ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών « ...

Ακ. έτος 2011-2012
Μάθημα: Προστασία και διαχείριση μνημείων: ιστορικές και θεωρητικές
προσεγγίσεις
Διδάσκουσα: Αν. Καθ. Φανή Μαλλούχου-Tufano

Διάρθρωση του μαθήματος

Αντικείμενο Μαθήματος – Εκπαιδευτικός Στόχος:

 Κατάρτιση των φοιτητών όσον αφορά βασικά σημεία της ιστορίας συντήρησης και
αποκατάστασης μνημείων στην Ελλάδα και διεθνώς
 Κατάρτιση των φοιτητών όσον αφορά βασικές προσεγγίσεις της θεωρίας
συντήρησης και αποκατάστασης μνημείων
 Κατάρτιση των φοιτητών σχετικά με τη διαδικασία και τη δεοντολογία επέμβασης
στα μνημεία
 Εξοικείωση των φοιτητών με τις βασικές έννοιες και όρους του τομέα της
συντήρησης και αποκατάστασης μνημείων
 Καλλιέργεια στους φοιτητές κριτικού πνεύματος και προσέγγισης όσον αφορά στη
συντήρηση και αποκατάσταση των μνημείων

Περιεχόμενο μαθήματος:

A. Διαλέξεις, διαρθρωμένες με βάση τις ακόλουθες ενότητες:

 Διαχρονική διαχείριση των αρχιτεκτονικών μνημείων από την Αρχαιότητα έως το

τέλος του 18ου αιώνα. Ειδικότερα εξετάζονται η προσέγγιση και μεταχείριση των
μνημείων κατά την Αρχαιότητα και την Ύστερη Αρχαιότητα, τον Μεσαίωνα (Βυζάντιο
και Δυτική Ευρώπη), την Αναγέννηση και την εποχή του Διαφωτισμού, οπότε και
αποκρυσταλλώνεται η σύγχρονη αντίληψη της προστασίας των μνημείων.

 Θεωρητικές προσεγγίσεις του ζητήματος της προστασίας και αποκατάστασης των

ιστάμενων μνημείων από τις αρχές του 19 ου αιώνα έως τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο.
Στην ενότητα αυτή εξετάζονται αναλυτικά, με βάση τα θεωρητικά κείμενα και
αντιπροσωπευτικά παραδείγματα εφαρμογών, οι θέσεις των A.Chr.Quatremềre de
 Quincy (νεοκλασική προσέγγιση), E.E.Viollet le Duc (Δόγμα «Ολικής Στυλιστικής
Αποκατάστασης» Μνημείων), J.Ruskin και W.Morris (Anti-Restoration Movement),
C.Boito (πρώτη διατύπωση θεωρητικών αρχών), L.Beltrami, G.Dehio, A.Riegl (πρώτη
ενδελεχής ανάλυση συστήματος αξιών μνημείων), M.Dvorak, W.Benjamin,
G.Giovannoni (προστασία συνόλων), Χάρτης των Αθηνών του 1931 (Α΄Διεθνής
Καταστατικός Χάρτης Μνημείων).

 Η αποκατάσταση των μνημείων στην Ελλάδα από το 1834 έως τον Β΄Παγκόσμιο
Πόλεμο. Εξετάζεται το έργο των κρατικών φορέων προστασίας στην Ελλάδα (της εν
Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, της Γενικής Εφορείας Αρχαιοτήτων και των
τεχνικών υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας) σε σχέση με την προστασία και την
αποκατάσταση των ιστάμενων αρχαίων μνημείων από το 1834, οπότε και για πρώτη
φορά τίθεται το ζήτημα από τον Leo von Klenze, έως την ίδρυση της ενιαίας
Υπηρεσίας Αναστηλώσεως Αρχαίων και Ιστορικών Μνημείων την παραμονή του
Β΄Παγκοσμίου Πολέμου.

