‫هنر هند‬

‫مهیار اسدی‬
 ‫هدف هنر هند‬

‫– هدف هنر هندی ساخت یک اثر زیبا نیست‪ .‬بلکه تجسم حقایق‬
‫مذهبی و معنوی برای مؤمنان است‪.‬‬
 ‫دوره های تاریخی هند‬

‫گوپتا (‪ 647-320‬م‪).‬‬ ‫– دره سند‪ ،‬دراویدیان (‪ 3000‬ق‪ .‬م‪).‬‬

‫پاال‪ -‬سنا (‪ 1142-760‬م‪).‬‬ ‫– تمدن رودخانه گنگ‪ ،‬ورود آریایی ها (‪ 1500‬ق‪.‬م‪).‬‬

‫پاالوا (‪ 888-300‬م‪).‬‬ ‫– مئوریا (‪ 322-185‬ق‪.‬م‪ ).‬ماوریا‪ ،‬موریا‬

‫چوال (‪ 1267-850‬م‪).‬‬ ‫– شونگا‪ -‬آندره (حدود ‪ 185‬ق‪.‬م‪ .‬تا ‪ 320‬م‪).‬‬

‫مغول‪ ،‬گورکانیان (‪ 1200‬م‪).‬‬ ‫– کوشان (‪ 320-50‬م‪).‬‬

 ‫دوره دراویدی‬

‫– تمدن های دره سند‪ :‬موهنجودارو‪ ،‬هاراپا‪ ،‬لوتال‪ ،‬چانهودارو‪ ،‬لپاک چی‬
‫– موهنجودارو‪ :‬خیابانهای منظم‪ ،‬خانه های چند طبقه‪ ،‬حمام های بزرگ‪ ،‬سیستم فاضالب‬
‫– شباهت با شهر سوخته‬
‫– هنر دراویدی‪ :‬ساخت مهر (استاتیت)‪ ،‬تندیس های سفالی‪ ،‬فلزی و سنگی‬
‫– ویژگی تندیس ها‪ :‬شکل های نرم و خمدار و اندام گرد و برجسته‬
‫– کهنترین نقشمایه ها‪ :‬گاو کوهاندار‪ ،‬فیل‪ ،‬تمساح‪ ،‬کرگدن‪ ،‬ببر‪ ،‬انسان یوگی‬
 ‫عصر ودایی‬

‫– با ورود آریایی ها‪ ،‬وداهای چهارگانه تدوین شدند (از ‪ 1500‬تا ‪ 800‬ق‪.‬م‪).‬‬

‫– برهمن ها به عنوان مجری قوانین وداها صاحب قدرت بودند‬

‫– کتب فقهی و فلسفی منتج از وداها‪ :‬برهماناها‪ -‬آرنیاکاها‪ -‬اوپانیشادها‬

‫– بودا (بودیسم) و مهاویرا (جینیسم) از مخالفین برهمن ها بودند(سده ششم ق‪.‬م‪).‬‬

 ‫هنر دوره مئوریا (‪ 322-185‬ق‪.‬م‪).‬‬

‫– آشوکا آئین بودایی را گسترش داد‪( .‬کاخ پاتالی پوترا و ستون های بودایی «سرنات»)‬

‫– آثار توسط معماران و حجاران هخامنشی و یا زیر نظر آنها شکل گرفته اند‬

‫– چرخ‪ :‬گردونه زندگی‪ /‬شیر‪ :‬خود بودا‪ /‬چهار شیر‪ :‬جهات اربعه‪ /‬نیلوفر مقدس‬

‫– چاندرا گوپتا برای اولین بار سکه با نام «کانیشکا» با نقش انسان ضرب کرد‬

‫– همزمان با این دوره در منطقه باکتریا (بلخ) حکومتی یونانی‪ -‬بلخی شکل گرفته بود‬
 ‫معماری دوره مئوریا (‪ 322-185‬ق‪.‬م‪).‬‬

‫– شکل گیری استوپا (یادبودگاه بودا)‬

‫– فضای مربع باالی گنبد‪ :‬هارمیکا‪ /‬نماد بهشت خدایان سی و نه گانه‬
‫– دکل بلند‪ :‬یاستی‪ /‬نماد محور عالم که آن را به بهشت متصل می کند‬
‫– دروازه ورودی‪ :‬تورانا‪ /‬این دروازه ها چهار نقطه اصلی کوه جهانی را نشان می دهند‬
‫– در استوپاها مجسمه بودا وجود ندارد ولی عناصر نمادینی از حضور بودا وجود دارد‪ .‬همچون‬
‫سریر خالی‪ ،‬درخت مقدس (بدی)‪ ،‬چرخ اشراق (چاکرا)‪ ،‬صحنه های زندگی گذشته (جاتکه)‬
‫– نقش برجسته هایی از رب النوع های مؤنث و مذکر آمیخته با شاخ و برگ درختان‬
‫استوپای سانچی (عصر شونگا)‬
 ‫هنر دوره شونگا‪ -‬آندرا (‪ 185‬ق‪.‬م‪ 320- .‬م‪).‬‬

‫– سلسله شونگا در شمال و مرکز هند و سلسله آندرا در مرکز و جنوب حکومت می کردند‪.‬‬

‫– در این دوران غارهای بودایی در دل کوه ها شکل گرفتند (غار‪ -‬معبد)‬

‫– غار‪ -‬معبد چایتیا‪ :‬در بهاجا و کارله‪ /‬برای موعظه‪ /‬تاالر ستوندار‪ ،‬راهرو و گنبد‬

