‫جزوهی تاریخ هنر‬

‫ویژهی کنکور‬
‫بخش سوم‪ :‬هنر باختر زمین‬
‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬

‫گردآورنده‪:‬‬
‫احمد رستمعلی‬
 ‫فهرست جزوه تاریخ هنر (بخش سوم)‬
‫فصل یازدهم‪ :‬هنر و تمدن دریای اژه و یونان ‪1 ..............................................................................‬‬
‫هنر مینوسی ‪1 ...................................................................................................................‬‬
‫هنری میسنی ‪2 ..................................................................................................................‬‬
‫هنر یونان ‪4 .....................................................................................................................‬‬
‫هنر سفالگری در یونان ‪4 ..........................................................................................................‬‬
‫هنر پیکرتراشی یونان ‪6 ............................................................................................................‬‬
‫معماری یونان ‪10..................................................................................................................‬‬
‫فصل دوازدهم‪ :‬هنر و تمدن اتروسک و روم‪13 ...............................................................................‬‬
‫تمدن اتروسک ‪13 ................................................................................................................‬‬
‫تمدن روم ‪15 ....................................................................................................................‬‬
‫فصل سیزدهم‪ :‬هنر مسیحیت آغازین و بیزانس ‪21 ..........................................................................‬‬
‫هنر صدر مسیحیت ‪21 ............................................................................................................‬‬
‫هنر بیزانس ‪22 ...................................................................................................................‬‬
‫فصل چهاردهم‪ :‬هنر قرون وسطا ‪30 ........................................................................................‬‬
‫فصل پانزدهم‪ :‬هنر رنسانس ایتالیا ‪39 ......................................................................................‬‬
‫رنسانس آغازین ‪39 ...............................................................................................................‬‬
‫رنسانس میانی ‪43 ................................................................................................................‬‬
‫رنسانس پیشرفته ‪50 .............................................................................................................‬‬
‫فصل شانزدهم‪ :‬هنر رنسانس در شمال اروپا ‪55 ..............................................................................‬‬
‫فصل هفدهم‪ :‬هنر ایتالیا در اواخر قرن پانزده و قرن شانزدهم ‪62 ..............................................................‬‬
‫فصل هجدهم‪ :‬هنر باروک ‪66 ..............................................................................................‬‬
‫فصل نوزدهم‪ :‬هنر روکوکو ‪79 ..............................................................................................‬‬
‫فصل بیستم‪ :‬تحوالت هنری قرن هجدهم(نیمه دوم) و قرن نوزدهم ‪82 ........................................................‬‬
‫نئوکالسی سیزم ‪82 ...............................................................................................................‬‬
‫رمانتی سیسم ‪85 .................................................................................................................‬‬
‫رئالیسم ‪91 ......................................................................................................................‬‬
‫امپرسیونیسم ‪93 .................................................................................................................‬‬
‫پست امپرسیونیسم ‪99 ...........................................................................................................‬‬
‫فصل بیست و یکم‪ :‬جنبش های هنری اواخر قرن ‪ 19‬و قرن بیستم ‪104........................................................‬‬
‫سمبولیسم (نمادگرایی) ‪104 .......................................................................................................‬‬
‫فوویسم (ددگری) ‪106 ............................................................................................................‬‬
‫اکسپرسیونیسم (هیجان گرایی) ‪108 ................................................................................................‬‬
‫آرنوو (هنر جدید) ‪112 ............................................................................................................‬‬
‫کوبیسم (مکعب گرایی) ‪113 .......................................................................................................‬‬
‫فوتوریسم (آینده گرایی) ‪116 ......................................................................................................‬‬
‫کونستروکتیویسم (ساخت گرایی) ‪117 ..............................................................................................‬‬
‫دادائیسم ‪118 ....................................................................................................................‬‬
‫سوررئالیسم ‪119 .................................................................................................................‬‬
‫هنر انتزاعی (آبستره) ‪123 .........................................................................................................‬‬
‫سوپره ماتیسم (واالگرایی) ‪129 ....................................................................................................‬‬
‫پوریسم (ناب گرایی) ‪130 ..........................................................................................................‬‬
‫آردکو (هنر تزئینی مختلط) ‪130 ....................................................................................................‬‬
‫اپ آرت (هنر دیدمانی) ‪131 .......................................................................................................‬‬
‫پاپ آرت (هنر مردمی) ‪132 ........................................................................................................‬‬
‫مینیمال آرت (کمینه گرایی) ‪133 ..................................................................................................‬‬
‫هنر در عصر پست مدرن ‪134 ......................................................................................................‬‬
‫کانسپچوال آرت (هنر مفهومی) ‪135 ................................................................................................‬‬
‫هنر خاکی ‪135 ...................................................................................................................‬‬
‫هنر اجرا ‪136 .....................................................................................................................‬‬
‫هنر چیدمان ‪136 .................................................................................................................‬‬
‫سوپررئالیسم ( فتورئالیسم یا هایپررئالیسم) ‪137 ....................................................................................‬‬
‫هنر زننده (‪138 ...................................................................................................... )Funk Art‬‬
‫هنر گرافیتی ‪138 .................................................................................................................‬‬
‫فصل بیست و دوم‪ :‬تمدن های پیشاکلومبی ‪139.............................................................................‬‬
 ‫فصل یازدهم‪ :‬هنر و تمدن دریای اژه و یونان‬
‫هنر مینوسی‪:‬‬
‫‪ -‬دوره مینوسی پیشین‪:‬‬
‫‪ .۱‬با عنوان «عصر پیش از کاخ ها» نیز شهرت دارد‪.‬‬
‫‪ .2‬آثار به دست آمده از این مرحله شامل سفالینه های «موخلوس» وپیکرک هایی می شود که می توان تأثیراتی از هنر مصر را در آنها یافت‪.‬‬
‫* این مرحله همزمان با هنر سیکالدی است و برخی آثار نظیر پیکرهای مرمری از زنان باردار‪ ،‬زنانی با دست های جمع شده بر روی شکم‪ ،‬و‬
‫نوازندگان چنگ و فلوت به صورت خمیده و ایستاده از نمونه های کشف شده در جزایر سیکالد است‪.‬‬

‫‪ -‬دوره مینوسی میانه‪:‬‬

‫‪ .۱‬نخستین کاخ های کهن در فرهنگ مینوسی در این دوره برپا شده اند‪.‬‬
‫‪ .2‬شهرهای این دوره نیز حول کاخ پادشاه شکل گرفته اند‪.‬‬
‫‪ .۳‬ابداع چرخ سفالگری در این منطقه به این دوره باز می گردد‪ .‬سفالینه های «کامارس» از نمونه های شاخص سفالگری این دوره اند‪.‬‬
‫‪ . 4‬سفالینه های این دوره با سبکی تزئینی و چند رنگ ساخته شده اند و طرح عمده در آنها نقش جانوران دریایی است‪.‬‬

‫‪ -‬دوره مینوسی پسین‪:‬‬

‫‪ .۱‬عصر طالیی تمدن کرت به شمار می رود‪.‬‬
‫‪ .2‬مهمترین کاوشگاه های این مرحله را می توان کاخ های مینوسی در «کنوسوس» دانست‪.‬‬
‫‪ . ۳‬کاخ های کنوسوس با نقشه ی از پیش تعیین شده ساخته نشده اند و تاالرها و راهروها در آن از طرحی مشخص تبعیت نمی کنند‪.‬‬
‫‪ .4‬مهمترین تزئین کاخ کنوسوس‪ ،‬نقاشی دیواری هایی بر زمینه ی گچ خیس یا خشک است‪.‬‬
‫‪ .5‬موضوعات به ک ار رفته در دیوارنگاره های کنوسوس عبارتند از‪ :‬نمایش مضامین زندگی روزمره نظیر مسابقات گاوبازی‪،‬رقص های آیینی‪،‬مراسم‬
‫مذهبی و‪ ...‬و همینطور مظاهری از طبیعت چون پرندگان‪،‬چهارپایان‪،‬گلها و جلوه های دریایی مانند دلفین ها و‪...‬‬
‫‪ -‬در هنر مینوسی نشانه ای از پیکرسازی غول آسا دیده نمی شود‪.‬‬

‫پیکرهی چنگنواز‪ ،‬مینوسی پیشین‪،‬مکشوفه از سیکالد‬ ‫بت االهه مادر‪ -‬مکشوفه از سیکالد‬ ‫ریتون به شکل گاو از کنوسوس‬

‫‪1‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫نمونههای سفالینه های کامارس‪ ،‬مینوسی میانه‬ ‫دیوارنگارهی کاخ کنوسوس مجسمه االهه مار به دست‪ ،‬مینوسی متأخر‬

‫دیوارنگارهی دلفین ها از کاخ کنوسوس‬ ‫دیوارنگارهی گاوبازها از کاخ کنوسوس‬

‫هنر میسنی‪:‬‬
‫‪ -‬با عنوان «هنر هالسی» نیز شناخته می شود‪.‬‬
‫‪ -‬بیشترین آثار مکشوفه از این فرهنگ مربوط به کاوشگاه میسن (موکنه) است‪.‬‬
‫‪ -‬در آثار فرهنگ میسنی نیز می توان تأثیرات مصر را دریافت‪.‬‬
‫‪ -‬میسنی ها توجه زیادی به ساخت دژهای سنگی‪،‬پناهگاه های نظامی و مقابر عظیم نشان داده اند‪.‬‬
‫‪ .2‬مقبره ای سلطنتی معروف به «گنج خانه ی آترئوس»‬ ‫‪ -‬از جمله نمونه های شاخص معماری میسنی‪ .۱ :‬ارگ تیرینس‬
‫‪« -‬هنر میسنی به طور کلی با کاخ های سلطنتی وابستگی داشت‪».‬‬
‫‪ -‬مهمترین ساختمان در ارگ های میسنی تاالری مستطیل شکل موسوم به «مگارون» بود‪ ،‬که دارای یک اورنگ و یک آتشدان بزرگ است‪.‬‬
‫‪« -‬دروازه شیران» در دژ میسن‪،‬تنها نمونه ی شاخص کنده کاری و مجسمه سازی بزرگ در هنر اژه ای به شمار می رود‪.‬‬
‫‪ -‬مقابر میسنی حالتی النه زنبوری داشتند‪.‬‬
‫‪ -‬از دیگر آثار این دوره می توان به ماسک ها و نقاب های چکش کاری شده اشاره کرد‪.‬‬
‫‪ -‬جام های طالیی مکشوفه از «وافیو» از جمله بهترین نمونه های هنر فلزکاری میسنی اند‪.‬‬
‫‪ -‬نخستین منظومه های حماسی اروپا به تحوالت اجتماعی و جنگ های دوره پایانی فرهنگ میسنی مربوط می شوند‪.‬‬
‫‪ -‬با سقوط تمدن میسنی و پایان فرهنگ اژه ای‪«،‬عصر ظلمت» چند صد ساله ای تا شکل گیری تمدن یونان به وجود آمد‪.‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫دروازهی شیران دژ میسن‬ ‫طرح برش خورده از گنجخانهی آترئوس‬

‫نقاب خاکسپاری از گورهای سلطنتی‬ ‫سردیس گچی از میسن‬ ‫مجسمهی سه ایزد میسنی از جنس عاج‬

‫جام زرین مکشوفه از وافیو در الکونیا‬ ‫گلدان جنگاوران‬

‫‪3‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫هنر یونان‬
‫‪ -‬یونانیان که خود را «هلنی» می نامیدند‪،‬احتماالً نتیجه ی آمیزش مردمان اژه ای و مهاجمان هند و اروپایی بودند‪.‬‬
‫‪ -‬فاصله چهارصد ساله ی ‪ ۱۱00‬تا ‪ 700‬ق‪.‬م دوران شکل گیری «تمدن یونان» است‪.‬‬
‫‪ -‬تاریخ مدون و مستند یونان از ‪ 776‬ق‪.‬م‪ ،‬همزمان با برگزاری اولین دوره بازی های المپیک آغاز شد‪.‬‬
‫‪ -‬حجم عمده ای از تاریخ اساطیری سرزمین یونان مربوط به نوشته های هومر و هسیود است‪.‬‬
‫‪ -‬انسان‪،‬عقل و طبیعت ‪،‬عناصر اصلی جهان بینی یونانی به شمار می روند‪.‬‬
‫‪ -‬آرمانگرایی دقیق و منظم‪،‬ویژگی شاخص هنر یونان است‪.‬‬
‫‪ -‬هنر یونانی ترکیب یکپارچه ای از عوامل متضاد است و میان عاطفه ی ژرف و نظم عقالنی هماهنگی کاملی ایجاد می کند‪.‬‬
‫‪ -‬در میان تمدن های باستانی‪،‬بیشترین تأکید بر «فردیت هنرمند» را در یونان می توان دید‪.‬‬
‫‪ -‬سیر تحول هنر یونان در چهار دوره قابل بررسی است‪:‬‬
‫حدود سده ‪7‬و‪ 6‬ق‪.‬م‬ ‫‪ .2‬عصر کهن‬ ‫از اواخر سده ‪ ۱۱‬ق‪.‬م تا حدود سده ‪ ۸‬ق‪.‬م‬ ‫‪ .۱‬عصر هندسی‬
‫حدود ‪ ۳2۳‬ق‪.‬م تا قرن اول ق‪.‬م‬ ‫‪ .4‬عصر هلنی‬ ‫حدود سده ‪ 5‬و‪ 4‬ق‪.‬م‬ ‫‪ .۳‬عصر کالسیک‬

‫هنر سفالگری در یونان‬

‫عصر هندسی‪:‬‬
‫‪ -‬این دوره به واسطه ی کاربست فرم های هندسی و تجریدی در تزئین سفالینه ها و ساخت دیگر آثار‪،‬با این عنوان شهرت یافته است‪.‬‬
‫‪ -‬کهن ترین نمونه های باقیمانده از سفالینه های این سبک به قرون ‪9‬و‪ ۸‬ق‪.‬م باز می گردند‪.‬‬
‫‪ -‬گلدان ها و ظروف مکشوفه از گورستانی باستانی معروف به «دیپیلون» شاخص ترین بقایای سفالگری این دوره محسوب می شوند‪.‬‬
‫‪ -‬سفالینه های عصر هندسی اساساً کاربرد مذهبی داشته و اغلب در مراسم تدفین به کار می رفتند‪.‬‬
‫‪ -‬در نقوش تزئینی این دوره می توان نفوذ عناصر هنری شرق به ویژه مصر و سوریه را مشاهده کرد‪.‬‬
‫‪ -‬مرکز اصلی سفال سازی این عصر منطقه «آتیکا» با مرکزیت آتن بود‪.‬‬

‫گلدانهای مکشوفه از دیپیلون‬

‫‪4‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫عصر کهن‪:‬‬
‫‪ -‬برای نخستین بار‪،‬پیکره انسانی بر روی نقوش سفالینه های این عصر مورد مطالعه ی تحلیلی قرار گرفت‪.‬‬
‫‪ -‬نمایش اندام و اعضای بدن از زوایای مختلف معمول شد و وضع حالت چهره نیز اهمیت یافت‪.‬‬
‫‪ -‬به طور کلی از قرن ‪ 7‬ق‪.‬م به بعد فرم های آزادتر و خالقانه تری روی ظروف نقش می بندند‪.‬‬
‫‪ -‬طرح های گیاهی نظیر نقش لوتوس‪،‬برگ نخلی و طوماری مورد استفاده قرار می گیرند‪.‬‬
‫‪ -‬در تصاویر این دوره به رغم تأثیرپذیری از مصر‪،‬نقوش خشک و قراردادی به نظر نمیرسند‪،‬بلکه تحرک و روانی در آنها محسوس است‪.‬‬
‫‪ -‬ثبت نام هنرمند کنار اثر و زدن امضاء بر روی سفالینه های این دوره معمول شد‪.‬‬
‫‪ -‬بدعت گذاری در اسلوب های ساخت سفال‪:‬‬
‫‪ .2‬شیوه سرخگون(نقوش سرخ بر زمینه سیاه)‬ ‫‪ .1‬شیوه سیاهگون(نقوش سیاه بر زمینه سرخ سفال)‬
‫‪ -‬سفالینه نگاری در سبک آرکاییک‪،‬در منطقه «کورنت»شکوفا شد‪.‬‬

‫نمونههای سفالگری سیاهگون‬

‫نمونههای سفالگری سرخگون‬

‫‪5‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫عصر کالسیک‪:‬‬
‫‪ -‬شاخصترین دستاورد سفالگری این دوره رواج شیوه سفیدگون بود‪.‬‬
‫‪ -‬بهترین نمونه های سفال سازی این دوره اغلب ظروف استوانه ای بلندی هستند که مربوط به نیمه دوم سده پنجم ق‪.‬م می باشند‪.‬‬
‫‪ -‬بدنه سفال ها را با لعابی سفید رنگ می پوشانند و نقوش با خطوطی بسیار نرم و ظریف ایجاد می شد‪.‬‬
‫‪ -‬سفالگری این دوره در منطقه «آتن» شکوفا شد‪.‬‬

‫‪.‬‬

‫هنر پیکرتراشی یونان‬

‫عصر هندسی‪:‬‬
‫‪ -‬کهن ترین نمونه های پیکرسازی یونانی‪ ،‬مجسمه های کوچکی متعلق به این دوره است‪.‬‬
‫‪ -‬در تندیسک های این دوره جانورانی چون گاو‪،‬اسب و فرم های انسانی را به صورت های نمادین و اسطوره ای مجسم کرده اند‪.‬‬
‫‪ -‬پیکرسازی این عصر نیز همچون نقش سفالینه ها از لحاظ فرم ماهیت «چکیده نگاری» دارد‪.‬‬
‫‪ -‬اغلب پیکره ها جنبه مذهبی داشته و به صورت پیش کش هایی به معابد و گورستان ها تقدیم می شدند‪.‬‬
‫‪ -‬رایج ترین مصالح مورد استفاده مفرغ‪،‬گل و چوب است‪.‬‬

‫‪6‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫عصر کهن‪:‬‬
‫‪ -‬از اواسط سده ‪ 7‬ق‪.‬م ساخت تندیس های انسانی کوچک آغاز شد‪.‬‬
‫‪ -‬در پیکرسازی این دوره تأثیرات هنر مصری آشکار است‪.‬‬
‫‪ -‬از حدود ‪ 600‬ق‪.‬م ساخت تندیس هایی از انسان در ابعاد طبیعی و یا بزرگتر از آن در یونان رواج یافت‪.‬‬
‫‪ -‬اولین نمونه های ساخت پیکره مردان برهنه(کوروس) از این دوره دیده می شود‪.‬‬
‫‪ -‬ساخت تندیس زنان با جامه های نازک(کوره) نیز از سده ‪ 6‬ق‪.‬م معمول شد‪.‬‬
‫‪ -‬استفاده از رنگ آمیزی جهت تزئین پیکره ها از این دوره دیده می شود‪.‬‬
‫‪ -‬نمایش گیسوان مواج‪،‬لبخند تصنعی و گونه های برجسته از ویژگی های تکرار شونده در پیکرهای این دوره است‪.‬‬
‫‪ -‬از این عهد پیکره های حیوانی به عنوان عناصر تزئینی_کاربردی در بنا‪ ،‬به کار گرفته شدند‪.‬‬

‫حامل گوساله از آکروپولیس‬ ‫آناویسوس کوروس‬ ‫هرا از جزیرهی ساموس‬

‫سرقوچ به شکل ناودان از معبد الیوسیس‬

‫دوشیزه از کیوس‬ ‫دختر پپلوس از آتن‬

‫‪7‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫عصر کالسیک‪:‬‬
‫‪ -‬عصر قوام پیکرسازی‪،‬اوج گیری معماری و ظهور فلسفه در یونان به شمار می رود‪.‬‬
‫‪ -‬هدف هنر کالسیک دستیابی به کمال مطلوب‪ ،‬هم در صورت و هم در محتواست‪.‬‬
‫‪ -‬در این دوره اسلوب طبیعت پردازی در پیکرسازی پایه گذاری شد‪.‬‬
‫‪ -‬در این دوره می توان ورود حرکت به پیکرتراشی را به طور شاخص دنبال کرد‪.‬‬
‫‪ -‬اوج حرکت بدن در پیکرسازی عصر کالسیک دیده می شود‪.‬‬
‫‪ -‬استفاده جدی از تندیس انسانی به عنوان عنصر اصلی تزئین در بنا در بخش سنتوری و به عنوان ستون از ویژگی های مهم این دوره است‪.‬‬
‫‪ -‬ساخت ستون های زنپیکر در معماری یونان در این دوره متداول شد و بهترین نمونه های آن را می توان در آکروپولیس مشاهده کرد‪.‬‬
‫‪ .۳‬پلوکلتوس‬ ‫‪ .2‬میرون‬ ‫‪ -‬برجسته ترین هنرمندان پیکرسازی کالسیک‪ .۱:‬فیدیاس‬

‫مدل ساخته شده از پیکره آتنا اثر فیدیاس‬ ‫دیسک پران اثر میرون‪ -‬بدل مرمری رومی‬ ‫مرد نیزهدار اثر پولیکلیتوس‪ -‬بدل رومی‬

‫سنگ مزار هگسو‬ ‫کاریاتید (ستون زن پیکر)‬ ‫هرمس اثر پراکسیتلس‪ -‬بدل رومی‬

‫‪8‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫عصر هلنی‪:‬‬
‫‪ -‬این دوره با نوعی یونانی گرایی در هنر سرزمین های فتح شده توسط اسکندر مشخص می شود‪.‬‬
‫‪ -‬از اوایل سده ‪ 4‬ق‪.‬م با تحوالتی در هنر پیکرسازی یونان‪،‬سبکی پیشرو بروز یافت که از هیچ قانون مندی مشخصی پیروی نمی کرد‪.‬‬
‫‪ -‬در هنر هلنیستی از کنار هم قرار گرفتن الگوهای کالسیک و برخی سبک های مترقی نوعی تنوع شکل و عدم یکپارچگی به وجود آمد‪.‬‬
‫‪ -‬توجه شاخص به موضوعات روزمره و مناظر عامیانه اوج واقع گرایی در پیکرسازی یونان را رقم زد‪.‬‬
‫‪ -‬تأکید بر کمال زیبایی جسمانی در عین گرایش به واقع گرایی‬
‫‪ -‬توجه به شباهت های فردی و عالئم مشخص کننده ی قومی در ساخت پیکره ها‬
‫‪ -‬ترسیم چین و چروک لباس متناسب با فرم عضله انسانی‬
‫‪ -‬نمایش پیکره ها در حالت رنج و عذاب ویژگی جالب توجه هنر این دوره است‪.‬‬

‫دموستنس سخنور آتنی‬ ‫موسولوس از هالیکارناسوس‬ ‫تندیس نایکی الههی پیروزی از ساموتراس‬

‫مشت زن نشسته‬ ‫پیرزن در بازار‬ ‫الئوکون و دو پسرش‬

‫‪9‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫معماری یونان‬
‫‪ -‬عنصر اصلی ساخت در بناهای یونانی را سنگ مرمر تشکیل می دهد‪.‬‬
‫‪ -‬معابد یونانی ساختمان هایی هستند اغلب دور ستونی با پالن مستطیل شکل باریک و بلند که بخش مقصوره آن را «سال» (‪ )cella‬می نامند‪.‬‬
‫‪ -‬یونانیان را می توان نخستین مبتکران نظام های استاندارد ‪ ORDER‬در معماری دانست‪.‬‬
‫‪ -‬مراکز شهری یونان را اصطالحاً «آگورا» می خوانند‪.‬‬
‫‪ -‬بنیان های اصلی معماری یونان به طور مشخص در عهد کهن شکل گرفت‪.‬‬
‫‪ -‬عناصر اصلی ساختمان های یونانی‪:‬‬
‫‪ .۳‬ستون‬ ‫‪ .2‬اسپر‬ ‫‪ .۱‬پلکان‬
‫‪ -‬نظام نام گذاری مکاتب معماری یونان بر اساس فرم ستون های به کار رفته در هر بناست‪.‬‬

‫نمونهای از نقشههای معابد دورستونی یونان‬ ‫انواع ستون در معماری یونان و طرح نمای معابد‬

‫الگوی آگورا در معماری آتن یونان‬ ‫مدل خانه بزرگ و اشرافی در یونان‬

‫‪10‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫مکتب دوریسی‪:‬‬
‫‪ -‬ستون دوریک‪،‬کهن ترین شکل ستون در معماری یونان است‪ .‬این شیوه را مختص یونانیان می دانند‪.‬‬
‫‪ -‬ساده ترین و ضخیم ترین نوع ستون در معماری یونانی است‪ .‬فاقد پایه ستون است‪.‬‬
‫‪ -‬شیوه دوریسی در دوره های کهن و کالسیک به شکلی شاخص رواج داشت‪.‬‬
‫‪ -‬شاخص ترین نمونه بناهای دوریک‪:‬‬
‫‪ .۳‬معبد پارتنون در آکروپولیس‬ ‫‪ .2‬معبد زئوس در المپیا‬ ‫‪ .۱‬معبد هرا‬

‫معبد هرا اول (در پس زمینه) و معبد هرا دوم (در پیش زمینه) از منطقه پستوم‬

‫شیوه ایونیایی‪:‬‬
‫‪ -‬منسوب به «ایونیه» منطقه ای در آسیای صغیر است‪.‬‬
‫‪ -‬ستون های یونیک‪،‬نسبت به دوریسی باریک تر‪،‬بلند تر و دارای عناصر تزئینی بیشتری هستند‪.‬‬
‫‪ -‬مشخصه ی اصلی شیوه ایونیایی‪،‬بخش طوماری یا شاخ قوچی سر ستون است‪.‬‬
‫‪ -‬بیرون نشستگی طوماری سرستون ها در این شیوه موجب می شود ضخامت ستون ها یکدست تر جلوه کند‪.‬‬
‫‪ -‬نمونه های شاخص معماری یونیک‪:‬‬
‫‪ .4‬معبد آپولون‬ ‫‪ .۳‬معبد آرتمیس‬ ‫‪ .2‬معبد آرختئوم‬ ‫‪ .۱‬معبد آتنا‬

‫معبد آرتمیس از افسوس‪ -‬مدل بازسازی شده‬ ‫مدل سه بعدی سرستون ایونیایی‬

‫‪11‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫شیوه کورنتی‪:‬‬
‫‪ -‬پرتزئین ترین و ظریف ترین نوع ستون در معماری یونان به شمار می رود‪.‬‬
‫‪ -‬به طور مشخص‪ ،‬شکل گیری و تکاملش به عصر هلنی باز می گردد‪.‬‬
‫‪ -‬این شیوه اساسا تا زمان ورود رومیان به یونان چندان رواج نیافت‪.‬‬
‫‪ -‬این ستون بیشتر در فضای داخلی ساختمان به کار می رفت‪.‬‬
‫‪ -‬سرستون آن ترکیبی از تزیینات طوماری سبک یونیک با برگ های گل کنگر بود‪.‬‬

‫آکروپولیس‪:‬‬
‫‪ -‬مهمترین مجموعه ی معماری یونان که در عهد کالسیک برپا گردید‪.‬‬
‫‪ -‬ساخت این مجموعه در زمان فرمانروایی به نام «پریکلس» در حدود سده ‪ 5‬ق‪.‬م آغاز شد‪.‬‬
‫‪ -‬مجموعه آکروپولیس شامل بناهایی چون «معبد پارتنون»‪«،‬معبد آتنا نیکه»‪«،‬معبد ارختئوم» و ساختمان ورودی می شود‪.‬‬

‫‪ -‬معبد پارتنون‪:‬‬
‫‪ .۱‬این بنای ‪،‬به عنوان بزرگترین یادمان معماری یونان در نظر گرفته می شود‪.‬‬
‫‪ .2‬نخستین بنایی است که در مجموعه آکروپولیس ساخته شد‪.‬‬
‫‪ .۳‬این ساختمان با طراحی «ایکتینوس» و با همکاری «کالیکراتس» برپا شد‪.‬‬
‫‪ .4‬از جمله بناهای شاخص سبک دوریک به شمار می رود‪.‬‬
‫‪ .5‬بعدها به کلیسای بیزانسی‪،‬کلیسای کاتولیکی و همین طور مسجد بدل شد‪.‬‬
‫‪ .6‬پیکره های تزئینی این بنا توسط «فیدیاس» و به سرپرستی وی ساخته شده بودند‪.‬‬

‫‪ -‬ساختمان پروپوالیا‪:‬‬
‫‪ .۱‬دروازه ی عظیم ورود به آکروپولیس می باشد‪.‬‬
‫‪ .2‬تحت نظارت «فیدیاس» و توسط «منسیکلس» ساخته شد‪.‬‬
‫‪ .۳‬در قالب سبک دوریک طراحی گردید‪.‬‬

‫‪ -‬معبد آتنا نیکه‪:‬‬

‫‪ .۱‬معبدی که به نام الهه پیروزی یونان شهرت دارد‪.‬‬
‫‪ .2‬از اولین بناهای ساخته شده به شیوه یونیک در معماری یونان به شمار می رود‪.‬‬

‫‪ -‬معبد ارختئوم‪:‬‬
‫‪ .۱‬آخرین بنای سده پنجمی ساخته شده در آکروپولیس‬
‫‪ .2‬احتماالً مکان روییدن درخت مقدس زیتون در آن قرار داشت‪.‬‬
‫‪ .۳‬نمونه ی شاخصی از یگانگی معماری و پیکرتراشی در یونان‬

