Univerzitet Crne Gore

Filozofski fakultet- Nikšić

Studijski program za Geografiju

Reljef Crne Gore

(Seminarski rad)

Mentori: student:

Prof. dr Mihailo Burić Jelena Đurović

Mr Duško Vujačić br. Indeksa: 994/14

U Nikšiću, novembar 2017. godine.

 Sadržaj:
Reljefne predione cjeline……………………………………………………………………………………………………………3

Hipsometrijske karakteristike…………………………………………………………………………………………………….5

Tipovi reljefa……………………………………………………………………………………………………………………………5

Oblici reljefa…………………………………………………………………………………………….……………………………..6

Literatura………………………………………………………………………………………………………………………………12
 Reljefne predione cjeline

Reljef Crne Gore je veoma dinamičan i po mnogo čemu je jedinstven. Na nastanak ovakvog
reljefa posebno su uticali litološki sastav, geotektonika i erozivno djelovanje spoljašnjih sila. Na prostoru
Crne Gore mogu se izdvojiti 5 predionih reljefnih cjelina.

1. Crnogorsko primorje;
2. Zaravan dubokog krša;
3. Udolina srednje Crne Gore;
4. Središnje visoke planine i površi;
5. Oblast sjeveroistočne Crne Gore.

Karta br. 1. Reljefne predione jedinice Crne Gore12

Crnogorsko primorje je dobro izdvojeni dio države, na sjeveru ga ograničavaju

planine Orjen, Lovćen, Sutorman i Rumija, ove planine se strmo spuštaju prema moru.
Crnogorsko primorje se pruža od ulaska u Boku kotorsku pa do ušća Bojane na jugoistoku. Osim
Bokokotorskog zaliva nema većih zaliva i možemo reći da je obala slabije razuđena. Ukupna
dužina crnogorske obale je 293,5km. Duž obale se smjenjuju zalivi i uvale sa plažama, razdvojeni
rtovima i klifovima. Osim Bokokotorskog zaliva veći zalivi su Trašte i uvala Valdanos. Pojas
između obale i primorskih planina širok je svega nekoliko kilometara. Primorske planine

1
B.Radojičić, Geografija Crne Gore prirodna osnova, DANU Podgorica, 2008.
2
Tehnička obrada: J. Đurović
izgrađene su pretežno od krečnjaka i dolomita. Njihove padine su vvema strme i krševite. Ove
planine su teško prohodne a ujedno čine i klimatsku prepreku.

Zaravan dubokog krša se na sjeverozapadu naslanja na primorsku zonu , obuhvata

Katunski krš, Krivošije, Grahovo, Bijele rudine, Banjane i Oputne rudine. Ovo je jedna od
najtipičnijih predjela krša na svijetu. Debljina stijena (krečnjak i dolomit) iznosi 4.230m i do
najdubljih slojeva odvija se kraški proces. Kada se kaže kraška povš misli se na erozivnu zaravan
u reljefu na kom se javljaju kraški oblici reljefa. U reljefu dominiraju škrape, vrtače, uvale, kraška
polja, pećine i jame. Najveća kraška polja su Cetinjsko, Njeguško, Dragaljsko i Grahovsko polje.

Udolina središnje Crne Gore prostire se između Gatačkog polja i Skadarskog jezera.
Udolina se pruža sjevero-zapad pravcem jugo-istok. Udolinu čine Duga i Golija, Nikšićko polje,
Bjelopavlićka ravnica, Podgoričko-skadarska kotlina i prevoj između njih. Pravcem sjevero-zapad
jugo-istok visina se spušta od 1000 m do svega 6 m nadmorske visine.

Središnje visoke planine i površi, ovu zonu čine više planinskih lanaca dinarskog pravca
pružanja a imeđu njih se pružaju površi i duboki kanjoni. Prvi planinski lanac čine: Golija, Vojnik,
Maganik, Prekornica i Žijovo. Drugi planinski lanac čine: Volujak, Durmitor, Sinjajevina, Bjelasica,
Komovi i Visitor, dok treći lanac čine Ljubišnja, Lisac i Crni vrh. Između prvog i drugog planinskog
niza pružaju se duboko usječenje doline Pive, Komarnicei Morače. A između drugog i trećeg
planinskog vijenca pruža se dolina rijeke Tare odnosno kanjon Tare odvaja ova dva vijenca.
Rijeke u ovoj oblasti grade velelepne kanjone a svojom ljepotom posebno se ističe kanjoni rijeka
Tare i Komarnice.

