‫ایران د ّرودی‪:‬عارفی درمکاشفۀ رنگ ها‪،‬علی‬

‫میرفطروس‬
‫از دفتر بیداری ها و بیقراری ها‬

‫اشاره‪:‬‬
‫قرار بود که امروز یادداشتی در بارۀ دوست فرزانه ام دکتر داریوش کارگر منتشر‬
‫ما در گذشت دریغ انگیز ایران درّودی‪،‬آن یادداشت را به هفتۀ آینده ُبرد‪.‬این‬
‫کنم ا ّ‬
‫امر ‪ -‬یک بار دیگر‪ -‬نشان می دهد که «تاریخ ما‪،‬تاریخ بیقراری ما بود»‪.‬‬
‫ع‪.‬م‬

‫‪13‬شهریور‪3=1395‬سپتامبر‪2016‬‬
‫دت ها‪،‬دیشب‪-‬باردیگر‪ -‬فیلم مستند«ایران د ّرودی؛نقاش لحظه های‬ ‫پس ازم ّ‬
‫اثیری»را دیدم‪.‬این چهارمین فیلم مستند بهمن مقصودلو در بارۀ شخصیّت های‬
‫هنری و فرهنگی ایران است‪.‬فیلم های قبلی او‪ :‬اردشیر محصص و‬
‫صورتکهایش)‪ ، (1972‬احمدشاملو‪:‬شاعر بزرگ آزادی)‪، (1998‬‬
‫احمدمحمود‪،‬نویسندۀ انسانگرا) ‪ (2004‬با استقبال خوبی روبرو شده‬
‫بود‪،‬فیلم«ایران درّودی…»‪-‬ا ّ‬
‫ما‪-‬چه از نظر محتوا و سیرمنطقی رویدادها و چه از‬
‫نظر کیفیّت فیلمبرداری‪،‬رنگ و نورپردازی دارای غنای بیشتری است‪.‬این فیلم‬
‫مستند حاصل چند سال کار بهمن مقصولو است که در روزهای پایانی آن‪،‬من نیز‬
‫شاهد تالش های وی در پاریس برای به انجام رساندن آن بودم‪،‬و این فرصتی‬
‫بود تا با«ایران»مالقات و گفتگوهائی داشته باشم‪:‬عاشقی جان شیفته که با‬
‫وجود جایگاه بلندش در هنر ایران و جهان‪،‬تواضع و فروتنی اش برایم ستایش‬
‫انگیزبود‪.‬‬
‫‪«-‬نخستین بار که عشق به سراغم آمد ادعای مالکی ّت جهان را‬
‫کردم‪.‬همه کس و همه چیز را متعلّق به خود دانستم‪.‬امروز ‪-‬تهی از‬
‫خود خواهی و تصاحبها‪ -‬تنها مالک تنهایی خویشم ‪ .‬نگاهی عاشقانه‬
‫به زندگی دارم‪.‬عدم حضورم را اعالم میکنم‪.‬این است نظام عشق…‬
‫هیچکس نبودن»‪.‬‬
 ‫این سخن«ایران» یادآور سخن عارف بزرگ و هموالیتی خراسانی اش‪-‬‬
‫ابوسعیدابو الخیر‪-‬است که در معرفی خویش گفته بود‪«:‬هیچکس بن‬
‫دمه وتعلیقات شفیعی کدکنی‪،‬ج‪،1‬ص‪.)265‬‬ ‫هیچکس»‪(.‬اسرارالتوحید‪،‬بامق ّ‬

