ne kalır; bizim evimiz, açlık grevlerinin, aydın
buluşmalannın, kurulan pek çok derneğin merkezi
olmuştur.
Bunian şimdi bir kenara bırakıyorum; ancak ilerde
“insan haklan" oluşumunu ele almayı vaad ediyo­
rum. Bunlar övünme nedeni değil, onur kaynağıdır
ve onuru hep bize ait kalıyor. Gerektiğinde yapanz;
Şerafettin Elçi’den Kemal Burkay’a kadar açılan bir
yelpazeye dostça yönelmek durumundayız ve
dostluklanmızı tazelemek aşamansındayız. Med
Televizyonu’ndaki Madam Miitterand mülakatı, çe­
virideki kusurlan bir yana, fevkalade sevindiricidir;
aynısını, Paris merkezli Kürt Enstitüsü ile de yapmak
gereğine inanıyorum.
Aynı yaklaşımı Türkiye örgütlerine de yöneltmek du­
rumundayız; benim Kemal Paşa fotograflan konu­
H e p İleri Sa y ı: 2
sundaki gereksiz hassasiyeti çözmeye yönelik açı-
lımlanm, doğrudan doğruya Ödep'i rahatlatmakla
ilgilidir. Bunlann bir bölümü Kemal Paşa fotoğraflan
asıyor ve diğer bölümü indiriyordu; şimdi de bazı
Kürtlerimiz. Alevi derneklerinde Kemal Paşa fotoğ-
rafian asılmasını sorun yapıyorlar. İlericiliğimizin,
putlarla ve puî kırmakla ve bu arada Kemal Paşa’nın
kişiliğine saygısızlıkla hiçbir ilgisi olmamak duru-
m iinaaaır; yacîıklan ve özellikle, halk gerçekliğine
z ^ ş ^ a r colıtikaiarı. kesin eleştiri konusudur. Kendi
çok netleştirerek, eleştirimizden hiç
v a zg e ç r^ e ze ^ . <emalistlerle ve çok zaman bağnaz
6' l " '. ’e'> yû zjn d e n kemalizme sığınmak
z c '- " c a Ka a"' A'ev y^'ttaşlanm ızda her türlü işbirii-
5 ''e raz<r z - ^ a k a-ırur^^jnaaytz.
‘ Cec'~e". c." ya": güçlülüktür ve diğer yanı, bir üs-
Ben Yaşar Kaya dostumuzun üslubunu hiç
aoğru bulmuyorum; oturduğu koltuğa yakışmıyorve
cephe sanatına ve dostluğa aykırı düşüyor. Beni,
"megalomani" ile suçluyor, insaf, ben kendimi be-
ğensem, bu kadar çok çalışır mıyım; kendimi geliş­
tirmek, kendimi kendime beğendirmek için, günde
kırk sekiz saat çalışıyorum. Hala yetersiz buluyorum;
ancak, benim .düşüncelerimin çok net ve devrimci
olduğunu, bende düşünce açıklama konusunda
pek az kimsede görülen bir medeni cesaret oldu­
ğunu kabul ediyorum. Yaşar Kaya kanştınyor.
Bunlan anlıyorum da, anlamadığım, bizim gazete­
nin yazarlanna ne olduğudur? Birisi tutuyor, “oğlunu
çok seviyor; bu devrimci değildir", diye yazıyor. Bi­
risi çıkıyor, “dağa çıktım diyor, olsa olsa U ludağ’a
çıkmıştır" diye buyuruyor. Yaşar Kaya da, bir kitab-
çığımın kapağına beni tabancalı gösteren bir hafta­
lık derginin kapağını almıştım, “tabanca nerde, olsa
olsa çakı taşır" diye beni küçültmek istiyor.
Şimdi ben gülüyorum; 28 Şubat gecesi, geç vakit,
Med televizyonunda açık oturumdaydık, Mgk bildi­
risi geldi, ilgili arkadaşımız çok kısa özetledi, bu
arada, yayın sırasında benim inceleme imkanım ol­
du ve hem “bu bir yeni hükümet programıdır" dedim
ve hem de başka maddelerini incelerken, "bak'n,
buradaki sözler, galiba, işkenceyi kaldırma 3 "--Cifi-
ne benziyor" diye ekledim. Şimdi, bu kL-< a "^<ûm et
işkenceye son verme politikalarda caşaa.ğını
açıklıyor, galiba, risk alarak habe' .e 'c 5 " “ geliş­
melerden birisi daha doğru ç k > c er merak
ediyorum. Yaşar Kaya d o s :-""-z ş . - : ; \fa h ir'i de
alıp, "yok yok, siz yan' ş Yalçın
Küçük işkenceden d e j ş* s-:z eaiyordu"
mu diyecek? Dcğ":^s- o - 5H5 anma hafta­
sında içimden saz-eze pe- .c-'
B ird e K a ya i m dönemin-
de. be^' c ' z ir \ & ~ obf <ar<o' "a götürdükle-
rinde. z ~ z « u ^ a ra ^ n a n a :> c -ş: bilmiyorum,
a^'a e^s^« Dr Karakolu’ndan,
j-e -e mütteferrikaya
I
 M ayıs 1997 H e p İle r i
kapattılar. Böylece, Türkiye solunda, işkenceleriyle
ünlü bu polis merkezini de görmek imkanını buldu­
ğum için hep sevinç duyuyorum ve aynca Yaşar
Kaya’ya borçlu kalmadtğımıda biliyorum. Ben de,
doksanlı yıllann ileri bir zamanında, Yaşar Kaya
dostumuzu bulup, galiba Ülke Gazetemiz için, bir
Kemalist Kürtler
Bazan kendime soruyorum, eğer bunlar bana
böyle yazıyorlarsa düşmanlarına nasti küfrederler:
zaman zaman karşılaştığım küfürler nedeniyle
böyte düşündüğüm oluyor. Sonra, hemen bu so­
rumun pek yersiz olduğu sonucuna varıyorum:
bunlar beni düşmanlan olarak görüyorlar ve bana.
t *
nefretle yazıyorlar. Özgür Politika’da. son haftalar­
da benimle ilgili fıkralann yazarlan, kinlerini kusu­
yorlar. Böylece sorumu ve sorunumu unutuyo­
rum.
Kızıyor muyum; yıllardır, “ bunlar, bana küfretm e­
yecek de kime sövecekler” sözü, benim tekerle­
melerimden birisidir. Bazılan, bana küfretmeye
mahkumdur. Üzülüyor muyum; insan soyu, kendi­
sine her türlü küfür karşısında üzülmek durum un­
dadır. Bende küfür hiç olmamıştır ve hep eleştiri
vardır; eleştiriyi bilm eyenlerde ise, küfür hep ön
plandadır. Bazılarını anlıyorum ve bazılannı hiç
anlamıyorum; küfredenlerden birisi ve en küfürba-
zı, maocuymuş, anlıyorum, bunlann bana bitmez
tükenmez bir kini var ve her yerde fışkınyor. Ancak
Başkan Mao’ya büyük saygım var, m aoculara hep
büyük eleştirilerim olmuştur; bu nedenle, m aocu-
lann bitmez tükenmez küfürlerini hakettiğimi kabul
ediyorum. Aynca eleştiri bir disiplindir; bu disiplin­
den gelmeyenlerin küfürünü hep hak ediyorum.
Nasıl haketmem ki; görebildiğim bütün yanlışların
üzerine gidiyorum ve putlan kim kırarsa heyecan
duyuyorum. Bir putumuz daha vardı; “hapishane
üniversite" diyorduk, bunun, siyasa! tutsaklann
halk insanlarıyla birlikte yattıklan zaman ortaya
çıktığını göremiyorduk. ancak siyasal tutuklular
hep birarada yatınca, tutsaklara zülüm insan ha­
yalini zorlayınca, hapisciiiğin ufku zaptetm e ve
iradeyi kırma fonksiyonian da ilave olunca, salt
hapis yatmanın, ne kadar uzun olursa olsun, pek
de bir yenileşmeye yol açmadığını görem iyorduk.
Ben hep birlikte görem ediklerim izi hissediyor­
dum; bu nedenle, anında “zindan konferansı” ka­
pısına sahip çıktım, biz Türkler için de “zindan
konferansı” gerektiğine inanıyordum. Zindanda
insancıklanmızın çoğu, az duygusallık, az lümpen
31
Sayı: 2
mülakat yapmıştım; bu benim bilgime göre, Yaşar
Kaya’nın Kürt Yükselişi ile yeniden buluşmasıdır.
Dostuz, dostlar arasında bu tür karşılıklı yardımlaş­
malar oluyor, sözünü etmeye değmez. Ama. ne de
olsa, bizim ikimiz de de "megalomani" hastalığı var.
I
Dağda ateş var mı?
ahlakı, iki-ûç roman özeti kazanıyor ve sonunda
mı. sonunda btr “Selim Çürükkaya" adayı oluyor­
lar. Belki ‘ selim çürükkaya” tipolojisine de ihtiyaç
var: am.a, büyük bir kinle küfreden bu eski maocu,
bana çürükkaya'yı hatırlatıyor. Yeni selim çürük­
kaya üretimine karşı uyan görevimi yerine getiri­
yorum.
Peki? Yapacaklanm ikidir: birincisini hep söylüyo­
rum, eleştiriyi seviyorum, eleştirilmeyi geliştirici
buluyorum, ancak gazetenin bir esnaf kahvesi ol­
madığını da biliyorum, esnaf kahvelerinde tartış­
ma ile küfür hep birbiriyle karıştırılıyor, esnaflar
kahvelerinde birbirine küfür ediyorlar ve sonunda
kolkola çıkıyorlar, ama ben böyle bir ahlak erimesi
karşısında irkiliyorum ve bana böylestne kin du-
yanlann yazdığı gazetelerde işim olmadığını hep
söylüyorum. Kaya’yt. Bucak’ı ve bu maocu küfür-
bazı. Özgür Politika’ya bırakıyorum; bu, son ya­
zımdır. En az iki yıldır, yöneten arkadaşlanma, be­
nim bu cephede işimin bittiğini söylüyordum,
yazmayı kesmek istiyordum; bana hep ısrar edi­
yorlardı ve ben de inanıyordum; tam am ’dır ve hiç­
bir talebim bulunmuyor. Ancak artık iki halklı ol­
dum, aynca Kürt halkındanım, halklanma karşı
görevden kaçm a terbiyem yoktur ve ayrıca, biz bu
işleri bir Türkiyeli devrim ci ve bir sosyalist olduğu­
muz için yapıyoruz; bu küfürbazlar beni okumayı
bırakırlarsa ve legal alandaki bu en başarılı ku-
rumlardan birisi olan Ö zgür Politika’yı yönetenler,
ahlaklı gazeteciliği öğrenirlerse, bütün bunlar da,
ben ülkeye dönmeden önce olursa, yine de yaza­
bilirim. Aynca küfürbazlanm beni affetsinler, kü­
fürlerini pek önemsemiyorum; benim kırgınlığım
Gazete'nin yöneticilerin gazete ahlakını öğrenm e­
mek için inat gösterm esinden kaynaklanıyor. An­
cak şimdi yazmam bitmiştir; kutluyorum.
Bu kadar değil ve İkincisi şudur; Yaşar Kaya’nın
yazısını okumamıştım ve bana yapılan özete göre
“hakarete yakın” nitelemesini yapıyordum, Bu-
cak’ın yazısını biliyorum ve bu maocu küfürbazın
yazısını ise Noruz için gittiğim Viyena’da gördüm,
tanıdığım ve pek okuduğum birisi değil ama bana
 M ayıs 1997 H ep İleri
küfürleri başlığında görülüyordu. Bunların kaybol­
masını istemiyorum, Gazete’den getirttim: aynca
bu maocunun İstanbul’da Demokrasi’nin de yazarı
olduğunu, ancak Demokrasi’nin yönetenlerinin bu
küfür yüklü yazıyı çöp sepetine attıklannı öğren­
dim, bunların Avrupa gazete sütunlarında kaima-
lanna göniüm razı olmuyor. Bunları, yakın zaman­
da çıkacak olan “sicil” adlı kitabıma alacağım;
ama, beni yine affetsinler, başlıklannı, içeriklerine
benzetmek istiyorum. Kaya’nın yazısını, “ Megalo­
man Yalçın Küçük” , Bucak'ın yazısını “Yutturmacı
Yalçın Küçük” ve bu maocu küfürbazın yazısını da,
“Şişinik Yalçın Küçük" olarak yayınlayacağım;
bunların, Özgür Politika’da yayınlandığını ekleye­
ceğim; göçmen olmayan Kürt ve Türk halklarımız
bunlan bitmek durumundadır.
Yalnız, “Sicil” kitabım da bir eksik kalıyor, ortak ge­
riciliğimizin ve bu arada Tkp’lilerin, bana yüklediği
sıfatlardan birisi eksiktir; bu, Mahir Sayın’ın oku­
madığım küfürlerine denk düşüyor, ama Mahir,
Kürt olmadığı için kitabıma almıyorum. Bu arada
Yaşar Kaya’dan rica ediyorum, birisine sipariş
vermelidir, M ahir’in yazısı da yeniden çıkarsa, bu­
nu da, “ Hırçın Yalçın Küçük” başlığıyla kitabıma
almayı vaad ediyorum. Yalnız, bir ricam daha var,
bu benim müstakbel küfürbazımın hiç olmazsa ya­
şamının bir dönem inde üç kaz gütmüş olmasını
özellikle arz ediyorum: çünkü, artık hayatında üç
kaz bile gütmemiş olanların küfürlerinden bıktım,
bunu belirtmek mecburiyetimi duyuyorum. Küfür­
baz mı; bunda da bir İmtihan var, hiç olmazsa ya­
şamında bir kez üç kaz gütmek zorundadır.
Böylece bu iş tatlıya bağlanmış oluyor, hepsi geri­
de kalıyor ve şimdi yeni incelememe geçiyorum,
ben bu incelememde “kemalist kürtler” kategori ve
tipolojisini ele almak istiyorum. Bu konu, Kürt Aydı-
nı’nı ele almaktır. Bunu çok önemli buluyorum;
çünkü, bugünkü Kürt Aydını öylesine hastalıklarla
dolu, öyle kısır ve öylesine itici ki. hareketin taba­
nında müthiş bir güvensizliğe kaynaklık ediyor ve
genç militanlar, özellikle “gundi” kökenli olanlar,
çıkış kaynaklarının da itişiyle, bir aydın düşmanlı­
ğına yöneliyorlar. Böylece, bugünkü Kürdistan
Aydını, Kürt halkımızın yükselişine katmerli engel
oluyor; hem aydın fonksiyonunu yerine getirmiyor
ve hem de bir aydın düşmanlığına zemin hazırlı­
yor, şimdi bunu ele almak gereğini duyuyorum.
Bir yanıyla, altmışlı yıllarda ülkemizde solun patla­
masıyla birden bire yazar ve hatta büyük yazar
olan ve yüksek sol dalgaya binen, pıtrakgillerden
Türk yazarlarına benziyorlar, akıllarına ne gelirse
yazıyorlar. Şimdi Kürdistan Cephe’de en çok olan
32
Sayı: 2
yazar türü’dür; benim bu son küfürbazlanmın üçü
de, sonradan, en yeni terminoloji ile Kürtler’in "er­
ken devlet” aşamasında yazar olmuşlar. Üzülüyo­
rum ve hatta utanıyorum, ama değinm ek zorun­
dayım; ben Yaşar Kaya’nın yazısından söz
ederken okumamıştım, bana hakaret ettiğini ve
beni kurtardığını yazdığını söylediler, eksik olma­
sın, kurtardığını söylediği yerden o zamanlar İs­
tanbul'un en ünlü zindanına götürüldüğümü belirt­
tiğimi hatırlıyorum. Ama ne yazık, “sicil” kitabıma
almak için. Kaya’nın artık çok ünlü olan bu yazısını
Gazete’den rica ettim ve şu anda okumuş bulunu­
yorum. Ne mi, diyorum; sadece “hey Allah” diyo­
rum. Okuyunca utandım, bir kez, ben Yaşar Ka-
ya ’yı o günlerden hatırlamıyorum ve daha önemlisi,
bizim o zamanki mücadelemiz Menderes Bayar
istibdatına karşıydı ve biz, gençliği "dem okratize”
ederken, Bayar-Menderes zülmu bize karşı Kürt
gençliğini örgütlüyordu. Istibdatın gençlik lideri,
Samet Gündoğan adında bir Kürt idi ve bizi polis­
lerden daha çok tutucu Kürt gençleri sıkıştırıyordu.
Biz mücadelemizi iyi götürüyorduk, sonunda dev­
let polis zoruyla bizi dağıttı ve benim koltuğuma
Samet Gündoğan adındaki bu Kürt’ü oturttu. Bun­
ların hepsi, zamanın gazetelerinde yazılıdır; ve bu­
rada kalmıyor, ünlü Türk gericisi Demire!, daha
sonra, Samet Gündoğan’ı Elazığ’dan milletvekili
yaptı. Yaşar Kaya’nın hiç bilmediği bir konuyu ve
aşırı milliyetçi bir tahrifata tabi tutmasını çok yadır­
gıyorum ve bunları yazarken, Kürt halkımızın adını
taşıyan bir Parlamento’nun başkanının böyle bir
bellek kaybına uğramasını gözlemekten çok acı
çektiğim i tekrar ediyorum: ama ahir zamanında,
bu kadar meşguliyeti varken, yazarlık türü zor bir
meslekte, neden kendisini deneme ihtiyacı duyu­
yor. bunu da hiç anlamıyorum.
Bu noktanın bir önemi var mı? Bunlar halk hareket-
erini anlamada çok önemi ipuçlarıdır, yoksa, bü­
tün yanlışlarına karşı değinmek istemezdim, m ec­
bur kalıyorum Yalnız bir nokta daha var, Kürt
gençliğim izin bu dönemde tümüyle istibdatın ya­
nında olduğu düşüncesi çok yanlıştır; bizim cep­
hede ve benim yanımda Yaşar Kaya’yı hatırlamı­
yorum, ancak. Mardin’den Abdullah Tim urve daha
sonra adı uğursuz işlere karışan Elbistan'dan Sıtkı
Elbistan, benim en yakın mücadele arkadaşlanm-
dı, ben ilk Kürtçe türküleri Abdullah’tan dinliyor­
dum, banaherfırsattatürkülerini söylüyordu. Bizim
cephem iz halklar cephesiydi; ancak, bizim karşı­
mızdaki gençliğin önde gelenlerinin hepsi Kürt’tü:
bu 27 Mayıs açısından önemli bir noktadır.
27 Mayıs’ın ilerici çizgilerinin yanında Kürt Dava­
 Mayıs 1997 H ep İleri Sayı: 2

sı’nda gerici bir çizginin sahibi olduğu çok doğ­ men Nurullah A-taç, tanınmış yazar Yaşar Kemal
rudur; yalnız, bu doğruya eklenecekler var. Bir: için, “o, okur-ya-zar değil, sadece yazar” diyordu;
Özgürlükçü gençlik olarak bizim karşınnızdaki hü­ ben de bu yeni Kürt yazarlarımızı, en az yazdıkları
kümet yanlısı gençlik kuvvetleri Kürt gençlerinin kadar okumaya ve düşünmeye çağırıyorum.
yönetimindeydi. İki: Bugün çıkan şeriat kaygısı o
Ancak geçerken benim küfürbaz yazarlarımın so­
zaman da fışkırmıştı ve şeriatı ceryanını o sırada,
runlarının da pek bunlarla, 27 Mayıs’la ya da ke-
Said-i Kürdi’nin nurculuktarikatı temsil ediyordu ve
malizmle, ilgili olduğunu sanmıyorum; bu noktaya
yeşil bayrağı, Said-i Nursi olarak da bilinen, Said-i
gelmek üzereyim. Ben gülüyorum ve aktarmak is­
Kürdi taraftarlan açıyordu. Üç: Menderes, bizim
tiyorum; anlatan, Sevgili Dostumuz Leyla Zana'dır.
halk muhalefetimizden çok sıkıştığı için, Kürt oli­
Pek sevgilimiz Beşikci’nin, en kibar sözcüklere
garşisi ile fiört kapılarını açıyor ve Şeyh Said’in to­
çevrirek aktanyorum, sık sık ve bir öfkeyle, “bu
runu, şimdi aziz dostumuz. Abdülm elik Fırat’ın ya­
Kürtler akılsız, gazetede, Mihri Belli her gün kema-
şını büyüterek meclise sokuyordu, şimdi
izm propagandası yapıyor, ses çıkaranları yok”
Dostumuz Melik Bey, bana yeni nüfus kağıdını
dediğini söylüyordu; kuşkusuz, hapse girmeden
kendisinin çıkarttığını söyledi; ancak o zamanlar,
önce Paris’te söylüyordu. Doğrudur; Belli, her ya­
bu olay büyük bir anayasa skandali sayıiıyordu.
zısında, Kemal Paşa’yı. savaşını, 27 Mayıs’ı süslü­
Dört: Oy planında, Bayar-Menderes zulmünü de­
yor, ancak Kürt yazarlarımız arasında itiraz edeni
ğiştirecek imkanlar Batı’dan çıkıyordu; ancak
görünmüyordu ve bunlara bakıp ben de her yerde,
şeyhlerin ve feodallerin boyunduruğunda Kürdls-
“ bizim” gazetelerin gerçek anlamda özgürlükçü
tan zülmun oy deposu olarak ortaya çıkıyordu.
olduğunu, öve­
Özetle, o sıralar- ...................................... ....
rek, anlatıyo­
da Kürt halkımız,
Hiç kimse, iıer iıalic hareitetinin, tutarlı rum. Aynca, ilk
şu sıralarda bazı
ve iıer lıail( devriminin bir pınar Icadar saf kez günlüğe
öğrenci çaplı ay­
olacağını düşünmemeic durumundadır; geçtiğimizde,
dın ve politikacı­
ların yapmak iste­
tam tersine, iıall< iıarel(etleri tutarsıziıldaria gazetemizin,