‫معبد آتنا نیکه‬ ‫معبد ارختئوم‬

‫‪12‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫فصل دوازدهم‪ :‬هنر و تمدن اتروسک و روم‬
‫تمدن اتروسک‪:‬‬
‫‪ -‬خاستگاه ابتدایی اترویان ها احتماالً مناطقی در آسیای صغیر بوده است‪.‬‬
‫‪ -‬اولین پایه های تمدن و هنر اتروسکی‪ ،‬در حدود سده ی ‪ ۸‬ق‪.‬م در مناطق شمالی و مرکزی ایتالیا شکل گرفت‪.‬‬
‫‪ -‬هنر اتروسکی در دو مرحله ی «دوران باستان» و «دوران بلوغ» قابل بررسی است‪.‬‬
‫‪ -‬در هنر اتروسکی اندکی از عناصر بومی ایتالیا‪ ،‬تا حدودی عناصر هنر خاورزمین و به طور مشخص عناصر هنر یونان دیده می شود‪.‬‬
‫‪ -‬نمونه های برجای مانده از هنرهای پیکرنمای اتروریایی‪ ،‬عمدتاً به مقابر و مکان های مقدس آنها تعلق داشته است‪.‬‬
‫‪ -‬می توان گفت هنر اتروسکی در مسیر تحول خود حرکتی تدریجی از فضای خوشبینانه به بدبینانه داشت‪.‬‬

‫ـ معماری اتروسک‪:‬‬
‫‪ .۱‬بر پایه ی برخی مکتوبات به جامانده‪ ،‬معابد اتروسکی بیشتر نقشه ی مربعی داشتند و بر روی کرسی قرار می گرفتند‪.‬‬
‫‪ .2‬بیشترین اطالعات در رابطه با معماری اتروریایی از طریق مقابر باقی مانده به دست آمده است‪.‬‬
‫‪ .۳‬گورستان ها در مناطقی خارج از شهر بر پا می شدند و به عنوان «شهر مردگان» (نکروپولیس) شهرت داشتند‪.‬‬
‫‪ .4‬اتاقک های تدفینی با طرح مستطیلی و سقف شیبدار ساخته می شد‪.‬‬
‫‪ .5‬رایج ترین شکل معماری اتروسک‪ ،‬مقابری با ساختمان مدور با فضای درونی چهارگوش است‪.‬‬
‫‪ .6‬استفاده از تاق سنگی در بناها و ورودی شهر‪ ،‬ویژگی اصلی معماری اتروسکی و وجه تمایز آن با معماری یونانی است‪.‬‬

‫مدل بازسازی شدهی معبد اتروسکی‬ ‫نمای هوایی بخشی از گورستان اتروسکی‬

‫ـ هنر پیکرتراشی اتروسک‪:‬‬

‫‪ .۱‬در کهن ترین آثار مجسمه سازی اتروسکی‪ ،‬می توان نشانه هایی از پیکرسازی دوره ی «خاورمآب» یونان را مشاهده کرد‪.‬‬
‫‪ . 2‬بیشترین و بهترین نمونه ها را آن دسته از پیکره هایی تشکیل می دهند که به تابوت ها مربوط اند‪.‬‬
‫‪ .۳‬تأکید بر فردیت شخصی متوفی از ویژگی های هنر پیکرسازی اتروسک است‪.‬‬
‫‪ .4‬در پیکره های متأخر اتروسک نوعی شبیه سازی و حتی اغراق کاریکاتوری در چهره دیده می شود‪.‬‬
‫‪ . 6‬پیکره «ماده گرگ کاپیتولینه» و پیکره «کیمرا» نمونه های به دست آمده در زمینه ساخت پیکره های حیوانی و یا تلفیقی می باشند‪.‬‬

‫‪13‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫آپولو از وئی‬ ‫تابوت سنگی از چروتری‬ ‫خاکستردان با سر انسان‬

‫ماده گرگ کاپیتولینه‬ ‫پیکره کیمرا از آرتسو‬

‫ـ هنر نقاشی اتروسک‪:‬‬

‫‪ .۱‬شاخص ترین نمونه ها مربوط به دیوارنگاره های داخل مقابر است‪.‬‬
‫‪ .2‬آثار کهن تر جنبه ی روایی دارند و اثر پذیری از هنر شرق را نیز نشان می دهند‪.‬‬
‫‪ .۳‬موضوع برخی از نقاشی دیواری ها از اسطوره های یونانی اقتباس شده است‪.‬‬
‫‪ .4‬در دیوارنگاری اتروسکی تا پیش از قرن ‪ 4‬ق‪.‬م‪ ،‬صحنه های شاد زندگی‪ ،‬رقص و مراسم عیاشی نمایش داده می شد‪.‬‬
‫‪ .5‬از سده ی‪ 4‬ق‪.‬م و پس از آن خصلت دنیوی نقاشی ها از بین رفت و ارواح مردگان در دنیای مهیب و تاریک زیرزمینی تصویر شدند‪.‬‬
‫‪ .6‬اترویان ها نیز همچون یونانیان بر روی سفالینه های خود نقاشی می کردند‪.‬‬

‫‪14‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫تمدن روم‪:‬‬
‫‪ -‬نخستین مرحله ی جامع در فرهنگ و هنر اروپای غربی به شمار می رود‪.‬‬
‫‪ -‬فرهنگ و تمدن رومی مشخصاً نتیجه ی آمیزش سنت های یونانی و اتروسکی بود‪.‬‬
‫‪ -‬در هنر روم ضمن استفاده از شکل های کالسیک‪ ،‬مفاهیم غیرکالسیک بیان شده است‪.‬‬
‫‪ -‬تاریخ روم با تاریخ شهر رم پیوندی مستقیم دارد‪.‬‬
‫‪ -‬تاریخ روم باستان به سه دوره تقسیم می شود‪:‬‬
‫روایت های افسانه ای برپایی شهر رم را مربوط به این دوره می دانند‪.‬‬ ‫‪.۱‬عصرپادشاهی‬
‫بزرگترین فرمانروایان این دوره ژولیوس سزار و مارکوس آنتونیوس بودند‪.‬‬ ‫‪.2‬عصر جمهوری‬
‫اوکتاویانوس(آگوستوس)اولین امپراتور سرزمین روم می باشد‪.‬‬ ‫‪.۳‬عصر امپراتوری‬
‫‪ -‬رومیان بیش از آنکه سبکی خاص بیافرینند در مقام حامیان هنر شناخته می شوند‪ ،‬که اغلب هنرمندان یونانی را به خدمت گرفتند‪.‬‬
‫‪ -‬هنر رومی یک هنر التقاطی بود که از عصر امپراتوری به هویتی مستقل دست یافت‪.‬‬
‫‪ -‬از حدود سده دوم ق‪.‬م اثرگذاری هنر سرزمین های شرقی بر روم را می توان دنبال کرد‪.‬‬
‫‪ -‬هنر روم به طور کلی ماهیت تبلیغات سیاسی داشت و در راستای سلطه جویی امپراتوری روم بود‪.‬‬

‫پیکرتراشی روم‪:‬‬
‫سردیس سازی‬
‫‪ -‬هنر پیکرتراشی روم در دو شکل شکوفا شد‬
‫نقش برجسته سازی روایی‬
‫‪ -‬ساخت مجسمه ی کامل در روم‪ ،‬اصوالً با الگوبرداری از نمونه های اصلی یا بدل های تکثیری پیکره های یونانی معمول بود‪.‬‬
‫‪ -‬شبیه سازی دقیق از چهره با توجه به صفات فردی و پرداختن به شخصیت مدل‪،‬مهمترین دستاورد رومیان است‪.‬‬
‫‪ -‬رومیان را می توان اولین استادان چهره پردازی در تاریخ دنیا دانست‪.‬‬
‫‪ -‬یکی از علل دقت در شبیه سازی از چهره در روم را باید در سنت نگهداری صورتک های مومی نیاکان در این سرزمین ریشه یابی کرد‪.‬‬
‫‪ -‬در پیکرتراشی روم بازنمایی دقیق بدن نسبت به چهره از اهمیت کمتری برخوردار بود‪.‬‬
‫‪ -‬توجه به فردیت و پیکرتراشی فردی در نمونه های شاخص واقعگرایانه چون تندیس امپراتور آگوستوس دیده می شود‪.‬‬
‫‪ -‬پیکره های رومی اساساً بیانی عظمت جویانه دارند‪.‬‬
‫‪ -‬محتوای تبلیغی و واقع گرایی هنر روم بیشتر در مجسمه سازی و نقوش برجسته نمایان شد‪.‬‬

‫سردیس واقعگرایانه یک مرد از عصر جمهوری‬ ‫سردیس پمپی‬ ‫تندیس آگوستوس‬

‫‪15‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫نقش برجسته سازی رومی‪:‬‬
‫‪ -‬نقش برجسته سازی رومی در دوگونه ی گزارشی و تدفینی(آیینی) قابل مشاهده است‪.‬‬
‫‪ -‬نقوش رومی نشان دهنده ی عالقه ی بسیار زیاد آنها به مستندسازی و ثبت رویدادهای واقعی است‪.‬‬
‫‪ -‬در نقش برجسته های رومیان غالباً رویدادهای واقعی در کنار عناصر تمثیلی(که ریشه در اساطیر یونان دارند) تصویر می شوند‪.‬‬
‫‪ -‬نقش برجسته ی «مذبح صلح آگوستوس» از قدیمی ترین نمونه های نقوش گزارشی روم است‪.‬‬
‫‪ -‬اصل «روایت پیوسته» در برخی نقش برجسته های گزارشی نظیر ستون منقوش تراژان به دقت رعایت شده است‪.‬‬
‫‪ -‬اساساً نقوش برجسته ی رومی جنبه ی تبلیغات سیاسی دارند‪.‬‬
‫‪ -‬مهمترین تفاوت نقوش رومی و یونانی در این است که نقش های رومیان روایتی از یک واقعیت اند‪،‬اما در نقوش یونانی مرز میان رویدادهای‬
‫تاریخی و اساطیری مشخص نمی شود‪.‬‬
‫‪ -‬از سده ‪ 4‬م میل به شبیهسازی و واقعگرایی در پیکرتراشی و نقش برجستهسازی روم‪ ،‬جای خود را به نوعی سادهسازی و ذهنگرایی داد‪.‬‬

‫نمای بیرونی محراب صلح اگوستوس‬ ‫قابی از رژه سلطنتی در کتیبهی بیرونی محراب اگوستوس‬

‫قاب تزیینی الهه مادر زمین در محراب اگوستوس‬ ‫ستون تراژان همراه با جزییاتی از نقش‬

‫‪16‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫معماری رومی‪:‬‬
‫‪ -‬اساس معماری رومی در معماری اتروسکی و یونان هلنیستی ریشه دارد‪.‬‬
‫‪ -‬نخستین مرحله از تحول معماری روم در عهد جمهوری را می توان در ساختمان «معبد فورتانا» از اواخر سده ‪2‬ق‪.‬م بررسی کرد‪ .‬این بنا بر‬
‫روی یک پودیوم مشابه معابد اتروسک با ستون هایی به سبک یونیک و با حالتی شبه دور ستونی ساخته شده است‪.‬‬
‫‪« -‬معبد سیبول» در شهر تیوولی‪ ،‬نماینده ی دومین مرحله از تحول معماری روم در دوره ی جمهوری می باشد‪ .‬این معبد با الگوبرداری از کلبه‬
‫های مدور رومی با پالنی گرد و با ستون هایی مشابه سبک کورنتی یونان ساخته شد‪.‬‬
‫‪ -‬ساخت بناهای یادبودی موسوم به «طاق نصرت» از مهمترین دستاوردهای رومیان در عرصه ی معماری است‪.‬‬
‫‪« -‬طاق نصرت» ساختمانی بود سنگی‪،‬متشکل از طاقی قوسی که بر روی پایه های چهارگوش قرار می گرفت و به منظور ثبت حوادث تاریخی‪،‬‬
‫نقوش و کتیبه هایی بر آن ها حک شده است‪.‬‬
‫‪ -‬روم با بهرهگیری از معماری اتروسک و کشف مصالح جدیدی چون بتون‪،‬روش طاق زدن با قوس را جایگزین تیر و ستونهای یونان کرد‪.‬‬
‫‪ -‬معماران روم توجه شاخصی به فضاسازی درون بناها نشان می دادند‪.‬‬
‫‪ -‬ساخت شهرهای باشکوه‪ ،‬مکان های نظامی‪ ،‬پل ها و آباره ها با رعایت اصول مهندسی از دوره امپراتوری به شکلی شاخص رونق یافت‪.‬‬
‫‪ -‬شهرهای رومی عمدتاً دارای بافتی شطرنجی با خیابان هایی عمود بر هم هستند‪.‬‬
‫‪ -‬احتماالً رومیان نخستین کسانی بودند که الگویی دقیق و مشخص برای گسترش آبیاری در امور شهرسازی خود به کار بردند‪.‬‬
‫‪ -‬رومیان اولین کسانی هستند که فضاهایی مسکونی مشابه آپارتمان های امروزی برپا کردند و بخش عمده ی جمعیت شهر رم در مجتمع هایی‬
‫چند طبقه که با استفاده از مصالح بتونی ساخته شده بود ساکن بودند‪.‬‬
‫‪ -‬مرکز اصلی فعالیت های شهرهای رومی‪،‬میادین بزرگی بود معروف به «فوروم» که به عنوان مظهر قدرت امپراتوری برپا شده اند‪.‬‬
‫‪ -‬معموال ًدر مرکز فوروم ها‪،‬ستون های سنگی منقوشی جهت بزرگداشت امپراتوران برافراشته می شد‪.‬‬
‫‪ -‬بناهایی موسوم به «باسیلیکا» از دیگر نمونه های معماری رومی اند که در محوطه ی فوروم ها ساخته می شدند‪.‬‬
‫‪ -‬رومی ها در ساخت بناهای گنبد دار با پالن گرد مهارت داشتند‪.‬‬
‫‪ -‬ساختمان کلوسئوم (کلوزیوم) از جمله شاخص ترین آثار معماری رومی محسوب می شود‪.‬‬
‫‪ -‬بر اساس نظریات مکتوب معماری در روم‪ ،‬ساختمان ها باید بر اساس سه اصل راحتی‪،‬زیبایی و استحکام بنا شوند‪.‬‬
‫‪ -‬اصول معماری رومی در سراسر اروپا‪،‬آسیای صغیر و شمال آفریقا گسترش یافت‪.‬‬

‫معبد فورتانا ویریلیس‬ ‫معبد سیبول در تیوولی‬

‫‪17‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫طاق کنستانتین‬ ‫آباره پون دوگار در نیم فرانسه‬

‫بازسازی یک مجتمع آپارتمانی در اوستیا‬ ‫مدل سهبعدی فوروم تراژان‬

‫معبد پانتئون‬ ‫کلوسئوم شهر رم‬

‫‪18‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫نقاشی رومی‪:‬‬
‫‪ -‬نقاشی در روم به صورت دیوارنگاره هایی جهت آرایش خانه ها و ویالهای شخصی رشد کرد‪.‬‬
‫‪ -‬نقاشی رومی اساساً انعکاسی از خوشگذرانی و طبیعت دوستی اشرافیت رومی اند‪.‬‬
‫‪ -‬مردمنگاری‪ ،‬منظره سازی و ترسیم طبیعت بی جان در دست رومیان به شکلی خاص گسترش یافت‪.‬‬
‫‪ -‬در نقاشی رومیان اجسام به صورت توپر در فضایی سه بعدی تجسم می یابند‪.‬‬
‫‪ -‬نقاشان عهد هلنی نورپردازی را به صورتی تزئینی وارد منظره کردند و پس از آن رومیان نیز از این شیوه در نقاشی های دیواری خود سود‬
‫جستند‪.‬‬
‫‪ -‬بهترین آثار نقاشی رومی از دو شهر هرکوالنئوم و پمپئی به جا مانده است‪.‬‬
‫‪.۱‬حالت بسته(مسطح)‬ ‫‪ -‬نقوش به دست آمده از این دو شهر در دو شکل قابل بررسی است‬
‫‪.2‬حالت باز(فضاساز)‬

‫‪ -‬گذر از شیوه ی مسطح به شیوه ی باز در چهار اسلوب بررسی می شود‪:‬‬

‫‪.۱‬سبک نماکاری (نمای مرمرین)‪ :‬با استفاده از ترکیب اندود گچ و گرد مرمر‪ ،‬سطوح تخت رنگی ایجاد می کردند که جلوه ای مرمری داشت‪.‬‬
‫‪.2‬سبک معماری گونه‪ :‬با کاربست عناصری چون ستون و قاب پنجره و استفاده از نوعی پرسپکتیو خطی نامتقارن‪،‬فضای بسته ی اتاق را به فضای‬
‫بیرون متصل می کنند‪.‬‬
‫‪.۳‬شیوه تزئینی(آراسته)‪ :‬نمایش تزئینات گیاهی پیچیده چون حلقه های گل و پیچک در کنار برخی عناصر معماری که از شکل اصلی خود فاصله‬
‫گرفته اند‪ .‬در این شیوه اینگونه به نظر می رسد که گویی تابلوهایی به دیوار آویخته شده اند‪.‬‬
‫‪. 4‬اسلوب پیچیده(درهم یا مختلط)‪ :‬با تأثیر از تأترهای رومی و ترکیبی از دیگر سبک ها و امکانات پرسپکتیو فضایی اجرا می شد‪.‬‬
‫‪ -‬نقاشی های روم بواسطه ی حفظ و تکمیل سنت های باستانی و انتقال آن به عصر مسیحیت اهمیت زیادی دارند‪.‬‬
‫‪ -‬از سده ی دوم میالدی به بعد شیوه ای در نقاشی رومی رایج شد که به تک چهره سازی رومی‪ -‬مصری مشهور است‪.‬‬
‫‪ -‬موزاییک های رومی بواسطه ی همگامی با نقاشی از ارزش و اعتبار خاصی برخوردارند‪.‬‬

‫دیوارنگاری به شیوهی نمای مرمرین‬ ‫دیوارنگاری به شیوهی معماری گونه‬

‫‪19‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫تزیین اتاق در قالبی اسلوب سوم (آراسته)‬ ‫تزیین اتاق در قالب اسلوب چهارم (پیچیده)‬

‫نمونهی نقاشی طبیعت بیجان در قالب اسلوب چهارم‬ ‫دیوارنگاری رومی با استفاده از شیوهی جونمایی‬

‫نمونههایی از تکچرهسازی فیوم‬ ‫نقاشی با تکنیک موزاییک سنگی‬

‫‪20‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫فصل سیزدهم‪ :‬هنر مسیحیت آغازین و بیزانس‬
‫هنر اروپا تا پیش از رنسانس را در سه مرحله می توان بررسی کرد‪:‬‬
‫اول‪:‬هنر صدر مسیحیت‪:‬‬
‫فاصله ی زمانی مصلوب شدن مسیح تا رسمیت یافتن آئین مسیحیت‬ ‫‪ -‬عصرتعقیب وگریز(عصر پیگرد)‬
‫از زمان به رسمیت شناخته شدن کیش مسیحی توسط کنستانتین(حدود ‪ ۳2۳‬میالدی) تا حدود ‪ 500‬میالدی‬ ‫‪ -‬عصر بازشناسی‬
‫دوم‪:‬هنر بیزانس(روم شرقی)‪:‬‬
‫‪ -‬هنر بیزانس را شاید بتوان از حدود اوایل سده ی ششم میالدی از هنر صدرمسیحیت تفکیک کرد‪.‬‬
‫‪ -‬هنر بیزانسی ریشه در هنر شرقی‪-‬اسالمی داشته و می توان آن را هنری «خاورمآب» نامید‪.‬‬
‫‪ -‬شیوه ی بیزانس از آمیزش آخرین مرحله ی تحول هنر یونان با هنر مشرق زمین زاده شد‪.‬‬
‫‪ -‬اختصار در بیان مفاهیم‪ ،‬نمادپردازی و ساده سازی از مؤلّفه های هنر بیزانسی به شمار می روند‪.‬‬
‫از حدود قرن ‪ 5‬تا ‪ ۸‬میالدی‬ ‫عصر طالیی اول‬
‫از حدود قرن ‪ 9‬تا ‪ ۱۱‬میالدی‬ ‫عصر طالیی دوم‬ ‫‪ -‬مراحل تکامل هنر بیزانس‬
‫از قرن ‪ ۱2‬تا ‪ ۱45۳‬میالدی‬ ‫مرحله نهایی هنر بیزانس‬
‫سوم‪:‬هنر روم غربی (قرون وسطا یا عصر تاریکی)؛ شامل عصر مهاجرت ها(ژرمنی)‪،‬کارولنژی (شارلمانی)‪ ،‬اتونی‪ ،‬رومانسک و گوتیک‪.‬‬

‫«هنر صدرمسیحیت»‬
‫ـ عصر پیگرد‪:‬‬
‫کاتاکومب‪:‬‬
‫‪ -‬داالن هایی زیرزمینی که ابتدایی ترین شکل معماری مسیحی به شمار می آیند‪.‬‬
‫‪ -‬به منظور مقبره‪ ،‬پناهگاه و همین طور محلی برای عبادت مناسک مسیحی حفر شده بودند‪.‬‬
‫‪ -‬مهمترین تزئین داخلی این داالن ها نقاشی دیواری است‪.‬‬
‫بخشی از دیوارنگاره دخمهی سانتاپریسیال در رم‬ ‫‪ -‬ویژگی دیوارنگاره های کاتاکومب‪:‬‬
‫‪ .۱‬موضوعات به کار رفته تصاویر مسیح در هیئت چوپان نیکوکار با ظاهری ساده‬
‫داستان هایی از کتاب عهد عتیق‬
‫‪ .2‬از حیث شکل و اسلوب همچون نقاشی های روم باستان سعی در نمایش حجم و عمق داشتند‪.‬‬
‫‪ .۳‬اغلب این نقوش به صورتی ناقص و با کیفیتی نازل خلق شده اند‪.‬‬
‫مسیح در هیئت چوپان نیکوکار‬

‫نقاشی سقف دخمه سان پیترو سان مارچلینو در رم‬

‫‪21‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫ـ عصر بازشناسی‪:‬‬
‫معرفی برخی نمونه های معماری کنستانتینی‪:‬‬
‫‪ .1‬کلیسای سن پیترو‪:‬‬
‫‪ .۱‬از اولین نمونههای معماری کلیسا در غرب و بزرگترین کلیسای کنستانتینی است‪.‬‬
‫‪ .2‬از تغییر کاربری یک شکل ساختمانی پیش از مسیحیت به کلیسا مبدل شد‪.‬‬
‫‪ .۳‬بر اساس طرحی باسیلیکایی (پالن محوری) بنا شده است‪.‬‬
‫‪ .4‬وجود بازوهایی بیرون زده از بدنه ی اصلی که از الحاقات دوره مسیحیت است‪.‬‬
‫‪ .5‬انتقال پلکان ورودی از محور طولی بر روی محور عرضی وجه تمایز با باسیلیکاهای رومی است‪.‬‬

‫‪ .2‬آرامگاه کنستانتینا‪:‬‬
‫‪ .۱‬این بنا در اصل منضم به کلیسای سنت آنیس در خارج شهر بود‪.‬‬
‫‪ .2‬طرح آن را می توان امتداد ساختمان معبد پانتئون در رم دانست‪.‬‬
‫‪ .۳‬دارای یک تاالر گرد و گنبددار مرکزی با نورگیرهایی زیر سقف است‪.‬‬
‫‪ .4‬غالمگردشی با تاق گهوارهای دور تاالر مرکزی را گرفته است‪.‬‬
‫‪ .5‬طرح پالن مدور یا چند ضلعی گنبددار در این دوره اغلب برای ساخت‬
‫مقابر‪ ،‬تعمیدگاه ها و یا نمازخانه های متصل به کلیساها به کار می رفت‪.‬‬
‫‪ .6‬تزیینات موزاییک کاری در به وجود آوردن فرم داخلی این بناست‪.‬‬

‫‪ .3‬کلیسای مزار مقدس‪:‬‬

‫‪ .۱‬در این بنا می توان اولین نمونه ی ترکیب دو نقشه طولی و مرکزی را مشاهده کرد‪.‬‬
‫‪ .2‬گونههای آرامگاهی و باسیلیکایی‪ ،‬یکی برای جاودان ساختن کسی و دیگری به منظور‬
‫گردهمایی نخستین بار به شکلی نسبتاً از هم گسسته در اینجا قابل بررسی است‪.‬‬
‫‪ .۳‬این بنا در اورشلیم قرار داشت و بعد از ویرانی در قرن ‪ 7‬میالدی بارها بازسازی شد‪.‬‬

‫«هنر بیزانس»‬
‫ـ عصر طالیی اول‪:‬‬
‫‪ -‬مربوط به دوره ی امپراتوری ژوستی نین(یوستی نیانوس) می باشد‪.‬‬
‫‪ -‬شیوهی معماری بیزانسی با بهرهگیری از دستاوردهای رومی و شرقی (ساسانی) شکل گرفت‪.‬‬
‫‪ -‬جنبش شمایلشکنی در سده هشتم و نهم میالدی‪ ،‬رشد هنر مذهبی را متوقف کرد و زمینه را برای گسترش هنر دنیوی و تزیینی مهیا ساخت‪.‬‬
‫‪ -‬بناهای این دوره غالباً دارای پالنی مدور یا چند ضلعی و فضای مرکزی با گنبد داخلی هستند‪.‬‬
‫‪ -‬اساساً در نمای بیرونی دارای پوشش آجری بسیار ساده ‪ ،‬اما در داخل سرشار از تزئین اند‪.‬‬
‫‪ -‬مهمترین ساختمان های این عصر را در شهر راونای ایتالیا می توان یافت‪.‬‬
‫برخی از شاخص ترین نمونه بناهای عصر طالیی اول‪:‬‬
‫‪ .2‬آرامگاه گاالپالکیدیا‬ ‫‪ .۱‬کلیسای سان ویتاله‬
‫‪ .4‬کلیسای سانتا صوفیا‬ ‫‪ .۳‬کلیسای سانتا آپولیناره‬

‫‪22‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫ـ کلیسای سان ویتاله‪:‬‬
‫‪ .۱‬مهمترین کلیسای ساخته شده در شهر راونا در عصر ژوستی نین محسوب می شود‪.‬‬
‫‪ .2‬دارای پالن هشت ضلعی با گنبدی در مرکز است‪.‬‬
‫‪ .۳‬نماسازی بیرونی آجری است‪.‬‬
‫‪ .4‬طرح آن امتدادی از الگوی معماری آرامگاه کنستانتینا است‪.‬‬
‫‪ .5‬در تزئینات داخلی آن می توان شاخص ترین و ارزشمندترین نمونه های موزائیک کاری بیزانس در عصر طالیی اول را مشاهده کرد‪.‬‬

‫** موزائیک کاری مسیحی‪:‬‬

‫‪ -۱‬تفاوت های هنر موزائیک کاری مسیحی با نمونه های یونانی‪ -‬رومی‪:‬‬
‫‪ )۱‬استفاده ازموضوعات متفاوت‬
‫‪ )2‬کاربست شیشه در موزائیک های مسیحی به جای مرمرهای یونانی‪-‬رومی‬
‫‪ -2‬علل استفاده از شیشه در موزائیک کاری مسیحی‪:‬‬
‫‪ )۱‬ایجاد فضای روحانی مناسب بواسطه ی تأللؤ زیاد نور‬
‫‪ )2‬امکان استفاده از طیف های رنگی متنوع تر‬
‫‪ )۳‬ارزان تر بودن‬
‫‪ -۳‬تصاویر مسیح در نمونه های ابتدایی صدر مسیحیت اصوالً به صورت چوپانی نیکوکار بوده اما پس از رسمی شدن‬
‫مسیحیت شکلی امپراتورگونه به خود می گیرد‪.‬‬
‫‪ -4‬در دوره ی بازشناسی برخی شمایل های مسیح در هیئت هلیوس خدای خورشید به نمایش درآمده است‪.‬‬
‫‪ -5‬از مشخصات نقوش موزائیک های صدرمسیحیت می توان به اختصار در بیان مفاهیم و نمادپردازی اشاره کرد‪.‬‬
‫‪ -6‬در نمونه های صدرمسیحیت برخالف موزائیک های بیزانس میل به عمق نمایی و حجم دیده می شود‪.‬‬
‫‪ -7‬در موزائیک های صدرمسیحیت سعی در سه بعدی کردن فضای دو بعدی‪ ،‬تنها با انگیزه ی القای عالم غیرمادی بود‪.‬‬
‫‪ -۸‬مضامین به کاررفته در نمونه های صدرمسیحیت برگرفته از روایت های کتاب عهد عتیق و عهد جدید است‪.‬‬
‫‪ -9‬در نقش نگاری موزائیک های بیزانس از شیوه ی چکیده نگاری استفاده ی شاخصی می شود‪.‬‬
‫‪ -۱0‬می توان گفت هنر بیزانسی در موزائیک کاری تبلور داشت‪.‬‬

‫‪23‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫موزاییککاری کلیسای سانتا کوستانتسا‪ -‬رم‬ ‫موزاییککاری آرامگاه گاالپالکیدیا‪ -‬راونا‬

‫موزاییککاری کلیسای سانتا ماریا مادجوره‪ -‬رم‬ ‫موزاییککاری کلیسای سانتا پودنسیانا‪ -‬رم‬

‫موزاییککاری کلیسای سان ویتاله قاب امپراتور ژوستی نین‪ -‬راونا‬ ‫موزاییککاری کلیسای سان ویتاله قاب ملکه تئودورا‪ -‬راونا‬

‫موزاییککاری کلیسای سانتا آپولیناره در کالسه‪ -‬راونا‬ ‫موزاییککاری کلیسای سانتا صوفیا‪ -‬استانبول‬

‫‪24‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫ـ کلیسای سانتا صوفیا(حکمت مقدس)‪:‬‬
‫‪ .۱‬می توان آن را مهمترین بنای ساخته شده در عصر ژوستی نین دانست‪.‬‬
‫‪ .2‬ترکیبی از طرح باسیلیکایی با فضای چهارگوش گنبددار است‪.‬‬
‫‪ .۳‬استفاده از نیم گنبدها در نمای بیرونی از ویژگی های اصلی این بناست‪.‬‬
‫‪ .4‬الگوی این کلیسا بر معماری اسالمی عثمانی تأثیرگذار بود‪.‬‬
‫‪ .5‬در این بنا نور عاملی می شود که به نظر می رسد جسم مادی را حل و به‬
‫یک منظره ی انتزاعی معنوی تبدیل می کند‪.‬‬

