‫تئاتر درایران‪ 0011 :‬تا ‪ 0003‬ه‪ .

‬ش‬

‫دوران پهلوی اول ‪ :‬سوم اسفند ‪ 9911‬ه‪.‬ش تا ‪ 92‬شهریور ‪ – 9291‬تهاجم متفقین در آگوست‪9199‬‬
‫میالدی‪/‬شهریور‪9291‬‬

‫ملی گرایی‪ ،‬باستان گرایی‪ ،‬تاریخ گرایی‪ ،‬تجدد طلبی (مدرنیسم)‬

‫گونه های مورد توجه‪ :‬اپرت‪ ،‬ملودرام وکمدی سبک‬

‫‪ 9211‬سانسور واداره انطباعات‬

‫رواج تماشاخانه ها وگروه های تئاتر‪:‬‬

‫کمدی ایران (‪)9912‬سید علی خان نصر‪،‬ایران جوان(‪)9211‬دکترسیاسی‪ ،‬ذبیح بهروز و‪ ،...‬کلوپ‬
‫موزیکال(‪ )9219‬علینقی وزیری ‪ ،‬کمدی اخوان (‪ )9212‬محمود آقا ظهیرالدینی‪،‬جامعه باربد‪ 9212‬اسماعیل‬
‫مهرتاش ‪،‬استودیو درام کرمانشاهی میرسیف الدین کرمانشاهی ‪ ،9211‬تئاترسیروس‪ 9211‬آرداشس نازاریان‪،‬‬
‫تئاترنکیسا‪ 9211‬ارباب افالطون شاهرخ کانون صنعتی ‪ 9299‬شهرزاد و‪ ،...‬کانون بانوان ‪ 9299‬صدیقه دولت‬
‫آبادی و‪...‬‬

‫تئاتر دائمی تهران ‪-9291‬سیدعلی خان نصر‬

‫طراحی صحنه توسط دانش آموختگان مدرسه کمال الملک و هنرمندان مهاجر ودانش آموخته روسیه‬

‫ورود زنان به صحنه نمایش‬

‫آموزش تئاتر‪:‬‬

‫‪9211‬استودیو درام کرمانشاهی میرسیف الدین کرمانشاهی( دانش آموخته تفلیس ومسکو)‬

‫ابداعات میرسیف الدین کرمانشاهی در طراحی صحنه‪ -9:‬اضافه کردن پرده های کناری‪ -9،‬استفاده از حجم در‬
‫دکور‪ -2 ،‬استفاده از جلوه های ویژه(رعد وبرق ‪ ،‬برف و‪ -9)...‬تغییر صحنه‬

‫‪ 9299‬دعوت از واهرام پاپازیان توسط سازمان شیروخورشیدو اجرای نمایشنامه های شکسپیر‬

‫‪ 9292‬کالس تئاتر شهرداری به سرپرستی علی دریابیگی(دانش آموخته آلمان)‬

 ‫‪ 9291‬سازمان پرورش افکار(کمیسیون تئاتر به ریاست سید علی خان نصر)‬

‫‪9291‬هنرستان هنرپیشگی به مدیریت سید علی خان نصر(با الگوی کنسرواتوار پاریس)‬

‫نمایشنامه نویسان برجسته‪:‬‬

‫میرزاده عشقی‪ :‬رستاخیز شهریاران‪،‬جمشید ناکام‪ ،‬سه تابلوی ایده ال مریم‬

‫حبیب اهلل شهردار مشیر همایون‪ :‬پانتومیم باغ شاه‪ ،‬بیچاره ارومی‪ ،‬پروانه‪ ،‬رستم وسهراب‪ ،‬عروسی رستم و‪...‬‬

‫علی نقی وزیری ‪ :‬اپرت گلرخ‬

‫حسن مقدم‪ :‬جعفرخان از فرنگ برگشته‪ ،‬ایرانی بازی‬

‫ذبیح اهلل بهروز‪ :‬جیجک علی شاه‪ ،‬شاه ایران وبانوی ارمن‬

‫سعید نفیسی‪ :‬آخرین یادگار نادرشاه‬

‫ارباب افالطون کیخسرو شاهرخ‪ :‬عضق وشرف در ایران باستان(همای ومنوچهر)‪،‬کاهن مصری‪ ،‬عروس اسرائیل یا‬
‫یوسف وزلیخا‪ ،‬شبان تیره‪ ،‬یک اشتباه‪ ،‬ابومسلم خراسانی‪ ،‬منیژه وبیژن‪ ،‬مادر وطن و‪....‬‬