dikleri türden,
yüldüdür. Daiıa
zorundayım; iıaik iıareketlerini abartmak,
topraklanmızdaki
kamplaşmada
sadece cahillerin
karanlık cepheye Halk hareketleri çok çizgili
konuyordu.
Bu tarihsel sapta­
maların teorik işareti; sosyalist devrime kadar bü­
tün devrimlerin tutarsızlığı üzerinedir. Hiç kimse,
her halk hareketinin, tutarlı ve her halk devriminin
bir pınar kadar saf olacağını düşünmemek duru­
mundadır; tam tersine, halk hareketleri tutarsızlık-
larla yüklüdür. Daha açıkça yazmak zorundayım;
halk hareketlerini abartmak, sadece cahillerin işi­
dir. Halk hareketleri çok çizgili ve çok renklidir;
böyle olmasaydı, birincisi, nakşibendi şeyhleri
Ubeydullah ya da Sait’in hareketlerinde halkçı çiz­
giler bulamazdık; Mustafa Barzani, Kürt halkının
seçkin liderlerinden birisidir, ancak ufku hep bü­
yük devletlere bağlıdır. İki: Bedirhan, bir gecede,
on bin süryanıyi doğramıştır, buna bakarak, Bedir-
han’ı tümüyle halkçı çizgilerden soyutlayacakmı-
yız? Üç: Simko Ağa, bölgesindeki hristiyan liderleri
görüşmeye çağnp boğazlamıştır, bu durumda,
Simko'yu, Kürt halkının mücadele tarihinden çıkar-
tacakmıyız? Uzatmak istemiyorum; bilimsel bakış
açıi(ça yazmak çok "tarafsız" ol­
duğunun birbaş
işidir. yazıyla anlatıldı­
ğını ve bunu
ve çok renklidir.
desteklemek
için, bir askerin
bulunarak rö­
portaj yapıldığını ve burada, PKK gerillaları İçin,
“PKK itleri” dendiğini de hatırlıyorum. “Bizim gaze­
temiz ve bizim yazarlarımız çok demokrattır” , bunu
hatırlatıyorum.
Bunları hatırlatıyor ve hatırlıyorum, benim küfür-
bazlanmın yazdıklanmdan çok benimle sorunlu
oiduklannı görüyorum; sorunlan zaman zaman
benim kısa boyumu da aşıyor. Bazan, korkak dav­
ranıp, frenklerin ünlü sözüyle, “benim omuzlanmın
üzerinden” bir yerlere söz ulaştırdıklannı düşünü­
yorum; nedenleri var. Başkan Apo, çok yakın bir
zaman önce, Özgür Politika’nın, “Ordu Lebed’ini
hazırlıyor” başlığıyla yayınladığı derslerinde, şun-
lan söylüyor: “Ordu partisi, ideolojik ve politik bir
reformu yaşayacak. Bu reforma, yeni kadrolarıyla
ve yeni önderleriyle hazırlanmak durumundadır.
Bu kitlenin başka türlü kendisini yaşatması müm­
kün değildir. Hantal olduğu için, kat kat olduğu
s

için, kendisini dönüştürmekte zorlanacaktır. Bana

bir tartı ve bir vezin işidir, yazarlık yoluna özenen
göre, kelleyi kurtarmak için bir son çırpınış ola-
Kürtlerimizi, ölçülü olmaya çağırıyorum. Eleştir­

33
 Mayıs 1997 H ep İleri
çaktır. Çünkü, generaller yaşamaya çok düşkün­
dür. Hızlı birsolculukgösterebilirler. Kürt sorununu
herkesten çarpıcı ortaya koyabilirler. Bu tür geliş­
meleri beklemek mümkündür ve bu, bizi şaşırt­
mamalıdır. Orduyu bir yerde ne çok olumlu, ne de
çok olumsuz değerlendirm ek gerekiyor." Bunlara
ben katılıyorum; ancak bunlar beni aşıyor. Fakat
bu nedenle yiğitliği öneriyorum: Türkiye’de çıkan,
“Atılım" Dergisi’-nin, Med Televizyonu’nda yayın­
lanan “Yeni Bir Tarihe Doğru" programlanndan
dolayı Başkan A-po ile beni kemalist ilan ettiklerini
ve aynı şiddetle küfürlerini eksik etmediklerini öğ­
renmiş bulunuyorum. Yiğitin hakkını kabul ediyo­
rum.
Hem yiğitlikten ve hem ciddiyetten yana olmaya
çağırıyorum. Bir: Kendimi çok beğenm ediğim i
yazdığımı hatırlıyorum; bu nedenle kimseye be-
ğindirmeye de hiç çalışmıyorum. İster beğenilir,
İsterlerse beğenmezler, ben çağdaş bir anayasa­
da ve bizim kuracağımız düzendede, “yüksek
planlama kurulu” veya "milli güvenlik kurulu" tü­
ründen mekanizmalara karşı değilim, bana göre
çağdaş bir kamu yönetiminde yerleri var. İki: An­
cak ben bu kurulların içinden hoşnut değilim; ge­
nerallerin emekçi halkımızın çıkarlanndan uzak
düştüklerini, tekeller ile W asihgton’un ideolojisini
benimsediklerini ileri sürüyorum, bizim bakışımıza
yakın subayları arıyorum. Üç: O rdu’yu ciddiye al-
mayanlann hiçbirisini ciddiye almıyorum ve öğ­
renci politikacısı sayıyorum, a. Altmış sonlarına
doğru yükselen Türkiye gençleri ordu’yu ciddiye
aldılar ve Türkiye Halk Kurtuluş O rdusu’nu kurdu­
lar. b. Yetmişli yılların sonlanna doğru ayaklanan
Kürdistan gençleri, Kürdistan Halk Kurtuluş Ordu­
su’nu kurdular. Kendilerini ve yaptıklannı ciddiye
aldıklannın işaretidir. Dört: Türkiye O rdusu’ndaher
zaman ve en zor şartlarda bile em ekçi halkını dü­
şünen genç subaylar olmuştur. Beş: eylülist zalim­
ler. 1978 Harp Okulu çıkışlıların hepsini, üstteğ-
men olduklan zaman, büyük işkencelerle tasfiye
etmişlerdir. Bunlar arasında, sadece evi benimki­
ne yakın olduğu ya da beni okuduğu İçin ağır iş­
kence gören üsteğmenler de vardır. Altı: Ben bana
küfredenlerin, hayatlannın bir aşamasında hiç ol­
mazsa bir kez üç kaz gütmelerini istiyorum. Çok
mu?
Devam edebilir miyim? Bir: Med Televizyonu’nda,
Ahmet Türk Dostumuz’un da katıldığı bir oturumda
şematik olarak açıklamaya çalıştığımı hatırlıyorum,
imam-hatip okullan, eğitim kuruluşları değil, Refah
Partisi’nin kadro fabrikalarıdır. İki: Sorun, din İle la­
ikler arasında değildir; imam-hatip fabrikalanndan
34
Sayı: 2
çıkanlann beyni, uzun yolda taş yemiş bir otomobi
camına benziyor, bu binlerce tuz-buzun her par-
çaçığında bir beyincik vardır, bunlann her birisinin
bu kadar kolayca yalan söylemeleri bu yüzdendir.
Bu fabrikadan çıkanlar, özgürlüğe, halk gerçekli­
ğine düşman ve akıl düzeninden uzak karanlık
canlılardır; ben daha M gk bu konuyu ete almayı
bile düşünmezken, Politika’da, bunların kapatıl­
masını istemiş bulunuyorum. Üç: Mazoşist deği-
im, demokrat olmadığımı yüz kez yazdım, 27 Ma­
yıs sabahı dem okrat mücadeleri arkamda
bıraktım; M gk’nin, Türkiye soluna ve Kürt halkına
cephe almayan 28 Şubat tarihli kararından rahat­
sızlık duymuyorum. Dört: Demokratik vehimlerim
hiç bulunmuyor. Ülkemizin demokrat olmadığını
bildiğim için, M gk kararlarını ayrıca demokrasiye
karşı bir darbe olarak görmüyorum. Beş: Artık Er­
can Kanar-Sedat Yurttaş çizgisinden utanç duy­
duğumu ifade edebiliyorum; biz, doksan üçyılında
bir darbe olduğunu söylemiyorduk? Güreş-Çiller
Darbesi’nden söz eden bizler değitmiyiz? Bunlar,
ardadaşlanmız Hatip ve Leyla’nın ve Orhan ile Se-
lim ’in ve Mahmut’un hapse konduktan tarihi. 2
Mart’ı. “ Mart Darbesi" saymıyorlarmıydı? Bu ilk
okul öğrencileri, darbeyle maytap tabancasını mı
kanştınyorlar? Bu köksüzlük, doğrularımızı kusma,
bu esnaf politikacılığı bana acı veriyor. Benim gör­
düğüm bunlann öğretmenlerinin Cengiz Çandar-
Ahmet Altan familyası olduğudur.
DALGACI AYDINLAR
Ne yapılabilir? İlk akla gelen şudur: Özellikle Avru­
pa’daki bu yeni Kürt Aydın topluluğunu çok ciddi
bir eğitime tabi tutmak gerekiyor. Bunların hepsini,
“zindan konferansı" benzeri, bir hülya ve bilgi ka­
zanında bir süre arıtmak ihtiyacı kesinlikle ortada
duruyor. Okumalarını ve özellikle, “ Bir Yeni Tarihe
Doğru” türü video halinde mevcut ders program ­
larını tekrar tekrar izlemelerini ve zaman zaman da
teste tutulmatannı ciddiyetle düşünmek durumun­
dayız. Çünkü bu halleriyle, tekrar ediyorum, her
toplumun yenileşmesinde vazgeçilm ez bir yere
sahip olan aydınlık fonksiyonlannı yerine getirme­
meleri bir yana, kısırlıkları, iticilikleri, ham övünme­
leriyle. tabanda ve özellikle köylü kökenli kadrolar­
da, büyük bir aydın güvensizliğine yol açarak,
sakıncatannı katmerleştiriyorlar.
Bunlann yazılması gerekiyor; ancak yazılmasının
kolay olmadığını biliyorum. Ancak bu son yazım­
dır; yeni husumetleri ve küfürleri umursamayan bir
konumum var. Bu konumumu özellikle yazma ihti­
yacı duyuyorum. Bir: Doksan bir genel seçimlerin­
de Shp ile ittifak çerçevesinde, Hep kontenjanın­
 M a y ıs 1997 H ep İle r i Sayı: 2

dan, Türkiye millet meclisine milletvekili olmam nasip oldu. Sonuncusundan söz etmek istiyorum;
ciddiyetle önerilmiştir ve ben sadece teşekkür etti­ şimdi Kürtçe söyleyen Kürt ve Türkler çoğaldı ve
ğimi hatırlıyorum. İki: Kürdistan Parlamentosu Bilgesu artık söylemek bile isterViiyor, hatırlatılma-
üyeliğiyle onurlandınlmam istenmiştir ve sadece sından bile utanır bir hali var. Ancak ilk kez Kürtçe
teşekkür ettiğimi biliyorum. Üç: Ortak gazeteleri­ söylediği için pek çok kez hücrelere girm iştir ve
mizin hazırlık çalışmalarını ben yürütüyordum, gö­ birisi de Viranşehir’de oluyor. Konserinden sonra
rüşmelerin hepsi Toplumsal Kurtuluş bürolarında gözaltına alıyorlar; polis, bir ara söylediğinin Kürt­
oluyordu, beni affetsinler, o sıralarda yazarımız çe olup olmadığından tereddüt ediyor ve bir Kürt
oiarak bu benim küfürbazlarımız hiç aklımıza gel­ bekçiyi çağınyor, bekçi biraz alık rolünü oynuyor
miyordu, sonra yazmama sıra geldi ve koşulum ve ana dili Kürtçe olan birisi olarak Bilgesu’nun
olup olmadığı sorulunca, “ben para almam” diyor­ türkülerini hiç anlamadığını söylüyor. Bilgesu’yu
dum. Dört: Daha sonraki bir görüşmemizde, Baş­ bırakıyorlar; biz, bunu hep, halkımızın olağanüstü
kan Apo, bana, “hocam, onuruma dokunuyor, becerisi, olağanüstü dayanışmasının bir örneği
bunlar bizimle ortak mücadele ederken bizden sayanz; buna benzer öyküleremiz çoktur ve bunlar
para alıyorlar” diyordu ve-hepsi parayla yazıyordu. beni hep heyecanlandırıyor. Sadece, zindan ve
Beş: Türkiye solunun bütün gelenekleri kara değil­ zulüm mü; bu mücadele, bize, sıradan halkımızın,
dir ve ben Türkiye solunun en has çizgilerini sür- Fransızcasıyia, “tout a fait ordinaire" Kürt halkımı­
dürrrtek istiyorum: Yaşar Kemal, altmışlı yıllann so­ zın, inanılmaz sevgisini kazandırdı. Biz sadece zu-
nunda bütün zamanını, Ant ve Yön Dergileri’nde üm mü görüyoruz; “ ah!" bu halklarımızın, Türk ve
yazmaya ayırmış ve bir kuruş almamıştır. Aziz Ne­ Kürt halkımızın, bunlann en isimsizlerinin, en orta-
sin. politik ve kü dakilerinin, en
tür yazılanndan umulmadık, en
kuruş almamayı
Bizim icemaiizmle iıiçbir zaman zor koşullarda
ilke saymıştır.
anlaşamayacağımız nokta, bütün doğu bir sevgisi var ki,
Bunlar bizim gü­ haiiclarını, Arapları, İranlIları, kendi bütün zülumlan
zel gelenekleri-
Türklerini ve Kürtleri küçümsemesidir; yeniyor ve bütün
mizdir. Altı: Türki­ başta Kürt halkımıza ve aynı zındanlan deli­
ye solunda en az ölçüde olmasa bile, Anadolu’da kalan. Elen, yor. Bunlar bizi
gücü olan bile, Ermeni, Süiyani halklara, şaşırtıcı yaşatıyor ve
siyasal çalışma- olabilir, Türk halkımıza zulümle bunlar bizi çelik­
annın giderlerini yaklaşmasıdır. leştiriyor; işte bu
kendisi üstlenir; sevgi ve bizimle
seksenli yıllarda halklarımız ara­
biz Aziz Nesin ile aydın direnişini yaparken, nakli­ sındaki bu büyük aşk, beni en büyük husumetlere
yat dahil her masrafımızı kendimiz yapıyorduk. Ye­ karşı zırhlandınyor ve uğurlanna, inandığım bütün
di: Bizde örgüte yük olmamak esasdır; ben Paris’e doğrulan söylemek için yüreklendiriyor. Her adımı
yeşil pasaportla geldim, ancak hükümet sonradan atarken çok korkuyoruz, ama bu sevgiyi görünce
beni elinden kaçırdığını düşünmüş olmalı, yayı- kanatlanıyoruz. “ Kemalist Kürtler" çözümlememi,
nevlerime bile baskı yaptı ve bütün gelirlerim ke­ bu sevginin kanatlarında yazıyorum.
sildi; sıkıntılı günlerim oldu, iki yüz franklık yardım
Böyle oldu; Doğu Perinçek, eylülizmin ebedi oldu­
için beş saat kuyrukta bekledim, hiçbir örgütten ve
ğunu düşünerek devrim ci geçm işe küfürlerini sür­
özellikle Kürt kardeşlerimden on para almadım.
dürüyordu ve bizim mukavemetimizle durdu; ar­
Şimdi sıkıntılanm geride kaldı ve on para almadı­ kasından bizimle ortak parti için cilvelerine
ğım için, sıkıntıya dayanabildiğim için, sadece
başladı. Seksenli yıllann ortasındadır; şimdi ara­
kendi kendimi kutluyorum. Sekiz: Kürdistan halkım
mızdan göçük Mehmet Ali Aybar, Perinçek ile be­
için mücadele bana sadece hapis getirdi, hücre
nim katıldığım ilk açık toplantıda, Şişli’de bir sine­
getirdi, zindan getirdi. Dolayısıyla, bu eleştirilerim
mada, “ortak parti" sorunu için toplandık, bizim sol
sonucunda, kaybedeceklerim en fazla, hücrelerim
tarihimizde önemli bir gündür ve A vrupa’da hatır-
vezındanlanm dır.
layanlanna çok rastlıyorum. Benim kendi açımdan
Bu kadar mı? “ Üç kaz gütmelerini” istiyorum; ne ise önemi üç noktada toplanıyor, birincisi, ben o
mutlu bizim için, 12 Eylül sonrasında, toplum zor günlerde bir başkaldırı rengi olduğu için, ilk kez
önünde “ Kürt” sözcüğünü ilk kez telaffuz etmek bir kırmızı atkıyla kürsüye çıktım; Türkiye basını
bana, Kürtçe türkü söylemek de Bilgesu Erenus’a benden çok kırmızı atkıyla ilgilendi, halkımız be­

