Ang araw ng kapanganakan ni Tomas Pinpin ay hindi naitala, subalit

pinaniniwalaang siya ay isinilang sa pagitan ng mga taong 1580 at 1585

sa Abucay, Bataan.
Isinulat niya ang "Librong Pagaaralan nang manga Tagalog nang Uicang
Castilla" noong 1610. Ang aklat na ito ang kaunaunahang aklat na isinulat
nang isang Tagalog.[1]

Maaring tingnan[baguhin
Nag-aral ng paglilimbag si Tomas Pinpin sa pagtatapos ng taong 1608 sa
isang imprenta sa bayan ng Abucay, na pag-aari ng isang Dominiko. Noong
1610, inilimbag niya ang aklat ni Padre Francisco Blancas de San Jose na "Arte y Reglas de
Lengua Tagala", ang kauna-unahang aklat na nailimbag tungkol sa wikang Tagalog. Noong
1612, inilimbag niya ang "Vocabulario de Lengua Tagala" ni Padre San Buenaventura.
Ilan pa sa kanyang mga nalimbag ay ang mga sumusunod:
 Relacion de Martirio (1625)  Herreras Confessionario (1636)
 Carreras Triumpo (1626)  Perez Relacion (1639)
 Lopez Arte Ilocano (1627)
Ang pinakahuli ay ang aklat na nilikha ni Padre Perez de Jesuita P. Mastrillo.
Wala ring naitala tungkol sa kanyang kamatayan.

Si Dr. José Protacio Rizal Mercado y Alonzo Realonda [1] (19 Hunyo 1861–
30 Disyembre 1896) ay isang Pilipinong bayani at isa sa pinakatanyag na
tagapagtaguyod ng pagbabago sa Pilipinas noong panahon ng pananakop ng
mga Kastila. Siya ang kinikilala bilang pinakamagaling na bayani at tinala
bilang isa sa mga pambansang bayani ng Pilipinas ng Lupon ng mga
Pambansang Bayani.[2]

Pinanganak si Rizal sa isang mayamang angkan sa Calamba, Laguna at

pampito sa labing-isang anak ng mag-asawang Francisco Engracio Rizal
Mercado y Alejandro at Teodora Morales Alonzo Realonda y Quintos. Nag-aral
siya sa Ateneo Municipal de Manila, at nakakuha ng diploma sa Batsilyer ng
Sining at nag-aral ng medisina sa Pamantasan ng Santo Tomas sa Maynila. Ipinagpatuloy niya ang kanyang
pag-aaral sa Universidad Central de Madrid sa Madrid, Espanya, at nakakuha ng Lisensiya sa Medisina, na
nagbigay sa kanyan ng karapatan sanayin ang medisina. Nag-aral din siya sa Pamantasan ng Paris at
Pamantasan ng Heidelberg.

Isang polimata si Rizal; maliban sa medisina, mahusay siya sa pagpinta, pagguhit, paglilok at pag-ukit. Isa
siyang makata, manunulat, at nobelista na ang pinakatanyag sa kanyang mga gawa ay ang nobela ng Noli
Me Tángere, at ang kasunod nitong El filibusterismo.[note 1][3] Isa ring poliglota si Rizal, na nakakaunawa
ng dalawampu't dalawang mga wika.[note 2][note 3][4][5]

Itinatag ni José Rizal ang La Liga Filipina, isang samahan na naging daan sa pagkabuo ng Katipunan na
pinamunuan ni Andrés Bonifacio,[note 4], isang lihim na samahan na nagpasimula ng Himagsikang Pilipino
laban sa Espanya na naging saligan ng Unang Republika ng Pilipinas sa ilalim ni Emilio Aguinaldo. Siya ay
tagapagtaguyod ng pagkakaroon ng Pilipinas ng sarili nitong pamahalaan sa mayapang pamamaraan kaysa
sa marahas na himagsikan, at susuportahan lamang ang karahasan bilang huling dulugan.[7] Naniniwala si
Rizal na ang tanging katwiran sa pagpapalaya sa Pilipinas at pagkakaroon nito ng sariling pamahalaan ay
ang pagbabalik ng karangalan ng mga mamamayan,[note 5] at kanyang winika "Bakit kalayaan, kung ang
mga alipin ngayon ay magiging maniniil ng hinaharap?"[8] Ang pangkahalatang napagsang-ayunan ng mga
dalubhasa sa buhay ni Rizal ay ang pagbitay dito ang naghudyat upang magsimula ang Himagsikang
Pilipino.
 Si Marcelo Hilario del Pilar y Gatmaitan (30 Agosto 1850 - 4
Hulyo 1896), kilala rin bilang ang "Dakilang Propagandista", ay
isang ilustrado noong panahon ng Espanyol. Ang kanyang pangalan
sa dyaryo ay Plaridel.[1]Pinalitan niya si Graciano López
Jaena bilang patnugot ng La Solidaridad.[2