Oblast sjeveroistočne Crne Gore, ovaj dio Crne Gore je dosta širok i dug, prosječne je
visine od 1000 do 1200 m i ograničen je visokim planinama. Čitav prostor je je rasčlanjen
brojnim rječnim dolinama. Odlikuje se pitomim izgledom, naime zona je obrasla šumama i
pašnjacima.
 Hipsometrijske harakteristike

Specfičnost reljefa Crne Gore su nagle visinske promjene na veoma malom rastojanju.
Planine su često ispresijecanje dubokim rječnim dolinama, ravnica u Crnoj Gori je veoma malo.
Na prostoru od 13 812 km2 zemljište visine do 200 m zauzima svega 10%, 35% zauzima zemljište
visine od 200-1000 m nadmorske visine, 40% zemljišta je visine između 1000 i 1500m, dok 15%
zauzima ono zemljište visočije od 1500 m. Dakle oko 55% teritorje Crne Gore ima visinu preko

1 000 m.3 Najviši vrh Crne Gore je Bobotov kuk 2523m. n.v. a najdublja tačka na Jadranu iznosi
1233m.

Tipovi reljefa

Reljef je ukupnost oblika Zemljine površine, različitih po izgledu, veličini, postanku,

starosti i istoriji razvoja. Kombinacija oblika reljefa koji imaju slične forme, građu, porijeklo i
zakonomjerno se ponavljaju na određenom dijelu Zemljine površine nazivaju se tipom reljefa.4

Erozije koje učestvuju u izgradnji reljefa crne Gore su: fluvijalna, kraška, glacijalna, abrazija i
denudacija.

Fluvijalna ili rječna erozija predstavlja geomorfološki proces izgrađivanja oblika u reljefu radom
rječnih tokova. Oblici nastali radom rijek zstupljeni su u dolinama svih crnogorskih rijeka kao i u
Grahovskom polju, Dragaljskom polju, Cetinjskom polju, Njeguškom i Nikšićkom polju,
Bjelopavlićkj ravnici, Podgoričko-skadarskoj kotlini i Zetskoj rvnici.

Kraška erozija ili korozija predstavlja geomorfološki proces izgrađivanja oblika reljefa hemijskim
djelovanjem vode u karbonatnim stijenama prije svega krečnjacima i dolomitima. Erozivni oblici
kraške erozije su: škrape, vrtače, uvale, kraška polja, kamenice i sl (površinski), a podzemni su
jame i pećine. Najveći kraški oblici su kraška polja. Kraški oblici su naročito razvijeni u zoni
dubokog krša, mada ih ima u svim djelovima Crne Gore.

3
B.Radojičić, Geografija Crne Gore prirodna osnova, DANU Podgorica, 2008.

4
N. Mastilo, rečnik savremene srpske geografske literature, Geografski fakultet Beograd, 2005.
Denudacija proces odnošenja, površinskog rastresitog sloja zemljišta procesom spiranja pri
čemu se postepeno ogolićuje podloga. Denudacioni procesi zastupljeni su u svim djelovima
države naročito na strmijim padinama.

Abrazija je proces vezan za oblike reljefa koji su nastali radom talasa i razvijeni su na
crnogorskom primorju (klifovi, rtovi, tombolo i sl).5,6

Oblici reljefa

U reljefu Crne Gore izdvajaju se sledeći oblici reljefa: planine, ravnice, rječne doline,
zaravni i kraška polja.

Planine:

Orjen je planinski masiv prstenaste geotektonske strukture sa strmim stranama. Dio Orjenskog
masiva prema Grahovskom polju čini Bijela gora (1865m.). Orjen i Bijelu goru izgrađuju
bankonoviti i slojeviti sprudni krečnjaci, ređe dolomiti. Na Orjenu izraženi su kraški oblici reljefa.
Najviša tačka na planini iznosi 1894 m n.v.