35
 Mayıs 1997 H ep İleri
nimsedi ve artık beni kırmızı atkısız reddediyor. İki:
Önce Sevgili avukatımız Öznür Gündoğdu iie üç
saat çalıştık, resim yapar gibi sözcüklerin yerini
seçtik, ben bu toplantıda, eylülist darbeden sonra
ilk kez “ Kürt” sözcüğünü kullanmaya hazırlandım,
Kürt sorununu çözmeyecek bir partide olamaya­
cağımızı söyledim. Anlatması çok zor, önce bir
bomba düştü, saniyeler ölü sessizliğiyle geçti,
sonra bir gürültü patladı, salon sevinçten havaya
uçuyordu. Üç: Perinçek’i kemalist bulduğumu o
gün söyledim ve birlikte parti kuramayacağımızı
anlattım. Bunlar da yazılıdır ve belki bir kitabımda
yayınlanmıştır; “kemalizm bizi ileriye götürmez, biz
kemalizmden geriye düşmeyiz" ilkesini, o gün for­
müle ettim. Biz kemalizmi, bir tutucu reformasyon
hareketi olarak görüyoruz; ancak gerisine düşme­
miz ve hele kemaiistier de istediği için, akılcı eğiti­
me karşı çıkmamız, imam-hatip fabrikalarına ikir­
cikli bir biçim de kemaiistier de karşı çıkaryorlar
diye tarikatçıların kucağına oturmamiz imkansız­
dır.
Ben, "Yeni Bir Tarihe Doğru” video kasetlerinin,
yeni bir sosyal bilimin ipuçlarını taşıdığını düşünü­
yorum. Orada Değerli Başkan Öcalan’ın, kemaliz-
me çok gerçekçi yaklaşımları yer alıyor; Kürt Aydı-
m’nın bu ders kasetleri üzerinde seminerler
yapmalarını tekrar olarak yazıyorum. Eleştirebilir,
reddedebilirler; ancak önce incelemeleri zorunlu­
dur. Önce yaşamı ve mücadeleyi ciddiye almak
meburiyeti var.
Bizim kemalizmde hiçbir zaman anlaşamayacağı­
mız nokta, bütün doğu halklarını, Araplan, Iranlılan,
kendi Türklerini ve Kürtleri küçümsemesidir; başta
Kürt halkımıza ve aynı ölçüde olmasa bile, Anado­
lu’da kalan, Elen, Ermeni, Süryani halklara, şaşırtıcı
olabilir, Türk halkımıza zulümle yaklaşmasıdır. An­
cak bu haliyle kemalizmin sadece Türkiye’ye özgü
bir hastalık olmadığını, kendi halk gerçekliğini kü­
çümseme ile anlamsız bir böbür-lenmenin iç içe
geçm iş bir yumağı olarak kemalizmin, kendine
güvenini yitirmiş bütün doğu halklannın hastalığı
olduğunu saptamış bulunuyorum; Iranilerde de
Kürtler de kemalist katmanlar ve hastalıklar mev­
cuttur. Türkiye’nin bunlardan farkı, kemalizmin, bu
topraklarda iktidara kadar tırmanabilmiş olmasıdır;
bu çözümlememizi, daha bilimsel bir katkı olarak
yazmayı vadediyorum. Ancak şimdi değil, kema­
list hastalıkların çözümle-mesini başka ve daha
aynntılı çalışmalanma bırakmak eğilimdeyim; bu­
rada sadece örgütsel plandaki kemalist hastalık
üzerinde durmak istiyorum ve bunu, şu anda çok
daha tahrip edici buluyorum.
36
Sayı: 2
Blr;Küfürbazlarımı yeniden kızdırmak pahasına,
Sevgili Doktor Beşikci’nin “zorunlu iskan” ile ilgili
olanı türünden doğrudun Kürt Davası’nı içeren
olağanüstü parlak ve olağanüstü yol açıçı çalış-
malan bir yana, kemalizmi, bilimsel planda çürü­
ten çözümlemelerin çok büyük bir bölümü, benim
on ciltlik "Tezler” dizimde yer alıyor. Bu çalışmalar
kemalist falsifikasyonun önemli bir bölümünü gün
ışığına çıkarıyor. İki: Kemal Paşa’ya atfedilen, Ma-
yıs1919 tarihinin doğum günü olduğu sözü, bir
anlamda doğrudur; insan olarak değilde, tarih ya­
pan bir kimse olarak alınacak olursa, Kemal Pa-
şa’nın, Mayıs 1919 öncesi yaşamı son derece sı­
radandır. Üç: Yurttaşlık bilgisi derslerinden
bilimsel kitaplara aktanlan, Kemal Paşa’nın "Vatan
ve Hürriyet" Partisi’nin bir çocukluk uydurması ol­
duğunu kitaplarımda kanıtlayabilmiş bulunuyo­
rum. Dört: Harekat Ordusu’nda ordu kurmay baş­
kanı olmadığını da gösterebildim: birliklerden
birisinde sadece bir kurmay subaydır. Beş: Şimdi
büyük bulut yığınlan içinde kutlanan Çanakkale
Savaşı, birbiriyle hiç ilgisi olmayan iki bölümdür.
Birincisi, aşağıda Çanakkale Boğazı’nda olan, bo­
ğazın toplarla kapatılması ve emperyalist gemile­
rin geçmesinin önlenmesi ile ilgilidir; “Çanakkale
Geçilm ez” sloganı işin bu kısmıyla ilgilidir. Bu de­
nizcilerin ve deniz topçulannın işidir; bunun Kemal
Paşa ile uzaktan ve yakından ilgisi bulunmuyor;
kahramanlardan birisi, sonradan paşa olan. Albay
Selahattin A d il’dir. Altı: Batı tarihlerinde bir efsane
olarak anlatılan Çanakkale Savaşı ise Kuzey’de
Gelibolu yanmadasında olandır; Kemal Paşa bu­
rada sadece ihtiyat kuvvetlerine komuta eden bir
yarbay’dır. Burada asıl kahramanlar, tarihimizde
Cevat ve Vehip Paşa olarak bilinen iki kardeştir,
Yedi:Çanakkale’den sonra Kemal Paşa, başarısız
bir subay olarak açığa alınmıştır; daha sonra ka-
melist tarihçiler, bunu, Enver Paşa’nın kıskançlığı­
na bağladılar; bir genelkurmay başkanının bir yar-
*
bayı kıskanmasının imkansızlığını da göstermiş
bulunuyorum. Sekiz: Uzatmıyorum, meşhur saat
hikayesinin de masal olabileceğini gösterdim;
Mayıs 1919 tarihinden önce, Kemal Paşa çok sıra­
dandır ve kurtuluşa katılmakla katılmamak arasın­
da tereddütlü bir çizgiyi yaşıyor.
şte şimdi kemalist kürtlere yaklaşıyoruz. Kema
Paşa, yükselen bir dalgaya atlamasını biliyor ve
kemalist kürt aydını kategorisi de yükselen kürt
dalgasına binenler olarak ortaya çıkıyor, a. Erzu­
rum, önce Ermeniler’in, sonra Kürtler’in ve en son­
ra biz Türkler’in kültür ve mücadele merkezidir.
Şimdi Türk gericiliğinin merkezi olmasına bakıp
geçmişiyle ilgili olarak yanılmamayı öneriyorum:
 Mayıs 1997 H ep İleri
burada, Türk ve Kürt yurtseverlerin bir çalışması ve
dernekleşmesi mevcuttur. Cevat Dursunoğlu
adındaki genç, ben üniversiteyıNarındatanışmave
sohbet etme imkanını bulmuştum, bu halkçı çalış­
maya, bir general ararken, Kemal Paşa’yı davet
ediyor, b. Kemal Paşa, daha böyle bir mücadeleyi
hayal edemezken, Maraş, Antep, Urfa’da, bunlar
daha sonra isimlerin başına konan, “ kahraman",
"gazi” , “şanlı” sıfatlarıyla tarih oluyorlar ve ancak
bunlann ötesinde Hatay ve A dana’da. Balıkesir.
Manisa’da büyük halk hareketleri ve direnişleri
vardır, c. Paşa, bütün bunlardan sonra katılıyor ve
söz uygunsa mücadeleyi bürokratize ediyor. A n­
cak ben bu aynntılı tahlili burada bırakıyorum ve
sonuca doğru yöneliyorum.
Sonuç şudur; Kemal Paşa, m ücadeleye daha
sonra katılmakla birlikte, mücadeleyi eline geçirin­
ce ve güçlenince kendinden önceki bütün mili­
tanları, yiğitleri ve kahramanları tasfiye ediyor. Ki­
mini sürüyor, kimini sehpaya gönderiyor, Sela-
hattin Adil Paşa türünden bazılarına da ithalatta
tem silcilik vererek, zengin ederek, yok ediyor; ke-
malist cumhuriyette Kemal Paşa’dan önde hiç
kimse canlı ve ayakta kalamıyor. İşte şimdi sonuca
geliyorum; örgüt planında kemalist kürtler, Kürt
yükselişi tuttuktan sonra, Başkan Apo'nun sözüyle
Kürtler "erken iktidar" olunca, daha açıkçası Kür-
distan için bir erken devlet potansiyeli görününce,
yükselen Kürt dalgasına binenlerdir. Tıpkı Kema
Paşa’nın kendinden öncekilerin hepsini tem izle­
mesi türünden, bugün ön planda görünen kemalist
kürtler, Kürt Yükselişi’nde, kendilerinden daha
halkçı, kendilerinden daha kıdemli, kendilerinden
daha mücadeleci, hiçbir Kürdü bırakmayanlardır.
Hiç gerekmediği halde ve birikimleri olmadığı hal­
de yazarlıktan vazgeçm eyişleri bunun içindir; bir
İhanet Düşkünleri
Bu incelemeyi, yakın zamanlar ihanet tarihi üzerine
daha önce verdiğim, kısa çözümlemenin devamı
olarak ele alıyorum. Açıkça hain ilan ettiklerimin
dışında kimseyi suçlamıyorum; aslında, benim
“açıkça" olanın dışında bir anlatım dilimin olmadı­
ğını yazmaktan da sıkılıyorum. Bu bir bilimsel ça­
badır; geçmişimizi doğru bilmek zorundayız. As­
lında bu bir “annma" çabasıdır; annm adıkça kılıç
olmamızın imkansızlığını tekrarlıyorum. Kısaca bu
bir su vererek, demiri kömürden ayırma işidir; önü­
müzdeki zamanda, bulaşık kütlelere bir hançer tü­
rü işlemek durumundayız. Bu, bu nedenle bir iddi­
37
Sayı: 2
mücadeleleri var.
Halk planında, halk ahlakına yakışmayan kof bir
övünme, kişisel planda kof bir böbürlenme bunla­
rın kişilik çizgileridir; son derece kısır ve kıraç top­
rak kadar umutsuzdurlar. Bu nedenle ham umut­
larla derin umutsuzluklar arasında gidip geliyorlar.
Bunların pek çoğu, doksan-doksan bir yılından
sonra, kûrtlüğü ilk kez veya yeniden görenlerdir.
Bunları, bir hülya ve bilim kazanına atmadıktan
sonra, bunlarla bir yere gidilebileceğini sanmıyo­
rum.
Bir gerilla komutanının güzel sözüyle, daha eşeğe
yeni binerken, şimdi uçaktan inmiyorlar; tuvalete
bile uçakla gittiklerini biliyoruz. Çoğu, bir zamanlar
cennetleri saydıklan İstanbul’dan, bu yükselen
dalgaya binerek ilk kez dışarı çıkabildiler. Şimdi,
Türk tarihinde, Ahmet Mithat Efendi’nin dekadan
diye alay ettiği tipleri hatırlatıyorlar; “monşer, ge­
çen hafta vaşingtondaydım, serok kyakton ile
merhabalaştık, dedim ki, monşer oradan bindim
romaya indim, monşer, serok karşıladı, monşer
dedim ki, monşer yann biniyorum" türünden konu­
şan garip insanlara dönüşüyorlar. Ben bunları bir
ara Türkler arasında görüyordum ; şimdi kemalist
kürtler arasında yaşıyorum.
Son yazımı bitiriyorum: Yiğit Kürt halkımızın önün­
de büyük sorunlar ve büyük başanlar var. Bunlar
develer kadar büyüktür. Bekleyen bu büyük so­
runlar ve başanlar karşısında şimdiki Kürt aydını
pireler kadar küçüktür. Çünkü kemalisttir, çünkü
dalgaya binmiştir, çünkü hep iktidar, çünkü hep
devlet aydını olmuştur ve çünkü kendisine güveni
hiç olmamıştır.
Her yükseliş, kendi aydınını yetiştirme işidir. Buna
aşkla inanıyorum.
aname değil, kınlmaz ve pas tutmaz hale getirebi
mek için arıtma işi’dir. İşimiz olduğunu düşünüyo­
rum.
Alt bölümleri olabilir; "1925-1926" tarih noktasını,
1919 ya da 1923 tarihinden daha ayıncı görünü­
yor. Şeyh Sait başkaldınsı ve Musul’un Büyük Bri­
tanya aracılığıyla m anda Irak’a verilerek, Osmanlı
Kürtleri’nin bölünmesinin gerçekleştirilmesi, izle­
yen kemalist reformlar, Cum huriyet’in başlangıcı­
na işaret ediyor. Ben, 27 Mayıs’ı bir halkçı devrim
olarak görmekle birlikte, 1960 tarihini çok fazla
 M ayıs 1997
Önemli ve dönüş noktası olarak görmüyorum. 1967
yılı, daha düşündürücüdür. Bu nedenle, Cumhuri­
ye tin ilk peryodunu, 1925-1926 ve 1966-1967
arası olarak öneriyorum.
Öncesinde 1965 yılı var. İlk kez, geçen ay, Brük­
sel’de, Louvainla Neuve Katolik Üniversitesi’nde
verdiğim konferansta dillendirdim : 1965 Seçimi ile
1991 Seçimi arasında çok çarpıcı parareliikler or­
taya çtkıyor. Bir: 1965 Seçimleri, Türkiye siyaset
tarihinde, “ Morhson Süleyman” olarak da bilinen,
eski cum hurbaşkanlanndan Bayar’ın “ bizim su
m üdürü” dediği, bir bürokrata, başbakanlık koltu­
ğunu veriyor. Bu, Morrison Suleiman'ın, ilk başba­
kanlığı oluyor; bunu, İsmet İnönü’nün elinden alı­
yor. İki: 1991 Seçimleri, bu Süleyman’a, on bir yıl
önce bir askeri darbe ile uzaklaştırıldığı başba­
kanlık kapısını yeniden açıyor; bu Morrison Sülei-
man’ın son başbakanlığıdır. Sonuncusunu, Erdal
İnönü kendi eliyle, sunuyor. Üç: Bu kadar değil,
1965 yılında, Demirel, ilk kez başbakanlık koltuğu­
na otururken, aynı seçimler, Demirel’in karşısına,
açıkça sosyalist olduklannı söyleyen on beş millet­
vekili de gönderiyor: Türkiye İşçi Partisi meclise
giriyor. Dört: 1991 yılında, Demirel, İsmet Paşa’nın
alık oğlunun büyük ihanetiyle sop kez başbakanlı­
ğa giderken, herhalde bir “ilahi cezadır” , bu kez de
açıkça Kürt olduğunu söyleyen on beş milletvekili
yine meclise giriyor; bu kez Halkın Emek Partisi
meclistedir.
hanete ve darbelere gebe iki dönem başlıyor; De­
mirel türünden çok zayıf ve aşırı bürokrat bir kişili­
ğin, her iki seçimin sahnelediği dar geçitlerden
dürüstlükle geçebileceğini düşünmek büyük saf­
lıktır, tarih bunu kanıtlıyor. Birincisinden altı yıl son­
ra, 12 Mart 1971 tarihinde, Demirel düşürülüyor ve
resmi idam lar başlıyor. İkincisinden iki yaz sonra,
1993 yılında ise, devletin iki erkanı, Uğur Mumcu
ve Orgeneral Eşref Bitlis, katlediliyor ve Demirel’in
düşmanlık yapan kardeşi, zamanın cum hurbaşka­
nı Turgut Özal, VVashington’dan bağımsız bir takım
senaryolara heves ettiği bir zamanda, ansızın bu
dünyadan çekiliyor. Yürütme erki, Erdaİ İnönü’nün
daha büyük bir ihanetiyle, Tüsiad’ın danışmanı ve
Am erika’nın yurttaşı, Madam Çiller adında bir baş­
ka alık’ın eline veriliyor.
Burada iki nokta var; Madam Çiller ile Tüsiad’ın
arasının bozulması, M adam ’ın başbakan koltuğu­
na Tüsiad’ın iradesiyle oturtulduğu gerçeğini de­
ğiştirmiyor. Cahil ve alık Madam, bir yandan mülk
edinme hırsınasınırtanımıyor ve diğeryandan, aklı
yerine sadece kaprislerini rehber aldığı için ülke
yönetimini bir uçurumun kenanndan diğerine sü­
H e p İleri Sayı: 2
rüklemekten geri kalmıyor. Asıl önemlisi, Kürt Da-
vası’nda, çeşitli ülkelerden günlük ödünler alabil­
mek için ülke dış politikasını ipoteke vermesi, ülke­
nin büyük tekellerini içine alan Tüsiad’ın şu
sıralarda çok muhtaç olduğu, başta İç Asya olmak
üzere yeni mahreçler bulma politikasına sed çeki­
yor. Sorun budur ve aynı sorun, şimdi Madam Çil-
er’in kindar eleştirmenleri haline gelen, Aydın Do-
ğan’ın baş kalemşorlan Ertuğrul Özkök ve Güneri
Civaoğlu için de geçerlidir. Bir zamanlar sola da
^ulaşmış bu iki zavallının. Madam Çiller’i bir kuru
yüzme havuzuna yatırarak mayolu fotoğraflarıyla
seçim kampanyasını yürüttüklerini ve M adam ’ın
Amerikan Başkanı Clinton’la her buluşmasında,
kameralardan uzak kaldıklan her beş dakika için,
erotik öğeleri kuvvetli, bir pembe dizi yazdıklarını
unutacak durum da değiliz. Ülkemizin kirlenmesin­
de ve kirletilmesinde, Tüsiad ve Doğan’ın kalem-
şorlannın ağır rolünü hep hatırlamak zorundayız.
Ancak ben kirlenmenin başına dönüyorum: bu alt­
mışlı yıllann başıdır ve iki koldan ilerliyor. Altmışlı
yıllann başında, emekçi aydınlanmasının kök sala­
cağı anlaşılır anlaşılmaz, rejimin, bir ara sansür et­
tiği A lbay Türkeş’e, bir faşist hareket yaratma gö­
revinin ihale edildiğini ve aynı şekilde özellikle
ticaret ve sanayi odalannda İslamcı örgütlenmenin
başlatıldığına tanıklık ediyoruz. A lbay’a cum huri­
yetçi köylü millet partisi’nin hediye edilmesi ve Er-
bakan’a, odalar birliğinin örgütlenme işinin v e ri-
mesi işte bu zamandadır. Daha sonra, yetmişli
yıllarda, milliyetçi cephe hükümetleri zincirinde
perçinleşecek olar, Türkeş-Demirel-Erbakan sac
ayağının oluşumu altmışlı yılların ortalarına denk
düşüyor.
Ancak kabul edilmeli, bütün bunlar yürüyüşü ve
Türkiye İşçi Partisi, çerçevesinde, Türk-Kürt aydın
ve emekçilerinin birliğinin kurulmasını önleyemi-
yor. İhanetin tezgahlanması bunun üzerinedir;
ben, 1966-1967 yılını önemli bir tarih olarak alıyo­
rum. Dört özelliğini yazmak istiyorum.
Bir: Solcu öldürmeleri başlıyor. İki: Kdp-tkuruluyor.
Üç: Doğu Mitingleri yapılıyor. Dört: 1921 yılındaçı-
ğır açan Türk-Sovyet Antlaşması’ndan sonra, ilk
kez 1967 yılında, çok kapsamlı bir Türk-Sovyet ti­
caret antlaşması imzalanıyor.
Öyle sanıyorum, 1921 yılında Sovyetler Birliği’nin,
Londra ve Tahran’la da benzer anlaşmalarla Orta­
doğu’da bolşevik propagandayı keseceği yolun­
da taahhütlerini andınr bir biçim de, 1967 yılında,
Demirel ile Sovyet yönetimi arasında, Türkiye İşçi
Partisi’nin kellesi üzerine bir pazarlık yapılıyor.
Hem korkaklığı ve Amerikan hükümetinden burs
38
 M a y ıs 1997 H e p İle r i
alan ilk bürokrat olmasıyla ürliü ve hem de, seçim
kampanyasına, Hürriyet’in M adam Ç iller’i kuru bir
havuzda sereserpe sergileyen fotoğraflarla lanse
etm esinden çok önce, zamanın Am erikan başkan
yardımcısı Johnson’un koltuğunun altına girerek
çektirdiği fotoğrafla başlayan Morrison Sulei-
m an’ın, böylesine çizgi dışı bir anlaşm aya imza
atabilmesi için, aldığı rüşvetin yüksek olması zo­
runludur.
Peki mümkün müdür? Daha sonraki yıllara ait ve
mümkün olduğunu gösteren bir örneğim iz var;
1977 Seçimleri sırasındadır. 12 Mart darbesi’nden
çıkış, solda, iki eğilim i birden sergiliyor; bunlardan
birisi, neredeyse, Türkiye İşçi Partisi hatta bunun,
sadece bizim içinde olduğum uz “Yürüyüş" dergisi
kanadı hariç, tüm solun, Ecevit’in “O rta’nın Solu”
çizgisi arkasında dizildiğini ve aynı zam anda Tür­
kiye Komünist Partisi’nin kendisini yeniden kurarak
büyük bir atılımı sahnelediğini görüyoruz. Tkp,
kütleleşirken net
bir Tip karşıtı çiz­
gi izliyor ve Mücadele devam ediyor; hangi ad
Disk’e bağlı altı altında olursa olsun, topraklarımız, devrimci Cum huriyet’ten
sendikayla kuru­ ve işbirlikçi çizgileri beraberce
lan T ip ’i buradan besliyor. Ben, şu anda, bizim
tasfiye etmeyi topraklarımızda, kütlesel çapı yeterli
amaçlıyor. Unu­ ölçüde olmasa da, çok güçlü bir devrimci Engin adında
tulmamalı, Aybar ve ortakçı damarın attığını duyuyorum.
Dönemi dahil,
Tip bütün eksik- ...................... ................
ikleri ve yanlışlarına karşın, T kp ’den daha bağım ­
sızlıkçı, daha kavgacı ve onurlu bir çizginin sahibi
olmuştur. T kp ’ye tasfiye işi veriliyor, bir yandan
kadrolan olmadığı için, belki kendisine güvene-
m ediğinden ve belki de bir pazarlık sonucu, Disk’i,
Ecevit'in C h p ’sine ihale ediyor; bu işi yürütenler,
şimdi havlu atmış olan Haydar Kutlu kodadlı Nabi
Yağcı ile şu anda Ö dep içinde Sıtkı C oşkun’dur.
Disk’in başındaki Kemal Türkler, Bank-Sen’e uz­
man olarak yerleşmiş bu iki a pa ratçik’in direktifle­
rini uygulayan bir sendika bürokratı konum unda­
dır. 12 Mart D arbesi’nde. 15-16 Haziran Kalkış­
ması nedeniyle girdiği hapishanede, cuntaya tes­
lim olmuş, Nihat Erim'e bağlılık telgrafı çekm iş ve
artık Tkp giysisiyle bunu gizlem eye çalışan bir
“cephe" bürokratı olmuştur.
Yetmiş yedi seçim lerine gelirken, Tip, Disk ve bağlı
sendikaların yönetim inden tümüyle tasfiye edilm iş
durum dadır; ancak tabanda bir gücü kaldığı var­
sayılıyor. Yetmiş yedi seçim lerine girerken, aynı
zam anda ülke ekonomisi büyük bir satış krizi yaşı­
yor ve buz dolabı, çam aşır makinası türü dayanaklı
39
Sayı: 2
tüketim araçlan üreten fabrikalann, Koç, Alarko ve
Profilo holdinglerin stokları artıyor. İşte tam bu sı­
rada, büyük holdinglerin fabrikalannı kapatm a
durum unda kaldıkları bir zamanda, Kemal Türk-
ler’in başında olduğu Disk’e bağlı M aden-lş, oli-
garkları büyük sevinçlere boğan, grevini ilan edi­
yor; şaşırtıcı ve hainanedır.
Şimdi aramızdan göçük Aziz Nesin, politikanın
içinde değil; ancak buradaki haksızlığı görecek
kadar gelişm eleri izliyor. Hızla, "Büyük G rev” adlı
öyküsünü yazıyor ve bunun tekellerle anlaşmalı bir
grev olduğunu işliyor; kimsenin gördüğünü söyle­
mek mümkün görünm üyor. Ben, bir perşem be gü­
nü bu öyküyü okuduğum u ve hemen, Yürüyüş’e,
öyküyü tanıtan ve öven bir yazıyı kaleme aldığımı
hatırlıyorum; satıcı bezirganların uyanması bunun
üzerinedir. Pazartesi’nden itibaren, Coşkun ve
Yağcı ile, C oşkun’un kardeşi ve şimdi Cumhuri-
yet’te Atilla Coşkun ile bunlara katılan, on yıl kadar
mmmmmmmmmımmmmmmmmmmmmmım Frankfurt’ta tak-
sicilik yaptıktan
sonra şimdi
ve gazeteci kad­
rosuyla maaşa
bağlanan Aydın
hep kuşkulu işler
yapan birisi,
........................ “Aziz Nesin Sen
Nesin” kampanyasını başlatıyorlar; bana da küfür­
lerini esirgem iyorlar ama, bir süre, Aziz Bey, Türki­
ye'de hiçbir yerde konuşamaz oluyor. Tkp güruhu,
Aziz Bey’i gördükleri yerde “Aziz Nesin Sen Nesin"
diye bağınyorlar; salonları seven Aziz Bey’e salon-
lan dar ediyorlar. Aziz Nesin’in ricaları para etmiyor
ve kam panya sürüyor.
Sürüyor mu? Aziz Nesin de işini bilendir; bir gün
uçağa atlıyor ve M oskova’ya uçuyor. Moskova’da
Komünist Partisi yöneticilerine, “susturun...” diyor;
sosyalist dünyada Nesin’in gücünün yükseldiği
günlerdir; susuyorlar. Sanki musluk sıkılıyor, sanki
bıçak kesiyor; Tkp güruhunun “Aziz Nesin Sen
Nesin” kampanyası bitiyor.
Mümkündür; Demirel ile bir anlaşmayı imkan dahi­
linde görüyorum. Mihri Belli’nin hızla yükselen
“milli dem okratik devrim " görüşleri, bunların tü­
müyle dışındadır ve doğrudan doğruya Belli’nin
inisiyatifi ile gelişiyor. Ancak Tkp, Behice Boran’a
yakın Zeki Baştimar’ın tasfiyesinden sonra Tkp’nin
başına gelen Laz İsmail, azılı bir Belli karşıtı olm a­
sına karşın. Milli Demokratik Devrim görüşlerine
 Mayıs 1997 H e p İleri
karşı çıkmıyor; bizler o sıralarda "Sosyalist Türki­
ye” diyoruz ve Belli, “ Demokrat Türkiye" sloganla­
rıyla gençliği hızla etkiliyor. O sıralardaTkp’den ül­
ke içine, “ milli demokratik devrimin iç yüzü” adlı bir
broşür geliyorsa da, bu BellI’yi kötüleyerek, Milli
Demokratik Devrim görüşünü savunuyor.
Moskova, diğer yandan da, Doğan A vcıoğlu’nun
başını çektiği ve 9 Mart 1971 tarihinde tasfiye edi­
len, Nasırist-Baascı askeri müdahale hazırlığına
umudunu bağlamış görünüyor; Avcıoğlu da büyük
bir yetenekie Tip eleştirisini sürdürüyor. Tip, aslın­
da 1967Türk-SovyetAntlaşm asrndan kısa bir süre
sonra ölüyor; bizimki, 1975 yılında, bir ölüyü dirilt­
me çabasıdır.
Yetmişli yıllardaki gelişmeleri tam olarak açıklaya­
bilecek durum da değiliz: yalnız, kütleler, 12
M art’tan ufku daralmış fakat kavga isteği artmış
olarak çıkıyorlar. Yetmişli yılların ortasında, Türkiye
çok kanlı bir iç savaşın ortasındadır. A ciz Ecevit’in
oyla yaklaştığı ve Disk'i erittiği için büyük sermaye
tarafından kendisine hediye edilen hükümetleri tu­
tamadığını görüyoruz; buna karşılık, Dem irel’in,
faşist Albay Türkeş ve Yobaz Erbakan ile kurduğu,
kan em ici milliyetçi cephe hükümetleri, sadece iş
savaşı körüklüyor. Buna, dünyadaki petrol krizinin
yarattığı halk rahatsızlıkları ekleniyor; işte bu za­
manda, dünyanın büyük finansman dergileri, Tür­
kiye’den dışarıya büyük bir sermaye akışının baş­
ladığını kaydediyorlar. Türk zenginleri, Türkiye’nin
yakın bir zamanda, komünizme düşeceğine inan­
mışa benziyorlar ve mülklerini İsviçre’ye aktarıyor­
lar; Türk sermayesinin “enternasyonalize” olm a­
sında, petrol zengini Arap ülkelerinde inşaat işleri
almasının yanında bu sermaye kaçışı da önemli bir
role sahiptir.
Aynı tarihlerde Sovyetler Birliği’nde Brejniyefin
yönetiminin ikinci dönemine giriliyor; birincisinden
çok farklıdır ve bu farklılık, Brejniyef'e bir anlam da
stalinist damgası yapıştırmalarına da neden olu­
yor. Brejniyefin, işlerin böyle gidem eyeceğini an­
ladığını fark ediyoruz; hücuma dayalı bir politikaya
dönüyor. Brejniyef, “ banş içinde bir arada yaşa­
m a” kisvesi altında kapitalizm övücülüğünün ve
Batı merkezlerine yaranmaya dayalı bir dış politi­
kanın, iç yapıda yarattığı çürümeleri açıkça göre­
meden ölüyor. Belki de Sovyet düzenini hücuma
hiç yatkın olmadığı bir zamanda hücum a kaldın-
yor; Polonya ve Afganistan politikaları, budur.
Budur, ama. nedir? Bu soruya da çok açık cevabım
henüz bulunmuyor. Yetmişli yıllann ikinci yansın­
da, Türkiye Komünist Partisi, "emperyalizmin zayıf
halkası Türkiye” olarak adlandırılabilecek, bir poli­
40
Sayı: 2
tikayı formüle ediyor; bu politikanın, Sovyetler Birli­
ği Komünist Partisi tarafından geliştirildiğinden
kuşku duymuyorum. VVashington, Moskova’nın,
VVashington sözcüğüyle “ saldırgan", uluslararası
ilişkiler kitaplannın terminolojisiyle “ revizyonist” bir
politikaya yöneldiğini görüyor; yetmişli yıllann ba­
şında, W asihgton’un Şili’de pasifist bir marksist
yönetimi düşürmesini ve Allende’yi katletmesini
içine sindirmesinin kolay olmadığını biliyor. Karşılık
verilecektir; ancak nerede?
Tedirgin VVashington, gerileme yerine, hücum çiz­
gisini seçiyor ve bunun için “insan haklan" masa­
sını kuruyor: henüz, Türkiye’deki “ İnsan Haklan"
Derneği’nin kuruluş öyküsünü yazmamış bulunu­
yorum, adı ve tüzük çalışmaları başka iken, birden
bire bizlerin tasfiye edilerek. Amerikan damgalı
“insan hakları" programına yönelmede kilit isimler
henüz deşifre edilmemiştir. Ancak hem “insan
haklan” programının yetmişli yıllarda Sovyetler
Birliği’ni içinden zayıflatmak için. Amerikan dış iş­
eri bakanlığında bir masa olarak kurulduğu ve
hem de, bizlerin dışlanmasıyla kurulan “ İnsan
Hakları” Derneğt'nin başından itibaren Amerikan
şemsiyesi altına girdiği kesindir. Bu şemsiyenin
yırtılmasında, şimdi aramızdan göçen Vedat Ay-
dın’ın.unutulmaz yiğitliği vardır ve belki de vahşice
öldürülmesinde bu yiğitlik öyküsünün dahli bulun­
maktadır. Bizim dışlanmamızda da senaryonun
VVashigton’da yazıldığından kuşku duymuyorum.
Bir parantez açıyorum, Türkiye’de ilk Rusça öğre­
nen sosyal bilimci oldum, ilk “sovyetolog” sayıldım,
bu benimle ilgili bir sıkıyönetim mahkemesi mah­
kumiyet karannda, mahkumiyet gerekçesi yapıldı;
ancak Moskova, bana hiçbir zaman “kendi adam ı”
gözüyle bakmadı. Am erika’da, cumhurbaşkanlan
çıkarmakla ünlü, Clinton ve karısı da oradandır,
Yale Üniversitesi’nde okudum, Am erikanca ders­
ler verdim; VVashington. beni hep düşman bildi. Bu
iki yaklaşımdan da onur duyuyorum; bütün bunları,
Ankara’daki, “insan haklarıcı” yöneticilerin, örnek
olsun, Akın Birdal veya Yavuz Önen’in, ne zaman
d g m ’de bir davalan olsa, Alm anya’nın veya Ame­
rika’nın Ankara büyükelçilerinin mahkemeyi gidip
bunlan yağdan kıl çeker yollu kurtardtkIannı biliyo­
rum. Bu arkadaşlanmızı bundan dolayı kınamıyo­
rum, sadece “ mübarek olsun” diyorum.
Yetmişli yılların sonuna döndüğüm üzde, Mosko­
va’nın, Türkiye’yi emperyalizmin zayıf halkası ola­
rak görmekten vazgeçtiğini görüyoruz; otuzlu yı -
larda, komintern’in “sınıfa karşı sınıf" çizgisinden
dönerek, Dimitrof’un çok sağ politikasına razı ol­
masını göremeyen iki inanmışımız, Nazım Hikmet
 M ayıs 1997 H ep İleri
İle Doktor Hikm etin, arkalarının boşaldığını anla­
madan hapise girmeleri türünden, bu “zayıf halka”
afi da. Laz İsmail'in veliahtı, R.Yörükoğlu kodlu ve
solculuğu, bizim Emek Dergimiz’de öğrenen, Ni­
hat Akseymen’in elinde kalıyor. Moskova’nın dö­
nüşü, Tkp’yi, Tsip'i ve T ip’i bölüyor; işte bu sırada.
Tip yönetimi, durup dururken, "Yalçın Küçük anti-
komünist ve anti-sovyettir” kampanyasını açıyor­
lar, gariptir, yetmiş yedi seçimlerine. Yalçın Kü-
çük’ün zoruyla girdiklerini yayıyorlar ve daha son­
ra, eylülist zindanlarda büyük itirafçı oian ve
Avcıoğlu solculuğundan ortodoks sola, benim ya­
nımda geçen, belki de bana bulaştığı için Tkp’ye
yüksek transferle geçen, Bulutgil ile bitmez-
tükenmez birleşme pazarlıklarına başlıyorlar.
Tkp’den Işçi’nin Sesi, Tsip’ten Tkp-B, Tip’den
Sosyalist İktidar aynlıyor; kalanlar, hem birbirine
ve hem de artan gericiliğe yaklaşıyorlar.
Burası ayrı, şimdi önemli soru şudur; büyük bir sol
dalgası olan ve güçlü bir aydın kadrosuna sahip-
Türkiye yerine Afganistan’a yönelmenin, Moskova
açısından, gerekçeleri ne olabilir, bu sorunun ce­
vabını bulabilmiş olmaktan hala uzağız. Yetmiş
yedi seçimleri sırasında. Ecevit’e düzenlenen ve
en son anda Demirel tarafından, bir tür kendi ken­
dini ihbar niteliğinde, bozulan suikastın hazırlığı-
mıdır, yoksa I Mayıs katliamıdır; bütün bunlar,
W ashigton’un kararîîlığınımı anlatıyordu, bilemiyo­
ruz. Tam bu sırada, Doğu Perinçek Grubu’nun, ü -
kede Moskova damgalı bir sosyalist iktidarı kesin
görerek, başta Tkp’li olmak üzere, Moskova’ya
düşman olmayan bütün soiculan, “ beşinci kol” sa­
yıp, gizlileri, yayınlannda afişe etmelerinin de.
kendiğilinden mi yoksa bir Avrupa istihbaratının
özendirmesiyle olduğunu da bilmiyoruz. Bu sırada
şekillenmeye başlayan ve adı henüz “Apocu" olan
hareket. Sovyetler’e karşı düşman olmayan bir
konumdadır: aynı tarihlerde, Apocuların önde ge­
lenlerinin, sovyet-karşıtı hareketler tarafından öl­
dürüldüğünü de görüyoruz ve nedenini hala net-
ikle göremiyoruz. Ancak bunlar, o tarihlerde “sol”
içinde de bir "sosyalist" ihtimali g ö re / ve bunu
tehlike sayanlann bulunduğunun işaretidir.
Burada sadece bir bilimse! çözümleme yaptığımı
tekrarlamak istiyorum; sadece bazılan için ihane­
tin bir düşkünlük olduğunu kaydetmek istiyorum.
Bizim, seksenli yıllann ortasında. Aziz Nesin ile el
ele vererek yükselttiğimiz aydın rezistansı, bir
rastlantıdır, Kürt gerillalanntn silahlı mücadeleyi
başlatmalan ile eş zamanlıdır. Ben bir yana, ba­
şında Aziz Nesin’in bulunması, burada hiçbir or­
ganik temasın olamayacağının çok açık kanıtıdır;
41
Sayı: 2
ancak, şimdi tarihsel olarak bakıyoruz, bir eşza­
manlılık ortaya çıkıyor. Ayn ayn kanallardan geçi­
yor; tarihte bu tür eş zamanlılıklara sık sık rastlanı­
yor.
Bu tarihte, bir açık sosyalist partiyi açıklıkla dillen­
diriyoruz. Tkp, buna kesin karşı çıktı ve sol politi­
kada hep zaafiyeti temsil eden ve Tkp ile Tip’i bir
kaç yan yolda bıraktığı için, kendisini mahkum da
hisseden Profesör Sadun Aren'in, Nokta Dergi-
si’nde. açık parti öneren beni provokatörlükle suç­
ladığını okuduğumu hatırlıyorum. Bunlara çok
önem vermiyorduk, Nesin’le birlikte, Ekin-Bilar
projeleriyle açılımı halk hareketine çevirmeye çalı­
şıyorduk; işte Tkp buna dayanamıyordu, yeni bir
ihaneti sergilemekte gecikmedi.
Seksenli yıllann ikinci yansında, birleşmiş Tkp-Tip
adına, bunlann sekreterleri Haydar Kutlu ile Nihat
Sargın’ın, Ankara, Ulucanlar Cezaevi’ne inmeleri,
benzeri görülmemiş bir ihanet senaryosudur. Hem
Kürt yükselişi ve hem de Aziz Nesin-Yalçın Küçük
tarafından yönlendirilen, rejimi, her iki cepheden
sarsan, bu hareketliliğin üstünü örtme amacına
yöneliyor; gerekçe olarak da. üç gün sonra ismini
kendilerinin de unuttuğu ve benim TöBe KaPe
olarak anlattığım, “Tbkp” adlı bir garabet örneğini
ileri sürüyorlar. Kabul etmek gerekiyor; Kürt Hare­
ketliliği üzerinde etkili olamamakla birlikte, bizim
aydın hareketi olarak başlattığımız ve halka yö-
nelttiğmiz yükselişi durdurduklan kesindir.
nsan Haklan’’ Derneği, Vedat Aydın’ın önemli
huruç hareketine kadar, ülkedeki Kürt ve diğer
devrim cilere karşı hak ihlallerine kör ve sadece
Tkp’li ve devrim ci yollulann haklannı gözeten bir
dernek olarak kalıyor; ancak mücadele sürüyor.
Bu mücadelenin alanlanndan birisi de, bu çevre­
lerin. diğer bazı sosyalistleri de içine alarak Sos­
yalist Parti kurmalarıdır. Başlangıçında, Kürt mü­
cadelesine kesin kapalı ve Profesör Aren’in
başkanlığındaki bu ılımlı oluşum, alttan katılmala-
nn etkisiyle, daha sağlıklı bir çizgiye yöneliyor ve
içinde yer alan Sıtkı Coşkun-Sadun Aren kiliğinin
bütün muhalefetine karşın, 1995 Seçimleri’nde
Hadep ile seçim ittifakını gerçekleştiriyor. Hadep
ile seçim ittifakı, o sırada Hadep içinde kof milli­
yetçi çizgilerin de görülmesine karşın, özlü ve
sosyalist birtutum dur; ihaneti bir kişisel düşkünlük
haline getirenler burada duramıyorlar.
Tkp’den gelen Coşkun ve Dev Yol içinde hep çü­
rük hatlan savunan, Kürt kökenli ve “insan haklan-
cı” Yavuz Önen, bu ittifakı önlemek için, çok hızlı
davranıyorlar; Tkp ile D-Y çizgilerinin en geri kad-
rolannı, yeni bir partide birleştirmeyi ve bunu, se­
 M ayıs 1997 H e p İleri Sayı: 2

