‫پیدایش‬

‫هنر‬
‫مهیار اسدی‬
 ‫تشابهات ساختاری و محتوایی نقاشی در جغرافیای گوناگون‬

‫شكارچيان‪ /‬نقاشي ديواري به قدمت تقريبي‬

‫‪ 8000‬سال ق‪.‬م‪ /.‬كاشن‪ -‬اسپانيا‬
‫شكارچيان‪ /‬نقاشي ديواري متعلق به‬ ‫شكارچيان‪ /‬نقاشى ديوارى متعلق به هزاره‬
‫‪ 5500‬ق ‪.‬م‪ /.‬دكن‪ /‬هند‬ ‫هشتم يا هفتم ق‪.‬م‪ /.‬غار دوشه لرستان‬
 ‫عصر سنگ‬

‫– مورخان به دوره اي از تاريخ كه هنوز انسان به مرحله نگارش نرسيده بود‪،‬‬

‫دوره سنگ يا دوره پيش از تاريخ مي گويند‪.‬‬

‫– مهمترين متريال اين دوره‪ :‬سنگ (ابزارهاي سنگي)‬

‫– مهمترين ابزار‪ :‬سنگهاي مشته اي و نوک تيز كه از شكستن سنگهاي‬

‫بزرگ به دست مي آمد‬
 ‫عصر سنگ‬

‫– در اواخر قرن نوزدهم‪ ،‬دانشمند دانماركي به نام تامسن ‪ Thomsen‬نظريه اعصار‬

‫سه گانه را به صورت زير مطرح ساخت‪:‬‬

‫– ‪ -1‬پارينه سنگي ‪ Paleolithic‬حدود ‪ 35000‬تا ‪ 8000‬ق‪.‬م‪.‬‬

‫– ‪ -2‬ميان سنگي ‪ Mesolithic‬حدود ‪ 8000‬تا ‪ 6000‬ق‪.‬م‪.‬‬

‫– ‪ -3‬نوسنگي ‪ Neolithic‬حدود ‪ 5000‬ق‪.‬م‪.‬‬

 ‫پيدايش هنر‬

‫– در حدود ‪ 35000‬سال پيش از ميالد نخستين دست ساخته هاي انسان ظااهر و باه تادري‬
‫كيفيت ساخت آنها بهبود مي يابد و در فاصله ‪ 15000‬تا ‪ 10000‬سال پيش از ميالد به بااتترين‬
‫كيفيت مي رسند‪.‬‬
‫– ابتدايي ترين آثار هنري كه انسان خلق كرده و تاكنون يافت شده‪ ،‬به حدود سي هزار ساال‬
‫قبل باز مي گردد‪( .‬توسط انسان كرومانيون)‬
‫– تصاوير به دست آمده‪ :‬انسان و حيواناتي چون گاو كوهاندار‪ ،‬گاو وحشي‪ ،‬گوزن‪ ،‬اسب‪ ،‬آهاو‪،‬‬
‫ماموت‪ ،‬گراز و ‪...‬‬
‫– نقاشي ها در عمق غارها هستند در نتيجه جنبه تزئيني و زيبايي شناختي نداشته اند‪.‬‬
 ‫هنر پارينه سنگي (پالئوليتيک)‬

‫– اولين آثار‪ :‬نقاشي هاي روي ديوار غارها و پناهگاه هاي ناحيه آلپ‬

‫– متريال‪ :‬رنگيزه هاي معدني مانندگِل اُخرا و خاک سرخ يا سياه (دوده زغال يا سوخته استخوان‬
‫مخلوط با پيه جانوران)‬

‫– مشهورترين نقاشي ها و حجاري ها‪ :‬غارهاي آلتاميرا و تسكو اسپانيا (‪ 15000‬تا ‪ 10000‬ق‪.‬م‪).‬‬

‫– ويژگيها‪ :‬خطوط كناره نما‪ ،‬سايه اندازي ظريف‪ ،‬استفاده از برجستگي هاي سنگ و لبه تيز صخره ها‬

‫– تصوير گاو و اسب نيم رخ هستند ولي براي بعدنمايي‪ ،‬هر دو گوش يا شاخ نمايش داده شده است‬
‫داالن گاوها‪ /‬غار السکو فرانسه‪ 15000 /‬تا ‪13000‬ق‪.‬م‪.‬‬
‫گاو وحشي زخمي‪ /‬غار آلتاميرا اسپانيا‪ /‬حدود ‪ 15000‬تا ‪ 10000‬ق‪.‬م‪.‬‬
 ‫ويژگي هاي هنر پارينه سنگي‬