Lovćen (1749m) strmo se uzdiže iznad mor a nešto blaže se spušta prema zaravni katunskog
krša. Istočne, sjeverne i zapadne granice čine kraška polja i uvale: Cetinjsko polje, uvala
Dubovik, Čakanja i Dugi do, Njeguško polje i zaravan Krstac. Planina je izgrađena od trijaskih
krečnjaka i dolomita, laporovitih krečnjaka preko kojih leže krečnjaci srednje i gornje jure. Na
lovćenu izdvaja se uvala Ivanova korita (1200m.).

Rumija (1595m), sa Sozinom (934m) i lisinjom (1357m) čini skup lanaca dinarskog pravca
pružanja, izgrađuju je krečnjaci i dolomiti jurske starosti ispod kojih leže škriljasto-pjeskoviti
slojevi.

Golija se proteže između Nikšićkog i gatačkog polja ima dinarski pravac pružanja dužine oko 40
km a širine do 8km. Prema jugozapadu strmo se spušta u udolinu Golije i Duge a prema istoku i
sjeveroistoku granicu joj čine uvale i zaravni. Najviši vrhovi planine su: Lisac (1698m), Golija
(1942m), čardak (1935m), Šišmn (1508m) i dr.

5
B.Radojičić, Geografija Crne Gore prirodna osnova, DANU Podgorica, 2008.

6
www.dinarskogorje.hr
Vojnik se proteže sjeverno od Nikšićkog polja, dug je 17km a širok 8km. Ograničen je prema
sjeverozapadu prevojem Javorak na na sjeveroistoku prelazi u krašku zaravan Krnovo, prema
jugu se strmo spušta do 1000m gdje prelazi u krečnjačku zaravan Jasenovo polje i prage.
Sjeverne strane planine se strmo spuštaju u kanjon Komarnice. Najviši vrhovi Vojnika su: Kita
(1338m), Vali Vojnik (1773m), Klenova glava (1883m), Vojnik (1998m), Gola brda (1749m) i dgi.
Vojnik izgrađuju stijene jurske i kredske starosti.

Magnik je izgrađen od bankonovitih krečnjaka kredske starosti. Podnožjem planine između

Nikšićke župe i doline Morače proteže se antiklinala izgrađena od trijaskih krečnjaka. Najviši
vrhovi su: međeđi vrh (2130m), Kokotov vrh (2000m), Petrov vrh (2124m), Žuta greda (2104m).
Planina u cjelini ima surov izgled sa oštrim planinskim vrhovima. Prema sjeveroistoku Maganik
se strmo spušta u kanjon Mrtvice, u gornjem dijelu je uvala Velje duboko. Maganik se strmo
spušta i u dolinu Mrače. Tokom pleistocena maganik je bio zahvaćen glacijacijom, glacijacija na
Maganiku je bila razbijenog tipa.

Prekornica, njeni ogranci zahvataju planinsko područje između doline Gračanice, Nikšićkog
polja, Bjelopavlićke ravnice, doline Morače i Maganika, ima dinarski pravac pružanja ali jedan
dio se pruža pravcem istok-zapad. Najveći vrhovi su: Kula (1927m), Kozinac (1615m), Rovački
krš (1486m) i dr. Prekornicu izgrađuju mezozojki krečnjaci i dolomiti. Plestocena glcijacija je bila
veoma razvijena na ovoj planini.

Žijovo je planinski prostor ograničen sa istoka i jugozapada rijekom Cijevnom i držvnom

granicom prema Albaniji, prema jugozapadu Zetskom ravnicom, a na zapadu sa Moračom, a sa
sjevera i sjeveroistoka rijekom Sjevernicom, levajom, Bukumirskim i Rikavačkim jezerom. Najviši
vrh planine ima visinu 2131m.