nezdinde. Tkp’nin devamı izlenimini veriyor; Fran­

çim lerden önce yapmayı deniyorlar. Aralanna,
sız Komünist Partisi, örnek olsun, PKK veya Dev-
Menderes zulmünün borazanı babası Burhan Be -
Sol veya Sip ile ilgili değerlendirm eleri, Ö d e p ’ten
ge'nin, 27 Mayıs’ta hapsedilm esi nedeniyle Türki­
ve Sıtkı Coşkun’dan alıyor. Ö dep adına Sıtkı Coş-
ye ilericiliğine duyduğu kinle tam bir “komprador"
kun’un verdiği bilgiler, Dgm Savcılan Nusret De-
olan Murat Belge’yi de alarak, yollarına devam
miral veya Binbaşı Sıtkı Coşkun’un verdiklerinin
ediyorlar. Sol siyasal m ücadeleden çekildiğini kırk
aynıdır; devlet medyasının, Ö dep'i zamam zaman
kez ilan eden Belge, Türk Savunma Bakanlığı’na
ön plana çıkarması, Ö dep adını yürütülen bu dip-
en çok silah satan bir holdingten aldığı maaşla,
omatik faaliyet nedeniyledir. Belge, “demokratik
Türkentellektüel hareketine, Amerikan bilm ecele­
kütle örgütleri" yerine, “sivil toplum ” türü maskara-
rini sokma işini sürdürüken, mümkündür. Was-
lıklann acentalığını yapıyor; şimdi camiler ve oda-
hington’un yeniden görevlendirme-siyle, Coşkun-
ar birliği de, artık Belge-W ashington sayesinde,
Önen kliğine katılıyor. İşlerini, seçim lerden sonra
“sivil toplum ” oluyorlar. Yavuz Önen, Hikmet Çe­
yapabiliyorlar; “Ö dep" adıyla kuruluş, budur. Bu
tin in Chp-Shp çizgisini, bu alanda sürdürüyor.
kuruluşun. VVashington ve Bonn tarafından özen­
Yerleri vardır ve bu yerler net olarak ortaya çıkıyor.
dirildiğini, daha önce yazmış bulunuyorum. Yöne­
timinde, Bonn-Washington güçlüdür. Ancak mücadele devam ediyor; hangi ad adında
olursa olsun, topraklanmız, devrim ci ve i şbirlikçi
Bitiriyorum: bu çözümlememde, ödep’i mahkum
çigileri beraberce besliyor. Ben, şu anda, bizim
etmeyi ve ödep'In bütünüyle, yabancı elçiliklerin
topraklarımızda, kütlese! çapı yeterli ölçüde olma­
denetim inde olduğunu kesinlikle kastetmiyorum.
sa da, çok güçlü bir devrim ci ve ortakçı damann
Ö dep içinde çok değerli, benim daha önce birlikte
attığını duyuyorum. Bazıları, bu çapa bakarak kö­
çalıştığım, bundan sonra her zaman beraber çalı­
tümser olabilirler; ben, bu damann atmakta ve ak­
şabileceğim , aynca nerede olursa olsun, emekçi
makta olmasının tek başına ve başlı başına bir se­
halkına bağlı ve halklann ortak gelişimini yürekten
vinç olduğunu duyuyorum.
isteyen kadrolar çoktur. Bu incelemem, bunlan
kırmaktan daha çok, yüreklendirmeye yöneliktir; hanetin ve kıranın içinden buralara geliyoruz
karşılaştıkları güçlüklerin kaynağına işaret etme
amacını taşıyor.
Sıtkı Coşkun, Ö dep’e, Sovyet rejimi artığı partiler

â â tfp ıa ur mf i ufaf t t . RMr

rm M m , Kmtl
J J İ İ I ^ riiTıfı -fn-^ • II --------
Jhy la M rr, l u p i m k ^ h t f u t m

foA kâıammk
ffıılf*» ........... .

i'*

l-'kmmm'i Jtırmmmıkğn^
İS

42
 Post-modern Demokrasi
Gericiliği
TürkTyeli insanın yedisinden yetmişine, tekrara dayalı yinelemelerle
belletilmiş bir sözcük var. "Demokrasi" sözcüğü.
"Kendi kendisini yönetmek isteyen halkın talebi" (Evrensel Kültür,
Nisan 1997, sayı:64, sayfa:27) olduğu savlanan bu
1980 sonrası demokrasinin, Türkiye'nin toplumsal geleceği için biricik seçenek
olduğu ilan ediliyor ve "sihirli değnek” olarak algılanması
işbirlikçiliğe terfi amaçlanıyor. Bu sihirli değneği ele geçirip araç kılabilen herkese,
sonsuza değin mutluluk vaad ediliyor.
etmiş döneiderin, Ozal dönemi politikasının ürünü post-modern demokrasi gericileri,
hayatın her alanındaki değer ve zihniyet kaybını, ilkesizliği ve
sözde solcu seviyesizliği, başıbozukluğu ve bayağı çığırtkanlığı. Türkiye’nin
demokratikleşme adımlan saymayı ilke edinmiş bulunuyorlar.
aydınların, ‘koyunun Temel görevleri, siyaset dışı, hegemonya karşıtı başıbozuklukları
yakalayıp alkışlamak oluyor.
olmadığı yerde Toplumsal bütünlüğün bozulması, İktidaryapılarının parçalanması ve
toplumsal bütünlüklü, iktidar perspektifli ideolojilerin zaman
keçiye dışına atılarak belleklerden kazınması ereğinin adımları, post-modern
demokrasi gericiliğiyle atılıyor. Türkiye'nin, “Süper
Abdurrahman Emperyalizm” in çevreye biçtiği kabile demokrasisi elbisesini giyerek,
<endi bağımsız toplumsal tarihine son noktayı koymasını
Çelebi derler’ umutla bekliyorlar.