Edukasyon[baguhin | baguhin ang batayan]

Ang tiyuhing si Alejo ang nanging unang guro ni Marcelo. Kumuha
siya ng kursong Latin sa kolehiyong paaralan ni Ginoong
Hermenigildo Flores. Lumipat siya sa Colegio de San Jose at doon
ay tinamo ang Bachiller en Artes (Bachelor of Arts).[9]
Ipinagpatuloy ni Marcelo ang pag-aaral sa Unibersidad ng Santo Tomas. Kumuha siya ng kursong
abogasya. Nasuspinde siya sa paaralan nang makipagtalo siya sa kura ng San Miguel ukol sa bayad sa
binyag.[5] Ipinagpatuloy niya ang kanyang pag-aaral noong 1878.[6] Natapos niya ang kurso noong 1880.[10]

Mga isinulat[baguhin | baguhin ang batayan]

 Caiigat Cayó (1888)
 Dasalan at Tocsohan (1888)
 Ang Cadaquilaan nang Dios (1888)
 La Soberanía Monacal en Filipinas (1888)
 Pasióng Dapat Ipag-alab nang Puso nang
Tauong Babasa (1888)
 La Frailocracía Filipina (1889)
 Sagót ng España sa Hibíc ng Filipinas (1889)
 Dupluhan... Dalit... Mga Bugtong (1907)
 Sa Bumabasang Kababayan

Si Graciano López Jaena (18 Disyembre 1856 – 20 Enero 1896) ay

isangPilipinong manunulat, rebolusyonaryo, at pambansang bayani mula sa
lalawigan ng Iloilo, na nakilala sa kanyang pahayagang, "La Solidaridad".
Nakilala rin siya sa kaniyang akdang Fray Butod. ‗Butod‘ ang
salitangHiligaynon para sa ―kabag‖ at katumbas din ito ng balbal na
―tabatsoy‖.
Dukha ang mga magulang nang isilang si Graciano Lopez Jaena sa Jaro,
Lungsod ng Iloilo, noong 18 Disyembre 1856. Ang ina niya, si María
Jacoba Jaena, ay isang mananahi lamang habang ang ama, si Plácido
López, ay hamak na tagakumpuni ng kahit ano na lamang. Subalit
nagkapag-aral nang kaunti si Placido samantalang lubhang matimtiman si
Jacoba kaya tatag sa pag-aaral at sa pagsamba ang tinubuan ni Graciano.
Sa gulang na anim na taon, nang ipadala ng mga magulang kay Fray Francisco Jayme, na noon ay nagtuturo sa
Colegio Provincial de Jaro, upang maturuan. Personal na tinuruan ni Padre Francisco Jayme si Graciano. Agad
napansin ng frayle ang dunong ni Graciano at ang galing niyang magsalita.
Si Apolinario Mabini y Maranan (Hulyo 23, 1864—Mayo 13,
1903), kilala bilang ang "Dakilang Lumpo" o "Dakilang
Paralitiko", ay isang Pilipino teoretista na nagsulat ng konstitusyon
ng Unang Republika ng Pilipinas noong 1899-1902, at naglingkod
bilang ang kauna-unahang punong ministro noong 1900.
Ipinanganak siya sa Talaga, Tanauan, Batangas sa mahihirap na
mga magulang, sina Inocencio Mabini at Dionisia Maranan.

Siya ay natuto ng abakada mula sa kanyang ina at ang pagsulat ay

sa kanyang ingkong natutuhan. Nag-aral siya sa mataas na
paaralan at nagpatuloy sa Colegio de San Juan de Letran na kung
saan natamo ang katibayan sa pagka-Bachiller en Artes at naging
propesor sa Latin. Sa Unibersidad ng Santo Tomas naman siya
nakapagtapos ng pagkaabogado noong 1894. Samantalang nag-aral
ng batas, sumapi siya sa La Liga Filipina ni Jose Rizal.

Si Mabini ay nagkasakit noong 1896 ng paralisis ng bata na lumumpo sa kanya. Ipinasundo siya ni Aguinaldo
at sila'y nagkamabutihan. Siya'y lihim na ipinatawag ni Aguinaldo at hinirang siyang opisyal na tagapayo.
Nang pasinayaan ni Aguinaldo ang Pamahalaang Republika inatasan niya si Mabini bilang kalihim panglabas
at pangulo ng mga konseho. Sa panahong ito isinulat niya ang kanyang tanyag na akdang "Tunay na
Dekalogo".