‫– هدف نقاشي ها‪ :‬آئين جادو و باروري‬

‫– سبک‪ :‬ناتوراليستي و فاقد كمپوزيسيون و پرسپكتيو‬

‫– ترسيم شكل جانور= تصاحب روح آن و پيروزي در شكار‬

‫– برخي از غارها براي سكونت مناسب نبوده و براي مراسم مذهبي استفاده مي شده است‪.‬‬

‫– حيواناتي كه روي ترسيم حركات آنها دقت شده است (طبيعت گرايانه)‪ :‬مربوط به باروري‬

‫– حيواناتي كه در ترسيم آنها كمتر دقت شده است‪ :‬مربوط به آئين جادو‬
 ‫تنديس هاي الهه مادر‪ :‬ونوس ها‪ :‬نماد زاد و ولد و تداوم زندگي‬
‫ماتريال پيكرک هاي پارينه سنگي‪ :‬استخوان‪ ،‬سنگ‪ ،‬عاج‪ ،‬گل‬

‫الهه لسپوگ‪ /‬فرانسه‪ /‬عاج ماموت‪/‬‬

‫ونوس ويلندورف‪ /‬اتريش‬ ‫حدود ‪ 23000‬سال پيش از ميالد‬
‫‪ 25000‬تا ‪ 20000‬ق‪.‬م‪.‬‬
‫دوران ميان سنگي(مزوليتيک)‬

‫– نقر تصاوير انساني روي صخره ها‬

‫– نقاشي هاي انتزاعي شامل شكار حيوانات و رقص آئيني‬

‫– كشف شيوه برافروختن آتش‬

‫– جالب ترين آثار‪ :‬پناهگاه هاي صخره اي «مرت» اسپانيا‬

 ‫دوران نوسنگي (نئوليتيک)‬

‫– پيشرفت در ساخت ابزار سنگي‬

‫– شروع كشاورزي و دامپروري و اهلي كردن حيوانات و در پي آن يكجا نشيني‬

‫– رشد تفكر انتزاعي و شكل گيري قراردادهاي تصويري براي بيان مضمون‬

‫– آغاز نوسنگي در شرق‪ :‬ايران (زاگرس)‪ ،‬عراق (جارمو)‪ ،‬تركيه (چتل هويوک) و‬
‫فلسطين (اريحا) (‪ 10000‬تا ‪ 6000‬ق‪.‬م‪).‬‬

‫– آغاز نوسنگي در اروپا‪ :‬حدود ‪ 4000‬ق‪.‬م‪.‬‬

 ‫سفالگري نوسنگي‬
‫مهمترين هنر نوسنگي‪ :‬سفالگري‬

‫– ابداع چرخ سفالگري‪ :‬ابتداي هزاره چهارم ق‪.‬م‪.‬‬

‫– نقوش روي سفالها‪ :‬خطوط موازي‪ ،‬عمودي‪ ،‬زيگزاگ‪ ،‬موجي و شطرنجي‬
‫– اندكي بعد تصوير انسان‪ ،‬پرندگان‪ ،‬چهارپايان و ستارگان نيز راي شد‬
‫– رنگهاي مورد استفاده‪ :‬سياه و قرمز‬

‫– شيوه تصويرنگاري موجودات‪:‬‬

‫هندسي‪ /‬ساده‪ /‬خالصه شده‪ /‬دوبعدي‪ /‬داراي اغراق در اجزاي بدن‪ /‬به دور از طبيعت گرايي‬
‫كاسه سفالي‪ /‬تل سامرا‪ /‬عراق‪ 5500 /‬ق‪.‬م‪.‬‬ ‫گلدان سفالي‪ /‬مصر‪ 4500 /‬ق‪.‬م‪.‬‬ ‫كاسه سفالي‪ /‬تل گپ‪ /‬خوزستان‪ /‬حدود ‪ 4000‬ق‪.‬م‪.‬‬
 ‫اريحا (اردن)‬
‫هزاره هفتم و ششم ق‪.‬م‪.‬‬

‫– مهمترين آثار نوسنگي اريحا‪ :‬جمجمه هاي يادبودي (تله روح)‬

‫– در افريقا هم چنين رسمي وجود داشت‬

‫– شكل دهي جمجمه به وسيله گچ رنگي و سعي در شبيه سازي چهره متوفي‬
‫چتل هويوک (آناتولي)‬
‫هزاره ششم ق‪.‬م‪.‬‬