‫ـ دوره ی نفاق شمایل شکنی‪:‬‬

‫‪ -‬این دورهی صد ساله با دستور لئوی سوم امپراتور بیزانس که مخالف هرگونه بازنمایی و تصویرگری در قلمرو دین بود آغاز شد‪.‬‬
‫‪ -‬شمایل شکنان کسانی بودند که از اوایل سده ی ‪ ۸‬م‪ ،‬با حمایت امپراتور بیزانس‪ ،‬صورتسازی از پیکره ی انسانی را ممنوع اعالم کردند‪.‬‬
‫‪ -‬هنرمندانی که در این دو ره ی صدساله در بیزانس باقی ماندند‪ ،‬محدود و مجبور به ترسیم نقوش گیاهی‪ ،‬حیوانی و هندسی بودند‪.‬‬
‫‪ -‬در این دوره برخی شمایل پرستان جهت ادامه ی فعالیت خود به روم غربی مهاجرت کردند‪.‬‬
‫‪ -‬پس از پیروزی شمایل پرستان در اوایل سده ی ‪9‬م‪ ،‬سبکی آمیخته از سلیقه ی طبیعت گرای هلنی و هنر انتزاعی بیزانس بوجودآمد‪.‬‬
‫‪ -‬در تصویرسازیهایی که از کتاب «زبور خلدوف» باقیمانده‪ ،‬شمایلشکنان را به کسانی تشبیه کردند که عیسی مسیح را به صلیب کشیدند‪.‬‬
‫‪ -‬پایان این مرحله سرآغاز عصر طالیی دوم بیزانس بود که با رواج نقشمایههای اسالمی در هنر بیزانس همراه است‪.‬‬

‫تصلیب و شمایلشکنی‪-‬تصاویری از زبور خلدوف(کلودو)‬

‫‪25‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫ـ عصر طالیی دوم‪:‬‬
‫‪ -‬در این مرحله فرهنگ بیزانسی بار دیگر با سرچشمههای هانی خود مواجه گردید و طبیعتگرایی و اسطورهگرایی هنر کالسیک یونان همراه با‬
‫جنبههای نمایشی و عاطفی و تجسم احساس درد و رنج در چهرهی مسیح مورد توجه قرار گرفت‪.‬‬
‫‪ -‬نسبت به قبل تأکید و پرداخت بیشتری به نمای بیرونی ساختمان می شود‪.‬‬
‫‪ -‬توجه به تناسبات عمودی کشیده و تقسیمات تنگ در بنا حالتی از خفقان و ازدحام زدگی در مخاطب ایجاد می کند‪.‬‬
‫‪ -‬اغلب ساختمان های این دوره با طرح صلیب یونانی با گنبد مرکزی ساخته شده اند‪.‬‬
‫‪ -‬فضای غرقه در نور زیر گنبد احساس فراخی و آرامش را منتقل می کند‪.‬‬
‫‪ -‬بیشتر بناهای این دوره حالتی زاهدانه و محقر دارند‪.‬‬

‫داوود مزمور سرا‪ ،‬از کتاب مزامیر پاریس‬ ‫تصلیب‪ ،‬موزاییک کلیسای مریم عذرا‪ ،‬دافنی یونان‬ ‫موزاییک کلیسای جامع مونرئال‬

‫مهمترین نمونه بناهای عصر طالیی دوم‪:‬‬

‫ـ دیر هوسیوس لوکاس‪:‬‬
‫‪ .۱‬این مجموعه که در یونان قرار دارد از دو کلیسای متصل به هم معروف به «کلیسای تئوتوکوس» و «کلیسای کاتولیکون» تشکیل شده است‪.‬‬
‫‪ .2‬در کلیسای تئوتوکوس میتوان شکل یک صلیب گنبددار را دید که چهار بازوی هم اندازه یا چهار بازوی تاقدار دارد‪.‬‬
‫‪ .۳‬در کلیسای کاتولیکون که بزرگتر است‪ ،‬سقفی گنبدی بر باالی یک هشتضلعی محصور در یک مربع به مدد سهکنجسازی برپاست‪.‬‬
‫‪ .4‬به نظر میرسد معماری بیزانسی میانه و پسین در صدد آفریدن فضاهای درونی پیچیدهای بودهاند که در سطوح باالتر به گنبدهای چندگانه‬
‫منتهی میشوند‪.‬‬

‫کلیسای کاتولیکون (چپ)‪ ،‬کلیسای تئتوکوس (راست)‬

‫‪26‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫ـ کلیسای سن مارک ونیز‪:‬‬
‫‪ .۱‬نقشه کلیسای حواریون که در روزگار ژوستینین ساخته شد و اکنون اثری از آن باقی نمانده است‪ ،‬در این کلیسا انعکاس یافت‪.‬‬
‫‪ .2‬سطوح پایین بنا‪ ،‬با افزودههای رومانسک و گوتیک تغییر شکل یافته است‪ .‬اما منظرهی هوایی گنبدها که در امتداد صلیبی با بازوهای برابر‬
‫آرایش گرفتهاند‪ ،‬منشأ بیزانسی آن را آشکار میسازد‪.‬‬
‫‪ .۳‬بزرگترین و پرتزیینترین کلیسای عصر طالیی دوم بیزانس به شمار می رود‪ .‬این بنا کمی پس از جدایی رسمی کلیساهای روم شرقی‬
‫(ارتدوکس) و کلیساهای روم غربی (کاتولیک) بر پا شد‪.‬‬
‫‪ .4‬گنبدهای این بنا نشانههای بسیار عالی برای دریانوردان به شمار میآمدند‪.‬‬

‫نمای هوایی کلیسای سنمارکو ونیز‬ ‫فضای داخلی با تزیینات موزاییکی کلیسای سنمارکو ونیز‬

‫ـ بیزانس در روسیه‪:‬‬
‫‪ . ۱‬سبک معماری بیزانس به همراه مذهب ارتدوکس مقارن با عصر طالیی دوم (قرن دهم میالدی) وارد روسیه شد و بواسطه استفاده از مصالح‬
‫بوم آورد در این کشور به سرعت دچار تحول و دگرگونی گشت‪.‬‬
‫‪ .2‬ساخت گنبدهایی بر ساقهی کشیده و بلند با پنجرههای هاللی بر روی آن‪ ،‬از ویژگیهای کلیساهای روسیه و رمانی در این دوره است‪.‬‬
‫‪ .۳‬کلیسای جامع سنت بازیل در میدان سرخ مسکو‪ ،‬تجلی غایی خیالپردازی معمارانهی روسی است که در آن عناصر بیزانسی از معنای اولیهی‬
‫خود منتزع شدهاند‪ .‬این کلیسا در قرن شانزدهم میالدی برای ایوان مخوف تزار روسیه ساخته شد‪ .‬در اینجا کلیسایی خیمهمانند و هشتضلعی در‬
‫مرکز قرار دارد و هشت کلیسای کوچکتر با گنبدهای پیازی آن را محاط کردهاند‪ .‬گنبدها که به تعداد زیادی افزایش یافتهاند به صورت عناصری‬
‫عجیب و مناره مانند درآمدهاند که با کالهکهای پر نقش و نگارشان به قارچ و پیاز و توتفرنگی تشبیه شدهاند‪.‬‬
‫‪« .4‬تئوفانس» و «آندری روبلف» از معروفترین شمایلنگاران بیزانسی در روسیه به شمار میروند‪ .‬ویژگی سبک شمایلسازی روسی اغلب‬
‫استفاده از تودههای تخت رنگ کم و بیش یکدست و گاه بسیار درخشان و درک اهمیت خطهای کنارهنما است‪.‬‬

‫کلیسای والدیمیر در کیف‬ ‫کلیسای سنت بازیل در مسکو‬ ‫نقاشی سه فرشته اثر روبلف‬

‫‪27‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫ـ بیزانس پسین‪:‬‬
‫‪ -‬از این عصر به علت گسترش و شدت جنگ با عثمانیان و ضعف امپراتوری بیزانس اثر قابل توجهی در معماری به جانمانده است‪.‬‬
‫‪ -‬در در این دوره‪ ،‬نقاشی دیواری و نقاشی روی چوب جایگزین نقاشی موزاییک شد‪.‬‬
‫‪ -‬بیان عاطفی‪ ،‬نمایش چهره و حجمپردازی با مهارت استادانه در نقاشیها از ویژگیهای این دوره بهشمار میرود‪.‬‬
‫‪ -‬نمایش حرکات اغراق آمیز‪ ،‬پویایی و تحرک در پیکره‪ ،‬از مشخصههای تصاویر مسیح در این دوره است‪.‬‬
‫‪ -‬دیوارنگاره «رستاخیز» در مسجد کاریه استانبول(کلیسای چورا) از شاخص ترین نمونه های نقاشی دیواری این عصر می باشد‪.‬‬

‫نقاشی دیواری رستاخیز محراب کلیسای منجی چورا‬ ‫مریم و کودک‪-‬نقاشی روی چوب‬

‫ـ کتاب آرایی صدر مسیحیت و بیزانس‪:‬‬

‫‪ -‬گویا در حدود سده ی دوم میالدی تصاویری برای کتاب تورات (عهد عتیق) که به زبان یونانی ترجمه شده بود‪ ،‬تهیه می شد‪.‬‬
‫‪ -‬بیان تصویری داستان های کتاب مقدس و روایات زندگی مسیح جهت درک آسان تر مفاهیم دینی برای بی سوادان و حتی با سوادان بود‪.‬‬
‫‪ -‬هنرمندان صدرمسیحیت در زمینه ی تصویرسازی نسخ خطی‪ ،‬به احتمال زیاد از سنت تصویر کردن نسخه های طوماری پاپیروسی مصر و همین‬
‫طور نمونه های مشابه دوره ی هلنی که بر روی کاغذهایی از پوست آهو و گوسفند کار می شد‪ ،‬تأثیر گرفته اند‪.‬‬
‫‪ -‬نخستین شکل صحافی کتاب مربوط به مرحله ی صدرمسیحیت است‪.‬‬
‫‪ -‬گاه در برخی کتب صدرمسیحیت استفاده از تمهید «روایت مستمر» جهت صرفه جویی در مصرف کاغذ دیده می شود‪.‬‬
‫‪ -‬تصاویر نسخه های صدرمسیحیت مشابه نقاشی های کاتاکومب‪ ،‬میل به نمایش حجم و عمق دارند‪.‬‬
‫‪ -‬کتاب آرایی بیزانسی به تدریج برای انطباق با محتوای روحانی موضوعات مذهبی مسیر تجرید و دوبعدنمایی شرقی را پیش گرفت‪.‬‬

‫صفحاتی از نسخهی مصور واتیکان ویرژیل‪ -‬حدود سدهی چهارم میالدی‬

‫‪28‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫تصویری از انجیل رابوال سده ششم میالدی‬ ‫صفحاتی از نسخهی مصور سفر پیدایش‪ -‬موزه وین‪-‬حدود سدهی ششم میالدی‬

‫تصاویری از نسخه مصور مادرید اسکیلیتز سده دوازدهم میالدی‬

‫تحوالت پیکرسازی در مسیحیت آغازین و بیزانس‬

‫‪ -‬هنر پیکرتراشی انسانی در ابعاد طبیعی از حدود سده ی پنجم میالدی در غرب رو به افول رفت‪.‬‬
‫‪ -‬در حالی که معماری در سراسر دوره بیزانس تقریباً همیشه رشد کرد‪ ،‬نقاشی و پیکرتراشی در سدههای هشتم و نهم شدیداً ضربه خوردند‪.‬‬
‫‪ -‬هنر پیکرسازی در صدرمسیحیت و بیزانس به صورت حکاکی نقوش کوچک بر روی قاب های تزئینی از جنس عاج‪ ،‬تابوت ها‪ ،‬نیمکت های‬
‫چوبی کلیساها‪ ،‬لوحه های یادبود و یا جلد کتاب ها رشد کرد‪.‬‬
‫‪ -‬توجه زیاد به ریزه کاری ها و تنوع شدید موضوعات از مشخصه های نقش برجسته های کوچک بیزانسی است‪.‬‬
‫‪ -‬در برخی از نمونه های این نقوش کوچک می توان پرداختن به مضامین کالسیک و کهن را نیز مشاهده کرد‪.‬‬

‫میکائیل ملک مقرب‪ ،‬لوح عاجی‬ ‫تابوت اسقف اعظم تئودور از سدهی هفتم میالدی‬

‫‪29‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫فصل چهاردهم‪ :‬هنر قرون وسطا‬
‫عصر مهاجرت ها(هنر ژرمنی)‪:‬‬
‫‪ -‬اولین مرحله در هنر اروپای غربی که بیشتر هنر اقوام مهاجم را شامل می شود‪.‬‬
‫‪ -‬مشخصاً مربوط به قرون ‪ 6 ،5‬و ‪ 7‬میالدی و ابتدای قرن ‪ ۸‬است‪.‬‬
‫‪ -‬هنر این دوره اصوالً جنبه تزیینی دارد‪ ،‬و بیشتر اشیاء کوچک زینتی و همین طور سالح و زیورآالت را دربرمی گیرد‪.‬‬
‫‪ -‬قالب هنری این مرحله را می توان در هنر خاورنزدیک و بیزانس ریشه یابی کرد‪.‬‬
‫‪ -‬در مجموع هنر ژرمنی در آثار فلزی مزین به سنگ های قیمتی متجلی است‪ ،‬که فرم تزئین آن ها را «روش خانه به خانه» می نامند‪.‬‬
‫‪ -‬شاهکار هنری اقوام مهاجم و مهاجر اروپای باختری در کتاب آرایی است‪.‬‬
‫‪ -‬مصورسازی کتب مسیحی از حدود سده ‪ 7‬میالدی به دست رهبانان تارک دنیای دیرهای اروپای باختری و مرکزی شکوفا شد‪.‬‬
‫‪« -‬انجیل لیندیس فارن» مهمترین نسخه ی تصویر شده در دیرهای اروپای باختری در قرن هشتم میالدی است‪.‬‬
‫‪ -‬تأثیرگذاری هنر تذهیب کاری ژرمنی را می توان در فاصله ی قرن ‪ 6‬تا ‪ ۱۱‬میالدی در سده های میانه دنبال کرد‪ ،‬و حتی پس از ابداع فن‬
‫چاپ هم تا مدتی شیوه های به کاررفته توسط راهبان درون دیرها مورد استفاده ی چاپگران اروپایی بود‪.‬‬
‫* دامنه ی کار کتاب آرایی مسیحی از آرایش پرتفصیل حروف سرآغاز و تذهیب حاشیه ها در نمونه هایی چون نسخه های سلتی تا مینیاتورهای‬
‫تمام صفحه ی رنگین و شکوهمند مانند نسخه های بیزانسی‪ ،‬گسترش داشت‪.‬‬
‫* اسلوب رنگامیزی در بیشتر نسخ خطی مصور سده های میانه از نوع تمپرا بود‪.‬‬

‫در صندوقچهی پول‪ -‬از کشتی ساتن هو‪ -‬انگلستان‬ ‫سگک طال‪ -‬از کشتی ساتن هو‪ -‬انگلستان‬

‫صفحات تذهیب شده از انجیلهای لیندیس فارن‬ ‫قدیس متی از انجیلهای لیندیس فارن‬

‫‪30‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫عصر کارُلنژی (شارلِمانی)‪:‬‬
‫‪ -‬مربوط به اواخر سده ی ‪ ۸‬و یا اوایل سده ی ‪ 9‬میالدی می شود‪.‬‬
‫‪ -‬هنر این دوره رجعتی به سالیق هنر صدرمسیحیت و روم باستان داشت‪.‬‬
‫‪ -‬پادشاه شارل کبیر در این زمان به ساخت مدارسی در سراسر قلمرو خود پرداخت‪.‬‬
‫‪ -‬اشاعه ی ادبیات التینی و تحول نوعی خط التینی‪ ،‬رونگاری از نسخ خطی کهن و اصالح متن کتاب مقدس و بازیابی متن حقیقی آن از جمله‬
‫میراث عهد شارلمانی بود‪.‬‬
‫‪ -‬در هنر تصویری کارلنژی به لحاظ تنوع و گردآوری آثار متفاوت سبک واحدی وجود نداشت‪.‬‬
‫‪ -‬از جمله نسخ تصویر سازی شده در این دوره می توان به «انجیل شارلمانی»‪« ،‬کتاب مزامیر اوترخت»(مزامیر داوود) و «انجیل سر اسقف ابو از‬
‫رمس» اشاره کرد‪.‬‬
‫‪ -‬نقاشان کارلنژی تصاویر نقاشی یونانی – رومی را برای نمایش موضوعات مسیحی به کاربردند‪.‬‬
‫‪ -‬مهمترین تحوالت معماری این دوره با الهام گیری از معماری شهرهای رم و راونا‪ ،‬در شهر آخن بروز یافت‪.‬‬
‫‪ -‬از جمله نمونه های معماری ا ین دوره می توان به «کلیسای اَبی» و «نمازخانه ی شارلمانی» اشاره کرد‪.‬‬
‫‪ -‬کلیسا ی اَبی متعلق به سن ریکیه در صومعه ی سنتوال در شمال شرقی فرانسه واقع است و از بزرگترین نمونه های یک کلیسای جامع دوره ی‬
‫کارلنژی به شمار می رود‪.‬‬
‫* قلمرو حکومت شارلمانی از پادشاهان امپراتوری فرانکی با عنوان «امپراتوری مقدس روم» شناخته می شد‪.‬‬

‫قدیس متی از انجیل شارلمانی‬ ‫قدیس متی از انجیل اسقف ابو‬ ‫برگی از مزامیر اوترخت‬

‫پوشش روی جلد از انجیلهای لینداو‬ ‫نمای خارجی و داخلی کلیسای جامع آخن (نمازخانهی شارلمانی)‬

‫‪31‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫عصر اوتونی‪:‬‬
‫‪ -‬مربوط به هنر سده ی‪ ۱0‬میالدی آلمان‬
‫‪ -‬هنر این دوره امتداد سالیق هنر کارلنژی است‪ ،‬به عالوه ی تأثیرپذیری از هنر بیزانس‬
‫‪ -‬یکی از عالیق امپراتوران اوتونی‪ ،‬اصالح دیرها و کلیساهایی بود که فاسد و منحرف شده بودند‪.‬‬
‫‪ -‬از این عهد یادمان های مذهبی بسیار زیادی به جامانده است‪.‬‬
‫‪ -‬کلیسای سن میکاییل در هیلدسهایم و دیر‪-‬کلیسای سن سیریاکوس‪ ،‬از مهمترین نمونه ها ی معماری این عصر به شمار می روند‪.‬‬
‫‪ -‬نقوش برجسته روی درهای برنزی کلیسای سن میکائیل با الهام از هنر رومی‪ ،‬زمینه ساز تجدید حیات پیکره سازی در ابعاد بزرگ شدند‪.‬‬
‫‪« -‬ستون برنزی اسقف برنوارد» د ر کلیسای سن میکائیل با نقوش برجسته ی حکاکی شده ای به صورت نوارهای مارپیچی با روایتی از زندگی‬
‫حضرت مسیح‪ ،‬نمونه ی دیگری از هنر فلزکاری این عصر است‪.‬‬
‫‪« -‬انجیل اوتوی سوم» شاخص ترین نمونه ی کتاب آرایی این عهد محسوب می شود که در آن ترکیب عناصر کالسیکی و بیزانسی حکایت از‬
‫بروز سبک جدیدی از انتزاع بیانی دارد‪ .‬این کتاب شامل یکی از وسیع ترین مجموعه های نقاشی های زندگی مسیح است‪.‬‬

‫دیر سن میکائیل‪ -‬هیلدسهایم آلمان‬ ‫برگی از انجیل اتوی سوم‬

‫در برنزی سن میکائیل همراه با جزییات نقش‬ ‫پیکره مسیح مصلوب از شهر گرو‬

‫‪32‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫عصر رومانسک (رومی وار)‪:‬‬
‫‪ -‬نخستین سبک از دو سبک مهم هنر و معماری اروپا در قرون وسطا که از اواسط سده ‪ ۱0‬میالدی آغاز و تا پایان سده ‪ ۱2‬ادامه داشت‪.‬‬
‫‪ -‬این اصطالح بیشتر در رابطه با معماری به کار می رود‪ ،‬اگرچه در این دوره هنرهای مختلفی مراحل پیشرفت خود را طی می کنند‪.‬‬
‫‪ -‬این واژه از ریشه ی واژه ی فرانسوی «رومانس»(به معنای داستان تخیلی قرون وسطایی که به زبان التین نوشته می شد)گرفته شده است‪.‬‬
‫‪ -‬ظهور نظام اجتماعی‪ -‬سیاسی فئودالیسم و همین طور افسران سواره نظام موسوم به شوالیه ها در این دوره بود‪.‬‬
‫‪-‬این سبک در رابطه با هر کشور با نامی خاص شناخته میشود؛در انگلستان با عنوان نورماندی‪ ،‬در ایتالیا لومباردی و در فرانسه کلونی‪-‬بورگونی‪.‬‬
‫‪ -‬در این دوره از هم آمیزی نقش مایه های رومی و بیزانسی و عناصری از هنر بربرها و هنر کارلنژی سبکی بین المللی ظهور کرد‪.‬‬
‫‪ -‬در سبک رومی وار فرم های طبیعی به ط رح ها خطی‪ ،‬ساده و مجسمه گونه بدل شده‪ ،‬که گاه آرامش و وقار بسیار دارند و گاه هیجانی وهم‬
‫آمیز را باز می تابند‪.‬‬
‫‪ -‬در نقاشی و مجسمه سازی رومانسک روش های کژنمایی و چکیده نگاری در سطحی وسیع دیده می شود‪.‬‬
‫‪ -‬شکل های دوبعدی‪ ،‬رنگ های تخت و درخشان‪ ،‬بازنمایی صحنه هایی از کتاب مقدس و زندگی قدسیان در نهایت صراحت و سادگی‬
‫از ویژگی های نقاشی رومی وار به شمار می روند‪.‬‬
‫‪ -‬نقاشی های دوره ی رومانسک به مینیاتورهای ایرانی شباهت زیادی دارند‪.‬‬
‫‪ -‬نقاشی و پیکرتراشی رومانسک انتزاعی و سبک پردازی شده است‪.‬‬
‫‪ -‬تصویرگری دوره ی رومانسک شامل داستان های تورات و به خصوص «سفر پیدایش» بود‪.‬‬
‫‪ -‬استفاده از حروف سرآغاز بزرگ در کتاب آرایی رومانسک در ادامه ی کتاب آرایی هیبروساکسونی در این دوره ادامه یافت‪.‬‬
‫‪ -‬در اواخر سده ی ‪ ۱2‬میالدی کتاب آرایی دیگر محدود به کلیسا نبود و آثار دنیوی و مجالس رزم را نیز دربرمی گرفت‪.‬‬
‫‪ -‬تهیه ی نسخه های خطی از ورق طال در اواخر سده ی ‪ ۱2‬میالدی نشانه ی ثروتمند شدن مردم اروپا است‪.‬‬
‫‪ -‬نمونه های کتاب آرایی رومانسک‪:‬‬
‫‪ .2‬کتاب مقدس بری‬ ‫‪ .۱‬کتاب زندگی و معجزات قدیس اُدُماروس‬
‫‪ .4‬انجیل ودریکاس‬ ‫‪ .۳‬انجیل وین جستر‬
‫‪ -‬نیازهای مربوط به اجرای برخی مراسم در صومعه ها‪ ،‬ضرورت تغییر در ساختار معماری کلیساها را ایجاد کرد‪.‬‬
‫‪ -‬معماری رومانسک با توجه به تأکید بر خطوط افقی در نمای ساختمان حالتی از آرامش ایجاد می کند‪.‬‬
‫‪ -‬معماری رومانسک نسبت به گوتیک خشن تر و بیشتر دارای دیوارهای سنگین و ضخیم است‪.‬‬
‫‪ -‬معماری رومیوار را میتوان حاصل جنبش اصالحطلبانه در کلیسا دانست که مایل بود به سادگی و صراحت صدرمسیحیت بازگردد‪.‬‬
‫‪ -‬کلیساهای رومانسک نوعی معماری باسیلیکایی رومی اند مبتنی بر طاق های هاللی و قوس های نیم دایره ای که در امتداد هم و یا به موازات‬
‫هم قرار می گرفتند‪.‬‬
‫‪ -‬ادبیات این دوره در زمینه ی ادبیات محلی و ادبیات چوپانی و دهقانی رشد کرد‪.‬‬
‫‪ -‬در این دوره اولین همگامی مشخص میان معماری و پیکرتراشی در سده های میانه رخ نمود‪.‬‬
‫‪ -‬شاخص ترین نمونه های معماری رومانسک‪:‬‬

‫‪ )2‬مربوط به سبک کلونی‪ -‬بورگاندی‬ ‫‪ .1‬کلیسای سن سرنن‪ )۱ :‬واقع در تولوز ناحیه ای در جنوب فرانسه‬
‫‪ ) ۳‬در این کلیسا امکان ساخت سقف سنگی با طاق گهواره ای نیم مدور پدید آمد و توانست نور الزم را برای داخل بنا تأمین کند‪.‬‬
‫* در سده های میانه اغلب از سقف های چوبی استفاده می کردند‪.‬‬

‫‪ )2‬ساخته شده بر پایه ی سبک لومباردی‬ ‫‪ .2‬کلیسای اشپایر‪ )۱ :‬واقع در کشور آلمان‬

‫‪33‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫‪ )4‬استفاده از طاق های متقاطع در سقف صحن‬ ‫‪ )۳‬اولین نمونه ی کلیسای تمام طاقدار در دوره ی رومانسک‬

‫‪ .3‬کلیسای سن اتین‪:‬‬
‫‪ )۳‬به الگویی برای کلیساهای گوتیک بدل شد‪.‬‬ ‫‪ )2‬به سبک نورماندی ساخته شده است‪.‬‬ ‫‪ )۱‬واقع در منطقه ی کان در فرانسه‬

‫‪ )2‬اولین کلیسای حیاط دار در دوره رومانسک‬ ‫‪ .4‬کلیسای سن آمبروجیو‪ )۱ :‬واقع در میالن ایتالیا‬

‫‪ )2‬در نگاه نخست به باسیلیکاهای رومی صدرمسیحیت شباهت دارد‪.‬‬ ‫‪ .5‬کلیسای پیزا‪ )۱ :‬واقع در کشور ایتالیا و سبک توسکانی‬

‫‪ .6‬کلیسای سن پیر مواساک‪ )۱ :‬واقع در کشور فرانسه‬

‫‪ ) 2‬نقش برجسته ی ارمیای نبی در سردر این کلیسا نمونه ی شاخصی از رابطه ی معماری و پیکرتراشی در این دوره است‪.‬‬

‫‪ )2‬مربوط به سبک کلونی – بورگاندی‬ ‫‪ .7‬کلیسای سن الزار‪ )۱ :‬واقع در ناحیه ی آتون فرانسه‬
‫‪ )۳‬در نقوش برجسته ی پیشانی ورودی بنا صحنه هایی ترسناک و خوف انگیز به نمایش درآمده است‪.‬‬
‫* پیکره های رعب آور و وحشتناک شیاطین و صحنه های ترسناک‪ ،‬نتیجه ی ایمان خوف انگیزی است که در دوره ی رومانسک رایج بود‪.‬‬

‫‪ .8‬کلیسای جامع دورهام‪:‬‬

‫‪ )2‬از نمونه های شاخص سبک نورماندی‬ ‫‪ )۱‬واقع در کشور انگلستان‬

‫کلیسای سن امبروجیو‬
‫کلیسای سن سرنن‪ -‬تولوز‬ ‫فضای داخلی کلیسای اشپایر‬ ‫نمای غربی سن اتین‪ -‬کان‬

‫دهان جهنم‪ -‬از مزامیر وینچستر نمونهای از حروف سرآغاز‬ ‫نقشی از کلیسای سن پیر مواساک مسیح بر تخت سلطنت‬
‫انجیل ودریکاس راهب‬
‫از سن سرنن‬