Volujak je visoka i prostrana planina u sjeverozapadnom dijelu Crne Gore, u pograničnom dijelu
sa BiH. Ograničavaju ga kanjoni rijeka Vrbnice, Pive, Drine i Sutjeske. Najviši vrhovi Volujka su:
vlasulja (2337m), Maglić (2386m) i Studenac (2294m). Geološku građu planine čine: krečnjaci,
dolomiti, pješčari, škriljci, tufovi, rožnaci, dijabaza, porfirita i andezita.

Durmitor je prostrana planina smještenja između dubokih kanjona Tare, Pive i Komarnice i
planine Sinjajvine. Karakteristika Durmitora je velika vertikalna razlika na veoma malom
prostoru, najniža tačka nalazi se u dolini Tare i Pive na 433m nadmorske visine. Planinsku oblast
Durmitora izgrađuju marinski sedimenti paleozoika, trijasa, jure i krede. Na Durmitoru se
izdvajaju tri glavne reljefne cjeline: Planina Pivska, masiv Durmitora i Jezera Drobnjačka. Najviši
vrh Durmitora je Bobotov kuk sa visinom od 2523m, a veći vrhovi su: Ružica (2092m), Lojanik
(2159m), Prutaš (2393m), Sedlo (2226m) i dr.
 Slika br. 1. Prutaš- Durmitor

Izvor: www.plavazvijezda.com

Sinjajevina je prostrana visoka plaina dužine 40 km a široka do 15km. Grance su joj jezera
Drobnjačka, rijeke Tara, Morača, Tušina i Bukovica. Sinjajevina je najviša krečnjačka zaravan u
Crnoj Gori sa visinom od 1600m do 1900m. Izgrađena je pretežno od krečnjaka i dolomita
trijaske i jurske straosti. Sa ove zarvani izdižu se planinski grebeni od kojih su najviši: bablji vrh
(2277m), Vranova glava (2215m), Borova glva (2013m), Veliki Pećarac (2027m), Veliki starac
(2023m) i dr. Karakteristika reljefa Sinjajevine su kraški oblici naročito vrtače i uvale.

Bjelasica je planina koja je u osnovi produžetak Sinjajevine u pravcu jugoistoka sa desne strane
Tare. Granicu na istoku i sjeveru čine rijeke Lim, Ljuboviđa i Lepenšnica. Bjelasica ima površinu
od 620km2, planina je duga oko 29km koliko joj iznosi i širina. Bjelasica je disecirana brojnim
rječnim dolinama pa su se formirala tri planinska niza od koga je najvisočiji središni planinski niz.
Najveći vrh bjelasice je Crna glava 2139m, a veći vrhovi su Razvršje (2033m), Pogana glava
(1928m) i dr. Na prostoru Bjelasice tokom srednjeg trijasa odvijala se veoma aktivna magmatska
aktivnost za čiju posledicu imamo veliko rudno bogatstvo.

Komove čini grupa planinskih vrhoa i prevoja koje od Bjelasice odvaja rijeka drcka. Komove
možemo podijeliti na Kučki Kom i Vasojevićki Kom sa visinom od 2484 odnosno 2461m. Južna
granica komova je državna granica sa Albanijom i dolina Kutske rijeke, istočna granica ide
dolinom Zlorečice, sjeverne dolinom Lima i Kraštice a zapadnu granicu čini prevoj Trešnjevik.
Tokom pleistocena Komovi su bili kao i većina visokih cenogorskih planina bili zahvaćeni
glacijacijom.
Ljubišnja je crnogorska planina smještena između rijeka Tare i Ćehotine, najviši planinski vrhovi
dižu se sredinom planine iduću od sjeverozapada prema jugoistoku a najviši vrh ljubišnje je
Kobilja glava (1869m). Planinu izgrađuju stijene mlađeg paleozoika, trijasa, jure, tercijera i
kvartara.

