UNIVERZITET U BIHAĆU

FAKULTET ZDRAVSTVENIH STUDIJA

ODSJEK SANITARNO INŽENJERSTVO

EMISIJE SUMPORNIH OKSIDA

Predmet: Upravljanje zrakom Student: Lejla Suljanović

Mentor: BA Minela Žapčević, ass Broj indexa: 631/RSI

Bihać, januar, 2019.

SADRŽAJ

UVOD ........................................................................................................................................ 1
1.SPOJEVI SUMPORA ............................................................................................................. 2
2.SUMPORVODIK H2S ............................................................................................................ 3
3.SUMPORDIOKSID SO2......................................................................................................... 4
3.1.KARAKTERISTIKE SO2: ................................................................................................... 4
3.2.OPASNOST ZA ZDRAVLJE .............................................................................................. 4
3.2.1.UDISANJE ........................................................................................................................ 4
3.2.2.KONTAKT SA KOŽOM .................................................................................................. 5
3.2.3.PRVA POMOĆ ................................................................................................................. 5
3.3.NAJVEĆI IZVOR SUMPOROKISDA ............................................................................... 5
3.3.1.ODSUMPORAVANJE GORIVA ..................................................................................... 6
3.3.2.ODSUMPORAVANJE OTPADNIH (DIMNIH GASOVA) ........................................... 7
4.SUMPOROV TRIOKSID SO 3............................................................................................... 8
ZAKLJUČAK ............................................................................................................................ 9
LITERATURA ......................................................................................................................... 10
UVOD
Sumpor, hemijski element sa simbolom S i četiri prirodna, stabilna izotopa i više, umjetnih
radioaktivnih. U prirodi se pojavlje samorodan i u spojevima. Hemijski vezan sumpor nalazi
se u mnogim sulfidnim i sulfatnim mineralima, često u ležištima uglja, a sumporvodik u
ležištima nafte i prirodnoga plina; vulkanski plinovi sadrže sumporvodik i sumporov dioksid,
a sumpor je bitan sastojak biohemijskih važnih spojeva kao što su neke aminokiseline i
vitamin B1. Sumpor se koristi za uništavanje štetočina, za proizvodnju sumporne kiseline i
drugih hemikalija, sumpornih bojila, u mastima i preparatima protiv kožnih bolesti. [1]

1
1.SPOJEVI SUMPORA
Tri najvažnija sumporova spoja prikazana su u narednom dijagramu. [1]
Tabela broj 1.: Sumporovi oksidi

SUMPOR- SUMPOR-
VODIK DIOKSID
H2S SO2

SUMPOR-
TRIOKSID
SO3

Sumporovodik, H2S, bezbojan, vrlo otrovan plin, vonja na trula jaja. Sporedni je proizvod pri
dobivanju nafte, prirodnoga plina i koksa, prerađuje se u sumpor ili sumporov dioksid. Poznat
je kao reagens u klasičnoj hemijskoj analizi. [1]

Sumporov dioksid (sumporov(IV) oksid), SO2, bezbojan, otrovni plin, otapanjem u vodi daje
sumporastu kiselinu. Dobiva se izgaranjem sumpora i sumporovodika te prženjem sulfidnih
ruda, a nalazi se u plinovima izgaranja tvari koje sadrže sumpor, pa tako i u ispušnim
plinovima i jedan je od glavnih uzročnika nastanka kiselih kiša. Koristi se kao međuproizvod
u proizvodnji sumporne kiseline, u proizvodnji sulfitne celuloze, za bijeljenje i za
dezinfekciju, u borbi protiv štetočina, u rashladnim strojevima. [1]

Sumporov trioksid (sumporov(VI) oksid), SO3, higroskopni kristali, kao međuproizvod pri
proizvodnji sumporne kiseline dobiva se katalitičkom oksidacijom dioksida.

2
2.SUMPORVODIK H2S
Sumporovodik (H2S) je vrlo otrovan plin, otrovan otprilike koliko i cijanovodik
(HCN). Sumporovodik ima izuzetno neugodan, odvratan miris po trulim jajima. Zato
su trovanja sumporovodikom rijetka, jer se on u zraku osjeti već i pri najmanjoj
koncentraciji. U literaturama se navodi da se najčešća trovanja sumporovodnikom
dešavaju samo u industrijskim postrojenjima, a za neka ozbiljnija trovanja nema
zabilježenih slučajeva. [2]

Sumporovodik je otrov koji djeluje brzo, a u slučaju da nije došlo do smrti, oporavak
je također relativno brz. Mehanizam otrovnog djelovanja sumporovodika sličan je
mehanizmu djelovanja cijanida: on se veže za željezo u metaloenzimima važnima za
stanično disanje i tako onemogućava njihovo normalno funkcioniranje. [2]