‫‪34‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫عصر گوتیک‪:‬‬
‫‪ -‬اصطالحی که بیشتر به سبک معماری اروپای غربی در فاصله ی سده ی ‪ ۱2‬تا ‪ ۱6‬میالدی اطالق می شود‪.‬‬
‫‪ -‬این واژه ی فرانسوی را برای اولین بار منتقدین رنسانس ایتالیا برای تحقیر هنر پیش از خود که آن ها را به اقوام گوت یا بربر اروپایی نسبت‬
‫می دادند‪ ،‬به کار بردند‪.‬‬
‫‪ -‬تحرک و زنده دلی مردم اروپای شمالی‪ ،‬هنر پخته و کامل و کالسیک اروپای جنوبی و هنر تزئینی و ظریف مشرق زمین سه محور اصلی شکل‬
‫دهنده به هنر گوتیک به شمار می روند‪.‬‬
‫‪ -‬هنر گوتیک را می توان با صفاتی چون فرا طبیعت گرا‪ ،‬غیردنیوی و روحانی معرفی کرد‪.‬‬
‫‪ -‬در یک نگاه کلی می توان گفت سبک گوتیک قابل مقایسه با عهد کالسیک یونان‪ ،‬و رومانسک همسان سبک آرکاییک در یونان است‪.‬‬
‫‪ -‬هنرمند گوتیک از نمادپردازی سبک رومانسک اجتناب کرد‪.‬‬
‫‪ -‬کاربست خط های پیچان‪ ،‬رنگ های درخشان‪ ،‬توجه به تزئینات زیاد‪ ،‬ظرافت تغزلی در پیکره ها و وجود برخی عناصر معماری این دوره در‬
‫تصاویر از ویژگی های هنرهای تصویری گوتیک است‪.‬‬
‫‪ -‬نخستین نمودهای هنر طراحی را می توان در کتاب آرایی گوتیک مشاهده کرد‪.‬‬
‫‪ -‬معماری گوتیک مشخصاً از کشور فرانسه آغاز شد‪.‬‬
‫‪ -‬سبک گوتیک انواع معماری های شهری‪ ،‬نظامی و کاخ ها را نیز در بر می گرفت‪.‬‬
‫‪ -‬میل به ارتفاع زیاد ویژگی اصلی این سبک معماری است‪.‬‬
‫‪ -‬عناصر صعودی و خطوط پویا در معماری گوتیک‪ ،‬عرفانگرایی جدید در مسیحیت این دوره را بازتاب می دهد‪.‬‬
‫‪ .2‬توجه به تناسبات عمودی کشیده‬ ‫‪ -‬برخی ویژگی های کلی معماری گوتیک‪.۱ :‬استفاده از قوس های تیزه دار‬
‫‪ .5‬ترکیب های رو به باالی مثلثی‬ ‫‪ .4‬ساخت پشت بندهای معلق‬ ‫‪ .۳‬بکارگیری دیوارهای حایل تو خالی‬
‫‪ .6‬پنجره های شیشه ای بلند و اهمیت دادن به عرفان نور و رنگ های درخشان‬
‫‪ -‬به دلیل کم بودن دیوارهای داخلی‪ ،‬هنر نقاشی دیواری در این دوره بسیار کم می شود‪.‬‬
‫* تنها در معماری گوتیک ایتالیا‪ ،‬بواسطه ی وجود دیوارهای پهناور فضای مناسب برای نقاشی دیواری وجود داشت‪.‬‬
‫‪ -‬تزئینات مورد استفاده در فضای داخلی ساختمان های گوتیک‪:‬‬
‫ایجاد طرح با کنار هم قرار دادن شیشه های رنگی و مرزبندی با سرب‬ ‫‪ .۱‬شیشه بندی منقوش (ویترای)‬
‫جهت تزئین محراب های کلیسا به کار می رود‪.‬‬ ‫‪ .2‬نقاشی روی پانل های چوبی‬
‫‪ .۳‬پرده های نقش بافت (تاپیستری) به صورت دیوار کوب‬
‫‪ -‬تحوالت هنر گوتیک را در مراحل زیر بررسی می کنند‪:‬‬

‫‪ .1‬گوتیک آغازین‪:‬‬
‫‪ )2‬وجود فرورفتگی هایی در دیوارهای نما‬ ‫‪ )۱‬توجه به قوس های تیزه دار و شکسته‬
‫‪ )۳‬تأکید بر برج ها‪ ،‬مناره های کشیده‪ ،‬دیوارهای نازک در حالتی که گویی رو به آسمان خیز برداشته اند‪.‬‬
‫‪ )4‬پیکره سازی در این دوره برای اولین بار به طور کامل و تمام از فضای داخل کلیسا بیرون آمد‪.‬‬
‫‪ )5‬این دوره با بازسازی و ایجاد تغیراتی نظیر ساخت پنجره های بلند و جایگاه خوانندگان در کلیسای سلطنتی «سن دنی» پاریس توسط کشیشی‬
‫معروف به «سوژه یا سوژر» آغاز شد‪.‬‬
‫‪ )6‬کلیسا ی جامع الئون فرانسه و کلیسای نتردام پاریس نیز از جمله نمونه های این دوره به شمار می روند‪.‬‬

‫‪35‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫‪ .2‬گوتیک پیشرفته‪:‬‬
‫‪ )۱‬آغاز این دوره را می توان با بازسازی کلیسای جامع شارتر در فرانسه دانست‪.‬‬
‫‪ ) 2‬کلیسای شارتر نخستین نمونه ها ی بناهای گوتیک پیشرفته است که با استفاده از پشت بندهای معلق یا بازویی ساخته شده اند‪.‬‬
‫‪ )۳‬فضای داخلی برخی از کلیساهای این دوره بواسطه ی وجود شیشه هایی در پنجره که مانع ورود نور می شوند‪ ،‬تاریک است‪.‬‬
‫‪ )4‬از این دوره به بعد توجه به انسان و طبیعت ماهیتی واقع گرایانه به هنر داد‪.‬‬
‫‪ )5‬ساخت پیکره های زنانه با حالتی ایستا و توجه به سبک طبیعت گرایانه ی دوره ی باستان‬
‫‪ )6‬کلیسای جامع آمین‪ ،‬کلیسای جامع ریمس(یا رنس) در فرانسه از دیگر نمونه های معماری این دوره اند‪.‬‬
‫* آغاز واقعی مجسمه سازی گوتیک را باید از مجسمه های وابسته به معماری در کلیساهای ریمس و نامبرگ دانست‪.‬‬
‫* در فاصله ی گوتیک پیشرفته تا مرحله ی متأخر هنر گو تیک سبکی با عنوان «گوتیک مشعشع» شکل گرفت که از نمونه های شاخص آن می‬
‫توان به کلیسای سلطنتی سن شاپل اشاره کرد‪.‬‬

‫‪ .3‬گوتیک پسین‪:‬‬
‫‪ )۱‬آغاز این دوره را مربوط به اوایل سده ی ‪ ۱4‬میالدی می دانند‪.‬‬
‫‪ )2‬ظهور سبک شعله آسا با تأکید بر نقش و نگارهای مثلثی نوک تیز در نمای ساختمان‬
‫‪ )۳‬تحول مهم این دوره گسترش هنر و فرهنگ گوتیک به کشورهای غیرفرانسوی بود‪.‬‬
‫‪ )4‬گاه برای توصیف نقاشی آلمانی که دیرتر تحت تأثیر رنسانس قرار گرفت عبارت «گوتیک پسین» را به کار می برند‪.‬‬
‫‪ )5‬در گوتیک متأخر ساخت پیکرهایی در سردر ورودی بنا‪ ،‬کمتر رواج داشت‪.‬‬
‫‪ )6‬ایجاد حالت انحنا در پیکره از مشخصه های مجسمه سازی این دوره است‪.‬‬
‫‪ )7‬در سده ی چهاردهم و پانزدهم مصورسازی کتاب هایی موسوم به «کتاب ایّام» (کتاب دعایی است معموالً مصور برای استفاده ی شخصی)‬
‫بسیار رواج یافت‪.‬‬
‫‪ )۸‬از جمله نمونه های معماری این دوره در فرانسه می توان به کلیسای سن ماکلو در روئان اشاره کرد‪.‬‬
‫‪ -‬از دیگر نمونه های معماری گوتیک می توان به کلیسای جامع سالزبری و کلیسای جامع گالستر در انگلستان‪ ،‬کلیسای کلونی و کلیسای‬
‫هایلنگیرکه در آلمان‪ ،‬کلیسای جامع میالن در ایتالیا و کلیسای سانتاماریا در لئون اسپانیا اشاره کرد‪.‬‬
‫* کلیسای فلورانس نیز در دوره رواج سبک گوتیک ساخته شد‪ ،‬که به اعتقاد برخی میتوان آن را سرآغاز معماری رنسانس ایتالیا دانست‪.‬‬

‫مزامیر سن لویی‬ ‫کتاب اوقات ژان دورو‬

‫‪36‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫ماتیو پاریس‪ -‬طرح یک نسخهی خطی‬ ‫طراحی ویالردو اونکور‬

‫نمونهی ویترای از کلیسای شارتر‬ ‫فضای داخلی و نمای غربی دیر سن دنی‬

‫شبستان کلیسای جامع نتردام‪ -‬الن‬ ‫جبهه غربی کلیسای جامع نتردام پاریس همراه با نمایی سقف‬

‫‪37‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫نمای غربی کلیسای جامع نتردام‪ -‬شارتر‬ ‫پشتبندهای معلق کلیسای شارتر‬

‫تندیسهای لغاز کلیسای شارتر‬ ‫تندیسهای ورودی غربی کلیسای رنس‬ ‫تندیس مریم مقدس از نتردام‬
‫پاریس‬

‫کلیسای جامع میالن‬ ‫کلیسای جامع فلورانس‪ ،‬گوتیک‪-‬رنسانس‬

‫‪38‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫فصل پانزدهم‪ :‬هنر رنسانس ایتالیا‬
‫‪ -‬این واژه در ایتالیا به معنای «تولد دوباره» یا «باززایی» است‪.‬‬
‫‪ -‬فرانسویها آن را احیای سنت های ادبی و هنری کالسیک یونان و روم باستان بر پایه ی فلسفه ی اومانیسم تعریف کردند‪.‬‬
‫‪ -‬عقل محوری‪ ،‬فردیت گرایی و انسان مآبی سه اصل اساسی تفکر رنسانسی محسوب می شوند‪.‬‬
‫‪ -‬هنر رنسانس بر زمینه ی قواعد علمی و ریاضی شکل گرفت و روند تدریجی ناتورالیسم را طی کرد‪.‬‬
‫‪ -‬رئالیسم مبتنی بر مشاهده و کاربرد ریاضیت برای سازماندهی اجزای تصویر را می توان دو گرایش اصلی هنر رنسانس دانست‪.‬‬
‫‪ -‬در این دوره نگارش تاریخ هنر و زندگینامهی هنرمندان دوباره مرسوم شد‪.‬‬
‫‪ -‬پترارک(غالباً او را پدر انسانگرایی رنسانس ایتالیا میدانند)‪ ،‬بوکاچیو و دانته از پیشگامان فلسفهی اومانیسم در نهضت رنسانس هستند‪.‬‬
‫‪ -‬برخی از عوامل پیدایش و گسترش رنسانس‪:‬‬
‫‪ )۱‬زوال فئودالیسم و دگرگونی در ساختار سیاسی و اجتماعی و توسعهی تجارت بینالمللی‬
‫‪ )2‬شکست امپراتوری بیزانس در برابر مسلمانان عثمانی و خروج کتابهای کالسیک به ویژه از کتابخانههای یونان‬
‫‪ )۳‬گسترش جامعهی شهرنشین و هنردوستی اشراف جامعه و حمایت از هنرمندان‬
‫‪ )4‬ارائه ی نظریه ی مرکزیت خورشید توسط کپرنیک و توجه دوباره به علوم تجربی‬
‫‪ )5‬پیدایش نهضت اصالح دینی (پروتستانیسم) با تالش های مارتین لوتر و دیگران‬
‫‪ )6‬اختراع دستگاه چاپ سربی با حروف مستقل توسط گوتنبرگ‬
‫‪ -‬میتوان گفت نهضت رنسانس در هنر از کشور ایتالیا و شهر فلورانس آغاز شد‪.‬‬
‫‪ -‬مراحل تحول رنسانس در ایتالیا را میتوان به سه دوره تقسیم کرد‪:‬‬
‫اواخر قرن ‪ ۱۳‬و سراسر سده ی چهاردهم میالدی‬ ‫اول‪ :‬رنسانس آغازین‬
‫نیمه اول و نیمه دم سده ی پانزدهم میالدی‬ ‫دوم‪ :‬رنسانس میانی (رنسانس پیشین)‬
‫اواخر سده پانزدهم تا اوایل سده ی شانزدهم میالدی‬ ‫سوم‪ :‬رنسانس پیشرفته (رنسانس پسین‪ -‬اوج رنسانس)‬

‫رنسانس آغازین‪:‬‬
‫‪ -‬در آثار پیکرتراشی به نام نیکال پیزانو و فرزندش آمیزشی میان طبیعتگرایی خاص گوتیک با سنتهای کالسیک یونان و روم در اواخر قرن‬
‫‪ ۱۳‬دیده میشود‪ .‬وی با رونگاری از حجاری رومی به شیوهای دست یافت که مشخصه بارز آن ترکیببندی افقی رو به عمق است‪.‬‬
‫‪ -‬کیفیت عاطفی و مهیج حجاریهای «جووانی پیزانو» بر جوتو اثر گذاشت؛ ولی ترکیببندی و صور انتخابی او متأثر از گوتیک بود‪.‬‬
‫‪« -‬جووانی چیمابوئه» نقاش فلورانسی با عدول از برخی میثاقهای بیزانسی و گرایش به صور طبیعی یونانی بنیانگذار نقاشی ایتالیایی بود‪.‬‬
‫‪ -‬نقاشی به نام «دوتچو»‪ ،‬نوعی طبیعتگرایی و عمقنمایی خطی را در فضای معماری آثارش‪ ،‬در قالب «مکتب سیهنا» تجربه کرد‪.‬‬

‫ـ مکتب سیهنا‪:‬‬
‫‪ .۱‬مکتبی که شکوفایی آن در ایتالیا از سده سیزدهم تا سده پانزدهم بود و مدتی با مکتب فلورانس رقابت میکرد‪.‬‬
‫‪ .2‬دوتچو که در کارش نشانههایی از سنت بیزانسی را میتوان بازشناخت بنیانگذار این مکتب به شمار میآید‪.‬‬
‫‪ .۳‬دوتچو با کاستن از سادگی شرقی و حالت روحانیت بیزانسی‪ ،‬نگارهها را انسانیتر و زمینیتر نشان داد‪.‬‬
‫‪ .4‬دوتچو با رنگپردازی و ترکیببندی ماهرانه میتوانست صحنههای مذهبی متعارف را به طرزی مهیج و گیرا نشان دهد‪.‬‬
‫‪ .5‬برخی هنرمندان سیهنایی مانند «سیمونه مارتینی» به فرمهای ظریف و حاالت غنایی هنر فرانسوی تعلق خاطر داشتند‪.‬‬

‫‪39‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫نیکال پیزانو‬ ‫جووانی پیزانو‬

‫آثاری از دوتچو‪ -‬به ترتیب از چپ به راست‪ :‬بشارت مسیح؛ ورود مسیح به اورشلیم؛ تختهنگارهی مائستا‬

‫بشارت تولد مسیح اثر سیمونه مارتینی‬ ‫مریم نشسته بر تخت اثر جووانی چیمابوئه‬

‫‪40‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫ـ مکتب فلورانس‪:‬‬
‫‪ .۱‬فلورانس خاستگاه رنسانس ایتالیایی و یکی از مراکز مهم رشد نقاشی و پیکرهسازی از سده سیزدهم تا شانزدهم میالدی بود‪.‬‬
‫‪ .2‬این شهر تحت فرمانروایی خاندان مدیچی به چنان عظمتی رسید که از لحاظ جو روشنفکرانه تنها با آتن باستانی قابل قیاس بود‪.‬‬
‫‪ .۳‬مکتب فلورانس سر رشته سنت کالسیک باستان را گرفت و گامهایی استوار در عرصه اندیشه و علم برداشت‪.‬‬
‫‪ . 4‬تأکید نقاشان فلورانسی بر شکل و خط را شاید بتوان در برابر دلبستگی نقاشان ونیزی به رنگ قرار داد‪.‬‬
‫‪ .5‬جوتّو نخستین استاد بزرگ این مکتب بود‪.‬‬

‫جوتّو‪:‬‬
‫‪ -‬وی را «پدر هنرهای تصویری غرب» می دانند‪ .‬او احتماالً شاگرد «جووانی چیمّابوئه» و بسیار متأثر از «پیترو کاوالینی» بود‪.‬‬
‫‪« -‬اگرچه تربیت هنری او از سنت های نقاشی و پیکرتراشی کالسیک یونان و روم سرچشمه می گیرد‪ ،‬اما معلم واقعی وی طبیعت بود‪».‬‬
‫‪ -‬میتوان او را بنیان گذار تجربه های تصویری بر پایه ی مشاهده ی طبیعت در این دوره دانست‪.‬‬
‫‪ -‬استفاده ی از نورپردازی در تصویر جهت ایجاد حجم و بُعد به پیکره هایش حالتی مجسمه وار داد‪.‬‬
‫‪ -‬نوآوری های جوتو در زمینه نور و تاریکی با یک قریحه ی داستان گویی همراه است‪.‬‬
‫‪ -‬جوتو هنر ژرفنمایی و القای عمق بر روی صفحه مسطح را از نو کشف کرد‪.‬‬
‫‪ -‬در آثارش نوعی همبستگی میان ترکیب بندی صوری و ترکیب بندی عاطفی دیده می شود‪.‬‬
‫‪ -‬از جمله میراثی که برای نقاشان بعد از خود گذاشت شیوه ی روایت صحنه ها همچون یک درام است‪.‬‬

‫دیوارنگاری زاری بر مرگ مسیح‪ -‬نمازخانه آرنا‬ ‫تخته نگاره مریم نشسته بر تخت‬ ‫میالد مسیح‬

‫ورود مسیح به اورشلیم‬ ‫مرگ قدیس فرانسیس‬

‫‪41‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫سبک گوتیک بینالمللی‪:‬‬
‫‪ .۱‬سبکی که مقارن با رنسانس آغازین و میانی در سده چهاردهم و پانزدهم میالدی در بخشهایی از اروپا رایج شد‪.‬‬
‫‪ .2‬این سبک در ابتدا به کوشش نقاشان فالندری نظیر «برادران لمبور» (لمبورگ) در فرانسه شکل گرفت‪ .‬این نقاشان تأثیراتی از‬
‫سیمونه مارتینی و مشاهده دقیق طبیعت را با ظرافت اشرافی دوکهای فرانسوی وفق دادند‪.‬‬
‫‪ .۳‬این سبک در ایتالیا با آثار «جنتیله» و «پیزانلّو» به اوج شکوفایی رسید‪.‬‬
‫‪ .4‬پیکرههای آراسته‪ ،‬انحناهای نرم جامگان‪ ،‬رنگهای جواهرگونه‪ ،‬و ریزهکاریهای طبیعتگرایانه از ویژگیهای این سبک به شمار میآید‪.‬‬
‫‪ .5‬کتاب مصور «ایام پر برکت دوک بری» اثر برادران لمبور‪ ،‬یکی از مهمترین آثار سبک گوتیک بینالمللی به شمار میآید‪ .‬تصاویر این‬
‫کتاب توصیفی عالی از دوران سلحشوری و عشق درباری است‪.‬‬

‫چشمانداز سنت اوستاس اثر پیزانلّو‬ ‫پرستش مجوسان اثر جنتیله دافابریانو‬

‫صفحاتی از کتاب ایام دوک بری اثر برادران لمبور‬

‫‪42‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫رنسانس میانی‪:‬‬
‫‪ -‬در قرن پانزدهم میالدی هنگامی که در جوّ شکوفایی هنرها سبکهای شخصی جدید رخ مینمودند‪ ،‬اندیشمندان انسانگرا نیز به اشاعهی معرفت‬
‫دنیوی میپرداختند‪ .‬دانش جدید افق تازهای فراروی اندیشه گشود و برخورد آزادانهتری با هنر را پیش آورد‪.‬‬
‫‪ -‬در این زمان بود که نخستین رسالهها در باب معماری و نقاشی منتشر شد؛ و تناسب و پرسپکتیو به روش علمی مورد مطالعه قرار گرفت‪.‬‬
‫‪ -‬در امتداد اندیشههای اومانیستی‪ ،‬جنبشی مستقل از گوتیک بینالمللی و با تمایالت طبیعتگرایانه قویتر به ویژه در فلورانس شکل گرفت‪.‬‬
‫‪ -‬مسائل وضوح و ساختمان هندسی فضا و فرم به بهترین وجه‪ ،‬توسط «پییرو دال فرانچسکا» حل شد‪.‬‬
‫‪ -‬در این دوره هنرمندی چون «آنتونلو دا مسینا»‪ ،‬آموختههایش از هنر فالندری نظیر نقاشی با رنگروغن را به ایتالیا آورد‪.‬‬
‫‪ -‬از میانهی سدهی پانزدهم به بعد‪ ،‬هنرمندان فلورانسی به آزادی بیشتری در بازنمایی طبیعتگرایانه رسیدند؛ که نمونهی بارز آن را در پیکرهای‬
‫پر حرکت آنتونیو پوالّیوئولو میتوان دید‪.‬‬
‫‪« -‬آندره مانتنیا» تحت تأثیر واقعگرایی دوناتلّو و تندیسهای آنتیک و با به کارگیری شگرد کوتاهنمایی سبک نقاشی خود را بنا نهاد‪.‬‬
‫‪ -‬در سالهای آخر سدهی پانزدهم «آندره وروکیو» با ظرافتکاری در سطح پیکرههای مفرغی و ایجاد تحرک بیشتر در پیکرها به جلوههای جالبی‬
‫دست یافت که بر بازیهای نور متکی بود‪.‬‬
‫‪ -‬از جمله هنرمندان نیمهی نخست سدهی پانزدهم میتوان به برونلسکی‪ ،‬مازاتچو‪ ،‬دوناتلو‪ ،‬نانی دیبانکو‪ ،‬فرا آنجلیکو‪ ،‬پییرو دال فرانچسکا‪،‬‬
‫پائولو اوتچلّو‪ ،‬لورنتسو گیبرتی‪ ،‬فرا فیلیپو لیپی‪ ،‬دومینیکو ونتسیانو و آندرئا دل کاستانیو اشاره کرد‪ .‬همچنین در نیمهی دوم سدهی پانزدهم‬
‫هنرمندانی نظیر آلبرتی‪ ،‬پروجینو‪ ،‬ستینیانو‪ ،‬گیرالندایو و بوتیچلی در ارتقاء هنر رنسانس نقشی مهم ایفا کردند‪.‬‬

‫فیلیپو برونلسکی‪:‬‬
‫‪ -‬در مرحله ی ابتدایی فعالیتش در زمینه ی پیکرتراشی شهرت داشت‪.‬‬
‫‪ -‬او را می توان اولین کسی دانست که برای نخستین بار موفق به کشف «پرسپکتیو خطی علمی» شد‪.‬‬
‫‪ -‬مهمترین دستاورد وی در معماری را می توان ساخت گنبد کلیسای فلورانس دانست‪.‬‬
‫‪ -‬از ویژگیهای معماری او توجه به ساخت بناهای باسیلیکایی است‪.‬‬
‫‪ -‬از شیوه های نوین ابداعی او با عنوان«معماری پس از قرون وسطا» یاد می شود‪.‬‬
‫‪ -‬به اعتقاد او همان تناسبات ریاضی که در موسیقی‪ ،‬هماهنگی به وجود میآورد‪ ،‬باید در معماری‬
‫نیز حکمفرما شود‪ ،‬و راز معماری در تناسباتی ساده و مبتنی بر اعداد صحیح است‪.‬‬

‫گنبد کلیسای فلورانس‬

‫بیمارستان معصومان فلورانس‬

‫نمازخانهی پاتسی فلورانس‬

‫‪43‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫مازاتچو(ماساچو)‪:‬‬
‫‪ -‬او به عظمت ساده و بیآالیش آثار جوتو بازگشت‪ ،‬ولی درک علمی پرسپکتیو و روانشناسی کنش پیکرها را بر آن افزود‪.‬‬
‫‪ -‬میتوان گفت وی برای اولین بار در نقاشی‪ ،‬از منابع نوری مشخص در تصویر استفاده کرد‪ .‬تا پیش از او هیچ نقاش دیگری نتوانسته بود به‬
‫چنین موفقیتی در بازنمایی واقعگرایانه فضا به مدد نور و جوّ دست یابد‪.‬‬
‫‪ -‬نخستین گام در جهت کاربست پرسپکتیو دقیق در نقاشی را برداشت و از آن جهت ایجاد توهم فضایی در تصویر بهره برد‪.‬‬
‫‪ -‬در دیوارنگاره هایی چون «نقدینه خراج» و «تثلیث مقدس» دو گرایش اصلی رنسانس یعنی «رئالیسم مبتنی بر مشاهده» و «کاربرد ریاضیات‬
‫جهت سازماندهی اجزاء تصویر» را در کنار یکدیگر جمع کرده است‪.‬‬
‫‪ -‬او سبکی بیپیرایه داشت و در نقاشی خود به نهایت کشیدگی و فشردگی خط دست یافت‪.‬‬

‫نقدینه خراج (باج)‪ -‬دیوارنگارهای‪ ،‬نمازخانه برانکاچی در کلیسای سانتا ماریا دل کارمینه فلورانس‬

‫تثلیث مقدس‬ ‫مریم نشسته بر تخت‬ ‫سایهی شفابخش سنپیتر‬

‫‪44‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫دونات ّلو‪:‬‬
‫‪ -‬سیر تحول کاری دوناتلو را میتوان به سه مرحله تقسیم کرد‪:‬‬
‫‪ )۳‬واقعگرایی نیرومند‬ ‫‪ )2‬غلبه ی سلیقه ی کالسیک رومی‬ ‫‪ )۱‬میل به رئالیسم‬
‫‪ -‬واقع گرایی در آثار وی به اندازه ای تند و صریح است که منجر به نوعی اکسپرسیونیسم می شود‪.‬‬
‫‪ -‬احیای اصل انتقال وزن یا ایستایی متعادل برای اولین بار در هنر رنسانس و ساخت پیکره هایی از پیغمبران در حالت های غیرمتعارف‪.‬‬
‫‪ -‬وی با ساخت پیکره ی «قدیس مرقس» به سنت های یک هزارساله ی قرون وسطا در پیکرتراشی خاتمه داد‪.‬‬
‫‪ -‬مهارت زیادی در شخصیت پردازی پیکره های انسانی داشت به طوری که آثارش یادآور چهره سازی های رومیان باستان هستند‪.‬‬
‫‪« -‬آثارش دربرگیرنده ی تمام جنبه های هنری رنسانس ایتالیایی است و نهایت خودباوری انسان رنسانسی را منعکس می کند‪».‬‬
‫‪ -‬تأثیرگذاری وی را در آثار میکالنژ‪ ،‬تجسم پسربچگان بالدار در روکوکو واحیاء ارزشهای پیکرهسازیاش توسط رودن‪،‬میتوان دنبال کرد‪.‬‬

‫قدیس مرقس‬ ‫تندیس داوود‬ ‫حبقوق (پیامآور کله کدو)‬ ‫مریم مجدلیه‬

‫پییرو دال فرانچسکا‪:‬‬

‫‪ -‬با نگارش دو رساله در باب پرسپکتیو و هماهنگی گامی مهم در پی ریزی علمی پرسپکتیو برداشت‪.‬‬
‫‪ -‬روحیهی شاعرانه و اندیشمندانه‪ ،‬و رویکرد انتزاعی به شکل(فرم) و فضا‪ ،‬وجه تمایز او از سایر هنرمندان رنسانس است‪.‬‬
‫‪ -‬در ساختمان ترکیب بندی آثارش به طور کامل قواعد هندسه و ریاضیات حاکم است‪.‬‬
‫‪ -‬در میان هنرمندان این دوره بیشترین توجه را به عامل فضا در تصویر دارد‪ ،‬وآثارش بیشترین دستاوردهای علمی و هنری رنسانس نیمهی نخست‬
‫سده ی پانزده را نمایش می دهند‪.‬‬
‫‪ -‬با تقلیل حرکات در پیکره ها سعی در ایجاد ارتباط میان پیکره ی انسانی با فضای معماری داشت‪.‬‬
‫‪ -‬با نقاشی «رستاخیز» شیوهای را معرفی میکند که نزد نقاشان بعدی رنسانس بسیار مورد توجه قرار گرفت‪ ،‬و آن «مثلث پیکره» نام داشت‪.‬‬
‫‪ -‬کوبیستهای قرن بیستم بر جنبهی خردگرایانه و سازماندهی هندسی کار او مهر تأیید زدند‪.‬‬

‫‪45‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫بشارت مسیح‬ ‫غسل تعمید مسیح‬ ‫مریم به همراه قدیسین و فدریکو‬

‫رستاخیز مسیح‬ ‫شالق زدن بر مسیح‬

‫شهر ایدهآل‪ ،‬منسوب به فرانچسکا و لوئیزیانو الئورانا‬

‫‪46‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫پائلو اوتچلو‪:‬‬
‫‪ -‬نقاش فلورانسی که در سبک گوتیک بین المللی متبحر و کار آموخته شده بود‪ ،‬و با شناخت شیوهی سهبعدنمایی شیفتهی آن شد‪ ،‬هر چند در‬
‫هماهنگ کردن کهنه و نو چندان موفق نشد‪.‬‬
‫‪ -‬در نزد وی شکل سهبعدی جادوی خاصی داشت‪ ،‬که وی برای ارضای نیروی تخیل بس مبتکرانه و اصیل خویش از آن سود میجست‪.‬‬
‫‪ -‬شیفتگی اوتچلو‪ ،‬گونهای اشتیاق غیر منطقی به آراستن شکلهای یکپارچه هندسی در فضا بود‪ ،‬و شاید تعجبآور نباشد که او یکی از استادان‬
‫مطلوب کوبیستهای اوائل سده بیستم شد‪.‬‬
‫‪ -‬او پرسپکتیو را نه با دقت علمی‪ ،‬بلکه بیشتر به طرزی تخیلی به کار میبرد‪ .‬در نقاشیهای او منطق هندسی بازنمایی فضا و تفسیری شاعرانه از‬
‫واقعیت درهم میآمیزند‪ .‬پدیدههای واقعی به صور خیالی بدل میشوند و رنگها جلوهای شگفتانگیز مییابند‪.‬‬
‫‪ -‬در معروفترین تابلوی او به نام «نبرد سن رومانو» سطوح با شکوه و درخشان طالیی و نقرهای یادآور نقاشیهای جنتیله است‪ .‬کار اوتچلو‬
‫بسیار وامدار گوتیک بینالمللی است که از مواد به شکلی اسرافآمیز استفاده میکرد‪ ،‬به عالوهی عنصر افزودهی ژرفنمایی در فرم و فضا‪.‬‬