‫رضا کمال شهرزاد‪ :‬شهید عشق‪،‬شب هزار ویکم‪،‬درسایه حرم‪،‬گل های حرم‪ ،‬پریچهر وپریزاد‪ ،‬عباسه خواهرامیر‪،‬‬
‫حرم خلیفه هارون الرشید‪،‬عروس ساسانیان(خسرو وشیرین)‪ ،‬مجسمه مرمر ‪ ،‬پروانه‪،‬اصلی وکرم‪،‬عزیز‬
‫وعزیزه(قتباس از لوسین برنارد)‬

‫گریگور یقیکیان‪:‬فاجعه یا راه خونی‪،‬جنگ مشرق ومغرب یا داریوش سوم‪ ،‬انوشیروان عادل ومزدک‪،‬شاپور ثانی‬
‫ذوالکتاف وژولین‪ ،‬درلباس زن ‪،‬دزدان‪ ،‬زن‪ ،‬میدان دهشت‬

‫سید علی خان نصر‪:‬فردوسی‪،‬عروسی آقا حسین ‪،‬عجب پکری‪ ،‬گلنار ونوروز‪،‬سی وهفت شاهی‪ ،‬دکتر زیرک‪ ،‬عوام‬
‫فریب سالوس و‪....‬‬

‫محمود آقا ظهیرالدینی‪ :‬ایرج خان می رود فرنگ‪،‬وکیل زبردست‪ ،‬آقا صبر آمدو‪...‬‬

‫میرسیف الدین کرمانشاهی‪ :‬سم زندگی‪،‬حیله یا حقیقت‪ ،‬حسن صورت یا حسن سیرت ‪ ،‬پول یا وجدان و‪...‬‬

‫صادق هدایت‪ :‬پروین دختر ساسان‪ ،‬مازیار‪ ،‬افسانه افرینش‬

 ‫غالمعلی فکری(معزالدیوان) و‪....‬‬

‫زنان نمایشنامه نویس‪:‬ملکه خانم رحم دل‪ :‬تمدن نسوان‪،‬ممینو الجوردی‪ :‬مریض خیالی‪،‬وجیه الملوک ایر‬
‫اختیارالدینی‪ :‬سلیمان وبلقیس‪ ،‬فروغ الزمان شهردار‪ :‬دکتر کوچولو‪ ،‬مدحت تهرانی‪ :‬تقسیم ممالک فریدون‪،‬‬
‫محجوبه ناهید‪:‬موالنا وارباب‪ ،‬بدر منیر علوی‪ :‬محصله فداکار‪ ،‬اختر معدلی‪ :‬عشق ووظیفه‪ ،‬شوکت ملک شه بنده‪:‬‬
‫مقایسه دوخانواده‬

‫تئاتر در دهه بیست (دوران طالیی تئاتر) – ‪ 32‬شهریور ‪ 0031‬تا ‪ 32‬مرداد ‪0003‬‬

‫تشکیل احزاب سیاسی –تالطمات سیاسی اجتماعی‬

‫آزادی بیان ومطبوعات‪ ،‬ملی گرایی‪ ،‬استقالل وعدالت طلبی‬

‫ابولقاسم جنتی عطایی نگارنده بنیاد نمایش درایران(‪ )9222‬این دوران را سرآغاز تئاتر مدرن درایران می داند‪.‬‬

‫استقبال مخاطب و رواج هنر تئاتر (درپایتخت وبه تبعیت از آن در مراکز استان ها)‬

‫رواج تماشاخانه سازی وتئاتر ‪ :‬الله زار مرکز تئاتر ایران‬

‫توجه به جنبه های اجرایی تئاتر( کارگردانی‪ ،‬بازیگری وطراحی دکور) ‪ :‬دیدفریبی در تئاتر‬

‫جریان های تئاتری‪:‬‬

‫ا‪ -‬گروه های تحت حمایت دربار‪ :‬تئاتر دائمی تهران (سید علی خان نصر و احمد دهقان )‬

‫‪-9‬گروه های چپگرا وتحت حمایت حزب توده ‪ :‬تماشاخانه های فرهنگ وفردوسی(عبدالحسین نوشین و حسین‬
‫خیرخواه)‬

