MINDANAO L’nilong (faries) na mas mababa sa D’wata.

B’LAAN - Hindi manlilikha sapagkat tanging

ang d’wata lamang ang manlilikha.
-sakop ng unang pangkat ng mga
Indonesian na dumating at nanirahan sa Snalig (tagapangalaga)
pilipinas mga 5,000 o 6,000 taon na
- Karaniwang tinatawag na M’fun
nakaraan.
Mahin (owner of the sea)
- sila ang unang gumamit ng Bangka bilang
M’fun tana
paraan ng kanilang transportasyon
patungog pilipinas. - Lupa sa loob ng lindol o pagguho at
pagkawasak.
- pagbigkas ng Bi-la-an ay nangangahulugan
ng malandi o kalandian. CAMACOP – Chistian Missionary Alliance
Church of the Philippies
- tumutukoy sa mga miyembro ng etniko
grupo na noon ay tinatawag na Bira-an, UCCP- United Church of Christ of the
Bara-an Philippines
“BILA”- kaibigan “B’laan”- mga tao sa United Methodist Church
bundok
Bahay ng B’laan
- Karaniwan silang nakatira sa
-may taas na anim hanggang sampung
matataas na bahagi sa mga
pulgada mula sa lupa at may hagdan na
bulubundukin sa North Cotabato,
binubuo ng tatlong baytang.
Davao, at Saranggani Islands.
- haligi ng bahay ay yari sa ipil – ipil o
Dato o Village chief na tinatawag na fulong
gemilina.
(wise)
- dingding ay yari sa kawayan at kogon
-pinakamatanda at pinakamaalam sa baryon
naman ang ginamit na pang- atip.
a itinuturing na maykaya sa buhay dahil sa
pagkakaroon ng ginto, alipin, at iba pang - may isang kuwarto lamang ang bahay ng
kultura na kagamitan. mga B’laan
- hindi dumadaan sa pormal na pagpili. Javier (1998)
- maaringg mag asawa ng higit sa isa - parehong nagsusuot ng tela na yari sa
hanggang kaya niyang suportahan. abaka ang kasuotang pantaas ng mga
B’laang babae at lalake.
D’wata(God)
- Itinituring na Mele (planter) ng
Langit (heaven) at Tana (earth) at
lahat ng bagay sa daigdig.
MANDAYA: WIKA AT KULTURA NG Pagtawas- tumutulong na sa mga gawain
SANGAB, CARAGA, DAVAO ORIENTAL ang lalaki sa pamilya ng babae.
MANDAYA Pagbutang ng sukat- dit susubukin ang
kakayahan ng lalaki pamilya ng babae. Ito ay
- “man” (tao) at “daya” (itaas na
isang pagsubok na kapag matunugunan ng
bahagi ng ilog)
lalaki ang kahilingan ng mga magulang,
- Tinatawag sa ingles Inhabitants of
nangangahulugan itong kaya nang buhayin
the Uploads
o suportahan ng lalaki ang babae.
-Naninirahan sa bulubunduking bahagi ng
Pag-ol’lonan- ang lalaki ay magbibigay sa
Katimugang Mindanao sa Davao del Norte,
babae ng regalo na sasaksihan ng mga
Compostela Valley province, Agusan del Sur,
magulang at kaibigan ng dalawang panig.
at Davao Oriental.
Pagtutuonan- panahon ng kasalan. Isang
Sangab
seremonya na lahat ng tao sa pamayanan
- Matatagpuan sa silangang bahagi ng ay imbitado.
Mindanao sa lalawigan ng Davao
Pagdudul’logan- pagkatapos ng kasal, ang
Oriental
lalaki ay uuwi sa kanilang bahay at iiwan
Habal- Habal – motorsiklo
Pagdadal’laan- ito ang katapusang proseso
Sadam- dump truck ng pag-aasawa kung saan ang babae ay
dadalhin na sa bahay ng lalaki
Prayer offering- manawagtag
Panganganak
God- magbabaya
Tagal’lumo – bagay –bagay o halaman na
Transfer of knowledge
pinagsama-sama/ pinaghalo-halo para
- Pag bibigay ng kaalaman sa panggamot
katutubong pamaraan, kaisipan
Mananabang - hilot/komadrona
Pagpapasakal at Pag- aasawa
Pagdidiriwang ng Kaarawan
Pagdali- dali - lalaki ay kailangang bumisita
Tanging bunog (bagong silang)
o pumunta lagi sa bahay ng babae
- Noong unang panahon, kapag may
Pagatud-atud- isang bahagi ito ng
ipinanganak na sanggol, ang ama ay
pamamanhikan na ang lalaki ay magdadala
agad magtatanim na punongkahoy
ng mga pagkain sa bahay ng babae
sa kanilang bakuran para
Pagkagon- dadalhin na ng lalaki ang
kanyang mga magulang upang ipakilala sa
pamilya ng babae at kaibigan. Sa panahong
ito ay kailangan nang pag-usapan ang
sukat(dowry) ng babae
Pagpapaganda
Byagid o byabagid o ang ngipin nito ay
pinutulan.