‫نبرد سن رومانو‬ ‫نبرد سن جورج و اژدها‬

‫لئو باتیستا آلبرتی‪:‬‬

‫‪ -‬مطالعهی رسالههای معماری به جامانده از دوران کالسیک همراه با پژوهشهای باستانشناسانه‪ ،‬او را به مقام «نخستین معمار رنسانس» رساند‬
‫که با اعماق معماری روم باستان آشنا شده بود‪.‬‬
‫‪ -‬مهمترین فعالیت وی در عرصه ی معماری انتشار رسالهای بر اساس نظریات ویتروویوس معمار روم باستان بود‪.‬‬
‫‪ -‬او در معماری بر تناسبهای آرمانی‪ ،‬نقشهی متراکم در مرکز به عنوان کلیسای آرمانی مسیحیان‪ ،‬و کثرت ترکیب ستون و قوس تأکید میکرد‪.‬‬
‫معتقد بود قوس را باید با بخشی از دیوار نگه داشت نه با یک عنصر مستقل پیکرهوار (ستون)‪.‬‬
‫‪ -‬به اعتقاد وی«زیبایی یک بنا از هماهنگی تمام اجزایش حاصل می شود‪ ،‬به گونه ای که نتوان چیزی از آن کاست و یا بر آن افزود‪».‬‬
‫‪ -‬تأکید بر تناسبات عمودی و افقی برابر در ساختمان از اصول کاری او بود‪.‬‬
‫‪ -‬انطباق شیوههای کالسیک بر سطوح نما‪ ،‬تمامی اندیشهی آلبرتی را در دوران زندگی هنریش به خود اختصاص داده بود‪ .‬در نمای پر ابتکار‬
‫«کلیسای سن آندرئا» که نقطهی اوج تجربهاندوزیهای اوست‪ ،‬توانست دو موضوع معماری رومی‪-‬جبههی معبد و طاق نصرت‪ -‬را درآمیزد‪.‬‬
‫‪ -‬شاید بتوان گفت پرسپکتیو در معنای «دیدن از ورای صفحهی شفاف» با تالشهای آلبرتی محقق شد‪.‬‬
‫‪ -‬آلبرتی اولین هنرمندی بود‪ ،‬که با کتاب «در باب نقاشی» خود برای نخستین بار پرسپکیو را به صورت تصویری تشریح کرد‪.‬‬
‫‪ -‬در مقام یک نظریهپرداز انسانگرا‪ ،‬بر سرشت عقالنی و علمی هنرها تأکید میگذاشت‪ ،‬و هنر را از نمادگرایی یا کارکرد مذهبی جدا میکرد‪.‬‬
‫‪ -‬از جمله آثار معماری وی میتوان به «کاخ روچالی» ‪ ،‬نمای کلیسای گوتیک «سانتاماریا نووال» و کلیسای «سن فرانچسکو» اشاره کرد‪.‬‬

‫‪47‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫نمای بیرونی و فضای داخلی کلیسای سن آندرئا در مانتوا‬ ‫نمای کلیسای سانتاماریا نووال در فلورانس‬

‫کلیسای سن فرانچسکا (معبد ماالتستا) در ریمینی‬ ‫پرسپکتیو در معنای دیدن از ورای صفحه شفاف‬

‫آندرئا وروکیو‪:‬‬
‫‪ -‬او را وارث برخی از استعدادها و ژرف اندیشیهای دوناتلّو میدانند‪ .‬با این حال شیوه پیکرسازی او به سبب حجمپردازی لطیف و ظرافتکاری‬
‫مفرط‪ ،‬با سبک دوناتلو تفاوت داشت‪.‬‬
‫‪ -‬میتوان گفت آثار دوناتلو در مقایسه با او ساختاری کالسیک‪ ،‬آرام و متوازن داشته‪ ،‬و مجسمههای وروکیو از رئالیسمی قوی برخوردارند‪.‬‬
‫‪ -‬در پیکرهی مفرغی «داوود» کوشش طبیعتگرایانه به توصیف روانشناختی در قالب جوانی سرشار از غرور و اعتماد به نفس انجامیده است‪.‬‬
‫‪ -‬از برجستهترین دانش آموختههای کارگاه هنری وروکیو در فلورانس‪ ،‬لئوناردو داوینچی و ساندره بوتیچلی بودند‪.‬‬

‫پیکرهی داوود‬ ‫تابلوی غسل تعید مسیح‪ -‬با دستیاری داوینچی‬ ‫سردار ونیزی بارتولومئو کولئونی‬

‫‪48‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫آندرئا مانتنیا‪:‬‬
‫‪ -‬یکی از درخشانترین استعدادهای هنری اواسط قرن پانزدهم میالدی در ایتالیای شمالی بود که از شهر پادوا برخاست‪.‬‬
‫‪ -‬در پرسپکتیو‪ ،‬مانتنیا مسائل دشواری را برای خود مطرح میسازد تا از حلشان لذت ببرد‪.‬‬
‫‪ -‬در کاخ دوک نشین مانتوا برای خاندان گونتساگا شاهکاری از عمقنمایی تصویری پدید آورد‪ ،‬و نخستین تزیین سراسر سهبعدی یک اتاق کامل‬
‫را در «تاالر عروسان» این بنا به پایان رساند‪.‬‬
‫‪ -‬تجربهگرایی جسارتآمیز وی او را به تکمیل تزیین تاالر عروسان با نخستین سهبعدنمایی از پایین به باالی یک سقف هدایت میکند‪ ،‬و این‬
‫اسلوبی است که بعدها وسیعاً به دست یکی از نقاشان شمال ایتالیا به نام «کوردجو»‪ ،‬و سقفآرایان باروک تکامل یافت‪.‬‬
‫‪ -‬سبک او در شکلگیری هنر «جووانی بلینی» پیشتاز نقاشی مکتب ونیز بسیار اثرگذار بود؛ همچنین گراورهایش‪« ،‬آلبرشت دورر» پدر رنسانس‬
‫شمال اروپا را نیز متأثر ساخت‪.‬‬

‫مسیح مرده‬ ‫سقفنگاره تاالر عروسان‬ ‫قدیس یعقوب در راه شهادت‬

‫ساندرو بوتیچلی‪:‬‬
‫‪ -‬شاگرد فرافیلیپو لیپی بود و احتماالً روش ترسیم خط کرانی مشخص و خالص با سایهروشن در داخل خطوط کرانی را از وی آموخت‪.‬‬
‫‪ -‬آثارش از لطافتی شاعرانه و تغزلی برخوردارند‪ .‬او روش رنسانس آغازین را تلطیف و به روش تزیینی و خطی خاص خود تبدیل کرد‪.‬‬
‫‪ -‬در جهان هنر یکی از استادان بزرگ «خط» (در مقابل رنگ) به شمار میرود‪.‬‬
‫‪ -‬او اشتیاق زیادی به موضوعات برگزیده از اساطیر باستانی داشت و معروفترین اثرش را میتوان تابلوی «تولد ونوس» دانست‪.‬‬
‫‪ -‬در مصورسازی کتاب «کمدی الهی دانته» مهارت او در طراحی مشخص میشود‪.‬‬
‫‪ -‬وی را حلقهی ارتباط میان رنسانس سدهی پانزده و مرحلهی اوج رنسانس میدانند‪.‬‬

‫پریماورا (تمثیل بهار)‬ ‫تولد ونوس‬

‫‪49‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫رنسانس پیشرفته‪:‬‬
‫‪ -‬این دوره نه فقط گروه بزرگی از نوابغ استثنایی را به میدان آورد‪ ،‬بلکه شالودهی منطقی ستایش از «هنرمند نابغه» را در الهام الهی یافت‪.‬‬
‫‪ -‬آنچه شاعر میتوانست ‪-‬از نظر الهام الهی‪ -‬ادعا کند‪ ،‬هنرمند این دوره نیز ادعا کرد و هنر بصری را به پایهای رساند که پیشتر فقط در دسترس‬
‫شعر بود‪ .‬بدین ترتیب‪ ،‬هنرمند در آستانهی آغاز تاریخ دنیای نوین‪ ،‬مقام شایستهی خویش را به دست آورد و پیروزمندانه‪ ،‬مدعی مقام واال در‬
‫میان هنرهای «زیبا» برای اثر خویش شد‪.‬‬
‫‪ -‬این دوره شاهد گردآمدن پشتیبانان پر توقع‪-‬فرمانروایان‪ ،‬پاپها و شهریاران‪ -‬و هنرمندان نوآور بود‪ .‬پشتیبانان برای آثار این هنرمندان رقابت‬
‫میکردند و میان این هنرمندان رقابت پدید میآوردند‪ ،‬الگویی که در فلورانس سدهی چهاردهم آغاز گشته بود‪.‬‬
‫‪ -‬گرچه استادان رنسانس پیشرفته علوم تصویری سدهی پانزدهم را به ارث برده بوند و از یکدیگر تجربه میآموختند‪ ،‬اما هر کدام از این هنرمندان‬
‫سبک شخصی خود را پدید آوردند‪ .‬آثاری تصویری ایشان در ویژگیهایی اشتراک داشتند‪ :‬رویکرد به تقلید از طبیعت که چنان به شکلها صورت‬
‫آرمانی میدهند که گویا برای بازتاب طبیعت پرداخت یافتهاند؛ دریافتی از شکلهای دوره باستان که بر پایهی آثار همان دوره بود؛ توازن و‬
‫شفافیتی در ترکیببندی ایشان؛ و قدرتی پر احساس‪.‬‬
‫‪ -‬لئوناردو داوینچی‪ ،‬میکالنژ‪ ،‬رافائل‪ ،‬تیسین(هنرمند اهل ونیز) از نامدارترین هنرمندان این روزگار بودند‪.‬‬

‫لئوناردو داوینچی‪:‬‬
‫‪ -‬لئوناردو در جایگاهی باالتر از تقابل میان شیوهها مرسوم (لطافت صوری در برابر زمختی مجسمهگونه) ایستاده بود‪ .‬او دلبستهی چیزهایی بود‬
‫که چشم میتوانست ببیند؛ و تمامی دنیا برایش منظری از نور و سایه و رنگ بود‪.‬‬
‫‪ -‬شیوه کیاروسکورو(سایه‪-‬روشن کاری) را برای برجستهنمایی به شکلی کامل به کار گرفت؛ همچنین نقاشیها و طراحیهایش مثال بارز‬
‫کاربست اسلوب اسفوماتو (محوکاری)اند‪.‬‬
‫‪ -‬داوینچی و جیووانی باتیستا دال پورتا از جمله کسانی هستند که در قرن ‪ ۱6‬به راهکارهای استفادهی نقاشانه از وسیلهای به نام «اتاق تاریک»‬
‫اشاره کردهاند‪ *( .‬این وسیله در اختیار نقاشان هلندی قرن ‪ ۱7‬بود که به منظرهپردازی دقیق روی آورده بودند‪).‬‬
‫‪ -‬بیش از هر هنرمند دیگری در این دوره بر سهبعدنمایی و کیفیات جسمانی در طراحیها و نقاشیهایش تأکید داشت‪.‬‬
‫‪ -‬اولین هنرمندی که به شکلی صحیح تنها از یک منبع نوری در نورپردازی برخی از آثارش استفاده کرد‪.‬‬
‫‪ -‬استفاده شاخص از سایههای تیره و تاریک جهت القای فضایی مرموز و رازآمیز و همچنین مهارت در سایهپردازیهای مالیم و شاعرانه‬
‫‪ -‬از نخستین نقاشانی که با استفاده از هنر طراحی به کالبدشکافی اعضای پیکره ی انسان پرداخت‪.‬‬
‫‪ -‬در برخی نقاشی های وروکیو دستیار او بود‪.‬ترسیم فرشتهی سمت چپ تابلوی «غسل تعمید مسیح» اثر وروکیو را‪ ،‬به وی نسبت میدهند‪.‬‬
‫‪ -‬پرسپکتیو خطی به دست داوینچی تکمیل شد‪.‬‬
‫‪ -‬از جمله معروف ترین آثارش عبارتند از‪:‬‬

‫‪ )1‬تابلوی مریم عذرا بر کنار صخره ها‪:‬‬

‫‪ .۱‬این اثر که در دونسخه موجود است‪ ،‬متأثر از آثار فرا فیلیپولیپی است‪.‬‬
‫‪ .2‬نور و سایه عالوه بر برجسته نمایی برای نمایش حاالت عاطفی نیز به کار رفته اند‪.‬‬

‫‪ )2‬مونالیزا(لبخند ژوکوند)‪:‬‬
‫‪ .۱‬احتماالً پرآوازهترین شبیهسازی از چهرهی فردی در جهان است‪.‬‬
‫‪ .2‬لئوناردو در این اثر ترکیبی بدیع از منظره و تکچهره ایجاد کرد‪.‬‬
‫‪ .۳‬نمونهای عالی از کاربست استادانهی اسلوب محوکاری است‪.‬‬

‫‪50‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫‪ )3‬شام آخر‪:‬‬
‫‪ .۱‬دیوارنگاره ای واقع در سالن غذاخوری کلیسای سانتاماریا دالگراتسیا در میالن است‪.‬‬
‫‪ .2‬ترکیبی افقی و متمرکز با استفادهی دقیق از پرسپکتیو یک نقطهای دارد‪.‬‬
‫‪ .۳‬نخستین ترکیب بندی بزرگ پیکره ای در نقاشی رنسانس به شمار میرود‪.‬‬
‫‪ .4‬پرداختی موفق به حاالت درونی پیکره ها دارد‪.‬‬
‫‪ .5‬می توان آن را پرآوازه ترین نقاشی مذهبی در تاریخ دانست‪.‬‬

‫باکره داغدار(مریم صخرهها)‪ -‬نسخه پاریس‬ ‫مریم صخرهها ‪-‬نسخه لندن‬ ‫مونالیزا‬

‫شام آخر‬ ‫مریم و سنت آن‬ ‫یحیی معمدان‬

‫‪51‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫میکالنژ‪:‬‬
‫‪ -‬میکالنژ در مقام پیکرهساز‪ ،‬نقاش و معمار در فلورانس و رم به فعالیت پرداخت‪ .‬او در هنر مهیج و پر کشش خود به وحدت ایمان مسیحی و‬
‫فرهنگ انسانگرایانه دست یافت‪ .‬در همه حال هنر او عرصهی تقالی روح آدمی میان دو قطب عمل و تفکر است‪.‬‬
‫‪ -‬میتوان آثار او را «نقطهی اوج بینش اومانیسم» در هنر رنسانس دانست‪.‬‬
‫‪ -‬نیروی نهفته در پیکرههایش را اغلب با عبارت «فعالیت آرمیده» توصیف میکنند‪.‬‬
‫‪ -‬به اعتقاد وی «پیکره حجمی محبوس در سنگ است که باید با برداشتن قسمت های اضافی آن را رها ساخت‪».‬‬
‫‪ -‬معروف ترین اثر نقاشی او دیوارنگاره هایی برای محراب و سقف نمازخانه ی سیستین در واتیکان می باشد‪.‬‬
‫‪ -‬او در نقاشی«آفرینش انسان» در سقف کلیسای سیستین‪ ،‬پیوندی میان سنن ماقبل مسیحی و مسیحی ایجاد کرده است‪.‬‬
‫‪ -‬سبک او را نقطهی پایان هنر رنسانس پیشرفته در نظر میگیرند؛ و میتوان او را از پیشگامان منریسم دانست‪.‬‬
‫‪ -‬از جمله شاخصترین نمونههای پیکرتراشی او میتوان به پیکرهی داوود در فلورانس‪ ،‬پیکرهی موسی و مجموعهی ناتمام پیکرههای بردگان در‬
‫رم‪ ،‬و پیکرههای پیهتا (واتیکان‪ ،‬پالسترینا و روندانینی) اشاره کرد‪.‬‬

‫پیکره داوود‬ ‫پیکره باکوس‬ ‫پیکره ویکتور‬ ‫دو پیکره از مجموعه بردگان عاصی‬

‫پیکره موسی‬ ‫پیکره پیهتا‪ -‬واتیکان‬ ‫پیکره پیهتا‪ -‬پالسترینا‬

‫‪52‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫صحنهی آفرینش آدم از سقفنگارهی نمازخانهی سیستین‬ ‫صحنهی رانده شدن آدم و حوا از سقفنگارهی نمازخانهی سیستین‬

‫محرابنگارهی نمازخانهی سیستین‬ ‫جزییات نقش از صحنه داوری واپسین محرابنگارهی نمازخانهی سیستین‬

‫رافائل‪:‬‬
‫‪ -‬در ترکیببندی صوری‪ ،‬وسعت مفهومی و جلوههای نمایشی دیوارنگارههای او کالسیسیسم رنسانس به اوج کمال رسید‪.‬‬
‫‪ -‬او جوانترین نمایندهی هنر اوج رنسانس بود و احتماالً زیر نظر پروجینو آموزش دید‪.‬‬
‫‪ -‬لطافت رنگآمیزی و کیفیتهای عاطفی نقاشیاش را از سنت ایتالیای مرکزی برگرفت؛ و تسلط بر ترکیببندی و قدرت پویای طراحیاش را‬
‫از فلورانسیها آموخت‪ .‬پیکرههای آثار او اغلب حالتی آرام‪ ،‬موقّر و ایستا دارند‪.‬‬
‫‪ -‬در فضاسازی و ترکیببندی آثاری نظیر «مدرسهی آتن» تحت تأثیر داوینچی قرار داشت؛و در نحوه ی طراحی پیکرهها از خطوط آثار میکالنژ‬
‫گرتهبرداری کرد‪ .‬اما در آثار رافائل از رمزگونگی نقاشیهای داوینچی و یا فضای پرالتهاب و مشوّش پیکرههای میکالنژ خبری نیست‪.‬‬
‫‪ -‬در دیوارنگارههای کاخ واتیکان و کوشک فارنزینا با روی آوردن به مضمونهای مربوط به جهان باستان پاسخ کاملی به گرایش کالسیک‬
‫روزگارش داد‪ .‬همچنین مجموعهی بزرگ تابلوهایی که با موضوع مریم کشید از جمله «مریم با سهره»‪ ،‬جلوهگاه وحدت ایمان مسیحی و‬
‫زیباییپرستی پیش از مسیحیت است‪.‬‬
‫‪-‬همانگونه که تصویر میکالنژ از خدای پدر را نسلهای بعد اقتباس کردند‪،‬تمثالهای رافائل از مریم مقدس هم الگویی برای نقاشان بعد شد‪.‬‬
‫‪ -‬هدف میکالنژ این بود که در بازنمایی اندام آدمی به رفیعترین قله مهارت دست یابد؛ اما رافائل به نقطه کمال مطلوبی رسید که توانست‪،‬‬
‫کمپوزیسیون کامل و هماهنگی بسازد که در آن‪ ،‬پیکرها حرکت روان و طبیعی خود را داشته باشند‪.‬‬
‫‪ -‬هنر او از طریق باسمههای «مارکانتونیو رایموندی» (از نخستین متخصصان تکثیر آثار هنرمندان) به سراسر اروپا نفوذ کرد‪.‬‬
‫‪ -‬شاخصترین اثرش دیوارنگارهی «مدرسهی آتن» در کاخ واتیکان‪ ،‬بازتاب کاملی از شکل هنری و مفهوم معنوی رنسانس پیشرفته است‪.‬‬

‫‪53‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫دیوارنگارهی مدرسهی آتن ‪ -‬کاخ واتیکان‬ ‫مریم با سهره (مادونا دل کاردلینو)‬ ‫ازدواج باکره‬

‫برامانته‪:‬‬
‫‪ -‬برامانته تحت تأثیر برونلسکی‪ ،‬آلبرتی و شاید لئوناردو‪ ،‬شکل مختص رنسانس پیشرفتهی کلیسای نقشه مرکزی را طراحی کرد‪.‬‬
‫‪ -‬وی بنایی معروف به «تمپیهتو» ساخت که به عنوان الگوی کامل معماری کالسیک و گنبددار برای رنسانس و دورههای بعد شناخته شد‪.‬‬
‫‪ -‬طرح ساختمان تمپیهتو یادآور یک معبد کوچک متعلق به دوران پیش از مسیحیت است‪ .‬این ساختمان که برای مشخص ساختن محل به صلیب‬
‫کشیدن پطرس حواری طراحی شده بود‪ ،‬ظاهراً به یک مخزن تو پر اشیای عتیقه شباهت دارد‪ .‬این ساختمان عاری از تزیینات‪ ،‬تأثیرش را مدیون‬
‫نمای پیکروار بیرونی خویش است؛ با تماشای این نما‪ ،‬گونهای احساس حجم در حرکت به بیننده دست میدهد‪.‬‬
‫‪ -‬بنای تمپیهتو که نقشهای مدور دارد و بر روی پایهای نهاده شده است که آن را از محیطش مجزا میسازد‪ ،‬یگانگی‪ ،‬جاودانگی‪ ،‬وحدت شکل‬
‫و عدل االهی را مجسم میسازد‪ .‬برامانته کسی بود که از سوی پاپ یولیوس دوم مأموریت یافت نقشهی ساختمان کلیسای سنپیتروی جدید را‬
‫به جای باسیلیکای کنستانتین یا کلیسای سنپیتروی قدیم تهیه کند‪ .‬طرح وی بعدها با تغییراتی توسط میکالنژ اجرا شد‪.‬‬

‫تمپیهتو در رم‬ ‫مدال با نقش طرح ساختمانی برامانته برای کلیسای سنپیترو جدید‬

‫‪54‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫فصل شانزدهم‪ :‬هنر رنسانس در شمال اروپا‬
‫‪ -‬سبک گوتیک در معماری‪ ،‬تا سدهی شانزدهم میالدی در شمال اروپا به حیات خود ادامه داد ولی در نقاشی و پیکرتراشی‪ ،‬از سدهی پانزدهم‬
‫نیروهای هنری تازهای به حرکت درآمده بودند‪ .‬هنرمندان شمالی‪ ،‬هیچگاه مانند ایتالیاییها با هنر دورهی کالسیک باستانی آشنا نشده بودند‪.‬‬
‫‪ -‬سبک «گوتیک بینالمللی» نیز که در سدهی چهاردهم ظهور یافته بود‪ ،‬از میدان خارج شد و عرصه را برای رئالیسمی پرتوان باز کرد‪.‬‬
‫‪ -‬بواسطهی ابتکار اسلوب نقاشی رنگ روغنی‪ ،‬نقاشی شمال اروپا در سدهی پانزدهم با مایه رنگ ترکیبی ژرف و سیر‪ ،‬نور خیره کننده‪ ،‬و سطوح‬
‫سخت و میناگونهای مشخص میشود که درست نقطهی مقابل سطوح دارای رنگ کم تضاد‪ ،‬نور شدید‪ ،‬و نسبتاً مات رنگ لعابی ایتالیایی قرار‬
‫دارد‪.‬‬
‫‪ -‬هدف نقاشان شمال اروپا نمایاندن جزییات تمرکز یافته‪ ،‬تماماً آشکار و درخشان هزاران شئ از بزرگ و متوسط تا اشیاء تقریباً نامریی بود‪.‬‬
‫‪ -‬در حالی که نقاشان ایتالیایی‪ ،‬بیشتر شیفتهی ساختمان موجود در پس شکلهای ظاهری بودند‪ ،‬نقاشان شمال اروپا میکوشیدند که خود شکلهای‬
‫ظاهری و سطوح درخشان و رنگی اشیائی را نشان دهند که در معرض نور قرار میگرفتند‪.‬‬

‫هنرمندان سدهی پانزدهم میالدی‬

‫فرانسه‬ ‫آلمان‬ ‫فالندر‬
‫مارتین شونگاوئر‬ ‫کالوس اسلوتر‪ ،‬روبر کامپن‪ ،‬یانوان آیک‬
‫ژان فوکه‬ ‫میخاییل پاخر‬ ‫هیرونیموس بوس‪ ،‬وان در ویدن‪،‬‬
‫کنراد ویتس‬ ‫هوگو وان در خوس‪ ،‬هانس مملینگ‬

‫هنرمندان سدهی شانزدهم میالدی‬

‫فرانسه‬ ‫آلمان‬ ‫فالندر‬
‫ژان کلوئه‬ ‫آلبرشت دورر‪ ،‬ماتیس گرانوالد‬ ‫یان گوسارت‬
‫پیر لسکو‬ ‫هانس هولباین‪ ،‬هانس بالدونگ گرین‬ ‫یوآخیم پاتینیر‬
‫ژان گوژون‪ ،‬ژرمن پیلون‬ ‫لوکاس کراناخ ‪ ،‬آلبرشت آلتدورفر‬ ‫پیتر بروگل‬

‫پایین آوردن مسیح از صلیب‪ -‬رُگیر وان در ویدِن‬

‫چشمه موسی‪ -‬کالوس اسلوتر‬

‫‪55‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫قاب تزیینی محجر مذبح پورتیناری‪ -‬هوگو وان در گوس‬ ‫قدیس وولفگانگ و شیطان‪-‬میخائیل پاخر‬

‫وسوسه سن آنتونی‪-‬مارتین شونگاوئر‬ ‫شوالیه اتین و سن استفان‪-‬ژان فوکه‬ ‫صید معجزهآسا‪-‬کنراد ویتس‬

‫مریم عذرا و کودک‪ -‬هانس مملینگ‬ ‫اراسموس‪ -‬هانس هولباین‬ ‫دانائه‪ -‬یا گوسارت‬ ‫دوشیزه و مرگ‪-‬هانس بالدونگ گرین‬

‫نبرد ایسوس‪ -‬آلبرشت آلتدورفر‬ ‫حوریان‪ -‬ژان گوژون‬ ‫چشمانداز و سن ژروم‪ -‬یواخیم پاتینیر‬

‫‪56‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫روبر کامپن‪:‬‬
‫‪ -‬امروزه اغلب انطباق او با نقاشی که تحت عنوان «استاد فلمال» شناخته میشود و نقاش دیگری معروف به «استاد مهرود» پذیرفته شده است‪.‬‬
‫‪ -‬در تقدم و تأخر این هنرمند نسبت به «یان وان آیک» دیگر نقاش فالندری در سدهی پانزدهم‪ ،‬اختالف نظر وجود دارد‪.‬‬
‫‪ -‬او محتمالً بازنمایی چشماندازهای شهری از میان پنجره‪ ،‬و نیز نسب تندیسهای تکرنگ و نصب شده بر سطح پشتی محرابهای چوبی چند‬
‫لته را ابداع کرده است‪ .‬در برخی آثارش فاصله میان انسان مقدس و انسان عادی چنان کاهش یافته که اینان با هم درآمیختهاند‪.‬‬
‫‪ -‬وی هنرمند درباری نبود‪ ،‬بلکه شهرنشینی بود که سلیقهی شهروندی برای همشهریان خود پدید آورد‪.‬‬

‫قاب تزیینی محجر مذبح مهرود‬ ‫پرتره یک زن‬

‫یان وان آیک (ائیک)‪:‬‬

‫‪ -‬بنیانگذار مکتب فالندری بود‪ ،‬و در کنار استاد فلمال یکی از نخستین استادان فن نقاشی رنگروغنی بر اسپر چوبی به شمار میرود‪.‬‬
‫‪ -‬نقاشیهای او از واقعیت روزمره تقلید میکند‪ ،‬اما همان واقعیت چنان از نمادپردازی اشباع شده است که به رویدادی فراطبیعی بدل میشود‪.‬‬
‫‪ -‬آیک که خود یک مینیاتورساز و تذهیبکار بود‪ ،‬یک سبک غنی و پر تزیین ابداع کرد که تا مدتها کسی را یارای فراتر رفتن از آن نبود‪.‬‬
‫‪ -‬یان وان آیک (و نقاشان فالندری) از نخستین هنرمندان رنسانسی بود که از اوایل سده پانزدهم دوباره به ژرفنمایی جوی توجه کرد‪.‬‬
‫‪ -‬وی اصول عمقنمایی و واقعنمایی در تجسم چهرهی افراد به وسیلهی رنگ روغن را تحول بخشید‪.‬‬
‫‪ -‬چهرهنگاریهایی نظیر «مردی با عمامهی سرخ» سرآغاز مرحلهای در روند انسانی شدن موضوع هنر نقاشی است‪ .‬در چهرهنگاریهایش عالوه‬
‫بر شبیهسازی ظاهری ویژگی شخصیت آنها را نیز آشکار میساخت‪.‬‬
‫‪ -‬قاب تزیینی «محجر مذبح گان (ستایش بره خدا)‪ ،‬یکی از بزرگترین نقاشیهای سدهی پانزدهم است‪ ،‬که توسط یان وان آیک و برادر بزرگش‬
‫«هوبرت وان آیک» خلق شده است‪.‬‬

‫قاب تزیینی محجر مذبح گان‬ ‫جووانی آرنولفینی و نوعروسش‬ ‫مردی با عمامه سرخ (چهره نقاش؟)‬

‫‪57‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫هیرونیموس بوس‪:‬‬
‫‪ -‬هنرش زاییدهی بدبینی سیاه زمانهاش بود‪ ،‬بار ترس از سرنوشت انسان بر آن سنگینی میکرد‪ ،‬و خود هنرمند باور داشت که چیزی به تحقق این‬
‫سرنوشت و نابودی انسان نمانده است‪ .‬وحدت قالب و محتوای کارش را میتوان واپسین بیان ژرف جهاننگری قرون وسطایی دانست‪.‬‬
‫‪ -‬در قابهای تزیینی سه لوحی و بزرگ وی استفادهی گستردهای از عناصر نمادین و سمبولیک شده و جملگی پر از ابهاماند‪.‬‬
‫‪ -‬آثارش بیانی گروتسک از زندگی نوع بشر را نشان میدهند‪ ،‬که به دنبال هبوط آدم در اختیار شیطان قرار گرفت و شایستهی دوزخ است‪.‬‬
‫‪ -‬می توان او را در مقام شاعر ضمیر نیمهآگاه قرن نوزدهم قرار داد‪ .‬دو دنیای خواب و بیداری در نزد بوس به یک دنیا مبدل میشوند زیرا وی‬
‫از سنت جانور و هیوال که از روزگار شکوفایی هنر بینالنهرین تا پیدایش هنر گوتیک وجود داشت بهره میجوید‪.‬‬
‫‪ -‬اساساً به مضامینی ساده میپرداخت‪ ،‬ولی پیرایههای روایی و نمادین بر آنها میبست‪.‬‬
‫‪ -‬اسلوب کارش تا حدودی از شیوهی سنتی نقاشان فالندری‪ ،‬آسانتر‪ ،‬سریعتر و خودانگیختهتر است‪ .‬روش او پیش درآمدی بر اسلوب «آالپریما»‬
‫است‪ ،‬زیرا او انبوه موجودات حاضر در آثارش را یکباره با حرکات سریع و دقیق قلممو بر روی صحنه میآورد‪.‬‬
‫‪ -‬مشهورترین اثر بوس که «باغ خوشیها» نامیده میشود‪ ،‬گنگترین و پر معماترین اثر وی است‪ .‬در این اثر اشارات فراوانی به جادوگری و‬
‫کیمیاگری دیده میشود‪ ،‬و شکلهای جانوران و گیاهان در ترکیبهای خارقالعاده و مضحکی با هم درآمیخته شدهاند‪.‬‬