örneği, meydanı Bu amaca ulaşmak için sırayı bozmadan, uygun adımlar atılıyor.
• « *

Once, toplumsa! düzenler kurmada yeteneksiz birTürkiye tablosu

boş bulup ortalığa çizebilm ek için tarihi didikleyip çarpıtıyorlar. “ ..Otoriter
yönetim biçimlerine aşina Doğu toplum lan..” (Tülin Öngen E.K,
yığdığı sayfa:32) tarihinde biçimlenmiş halkın, çağdaş toplumsal
düzen kurmaya yeniden aday olmaması gerektiği bilinçlere işleniyor.
post-modern, ithal “ ..otoriter yönetim biçimlerine aşina Doğu toplumlan.."nın
halkı, "..hak arama bilinci, hesap sorma sorumluluğu ve devletten,
malı aktarma hatta toplumdan (sürüden) (abç) bağımsız var olma duygusu
hala son derece zayıf..." (Tülin Öngen. E.K, sayfa:31) olan bu halkın, bu
düşün! yapıtlarının, sürü yapısıylayentden toplum kurmaya kalkışmaması için
uyarılması gerekiyor. Önce deniyor; “ Demokrasi Kültürü” edineceksin.
hegemonya “ Demokrasi Kültürü"nü açımladıklarında ise, global çağa uygun
post-modern devlet, demokrasi, siyaset tanımlamalanyla
fobisiyle malul pek karşılaşıyoruz. Global politikaların olmazsa olmaz biçimde
dayattığı bu, çevreyi dağıtıp atomize etme projesinin söylemleri,
çok kararsızı ‘çoğunluk' yerine çoğulluk’ ve demokrasinin
demokratikleştirilmesi demagojilerini içeriyor. Hegemonya kavramını
etkilediği biliniyor. temel sorunsal ve takınak edinmiş bu çağdaş demokrasi gerici-

43
 M ayıs 1997 H e p İleri
eri, ‘süper emperyalizm’in klasik liberalizm teori-
erini birer yenilikmiş gibi önümüze sürü-yorlar.
Bu öne sürümde, 1980 sonrası Türkiyesinin girdiği
bilinç parçalanmasından, derin hafıza kaybından
yararlanmayı umdukları anlaşılıyor.
Bu. demokrasi kavramını sosyo-poHtik tanımıyla
yerli yerine oturtup Türkiye gündemine taşıyan
sosyalist iktidar politikasının, sosyalizmin teorisi
ve yaşanmış pratiğinin zaman dışı ilan edilerek
hafı-zalardan silinmesiyle, sosyalist ideolojinin
solda yasaklanıp gündem dışına atılmasıyla
başarılması umulan bir politika oluyor.
1980 sonrası işbirtikçiliğe terfi etmiş döneklerin,
sözde solcu aydınlann, 'koyunun olmadığı yerde
keçiye Abdurrahman Çelebi derler’ örneği, mey­
danı boş bulup ortalığa yığdığı post-modern, ithal
malı aktarma düşün! yapıtlannın, hegemonya fo b i­
siyle malul pek çok kararsızı etkilediği biliniyor.
Entellektüel ürün adına piyasaya sürülen bu
eserlerin en yoğun tüketicisi olmuş gençlik ise, bu
tahribatın en büyük zararını görmüş kesim olarak
derin bir bilinç bulanıklığı yaşıyor. Toplumsal bü­
tünlüğü erekleyen ideolojileri kavramakta güçlük
çeken, kavramış olsa dahi, "Toplum=sürü"
eşlemesinin ya-rattığı kompleks nedeniyle itici
bulan bu gençliğin, atomize edilmiş bilinç yapılan
yol arayışlarını güçsüz ve soluksuz bırakıyor.
Bu durumda, böylesi bir ortamdan cesaret alarak,
siyasal amaç olmaktan çıkarılmış, araç konumuyla
sonsuza değin özgürlük vadeden post-modem de­
mokrasi gericiliğini öne sürmek kolaylaşıyor,
“h ar’in her "halini” olumlayıp şişirmeyi elden
bırakmayan bu demokrasi gericiliği, iktidar riski
taşımayan her türden çığırtkanlığa olanak sağladı­
ğı için de, herkese kolayca şirin görünebiliyor.
Sadece ‘sol’dan söylenenlere bakarak bunlan
çözümlemek, yorumlamak için yetersiz. Bunun
için, Türkiye’de “demokrasi" diyen tüm kesimlerin
sözcülerini ve sözlerini gözden geçirmek gereki­
yor. Böylece, kısa süren şaşkınlığı atlatıp, parlak
sözlerinin altındaki gerçekliği çabucak kavramak
olanağı elde ediyoruz. Böylece fazla yorulmamış
oluyoruz.
Türkiye’de sağdan soldan yaygarası yapiılan ‘de­
mokrasi’ çabası tek noktada birleşmektedir. Bunun
adı gericiliktir. Türkiye’de, toplumsalın ve tarihse-
I rın içeriği, bu ileri gitmişliğe çok iyi bir örnektir.
ün sonunu getirmeyi amaçlamakta, global düzene
tümüyle entegre olmakta acele eden işbirlikçi te­
kelci burjuvazinin borazancılığını yapmaktadır.
Kendi kafasında "dünya vatandaşı" olmuş aydın
Tür-kiye’yi geçmişi ve geleceği ile yoketmenin iş-
bir-liğine gönüllü soyunmuş, bu ‘misyoner’
işleviyle global dünyanın çağdaş aydını olacağı
hayaline kendini kaptırmış aydındır.
Ancak, önce görevlerini tamamlamaları ve yeni
44
Sayı; 2
sahiplerinin “aferin!” onayını almaları gerekmek­
tedir. Bu yüzden, Türkiye’de sağlıklı düşünebilen
hiçbir kafanın kalmamış olduğu varsayımıyla mey­
danı boş bulduklarını sanıp atmaktadırlar. Akıl al­
maz, mantığa ve çuvala sığmaz tanımlamalan ve
yorumlarıyla kafa karıştırmayı ummaktadırlar. Ama
bu arada, bu demokrasi gericileri, özellikle ‘sol’dan
saldırıya geçmeyi önemli ve gerekli görmek­
tedirler. Bunun nedeni, Türkiye'nin, tarihsel-top-
lumsal yapısıyla bütünlüğünü koruyabilecek tek
seçeneğin, biricik geleceğinin. Sosyalist İktidar
perspektifi oluşudur. Sosyalist geleceğin önünün
kesilmesi, Sosyalist ideoloji ve politikanın bozgu­
na uğratılması için, Özal dönemi anlayışının ye­
tiştirmesi Veni solcu’ların ‘dem okrasi’ arenasına
çıkmaları gerekmiştir.
‘Özgür düşünce!’, ‘farklı açılımlar!' adına sosyalist
ideolojinin bulanıklaştırılması sağlanmış, pıtırak
gibi çoğalan “ Kültür Evleri"yle entellektüel has­
talığa tutulmuş sosyalist ‘bireyler’, daha doğru de­
yişle ‘bireyci’ler yetiştirilm iştir. Dünün silahlı dev­
rimcileri, uçuk isimlertakılmış ‘siyaset barlan’nda,
bu pislik yuvalannda, nostaljiyle, post-modern
çağdaşlığın karışımı kokteyl kadehlerini devirip
nihilizmin Kundera sarhoşluğunu yaşamaktadırlar.
Evrensel Kültür’e açılmış çağdaş sosyalistler ya­
ratmak adına, Türkiye'nin toplumsal dönüşüm tari­
hine ürünleriyle yön veren toplum bilim , kültür,
edebiyat, sanat insanlarının adları unutturulmuş-
tur. Post-modern düşünce akımlannı ve tem silcile­
rinin adlarını ezberlemiş, sol dergilerde karşılıklı
bilgi yarışına soyulmuş gençler, ağabeylerinin izi­
ni sürerek, “toplumcu dönemin putlarını kırmak"
adına, seviyesizliğin ve kültürsüzlüğün iç karartıcı
örneklerini sergilemektedirler. Sol diyerek elimize
aldığımız her yayında, yazıların satır araları kafa­
ların iyiden iyiye bulanıklaştığını göstermektedir.
Böyle bir ortamda post-modern demokrasi gericili­
ğinin işi elbette çok kolaylaşmıştır. Global çağ de­
mokrasi gericiliği için soldan saldırıya geçenler,
atıcılıkta çok ileri gitm işlerdir.
Evrensel Kültür dergisinin nisan sayısı dosya­
sı “ Demokrasi ve Kültür" başlıklıdır. Demokrasi,
devlet, Türkiye tarzı ve tarihsel süreci, ‘demokrasi
kültürü’ kavramı ve amacının açımlandığı giriş bö-
ümünün ardından, sol kesime yöneltilmiş sorula­
Öncelikle giriş bölümünü okuyunca ister istemez
kafamıza bir soru takılmaktadır. Evrensel Dergisi,
global emperyalizmin işbirlikçisi siyasal misyo­
nerlerin, çağdaş yeni mandacıların Türk Demokra­
si Vakfı’nın dergisi demokrasi gericiliğinin think-
thank merkezi Diyalog yazarlarıyla pararel görüş­
leri savunmaktadır. O halde neden Diyalog dergisi
yazarlarından örneğin bir Ömer Çaha’ya, Levent
Köker’e, Ayşe Kadıoğlu’na veya “ Bu gidişi bizim is-
 M a y ıs 1997 H e p İle r i Savı: 2

tediğimiz gibi değiştirme imkanımız yoktur. Yap­ kavramını zenginleştiren tahlilleriyle birleşince,
mamız gereken gidişatı doğru olarak incelemek ve süslü söz-lerinin ardındaki asıl niyetlerinin to p ­
en kısa zamanda bu gidişatı doğru olarak incele­ lum. devlet ve sosyalist iktidar düşmanlığı olduğu
mek ve en kısa zamanda bu gidişe uyum sağlayıp apaçık ortaya çıkmaktadır. Türkiyeli insandan, bu
gereksiz yere zaman ve güç kaybetmemektir." d i­ insanın toplum ve devlet kurma yeteneğinden, sos­
yerek, ‘dem okrasi’ ereğinin noktasını koyan Kazım yalist toplumsal dönüşüm geleceğinden umutsuz­
Berzeg'e, hatta Etyen Mahçupyan'a soru yöneltme­ luk görüşlerini ısrarla yayıyorlar. Bu toprakların ve
melerini, insan merak etmektedir. Bunun yanıtı tek bu toprakların insanının bağımsız toplumsal gele­
cümle ile özetlenebilir. Demokrasi gericiliği, ol­ ceğini gözden çıkarmışlardır.
mazsa olmaz biçim de soldan desteğe muhtaçtır.
Siyasal egem enliğin, bir sınıfın devleti ele ge­
Bunun için, paralel görüşlerin soldan savrulması,
çirmesi olarak tanımlanmasına karşı olan, egemen
solcu olması önem kazanmaktadır.
sın:f. devlet ve demokrasi kavramlannı, klasik
Derginin, “ Demokrasi ve Kültür' başlıklı dosyası ve marksıst tanımlamaların dışında tanımlayanların,
soruşturmaya verilen yanıtları aktarmak, bu yazının Jakoben tarza, solda arz-ı endam ettikleri için de,
sınırlarını çok aşmayı gerektiriyor. Ancak, sosya­ sosyalist siyasal iktidar ereğine düşman olduk­
listlerin bu türden okumaları titizlikle ele alması ve larını anlamak kolaylaşıyor. “ Demokrasi kültürü"nü
yapılması amaçlanan şeylerin önünde bir enge amaçlayanları. Devletsiz Demokrasi G ericileri
oluşturması da kesinlikle şart oluyor. Bunlar, sos­ olarak ilan etmek gerekiyor. Bunlar sınıfı ikti-
yalistlerin kafasını karıştırmayı ve sosyalist iktidar darsız-laştırma ve siyasal alandan dışlama ereğini
hedefi konusunda umutsuzluğa düşürmeyi amaç­ güdü-yorlar.
lıyorlar.
Türkiye’nin toplumsal tarihini ortaya dökerken, si­
Saman altından su yürütüyorlar. Köpeksiz köyde yasal rejimlerin karakterleri üzerindeki saptam a­
değneksiz dola­ ları ve bu karak­
şmanın rahatlığı terin yandaş
içerisindedirler.
‘Özgür düşünce!’, ‘farklı açılımlar!’ adına m uhalif
Türkiye tarihinin örgütlenme ve
örgütlü sosyalist sosyalist ideolojinin bulanıklaştırılması
kişiliklerin ya p ı­
p o litika la rı sağlanmış, pıtırak gibi çoğalan “Kültür sını b e lirle d iğ i
içinde h içb ir şeklindeki ısrar­
dönemde yer al-
Evleri”yle entellektüel hastalığa tutulmuş
cı sosyo-psiko-
mamışlar-dır sosyalist ‘bireyler’, daha doğru deyişle lojik çözüm le­
ama hep soldan
‘bireyci’ler yetiştirilmiştir. meleri, toplum ­
konuşurlar. Bu.
sal iktidar an­
hep dışarıda oluş layışınızı d e ğ iş ­
konumları nedeniyle, Kautskl'ci dönekler, burjuva tirm eden asla iktidar olmaya kalkışmayın uyarısını
uşakları sıfatı bunlara uygun kaçmıyor. Leninist amaçlıyor. Bunlara göre Türkiye, toplum ve devlet
bakış açısıyla bunları algılamak ve sıfatlandırmak kurmada hep beceriksizdir. Tarih, sürekli sınıfta
olanaksız görülC-yor. kalmış olduğunu göstermektedir. Sınıfta
II. Enternasyonalcilerin, Menşeviklerin ve Kauts- kalmışlara yeni bir şans tanımada isteksiz çağdaş!
ki’nin, algılam akta güçlük çekeceği bir gericiliğe dünya, demokrasi kültürü yoluyla devletsiz bir da-
ulaşmış bulunuyorlar. Bu. tek devletli olmayı he­ hiliyeti seçenek olarak sunmaktadır. Devletsiz de­
defleyen Yeni Dünya Düzeninin ereğine, çevre mokrasi gericileri bu talebin Türkiye bora-
ülkelerden sol gericilik politikalarıyla katkıda bu- zancısıdırlar.
unan, Post-modern. Devletsiz Demokrasi! gerici- S o sya lizm in to p lu m s a l iktidannı ku rm a y a h e v e s ­
iğidir. İktidarsızlığın, siyaset ve yönetim düşman­ le n e n le rin ö zg ü v e n le rin i kırmak am acıyla, parlak
lığının havarileri kesilm işlerdir. to p lu m s a l kiş ilik ta h lille rin d e b u lu n u rla r.
Ancak; Lenin döneminin gericilerini, proletarya "...Türkiye insanının kollektif bilincini bugün bile
diktatörlüğünden korkanlar, dönekler ve burjuva belirleyen: devlet-toplum, toplum-birey ve toplum
uşakları olarak sıfatlandırmakla yetinirken, yeni devlet dikotom isinin temel dinam ikleridir. Bu ne­
zamanların demokrasi gericilerini, sosyalist top­ denle hak arama bilinci, hesap sorma sorumluluğu
lum ve iktidar düşmanları, emperyalizmin uşakları, ve devletten, hatta toplumdan (sürüden) (abç) ba­
işbirlikçiler ve ulusal ve sınıfsa! hain’ler olarak ğımsız var olma duygusu hala son derece zayıftır.
sıf-atlandırmak kaçınılmaz oluyor. Şoven ve m ilitarist yönelimlerin ya da cem aatçi ve
Türkiye’nin toplum sal tarihini yorumlayış tarzları, dinsel bağların sürükleyici etkisi, ancak böyle
Türkiye’n insan üzerine giriştikleri sosyo- açıklanabilir." (Tülin Öngen, E.K, sayfa:31)
psikolojik çözümlemeler, ‘devlet ve dem okrasi’ Toplum kavramı, sürü kavramına eşdeğer ilan edi-

45
 M ayıs 1997 H e p İleri
İr. Toplum, sürü anlamına geldiğine göre, toplum­
culuk, sürüleşme ereğini taşımaktadır. Bundan
böyle, toplum, toplumculuk, toplumsallık demeye
kalkıştığınızda, büyük ve küçükbaş hayvanların bl-
rarada tutulduğu ağılları ve çayırları çağrıştıra­
cağınız kesindir. Yeni zamanlann demokrasi geri­
cileri böyle buyurmuşlardır. Bu, toplum sürül-
eşmesl, bireyselleşme ikilemi içindeki, ka­
fasındaki örgüt, iktidar kavramı bulanıkaşmış so -
culara uyarı seslenişidir. Örgütlerinin demokratik
merkeziyetçi yapılarından bunalan, hegemonya
karşıtı, ‘birey olma’nın şanlı savaşımına soyunmuş
solcuların içini gıcıklayan süslü sözlerdir.
Süslü sözleri kimseyi yanıltmasın. Janus gibi iki
yüzlüdürler. Bir yüzleri demokrasi adına devlet ge­
riciliğine vurmak yönüne çevrilidir. Ancak, bura­
daki tüm marifetleri mektupçuluklarıdır. İşleri
güçleri Devlet-i Aliye-i Osmaniye-yi batıya,
batılıya şikayet etmekten ibarettir. Özgürlük adına
onursuzluğa düşmüşlerdir. Gene de bu, yanıltan
yüzleridir. Anlık politikalardan kariyer hesabı tut­
maya gönüllü olmayan sosyalistlerin, Janus’un
öteki yüzüne, asıl yüzüne bakmaları gerekmekte­
dir.
Devlet gericiliğine vurur görünen bu demokrasi
meddahlarının asıl hedefi, sosyalist politikayı ikti-
darsızlaştırmak, sosyalist toplumculuğun önünü
kesmek, sosyalist toplum kurma ereğini yok etmek­
tir. Asıl misyonları, entegre düzeyine ulaşmış
işbirlikçiliklerinin asıl hedefi budur. Marksizmin,
enternasyonalizm ve devlet tezlerini tahrifi göze
alarak, sosyalistlerin devlete karşı mücadele kav­
rayışlarını bulanıklaştırıyorlar. Sonuçta ortaya çı­
kan, işbirlikçi tekelcilerle omuz omuza mum yak­
mak oluyor. Bunu kavramak için demokrasi
gericiliği içeren yazılarının bütününden ziyade,
satır aralannı görmek gerekiyor.
Olgulara hala Türkiye düzleminden bakanlar, bu
topraktan kopmamakta direnenler, bunlara göre,
çağdaş dünyanın kaçınılmaz geleceği yönünde
gerici bir engel oluşturuyorlar. Böyleleri, bu Dev-
etsiz demokrasi gericilerini çok sinirlendiriyor.
Üstelik bu cici demokrasileri konusunda böyle-
erinden pek umutlu görünmüyorlar. Bunun, kendi-
erine göre temel sosyo-politik nedenleri olduğu
anlaşılıyor.
"...Resmi ideoloji ile egemen ideolojinin bu
içiçeliği, egemen sınıfların devletten özerk-
eşme-sini güçleştirirken, bir yandan da toplumsa
ideolojilerin resmi ideolojinin etkisi ve baskısı
altında kalmaları sonucunu doğurmuştur..." Al bur­
juvaziyi, vur sosyaliste demek istiyorlar. Devam
edelim. "...Bu sonucun iki yansıması olmuştur. İlki,
kendini devletle özdeş gören, onun çıkarlarından
bağımsız hakları ve çıkarları olabileceğini varsay­
mayan, dolayısıyla vatandaşlık bilincini, devletçi,
46
Sayı: 2
milliyetçi, deyim yerindeyse rejimin organik unsu­
ru olma yolunda somutlaştıran bir kesimin ye­
tişmesi. İkincisi, resmi ideolojinin çerçevesi
içinde kendini yeniden üretemeyen toplumsal ide­
olojilerin ve buna yaslanan toplumsal kesimlerin
kollektif bir yabancılaşmaya uğrayarak muhalif,
ama edilgen bir konum içinde negatif bir vatan­
daşlık konumu geliştirmeleri. Her iki sonuç da, top­
um üyelerinin teba konumundan ya da cemaatçi
üyelik anlayışından koparak etkin bir vatandaşlık $ $
tutumu geliştirm elerini güçleştirm iştir.” (Tülin On­
gen. E.K, sayfa; 31)
Türkiye İnsanının bilinç yapılanmasını, “ ... toplum ­
dan (sürüden) (abç) bağımsız var olma duygusu ha­
la son derece zayıf...” diyerek çözümledikle-rinde
ise durum iyice karışıyor.
Bu durumda sosyalistlerin, tüm sosyalist hareketin
tarihini bilinç ve belleklerden kazıyıp yeni bir an­
layış ve çağdaş! bilinç yapılanmasıyla sıfırdan işe
başlaması gerektiği anlaşılıyor. Ancak, böyle bir
anlayışın da işe çözüm getireceği kuşkulu görünü­
yor. Zira, balkoncu post-modern solcuların, toptum,
devlet, muhalif örgütlenmeler ve Türkiyeli insanı
çözümleme sonucunda vardıkları umarsızlık, top-
yekün yapılanma baz alındığında adeta bir çığlığa
dönüşmüş bulunuyor. Temel bir tesbit, kesin bir
yargı ile umutsuzluklarını noktalıyorlar.
"Askeri ya da sivil darbeler, (sivil darbe kavramına
sosyalist toplumsal dönüşüm kalkışlarının dahil
olduğunu unutmadan okumayı sürdürelim)
yalnızca vesayetçi siyasal-geleneklerin veya pat-
riyarkal kurumların varlığı ile açıklanamaz. Buna
izin veren toplumsal bir anlayış, hatta toplumsal
talep yoksa; yönetimin despotikleşmesi hiç de ko-
ay değildir. Hiçbir iktidar; kitlelerin onayını, kabü-
ünü garanti altına almaksızın tarih sahnesine çık­
mayı göze alamaz. Çünkü, hiçbir siyasi rejim;
toplumsal meşruiyeti olmaksızın yasallığını kura­
mayacağını, dolayısıyla egemenliğini uzunca bir
süre koruyamayacağını bilir. Bu gerçek, demokrasi
geleneği olan Batı toplumları ile otoriter yönetim
biçimlerine aşina Doğu toplumları arasındaki sos­
yolojik farkın önemini bir kez daha bize hatırlatır.
...Modern siyasal kurumsallaşmanın eksik kaldığı,
özellikle aşağıdan yukarıya yönetime katılma
süreçlerinin tıkalı bulunduğu toplumlarda; ekono­
mik, toplumsal, kültürel istikrarsızlığın arttığı,
güvensizliğin yaygınlaştığı ve iç ya da dış tehdit
demagojisinin etkili olduğu dönemlerde güçlü ve
etkin devlete, dolayısıyla otoriter rejime yönelik
toplumsal talep yükselir. Kendine güven duyma­
yan, daha doğrusu toplumsal kapasitesini nasıl
gerçekleştireceğini bilmeyen toplumlarda gücün
fetişleştirilmesi ve bunun kendini dışsal bir aygıtta
ya da kişide/kişilerde nesneleşmesi kaçınılmaz
duruma gelir. Darbeciler, kendilerinin de bir par-
 Mayıs 1997 H ep İleri Sayı: 2