‫اوّلین نقاشی ایران درّودی‪-‬با نام«سیاوش»‪ -‬در اوایل سال های ‪-50‬بر روی‬
‫جلد مجلۀ تماشا مرا غافلگیرکرده بود‪:‬بیان یک حماسۀ تراژیک در خط و‬
‫رنگ‪.‬نمی دانم که این نقاشی تا چه حد متاثّر از سوگ سیاوش شاهرخ‬
‫ما مرا ‪ -‬به ش ّ‬
‫دت ‪ -‬تکان داده بود‪.‬‬ ‫مسکوب(‪ )1350‬بود‪،‬ا ّ‬
‫نقاشی های ایران درّودی ما را به تماشای تاریخ و فرهنگ ایران می بَرَد‪،‬و اگر‬
‫بدانیم که واژۀ «تماشا» مشتق ازکلمۀ«مشی»(راه رفتن) است‪،‬آنگاه درمی‬
‫یابیم که نگاه کردن به تابلوهای ایران درّودی نوعی سیر و سیاحت همراه با‬
‫مل است‪،‬هم ازاین روست که تماشاگر در برابر هر تابلو‪،‬متوقّف و‬ ‫سلوک و تآ ّ‬
‫متفکر می مانَد‪.‬نقاشی های او «شبیه سازی»واقعیّت ها نیست بلکه ایران‬
‫درّودی ن ّقاش فضاهای سوررئال بر بستر واقعیّت ها است‪.‬‬
‫ایران درّودی با تاریخ و فرهنگ و عرفان ایران پیوندی عمیق و‪-‬همانندمانی‬
‫ن ّقاش‪ -‬نور در ذهن و ضمیر هنرمندانه اش‪ ،‬حضوری مستمر دارد و اگربدانیم که‬
‫در بینش باستانی ایرانیان‪،‬رنگ را نخستین دختر نور می شناختند‪،‬آنگاه‪،‬تابش‬
‫رنگ ها و حضور پله هائی که به نور و بلور می رسند‪،‬معنا و مفهومی خاص می‬
‫یابند و بقول موالنا ‪:‬پلّه پلّه تامالقات خدا(نور)‪.‬‬
‫بسیاری از تابلوهای ایران‪،‬نمودار جوانه های جوان جان های شعله ور از عشق‬
‫است که در فضاهای اثیری به بلورهای نور و روشنائی جاوید می رسند‪.‬بنابراین‬
‫می توان گفت که تابلوهای ایران درودی‪،‬مکاشفۀ عارفانۀ رنگ هاست‪.‬در این‬
‫مکاشفۀ چند صدائی و چند صورتی است که ایران درّودی از«چشم شنوا»‬
‫یادمی کند‪.‬‬
‫نقاشی های درّودی سرزمینی است که باهمۀ تطاول ها و تاراج ها و خونریزی‬
‫ها و خشکسالیهایش «از اینگونه ُرستن» را تصویر می کنند‪.‬‬

‫ما با نقاشی هایش زمستان تاریخ و فرهنگ ایران(تابلوی تخت جمشید یخ زده‬
‫در بعد از انقالب اسالمی) را تجربه می کنیم ‪،‬با تابلوی«نفت»‪،‬به تطاول و تاراج‬
‫«رگ های زمین‪ ،‬رگ های ما»دست می یازیم‪ ،‬با «باران نور»به کشف و‬
 ‫شهودی عارفانه و عاشقانه می رسیم و…با تابلوی«سیاوش»در ظلمات ظالم‬
‫زمانه زمزمه می کنیم‪:‬‬
‫شاه ترکان سخن م ّ‬
‫دعیان می شن َ‬
‫ود‬
‫شرمش ازمظلمۀ خون سیا ُوشش باد!‬

‫درّودی می گوید‪«:‬تخت جمشید نبض تاریخ من است» و از این رو‪،‬تکرار‬

‫نماد تخت جمشید در بیشتر تابلوهای وی نشان دهندۀ تداوم و ماندگاری تاریخ و‬
‫فرهنگ ایران است حتّی در دورانی که «کسانی در باغچهها سنگ دل‬
‫شان را میکارند»‪.‬از این نظر می توان ایران درّودی را ایرانی ترین زن‬
‫نقاش در تمام تاریخ معاصرایران نامید‪.‬‬‫ّ‬

‫فیلم«ایران درّودی…»درعین حال‪،‬روایت تاریخ ‪80-70‬سالۀ ایران است که از جنگ‬

‫جهانی دوم آغاز می شود و تا زمان حال گسترش می یابد‪.‬بنابراین‪،‬فیلم بهمن‬
‫َ‬
‫مقصودلو‪،‬سیر تثبیت وجود و حضور زن ایرانی در تاریخ معاصرایران نیز هست که‬
‫ایران درّودی یکی ازنمایندگان برجستۀ آن به شمارمی رود‪.‬‬

‫‪https://mirfetros.com‬‬
‫‪ali@mirfetros.com‬‬