‫– خانه هاي به هم پيوسته‬

‫– مهرهايي با نقش هندسي و فاقد نقش انسان‬

‫– تقدس شاخ گاو‬

 ‫نوسنگي در اروپا‬

‫– دوره نوسنگي اروپا‪ ،‬ديرتر از آسيا و در حدود ‪ 4000‬ق‪.‬م‪ .‬شروع شد‪.‬‬

‫– (نوسنگي در امريكا‪ ،‬افريقا (غير از شمال آن) و استراليا بين ‪ 4000‬تا ‪ 1000‬ق‪.‬م‪ .‬شكل گرفت‪).‬‬

‫– مهمترين هنر‪ :‬سفالگري‬

‫– هزاره دوم ق‪.‬م‪ .‬اروپا‪ :‬معماري درشت سنگي‪ /‬مگاليتيک‪ /‬خرسنگي‬

‫دولمن يا ساختمان تخته سنگي ‪dolmen‬‬

‫– متشكل از دو پايه سنگي و يک‬

‫سقف مسطح سنگي است‪.‬‬
 ‫منهير ‪menhir‬‬

‫– سنگهايي كه به طور قائم و در رديفهاي موازي كار گذاشته‬

‫شده اند كه برخي از آنها چند كيلومتر امتداد دارند‪.‬‬
‫كروملک ‪Cromlech‬‬

‫– سنگهاي بزرگي كه به صورت‬

‫دايره وار برپا مي داشتند‬
 ‫‪ 1800( Stonehenge‬تا ‪ 1400‬ق‪.‬م‪).‬‬ ‫استونهن‬

‫– از جمله شگفت انگيزترين كروملک ها بناي استونهن در سالزبري انگلستان است‪.‬‬

‫– اين بنا يک رصدخانه خورشيدي به شمار مي رود‪.‬‬

 ‫هنر پريمي تيو (بدوي)‬

‫– مهمترين عامل وحدت تمدن هاي بدوي‪ :‬نظام خويشاوندي‪ ،‬مذهب و پرستش ارواح نياكان‬

‫– هنر قبايل بدوي‪ :‬بافندگي‪ ،‬سفالگري‪ ،‬تنديس سازي‪ ،‬صورتک سازي‪ ،‬ساخت اشياي چوبي‬
‫و استخواني‪ ،‬نقاشي روي اشيا و بدن‬

‫– كاربرد ماسک ها و صورتک ها‪ :‬به دام انداختن روح اجداد و نياكان‬

‫– ويژگيها‪ :‬ساده و هندسي‪ ،‬به دوراز طبيعت گرايي‪ ،‬تجريد‪ ،‬اغراق‪ ،‬رمزگرايي‬
 ‫هنر افريقايي‬

‫– ويژگيها‪ :‬منضبط‪ /‬سنت گرا‪ /‬محتواي آئيني‪ /‬زيبايي هاي صوري و انتزاعي خاص هر قبيله‬

‫– پيكره هاي بي تناسب با سر بزرگ‪ :‬سر مركز شعور و قدرت‪ ،‬جايگاه نيروي زندگي‬

‫– حركات موزون گوياترين وسيله بيان هنري‬

‫– كاربرد صورتک ها‪ :‬احضار ارواح نياكان‪ /‬طلسم‬

 ‫هنر اقيانوسيه (استراليا)‬

‫– هنرها‪ :‬حكاكي روي سنگ و چوب‪ /‬نقاشي روي بدن‪ /‬موسيقي‪ /‬رقص و آواز‬

‫– موضوع نقاشي هاي روي صخره‪ :‬انسان و جانور در شكلي هندسي و دو بعدي‬

‫– در بعضي از نقاشي ها اعضاي داخلي بدن همچون قلب و ستون فقرات هم نقاشي مي شوند‬
 ‫هنر سرخپوستان امريكاي شمالي‬

‫– هنرها‪ :‬نقاشي روي شن‪ /‬قايق روح‪ /‬نقاشي صخره اي‪ /‬ماسک‪ /‬تنديس‪ /‬سفال‪ /‬منسوجات‬

‫– (قايق روح= مجسمه هاي چوبي كه كاربرد آئيني داشتند)‬

‫– ويژگي نقاشي هاي صخره اي‪ :‬زنده و طبيعت گرا‬

‫– معماري سرخپوستان‪ :‬هوگان )‪ /(Hogan‬اقامتگاه كلبه اي قبيله «ناواهو»‬

 ‫هنر سرخپوستان جنوب غربي امريكا‬

‫– نقاشي آئيني روي شن‪ :‬به دستور جادوگر‪ /‬براي شفابخشي به بيماران‬
‫هنر پيشا كلومبي امريكا‬
‫(‪ 1200‬ق‪.‬م‪ .‬تا قرن ‪ 16‬م‪).‬‬