Vodena otopina sumporovodika (sumporovodična kiselina) obično sadrži relativno

malo sumporovodika, pa je zato i manje opasna. Ne znam što ti znači da "organizam
dođe u doticaj" s tom otopinom. Ako bi se čovjek slučajno polio sa sumporovodičnom
kiselinom i to odmah isprao, mislim da osim neugodnog mirisa većih problema ne bi
bilo. Što se tiče mogućnosti gutanja otopine, to je prilično nevjerojatno, jer ta otopina
toliko smrdi da bi prinijeta nosu i ustima odmah izazvala povraćanje. [2]

Slika broj 1.: Molekula sumporvodonika [3]

3
3.SUMPORDIOKSID SO2

3.1.KARAKTERISTIKE SO2:

Slika broj 2: Karakteristike supompordioksida [4]

Sumpor-dioksid se upotrebljava za proizvodnju sumpornih spojeva (sulfatne kiseline,

bisulfita, sulfita, tionilklorida, organskih sulfonata itd.), sredstava za dezinfekciju, za
izbjeljivanje tekstila, vune i papira u industriji rashladnih uređaja i u mnogim drugim
industrijskim granama. [5]

3.2.OPASNOST ZA ZDRAVLJE

3.2.1.UDISANJE
Sumporni dioksid djeluje nadražujuće na sluznice i gornje dišne putove.
Veća količina udisanog SO2 zadržava se u nosu i grlu, a samo manja
količina dospije u pluća (pri normalnom disanju kroz nos). Reakcije Ijudi
su različite, jer im osjetljivost na SO2 nije ista. Dokazano je da
koncentracija od 1 ppm kroz 6 sati nije izazvala većih poteškoća. 30
minutno udisanje koncentracije od 5 ppm izazvalo je sušenje bronhija
(otežano disanje). Koncentracije iznad 20 ppm su iritirajuče. U ozbiljnim
slučajevima, udisanjem visoke koncentracije može doći do sakupljanja
tekućine u plućima, smanjenja kisika u krvi i smrti za nekoliko minuta.

4
 Simptomi uslijed nakupljanja tekućine u plućima su kašljanje i osjećaj
nestašice zraka, a mogu se pojaviti nekoliko sati (ili par dana) nakon
izloženosti. [5]
Tabela broj 2. : Dozvoljene koncentracije sumporioksida
Koncentracija u % Koncentracija u ppm Karakteristika djelovanja
0, 0005 5 Duže djelovanje nije opasno
0,0005 do 0,002 5-20 Kod dugotrajnog udisanja
olazi do nadražaja
0,002 do 0,01 20-100 Kod udisanja do 1 sat
opasnosti nema
0,01 do 0,05 100-500 Kratkotrajno djelovanje-
opasno po život

3.2.2.KONTAKT SA KOŽOM
SO2 reagira s vlagom na koži izazivajući iritaciju. Tekući SO2 stvara
smrzotine. Kod ozbiljnih ozljeda mogu nastati plikovi, nekroza tkiva i
gangrena. Svako zagađenje oka tekućim sumpornim dioksidom treba
tretirati vrlo ozbiljno, jer zbog oštećenja očnog živca unesrećeni ne mora
osjetiti iritaciju, a rezultat može biti sljepoća. [5]

3.2.3.PRVA POMOĆ
Ne smije se zaboraviti da znaci nakupljanja vode u plućima mogu nastupiti
do 2 dana nakon trovanja. Stoga unesrećenog treba što prije odvesti u
bolnicu. Onečišćenu kožu treba isprati s mlazom mlake vode najmanje 5
minuta. Ako se i nakon toga osjeća iritacija, unesrećenog treba uputiti
liječniku (naročito u slučaju kontaminacije tekućim SO2). 0či treba ispirati
barem 5 minuta (kod onečišćenja plinom) do 20 minuta (tekući SO2) ili dok
ne prestane iritacija. Preporučuje se pozvati liječnika. [5]

3.3.NAJVEĆI IZVOR SUMPOROKISDA

Istraživanja su pokazala da je sagorjevanje uglja daleko najveći izvor emisije sumpordioksida.
Sagorjevanjem prirodnog gasa takođe ne dolazi do emisije SO2, ukoliko gas ne sadrži H2S.
Očekivanom supstitucijom energenata prirodnim gasom dolazi do potpune eliminacije emisije

5
oksida sumpora. Koeficijenti emisije SO2 po jedinici proizvedene energije za različite
energente su dati u tabeli. [6]

Tabela broj 3. Koncentracije SO2

Energent Emisija SO2

Ugalj 1000
Mazut 670
Lož ulje 670
Prirodni gas 0
Ogrijevno drvo 0

3.3.1.ODSUMPORAVANJE GORIVA
Odsumporavanje goriva se vrši u zadnjih četrdeset godina, posebno tečnih i
gasovitih goriva, dok se odsumporavanje uglja uglavnom provodi
mehanički. [6]

Sumpor se u uglju pojavljuje u tri oblika kao sulfat, kao organski vezani
sumpor i mineralni sumpor, obično kao pirit. Odstranjivanje sumpora može
da se izvrši:

 mehaničkim putem (mehaničkim tretmanom uglja može da se

odstrani samo piritni sumpor),
 likvefakcijom,
 gasifikacijom,
 rafinacijom uz pomoć rastvarača. [6]