‫باغ خوشیها‬ ‫حمل صلیب‬

‫آلبرشت دورر‪:‬‬
‫‪ -‬در میان هنرمندان رنسانس شمالی‪ ،‬بیشترین توجه را به رنسانس ایتالیا داشت و شیفتهی اندیشههای کالسیک هنرمندان ایتالیایی بود‪.‬‬
‫‪ -‬دورر نیز همانند داوینچی رساالت تئوریک دربارهی موضوعات گوناگونی چون پرسپکتیو‪ ،‬استحکامات‪ ،‬ابعاد مطلوب در شبیهسازی متناسب‬
‫باا اندامهای آدمی نگاشت‪ .‬همچنین در زمان روزنامهنگاریاش به اقتباس از گراوورهای مانتنیا و پوالیوئولو پرداخت‪.‬‬
‫‪ -‬شهرت و نفوذ دورر در روزگار خودش به تسلطش بر هنرهای چاپی (گرافیک) بستگی داشت و ما امروزه باور داریم که بزرگترین کمک او‬
‫به هنر غربی در همین عرصه بوده است‪.‬‬
‫‪ -‬تجربهی زرگری که او را در استفادهی ظریف از قلم حکاکی توانمند کرده بود‪ ،‬توأم با عالقه به امکانات شکلآفرینانهی خط‪ ،‬او را به آفریدن‬
‫مجموعهای از کارهای چاپی به شیوهی گراوور چوبی و فلزی قادر گردانید‪ ،‬که از لحاظ کمی و کیفی رقیبی نداشتهاند‪.‬‬
‫‪ -‬وی گذشته از تصاویری که برای کتابهای گوناگون میکشید‪ ،‬باسمههای تک ورقی انتشار میداد که بیشتر افراد طبقهی متوسط میتوانستند‬
‫این باسمهها را بخرند؛ به همین علت است که او را «هنرمند مردم» و سرمشقی برای هنرمندان حرفهای دانستهاند‪.‬‬
‫‪ -‬دورر با استفاده از «هاشورزنی منطبق بر شکل»‪ ،‬به شیوهی گراوورهای شونگاوئر‪ ،‬تضادهای سیاه و سفید را به درجهی سیالی از سایهروشن‬
‫تبدیل کرد و به حدی از درخشندگی رسید که نمونهاش هیچگاه در باسمههای چوبی دیده نشده است‪.‬‬

‫‪58‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫‪ -‬یکی از نخستین و موفقترین مجموعهی باسمههای چوبیاش‪ ،‬آخرین کتاب از کتاب مقدس به نام «مکاشفات یوحنا» است‪ ،‬که در آن با نیروی‬
‫ابتکار عظیمی به تفسیر مناظر هولناک روز قیامت و عالئم وقوع آن پرداخته است‪ .‬گراوو «چهار سوار» که تجسمی نمادین از مرگ‪ ،‬قحطی‪ ،‬جنگ‬
‫و طاعون در آخرالزمان است‪ ،‬از معروفترین تصاویر این مجموعه به شمار میرود‪.‬‬
‫‪ -‬گراوور «آدم و حوا» بازتابی از نخستین کاربست مطالعاتش دربارهی نظریهی ویتروویوس دربارهی ابعاد اندامهای انسان است‪.‬‬
‫‪ -‬دورر نیز همانند ارسطو معتقد بود که «بینایی‪،‬شریفترین حس آدمی است»‪ ،‬و «هر شکلی که در برابر دیدگان ما قرار گیرد همچنان که در آیینه‬
‫دیده میشود‪ ،‬بر چشمان ما نیز نقش میبندد»‪ .‬از منظر او زیبایی حتی در اشیای نه چندان زیبا و زشت وجود دارد‪ ،‬و شکل کمال مطلوب که‬
‫توجهی به طبیعت نمیکند یا از آن فراتر میرود‪ ،‬نهایتاً و الزاماً شکل حقیقتاً موجود نیست‪.‬‬
‫‪ -‬طبیعت بیجانی که در نقاشیهای شمالی به چشم میخورد‪ ،‬آکنده از نمادپردازی مذهبی بود؛ اما طبیعت بیجان در آثار دورر از نوع خود و‬
‫مختص خود است؛ او این طبیعت بیجان را در طبیعت یافته است و شبیهسازیش دیگر نیازی به توجیه مذهبی ندارد‪ .‬تابلوی آبرنگ بینهایت‬
‫موشکافانهاش از یک تکه «کلوخ گل و گیاهدار» نمونهای از مشاهده و مطالعهی دقیق گیاهان طبیعت است‪.‬‬
‫‪ -‬چهرههای انفرادی آفریدهی دورر تفسیرهای گوناگونی دربارهی شخصیت آدمیاند‪ .‬لیکن این احتمال نیز وجود دارد که چهرههای مزبور‬
‫بازتابهایی از شخصیت خود دورر باشند که به مدل کارش انتقال یافته است‪ .‬زیرا در تمام چهرههای فردی وی مردها دارای خصوصیات مردانه‪،‬‬
‫چانهی چهارگوش‪ ،‬چشمهای براق و جنگطلبانه هستند‪.‬‬
‫‪ -‬برای دورر سازش دادن تمایل شمالی به ناتورالیسم دقیق با عالیق تئوریک شخصی خویش و خواستهای هنر دورهی رنسانس پیشرفته در‬
‫جنوب اروپا دائر بر رعایت عظمت بیپیرایهی ساختمانی‪ ،‬همیشه دشوار بود‪ .‬وی فقط در آخرین سالهای زندگی و به هنگام آفرینش تابلوی‬
‫«چهار حواری» توانست آن دو گرایش متضاد را با یکدیگر سازش دهد‪ .‬او در اینجا عالقهاش به آرمانهای پروتستانها را بیان میکند‪.‬‬
‫‪ -‬اراسموس به وی لقب «اپلز خط مشکی» داد‪.‬‬
‫‪ -‬دورر به اتکای استعداد و نیروی بیپایانش‪ ،‬به مقام «لئوناردوی شمال» رسید و در روزگار خودش به شهرتی افسانهای دست یافت‪.‬‬
‫‪ -‬میتوان گفت جهان بینی دورر بر سه محور استوار است‪ :‬عشق به طبیعت؛ اعتقاد به مذهب؛ و ارزش برای انسان‪.‬‬

‫خودنگاره‬ ‫چهره هیرونیموس هولسشوئر‬ ‫کلوخ گل و گیاهدار‬ ‫چهار حواری‬

‫چهار سوار‪ -‬باسمه چوبی‬ ‫مالیخولیا‪ -‬گراوور فلزی‬ ‫آدم و حوا‪ -‬گراوور فلزی‬ ‫دستان دعا (دستان یک رسول)‬

‫‪59‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫ماتیس گرانوالد(گرونوالت)‪:‬‬
‫‪ -‬یکی از بزرگترین فردگرایان دورهی رنسانس و هنرمندی با نبوغ و نوآوری اصیل بود‪ .‬در آثارش بیشتر از هنر قرون وسطای آلمان الهام‬
‫میگیرد‪ .‬وی را میتوان واپسین استاد برجستهی تختهنگاری گوتیک به شمار آورد‪.‬‬
‫‪ -‬او که رنگپردازی چیره دست بود گرایشی به ساختن پیکرهی عظیم و آرمانی به شیوهی هنرمندان ایتالیا از خود نشان نداد‪ .‬گرانوالد که عالقهای‬
‫به منظرههای طبیعی نداشت‪ ،‬به نمایش دو دنیایس آسمانی و زمینی یا دوزخی روی آورد‪.‬‬
‫‪ -‬در تابلوی «عیسی بر صلیب» از قاب تزیینی محجر مذبح ایزنهایم‪ ،‬احتماالً به یادماندنی ترین تفسیر ممکن از این موضوع و یکی از دردناکترین‬
‫تصاویر مسیح مصلوب در تاریخ هنر را در برابر ما مجسم میسازد‪.‬‬
‫‪ -‬گرانوالد همه چیز را به صورت حرکت جاری نشان میدهد؛ نمایش شکلهای گوشهدار و تیز ناشی از عذاب‪ ،‬نور فوق طبیعی‪ ،‬بیقاعدگی در‬
‫ترکیببندیِ برخوردار از شکل آزاد همچون یک ابر آتش‪ ،‬از جمله ویژگیهای آثار او به شمار میروند‪.‬‬
‫‪ -‬خطوط آثار وی شخصیتی باز و مشوّش داشته و به بیان نیروهای درونی انسان میپردارند‪.‬‬
‫‪ -‬سبک کار او با صور مبالغهآمیز و کژنما و رنگهای غریب مشخص میشود‪.‬‬

‫قابهایی از محجر محراب ایزنهایم‪ :‬تصلیب؛ رستاخیز؛ وسوسهی سنت آنتونی‬

‫لوکاس کراناخ‪:‬‬
‫‪ -‬او توانست از مرز سنت گوتیک فراتر رود؛ وی را نمایندهی برجستهی نقاشی پروتستانی آلمان یا نقاش دورهی اصالح دینی نامیدهاند‪.‬‬
‫‪ -‬کارهایش بیشتر با انتقال از موضوعات مذهبی به موضوعات اومانیستی‪ ،‬اساطیر‪ ،‬تاریخ و چهرهنگاری فردی مشخص میشوند‪.‬‬
‫‪ -‬معروفترین تابلوهایش را به نمایش پیکرههای برهنه اختصاص داده و در آنها گیرایی و سادگی روستایی را ماهرانه درهم آمیخته است‪.‬‬
‫‪ -‬هنگامی که نقاش دربار فرمانروای ساکسونی بود‪ ،‬خدایگان باستانی را در ظاهر کالسیک توأم با زمختی غریب شمالی به تصویر کشید‪.‬‬
‫‪ -‬منظره را عمدتاً چون زمینهای برای موضوعهای مذهبی و تمثیلی به کار برد‪ .‬این منظرهها با شیوهی نقاشان «مکتب دانوب» همانندی دارد‪.‬‬

‫بانو و پیرمرد‬ ‫فیلیس و ارسطو‬ ‫نبرد سامسون با شیر‬ ‫سالومه‬

‫‪60‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫پیتر بروگل(مهتر)‪:‬‬
‫‪ -‬عالقه به رابطهی میان انسان و طبیعت در آثار بزرگترین و مبتکرترین نقاش سدهی شانزدهم فالندر یعنی «پیتر بروگل» بیان شده است‪.‬‬
‫‪ -‬مناظر اولیه و پردامنه و کیهاننگارانهی بروگل احتماالً از یواخیم پاتینیر دیگر هنرمند فالندری قرن شانزده متأثر بودهاند‪.‬‬
‫‪ -‬در نقاشیهای بروگل صرف نظر از اینکه خواسته باشد چه بخش بزرگی از این جهان را مجسم کند‪،‬فعالیتهای بشر‪ ،‬موضوع مسلط هستند‪.‬‬
‫‪ -‬بروگل در زمانی پس از بروز شقاق در جهان مسیحیت‪ ،‬واقعیتهای زمانه و مردم سرزمین خویش را با تیزبینی به تصویر کشید‪ .‬او همانند بوس‬
‫روابط میان انسان و اشیا و فاجعه و درد زندگی را شناخت ولی از حد سلف خود فراتر رفت و جنبههای زیبای طبیعت و انسان را نیز نشان داد‪.‬‬
‫هیچیک از این دو هنرمند به مکتبهای ایتالیایی روی نیاوردند‪.‬‬
‫‪ -‬در برخوردش با رفتارهای انسان بسیار متأثر از هیرونیموس بوس است‪ .‬مفهوم آثارش نیز در مواردی خاص‪،‬مانند آثار بوس گنگ است و سعی‬
‫دارد بیننده را از راههای غیرمستقیم به درون نقاشیهایش هدایت و وی را گاه با رمز و راز و گاه با پردهدریهای دهشتبار مواجه سازد‪.‬‬
‫‪ -‬بروگل با نومایگی و چیرهدستی‪ ،‬چشماندازهای طبیعی در فصول مختلف‪ ،‬صحنههای دهقانی‪ ،‬موضوعهای مذهبی‪ ،‬و تمثیلهای اجتماعی را‬
‫نقاشی کرده است‪ .‬در متلها و مثلهایی که به تصویر میکشد‪ ،‬بر حماقت آدمها و عواقب وخیم شرارتها انگشت میگذارد؛ و در صحنههای‬
‫روستایی‪ ،‬همدردی عمیق خود را با دهقانان نشان میدهد‪.‬‬
‫‪ -‬او دهقان را به عنوان محملی برای طنزپردازیش برمیگزیند‪ ،‬چون وی را نمایندهی صاف و سادهی بشریت میداند‪ .‬اهمیت نقاشیهای‬
‫روستاییاش باعث کمتوجهی به نوآوریهای او در منظرهنگاری شد(به همین سبب هم «بروگل دهقان» لقب گرفت)‪.‬‬
‫‪ -‬بروگل فقط یک دورنما ساز نیست‪ .‬او در آثارش به روشی بیمانند که گاه با طنز هم آلوده شده‪ ،‬فعالیتهای انسان را مجسم میکند‪ .‬تفسیر او‪،‬‬
‫غالباً بسیار شخصی است چون گاهی وضع ناپایدار زندگی بشر را به طنز میگیرد‪.‬‬
‫‪ -‬بروگل خیلی خوب میدانست که چگونه نیت خودش را در لباس دیگری بیان کند‪ ،‬به گونهای که وی را در روزگار خودش «بروگل دهاتی»‬
‫مینامیدند‪ ،‬چون در میان آثار او کمتر ممکن است اثری یافت شود که بیننده به حالت جدی در آن بنگرد و نخندد‪.‬‬

‫شکارچیان در برف‬ ‫کوری عصاکش کور دگر‬

‫عروسی روستایی‬ ‫رقص دهقانی‬

‫‪61‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫فصل هفدهم‪ :‬هنر ایتالیا در اواخر قرن پانزده و قرن شانزدهم‬
‫مکتب ونیز‪:‬‬
‫‪ -‬سبکی در هنر نقاشی و معاری ایتالیا که در فاصله ی سده ی شانزدهم میالدی شکوفا شد‪.‬‬
‫‪ -‬نقاشان این مکتب رنگ بندی هایی شاد‪ ،‬عاطفه برانگیز و خوش نقش را به نمایش می گذارند‪.‬‬
‫‪ -‬استادان ونیزی در زمره ی نخستین هنرمندانی هستند که از تکنیک رنگ روغنی در ایتالیا استفاده ای شاخص داشتند‪.‬‬
‫‪ -‬از جمله هنرمندان این مکتب‪:‬‬
‫بنیان گذار مکتب نقاشی ونیز می باشد‪.‬‬ ‫‪ )۱‬جووانی بلّینی‬
‫‪ )2‬جورجونه ‪ .۱ :‬کاشف پرسپکتیو دونقطه ایست‪.‬‬
‫‪ .2‬تابلوی «توفان» او را می توان نخستین «منظره ی با روح» در نقاشی اروپایی دانست‪.‬‬
‫‪ )۳‬تیسین‪ .۱ :‬بزرگترین هنرمند ونیز محسوب می شود‪.‬‬
‫‪ .2‬او را «پدر نقاشی با اسلوب جدید(رنگ روغن)» می دانند‪.‬‬
‫‪ .۳‬برخی آثارش را می توان نخستین نمونه های چهره نگاری روانشناختی دانست‪.‬‬
‫‪ .4‬روش رنگ گذاری او را پیش آگهی تجربیات امپرسیونیست ها درنظر می گیرند‪.‬‬
‫مهمترین معمار مکتب ونیز که از شاخص ترین آثارش «کلیسای سن جورجوماجوره» و «ویالی روتوندا» می باشد‪.‬‬ ‫‪ )4‬آندرئا پاالدیو‬

‫آثار جیووانی بلینی‬

‫ضیافت در خانه لوی (شام آخر)‪ -‬پائلو ورُنزه‬

‫‪62‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫توفان‪ -‬جورجونه‬ ‫مریم نشسته بر تخت به همراه قدیسین‪ -‬جورجونه‬

‫پیهتا‪ -‬تیسین‬ ‫شمایل مریم مقدس با خاندان پزارو‪ -‬تیسین‬

‫کلیسای سن جورجو ماجوره‪ -‬پاالدیو‪ -‬ونیز‬ ‫ویالی روتوندا‪ -‬پاالدیو‪ -‬ویچنتسا‬

‫‪63‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫منریسم(اطوارگرایی یا شیوه گزینی)‪:‬‬
‫‪ -‬جنبشی که پس از مرگ رافائل تا پایان سده ی ‪ ۱6‬میالدی در هنر اروپا رایج شد‪.‬‬
‫‪ -‬به جای جستجو در طبیعت به الگوبرداری از آثار هنرمندان دوره ی اوج رنسانس پیشرفته بویژه میکالنژ و پیکرتراشی رومی پرداختند‪.‬‬
‫‪ -‬اغراق و کژنمایی بر خالف ساختار ایستای هنر رنسانس‬
‫‪ -‬ایجاد ترکیب بندی های ناپایدار‪ ،‬متزلزل و نامتقارن‪ ،‬اختالف تناسبات و مقیاس ها و‪...‬‬
‫‪ -‬به اعتقاد منر یست ها هنرمند حق داشت قواعد را مطابق با میل خود تفسیر کند و به بیان احساس درونی خویش بپردازد‪.‬‬
‫‪ -‬در پی نمایش آرمانی تر از موضوعات مختلف بودند‪.‬‬
‫‪ -‬توجه شاخص به پیکره ی انسانی در نقاشی‬
‫‪ -‬شکل گیری این جریان مقارن بود با بحران سیاسی در اروپا که با اشغالگری فرانسه و اسپانیا در ایتالیا آغاز شد‪.‬‬

‫هنرمندان‪:‬‬
‫‪ -۱‬پُنتورمو‪:‬در تابلوی «پایین آوردن جسد مسیح از صلیب»وی‪،‬تمام ویژگیهای معرّف نخستین مرحله شیوهگزینی در نقاشی به چشم میخورد‪.‬‬
‫‪ -2‬پارمیجانینو‪ :‬مشخصات بارز کار او کشیدگی اغراق آمیز پیکرها‪ ،‬حالت معنوی چهرهها و پسزمینههای رویایی و رازآمیز است‪.‬‬
‫‪ -۳‬ایل روسوفیورنتینو‪ :‬از جمله هنرمندانی است که شیوه ی منریسم را در قالب «مکتب فنتن بلو» در فرانسه مطرح کردند‪.‬‬
‫‪ -4‬چلّینی‪ :‬مجسمه ی مفرغی «سر بریده ی مدوسا در دست پسر پرسئوس» از وی در زمرهی نخستین نمونههای پیکرسازی منریسم است‪.‬‬
‫‪ -5‬جورجیو وازاری‪ :‬اهمیت وی بیشتر به سبب نگارش کتابی است که نخستین تاریخ هنر اروپایی به شمار می آید‪.‬‬
‫‪ -6‬جولیو رومانو‪ :‬معمار‪ ،‬چاپگر و نقاش منریسم که شاگرد رافائل بود‪« .‬پاالتسو دل ته» بهترین اثر او در عرصه معماری منریسم است‪.‬‬
‫‪ -7‬تینتورتو‪ :‬آغازگر منریسم در شهر ونیز به شمار می رود‪.‬به دنبال تلفیق شیوه طراحی میکالنژ و رنگامیزی تیسین بود‪.‬‬
‫‪ -۸‬ال گرکو‪ :‬مهمترین و بزرگ ترین نقاش منریسم و از واپسین هنرمندان این شیوه است‪.‬آثارش را میتوان بازتابی از بیشترین جنبه های روحانی‬
‫و مذهبی در هنر منریسم دانست‪ .‬سبکش ترکیب شخصی نیرومندی از عناصر هنر بیزانس پسین و سبک منریسم پسین است‪ .‬شدت بیان ناشی از‬
‫کژنمایی و کشیدگی پیکرها و نیز بهرهگیری از نور و رنگ غیر متداول‪ ،‬رفعت و تشعشع روح قدسی را به تماشاگر القا میکنند‪.‬‬

‫یوسف در مصر‪ -‬پونتورمو‬ ‫تدفین مسیح‪ -‬پونتورمو‬

‫‪64‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫مریم نشسته بر تخت‪ -‬پارمیجانینو‬
‫خودنگاره‪ -‬پارمیجانینو‬ ‫مریم گردن بلند‪ -‬پارمیجانینو‬

‫یافتن بقایای جسد قدیس مرقس‪-‬تینتورتو‬ ‫سنت مارک بردهای مسیحی را آزاد میکند‪ -‬تینتورتو‬

‫فرود از صلیب‪ -‬فیورنتینو‬ ‫منظره تولدو‪ -‬الگرکو‬ ‫بازگشایی مهر پنجم مکاشفه یوحنا‪ -‬الگرکو‬

‫‪65‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫فصل هجدهم‪ :‬هنر باروک‬
‫‪ -‬باروک در لغت به معنی «مروارید ناصاف»‪« ،‬نامنظم» و یا «کج و معوج» است‪ .‬و در اصطالح معرف سبک مسلط بر هنر اروپا در فاصله‪۱600‬‬
‫تا ‪ ۱750‬میالدی می باشد‪.‬‬
‫‪ -‬علت این نامگذاری که مفهوم بی تناسب و ناهماهنگ در آن نهفته است‪ ،‬بهرهگیری خالقان هنری از شیوههای مختلف از جمله کالسیک باستان‪،‬‬
‫گوتیک‪ ،‬رنسانس و غیره است‪.‬‬
‫‪ -‬شیوه ی هنری که از یک سو با کلیسای کاتولیکی و از سوی دیگر با تجمل گرایی ارتباط داشت‪ ،‬و اساساً هنری پرحرکت‪ ،‬مجلل و رنگین‪،‬‬
‫اغراقآمیز و نشاط آور و غنی و اسراف کار است‪.‬‬
‫‪ -‬می توان بیانی زمینی از موضوعات مذهبی را در آثار هنرمندان این دوره دید‪ .‬همچنین آثار این عصر غالباً حالتی نمایشی و تصنعی دارند‪.‬‬
‫‪ -‬هماهنگی میان اجزاء در تبعیت از کل تصویر از جمله مشخصات آثار این سبک است‪.‬‬
‫‪ -‬در اغلب نقاشی ها فضایی پویا و پر تحرک وجود دارد‪ ،‬و در مجسمهسازی حاالت هیجانی چهره‪ ،‬تحرک اندام و چین و چروک زیاد لباسها‬
‫و به طور کلی کاربرد عناصر تزیینی فزونی یافت‪ .‬در هنر باروک موضوع و تماشاگر در لحظهای خاص و غالباً مهیج‪ ،‬به هم میپیوندند‪.‬‬
‫‪ -‬ایجاد ارتباط فعال و نوظهور میان پیکره و فضای پیرامونش بخصوص در نقاشی از دستاوردهای مهم این دوره است‪.‬‬
‫‪ -‬انتقال پیکره ی انسان از مرکز تابلو به کناره های قاب و ساخت فضایی بازتر در تصویر از دیگر ویژگیهای هنر این دوره است‪.‬‬
‫‪ -‬تأکید بر کنتراست باالی نور و تاریکی‪ ،‬فصای پر و خالی‪ ،‬اهمیت باالی رنگ‪ ،‬تأکید برجسمیت و بافت‪ ،‬پرداختن به عواطف درونی انسان گاه‬
‫با حالتی اغراق شده و جلوههای غیرمنتظره و استفاده شاخص از عناصر مورب و منحنی در ترکیببندی ویژگیهای غالب در این دورهاند‪.‬‬
‫‪ -‬نقاشی باروک در قالب نقاشی علمی‪ ،‬تجسم فرهنگ و ادبیات عامه و انسانهای معمولی‪ ،‬طبیعت بیجان‪ ،‬منظرهنگاری و به ویژه نقاشی‬
‫سهبعدنمایانهی سقفی شکوفا شد‪ .‬بازنمایی باروک بر مبنای مشاهدهی طبیعت و وفاداری به واقعیت استوار است‪.‬‬
‫‪ -‬در هنر باروک مرز میان نقاشی‪ ،‬معماری و پیکرتراشی بسیار به یکدیگر نزدیک می شوند‪.‬‬
‫‪ -‬در این دوره به علت وجود حکومتهای متمرکز و مستبد‪ ،‬نوعی معماری به وجود آمد که مقیاسی عظیم داشت تا نمایانگر قدرت حاکم باشد‪.‬‬
‫محوطهسازی اطراف ساختمان هم در جهت نشان دادن حاکمیت ساختمان بر محیط اطراف شکل میگرفت‪ .‬بدین معنی که دیدهای مستقیم و وسیع‬
‫را با محوطهسازی به سمت ساختمان جهت میدادند‪.‬‬
‫‪ -‬هنر باروک در مقابل با «عقل گرایی» رنسانس‪ ،‬حق تقدم را به «احساس» می دهد‪.‬‬
‫‪ -‬یک اثر هنری باروک نه فقط از وحدت صوری برخوردار است بلکه همچون یک اثر تئاتری‪ ،‬با حضور مخاطب تکمیل میشود‪.‬‬
‫‪ -‬زادگاه آن شهر رم ایتالیا بود‪ ،‬اما به تدریج جنبهی بینالمللی یافت و در دیگر کشورهای اروپایی گسترده شد و به خصوص در فالندر‪ ،‬هلند‬
‫به اوج خود رسید‪.‬‬

‫مراحل هنر باروک‪:‬‬

‫‪ )2‬باروک مترقی(حدود ‪ ۱675-۱625‬میالدی)‬ ‫‪ )۱‬باروک آغازین ( حدود ‪ ۱625-۱5۸5‬میالدی)‬
‫‪ )۳‬باروک تجزیه(حدود‪ ۱7۱5-۱675‬میالدی)‪« :‬یان وان هویزم» مهمترین نماینده ی این مرحله به شمار می رود‪.‬‬

‫هنرمندان باروک ایتالیا‪:‬‬

‫‪)4‬آرتمیزیاجنتیلسکی‬ ‫‪ )۳‬دمنیکینو‬ ‫‪ )2‬آنیباله کاراتچی‬ ‫‪ )۱‬کاراواجو‬
‫‪ )۸‬گوئرچینو‬ ‫‪ )7‬گوئیدو رنی‬ ‫‪ )6‬بورومینی‬ ‫‪ )5‬برنینی‬

‫‪66‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫کاراواجو‪:‬‬
‫‪ -‬در مرحله ی پیوند میان منریسم و باروک فعالیتش را آغاز کرد‪.‬‬
‫‪ -‬روش او هم از «شیوه گری» و هم از سبک «رنسانس مترقی» به دور است‪.‬‬
‫‪ -‬واقع گرایی در آثارش به اندازه ای آشکار است که برخی اصطالح ناتورالیسم را بر آن ها اطالق می کنند‪.‬‬
‫‪ -‬در نمایش مضامین مذهبی و روحانی زبانی کامالً مادی و زمینی را به کار می گیرد‪.‬‬
‫‪ -‬شیوه ی تنبریسم(تاریک نگاری) در نقاشی با آثار او رایج شد‪.‬‬
‫‪ -‬او با آثارش اعالم ک رد که همچون هنرمندان رنسانس به دنبال زیبایی آرمانی نیست‪ ،‬و هیچ معلمی جز طبیعت را نمی پذیرد‪.‬‬

‫‪67‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫جان لرنتسو برنینی‪:‬‬
‫‪ -‬بزرگترین و مبتکرترین معمار‪-‬پیکرتراش باروک ایتالیا(سده ی ‪۱7‬میالدی) به شمار می رود‪.‬‬
‫‪ -‬از جمله شاخص ترین آثارش‪:‬‬
‫‪ )2‬مجسمه ی خلسه ی قدیسه ترزا‬ ‫‪ )۱‬پیکره ی داود‬
‫‪ )4‬طراحی میدانی در مقابل کلیسای سن پیتر رم‬ ‫‪ )۳‬مجموعه پیکرههای «سریر قدیس پطروس» در جایگاه آوازه خوانان کلیسای سن پیتر‬
‫‪ -‬پیکره ی داود برنینی نخستین مجسمه بعد از دوره ی هلنیستی است که به فضای مادی پیرامون تماشاگر راه یافت‪.‬‬
‫‪ -‬در مجموعه پیکره های «سریر قدیس پطروس» دو وادی پیکرتراشی و معماری به در هم می آمیزند‪.‬‬
‫‪ -‬طرح کلیسای سن پیتر که توسط برامانته و میکالنژ پی ریزی شده بود‪ ،‬به دست برنینی تکمیل شد‪.‬‬
‫‪ -‬عنصر زمان در آثار وی نقش مهمی ایفا می کند‪.‬‬
‫‪ -‬در پیکره هایش روح باروک در کامل ترین وجه ممکن دمیده شده است‪.‬‬

‫فرانچسکا بورومینی‪:‬‬
‫‪ -‬معماری که ساختار آثارش به شکلی افراطی پیچیده اند‪.‬‬
‫‪ -‬برخالف برنینی در ظاهر داخلی ساختمان هایش بسیار ساده عمل می کند‪.‬‬
‫‪ -‬اولین طرح بنیادی و مهم او «کلیسای سن کارلو» بود‪.‬‬
‫‪ -‬با ایجاد تورفتگی های عمیق و حرکت مارپیچی بر نمای پیکروار این بنا تأکید کرده است‪.‬‬
‫‪ -‬نقشه ی ساختمان این کلیسا‪ ،‬ترکیبی از فرم بیضی با صلیب یونانی است‪.‬‬