‫‪ -2‬گروه های مستقل با گرایش های ملی گرایانه‪،‬هنری وتجاری‪:‬تماشاخانه های هنر‪ ،‬کشور‪ ،‬گهر‪ ،‬شهرزاد‪ ،‬جامعه‬
‫باربد‪ ،‬تفکری و‪...‬‬

‫رواج ترجمه واقتباس متون تئاتری برای اجرا (دوران ترجمه)‬

‫نخستین اتحادیه هنرپیشگان‪ :‬نوشین‪ ،‬شیروانی ‪ ،‬بهارمست‪ ،‬شب پره‪ ،‬ایروانلو میمندی نژاد‪ ،‬خطیبی‪ ،‬صباحی و‪...‬‬

‫آموزش تئاتر ‪:‬‬

‫هنرستان هنرپیشگی‬

‫آموزش در گروه تئاتر تحت سرپرستی نوشین ‪ :‬کتاب هنرتئاترنوشته عبدالحسین نوشین‪ :‬بررسی وضعیت‬
‫تئاتر ایران معرفی ونقد شیوه های گوناگون بازیگری ‪ ،‬معرفی سیستم استانیسالوسکی‪ ،‬طراحی تمرینات بیان و‬
‫بدن باتوجه به فرهنگ ایران ‪ /‬جزوه تکنیک تئاتر حسین خیر خواه‬

‫نمایشنامه نویسان‪ :‬پرویز خطیبی( امیر ارسالن نامدار و‪ ،)...‬دکتر محمد حسین میمندی نژاد( معروف پینه دوز‪،‬‬
‫فانتزی شیخ صنعان‪ ،‬زندگی خیام و‪ ، ،)...‬حسن شیروانی(اسرار طبیعت‪،‬بقیه از صفحه اول‪ ،‬حسن‪ ،‬دکتر در علم‬
‫حقوق‪ ،‬زادگاه ما‪ ،‬ماه پیشونی‪ ،‬معشوقه خدا)‪ ،‬علی جاللی (انقالب مشروطیت ایران‪ ،‬عتاب شیرین‪ ،) ،‬عبدالحسین‬
‫نوشین( خروس سحر) و‪...‬‬

‫طراحان صحنه‪ :‬ولی اهلل خاکدان (مهاجر‪ ،‬دانش آموخته روسیه‪ ،‬طراحی رئالیستی ‪ ،‬ابداع در اجرا وساخت دکور)‪،‬‬
‫ناپلئون سروری‪ ،‬موشق سروری و‪...‬‬

‫پیش پرده خوانی ‪ :‬قطعات کوتاه طنز آمیز نمایشی و موزیکال در مورد اتفاقات معاصر وبا نگاهی انتقادی‪ ،‬که‬
‫معموال توسط یک یا دوبازیگر اجرا می شد‪ ،‬یکی از پددیده های مورد توجه مخاطبان در این دوران‪.‬‬

‫پیش پرده خوانان‪:‬مجید محسنی‪ ،‬حمید قنبری‪،‬مرتضی احمدی‪ ،‬عزت اهلل انتظامی‪ ،‬نصرت کریمی و‪...‬‬

‫پیش پرده سرایان‪ :‬ابوالقاسم حالت‪ ،‬پرویز خطیبی و‪...‬‬

‫نشریه تئاتر به مدیریت عطااهلل زاهد ومهدی امینی‬

‫شکل گیری اداره کل هنرهای زیبا در اواخر دهه بیست(‪ )9291‬با مدیریت مهرداد پهلبد(مین باشیان )‬

‫کودتای ‪ 32‬مرداد‪ :‬رشد آتراکسیون ( واریته های جذاب وسرگرم کننده ) و رکود موقتی تئاتر جدی‬