Prokletije predstavljaju više planinskih lanaca u graničnom prostoru između Crne Gore i Albanije
i između Podgoričko-skadarske kotline na jugozapadu i metohije na sjeveroistoku. Pravac
pružanja je jugozapad sjeveroistok, Prokletije su formirane na mjestu dodira Dinarida i Šarskih
planina. Dužina glavnog planinskog lanca iznosi 70km. Najviši vrhovi su Zla Kolata (2534m),
Maja kolata (2528m) i maja rosit (2524m). Geološki sastav planine je veoma složen. Osnovni
reljef Prokletija izgrađen je u oligo-mijocenu ali su na njega snažno uticali neotektonski pokreti
kao i denudacija, fluvijlna i glacijalna erozija.

Najznačajni rječne doline u Crnoj Gori su: Morače, Pive, Tare, Ćehotine, Lima i Ibra.

Dolina Morače ima meridijanski pravac pružanja a samo u gornjem dijelu toka ima dinarski
pravac. Morača gradi kanjon Platije koji je dug 38km a usječen je između Kamenika i Vjeternika,
prosječno je dubok oko 1000m. Pritoke Morače su planinskog karaktera sa dubokim strmim
stranama. U dolini Morače sreću se brojne erozivne terase.

Dolina Pive i njenih pritoka proteže se između Durmitora i Sinjajevine na sjeveroistoku i Bioča,
Volujka, Vojnika i zaravni Lukavice na jugozapadu. Kanjon Pive i Komarnice dug je oko 60km, a
visina dolinskih strana je oko 1000m. Komarnica izvire na južnim padinama Durmitora i poslije
toka od 48km gdje se spaja sa Sinjcem i tu nastaje Piva. Posebnu geomorfološku interesantnost
predstavlja kanjon Nevidio dug oko 4km.

Dolina Tare usječena je kroz najviše djelove Dinarida i najduža je rječna dolina u Crnoj Gori čija
dužina iznosi 156km. Izdvajaju se dva dijela donji tok koji ima meridijanski pravac družanja i
gornji koji počinje od Mojkovca, kanjonski dio sa dinarskim pravcem pružanja. Dolina Tare je
kompozitnog karaktera gdje se smjenjuju klisure, kotline i kanjon. Kanjon tare dug je 80km koji
počinje od ušća Bistrice u Taru pa sve do Šćepan polja. Najveća kotlina u dolini Tare je
Mojkovačka kotlina koja je duga oko 9km a široka do 2,5km, ova kotlina počinje od Feratova
polja pa sve do mjesta odakle počinje kanjon odnosno ušća Bistrice. Kanjon tare je jedan od
najljepših kanjona na svijetu čija dubina nizvodno od tepaca dostiže do 1300m.

Dolina Ćehotine je takođe kompozitnog karaktera, u gornjem dijelu protiče kroz dosta usku
dolinu, u Miletinom brdu rijeka je usjekla klisuru dugu 4km a duboku 200-300m. Najveće
proširenje Ćehotine predstavlja Pljevaljska kotlina površine 54km2. U Pljevaljskoj kotlini sreću se
jezerski sedimenti mijocenske starosti, u ovim sedimentima otkrivena su nalazišta lignita.
Dolina Lima je kompozitnog karaktera, gdje se ređaju kotline i klisure. Najveća proširenja u
dolini Lima su: Plavsko-gusinjaka kotlina, Polimlje, Andrijevica, Beranska i Bjelopoljska kotlina.
Plavsko-gusinjska kotlina predstavlja prostrani valov, ovaj basen dug je oko 25km a širok 5km sa
nadmorskom visinom od 900 do 1000m. Najveća kotlina u dolini Lima je Beranska kotlina čija
površina je oko 24km2, duga je oko 10km a široka 4,5km. Bjelopoljska kotlina duga je oko
11,5km a široka do 3km.7

U Crnoj Gori postoji 5 većih kraških polja i to: Grahovsko, Dragaljsko, Cetinjsko, Njeguško i
Nikšićko.

Grahovsko polje ima površinu 6,4km2 a nadmorska visina mu je od 694 do 780m. Grahovsko
polje se proteže u pravcu zapad-istok. Ovo polje izgrađuju krečnjaci, dolomitični krečnjaci i
dolomiti.

Dragaljsko polje predstavlja centar Krivošijskog kraja. Površine je oko 6,3km2sa nadmorskom
visinom od 600-660m.