 Η προστασία των μνημείων στον ελλαδικό χώρο και την Ευρώπη τον 19 ο και το
πρώτο μισό του 20ου αιώνα. Στην ενότητα αυτή εξετάζονται επεμβάσεις σε μνημεία
του ελλαδικού χώρου διαφόρων φορέων έως τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο (επεμβάσεις
στην αυτόνομη Κρητική Πολιτεία, στην υπό οθωμανική κυριαρχία Θεσσαλονίκη,
επεμβάσεις στο ελληνικό κράτος από ξένες αρχαιολογικές σχολές). Εξετάζεται
επίσης το ζήτημα της προστασίας των Βυζαντινών Μνημείων και ο Ευρωπαϊκός
περίγυρος, ιδιαίτερα η προστασία των μνημείων στη Γαλλία, Κάτω Χώρες, Ιταλία και
τις υπερπόντιες κτήσεις της.

 Θεωρία και πρακτικές διαχείρισης αρχιτεκτονικών ιστορικών κτηρίων μετά τον

Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο. Στην ενότητα αυτή εξετάζονται: α) οι διάφορες θεωρητικές
προσεγγίσεις που αναπτύχθησαν διεθνώς αμέσως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο,
όπως λ.χ. η ιταλική προσέγγιση της κριτικής αποκατάστασης των μνημείων και η
teoria del restauro του Cesare Brandi, οι οποίες και αποτελούν το υπόβαθρο του
Χάρτη της Βενετίας, του διεθνώς ισχύοντος καταστατικού χάρτη αρχών προσέγγισης
και επέμβασης στα μνημεία.

 Αποκατάσταση και διαχείριση αρχιτεκτονικών ιστορικών κτηρίων και μνημείων στην

Ελλάδα μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο έως τις μέρες μας. Στην ενότητα αυτή
εξετάζεται το έργο της Υπηρεσίας Αναστηλώσεως Αρχαίων και Ιστορικών Μνημείων
 υπό τον Αναστάσιο Ορλάνδο τη μεταπολεμική περίοδο έως τη Δικτατορία του 1967
καθώς και οι ριζικές αλλαγές, από κάθε άποψη - οργανωτική, θεσμική, θεωρητική -
που επέρχονται στον τομέα της μνημειακής προστασίας κατά τη Μεταπολίτευση.
Και πάλι εξετάζονται αντιπροσωπευτικά παραδείγματα αποκατάστασης
μεμονωμένων ιστορικών αρχιτεκτονικών κτηρίων και μνημείων.

 Προστασία των μνημείων στις αρχές του 21ου αιώνα: Στην ενότητα αυτή εξετάζονται
οι νέες τάσεις στην προστασία των μνημείων που κυριαρχούν, σε διεθνές επίπεδο,
στις αρχές του 21ου αιώνα, οι οποίες διαμορφώνονται υπό την επήρεια της
παγκοσμιοποίησης του ζητήματος και της όσμωσης των διαφόρων σχετικών
πολυτισμικών παραδόσεων.

Β. Εργασία

Εκπόνηση από τους φοιτητές (ατομικά ή σε ομάδες των 2 ατόμων) γραπτής εργασίας με
θέμα την κριτική προσέγγιση σε επεμβάσεις που έχουν πραγματοποιηθεί σε μνημεία.

Επίλογή Βιβλιογραφίας

o Feilden B.M. Conservation of Historic Buildings, Butterworth 1982.

o Μπούρα Χ., Σημειώσεις του μαθήματος αποκαταστάσεως των μνημείων , Αθήνα

1983.

o Kονταράτου Σ., Η προστασία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς. Καταβολές και χαρα-

κτήρας μιας ιδεολογίας, Αρχιτεκτονική και παράδοση, Αθήνα 1985.

o La cultura del restauro, Teoria e fondatori (επιμ. St. Casiello), Venezia 1996.

o Μαλλούχου – Tufano Φ., Η αναστήλωση των αρχαίων μνημείων στη νεώτερη Ελλάδα
(1834-1939). Το έργο της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας και της Αρχαιολογικής
Υπηρεσίας, Αθήνα 1998 (Βιβλιοθήκη της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας αρ.
176).

o Μαλλούχου – Tufano Φ., Προστασία και Διαχείριση Μνημείων, Ιστορικές και

θεωρητικές προσεγγίσεις από την Αρχαιότητα έως τις μέρες μας (υπό έκδοση).

o Jokilehto J., A history of architectural conservation, Bath 1999

o Nara Conference on Authenticity, Proceedings (επιμ. K. E. Larsen),

UNESCO 1995.
o Γ.Λάββα, Ζητήματα Πολιτιστικής Διαχείρισης, Αθήνα 2010.