çası oldukları bu toplumsal psikolojiyi, bu anomiyi sanından, topluma, toplumsala ait her türlü umut­
çok iyi bildikleri için vatanı/ülkeyi/toplumu kurtar­ larını yitirmişlerdir. Bunun için, mücadeleden an-
ma misyonunu kendilerine kolayca yüklerler.” adıkları, Devlet-i Aliye-yi Osmaniye-yi Batı’ya,
Bu çözümlemeler, Lenin’i ve Bolşevik Partisini bile Batılıya şikayet etmekten ibarettir. İşbirlikçi, Mek-
zınk diye durduracak nitelikte çözümlemelerdir. tupçudurlar.
Lenin’in, aklın balkonlara uçmadığı bir tarihse “ .....Sivil toplumun canlanmasını sağlayan bir di­
dönemde ortaya çıkmış olma şansını kullanmış ol­ ğer faktör de uluslararası platform oldu. İkinci Dün­
duğu anlaşılmaktadır. Bundan böyle Türkiye top­ ya Savaşı’ndan sonra giderek devletler üstü bir ko­
rakları dahilinde sosyalist politika yapmaya kal­ numa geçen uluslararası resmi ve gönüllü
kıştığınızda faşist olarak damgalanmayı göze kuruluşlar herşeyden önce devletleri mutlak ve ni­
almanız gerekmektedir. Nitekim , “Parti kur, iktidarı hai otoriteler olmaktan çıkardı. Gerek Birleşmiş
al, toplumu değiştir." anlayışıyla malul “ bizim sol Milletler gibi geniş çaplı global kurumlar, gerekse
kesim"e şimdiden uyan yapmayı gerekliAET gibi bölgesel oluşumlar, çevre, kadın hakları,
görmüşlerdir. “ ...Fakat asıl önemlisi, sol örgütlerin çocuk hakları, insan haklan ve demokratik kurum
de katı bir anti-demokratizm kültürüne sahip olma­ ve normlar gibi birtakım politikaları üye devletlerin
larıdır. Demokrasiyi hafife alan birinin bir sosyalist politikaları arasına sokarak bir yandan ulusal dev-
toplum hayal etmesi, tasarlaması nasıl mümkün etler üstü bir tabaka, bir kast oluşturmuş, bir yan­
olabilir?"... dan da bu haklar etrafında gelişen yerel sivil top­
Sonuç olarak; Yeni Dünya Düzenine uygun post- umsa! hareketlerin canlanmasını sağlamıştır.
modern sözde solcularının, bu devletsiz demokra­ Özellikle devlet üzerinde yer alan aristokrasi gibi
si! gericilerinin geleneksel form-
topyekün tahlil- lardan yoksun
lerini gözden ge­ ülkelerde devlet­
çirdiğim izde ne­ Olgulara hala Türkiye düzleminden lerin keyfi p o liti­
yi kavramış bakanlar, bu topraktan kopmamakta kalarının önüne
olacağız? “Otori­ geçilm iş ve bi­
ter yönetim bi-
direnenler, bunlara göre, çağdaş reylerle ulusla­
çim -lerine aşina" dünyanın kaçınılmaz geleceği yönünde rarası platform
bir Doğu toplu­ arasında bir fay
gerici bir engel oluşturuyorlar.
mu, asla demok­ hattı kurularak
ratik olamayan ve Böyleleri, bu devletsiz demokrasi bireylerin sivil
yapısı itibanyle gericilerini çok sinirlendiriyor. yaşamında dev-
de olabilm esi mmmmmmmmmmımmmmmmmmmm letlerine karşı
mümkün görün- daha cesur ol­
me-yen bir ülkede olduğumuz anlaşılıyor. Bu yapı­ maları sağlanmıştır. Uluslar-arası platformda dev­
sallık nedeniyle demokratik davranamayan, hoş­ letler üstü gücü ile gelişen uluslararası boyutlu
görü olanağı elinden alınmış burjuvazimiz var. gönüllü kuruluşları hesaba kattığımızda artık sivil
Böyle buyuruyorlar. Ve asıl önemlisi bu yapı otori­ toplum oluşumlannın global düzeyde ne kadar
ter bir sosyalizm anlayışı doğurmuş bulunuyor. önem kazandıkları anlaşılmış olmaktadır."
Örgütlenmede bireyselliği! engelleyen, hegemp,- Sağdan sivil Ömer Çaha’nın, Türk Demokrasi Vak-
ner anlayışta, ille de iktidar diyen bir mücadele fı’nın dergisi Diyalog’da yazdığı bu satır ların alt­
inancıyla malul sosyalistler ortalıkta cirit atıyor. ına hiç ikirciklenmeksizin imza atabilecek konum­
Böylelerine tutup “demokrasi kültürü" aşılamak dadırlar. Bu post-modern solcu siviller, sağ’dan
konusunda da pek umutlu değiller. Zira Türkiye in­ önce enternasyonalleşmiş solcu beyinleriyle, bı­
sanı toplum (sürü) anlayışını, koyun, kuzu niteliğini yıksız Türk Ömer Çaha kadar iyimser olunamaya­
aşıp ‘birey’ olmuş görünmüyor diyorlar. İşleri cağını sezmiş bulunuyorlar. Sivil mekanizmaların,
güçleri bu gerçekliğin tesbitini yapmak. İyi de, hızla aşınan ulus-devlet'i ödünleyecek kapasitede
öyleyse ne söylüyorlar? Amaçları ne? ve asıl önemlisi, yetenekte olmadığını ağlayarak
Amaçları, Türkiye toplumunu tarihi, toplumu ve ge- dile getiriyorlar. Kestirme çözüm yolu olarak bul­
eceğe ilişkin her türden toplumsallık olanak- dukları, devleti ve devlet kurma girişimlerini top­
arıyla birlikte tasfiye etmek oluyor. yekün yoketme politikası oluyor.

Solda demokrasi atraksiyonları yapan bu post-
modern solcuları. Devletsiz Demokrasi Gericileri
olarak adlandırmak da bu anlayışın tesbitinden
kaynaklanıyor. Boşlukta yüzüyor ve herkesi apta
sanıyorlar. Bu topraklardan ve bu toprağın in
Ulus devlet’i baştan beri yok saymak gerektiğinde
birleştiklerinden, üstelik despotik karakterli Doğu
toplum lannda asla olanaklı göremediklerinden
olacak, baştan beri uluslararasıcıdırlar (eskiden
enternasyonalizm denirdi). Uluslararası gericilik