Noong 1899, si Mabini ay nabilanggo sa Nueva Ecija. Kanyang isinulat noon ang "Pagbangon at Pagbagsak ng
Himagsikang Filipino", "El Simil de Alejandro", at "El Libra". Noong ika-5 ng Enero, 1901, si Mabini ay
ipinatapon sa Guam, ngunit kusa siyang nagbalik sa bansa noong Pebrero, 1903 kapalit ng panunumpa ng
katapatan sa Estados Unidos. Siya ay nagkasakit ng kolera at namatay noong ika-13 ng Mayo, 1903 sa
Nagtahan, Maynila.

Si Epifanio de los Santos ay isang manananggol, mamamahayag,

mananalaysay (historian), musikero, pintor, kritiko, manunulat, pilosopo
("philosopher") at masugid na kolektor ng mga antique.

Isinilang siya sa bayan ng Malabon noong 7 Abril 1871. Kaisa-isang anak ng

mayamang hasyendero na si Escolastico de los Santos at Antonina Cristobal,
isang kolehiyala na mahusay tumugtog ng piyano at alpa. Pagkatapos tapusin
ang kanyang mga unang taon ng pagaaral sa ilalim ng isang pribadong guro na
si Jose A. Flores, nagpatuloy siya ng pag-aaral sa Ateneo de Manila. Maliban sa
mga araling akademiko sa Ateneo, ay nag-aral din siya ng musika at pagpipinta
na nanguna sa mga gantimpala. Tinapos niya sa Ateneo ang Bachiller en Artes
ng may pinakamataas na parangal na summa cum laude at pagkatapos ay
kumuha ng Law sa Unibersidad ng Santo Tomas. Nanguna siya sa pagsusulit ng Ktt. Hukuman.

Sinulat din niya ang mga talambuhay nina Dr. Trinidad Pardo de Tavera, Marcelo H. del Pilar, Andres
Bonifacio, Emilio Jacinto, at Ignacio Villamor. Ang kanyang salin sa Kastila mula sa Tagalog ng Florante at
Laura ni Balagtas ay itinuring na isang klasiko sa panitikang Pilipino.
 Rosa Sevilla Alvero ay ipinanganak sa Daang Rajah Matanda sa Tondo,
Maynila noong 4 Marso 1879. Ang buo niyang pangalan ayon sa kanyang
partida bautismo ay Rosa Lucia Sevilla. Ang kanyang mga magulang ay
sina Ambrosio Sevilla, isang sarhento ng hukbong Kastila at si Silvina
Tolentino y Rafael na kamag-anak ng mandudulang si Aurelio Tolentino.
Siya ay nagtapos ng kursong Maestra Superior sa Kolehiyo ng
Assumption. Nakilalang manunulat at mambibigkas sa wikang Kastila at
Tagalog. Naging patnugot siya ng Vida Filipino, Buhay Pilipino at Pajima
de la Mujer ng La Vanguardia. Naging manunulat din siya ng Taliba, El
Debate at La Opinion.

Sa kabuuan siya ay isang guro, social worker na naging aktibo sa mga

kilusang pambabae. Sa larangan ng panitikan siya ay makata, mandudula,
at mambibigkas. Ang ilan sa kanyang mga akda ay La Mejor , El Sueno
del Poeta, Prisonera de Amor, La Loca de Hinulugang Taktak at marami
pang iba.

Siya ay pumanaw noong ika-11 ng Mayo 1954 sa Maynila sa edad na 75.

Si Agustin Caralde Fabian (15 Agosto 1901-1976) ay isa sa kinikilalang

haligi ng panitikan ng Pilipinas. Sa Filipino man o sa Ingles, na higit na kilala
ng mga mambabasa sa kanyang mga sagisag na Angel Fernandez, M.S.
Martin, Felicisimo Correz, Augusto E. Fuentes, F. Bani, at Pilar Buendia. Sa
mga kapwa manunulat, malimit na tinatawag siyang ‖Ba Maltin.‖ Editor ng
Lingguhang Graphic bago sumiklab ang Iklawang Digmaaang Pandaigdig,
naging general manager siya ng Liwayway Publications Inc. pagkatapos ng
digma hanggang sa kanyang pagretiro sa unang bahagi ng dekada sisenta. Ilan
sa mga sinulat niyang nobela ay Timawa, Maria Marcedes, Sino Ako? Mga
Dayupay, Basta Mayaman, Hindi Man Hanapin, Magbayad Ka! Ana Malaya,
Ginoong Salapi at Limatik.

Kabilang sa mahahalagang gawad na ipinagkaloob sa kanya ang Pro Patria,

pampanguluhang gawad sa panahon ng Pangulong Carlos P. Garcia para sa
namumukod na mga Filipino noong 1961. Gayundin ang Gawad Quezon sa
Panitikan na kaloob ng Panitik ng Kababaihan noong 1971.