‫‪68‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫هنرمندان باروک فالندر‪:‬‬
‫پیتر پل روبنس‪:‬‬
‫‪ -‬می توان اورا تنها هنرمندی دانست که مرحله ی اوج باروک را در خارج از ایتالیا معرفی کرد‪.‬‬
‫‪ -‬وی با تلفیق دستاوردهای هنرمندان رنسانس و باروک ایتالیا‪ ،‬نخستین سبک نقاشی مشخصاً اروپایی را پدید آورد‪.‬‬
‫‪ -‬ابداع فنی روبنس در رنگ روغن این بود که سایه ها را با رنگماده ی رقیق و نور را با رنگماده ی غلیظ نشان می داد‪.‬‬
‫‪ -‬ا رزنده ترین میراث او برای هنر غرب ابداع «طرح ریزی ابتدایی تابلو با نور و رنگ» است‪.‬‬
‫‪ -‬آثارش با وجود آن که بسیار پویا و پرتحرک هستند اما روحیه ای متصنع و دراماتیک دارند‪.‬‬

‫‪69‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫سرآنتونی وان دایک‪:‬‬
‫‪ -‬سرشناس ترین دستیار روبنس محسوب می شود‪.‬‬
‫‪ -‬شیوه ی شخصی او پس از سفرش به ایتالیا و بر پایه ی دستاوردهای استادان ونیزی (بویژه تیسین) شکل می گیرد‪.‬‬
‫‪ -‬نقاشی اش هیچگاه به طور کامل خصلت باروک به خود نگرفت‪.‬‬
‫‪ -‬دوره ی اوج فعالیتش در دربار چارلز اول در انگلستان سپری شد‪.‬‬
‫‪ -‬سبکی را در چهره نگاری اشرافی در انگلستان ابداع کرد که تا دو سده بعد از او سرمشق چهره پردازان انگلیس و اروپایی بود‪.‬‬
‫‪ -‬مدل هایش را به طرزی با شکوه بر پس زمینه ای از مناظر طبیعی نقاشی می کرد‪.‬‬

‫هنرمندان باروک هلند‪:‬‬

‫‪ )5‬ادریان وان استاده‬ ‫‪ )۳‬یاکوب وان رویسدال‬ ‫‪ )۱‬فرانس هالس‬
‫‪ )6‬هندریک تربروگن‬ ‫‪ )4‬یان ورمیر‬ ‫‪ )2‬رامبراند وان راین‬

‫فرانس هالس‪:‬‬
‫‪ -‬بزرگترین نقاش «مکتب هارلم» در هلند به شمار می آید‪.‬‬
‫‪ -‬تحت تأثیر نورپردازی کاراواجو قرار داشت‪.‬‬
‫‪ -‬در مرحله ی ابتدایی فعالیتش متأثر از شیوه ی رنگ گذاری روبنس است‪.‬‬
‫‪ -‬تمرکز بر «وصف لحظه ی حساس» را مهمترین مؤلفه ی آثار وی در نظر می گیرند‪.‬‬
‫‪ -‬سبک او در دو حوزه ی «چهره پردازی» و «مردمنگاری»( نمایش صحنه های زندگی روزانه) شکوفا شد‪.‬‬
‫‪ -‬نابغه ی شبیه سازی از چهره های کمیک بود‪.‬‬
‫‪ -‬از بزرگترین نقاشان رئالیست(واقع نگار) در غرب محسوب می شود‪.‬‬
‫‪ -‬آثار واقعنگار او اغلب به صورت تکپیکره بودند و به گونهای به تصویر کشیده میشدند که گویی در امتداد یک زندگی واقعی قرار دارند‪.‬‬
‫‪ -‬ادوارد مانه ازجمله هنرمندان قرن نوزدهمی است که از آثار وی بسیار تأثیر گرفت‪.‬‬
‫‪ -‬از معروفترین آثارش می توان به تابلوی «ماله بابه»( یا بابه دیوانه) و پرده ی«ضیافت افسران گارد شهر هارلم» اشاره کرد‪.‬‬

‫‪70‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫رامبراند هارمنس وان راین(رمبرانت)‪:‬‬
‫‪ -‬او را می توان بزرگترین نابغه ی هنری هلند دانست‪.‬‬
‫‪ -‬مشخصاً نقاشی را نزد پیتر الستمان فراگرفت‪.‬‬
‫‪ -‬در نخستین مرحله کاری خود تحت تأثیر نورپردازی کاراواجو و رنگ گذاری روبنس قرار داشت‪.‬‬
‫‪ -‬وی اولین هنرمندی بود که هنر طراحی را به مثابه ی یک وسیله ی بیانی مستقل مطرح کرد‪.‬‬
‫‪ -‬طراحی های او دارای کیفیتی پویا بوده و سرعت عمل‪ ،‬تمرکز و بیان فضای مورد نظر با حداقل امکانات از ویژگی آنها می باشند‪.‬‬
‫‪ -‬رامبراند نخستین هنرمندی است که نقاشی را به ابزاری برای کاویدن درون آدمی و کنکاش در حاالت روانی انسان مبدل ساخت‪.‬‬
‫‪ -‬بیشتر موضوعات آثارش را از کتاب عهد عتیق برگرفت‪ ،‬اما وجهی زمینی و انسانی به آنها بخشید‪.‬‬
‫‪ -‬او مفسر بی مانند مفاهیم پروتستانی کتاب مقدس شناخته می شود‪.‬‬
‫‪ -‬توجه زیادی به تأثیر نور بر فرم داشت‪ ،‬و «روانشناسی نور» در پرده های مذهبی و تکچهره های او به طرزی استادانه به کار رفته است‪.‬‬
‫‪ -‬نخستین هنرمندی بود که اهمیت پرداختن به رنگ‪ ،‬نور‪ ،‬و اسلوب رنگ آمیزی را برابر با اهمیت انتخاب موضوع دانست‪.‬‬
‫‪ -‬به واکنش مستقیم نسبت به طبیعت اعتقاد داشت و از اولین هنرمندانی بود که به طور مستقیم در طبیعت طراحی می کرد‪.‬‬
‫‪ -‬با به کارگیری نور در تاریکی و با نگاهی عارفانه به بازنمایی راز و رمزهای پنهان وقایع و هستی همت گماشت‪.‬‬
‫‪ -‬غلو در بیان احساس که از خصوصیات باروک مترقی است در آثار متأخر وی جای خود را به فضایی لطیف و شاعرانه می دهد‪.‬‬
‫‪ -‬کلکسیونر بود و مجموعه ای از مینیاتورهای ایرانی را نیز در اختیار داشت‪.‬‬
‫‪ -‬از سبک نقاشی او هنرمندانی چون کوربه بسیار بهره گرفتند‪.‬‬

‫‪71‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 0

72 www.ArtHistoryAcademy.ir
 ‫یاکوب وان رویسدال‪:‬‬
‫‪ -‬از برجسته ترین منظره نگاران واقع گرای هلندی محسوب می شود‪.‬‬
‫‪ -‬در منظره هایش نوعی رعب آمیخته با احترام نسبت به طبیعت حاکم است‪.‬‬
‫‪ -‬در آثارش بر نپایداری زندگی زمینی انسان و فانی بودن دنیای خاکی تأکید دارد‪.‬‬
‫‪ -‬چشم اندازهای شهری او در پیوند با خط افق و آسمان هستند‪.‬‬
‫‪ -‬تأثیرگذاری عمیقی بر هنرمندان رومانتیک قرن ‪ ۱9‬آلمان داشت‪.‬‬

‫یان ورمیر‪:‬‬
‫‪ -‬از معروف ترین هنرمندانی که زمانی به «استادان کوچک هلندی» شهرت داشتند‪.‬‬
‫‪ -‬موضوع اغلب آثارش محیط داخلی خانه ها‪ ،‬زندگی روزمره و زنان در حال کار است‪.‬‬
‫‪ -‬در مردمنگاری های وی بر خالف روال معمول‪ ،‬داستانسرایی کمتر دیده می شود‪.‬‬
‫‪ -‬پیکره هایش در دنیایی بی زمان و ایستا‪ ،‬همچون نقشی از طبیعت بی جان بوجود آمده اند‪.‬‬
‫‪ -‬با ترکیب بندی و نورپردازی خاص خود‪ ،‬صحنه های زندگی روزانه را تا حد یک عمل مقدس و روحانی ارتقا می بخشد‪.‬‬
‫‪ -‬در پرده های مربوط به زندگی داخل خانه‪ ،‬با تسلط بر کیفیات احساسی نور‪ ،‬نقاشی او به حد شعر می رسد‪.‬‬
‫‪ -‬وی واقعیت را چون نوعی موزاییک کاری سطوح رنگین درک می کرد‪.‬‬
‫‪ -‬در آثار وی از عنصر نمادپردازی که سابقه ی زیادی در نقاشی هلند داشت‪ ،‬دیگر اثری نیست‪.‬‬

‫ادریان وان استاده‪:‬‬

‫‪ -‬شاگرد فرانس هالس بود‪.‬‬
‫‪ -‬از دو منظر تحت تأثیر رامبراند قرار داشت‪:‬‬
‫‪ )۱‬نوع بکارگیری خط و لعاب های آب مرکب رامبراند در هنر طراحی‬
‫‪ )2‬استفاده از موضوعات عادی و روزمره برای ایجاد فضا‪ ،‬بیان و ارتباط‬
‫‪ -‬نقاشی های او از زندگی روستاییان و صحنه های میخانه ها شهرت دارد‪.‬‬
‫‪ -‬آثار او با نوعی طنز آمیخته و فضایی نیشدار و تمسخرآمیز را القا می کند‪.‬‬

‫‪73‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫مکتب اوترخت‪:‬‬
‫‪ -‬گروهی از نقاشان هلندی شامل «تربروگن»‪«،‬هنت هرست» و «بابورن»‪.‬‬
‫‪ -‬هنرمندان مکتب اوترخت از معدود نقاشان هلندی بودند که به ایتالیا سفر کرده و دستاوردهای باروک ایتالیا را به این منطقه آوردند‪.‬‬
‫‪ -‬در این مکتب تحت تأثیر واقع گرایی و تاریک نگاری کاراواجو به خلق آثاری در زمینه ی مردم نگاری و موضوعات مذهبی پرداختند‪.‬‬
‫‪ -‬مکتب اوترخت سبک کاراواجو را به سایر استادان هلندی نظیر هالس و رامبراند انتقال داد‪.‬‬

‫تربروگن‬ ‫هنت هرست‬ ‫بابورن‬

‫هنرمندان باروک اسپانیا‪:‬‬

‫‪ )2‬خوسه د ریبرا‬ ‫‪ )۱‬دیه گو والسکوئز‬
‫‪ )4‬خوآن مارتینس منتانیس‬ ‫‪ )۳‬فرانسیسکو د سورباران‬

‫دیه گو والسکوئز‪:‬‬
‫‪ -‬از بزرگترین استادان رئالیسم بصری شناخته می شود‪ .‬در ابتدا تحت تأثیر کاراواجو بود‪ .‬از برجسته ترین رنگ پردازان نقاشی اروپاست‪.‬‬
‫‪ -‬کاربست شاخص پرده رنگ های میانجی از خاکستری بین رنگ های متضاد و سطوح تیره و روشن از ویژگی های مهم کار اوست‪.‬‬
‫‪ -‬او رنگ‪ ،‬پرده ی رنگ یا درجات رنگ را جوهر اصلی نقاشی می داند‪.‬‬
‫‪ -‬عالقه ی زیادی به درون کاوی شخصیت آدم ها داشت و آثار شاخصی را با حضور دلقک ها و کوتوله های درباری خلق کرد‪.‬‬
‫‪ -‬والسکوئز فاصله ی آرمان گرایی و واقع گرایی را در هنر خویش از میان برداشت‪.‬‬
‫‪ -‬برخی از شاخص ترین آثار وی‪:‬‬
‫‪ .۱‬دارای رئالیسم قوی و تقسیم بندی دقیق نور و سایه است‪.‬‬
‫‪ )۱‬سقای شهر سویل ‪ .2‬خطوط کناره نمای صریح در ایجاد پیکرهها وجود دارد‪.‬‬
‫‪ .۳‬به صحنه ای عادی رنگ و بوی دینی آیینی بخشیده است‪.‬‬

‫‪ .۱‬هم نمایشی است از صحنه ی زندگی روزمره و هم چهره سازی دسته جمعی سلطنتی به شمار میرود‪.‬‬
‫‪ .2‬می توان آن را «بازدیدی از کارگاه هنرمند» دانست‪.‬‬ ‫‪ )2‬ندیمه ها‬
‫‪ .۳‬پیکاسو تصاویر متعددی را با برداشت شخصی از این تابلو آفرید‪.‬‬
‫‪ )۳‬دومنظره از «ویالی مدیچی»‪ :‬به لحاظ نمایش جوّ متغییر روز و شامگاه‪ ،‬پیش آگهی امپرسیونیسم محسوب می شوند‪.‬‬
‫‪ )4‬تکچهره پاپ اینوسنت پنجم‪ :‬فرانسیس بیکن نقاش اکسپرسیونیسم انگلستان مجموعه اثری با تأثیرپذیری از این تابلو خلق کرد‪.‬‬

‫‪74‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫خوسه د ریبرا‪:‬‬
‫‪ -‬رئالیسم خشک اسپانیایی را با آرمانگرایی کاراتچی و تاریکنگاری کاراواجو درآمیخت‪.‬‬
‫‪ -‬رئالیسم آثارش بسیار تلخ و گزنده است‪.‬‬
‫‪ -‬محبوب ترین آثار ریبرا نقاشی هایی از قدیسین‪ ،‬انبیاء و فیلسوفان تهی دست بود‪.‬‬
‫‪ -‬او آثار ارزشمندی در مورد گدایان‪ ،‬فقرا و نابینایان نیز آفرید‪.‬‬
‫‪ -‬زندگی او پر از رویدادهای ناگوار بود که در موضوع های خشونت آمیز‪،‬برجسته نمایی‬
‫متباین پیکرها و نورپردازی نمایشی در ترکیب بندی هایش انعکاس یافت‪.‬‬
‫‪ -‬از جمله معروف ترین آثارش‪« :‬پسر کج پا» و «شهادت قدیس بارتولومئو»‬

‫‪75‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫فرانسیسکو د سورباران‪:‬‬
‫‪ -‬رئالیسم خشن اسپانیایی را با آمیزه ای از عرفان مالیمتر کرد‪.‬‬
‫‪ -‬موضوع اصلی آثارش قدیسین ریاضت کش و راهبان عبادت کننده‪ ،‬می باشد‪.‬‬
‫‪ -‬تأثیرگذار بر رئالیست های قرن ‪ ۱9‬و نقاشان اسپانیایی آمریکای جنوبی‬
‫‪ -‬آثاری نیز در قالب طبیعت بی جان به جا گذاشته است‪.‬‬

‫* «خوآن مارتینس مُنتانیِس»از برجسته ترین مجسمه سازان باروک اسپانیاست‪ ،‬که با شیوه ای واقع گرایانه به ساخت مجسمه های چوبین رنگ‬
‫شده‪ ،‬با موضوعات دینی می پرداخت‪.‬‬

‫تحوالت هنری سده ی ‪ 17‬میالدی در فرانسه‪:‬‬

‫‪ -‬باروک در فرانسه در دو مسیر کامالً متفاوت حرکت کرد‪ ،‬یکی شیوه «غیررسمی» که تحت تأثر سبک کاراواجو بود و دیگری شیوه «رسمی» و‬
‫«درباری» که رافائل را سرمشق خود قرار داد‪.‬سلیقهی حاکم و مسلط بر هنر این دورهی فرانسه یک «کالسیسیزم» خشک و شکوهمند بود‪.‬‬
‫‪ -‬مهمترین علت وجود این گرایش کالسیک در فرانسه قرن ‪ ،۱7‬نخست سلیقه ذاتی مردم فرانسه و دیگری حضور پادشاهی به نام لویی چهاردهم‬
‫میباشد‪ .‬هنر رسمی ابزاری شد برای ستایش عظمت و اقتدار سلطنت لویی چهاردهم که او را «پادشاه آفتاب» میخواندند‪.‬‬
‫‪ -‬در این زمان تحت نظارت کولبر و شارل لوبرن «آکادمی سلطنتی نقاشی و مجسمهسازی» پاریس جهت تعلیم هنرمندان بر پایهی اصول و قواعد‬
‫کالسیک تأسیس شد‪ .‬آنها این نهاد را وسیلهی تحمیل اصول و معیارهای رسمی بر سلیقهی عمومی قرار دادند‪.‬آکادمی سلطنتی فرانسه‪ ،‬کالسیک‪-‬‬
‫گرایی را به آکادمیگرایی بدل کرد‪ ،‬و مفاهیمی را در نقد هنری پیش نهاد که تا امروز نیز با معنای «آکادمیک» شناخته میشوند‪.‬‬
‫‪ -‬آکادمی به وضع احکام مطلق دربارهی هنر اقدام کرد و «نیکال پوسن» را چون شاخصی برای کالسیسیسم قرار داد‪.‬‬

‫ـ نیکال پوسن‪:‬‬
‫‪ .۱‬با رویکردی نو به نقاشی تاریخی و منظرهنگاری آرمانی‪ ،‬برجستهترین نمایندهی کالسیکگرایی فرانسه به شمار میآید‪.‬‬
‫‪ .2‬هنر او از سه منبع الهام می گرفت‪ :‬مجسمه های یونان و روم؛ آثار تیسین در رنگامیزی گرم وغنی؛ و نقاشیهای رافائل در تندیسوار بودن و‬
‫صالبت پیکرهها‪.‬وی با ارجحیت دادن به وجه منطقی نقاشی‪،‬طرح را مقدم بر رنگ دانسته و عنصر خط در آثارش نقش اصلی را ایفا میکند‪.‬‬
‫‪ .۳‬هنرهای بصری در آثار او از هر زمان دیگری به ادبیات نزدیک می شوند‪ .‬در خلق آثارش نخست به موضوعات اساطیری(ازمتن ادبیات‬
‫باستانی) و پس از آن به مضامین مذهبی توجه داشت‪ .‬از معروف ترین آثارش می توان به «من نیز در آرکادیا هستم» اشاره کرد‪.‬‬
‫‪ .4‬اگر موضوعی مذهبی یا اساطیری برمیگزید‪ ،‬مسئله مهم برای او بیان عواطف انسانی از طریق حرکات‪ ،‬حاالت و نگاهها بود‪.‬‬
‫‪ .5‬پوسن بر بسیاری از هنرمندان فرانسوی‪ ،‬از داوید تا سزان اثری عمیق گذاشت‪.‬‬

‫‪76‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫از دیگر هنرمندان فرانسه قرن ‪:17‬‬
‫ـ یاسنت ریگو‪:‬‬
‫‪ .۱‬به چهرهنگاری در دربار لویی چهاردهم و لویی پانزدهم مشغول بود؛ و نقاشیاش بازتابی از منش درباری آن دوران بود‪.‬‬
‫‪ .2‬در چهرهپردازی های غیررسمی تحت تأثیر رامبراند قرار داشت‪.‬‬
‫ـ فرانسوا مانسار‪ :‬از جمله هنرمندانی که اساس سبک باروک کالسی سیزم را در معماری فرانسه پی افکند‪.‬‬
‫ـ لویی لو وو‪ :‬آغازگر پروژهی قصر ورسای بود‪ .‬در این کاخ شکوه و غنای باروک تزیینی با طبع خردگرایانه فرانسوی درآمیخت‪.‬‬
‫ـ کلود لورن (کلود ژله)‪ :‬حاالت غمانگیز مناظر ایتالیا را با احساسی شاعرانه درآمیخت‪.‬در منظرههایش جلوههای لطیف جو و نور بارز است‪.‬‬
‫ـ سیمون ووئه‪ :‬با سبکی تزیینی و پرتحرک و استفاده از رنگهای غنی و نور‪ ،‬تحت تأثیر هنرمندان ونیزی نظیر ورونزه بود‪.‬‬
‫ـ ژرژ دوالتور‪ :‬احتماالً از طریق مکتب هلندی اوترخت با شیوه کاراواجو آشنا شد‪ .‬استفاده از نور شمع در مرکز آثارش تمهید مطلوب اوست‪.‬‬
‫ـ پیر پوژه‪ :‬از پیکرتراشان این دوره که در آثارش سلیقهی باروک بر کالسیسیسم رایج‪ ،‬غلبه دارد‪.‬‬
‫ـ شارل لوبرن‪ :‬بزرگترین پروژه ساختمانی این عصر فرانسه ساخت کاخ سلطنتی ورسای بود‪ ،‬که سرپرستی گروه معماران این بنا و تزئینات‬
‫داخلی آن تحت نظارت شارل لوبرن قرار داشت‪ .‬کالسیکگرایی تزیینی او از عمق و استحکام برخوردار نبود‪.‬‬
‫* ساخت بخش شرقی کاخ لوور با رعایت اصول کالسیک و ابتکار ساخت ستونهای دوتایی نیز ‪،‬از شاهکارهای سبک لویی چهاردهم است‪.‬‬
‫* با مرگ لویی چهاردهم و پیروزی روبنسگرایان بر پیروان پوسن در آکادمیهای سلطنتی فرانسه زمینهای برای شکلگیری سبکی تازه در هنر‬
‫اروپا موسوم به «روکوکو» فراهم شد و اینگونه هنر فرانسوی به عصر ظرافت و تصنع و سرخوشی گام نهاده بود‪.‬‬

‫‪77‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫یاسنت ریگو‬ ‫پیر پوژه‬ ‫سیمون ووئه‬

‫آثار ژرژ دو التور‬

‫منظرهنگاریهایی از کلود لورن‬

‫‪78‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫فصل نوزدهم ‪ :‬هنر روکوکو‬
‫‪ -‬این واژه فرانسوی در لغت به معنای«سنگ ریزه» و یا «صدف ناصاف» است؛ و به سنگریزهها و صدفهایی اطالق میشود که برای تزیین‬
‫فضای داخل غارها و سردابهای مصنوعی به کار برده میشوند‪.‬‬
‫‪ -‬در اصطالح شیوهای تزئینی است که از زمان لویی پانزدهم در فرانسه آغاز شد و سلیقه حاکم بر هنر اروپا در بخشی از سدهی ‪ ۱۸‬گردید‪.‬‬
‫‪ -‬با افزایش قدرت اشرافیت و بورژوازی ثروتمند‪ ،‬اکنون شهر بود که بر سلیقهی دربار اثر میگذاشت‪ ،‬نه دخالت یک فرد‪.‬‬
‫‪ -‬روکوکو اساساً نوعی دگرگونی در سبک تزیین داخل بنا بود که به نوبهی خود تحولی نیز در نقاشی و پیکرهسازی ایجاد کرد‪.‬‬
‫‪ -‬روکوکو اساساً سبکی مناسب هنرهای کوچک‪ ،‬اثاثیه ی چوبی‪ ،‬زیورآالت‪ ،‬ظروف و به طور کلی لوازم خانگی است‪.‬‬
‫‪ -‬موضوعات مورد توجه در نقاشی های این دوره اغلب نمایش زندگی اشرافی‪ ،‬عشق های دنیوی و سبکسرانه و لذائذ جسمانی است‪.‬‬
‫‪ -‬نقاشی های این دوره فضاهای شاد سرخوش و آزاد طرح های روبنس و نوع رنگ گذاری نقاشان ونیز را به یاد می آوند‪.‬‬
‫‪ -‬افراط در تزئین بارزترین ویژگی سبک روکوکو به شمار می رود‪.‬‬
‫‪ -‬آزادی در بیان که در نتیجه سبک روکوکو پیش آمد زمینه ساز تحوالت بعدی چون رمانتی سیزم گشت‪.‬‬

‫آنتوان واتو‪:‬‬
‫‪ -‬هنر فرانسه را از قید آکادمیسم عصر لویی چهارده آزاد ساخت‪.‬‬
‫‪ -‬شیوه ی او شکل تلطیف شده و پاالیش یافته ی سبک کار روبنس است‪.‬‬
‫‪« -‬سفر به جزیره ی عشق» را نخستین نمود کامل روکوکو در نقاشی می دانند‪.‬‬
‫‪ -‬در آثار وی خوشبینی و بدبینی‪ ،‬دلتنگی و شادمانی در هم می آمیزند‪.‬‬
‫‪ -‬بر خالف اغلب روبنس گرایان برای طراحی اهمیت قائل بود‪.‬‬
‫‪ -‬واقعیت تجسم یافته در آثار او به واقعیت قصههای پریان میمانست‪.‬‬
‫‪ -‬واتو دو جنبهی متمایز داشت‪ :‬از یکسو‪ ،‬نقاشی بود رک و ساده که سنت‬
‫مردمنگاری را ادامه میداد‪ ،‬و از سوی دیگر استاد خالق و پر احساس گونهای نقاشی با مضمون «جشن عاشقانه» بود‪.‬‬
‫‪ -‬متانت شاعرانه و دلمردگی آثار او با سبکسری زمانه که در نقاشیهای بوشه و فراگونار دیده میشود‪ ،‬هیچگونه سازگاری ندارد‪.‬‬

‫ژان باتیست سیمون شاردن‪:‬‬

‫‪ -‬بر خالف سلیقه ی رایج این دوره موضوعاتی چون محیط داخلی خانه ها‪ ،‬زندگی روستاییان و مضامین روزمره را برمی گزیند‪.‬‬
‫‪-‬مهارت زیادی در خلق طبیعت بیجان داشت و به دنبال مفهوم در آنها بود؛و معنا بخشیدن به اشیا و تأکید بر نقشی که در زندگی ما ایفا میکنند‪.‬‬
‫‪ -‬وی را «شاعر امور پیش پا افتاده» و «استاد نمایش نوسان های جزئی» می خوانند‪.‬‬
‫‪ -‬موضوعاتی چون زنان خانه دار‪ ،‬ترکیب بندی های ساده‪ ،‬میراثی است که وی برای هنرمندان رئالیست قرن نوزدهمی به جا گذاشت‪.‬‬

‫‪79‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫فرانسوا بوشه‪:‬‬
‫‪ -‬او نقاش محبوب بانو دوپومپادور معشوقه لویی پانزدهم بود و بیش از هر کس جنبه لذت جویانه‬
‫هنر روکوکو را در نقاشیهایش متجلی ساخت‪.‬‬
‫‪ -‬اعتبارش را بر اساس ترکیب بندی های خالق‪ ،‬مناظر روستایی‪ ،‬و زندگی بورژواها کسب کرد‪.‬‬
‫‪ -‬اگر واتو عشق انسانی را تا حد اسطوره باال می برد‪ ،‬وی شهوت گرایی بازیگوشانه را تا قلمروی‬
‫بهشت باال برده است‪.‬او خیال پردازی هایی را آشکار کرد که زندگی مردم را غنا می بخشند‪.‬‬
‫‪ -‬در کنار چهره نگاری‪ ،‬استاد تابلوهای روایتی شاد و زیبا با حضور چوپانان‪ ،‬حوریان و االهگان آرکادیایی بود‪.‬‬

‫ژان هونوره فراگونار‪:‬‬

‫‪ -‬شاگرد فرانسوا بوشه بود و در سفر به ایتالیا تحت تأثیر تیه پولو قرار گرفت‪.‬‬
‫‪ -‬بیشتر به موضوعات عاشقانه ی مطلوب اشرافیت فرانسه روی آورد‪.‬‬
‫‪ -‬برخی از بهترین آثارش شامل طراحی هایی با مداد یا گچ رنگی و یا سپیا هستند‪.‬‬
‫‪ -‬احساسات عاشقانه آثار واتو در تابلوهای فراگونار (نظیر نقاشی تاب)به سبکسری شهوانی بدل شده است‪.‬‬
‫‪ -‬نقاشی های او از خیال پردازی شهوانی تا مطالعات شخصی و مناظر روستایی در نوسان اند‪.‬‬
‫‪ -‬ترکیب بندی انعطاف پذیر و قلم مو کاری پرتحرک و با جوش و خروشی را به نمایش گذاشت و در‬
‫ترکیب برخی آثارش نظیر «آبتنی کنندگان» دست به اقتباس از حرکت مارپیچی روبنس وار زد‪.‬‬

‫هنرمندان روکوکو در انگلستان‪:‬‬

‫تامس گینز بارو‪:‬‬
‫‪ -‬در منظره نگاری و چهره پردازی تبحر داشت‪.‬‬
‫‪ -‬در یک نوع چهرهسازی اجتماعی و داخل کردن شخصیتها با تمام‬
‫آراستگیهای اجتماعی شامهای قوی داشت‪.‬‬
‫‪ -‬در پیکرنگاری تحت تأثیر آنتوان واتو و در منظره نگاری متأثراز رویسدال‬
‫بود‪ .‬و برخی چهرهنگاریهایش یادآور سنتهای وان دایک است‪.‬‬
‫‪ -‬وی میخواهد زیبایی طبیعی موضوع تابلو را در مقابل زیبایی دست نخوردهی مناظر طبیعی قرار دهد‪.‬‬

‫ویلیام هوگارث‪:‬‬
‫‪ -‬در آثارش طنزی انتقادی به بورژوازی زمانه داشت‪.‬‬
‫‪ -‬وی معتقد بود طنز را به زبان هنرهای بصری ترجمه می کند‪.‬‬
‫‪ -‬شیوه ی مطلوب او ساختن یک رشته تابلوها و گراوورهای روایتی همچون‬
‫فصل های یک کتاب و یا صحنه های یک نمایشنامه است‪.‬‬
‫‪ -‬مجموعه ی روایتی«ازدواج مد روز» از جمله شاخص ترین آثار وی می باشد‪.‬‬
‫‪ -‬کمپوزیسیون در آثارش اغلب تصادفی و بیشتر تابع نیازهای روایتی سوژه است‪.‬‬
‫‪ -‬کارهای هوگارث را بیش از آنکه اخالقگرا توصیف کرد باید واقع پرداز دانست‪.‬‬
‫‪ -‬او معتقد بود آنچه شاهکار مکتب نقاشی انگلیسی است نه شیوه خاص وی بلکه هنر چهرهنگاری یا صورتسازی است‪.‬‬