47
 Mayıs 1997 H ep İleri
örgütleri ve sö zcü le rin in Türkiye acentahkiarın
dem okrasi dem agojisi adına üstlenm işlerdir. Bu
topraklarda toplum olma, toplum sal iktidar kurma
heveslilerine, d e m o kra si kilıcını sallayarak uya­
rıda bulunmaktadırlar. Sol ayak üzerinde dans
eden bu işbirlikçi hainlerin, bu cenahta söz
söylem esinden maksat, sosyalist iktidar kav­
gamızın belini kırma çabasıdır.
İktidarsızlığın büyük buluşçusudurlar. Ö nce aşağı­
dan yukarıya ça ğ d a ş! Batı tipi! demokrasi!, birey
olmak!, H egem onya karşıtlığı aksi halde sürüleş-
mek diyerek, dem okratik merkeziyetçi örgütlenme
yapılarına saldırıda bulunm uşlardır.
Türkiye tarihinin gelm iş g e ç m iş bütün toplum sal
dönüşüm m odellerini ve tasarımlarını, hegemoner,
iktidarcı yapılanm alar diyerek karalam ak başlıca
işleri olmuştur. Post-m odern aydın örneği Alev
Alatlı g ib i am erikan m isyo n e rle rin in iktidarsızlık
tezlerini yeterli gö rm eyince, kendinden menku
solcu m isyonlarıyla soldan dalış ya p m a k zorunlu­
luğunu hissetm işlerdir. Türkiye tarihinin sosyalist
toplumsal dönüşüm geleceğine mahkum oluş ge r­
çeği, bu zorunluluğu onlara dayatmıştır. Görevleri,
bu geleceğin önünü kesmektir. En küçük birim in­
den en büyük birim ine kadar toplum sal politik
ö rgü tlenm elerde iktidar düşm anlığı yap m a k asıl
işlevleri olmuştur. M ektupçulukları, dem okrasi g e ­
ric iliğ in i id e o lo jik le ş tire n iş b irlik ç i kurum -
aşmaları bu ereğ e yöneliktir. Sosyalist toplum sa
iktidar um utsuzluğu yaratmayı iş edinm iş bu hain­
lerin seçenek olarak sola sundukları ise, dünyanın
balkonunda post-m odern devrim cilik oyunudur.
Sosyalizmi; devlet, toplum , toplum sal iktidar
yapılarından kurtarılmış bir ütopyaya
dönüştürm eye çabala-m aktadırlar.
Bu Devletsiz D em okrasi G ericiliğinin perd e arkası
Dam at Ferit hainliğinin de ötesindedir. Damat Fe­
rit, m ode rn zam anların işb irlikçi hainlerinin
yanında çok saf kalmış bir hain olarak
görünmektedir.
1918’İn m andacıları ve işbirlikçileri de, bunlara
bakıldığında ço k sevimli gö rünm ektedir, lyiniyetli
ve saf oluşları ço k b e lirg in d ir. İşbirlikçilikleri ve
e m p e rya list d e vle tle rin elini ayağını öpm eleri
Devlet-i Aliye-yi O sm aniye-yi kurtarm ak saflığına
dayalıdır. 1918’in işbirlikçileri, kurtarılması g e re ­
ken bir toplum un, bir devletin varolduğu
d ü şün cesiyle hareket etmişlerdi. “ Bizi kurtarın”
tarzındaki iktidarsız-lık-lannı yeni zam anlara b a ­
karak yine de hoş görmek mümkündür.
“O m uzlara alınan ■Dr. Rıza Nur heyecanlı ko­
nuşm alar ya p a ra k kafilenin İngiliz sefaretine g it­
mesini em retm iştir. İngiliz sefarethanesinin b a h ­
çesine giden g e n ç le r ve onları takip eden halka
hitaben bir konuşm a yapan Rıza Nur, Türk’ün
hürriyetine kavuşm ası için İngilizlerin yardımını
talep etmiş ve şgnları söylemiştir. “ Dünyanın d e ­
nizlerini İngiliz donanm aları doldursun, sonra da
48
Sayı: 2
ngiltere Türk’ün hürriyetine yardım etsin” Bu nutku
okuduktan sonra sefarethaneye testim etmiştir.
Dr. Rıza N ur’un böyle yabancı milletlerden yardım
istediğini duyan Alm an ve Fransız sefarethaneleri
de “ Bize de gelsinler" diye haber yollamışlar. Bu
davetlere İcabet etmeyen Dr. Rıza Nur, yıllar sonra
bu hareketini şöyte değerlendiriyor; “Otuz yaşında,
doktor, profesördüm, ama ne saf çocukmuşum.
Böyle bir dua ilö yardım ediverirler mi?” (İbnülem in
M ahm ut Kemal İnal, Son asır Türk şairleri, s. 1516)
“Arian'ın G alata rıhtımına yanaşması ve g e m iden
çıkan dört Fransız subayının, yaya olarak Be-
y o ğ lu ’ndaki sefarete kadar gitmeleri, G ala ta’dan
Beyoğlu'na kadar tüm soKakiann binlerce İstan­
bullu, Rum. Ermeni. Yahuaı ve levanten ile bazı
işbirlikçi Türklerce ac;G-.’"^‘masına "Yaşasın Fran­
sa! Yaşasın H ü rriy e ti a >e cağırışmalarına ve al­
kış tutm alarına yo' a ç - ş t " Fransız subaylarına
ç iç e k le r verilmiş, fc c y -^'a ^'^a sarılıp ağlayanlar
olmuş, ardlarınoa da cir kalabalık birik­
miştir.
Az sonra Basra c o ' s ^ a yanaşıp İngiliz su­
baylarını ç ık a rd 'ğ .''a a c.r Kalabalık ve
karşılama töreni de a^a yapnmıştır. Bu kez
karşılayıcılar. ‘ Yaşasın I r g diye bağrışm ak­
tadır. Galata nh: r- Yüksekkaldırım, Be­
yoğlu ca d d e s' ve ya*" sz <b.< ar boydan boya İngiliz
ve Fransız bayraKıa^yia donatılmıştır.” (Tevfİk Bı-
yıklıoğlu, Mcr^d'cs M ltareK esi ve Tatbikatı, s. 122)
(Aktaran: Ih a r"- Soysal, Kurtuluş Savaşı’nda
İşbirlikçiler, s 23)
1918'in işoi*'!?kçı:erinin, yeni zam anlar işbir-
İkçilerini, Cu, ^ .s y o n e r kavramının sınırlarını zor-
ayan s a tıc ı ğı kavramaları zordur. Havsalalarının
atam ayacağı ö lçü le re ulaşm ış bir işbirlikçiliktir.
C eplerinde, yabancı ülke vatandaşı olduklarını
belgeleyen pasaportlar taşıyan bu hainler, İş­
birlikçi niteliğini de aşan, entegre olm uş kim likle­
riyle sc! aren ada cirit atmakta, ‘ülkeyi em peryalist­
lere şikayet' mantığından ibaret demokrasi y a y g a ­
ralarıyla. sosyalist toplum ve iktidar hedefim izi
çökertm eye azmetmiş görünmektedirler.
Ancak, bizim hareketimiz em peryalizm e karşı
m ücadelenin ateşi İçinden doğmuştur. Em perya­
lizme karşı silahlı m ücadeleyle başlamış, e m p e r­
yalizm in işbirlikçisi devlete ve burjuvaziye karşı
m ü ca d e le ederek yüzlerce şehidiyle birlikte
bugünlere gelmiştir. Anlaşılan bundan böyle em ­
peryalizm in işbirlikçisi post-m odern global so
cuların g e ricilikle ri ile de m ü ca d e e etm em iz
kaçınılmaz olacaktır. Çünkü global post-m odern
dem okrasi gericiliğinin evrensel kültür, barış,
ç o ğ u lc u lu k ve çok kültürlülük konularındaki te zle ­
ri, Yeni Dünya Düzeninin global çıkarlarına uygun
olarak hedef şaşırtmakta, işbirlikçi tekelci serm a­
yeyle uzlaşmaya ve onu aklamaya dönüşmektedir.
Bu anlaşıyla m ücadele, ertelenem ez ideolojik bir
görevdir.
B
indokuzyüz doksan altı yılının
son ayiannda iki roman için
büyük bir kannpanya düzen­
lendi. Birincisi Ahnrteî Altan'ın ‘aşk
rom anı’ Tehlikeli M asal­
lar, İkincisi Ahm et Ümit'in
■polisiye romanı’ Sis ve
G ece. İki ünlü yayınevi,
Can ve Cem, iki Ahm et'in
romanlarını satm ak için
adeta birbirleriyle yarıştı­
lar. Başanlı oldukları g ö ­
rülüyor.
A ncak görülen bir şey
daha var: Bu iki kitap da,
en hafif deyimle, ede b i­
yat değeri açısından son
derece zayıftır. Roman
olduklan da kuşkuludur.
B urada gösterm eye çalı­
şacağım . A ncak daha
başlarken bir noktaya
dikkat çekm ek istiyorum.
Büyük basın artık pek çok
ürün için olduğu gibi,
edebiyat için de bir pa­
zarlam a görevi üstlenmiş
görünüyor. Türkiye'de
edebiyat tekelii ve bitm iş­
tir. Bu iki kitap bunu gös­
teriyor.
Ahm et Altan; Bah­
çede Kuzular ve
Orospular
Tehlikeli Masallar'ın kahramanı
yaşlıca bir yazar. A ncak Ahmet
Altan gibi başarılı bir yazar değil.
Son üç romanı üç farklı yayınevin­
den çıkmış, bu yayınevlerinden
ikisi batmış, biri de ortaokullar için
din kitapları basarak batm aktan
kurtulm uş, (s.8) Böyle bir yazann
varlığından kendisinden başka
pek kimsenin de haberi yokmuş,
(s.8) Ayrıca yazar bir reklam şirke­
tinde çalışm aktayken oradan da
aynlm ak zorunda kalmış. Ayrılır­
ken yazara ‘yüklüce’ bir tazm inat
Türkiye’de edebiyatın ve ayd
ntn bittiğini söylemek için bu
kitaplardan başka veriler de
bulunuyor. Bunlardan biri,
Adalet Ağaoğlu’nun bir basın
tekelinin,Aydın Doğan’ın
elinden ödül ainnası ve bunu
hayatının en mutlu anların­
dan biri sayması. Diğeri ise
amerikan televizyonunun
‘aşk uzmanı’ olarak tescillediği
Ahmet Altan. Yazdığı gaze­
tenin sahibi Dinç Bilgin'in "Haf­
tada bir kez yazsın, aşk yaz­
sın" isteğini kabul ederek
yazılannı bu minvalde sür­
dürmektedir.
49
verm işler ve bunun dışında yaza­
nn pek de parası yokmuş, (s.8)
Olabilir, buraya kadar doğal g ö ­
zükebilir. A ncak bun­
dan sonrası inanılır gibi
değil; bu kimselerin ta ­
nımadığı ünsüz yazar,
reklam şiretinden aldığı
tazm inatla bir ev tutu­
yor. Ev çok geniş ve bo­
ğazda. Deniz adeta ka­
pının önünden akıyor.
Yazar bu evin her o da ­
sına bir telefon koyuyor.
A ncak yine de evinde
fazla oturamıyor. Sıkılı­
yor. "Kadınlara gülerek
seks hikayeleri anlatı­
yordum , özellikle de
kerhaneleri. Bütün ka­
dınlarda, kerhanelere,
randevu evlerine, canlı
seks gösterisi yapan
dükkanlara karşı inanıl­
maz bir merak vardı ve
benim onların m erak et­
tiği her şey konusunda
bilgim bulunuyordu,
hepsini dolaşmıştım, sı­
radan kerhanelerdeki
köylü orospuların da,
randevu evlerindeki g e ­
cekondulu kızlann da,
Avrupa'yı dolduran
seks dükkanlanndaki
yaratıkların d a neler yaptıklarını
çok iyi biliyordum , çünkü o sıralar­
da oralan d a epeyce gezm iştim .”
Ünsüz ve kimselerin tanımadığı bir
yazar, reklam şirketinde çalışıyor,
ama nedense oradan d a aynlmak
zorunda kalıyor. Ayniırken kendi­
sine yüklüce bir tazm inat veriliyor.
Ünsüz ve kim selerin tanımadığı
yazar o tazm inatla kendine bo­
ğazda çok geniş bir ev tutuyor,
ama evde canı sıkılınca hem Tür­
kiye'nin ve hem de A vru pa’nın b ü ­
tün seks dükkanlannı dolaşarak
 M ayıs 1997 H ep İleri
deneyim lerini arttınyor. Seks dükkanlarındaki
"yaratıklann” neler yaptıklannı öğreniyor. Bu ka-
dan da yeterli olmuyor; “Ayrıca telefonum gece-
eri telekız çağırm ak için de çok iyi bir aletti ve bir
defter dolusu num aram vardı. O kızlarla istedi­
ğim her oyunu oynuyordum " (s. 19) Bir defter do­
lusu num aradan birini seçerek evine telekız ça­
ğırıyor ve onlarla oyunlar oynuyor.
A ncak yine de olm uyor. Yazar ‘aşktan’ kaçam ı­
yor. Karşısına yirmi yaşında bir kız çıkıveriyor.
Tam da eski sevgilisinden ayrılmak üzereyken.
Kız başka bir şehirde oturuyor ama uçağa atlayıp
geliyor. Çünkü yazarı çok beğeniyor. Bütün ki­
taplarını ezbere biliyor. Buluşup konuşuyorlar.
Konuşuyorlar ve ayrılıyorlar. Kız Balkanlı büyük
bir ailenin kızı. Ailesinde “derebeyleri ve şeyhler”
var. Yazara bunları anlatıyor. Yazarımız bunları
duyunca derin tarih bilgisini gösterip, “sen bir
sultansın öyleyse” deyiveriyor, (s. 17) Kız bunu
duyunca “öne doğru bükülüp çocuk kahkahala-
nndan birini attı, sonra bir ara annesinin kendisi­
ne m asallar anlattığını söyledi.” Ne güze! sohbet
ediyorlar.
Bu kadarı bile inanılmaz görünüyor. A ncak biraz
daha sabırlı olunmasını diliyorum. Bu kitabı, Tür­
kiye'de edebiyatın bittiğinin ilanı olarak görüyo­
rum. Ahm et A ltan’ın kesinlikle romancı olm adığı­
nı gösterm eye çalışıyorum.
Kitaba dönüyorum . Kızdan ayrıldıktan sonra
başka bir kadınla buluşuyor. Kadın büyük bir şir­
ketin m üdürü. “ İşine uygun bir görüntüsü vardı,
benim en çok hoşlandığım tarza sahipti, yüksek­
çe topuklu ayakkabılar, çok şık elbiseler, seçkin
bir parfüm, bakımlı saçlar ve cid d iyet.” Yazar te­
miz ve bakımlı hanımlarla buluşm aktan hoşlanı­
yor sanabilirsiniz. Hoşlanıyor, ama tem iz ve ba­
kımlı olm alarından değil. “ En azgınlarının en
ağırbaşlı görünenler” olduğunu keşfettiği için
hoşlanıyor. Kadın d a yazarı haksız çıkartmıyor
(S.20)
Sonra aynim akta olduğu sevgilisiyle buluşuyor,
yirmi yaşındaki yeni sevgili bir kere daha uçakla
gelip gidiyor, arada geceleri yalnız kalınca ca
telekız çağırıyor, ama hiçbiri yetmiyor. Bu sefer
Avrupa'nın en iyi okullannda okumuş, Tunuslu bir
Paşazadenin torunu olan ‘orospu ruhlu’ başka bir
kadınla kayak yapm ak için Kartalkaya’ya g id i­
yorlar. A rabada sıkı bir pazarlığa tutuşuyorlar.
Sonunda anlaşıyorlar.
“ C ebim den bir beş yüz bin lira çıkardım.
- Bunu kazanm ak ister misin?
- Evet.
Bir yandan arabayı kullanırken hafifçe öne doğru
kaydım, parayı karnımın altına koydum.
- Parayı al senin olsun.
Parayı ucundan tutup çekti, parayı elinden kapıp
aynı yere koydum .
- O rospuluk yapacaksın, dolandıncılık değil. Pa­
50
Sayı: 2
rayı alm ak istiyorsan bütün elini kullanarak al.”
Kartalkaya’ya kadar oyun devam ediyor. Ahm et
Altan kendini bu seks oyununa öylesine kaptırı­
yor ki hemen bunların arkasından şu saçmalığı
d a yazıyor; “birkaç kaza tehlikesi atlattığımızı fark
etm em iştik bile.” (s.54)
Bunlan yazıyor ve ben bunu anlam akta güçlük
çekiyorum . Birkaç kaza tehlikesi atlatıyorlar, ama
farketnîiyorlar. Nasıl oluyor, ben anlamıyorum.
Bir rom anda romanın anlatıcısı, tehlike atlattık
am a farketm edik diyebilir mi? Belki bir senaryo­
d a olabilir. Senarist; “kaza tehlikeleri atlatılacak,
ama kahramanlarımız bunu fark etm eyecek” diye
yazabilir. Ya d a anlatıcının yanındaki başka birisi,
burada Tunuslu orospu, kaza tehlikeleri atlattık-
lannı görüp bunu sonradan anlatıcıya, ki burada
yazardır, söyleyebilir. Yazar da sonradan, ‘tehli­
ke atlatmışız ama ben fark etm em işim ’ diye ya­
zabilir. Başka türlü olabilir mi?
Kartalkaya” a “ unutulm az” bir gün geçiriyorlar.
Paralar suyunu çekince kadın “ Parasız asla ol-
m az“ diyor. Dönüyorlar.
Yirmi yaşındaki sevgilisi yine uçakla gelip g id i­
yor. Hep kız gelecek değil ya. Artık yazarın da
gitm esi gerekiyor. Am a büyük bir sorunu var.
Daha doğrusu iki büyük sorunu var: Birincisi
uçakta nasıl yer ayırtılacağım bilmiyor. A vru pa ’yı
kanş karış dolaşmış, uçaklar ve uçm akla ilgili çok
‘derin' gözlem leri var (s. 83), ama uçakta nasıl
yer ayırtacağını bilmiyor. G enç sevgili bu işleri
çok iyi bildiği için bu sorununu çözüyor. Am a
ikinci sorunu daha yürek paralayıcı; aynlm ak
üzere olduğu sevgilisine bir türlü başka bir kadı­
na gideceğini söyleyemiyor. Gerçi o zaten başka
bir erkekle birlikte ama yazar yine de kıyamıyor.
Söyleyemiyor. Am a gitm ek de istiyor. O zaman
sevgilisinin hiç kuşkulanm ayacağı bir yalan bul­
ması gerekiyor. Ünsüz, parasız, kitaplarının var­
lığından kendinden başka kimselerin haberi ol­
mayan yazarımız hiç kimsenin kuşkulanm aya­
cağı harika bir yalan uyduruyor, “Bir yazarlar
konferansına katılacağını" (s. 83) söylüyor. Za­
vallı kadın hemen inanıyor. Yazar rahat rahat g i­
dip geliyor. Ancak birkaç gün sonra yeniden g it­
mesi gerekiyor. Bu sefer haber verm eden gi­
diyor. Am a yine yüreği dayanmıyor. G ittiği yer­
den sevgilisinin gönlünü almak istiyor. Telefon
ediyor.
“- Neredesin sen?" Bunu sevgilisi soruyor. G enç
sevgilisiyle bir otelde sevişm ekte olan yufka yü­
rekli yazarın hemen bir yalan uydurması gereki­
yor:
“- Bir konferans için buraya geldim , iki gün kalıp
döneceğim ."(s.172) İşte bu kadar. Zavallı kadın
yine inanıyor. Kimselerin tanımadığı ünsüz bir
yazar, konferanstan konferansa dolaşıyor. Kim ­
se, bu ne saçm alık diye sormuyor.
Ahm et A ltan’ın yaratm aya çalıştığı tip son derece
başarısızdır. Hiçbir inandıncılığı bulunm uyor.
Ahm et Altan romancılığın en basit tekniklerinden
 M a y ıs 1997 H e p İleri
dahi habersiz görünüyor. Romandaki yazar, tip
olarak ne kadar başansızsa, karakter olarak da
bir o kadar çirkin.
“ Dayanılmaz bir istekle masanın başına oturup
m akineye bir kağıt taktım, hemen yazm alıydım .”
H eyecanla masasına koşuyor. Am a olmuyor.
Yeniden pencerenin kenarındaki koltuğuna dö­
nüp uykuya dalıyor.(s. 152) Uyandığı zaman yine
kadınlarına koşuyor. Sevişmekten yorgun düştü­
ğü bazı geceler televizyon seyrediyor. Bir gece
televizyonda hayvanlarla ilgili bir belgesel görü­
yor. “ Maymunları anlatıyordu, kabileler halinde
mutlu bir yaşam sürüyorlar, ağaçlara çıkıyorlar,
kabile şefinden ve kabilenin yaşlılarından gizle­
nerek ağaçların arkasında hızlı hızlı sevişip du­
rup çevreyi dinliyorlar, sonra hızlı bir aşk daha
yapıyorlardı. Şef kabiledeki dişilerin kendisinden
habersiz sevişm esine kızıyordu, bazen de başka
maym un kabileleriyle kavga ediyorlar, sonra
çığlık çığlığa ağaçlara tırmanıp daldan dala atla­
yarak. buldukları yaprakları ve m eyveleri yiyor­
lardı." Bunları seyrediyor. Seyrederken düşün­
celere dalıyor. Sonunda rahatlıyor; “ Maymunlan
seyretm ek beni rahatlatmıştı, bizden daha akıllı
ve mutlu görünüyorlardı.” diyor, (s. 179)
Bütün seks dükkanlarını dolaşıyor, yatabileceği
bütün kadınlarla yatıyor, evine telekız çağırıyor,
am a yetmiyor, m aym unlann cinsel yaşam ına im­
reniyor.
Haksızlık mı yapıyorum?
Bir süre sonra yaşadıklarından pişm anlık duyu­
yor. Hayaller kuruyor, “pişm an olm ayacağım bir
hayat yaşam ak isterdim ; huzurlu ve sakin bir ha­
yat olsun isterdim ” diye düşünüyor. “ İlkokulda
yapıp duvarlara astığımız, o yeşil çimenleri, ko­
cam an güneşleri, kırmızı kiremitleri, bacasından
dum an tüten evleri olan resim lere benzeyen yer­
lerde yaşam ak isterdim ; o ilkokul resimleri gibi
acem i ve sakin bir hayat beni sarsın isterdim .”
diyor. Bunlan yazıyor. İnsanca görünüyor. Ama
küçük bir isteği daha var: “ B ahçede kuzular ve
orospular dolaşsın” istiyor.
nsanın içi yanıyor.
Ahmet Altan'ın roman büe olmayan kitabını bir teke
gazetesi olan Radikal'de pazarlayan Emin
Karaca ya da ne oluyor?
51
Sayı: 2
Ülkem izde edebiyat bitm iştir. Ülkem izde insan,
hain bir saldın altında bulunuyor.
Erdal Öz bu kitabın arkasına utanm adan “müthiş
bir gözlem, ustaca bir kurgu, açık, anlaşılır bir
anlatımla sevginin ve aşkın en güzel örneklerin­
den biri.” diye yazdınyor. Yalandır.
Peki Emin Karaca’ya ne oluyor? Radikal gazete­
sindeki kitap pazarlam a köşesinde yazdığı yazı­
da roman bile olm ayan bu kitabı, yazar bile ol­
mayan bu adamı yere göğe sığdıramıyor. Emin
Karaca’nın övgü cüm lelerinin Ahm et A ltan’ın ro­
manından daha edebi olduğunu kabul ediyorum,
ama şuna ne diyeceğim i bilemiyorum. Ahm et Al-
tan’ın bu son rom anında “artan bir gözlem g ü c ü ” ,
‘ kurguda ustalık” , “anlatım da akıcılık" keşfedi­
yor. 'R om anın tüm fonunda ülkede şu yaşadığı­
mız çürüm üşlük bir karabasan gibi duruyor” di­
yor. (4 Kasım 1996)
Çürüm üşlük için gösterdiği adres doğrudur.
Bunlar yazıyor, tekeller satıyor.
A ncak hala sevindirici olan bir yan var. Henüz
yalan söylem eden satamıyorlar. Bunu insanımı­
zın bir direnişi olarak görüyorum . Nereden mi çı­
karıyorum. Romanın pazarlamasını üstlenmiş
olan Yeni Yüzyıl gazetesinde Erdal Öz "insansız
bir romana doğru giden edebiyatım ızda -ki g ü ­
nümüz dünya edebiyatında da bu salgın hastalı­
ğı görüyorum - Altan, hem insan psikolojisine us­
taca sokulmasını biliyor, hem de romanın ana
temasının ‘insan’ olduğunu, insan yaratm ak ol­
duğunu, bir kere daha gözler önüne seriyor” d i­
yor. (20 Ekim 1996) Bu sevindirici bir yalandır.
Her şeye rağm en bir “insan” talebi olduğunu
gösteriyor. Erdal Öz ve Ahm et Altan bunu görü­
yor.
Normal insanların romanı: Sis ve
Gece
Daha pervasız olanları da var. Yine Yeni Yüzyıl
gazetesinde, 3 Ekim 1996‘da “ İdeale bağlılık çö ­
züm d e ğ il” başlığıyla Ahm et Ümit'in Sis ve Gece
adlı polisiye romanının yayınlandığı haberi yer
alıyor. Bu habere göre Ahm et Ümit “sol görüşten
geldiğini" söylüyor. “ 12 Eylül dönem inden önce,
yasadışı politik faaliyet sürdüren Ümit, o dönem
sürekli polisten kaçm ış” , bunlar yazılıyor. Ahmet
Ümit, yolda giderken “acaba izleniyor m uyum ”
diye sürekli arkasına bakarmış, bunlan anlatıyor.
A ncak ne kitabındaki tanıtım yazısında, ne de
hakkında çıkan d iğ e r pek çok yazıda cezaevine
girdiğine dair bir bilgi bulunm uyor. Boşuna te-
aşlandığı anlaşılıyor. 1980 yılında yirmi yaşında
bir çocuktur.
ki gün sonra aynı gazetede yine Ahm et Üm it’le
ilgili başka bir haber daha bulunuyor. Haberde,
“Ahm et Ümit yeni kitabı ‘Sis ve G ece’yi Pera Pa-
aş’ın Agatha Cristie salonunda düzenlediği bir
basın toplantısıyla tanıttı” deniliyor. Kam panya
başlıyor. Ahm et Ümit. “ Kitabın baş kahramanı
bile normal bir insan” diyor. Diğer kitaplannın
 Mayıs 1997 Hep îieri
kahram aniann normal insanlar olmadığını anlat­
mak istiyor. “Acı çekiyor, pişmanlıklar duyuyor”
diye ekiiyor.
Bunlar tekellerin vaazlarıdır. Acem i bir vaiz ve
hızlı bir pazarlam acı olduğu anlaşılıyor.
Peki ne satıyor?
16 Ekim 1996 tarihli Tem po dergisi satılanın ne
olduğunu daha iyi anlatıyor: “M lT'ci devrim ciye
benzer” . Ahm et Ümit M it’çilerin de devrim cilerin
de ideallerine bağlı insanlar olduklarını ve bu
yüzden birbirlerine benzediklerini anlatıyor.
Burada kitap hakkında hiçbir şey yazm ak istem i­
yorum. Şu kadarının bilinm esi yeterli; kitabın her­
kes gibi normal bir insan olan kahramanı Sedat
bir Mit görevlisi. Devrim cilerin öldürüldüğü ope-
Ahmet Alîan. pornografi yazılarına Sudaki Iz’den
sonra Teh ike i Mcasaliar’da devam ediyor.
rasyonlara katılıyor. Komşu kızına aşık oluyor. Kız
da onu beğeniyor. Am a bir süre sonra okulunda
tanıştığı bir eski solcuyu daha çok beğeniyor. Kız
bir gün birdenbire ortadan kayboluyor. Sonra te ­
sadüfen bulunduğu bir eve yapılan polis baskı­
nında vurulduğu ve saklandığı yerde öldüğü an­
laşılıyor. İşin en acıklı tarafı Sedat sevgilisini
bizzat kendisi vurmuş oluyor. Polisiye roman bu-
dur.
Şunu sevinerek yazıyorum; kitabın kam panya­
sında hep devrim cilerden söz edilm esine rağ ­
men, kitapta hiç devrim ci yoktur. Kesin olarak
yoktur. Hepsi artık sanatla uğraşan eski solcu-
ardır. Bunu bir çekingenliğin işareti sayıyorum.
Yerinde bir çekingenliktir.
16 Ekim 1996 tarihli Tem po dergisinde Ahmet
Ümit ısrarla kitabının edebi değerine dikkat çe ­
kerek “ ... Sanatsa M ifteki insanı insan olarak,
sevgilisiyle, karısıyla, yaşam ındaki trajik yönle­
riyle ele alır" diyor.
Sonunda Fethi N aci’nin bile sabrını taşırıyor. Fet­
hi Naci 28 Ekim tarihli Yeni Yüzyıl gazetesindeki
köşesine “yazar, polisle kolkola" başlığını atarak.
Ahm et Ümit’in romanındaki bütün bilgileri M eh­
met Eymür’ün anılarından aldığını yazıyor. Bu­
nunla d a kalmıyor; “Ahm et Ü m ifin bakışı zaman
52
Sayı: 2
zaman, bir romancının bakışı olmaktan çıkıyor"
diyor. Polisin bakışını yazdığını söylüyor. Kesin-
ikle doğrudur. Bu kitabın polis akadem ilerinde
okutulacağı kesindir.
Fethi Naci bir hafta sonra köşesinde kitap hak­
kında yazm aya devam ediyor ve bu sefer daha
açık yazıyor. Dilindeki, kurgusundaki, tiplerinde­
ki zayıflıkları anlattıktan sonra kitaptan bir bölüm
aktararak. “ İşte bu cüm le gerçek bir polisin kale­
m inden çıkmış gibi! ” diyor. Ahm et Üm it’e bundan
sonraki romanlarında başarılar diliyor.
Fethi Naci bırakıyor ama üç gün sonra aynı say­
fada Orhan Duru kitabın edebi değerini tartış­
maya devam ediyor. Ahmet Üm it’in kitabını oku­
duktan hemen sonra, H ollanda'da yaşayan
Sadık Yemni'nin “Am sterdam ’ın Gülü" adlı polisi­
ye romanını okuduğunu belirterek, “şaştnp kal­
dım ” diyor, “ iki romanın kurgusu arasında yaba­
na atılm ayacak benzerlikler vardı.” diye devam
ediyor. Benzerlikleri anlattıktan sonra da kibarca,
“ Bu benzerlikler karşısında insan kuşkuya düşü­
yor ve ister istemez aklına çeşitli olasılıklar geli­
yor” diyor ve sorularına cevap beklediğini de ek­
liyor.
şte, 1996 yılında Türkiye'de, büyük kam panya­
larla piyasaya sürülen iki romanı bunlardır. Birisi
berbat bir kurguyla anlatılan yaşlı bir yazarın
seks oyunları, diğeri konusundan kurgusuna,
kurgusundan tiplerine kadar her şeyi hakkında
çalıntı iddialan olan bir polis romanı. Bu ede b i­
yatın sonu değilse nedir?
Pek çok değerle birlikte, edebiyat da bitmiştir.
Yeni kanallar gerekiyor.
Bunu bir şans sayıyorum. Nazım putlara balta­
sıyla saldırıyordu, bunlar üfleyince yıkılıyor.
Bu iki A hm et’i bitiriyorum. A ncak şunu d a ekle­
m eden geçem iyorum . Cum huriyet gazetesi Ah­
met Altan’ı görm ezden gelm ekle birlikte, Ahmet
Üm it’e bütün sayfalannı açıyor. Yukarıda yazı-
lanlan hiç umursamıyor. Kitap dergisinin bir sa­
yısının kapağını ve iki tam sayfasını o r ^ ayırıyor.
(10 Ekim 1996) Vedat Günyol ve Ali T ^ g u a ö v e
öve bitiremiyorlar. Ahm et Ümit de boş d u rm ^ jp r.
satışlannı arttırmak için kitabına reklam filmi çek­
tiği haber veriliyor. (22 Kasım 1996, Yeni Yüzyıl)
Yalnız bir yazar; Ayfer Tu n ç
A yfer’i hatırlıyorum. 1987 yılında Toplum sal Kur­
tuluş dergim izin bürolanna gelip gittiğini biliyo­
rum. Toplum sal Kurtuluş’ta yazdıklarını yayınla­
dığımızı da hatırlıyorum. İlk yazısı Ekim 1987
tarihli 4. sayıdadır. Yazısının başlığı “ Dönekleri
Doğrulam ak". Aktarıyorum: "O kum am aya ye­
minlilerin canını istetmek için düzenlenen bir kı­
lavuz niteliğindeki kitap listeleri son yıllarda pek
yaygınlaşır oldu. En çok satan kitaplar adı verilen
bu listelerde gerçekten de satışa en uygun çiz­
gide kaleme alınmış kitaplar yer alıyor” diyor. Ül­
kemizin karanlık günlerden geçm ekte olduğunu,
bu karanlıkta bazı yazarların havai fişek gibi par-
 M a y ı s 1997 H e p İle r i
atıldığını anlatıyor. “A ncak gün ışır; havai fişekler
gündüz bir anlam ifade etm ezler” , bunlan yazıyor.
Bir um udu dillendiriyor. Sonra Ayla Kutlu‘nun
‘Hoşçakal U m ut’ isimli romanını eleştiriyor. “ Hoş-
^ çakal Umut, yanlışlarından ürkerek dönenieri, ya­
rının hayatını bu günden yaşam aya başlam aktan
vazgeçenleri, bu gününe razı olanları doğruladı­
ğını sezdiriyor” diyor. “Ayla Kutlu kitabına koydu­
ğu adla bir durağanlığı ifade ediyor. Bir yokluğu,
bir ölümü ifade e d iyo r” diye devam ediyor. “Dev­
rim cileri böylesine karalam aya; bir kavga, yazann
düşüncesine göre tam am en yanlış bile olsa kav­
gayı aşağılam aya A yla Kutlu’nun hakkı yoktur",
“ bunları da affetm eye ne zamanımız ne de hakkı­
mız var. Affetm ekle yeterince zam an kaybettik”
diyor. Sert görünüyor.
kinci yazısı Eylül 1988 tarihli 13. sayıdadır. Devlet
dergim ize saldırmış, yoldaşlarım ız cezaevinde-
dlr. Ayfer T unç’un bu sayıdaki yazısı, belki bu sa -
dirinin da etkisiyle ilk yazısından da serttir. Uzat­
mak istemiyorum . A ^ e r Tunç burjuvazinin 12
Eylül sonrasındaki kültür-sanat politikasını çö­
züm leyerek. “ K astelli’nin kültür ve sanat vakfı kur­
ması, Enka ödüllerinin gündem e gelm esi, ödül
olarak büyük paralar verilm esi, eski ve tanınmış
isimlerin bu ödüllere katılmaları rastlantı m ıdır?'
diye soruyor. 1988 E ylü lü n d e soruyo''. Hayır d i­
yor, bu bir rastlantı değildir; ‘ Ayam aaaylan çok
etkilendiler. D üşünm ek ve bu tuzağ'n *arKna var­
mak yerine, burjuvazinin onlar için hazır^aa ğ sa­
nat m erkezlerinde vakit öldürm enin ente: e cû e .
biçim ini tercih ettiler. Nasıl oluyor da Eczacıcaşı.
Kastefli gibi serm ayedarlarca hazırlanan bu sanat
merkezleri, bu kültür ve sanat aşkı, bu dOzer.'e.
baskıyla, bu hukuk sistem iyle uyuşabiliyor. a.>e
sorm adılar." diyor. Aydın adaylanna kızıyor. Ser­
mayeyle, burjuvaziyle, düzenle, baskılarla, hukuk
sistemiyle sorunları olduğunu gösteriyor. Sonra
yeniden edebiyata dönerek “Hem Ahm et Hamdı
Tanpınar’î hem de A hm et A ltan’ı beğenm ek nasıl
müm kün oldu?” diye soruyor.
••
Üçüncü ve son yazısı ise 1988 yılının aralık ayında
yayınlanan 16. sayıdadır. Devrim ci arabesk ya­
pan m üzisyenleri eleştiriyor. Ticari buluyor.
1989’da ve sonrasında Toplum sal Kurtuluş’ta g ö ­
rünmüyor. A ncak başka yerlerde yazm aya de­
vam ettiği anlaşılıyor.
1996 yılının Haziran ayında Öyküleri yayınlanıyor.
Yapı Kredi Yayınlan’ndandır.
Kitabın başında Ayfer T u n ç’un 1989 yılında Cum ­
huriyet gazetesinin düzenlediği Yunus Nadi öykü
yarışmasına katıldığı ve birincilik ödülü aldığı ya­
zılıyor. Öykülerinin aynı yıl Cem Yayınları tarafın­
dan yayınlandığı da belirtiliyor. Tarihler tutarlıdır.
Burada Ayfer T unç’u önce çok devrim ci yazılar
yazdığı halde hem en arkasından düzenin kurum-
larıyla bütünletiği için eleştirecek değilim . Bu da
yapılmalıdır. A ncak b ura da benim sorunum bu
değil.
Kitabının girişindeki tanıtım yazısında Ayfer
T unç’un şu anda Yeni Yüzyıl gazetesinde çalış­
53
Sa y ı: 2
m akta olduğu da yazılıdır. Ayfer Tunç'un da ça ­
lıştığı Yeni Yüzyıl gazetesinin 30 Eylül tarihli sayı­
sında “Türkiye’de Yazarlar Çok Yalnız” başlığıyla
T unç’un kitabının çıktığı haberi veriliyor. K endi­
siyle yapılan söyleşide Ayfer Tunç Türkiye’de ya­
zarın çok yalnız olduğundan yakınıyor. “ Bir me-
nejerlik ya da ajans sisteminin olmaması yazarın
kitabı yazmasının yanı sıra aynı zam anda bir p a ­
zarlam a görevlisi gibi çalışmasını gerektiriyor” di­
yor. Doğru bir noktanın altını çiziyor. Yapı Kredi
Yayınları onu bu yükten kurtarmış olmalıdır. Ken­
dini yazm aya verebiliyor.
Peki ne yazıyor? Aynı söyleşide: “ Ben atm osfer
peşindeyim , o insanlann getirdiği sıra dışı bir am ­
biyans olm alı” diyor.
Eski yazılarının yükünden kurtulm aya çalıştığı an­
laşılıyor.
Kitabı toplam sekiz öyküden oluşuyor. Birisinin
kahramanı bir apartm andır. İkincisinde birbirlerini
hiç tanımayan iki apartm an kom şusunun hikayesi
anlatılıyor. Birbirleriyle ve dünyayla kurdukları tüm
ilişki sesler aracılığıyladır. Ü çüncü öyküsü ise
e de biyatta ve sinem ada bol bol örneğine rastla­
nan bir kurguya dayanıyor. Buna göre bir kişiyi
birkaç farklı kişi değişik açılardan anlatıyor. Olay
genellikle bir cinayet üzerine kuruluyor. D ördüncü
öykünün de kahram anlan aynı apartm anda otu­
ran am a birbirlerini tanımayan iki yaşlı insandır.
Beşinci öykü, tesadüfen bulunduğu bir otelde hiç
tanım adığı b ir kadınla yatıp oradan ayrılan bir
adam ın öyküsüdür. Altıncı öykü de ölümü bekle­
yen yaşlı bir kadının öyküsüdür. Yedinci öykü
konservatuarda hadem elik yaptığı için klasik m ü­
zik seven başka bir ihtiyarın öyküsüdür. Son öykü
ise üç ayn küçük öyküden oluşuyor. Birincisinde
yine ölüm ü bekleyen yaşlı bir adam , İkincisinde
kasaba kasaba dolaşan bir pazarlam acı, üçün-
cûsünde sevdiği bir ölünün ardından ölümü özle­
yen başka bir adam anlatılıyor.
H içbirinde um ut yoktur.
Yokluğu anlatıyor.
İnsanları tarihsiz ve bilinçsizdir. Geçm işleri, ve
gelecekleri yoktur. Çoğu yaşlıdır ve sanki g e n ç­
likleri de yoktur. Herhangi bir yerde ve herhangi
bir zam anda yaşıyor olabilirler. Çoğu aslında
kendilerinin taşımadığı, ama yazarın onlara yük­
lem eye çalıştığı anlam lar altında eziliyorlar. Eğreti
duruyorlar. Öykü kişilerinin konuşmalarıyla, yaza­
rın kendi iç konuşmaları sık sık birbirine kanşıyor.
Ayfer Tunç, unutm aya ve unutturm aya çalışıyor.
Ahm et Altan, Ahm et Ümit ve Ayfer Tunç aslında
aynı şeyi yazıyorlar.
insandan kaçıyorlar.
I
İnsandan korkuyorlar.
Ağlaşıyorlar.
 ipten Kazıktan Kurtulmuş
Bir Peygamber
Rus yazarları için Puşidn ve Gogol ne
kadar önemliyse, dünyanın bütün
yazarları için Dostoyevski de o kadar
ostoyevski ve yazm aya başlar. O
önemlidir. Rus yazarları, “Biz hepimiz