‫– ويژگيها‪:‬‬
‫– كثرت نقوش‬
‫– رنگ هاي تند و صور غريب و مهيب حيواني‬
‫– چكيده نگاري با استفاده از خطوط منحني‬
‫– تمدنها‪ :‬اولمک‪ /‬مايا‪ /‬نازكا‪ /‬اينكا‪ /‬موچيكا‬
 ‫اولمک )‪(Olmac‬‬
‫(‪ 1200‬ق‪.‬م‪ .‬تا ‪ 400‬م‪).‬‬

‫– سكونت‪ :‬جنوب شرقي مكزيک‬

‫– آثار‪ :‬سرديس هاي عظيم و مجسمه هاي كوچک‬

‫– پيكرتراشي‪ :‬حجم هاي ساده و متقارن‪ /‬قاعده روبرونمايي (تقابل)‬

‫– به اولمک ها حامالن فرهنگ مادر لقب داده اند‬

‫– تفاوت پيكرتراشي اولمک و مايا‪ :‬ارتباط ميان مجسمه و معماري در آثار ماياها وجود دارد‬
 ‫مايا)‪(Maya‬‬
‫آغاز شهرنشینی‪ 100 :‬ق‪.‬م‪.‬‬

‫شكوفايي‪ 300 :‬تا ‪ 900‬م‪.‬‬ ‫– آغاز شهرنشيني‪ 100 :‬ق‪.‬م‪.‬‬

‫– آثار‪ :‬بناهاي سنگي‪ /‬سفالگري‪ /‬فلزكاري‪ /‬نساجي‪ /‬نقش برجسته‬

‫– ويژگي نقش برجسته ها‪ :‬انبوهي و فشردگي صورت هاي شبيه انسان و حيوان و شكل مكعب گونه‬

‫– معماري مايا‪ :‬معبد هرمي در «چيچن ايتسا» (از عجايب هفتگانه)‬

 ‫تئوتيهواكان )‪(Teotihuacan‬‬

‫– محل سكونت‪ :‬شمال مكزيكوسيتي‬

‫– زمان‪ :‬همزمان با ماياها‬

‫– ويژگي هنر تئوتيهواكان‪ :‬محتواي مذهبي و تحت تأثير رهبري روحانيون‪ /‬ساخت پيكره‬
‫هاي ريز نقش با چهره انسان‬
‫تولتک )‪(Toltec‬‬
‫(سده دهم میالدی)‬

‫– پس از نابودي اقوام تئوتيهواكان جانشين آنها شدند‬

‫– ويژگي هنر اقوام تولتک‪ :‬هندسي و خشک‬

‫آزتک )‪(Aztec‬‬
‫(‪ 1325‬م‪ .‬تا ‪ 1521‬م‪).‬‬

‫– قومي جنگجو و خونخوار‬

‫– محل سكونت‪ :‬مكزيک مركزي و جنوبي‬

‫– از مهمترين مراسم آئيني‪ :‬قرباني كردن انسان‬

‫– ار مهمترين هنرها‪ :‬جواهر سازي‬

 ‫اينكا )‪(Inka‬‬
‫(قرون ‪ 15‬و ‪ 16‬میالدی)‬

‫– محل سكونت‪ :‬امريكاي جنوبي (پرو و اكوادور)‬

‫– مهمترين مراكز داراي معماري‪ :‬كوزكو و ماچاپيچكو‬

‫– ويژگي هنرها‪ :‬ساخت بناهاي سنگي بدون مالت‪ /‬مقابر هرمي شكل (شبيه اهرام مصر)‬

‫– در صحراي نازكا نقوش عجيبي وجود دارد كه از ديد فضايي شبيه حيوانات و پرندگان است‬

‫– به احتمال زياد اين نقوش مربوط به صور فلكي هستند‬

 ‫نازكا‬

‫– در صحراي نازكا نقوش عجيبي وجود دارد كه از ديد فضايي شبيه‬

‫حيوانات و پرندگان است‬

‫– به احتمال زياد اين نقوش مربوط به صور فلكي هستند‬

 ‫اسكيموها‬

‫– محل سكونت‪ :‬شمال امريكا‪ ،‬اروپا و آسيا‬

‫– هنرها‪ :‬پيكره هاي جانوري‪ /‬صورتک‪ /‬لوازم زندگي از شاخ‪ ،‬استخوان‪ ،‬چوب و عاج‬

‫– روايت افسانه هاي قومي از طريق ساخت صورتک و پيكره هاي كوچک انسان و جانوران‬

‫– در بعضي از صورتک ها اجزا و حالت چهره از واقع گرايي برخوردار است‬