ANG LUMANG SIMBAHAN At ang tinutugtog agunyas ng patay;

Florentino T. Collantes Saka nang dumating ang kinabukasan

May puntod ng libing sa harap ng altar.
Sa isang maliit at ulilang bayan
Lumaki ang ahas sa mga balita'y
Pinagtampuhan na ng kaligayahan
Lalong di pinasok ang Simbahang
Ay may isang munti at lumang
Luma,
simbahang
Kung kaya ang hindi mkurong hiwaga'y
Balot na ng lumot ng kapanahunan;
Nagkasalin-salin sa maraming dila,
Sa gawing kaliwa, may lupang
Hanggang may nagsabing sa gabing
tiwangwang
payapa
Ginubat ng damo't makahiyang-parang,
May mgs hinaing doon nagmumula
Sa dami ng kurus doong nagbabantay
Tagpoy ng maysakit na napalubha.
Makikilala mong yaon ay libingan.
Himutok ng isang pananaw sa lupa.
Ngunit isang gabi ay may nagmatapang
Sa gawing silangan ng simbahang luma
Nag-isang pumasok sa lumang
May isang simboryong hagdanan ma'y
Simbahan;
wala,
Datapwa't hindi pa siya nagtatagal
Dito ibinitin yata ng tadhana
Karimot ng takbong nagbalik sa bahay,
Saka namalitang nagkakandahingal:
Ang isang malaki't basag na kampana;
"Ako po'y mayroong multong
Ito raw'y nabasag anang matatanda
natagpuan,
Noong panahon pa ng mga Kastila,
Ang suot ay puti at nakabalabal,
Nang ito'y tugtugin dahilan sa digma
Gayong binaril ko'y ano't di tinablan."
Sa lakas ng tugtog bumagsak sa lupa.
Lalo nang nag-ugat sa bayan ang lagim;
Sa lumang simbaha't sa kampanang
Ang Lumang Simbaha'y ayaw nang
basag
pasukin;
Ay may natatagong matandang alamat,
Taong naglalakad sa gabing madilim.
May isang matanda akong nakausap
Ni ayaw sumagi, ni ayaw tumingin.
Na sa lihim niyo'y siyang nagsiwalat;
Pati nang naroong sakdal gandang
Ang Lumang Simbaha'y nilimot ng lahat,
Birhen,
Pinagkatakutan, kay daming nasindak
Wala ni sinumang pusong manalangin;
Umano, kung gabi ay may namamalas,
Kaya't sa simbaha'y wala nang
Na isang matandang doo'y naglalakad.
pumansin
Tulad ng ulila't tiwangwang na libing.
Ang suot ay puti may apoy sa bibig,
Sa buong magdamag ay di matahimik,
Ngunit isang gabing kadilima'y sakdal,
Ngunit pagdilim na't ang gabi'y masungit
Ang simbahang Luma'y ano't nagkailaw
Ano't ang simbahan ay lumalangitngit?
May isang binata't isang paraluman
Magmula na noo'y pinagkatakutan,
Na nangakalunod sa harap ng altar.
Ayaw nang pasukin ang Lumang
Ang dalawang ito ay magkasintahang
Simbahan;
Sa galit ng ama ay ayaw ipakasal,
Saka ang isa psng baya'y gumimbal,
Kaya't ang dalawa'y dito nagtipanang
Ang kampanang basag na bahaw na
Sa harap ng Birhen ay magpatiwakal.
bahaw
Kung ano't tumunog sa madaling araw,
Ang ama raw nitong magandang dalaga
Kung sa kayamana'y walang
pangalawa.
Ang binata nama'y isang magsasaka,
Mahirap, kung kaya aayaw ng ama.
Ngunit sa babaing tapat ang pagsinta
Ang yaman sa mundo ay walang
halaga,
Kaya't nagkasundong magpatiwakal na
Sa langit pakasal, doon na magsama.
Sa harap ng birhen ang magkasing-liyag
Ay nagsidaling luha'y nalalaglag;
Matapos ang dasal, dalawa'y
nagkayakap
Sa pagmamahala'y parang pahimakas.
Dalawang sandatang kapwa kumikislap
Ang sa dibdib nila'y kapwa itatarak;
Yayamang sa lupa'y
Ngunit ang binata ay may naisipan
Bago nagkasundong dibdib ay tarakan,
Ay humukay muna sa harap ng altar,
Saka sa gagawing malalim na hukay
Ay doon na sila magsamang mamatay;
Kung mamatay silang wala sa libingan
Baka kung ibaon ay magkahiwalay.
Humanap ng palang panghukay sa lupa
Itong sawing-palad na aping binata;
Habang humuhukay ang kaawa-awa
Sa habag sa sinta'y nanatak ang luha.
Ngunit ano ito? Kaylaking hiwaga!
Ang nadukal-dukal mga gusing luma,
Saka nang iahon, oh! Laking himala
Puno sa salapi at gintong Kastila!
Ang magkasinggiliw ay nagitlahanan
At nalimot tuloy ang magpatiwakal;
Ang mutyang dalaga ang siyang
nagbilang.
Oh, daming salapi! laking kayamanan,
Libo’t laksa-laksa itong natagpuan,
Kaya’t sa malaki nilang kagalakan
Lumuhod sa Birhen at nagsipagdasal.
At sila’y umuwi pasan ng binata,
Nagkakayang-uuyad sa malaking tuwa
…
Ang Lumang Simabahan ay ipinagawa,
At ipinabuo ang kampanang sira;
At saka nagdaos ng pistang dakila,
Tugtog ng musiko’y sampung araw yata
Inalis ang takot sa puso ng madla
Ang inihalili’y saying di-kawasa.
Sa ginawang bago na Lumang
Simabahan
Ang magkasing ito ang unang nakasal;
Nang sila’y lumuho sa harap ng altar
Ang lahat ng tao’y nagsipagdiwang;
Dito na nabatid ng takot na bayan
Ang simbahan pala ay pinagtaguan
Ng isang matandang puno ng Tulisan
Na may ibinaon doong kayamanan.
Ngayo’y din a takot kundi saya’t tuwa
Ang madudulang mo sa Simabahang
luma,
At sa Birhen doong kay-amo ng mukha,
Oh! Kayrami ngayong nagmamakaawa.
Ito’y katunayan: Anu ano mang gawa,
Dapat isangguni muna kay Bathala,
Sa awa ng Diyos nagtatamong pala.