Cetinjsko polje je u istočnom podnožju Lovćena na visini od 660 do 700m. n. v. Zauzima

površinu od 4,6km2, u pravcu sjeverozapad-jugoistok dugo je 5km a široko oko 1,5km.
Izgrađeno je od jurskih krečnjka i trijaskih dolomita. Formiranju polja pomogla je Cetinjska rijeka
koja je koja je tekla kontaktom dolomita i krečnjaka.

Njeguško polje nalazi se u sjevernom podnožju Lovćena, sastoji se od dva dijela i to: Njeguša
površine 1,2km2 i Krsca površine 1,1km2. Njeguši se nalaze na nadmorskoj visini od 844 do
860kma a Krstac od 880 do 935m. ovo polje formirano je na kontaktu krečnjaka i dolomita a u
vrijeme ledenog doba zasuto je fluvio-glacijalnim sedimentima.

Najveće kraško polje u Crnoj Gori je Nikšićko polje koje ima površinu 66,5km 2, nadmorska visina
mu se kreće od 600 do 660m. Nikšićko polje redstavlja zatvorenu krašku depresiju okruženu
višim zemljištem prosječne visine oko 1200m. Sa polja štrče brežuljci Trebjesa (752m) i
Studenačke glavice (684m). nikšićko polje formirano je na mjestu gdje je oko 300 vrela i manjih
izvora, 30 potoka i rijeka od kojih nastaje rijeka Zeta, na ovom prostoru nalazi se preko 900
ponora i oko 30 estavela.

Ravnica u Crnoj gori je veoma malo a najveće su Bjelopavlićka, Podgoričko -skadarska i Zetska
ravnica.

Bjelopavlićka ravnica ili dolina Donje Zete predstavlja drugu po površini ravnicu u crnoj Gori,
površine je oko 72km2, duga je 28km a široka do 8km. Sjeverzapadni dio ravnice predstavlja

7
B. Radojičić, Vode Crne Gore, Filozofski fakultet Nikšić, Nikšić 2005.
tektonsku potolinu spuštenu duž dviju a u jednom dijelu i više uporednih tektonskih linija, dok
jugoistočni dio ima karakter kraškog polja.

Slika br.2. Satelitski snimak dijela Bjelopavlićke ravnice

Izvor: www.mojacrnagora.com

Podgorgoričko-skadarska kotlina proteže se između Prokletija, Žijova, Maganika i ogranaka

Katunskog krša i Rumije. Nadmorska visian kopnenog dijela kotline je od 6 do 56m, dužina
kotline između Podgorice i Skadra iznosi 50km a široka je između Virpazara i predjela zvanog
Hoti 30km. Ova kotlina obuhvata i Skadarsko jezero čija površina varira tokom godiene od
370km2 do 540km2. Sa površine kotline štrče brojni zaostali humovi kao što su: Gorica 130m,
Ljubović 101m, Dajbabska gora 172m i drugi.

Zetska ravnica nalazi se sjeverno od Skadarskog jezera i ujedno je najveća ravan u Crnoj Gori,
zauzima površinu od 250km2. Središnji dio prostrane zetske ravnice je Ćemovsko polje a nalazi
se između rijeka Cijevne, Ribnice i Morače. Sjeverno od Ribnice i Gorice pa do Morače je
prostrana ravnica čiji se sjeverni dio zove Liješi a istočni Doljani. Nizvodno sa desne strane
Morače nalazi se Momišićko polje, zatim Tološko polje i Lješkopolje. Zapadno od Virpazara duž
tokova Crmnice i Bistrice ja Crmničko polje površine 10km2.8

8
B.Radojičić, Geografija Crne Gore prirodna osnova, DANU Podgorica, 2008
 Literatura:
B.Radojičić, Geografija Crne Gore prirodna osnova, DANU Podgorica, 2008.

B. Radojičić, Vode Crne Gore, Filozofski fakultet Nikšić, Nikšić 2005.

N. Mastilo, rečnik savremene srpske geografske literature, Geografski fakultet Beograd, 2005.

www.mojacrnagora.com

www.dinarskogorje.hr

www.plavazvijezda.com