‫تئاتر در دهه سی و چهل (دوران طالیی تئاتر)‬

 ‫منابع‪:‬‬

‫اسکویی‪،‬مصطفی(‪-)9219‬تئاتر ایران‪-‬مسکو‬
‫امجد‪،‬حمید(‪-)9211‬تیاتر قرن سیزدهم‪-‬تهران‪-‬نیال‬
‫ایوبی‪،‬وحید(‪-)9212‬علی نصر‪-‬تهران‪-‬کتابسرای نیک‬
‫________(‪-)9212‬علی نقی وزیری‪ -‬تهران‪-‬کتابسرای نیک‬
‫________(‪-)9212‬حسن مقدم‪ -‬تهران‪-‬کتابسرای نیک‬
‫________(‪-)9212‬ذبیح بهروز‪ -‬تهران‪-‬کتابسرای نیک‬
‫________(‪-)9212‬علی اصغرگرمسیری‪ -‬تهران‪-‬کتابسرای نیک‬
‫بزرگمهر‪،‬شیرین(‪-)9211‬تاثیر ترجمه متون نمایشی برتئاتر ایران‪-‬تهران –تبیان‬
‫تبریزی‪،‬میرزا آقا(‪-)9222‬پنج نمایشنامه‪-‬به کوشش ح‪.‬صدیق‪-‬تبریز‪-‬آینده‪--‬چاپ دوم‬
‫تبریزی ‪ ،‬میرزا آقا(‪ - )9219‬چهارتیاتر ورساله اخالقیه ‪ -‬به اهتمام دکترسید حسین محمد زاده صدیق ‪ -‬تهران‬
‫‪ -‬نمایش‬
‫جنتی عطایی ‪ ،‬ابوالقاسم (‪ -)9222‬بنیاد نمایش درایران‪ -‬تهران ‪ -‬صفی علیشاه ‪ -‬چاپ دوم‬

‫خدیوی‪ ،‬اصغر (‪ -)9219‬سی سال پشت تئاتر‪ -‬مشهد ‪ -‬تمدن‬

‫خطیبی ‪ ،‬پرویز(‪ -)0831‬خاطراتی ازهنرمندان – به کوشش فیروزه خطیبی ‪ -‬تهران – معین‬

‫خلج ‪،‬منصور(‪-)9219‬نمایشنامه نویسان ایران ازآخوندراده تابیضایی‪-‬تهران‪-‬اختران‬

‫سپهران‪،‬کامران(‪-)9211‬تئاترکراسی در عصر مشروطه‪-‬تهران‪-‬نیلوفر‬
‫شهریاری ‪ ،‬خسرو(‪ -)9222‬کتاب نمایش ‪-‬تهران – امیرکبیر‬

‫صانعی‪،‬محسن(‪-)9219‬تاریخ طراحی صحنه درتئاترایران‪-‬تهران‪-‬نمایش‬

‫طباطبایی نائینی‪،‬میرزارضاخان(‪-)9222‬روزنامه تیاتر‪-‬به کوشش محمدگلبن وفرامرزطالبی‪-‬تهران‪-‬چشمه‬

‫طالبی‪ ،‬فرامرز(‪-)9211‬تئاترگیالن‪-‬رشت‪-‬دانشنامه فرهنگ وتمدن گیالن‬

‫طالبی‪،‬فرامر(‪)9211‬ز‪-‬زندگی وآثارنمایشی گریگوریقیکیان‪-‬تهران‪-‬انوشه‬

‫فرخی ‪،‬حسین(‪-)9219‬نمایشنامه نویسی درایران‪-‬فرهنگستان هنر‬

 ‫فنائیان‪،‬تاجبخش(‪-)9212‬هنرنمایش درایران‪-‬تهران‪-‬دانشگاه تهران‪-‬‬
‫کوهستانی نژاد‪،‬مسعود(‪-)9219‬اسنادنمایش درایران‪-‬ازانقالب مشروطیت تا‪-9219‬تهران‪-‬سازمان اسنادملی‬
‫ایران‪-‬‬
‫گوران ‪ ،‬هیوا (‪ -)9221‬کوشش های نافرجام «سیری درصدسال تئاترایران»‪ -‬تهران ‪ -‬آگاه‬
‫ملک پور‪ ،‬جمشید (‪ -)9222‬ادبیات نمایشی درایران‪ -‬تهران ‪ -‬طوس‬

‫میرانصاری‪،‬علی وسیدمهردادضیایی(‪-)0830‬اسنادنمایش درایران‪-‬دفتردوم‪-‬تهران‪-‬سازمان اسنادملی ایران‬

‫میرانصاری‪ ،‬علی(‪-)0831‬نمایشنامه های میرزاده عشقی‪-‬تهران‪-‬طهوری‬
‫میرزاده عشقی‪.‬محمد رضا(‪-)7531‬کلیات مصور میرزاده عشقی‪.‬به کوشش علی اکبر مشیر سلیمی‪.‬تهران‪:‬‬
‫امیرکبیر‪.‬‬

‫نوشین ‪ ،‬عبدالحسین(‪-)9219‬هنرتئاتر‪-‬تهران‪-‬اساطیر‬