Ovim procesima moguće je ukloniti preko 50% piritnog sumpora iz uglja ali samo neznatne
količine organski vezanog sumpora. Da bi ove metode bile uspješne, neophodno je da udio
piritno vezanog sumpora u uglju bude najmanje 50% od ukupnog sadržaja sumpora i da se
pirit nalazi u obliku krupnih kristala. [6]

6
3.3.2.ODSUMPORAVANJE OTPADNIH (DIMNIH GASOVA)
Danas se u najvećem obimu komercijalno primjenjuju procesi
odsumporavanja koji se provode ili pri samom procesu spaljivanja goriva u
ložištu ili nakon izlaska gasova iz ložišta.
Da bi bio uspješan proces odsumporavanja poželjno je da on ispuni
sljedeće zahtjeve:
 maksimalno izdvajanje oksida sumpora iz otpadnih (dimnih)
gasova,
 da proces osumporavanja značajnije ne poveća cijenu
proizvedene električne ili toplotne energije
 da je proizvod odsumporavanja pogodan za odlaganje ili da
se može korisno upotrijebiti,
 da se ostvare minimalni gubici pritiska u glavnoj struji
dimnih gasova koji se odsumporavaju,
 da ne dovodi do pada temperature izlaznih gasova, a time i
do smetnji kod njihovog izlaska u atmosferu,
 da korišteni uređaji sadrže minimalni broj pokretnih
dijelova, a da se upotrebljavaju materijali za izradu uređaja
za odsumporavanje koji su jeftini, otporni na eroziju i
koroziju od strane agresivnih materija koje sadrže gasovi [6]

7
4.SUMPOROV TRIOKSID SO 3

Slika broj 2. Molekula sumpor trioksida [7]

Sumpor trioksid ili sumpor (VI) oksid je hemijski spoj čija je formula SO3. To je gas
koji je kao polutant prisutan u zraku, a također je sadržan u kiselim kišama.
Sumpor trioksid SO3 ne može se dobiti izgaranjem sumpora na vazduhu ili u
atmosferi oksigena, jer znatna količina toplote koja se oslobađa pri izgaranju sumpora
u sumpor dioksid sprječava stvaranje sumpor trioksida, koji se kao egzotermni spoj
raspada kod viših temperatura u sumpor dioksid i oksigen.
Na vlažnom zraku jako se puši, pa s vlagom iz zraka stvara sumpornu kiselinu, koja se
odmah kondenzira u male kapljice. Sa oksidima metala reaguje energično uz stvaranje
sulfata. [8]

8
ZAKLJUČAK
Sumpor je hemijski element sa oznakom S i gradi nama tri najvažnija oksida:
sumporvodonik H2S, sumpor dioksid SO2 i sumpor trioksid SO3. Prvi sumporov oksid
osim što je otrovan plin ima i svoju pozitivnu stranu, doduše koliko to zapravo može
biti poztivno, no ima neugodan miris po pokvarenim jajima, pa su trovanja sa tim
gasom vrlo rijetka. Sa druge strane, sumpor dioksid mnogo oštećuje ljudski organizam
dovodeći do bronhitisa, kašlja, čak i toksičnog djelovanja. Najmanje štetan po naše
zdravlje je sumpor trioksid koji je ujedno i sastavni dio kiselih kiša. S obzirom da je su
sumpor i njegovi oksidi sastavni dio naših domaćinstava, tj. Naših ložišta, a ujedno i
problem za naše zdravlje, zahvaljujući naprednoj tehnologiji vršimo odsumporavanje i
na taj način umanjujemo štetna djelovanja sumpora i njegovih oksida.

9
LITERATURA
[1] Sumpor, informacije preuzete sa web stranice dostupne na
http://www.enciklopedija.hr/natuknica.aspx?id=58761 Datum pristupa stranici: 01.01.2019.

[2] Sumporvodik, informacije preuzete sa web stranice dostupne na

http://eskola.chem.pmf.hr/odgovori/odgovor.php3?sif=2587 Datum pristupa stranici:
01.01.2019.

[3] Slika broj 1.: Molekula sumporvodonika, datum preuzimanja slike: 01.01.2019.

[4] Slika broj 2: Karakteristike supompordioksida, datum preuzimanja slike: 01.01.2019.

[5] Sumpor dioksid, informacije preuzete sa web stranice dostupne na http://energonova-

zagreb.eu/sumporni-dioksid Datum pristupa stranici: 01.01.2019.

[6] Zaštita životne sredine, kontrole emisije sumpornih oksida, službena web stranica
http://www.seminarski-diplomski.co.rs/ZastitaZivotneSredine/Kontrola-emisije-sumpornih-
oksida.html Datum pristupa stranici: 01.01.2019.

[7] Slika broj 2. Molekula sumpor trioksida, datum preuzimanja slike 01.01.2019.

[8] Sumporov trioksid, informacije dostupne na službenoj web stranici

https://bs.wikipedia.org/wiki/Sumpor-trioksid Datum pristupa stranici: 01.01.2019.

10