D doğduğunda y ıl M arx ile Engels’in

Engels bir, Gogorün Palto’sundan çıktık” derler. dostluğu ve işbirliği
Dünyanın iıemen hemen bütün de başlam ıştır, “1844
Marx üç, E lyazm aları” yayım -
Turgenyev’ie yazarları da İnsancıklar’ı, Kumarbaz’ı, Suç lam r. D ostoyevski ise
Lermontov sekiz, ve Ceza’yı, Karamazof Kardeşler’i ilk romam olan “İn­
Belinski on, Go­ sancıklar”! 1 8 4 6 ’da
gol on iki, Puşkin anmadan geçemezler. yajnmJar. Kitabı, ar­
yirm i iki y a şın ­ kadaşı N ekrassov a-
dadır v e K afkas­ racıhğı ile eleştirm en
y a ’y a sürgün e* B elinski’y e gönderir. Belinski
dilm iştir. Y ıllardan 1 8 2 1 ’dir. Rusların Nurullah A taç’ıdır,
Tolstoy’ıın doğumuna daha yedi rom am okur ve Dostoyevs-
y ıl vardır, Çehov’unkine otuz k i’y i geleceğin büyük y a za rı,ila n eder. Ge­
dokuz, Gorki’ninkine kırk yedi, Lenin’in- leceğin büyük yazarı henüz 25 yaşındadır
kine kırk dokuz... Eiırenburg’un doğumu ve birbiri ardına rom anlar yazmaktadır: Ev
ise yetm iş yıl sonradır, M ayakovski’nin Sahibesi, Nam uslu Hırsız, Beyaz Geceler,
etm iş üç, Sim onov’un sek sen iki, Şolo- JSTetoçka N ezvanova... Am a hiçbirim Belins-
h o v ’un sek sen dört... Y evtuşenko daha 112 ki’y e beğendirem em ektedir. O yıllarda ro­
y ıl bekleyecektir, bu satırların y a z a n ise man denilince akla Balzac, Dickens v e Mel-
124 yıl... viUe gelm ektedir, “Moby Dick” yen i basıl­
MoskovalI bir tüccarın kızı olan annesini mıştır. M arx ise “F elsefenin Sefaleti”ni y a ­
daha çocuk denilecek bir y a şta yitiren yım lam ış, ertesi y ıl E ngels’le birlikte “Ko­
D ostoyevski, Mosko­ m ünist M anifesto”yu
v a A skeri M ühendis­ ilan etm iştir. 1848 y ı­
lik Okuluna yatıh öğ­ lıdır. Gogol, “Ölü Can­
renci olarak gönderil­ la r” adım verdiği son
diğinde Rus şiirinin rom am yla boğuşm ak­
babası Puşkin düello­ tadır, Belinski henüz
da ölür. Puşkin öldü­ 3 7 yaşında verem den
ğünde otuz sekiz y a ­ ölmektedir.
şındadır. Yıl 1 8 3 7 ’diı R u sya’da Çarlık yön e­
ve D ostoyevski henüz tim ine karşı gizli ör­
onaltı yaşındadır. Üç gütlenm eler başlam ış,
y ıl sonra, Dostoyevs- D ostoyevski de Petra-
k i’nin doktor olan ba­ şe v sk i’nin grubuna
bası kendi köleleri ta­ katılm ıştır. Belins-
rafından öldürülür. k i’nin Gogol’e yazdığı
Bu olay, delikanlılık bir m ektup Çarlık y ö ­
çağındaki D ostoyevs­ netim i tarafından y a ­
k i’y i derinden etkiler, saklanm ıştır. Gerekçe­
ilk sara nöbetlerini o si, Ortodoks kilisesine
yaşlarda geçirir. Er­ v e im paratorluğa ha­
tesi yıl Lermontov bir karet etm ektir. Petra-
düelloda Ölür, henüz şev sk i grubu, yasak
2 8 yaşındadır. m ektubu dağıtmak su ­
D ostoyevski 1844 yı- çundan aranmaktadır.
hnda okuldan ayrıhr

54
 M ayıs 1997 Hep İleri Sayı: 2

D ostoyevski’nin de aralarında olduğu yirm i yapılır. D ostoyevski de bir konuşm a yapar

kişi 1 8 4 9 ’da tutuklanır, sekiz ay hücrelerde törende. Çok önem li bir konuşm adır bu. Ya­
m ahkem e sonucım u beklerler. 2 2 Aralık’ta zarlarda çok rastlanan kıskançlıktan hiç
yirm i kişilik grubu hücrelerinden alıp kur- eser yoktur bu konıışmada. D ostoyevski, o
ş\ana dizm eğe götürürler. îlk üç kişi direkle­ gün eşine yazdığı mektupta, “Belki de bu
re bağlamr, başlarm a birer çuval geçirilir. zavallı, perişan ülke birgün gelecek bütün
D ostoyevski sırada altmcıdır. Tüfeklerin dünyaya y en i bir ülkü aşılayacak” der. (1 )
patlam ası beklenirken a f haberi gelir, ölüm O günü şöyle anlatır Dostoyevski: “Bütün
cezası Sibirya’da kürek cezasına çevrilm iş­ insa:^arın elele verm esi ülküsünü dile ge­
tir. D ostoyevski henüz 2 7 yaşındadır. Sibir­
tirdiğim zam an bütün salon isteri nöbetine
y a ’da 4 y ü hapis yatar. Bu süre içinde sa ­ tutulm uş gibiydi. Konuşmaımn sonuna gel­
dece İncil
diğimde ortalığı çınlatan
okuyabilm iştir, çünkü
çığlıkları sana anlata­
m ahkum lara başka ki­
mam. Birbirini hiç tam-
tap verilm esi y a sa k ­
m ayan adam lar ağlaşıp
lanm ıştır. Ardından 5
duruyorlar, birbirlerini
yıllık sürgün cezası
kucaklıyorlar, bımdan
başlar. D ostoyevski’nin
haberi bile ol-maz, çün­ sonra daha iyi insanlar
kü Sibirya hapsinin da­ olacaklarına, kom şula­
ha ilk yılım geçirm ek­ rından nefret edecek
tedir. yerde, onları sevecekle­
rine yem in ediyorlardı.
Sürgün cezasım Sibirya Derken bütün m illet y e ­
Hudut Taburu’nda er rinden fırladı, koşa koşa
olarak y a p a n Dosto­ yam m a geldiler. Yaşlı
y ev sk i beş y ıl boyunca başh ham m lar, öğrenci­
bol bol kitap okur, not­ ler, 3rüksek memurlar,
lar alır, ilerde yazacağı hepsi gelip beni kucakla­
rom anları planlar. dılar, yanaklarım dan
1859 yılında Dosto- öptüler. Hepsi sevinç
y e v sk i’nin Peters- gözyaşları döküyordu.
burg’a dönm esine izin Yarım saat hiç durm a­
verilir. O y ıl “Am cam n dan adınu çağırdılar,
R üyası” ile “Stepançi- benden yan a el salladı­
kova K öyü”nü yazar. lar. Bir ara yaşlıca iki
Marx ise “Ekonomi Po­ adam yolum u kesti,
litiğin Eleştirisine Kat- ’Yirmi y ıl var birbirimi­
k ı”y ı yayım lam ıştır. ze düşmandık, birbirimi­
Tolstoy ise 31 yaşın a zin jmzüne bile bakm a­
girm iştir v e Avrupa dık.’ dediler, ‘Ama şim di
kentlerinde dolaşmaktadır. kucaklaşıp barıştık. Şensin bizi barıştıran.
186 l ’de D ostoyevski Sibirya birlkimulerini Sen bizim erm iş adanum ızsın, peygamberi-
kağıda döker: “Ölüler Evinden A m lar” ve m izsin .’ Kalabalığın içinde bağıranlar vardı:
“Yeraltm dan Notlar”. O y ıl R usya’da Tur- ‘Peygamber, Peygam ber.,.’ Konuşmamda bir
gen yev’in “Babalar ve OğuUar”ı, Fransa’da iki kelim eyle övdüğüm Turgenyev koşa koşa
Flaubert’in “Madam B ovary”si okımmakta- geldi, kendini kollarıma attı. Gözleri dolu
dır. 1 8 6 4 ’de Kapital’in birinci, cildi yayım ­ doluydu. ”(2 )
landığında Tolstoy, çiftliğine altı ay kapanıp Son rom anı Karam azof K ardeşler’deki Zosi-
“Savaş ve B arış”ı yazm ış, D ostoyevski ise m a kişiliği, o günün izlenim lerinden doğmuş
A vrupa kentlerinde kum ar illetine yakalan­ olmalı.
m ıştır. Parasız kaldıkça roman yazan Dos­
Ertesi y ıl D ostoyevski 6 0 yaşın a basar ve
toyevski, aldığı avansları hem en kumara
aym y ıl ölür. Cenaze törenine otuz bin kişi
yatırm aktadır. 1 8 6 6 ’da “Suç ve Ceza”,
katılır. O tarihte Lenin 11, Engels 61, Marx
1 8 6 9 ’da “Budala” yayım lam r. Ertesi yıl
6 3 ,yaşındadır. Selanik’de M ustafa adı veri­
“Cmler” v e “Ezilenler” yazılır. O yıl Lenin
len bir çocuk daha yen i doğmuştur. Turgen­
doğar. Çehov henüz 10, Gorki ise 2 y a şın ­
y e v 6 8 y a şın a girmiş, ölümüne iki yıl kal­
dadır. Şem settin Sami ise ilk Osmanlı romam
m ıştır, Tolstoy 53 yaşındadır, Anna Kare-
olan “Taaşşuk-i Talat ve F itn a f’ı yen i y a z­
nina’y ı çoktan bitirmiş, Diriliş’i düşünm ek­
maktadır.
tedir. Çehov 21 yaşım doldurmuş, Gorki
D ostoyevski “K aram azof.K ardeşler”le boğu­ 1 3 ’üne henüz girmiştir. Mark Twain “Tom
şurken, Nam ık Kemal “Cezmi” adlı romanım Saw yer” adlı kitabım yayım lam ış. Elime Zo-
yayım lar 1 8 8 0 yıhnda. O yıün 6 Haziran la “Germinal”! henüz bitirm em iştir. Ahm et
günü M oskova’da Puskin heykelinin açılısı Mithat Efendi ise “Henüz 17 Y aşında” adlı

55

romarunı yen i yazm ıştır.
Aradan seksen y ıl geçm iş, bu satırlarm y a ­
zarı 16 yaşın a ulaşm ış, İstanbul’un yoksul
bir m ahallesinde köşebaşındaki babaevinde
geceleri sokak lam bası ışığında Dostoyevs-
k i’nin bütün kitaplarım birbirini ardına de­
virm ektedir. Ve bunu yapan binlerce jn sa n
vardır yeryüzünde. D ostoyevski’y e sağlığın­
da deselerdi ki, “Ölümünden sonra hakkm da
kitaplar yazılacak, rom anların oyuıüaştırı-
lıp sahnelenecek, yazdıkların sinem aya ak­
tarılacak, televizyon dizileri çekilecek,,. ”
Hayatırun on yıh m esarette geçiren, sara
nöbetlerinden arta kalan zam anlarım çala­
kalem yazarak değerlendiren, yazdıklarım
düzeltm eye bile zam an bulam ayan yazar
şaşırıp kahrdı, söyleyecek söz bulamazdı.
Rus yazarları için Puşktn ve Gogol ne kadar
önem liyse, dünyam n bütün yazarları için
D ostoyevski de o kadar önemlidir, Rus y a ­
zarları, “Biz hepim iz Gogol’ün Palto’sundan
çıktık” derler. Dünyam n hem en hem en bü­
tün yazarları da însancıklar’ı, Ezilenler’!,
Budala’yı, Cinler’i, Kumarbaz’ı, Suç ve Ce-
za ’yı, Karam azof K ardeşler’i anm adan ge­
çem ezler. Octavio Paz diyor ki: “Dostoyevs-
k i’nin eserleri Nietzche v e Gide, Faulkner ve
Camus gibi birbirlerinden çok farklı düşü­
nürler üzerinde iz bıraktı. M eksika’da ise iki
yazar, Vasconcelos ve Revueltas, onu tu t­
kuyla yoğrulm uş bir hayranlıkla okud\ılar.”
(3 ) “... D ostoyevski’nin kitapları, Rusya'da
özellikle üniversite öğrencileri tarafm dan ve
doğal olarak toplam a kam plarm daki tutıık-
lularca en çok okım an kitaplardır.”(4 )
Nikolay Berdyaev ise D ostoyevski üzerine
yazdığı kitabın önsözünde şöyle diyor: “Ba­
na sorarsam z, insanlar, bir yand a Dosto-
y e v sk i’ciler, öte yanda, ona yabancı olanlar
diye ikiye ayrılır. ”(5 ) IQtabm son sözleri çok
iddialıdır: “D ostoyevski’nin değeri öylesine
büyük ki sırf onu yetiştirm iş olmak, dünya­
Yalçın Küçük
BASKTOA
AKIŞ YAYINCILIK
56
da Rus halkım n varlığım hakh çıkarm aya
yeter; ulusların yargı gününde o Rus halkı-
m n tam ğı olacaktır. ”(6)
D ostoyevski ise alçakgönüllüdür: “Benim
yaptığım , sizlerin ancak yarıya kadar gö­
türm eyi göze alabildiğiniz şeyleri, kendi ha­
yatım da, aşırıya vardırm aktan başka bir
şey değildir” deyip geçer. (7)
D ostoyevski’nin özel hayatı da inişli çıkışlı­
dır. Sibirya sürgünü sırasında alkolik bir
öğretm enin karısına aşık olur. Öğretmenin
ölüm üyle dul kalan M aria’y a evlenm e teklifi
yapar. 1 8 5 7 ’de evlenirler. D ostoyevski 36,
Maria 2 8 yaşm dadır. D ostoyevski saralıdır,
Maria verem li. Üstelik M aria’m n on yaşında
bir de oğlu vardır. 1 8 6 4 ’de Maria ölür, üç ay
sonra D ostoyevski’nin kardeşi Mihail...
K ardeşinin ailesinin bakımı da D ostoyevs­
k i’y e düşmektedir. 1 8 6 7 ’de ikinci evliliğini
yapar D ostoyevski. Bu seferki eşi katibe
olarak işe aldığı A nna’dır. ilk çocııkları he­
nüz üç aylıkken ölür. 1 8 6 9 ’da bir kızları,
1 8 7 2 ’de ise bir oğulları doğar. Üç yıl sonra
doğan oğlan ise babasım n hastahğına yak a­
lanır v e üç yaşın a kadar yaşar.
D ostoyevski. hayatının bedelini fazlasıyla
ödemiştir.
NOTLAR
1 - P u şk in Ü zerine K onuşm a, Ağaoğlu Y ayınevi
1964, S.27
2 - P u şk in Ü zerine K onuşm a. Ağaoğlu Y ayınevi
1964. s.1 1 -1 2
3 - D üşler B oyunca Y a ra tm a k , C an Y ayınevi
1990, S.79
4 - D üşler B oyım ca Y a ra tm a k , C an Y aym evi
1990, S.91
5 - D ostoyevski, A dam Y aym evi 1984, s. 7
6 - D ostoyevski, A dam Y aym evi 1984, s. 171
7 - A k ta ra n H enri T royat-D ostoyevski I, M.E.B.
1994, S.7
 iitîî asT^c Y ;$ 'in tîir

KOMVmST al» •mİl

SttAH DCKj RrrA2 ItASItRt*»
Amuaa
H 9m FRANTZFANON

Cl M tn f.
ÎJÛimMMm Colleonl
O rrttttoi r m a m z fa n o n ZAPATA » d lrtR O E G h İE T A R bit ^E R İK A K
EMPERYA14ZMİ TAKİHİ

V .l.L e n in
F r l e ^ c l ı E n g el»
fC»pjl*llCAla S<MiMC«
^ S 'K A M O

Nihifirv HiiKİKh
MUSTAFA SUPHİ
YA$ıiy^ • TAfSAlS • TOi6A$Utill
ANCeUl DAVtS
KADITOAA. IRK VZ SCfOT

%* • *

Nomaim \

Dağıtım :
I LM-DA. .V 4 j; C JC A .. ll.K TİSİ.U . HAKIŞ.
PAHRCS, S m t A l , AMK ilU Ş , KI R K SSK l,
Sosyalist V t2i|nm
İMC İ M
m m m m

S irkeci -Iıta n lıu t

HİMUIŞIK
Yaiyınlar TeyFaks: (0212) 553 Q2 91 - 251 83 91
 s J li

j=?İ!
y^
'O ; V»

•W .ı
i

-r
I a

* *\* 4 <

Vv . .
•\

; - , - ' - . î

1-. '
■-^*' k'

Vı

»/

■fv

r .'î

.r--^ *

'' v .î
I - . -v '
'• *î
i - ' - -