Byatataan- embroided blouse
Linangaw- kuwintas
Balikog- hikaw
Pamul’lang- set ng pulseras
Kurbata- breast cover made of beads
Pagluluto
- Lahat ay niluluto sa kawayan
Mga Taboo
1. Bawal pagtawanan ng mga
nakikitang hayop na nagtatalik baka
kumulog at kumidlat
2. Bawal makipag- asawa ng kapamilya
baka ang anak ay maging abnormal
3. Bawal tumawa kapag may kulog at
kidlat at baka ikaw ay kainin ng
kidlat
Konsepto sa langit at sa kabilang buhay
Ugsuban – ang mga nilalang na nasa ilalim
ng lupa
Ibol’l- nagmamay ari ng mga patay
Mandal’luman- tumutukoy sa mga tao
Mga paniniwala sa ilang natural na
kalamidad
Lindol – pinaniniwalaan ng Mandaya na may
nakatirang napakalaking kasili (eel) sa ilalim
ng lupa. Kapag lumindol, pinaniniwalaan
nilang gumalaw ang kasali dahil maaaring
nasaktan ang bahagi ng katawan nito o di
kayay nainitan o nalamigan nang sobra.
Eklipsi
-paniniwalaan ng mandaya na ang sanhi ng
eklipsi ay ang pagkagat dawn g ibong
tambanukawa sa araw
Bagyo
- Mandaya ay naniniwala sa samot,
ang malakas na hangin at ulan na
nananatili sa kalawakan at biglang
bumagsak sa isang lugar
KAAMULAN FESTIVAL: ISANG
TAUNANG SSELEBRASYON SA
PROBINSYA NG BUKIDNON
BUKIDNON
- Kilala bilang Pineapple Capital of the
World
Kaamulan Festival
- Pistang etnikong kultura
- Mula sa wikang bukidnon na amul
na nangangahulugang “lipunang
pagtitipon”.
Mga Katutubong Instrumento
Bantola- gawa sa kawayan na may
nakahilerang linyang butas sa gitna na
may isang istring
Katyapi o kudyapi – parang gitarana
may mahabang leeg at may isa o
dalawang kwerdes
Kuratong – pinatutugtog kung may
bisitang parating sa kanilang lipunan.
Palala – may walong butas na
tinatakpan kung pinatutugtog sa
pamamagitan ng pag-ihip sa dulo ng
kawayan.
 MERANAW lindol sa hinulaang nagbabadya ng darating
na kapinsalaan.
- Mga muslim na ninirahan sa Lanao
na nasa kapaligiran ng lawa ng Kulog at kidlat – ginagawang sandata ng
Lanao, na siyang pangalawang diyos para patayin ang mga demonyo at
pinakamalaking lawa sa pilipinas. mga masasamang espiritu
“Ranao” nangangahulugang “lawa o
Malakas na ulan at baha- ito raw ay dahilan
lanaw” at ang mga naninirahan ay
sa ginagawang masasama ng mga tao. Kaya
tinatawag na “Maranao”
nagkakaroon ng baha o kaya’y malakas na
Pamahiin ng mga Meranaw ulan ay dahil galit ang mga anghel at diyos
sa kanila
a. Inikadowa
– taong hindi nakikita. Sila ay may Wika
sariling kapangyarihan na pumaloob
- Wika nila ay maranao. Kilalang-
sa katawan ng ordinayong tao;
kilala ito dahil sa matigas na diin na
ginagamit nila ang pagsasalita ng
tono.
ordinaryong tao; at gayon din ang
kilos at galaw ng katawan ng ZAMBOANGA
ordinaryong tao.
- City of Flowers
- Mula sa salitang “samboangan” na
b. Kapamangangai sa Tonong
siyang dating katawagang ginagamit
- ginagamit din ng mga merenaw sa
ng mga katutubong muslim, badjao,
pagpatay ng kanilang kaaway
subanon.
- Galling sa salitang “jambangan”
c. Pamahiin Tungkol sa Kalikasan
isang salitang Malay na tumutukoy
- naniniwala na ang araw ay isang
sa isang pook na pinamumugaran ng
taong nakasakay sa isang karo na
maraming nanggagandahang
sinubaybayan ng mga anghel upang
bulaklak.
ang tao’y bigyan ng ilaw sa daigdig
sa araw-araw niyang paglalakbay. Sea gypsies – pawing naninirahan sa mga
karagatan ng Zamboanga. Sila ang mga
d. Kahulugan ng mga Pangyayari ng
nagpapala at pinagpapala ng karagatan.
gawa ng kalikasan
Wika ng ma Zamboangueno
-ipinapalagay ng mga Meranaw ang
anumang kaguluhan sa Lanao ay dulot ng - Chavacano ang tawag ng mga
pagpapabaya ng mga Maranao sa kanilang Zamboangueno ngunit sa dahilang
mga katutubong ugali, asal, at pagkawala ng ang Zamboanga ay tinatahanan ng
tiwala sa mga pamahiin ng kanilang mga iba’t abang tribo.
ninuno.
Lindol – bago sumapit ang ikalawang
digmaang pandaigdig ay nagkaroon ng mga