‫– غار ویهارا‪ :‬برای سکونت راهبان‬

‫– طاق گهواره ای‪ ،‬تاقچه های تزئینی‪ ،‬پنجره های نورگیر‬

‫– فضای داخلی‪ :‬دو ردیف ستون‪ ،‬استوپا در انتها (مهراب)‬

 ‫هنر دوره کوشان (‪ 320 -50‬م‪).‬‬

‫– همزمان با آغاز مسیحیت کوشانی های ایرانی تبار حکومت در افغانستان و شمال‬
‫غرب هند در دست گرفتند‬
‫– شکل گیری نخستین شمایل رئالیستی بودا در گاندهارا و ماتهورا در پایان قرن اول‬
‫میالدی‬
‫– سبک گاندهارا‪ :‬تلفیقی از سنت های هلنیستی‪ ،‬هندی‪ ،‬ایرانی‬
‫– شکل گیری تمثال سازی بودا متأثر از فرهنگ یونان بود‬
‫– بودای ماتهورا‪ :‬شانه های پهن‪ ،‬کمر باریک‪ ،‬چهره لطیف‪ ،‬ردایی نازک بر تن‬
‫– بودای گاندهارا‪ :‬تأکید بر خاصیت های عاطفی و ریزه کاری ها (آرایش چهره‪،،‬‬
‫زیورآالت‪ ،‬چین و چروک لباس‬
 ‫هنر دوره گوپتا (‪ 647 -320‬م‪).‬‬

‫– از این دوره با نام عصر کالسیک هنر هند نیز نام برده می شود‬

‫– علومی همچون ریاضی و پزشکی و همچنین هنر و ادبیات و رقص و موسیقی رشد می کنند‬

‫– قدیمیترین نقش برجسته این دوره یادمان اوتار ویشنو است‬

‫– آثار غارهای آجانتا و الفانتا مربوط به این دوره هستند‬

‫– هنر این دوره از هنر یونانی فاصله می گیرد و شکلی خالص پیدا می کند‬
‫غارهای آجانتا (دوره گوپتا)‬

‫– نقاشی ها بازتاب نقاشی ایران ساسانی هستند‬

‫– نقاشی بودیساتوا از بهترین نمونه هاست‬

‫هنر هند در قرون وسطی(پاال‪ -‬سنا)‪ /‬دوره هندو‬

‫– هنر قرون وسطای هند از نظر محتوا کامالً به هندوئیسم گروید‬

‫– از سده چهارم تا ششم میالدی آئین بودایی در هندوئیسم مستحیل شد‬

‫– از سده هفتم تا سیزدهم میالدی معابد باشکوهی همراه با تمثالهایی از خدایان به‬
‫خصوص شیوا ساخته شدند‪.‬‬

‫– یکی از بزرگ ترین معابد‪ ،‬معبد «بریهادس وارا» در جنوب هند است (برای شیوا)‬

‫– مهمترین دستاورد هنر هندو در این دوره تندیس های فلزی شیوا است‬
 ‫هندوئیسم‬

‫– خدایان هندو (تثلیث مقدس)‪:‬‬

‫– برهما (خدای خالق)‪ ،‬ویشنو(خدای نگهدارنده)‪ ،‬شیوا (خدای مرگ و زندگی)‬

‫– کتب حماسی هندوها‪ :‬مهابهاراتا‪ ،‬بهگود گیتا‪ ،‬رامایانا‬

 ‫نقاشی در هند‬

‫– دیوارنگاری‪ :‬غارهای آجانتا و الورا (سده های اول تا پنجم میالدی)‬

‫– تکنیک‪ :‬تمپرا و فرسکو‬

‫– مضمون‪ :‬زندگی و اعمال بودا و قهرمانان اساطیری‬

‫– رنگ های سرخ‪ ،‬سبز و آبی‪ /‬قلم گیری‪ /‬حجم نمایی‬

‫– آمیختگی روحانیت و شهوانیت‬

 ‫نقاشی در هند‬

‫– کتاب آرایی‪ :‬قدیمیترین کتاب ها به سده دهم میالدی باز می گردند‬

‫– کتابها از برگ نخل ساخته می شدند‬

‫– در سده چهاردهم م‪ .‬در گجرات استفاده از کاغذ در کتاب معمول شد‬

‫– مضمون‪ :‬آئینی و مذهبی‬

‫– چهره ها نیم رخ با بینی عقابی و لباس تور نازک‬

‫– استفاده از رنگ طالیی متأثر از ایران‬

 ‫هنر دوره اسالمی هند‬

‫– اسالم در زمان غزنویان به هند وارد شد‬

‫– نقاشی مکتب گورکانی (سده شانزدهم میالدی) متأثر از نگارگری ایرانی‬

‫– این مکتب ادبیات فارسی و صحنه های درباری را به شیوه ای نمایشی تصویر می کرد‬

‫– مهمترین آثار‪ :‬حمزه نامه‪ ،‬بابرنامه‪ ،‬طوطی نامه‪ ،‬گلستان و تک چهره سازی‬

‫– در مقابل مکتب راجپوت با زبان تصویری هندی به بیان مضامین تغزلی می پرداخت‬
 ‫تعامالت ایران و هند‬

‫– اشتراکات وداها و اوستا‪ /‬اهورا و وارونا‬

‫– کلیله و دمنه اثر حکیم هندی به نام بیدپای است‬

‫– توسط برزویه طبیب (بزرگمهر) به پهلوی و توسط نصراهلل منشی به فارسی برگردانده شد‬

‫– رودکی سمرقندی آن را به نظم درآورد و صادقی بیک افشار متن آن را با عنوان انوار‬
‫سهیلی مصور کرد‬