‫‪80‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫جاشوا رینلدرز‪:‬‬
‫‪ -‬نظریاتش در حوزه ی زیبایی شناسی(در کتابی با عنوان گفتارها) وی را به‬
‫یکی از مهمترین هنرمندان تاریخ هنر انگلستان مبدل ساخت‪.‬‬
‫‪ -‬بنیان گذار آکادمی سلطنتی در انگلستان بود‪.‬‬
‫‪ -‬از برجسته ترین چهره نگاران این دوره به شمار می رود‪.‬‬
‫‪ -‬اساس آموزه های او بر نوعی کالسیک گرایی استوار بود‪ ،‬اما تحت جو حاکم‬
‫بر این دوره به نمایش حالت های احساسی گرایش یافت‪.‬‬

‫هنرمندان روکوکو در ایتالیا‪:‬‬

‫جیووانی باتیستا تیه پولو‪:‬‬
‫‪ -‬آخرین و دل انگیزترین مرحله تزیین خیال پردازانه سقف در ایتالیا را می توان در آثار وی مشاهده کرد‪.‬‬
‫‪ -‬وی در محیط کالسیک ایتالیا فضایی متفاوت ایجاد کرد و نقاشی ونیزی را از قید سنت رو به انحطاط باروک رهانید‪ .‬رنگ های درخشان و‬
‫پرنشاط و ترکیب بندی های آرام او تناسب مطلوبی با معماری روکوکو داشت‪.‬‬
‫‪ -‬او بزرگترین ترکیب های پیکره ای در قالب دیوارنگاری روکوکو را به جا گذاشت‪.‬تیه پولو ضمن حفظ گرایش های عمق نمایانه ی سده‬
‫هفدهم‪ ،‬هرگونه مبالغه نمایشی را کنار می گذارد‪.‬‬
‫‪ -‬استفاده ی شاخصی نیز از تکنیک چاپ فلزی داشته است‪ .‬کاربست جلوه های نور در طراحی ها و باسمه هایش پیش آگهی تجربیات‬
‫امپرسیونیست ها محسوب می شود‪.‬‬

‫کانالتو(جیووانی آنتونیو کانال)‪:‬‬

‫‪ -‬وی از مشهورترین ودوتیستها بود‪ .‬در طول قرن هجدهم‪ ،‬نقاشی منظره در ایتالیا به شکلی جدید برای حفظ ویژگی روکوکو گسترش پیدا‬
‫کرد؛این نقاشیها «ودوت» (به معنای چشمانداز) نامیده میشدند‪،‬که در واقع سبکی از نقاشی ایتالیایی با جزییات بسیار زیاد از مناظر شهری‬
‫است‪.‬تصاویر او عالوه بر حس راسخ ترکیببندیاش‪ ،‬در بخش وسیعی از تعالیم او به عنوان یک طراح صحنه‪ ،‬آشکار میشود‪.‬‬

‫‪81‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫فصل بیستم‪ :‬تحوالت هنری قرن هجدهم(نیمه دوم) و قرن نوزدهم‬
‫نئوکالسی سیزم‪:‬‬
‫‪ -‬حرکتی که همچون واکنشی علیه افراط گرایی روکوکو در نیمه دوم سده ی ‪ ۱۸‬میالدی همزمان با جریانات انقالب فرانسه رواج یافت‪.‬‬
‫‪ -‬یکی از دو جریان مهم شکل گرفته در عصر روشنگری اروپا به شمار می رود‪ .‬این سبک بیانگر منطق و اخالق گرایی این عصر است‪.‬‬
‫‪ -‬بزرگترین نظریه پرداز این جریان یوآخیم وینکلمان و اولین پیشگام آن در عرصه ی نقاشی آنتوان رافائل منگس بود‪.‬‬
‫‪ -‬مرکز شکلگیری این جنبش را می توان شهر رم دانست‪ .‬هنرمندانی چون منگس‪ ،‬پمپئو باتونی و گوین همیلتون اصولی برای آن بنیان نهادند‪.‬‬
‫‪ -‬از جمله عوامل زمینه ساز پیدایش هنر نئوکالسیک‪ :‬یکی کشف نقاشی های رومی در دو شهر هرکوالنئوم و پمپئی بود؛ و دیگری انتشار کتاب‬
‫هایی در باب هنر کالسیک نظیر «هنر نزد یونانیان» توسط وینکلمان‪ ،‬که برای اولین بار در این کتاب دست به طبقه بندی سبکی و تفسیری از‬
‫دوره های هنری زد‪ .‬وی بر کیفیت های اخالقی نهفته در هنر کالسیک باستان تأکید می کرد‪.‬‬
‫‪ -‬تأکید این سبک بر سادگی ص وری و پیراستگی معنوی با تغییر نگرش اجتماعی و شوق تجدید فضایل جمهوری رومی در زندگی مدنی این‬
‫دوره سازگار بود‪ .‬در آثار هنرمندان این سبک ‪ ،‬خط و طرح به عنوان مظاهر عقالنیت در تصویر اولویت دارند‪ .‬اندیشه نئوکالسیک تمایل به مهار‬
‫طبیعت و نیروهای طبیعی از طریق علم داشت‪.‬‬
‫‪ -‬پرداختن به مضامین کالسیک و اساطیری و یا بیانی اسطوره ای از مضامین روزمره‪ ،‬توجه به زیبایی آرمانی‪ ،‬انضباط و اعتدال از مؤلفه های‬
‫اصلی هنر کالسیک هستند‪ .‬اغلب نقاشان این جریان تحت تأثیر رافائل قرار دارند‪.‬‬
‫‪ -‬احیای کالسی سیزم در معماری انگلستان و امریکا با تأثیرپذیری از سبک معماری پاالدیو معمار ونیزی قرن ‪ ۱6‬میالدی شکل گرفت‪.‬‬
‫‪ -‬از جمله هنرمندان این جریان می توان به ژاک لویی داوید‪،‬ژان اوگوست دومینیک انگر‪،‬ژاک ژرمن سوفلو(معمار فرانسوی)‪،‬آنتونیو کانووا(مجسمه‬
‫ساز ایتالیایی)‪،‬بنجامین وست(نقاش امریکایی)‪،‬تامس جفرسون(معمار امریکایی) و ژان آنتوان اودون(مجسمه ساز فرانسوی) اشاره کرد‪.‬‬

‫رافائل منگس‬ ‫بنجامین وست‬ ‫ژاک ژرمن سوفلو‬

‫تامس جفرسون‬ ‫پمپئو باتونی‬ ‫آنتونیو کانووا‬

‫‪82‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫ژاک لویی داوید‪:‬‬
‫‪ -‬داوید در دوران انقالب مقتدرترین شخصیت هنری فرانسه بود‪.‬وی با کشیدن پرده «سوگند هوراتیوسها» عمالً سنت روکوکو را کنار گذاشت‬
‫و در مسیر کالسیکگرایی انقالبی گام نهاد‪ .‬این اثر هم واکنشی جدی در برابر هنر روکوکو‪ ،‬هم تدارک معنوی برای انقالب بود‪.‬‬
‫‪ -‬برای داوید مهمترین مسئله‪ ،‬گزینش موضوع برای نقاشی بود‪ .‬موضوع باید عظمت و نکته اخالقی میداشت‪ .‬او در بسیاری از آثارش فضیلتهای‬
‫اخالقی جمهوریت روم باستان را به معاصران خود یادآور میشود‪.‬‬
‫‪ -‬هر زمان که امکان نفوذ اخالقی و اجتماعی او در زندگیاش کاهش یافت‪ ،‬کیفیت کار نقاشیاش نیز افت کرد‪.‬‬
‫‪ -‬در بسیاری از تابلوهایش پیکرههای تندیسوار و دقیقاً برجستهنمایی شده در فضایی کم عمق و محدود‪ ،‬از پهلو و نزدیک به پیشزمینه‪ ،‬چنان‬
‫قرار گرفتهاند که پیکرههای تمام برجستهی روزگار باستان را به یاد میآورند‪.‬‬
‫‪ -‬تابلوی «مرگ مارا»‪ ،‬با توجه به وابستگی شخصی داوید به آن‪،‬موضوع تلخی از یک واقعیت تاریخی است که با صمیمیتی دردناک کشیده شد‪.‬‬
‫‪ -‬هدفش به جهش درآوردن روح آدمی بود‪ ،‬حال آنکه وی معتقد بود هنر باید به عرصهی عقل تعلق داشته باشد‪.‬‬
‫‪ -‬دو جریان از مکتب داوید سرچشمه گرفت‪ :‬یکی هنر آکادمیک که سنت کالسیک را به مرحله جمود رساند(توسط شاگردی به نام ژان اگوست‬
‫دومینیک انگر)؛ و دیگری هنر رومانتیک که اصول و معیارهای کالسیک را نفی کرد(توسط شاگردی به نام آنتوان ژان گرو)‪.‬‬

‫سوگند هوراتیوس ها‬ ‫مرگ مارا‬ ‫دزدیده شدن زنان سابینی‬

‫ژان اگوست دومینیک انگر‪:‬‬

‫‪ -‬برجستهترین رهبر و مدافع کالسیکگرایی در سده نوزدهم به شمار میآید‪ .‬انگر نقاش واقعیت مثالی بود‪ .‬او در نقاشی خود کوشید تا آرمانگرایی‬
‫کالسیک را (به مدد برجستهنمایی اندک‪ ،‬خلوص خط‪ ،‬و کمال طراحی برگرفته از مکتبهای ایتالیایی و داوید) با رمانتیسیسم زمان وفق دهد‪.‬‬
‫‪ -‬وی به خاطر تعصب زیادی که در عقاید خود (نظیر تأکید بر اصالت طراحی) داشت‪ ،‬نقاش واپسگرا و آکادمیک قلمداد شد‪.‬‬
‫‪ -‬اسلوب آکادمیک وی در نقاشی تردید ناپذیر بود؛ میگفت «رنگ را باید به نرمی و لطافت پوستهی پیاز به کار برد‪ ».‬شعار مشهور «طراحی‬
‫پیروی دقیق از اصول هنر است» شعار جنگی مکتب انگر بود‪ ،‬و عبارت «هرگز از رنگ بسیار گرم استفاده نکنید؛ ضد تاریخی است!» او را در‬
‫نقطهی مقابل دالکروا و ژریکو و پیروانشان قرار میداد‪.‬‬
‫‪ -‬تنوع موضوع و لطافت رنگهای درخشان و حالت رازگونه در برخی نقاشیهایش‪ ،‬انگر را به رمانتیکها نزدیک میکند‪.‬‬
‫‪ -‬با آنکه انگر خود را به عنوان یک نقاش موضوعات تاریخی (که در آکادمی باالترین اعتبار را داشت) شناسانده بود‪ ،‬اما مهارت او در کشیدن‬
‫پرتره بود‪ ،‬به ویژه پرتره زنان‪ .‬اگرچه بسیاری از تصاویر رواییاش به سبب ناتوانی در بازنمایی موقعیت دراماتیک ضعیفند‪ ،‬در مقام نقاش‬
‫چهرهساز‪ ،‬باید او را در میان بزرگترین استادان‪ -‬و شاید آخرین‪ -‬هنرمندان رشتهای دانست که بعدها دوربین بر سراسر قلمروش مسلط شد‪.‬‬
‫‪ -‬بیتوجهی ظاهراً سرد او به مدلها‪ ،‬و تالش برای رسیدن به شکل ناب در طراحیهایش‪ ،‬او را به هنرمندان انتزاعی سدهی بیستم پیوند میدهد‪.‬‬
‫‪ -‬او را میتوان در زمرهی نخستین هنرمندانی دانست که در قرن ‪ ۱9‬میالدی تابلوهایی در قالب «ارینتالیسم» (شرقگرایی) آفریدند‪.‬‬

‫‪83‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫ناپلئون بر تخت شاهی‬ ‫ندیمه و برده عثمانی‬ ‫طراحی مدادی روی کاغذ‬

‫آن لوئی ژیروده‪:‬‬

‫‪ -‬او که شاگرد داوید بود همچون استاد خود(در دوران پایانی فعالیتش) در کنار جنبههای‬

‫نئوکالسیک آثارش مایههایی از شورانگیزی رمانتیک را نیز بروز داد‪.‬‬

‫‪ -‬در تابلوهایش سبکی ترکیبی دارد طوری که خطوط کنارهنما‪ ،‬برجستهنمایی‪،‬تعادل و اسلوب‬

‫لطیف کالسیستی با چاشنی مالحت شورانگیز روکوو‪-‬رومانتیستی و نوردهی دراماتیک باروکی‬

‫خاکسپاری آتاال‬ ‫درهم میآمیزد‪.‬او به نور و سایهی متمرکز و جلوههای رنگی غیرمتعارف توجه نشان میداد‪.‬‬

‫ژان لئون ژروم‪:‬‬

‫‪ -‬از هنرمندان آکادمیک در قرن نوزدهم به شمار میرود‪ .‬اسلوب کارش عکاسانه است و سطح تابلوهایش بسیار جالخورده و پاکیزه‪.‬‬
‫‪ -‬وقایعنگار تیزبین مردم خاور نزدیک بود و بیشتر آثارش از لحاظ مضمون در زمرهی ارینتالیسم قرار میگیرد‪.‬‬
‫‪ -‬تابلوی «شستها پایین» اثر ژروم را‪ ،‬نقطه پایان جنبش «تصویر‪-‬درام» تاریخیمآبانهای میدانند که با فعالیتهای داوید آغاز شده بود‪.‬‬

‫شستها پایین‬ ‫مارگیر‬ ‫بازار بردهفروشی‬

‫ژان آنتوان اودون‪:‬‬

‫‪ -‬از برجستهترین مجسمهسازان قرن ‪ ۱۸‬و اوایل ‪ ۱9‬میالدی که در آثارش‬
‫نوعی رئالیسم در موضوع را با نمایی از کالسیسیسم آمیخته بود‪.‬‬
‫‪ -‬تخصصش در پرترهنگاری بود و از اغلب بزرگان عصر روشنگری‬
‫سردیسهایی ساخته است‪ .‬هنر او‪ ،‬بین روکوکوی شیوهگزینانه و‬
‫نئوکالسیسیسم شیوهگزینانهی عصر ناپلئون واقع میشود‪.‬‬

‫تندیس ولتر‬ ‫تندیس جرج واشنگتن‬

‫‪84‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫رمانتیسیسم‪:‬‬
‫‪ -‬زادگاه این سبک و مهمترین مرکز تولید آثار تجسمی رمانتیسیزم (به ویژه منظرهنگاری)‪ ،‬انگلستان است‪.‬‬
‫‪ -‬این اصطالح را در قرن نوزدهم منتقدین آلمانی برای تفکیک خصوصیات هنری «مدرن» از «کالسیک» به کار بردند‪.‬‬
‫‪ -‬در فرانسه بعد از فتح زندان پاستیل و پیروزی انقالب همچون واکنشی علیه قواعد و ضوابط خشک هنر کالسیک ظهور کرد‪.‬‬
‫‪ -‬واژه ی «رمانتیک» از لفظ «رمانس» به معنای داستان های تخیلی قرون وسطایی‪ ،‬گرفته شده است‪.‬‬
‫‪ -‬اصطالح «رمان تیک» در نقد هنری به گرایشاتی اطالق می شود که بر کیفیت های عاطفی ‪ ،‬تخیلی‪ ،‬صور غیرصریح‪ ،‬نااستوار‪ ،‬غیرمنطقی شخصی‬
‫و بیانگر در آثارشان تأکید می ورزند‪.‬‬
‫‪ -‬پیشینه برخی از دستاوردهای رمانتیک‪ ،‬در برخی آثار روبنس و میکالنژ و نیز آثار بسیاری از نقاشان هلندی سده ‪ ۱7‬دیده میشود‪.‬‬
‫‪ -‬اصل اساسی هنر رمانتیک غلبه ی احساس بر عقل است‪ .‬شعار «هنر برای هنر» را نخستین بار در آثار این هنرمندان میتوان ریشهیابی کرد‪.‬‬
‫‪ -‬توجه به عواطف درونی‪،‬خیالپردازی‪،‬ابهام‪،‬حاالت غیرعادی‪،‬آشفته و گاه جنون آمیز انسانها‪،‬شور شاعرانه‪،‬در تعارض قرار گرفتن انسان با‬
‫محیط اجتماعیاش‪ ،‬جستجوی آرمانهای شخصی در فراسوی زمان و مکان و تمایل شدید به آزادی‪،‬از مشخصههای روحیه هنر رمانتیک است‪.‬‬
‫‪ -‬به جای عینیت برونگرا‪ ،‬خط و رنگ درونگرا جایگزین می شود‪ .‬در آثار رمانتیک رنگ و طرح های پرتحرک و سیال ارجحیت دارد‪.‬‬
‫‪ -‬مناظر بکر طبیعت‪ ،‬جلوه های قاهر طبیعت‪ ،‬داستان های پرماجرای تاریخی‪ ،‬مضامین قرون وسطایی و مکان های غم زده در کوچه های شهرهای‬
‫خاورزمین‪ ،‬از جمله موضوعات مورد استفاده در این مکتب می باشد‪.‬‬
‫‪ -‬منظره سازی در هنر رمانتیک به مقام واالیی رسید و به ابزاری برای برانگیختن عواطف پاک انسانی مبدل شد‪.‬‬
‫‪ -‬تنها وجه اشتراک هنر کالسیک ورمانتیک در پرداختن به مفاهیم آرمانی است‪.‬‬

‫هنرمندان‪:‬‬
‫جیووانی پیرانزی‪:‬‬
‫‪ -‬وی رسام‪ ،‬چاپگر و معماری ایتالیایی در قرن هجدهم میالدی بود و پیش از شکلگیری جنبش رمانتیسیسم از دنیا رفت‪ ،‬اما آثارش سرمشقی‬
‫برای منظرهنگاران رمانتیک شد‪ .‬وی در موضعنگاری با تکنیک گراوور تیزابی تخصص داشت‪.‬‬
‫‪ -‬مجموعههای چاپی مهمی با عناوین «آثار باستانی رومی»‪«،‬مناظر روم» و دیگری با نام «زندانها» از وی به جامانده است‪.‬‬
‫‪ -‬او با سایهپردازیهای اغراقآمیز و انتخاب زاویهی دید پایین در آثارش سعی میکرد نوعی حس حیرت را برانگیزد که ناشی از نگرشی بود‬
‫که در این دوره «واالیش» نامیده میشد‪ .‬واالیش ابهام‪ ،‬تاریکی‪ ،‬قدرت‪ ،‬وسعت و بیکرانگی بود که حسهای ترس‪ ،‬وحشت‪ ،‬حیرت و فراگرفتگی‬
‫را ایجاد میکرد؛ چیزی که هنرمندان رمانتیک بعدها سعی در بازنماییاش داشتند‪.‬‬
‫‪ -‬پیرانزی مانند «اتین لویی بوله» معمار فرانسوی معاصرش در زمرهی معماران به اصطالح رویایی و خیالپرست قرار میگیرد‪ ،‬که بیشتر به سبب‬
‫طرحهای معماری برانگیزنده‪ ،‬مبتکرانه و شاعرانهشان یاد میشوند تا برای آنچه به واقع بنا کردند‪.‬‬

‫از مجموعهی چاپی مناظر روم‬ ‫از مجموعهی چاپی زندانها‬

‫‪85‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫تئودور ژریکو‪:‬‬
‫‪ -‬بازتاب بیقراری‪ ،‬هیجان و تلخکامیاش در دورهی ناپلئونی را در نقاشیهای‬
‫پرتالطم‪ ،‬و گاه در انتخاب موضوعهای ناخوش میتوان دید‪.‬‬
‫‪ -‬تأثیر گذاری وی بر دالکروا آشکار است‪.‬‬
‫‪-‬توجه شاخصی به نقاشی و طراحی از فرم اسب در حالتهای گوناگون داشت‪.‬‬
‫‪ -‬شور رمانتیک او همواره با عطش مشاهده ی واقعیت همراه بود‪.‬‬
‫نجات یافتگان مدوسا‬ ‫‪ -‬در اواخر عمر بیشتر به چهره نگاری از بیماران روانی پرداخت‪.‬‬
‫‪ -‬معروف ترین اثر وی تابلوی «نجات یافتگان مدوسا» نام دارد‪.‬‬

‫اوژن دالکروا‪:‬‬
‫‪ -‬در طراحی از میکالنژ و در رنگ گذاری از روبنس و کانستابل تأثیر گرفت‪.‬‬
‫‪ -‬موضوع اغلب طراحی ها و چاپ هایش مقتبس از آثار هوگو و شکسپیر است‪.‬‬
‫‪ -‬عالقه ی زیادی به اشعار لرد بایرون و گوته داشت‪.‬‬
‫‪ -‬در میان موسیقیدانان معاصر خود بیشترین توجه را به پاگانینی و شوپن دارد‪.‬‬
‫‪ -‬طرح «موسیقی رنگ» و تئوری شناخت تأثیر رنگی توسط وی ارائه شد‪.‬‬
‫‪ -‬به گفته ی دالکروا‪«:‬خاکستری مخرب رنگ هاست»‪.‬‬
‫‪ -‬او عقیده داشت رنگ ناب به اندازه ی خط در طبیعت نایاب است‪.‬‬
‫‪ -‬توجه به فام های مکمل و تباین همزمان و استفادهای اغراق آمیز از رنگ های درخشان داشت‪.‬‬
‫‪ -‬بزرگترین مخالف انگر در تحوالت هنری نیمه اول قرن نوزدهم بود‪.‬‬
‫‪ -‬آثارش ملتهب‪ ،‬گرم و درون نما هستند‪ ،‬و فضای کلی نقاشی هایش متأثر از ژریکو می باشد‪.‬‬
‫‪ -‬موضوع برخی آثار او برگرفته از زندگی اعراب و مردم خاورزمین است‪.‬‬
‫‪ -‬توجه شاخصی به عناصرزیبایی شناختی و کالبدشناسی حیوانات بویژه اسب و شیر دارد‪.‬‬
‫‪ -‬عمدهی آثارش ارتباطی نزدیک با ادبیات پیش و پس از کالسیک دارند‪.‬‬
‫‪ -‬از عکاسی در مطالعه حرکات پیکرها‪ ،‬و از فن لیتوگرافی برای تکثیر طرحهایش استفاده میکرد‪.‬‬
‫‪ -‬او نخستین کسی بود که بر جنبهی موسیقایی نقاشی تأکید کرد‪( .‬ایدهای که بعدها به عنوان‬
‫اصلی مهم در هنر انتزاعی قرن بیستم شناخته شد‪).‬‬
‫‪ -‬دالکروا توانست نگرش رمانتیک را در یک قالب زیبایی شناختی منسجم کند و راهگشای‬
‫تحوالت بعدی در نقاشی اروپایی باشد‪.‬‬

‫‪86‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫آنتوان لویی باری‪:‬‬
‫‪ -‬اغلب پیکرههای کوچکی از حیوانات وحشی میساخت‪.‬‬
‫‪ -‬در مقام یک هنرمند رومانتیک به تجسم حالت خشونتآمیز درندگان عالقه نشان میداد‪.‬‬
‫‪ -‬ترکیبهای او پر از تحرک و انواع مختلف شکلها و بافتها هستند‪.‬‬
‫‪ -‬وی با تکیه بر تخیل رومانتیک‪ ،‬حیوانات عجیب را انتخاب میکرد و اغلب از حیواناتی‬
‫استفاده میکرد که به طور مرسوم همدیگر را شکار نمیکردند‪ .‬همچنین او این کشمکشها را در مکانها عجیب مینهاد‪.‬‬

‫فرانسوا رود‪:‬‬
‫‪ -‬روح نظامیگری عصر ناپلئون را در آثارش منعکس میکرد‪.‬‬
‫‪ -‬در کنار شور و حرارت رومانتیک‪ ،‬صالبت و استحکام فرم را همچنان در پیکرههایش حفظ کرد‪.‬‬
‫‪ -‬معروفترین اثرش گروه پیکرهی عظیمالجثه «المارسیز» است‪ ،‬که به صورت نقش تمامبرجستهای‬
‫بر طاق نصرت پاریس ساخته شده و با تأکید بر احجام توپر‪ ،‬خطوط مضرس کنارهای‪ ،‬و خشونت‬
‫حرکت‪ ،‬خصوصیاتی ذاتاً باروکی دارد‪.‬‬

‫گوستاو دوره‪:‬‬
‫‪ -‬در عرصهی تصویرگری و پیکرسازی مهارت داشت‪.‬‬
‫‪ -‬برای کتابهایی چون کمدی الهی دانته‪ ،‬دونکیشوت‪،‬‬
‫و قصههای الفنتن تصویرسازی کرد‪.‬‬
‫‪ -‬پیکره دارتانیان (یادبود سه تفنگدار الکساندر دوما) نمونهای‬
‫از رئالیسم رومانتیک در تندیسسازی این دوره است‪.‬‬

‫جان کانستابل‪:‬‬
‫‪ -‬دقت زیاد در جلوه های آفتاب و حرکات لحظه یی ابرها جهت کشف شکوه شاعرانه ی آسمان از مشخصات اصلی آثار اوست‪.‬‬
‫‪ -‬بیشتر مناظر روستایی را بازنمایی می کرد و تأثیرگذاری عمیقی بر نقاشان مکتب باربیزون داشت‪.‬‬
‫‪ -‬در پیشطرحهای کوچک مدادی و رنگ روغنیاش دریافت بیواسطه و صراحت برخورد با نمودهای طبیعی بههم میآمیزند و حالتی خودانگیخته‬
‫ارائه میدهند‪.‬‬
‫‪ -‬برداشتهای حسی خود را با چند حرکت سریع قلم موثبت میکرد و طراوت طبیعت را به بهترین شکل نشان می داد‪.‬‬
‫‪ -‬به اعتقاد او نقاشی یک علم است و باید به شکل پژوهشی در قوانین طبیعت دنبال شود‪.‬‬

‫گاری علوفه‬ ‫کلیسای جامع سالزبری از باغ اسقف‬ ‫مطالعه چشمانداز با قایق و آسمان طوفانی‬

‫‪87‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫ویلیام ترنر‪:‬‬
‫‪ -‬مهمترین آثارش با موضوع چشماندازهای دریایی است و کشتیهایی که در طوفان و‬
‫بوران گیر افتادهاند‪ .‬منظرههای طبیعی و موضوعات تاریخی نیز نقاشی میکرد‪.‬‬
‫‪ -‬پیش از آنکه راه منظرهنگاران سده هفدهم نظیر کلود لورن را پیش گیرد‪ ،‬آبرنگکار‬
‫چیرهدستی بود که عمدتاً به موضعنگاری میپرداخت‪.‬‬
‫‪ -‬مانند کانستابل‪،‬مهار نیروهای نامحسوس طبیعت چون باد‪،‬نور‪،‬انعکاسها و جو‬
‫توسط او جادویی بود‪.‬‬
‫‪ -‬او در پی یافتن معادلی بصری برای مجموعهای از احساسهای غیر بصری است‪.‬‬
‫‪ -‬ترنر با نشان دادن نیروی رامنشدنی طبیعت و رنگ و نور متالطم ذهنیتی شورانگیز از‬
‫طبیعت ارائه میدهد‪«.‬بخارهای رنگ آمیزی شده» عنوانی است که برای برخی آثار نیمه‬
‫انتزاعی اش به کار می رود‪.‬‬
‫‪ -‬شیوه او از حیث شور و حرارت و آزادی فنی با اکسپرسیونیسم سده بیستم مرتبط می شود‪.‬‬

‫ویلیام بلیک‪:‬‬
‫‪ -‬بیشتر به سبب قدرت تخیل‪،‬گرایشات عرفانی و وانهادن سنتهای آکادمیک شناخته میشود‪.‬‬
‫‪ -‬با عالقه به هنر قرون وسطایی به ویژه تذهیب این دوره اغلب به تصویرگری و چاپگری‬
‫(روش حکاکی با اسید)میپرداخت‪.‬تصویرسازیهایی رنگی برای کتاب کمدی الهی دانته داشت‪.‬‬
‫‪ -‬اغراق در تناسبات بدن انسان و تأکید بر طراحی را از آثار میکالنژ آموخت‪.‬‬
‫‪ -‬مهمترین وجه تمایز او از معاصرانش‪ ،‬رازگویی و پیوستگیاش با جهان روحانی بود‪.‬‬
‫‪ -‬با وجود بیزاری شدیدش از آکادمی‪ ،‬بلیک از طرفداران نقاشی تاریخی بود که از نظر او‬
‫وسیلهای برای اصالح جامعه تلقی میشد‪.‬‬

‫گاسپار داوید فریدریش‪:‬‬

‫‪ -‬نقاشی آلمانی که تعمق در مفهوم معنوی منظرهی طبیعی را پی گرفت‪.‬‬
‫‪ -‬در ابتدا با مداد و رنگاب سپیا از مکانها و بناها طراحی میکرد؛ بعدها به منظرهنگاری رنگ روغنی روی آورد‪.‬‬
‫‪ -‬آدمها را در منظرهها چنان نشان میداد که در برابر طبیعت بیاهمیت جلوه کنند‪.‬‬
‫‪ -‬تقدیر انسان در مناظرش در تیرگیای بی احساس و سکوتی مضطربکننده به تصویر کشیده شده است‪.‬‬
‫‪ -‬بیشتر نقشمایههای اصلی آثارش در صومعه ویرانههای گوتیک و درختان بلوط خشک هستند‪.‬‬
‫‪ -‬در خیلی از منظرههایش مفهوم مرگ نظیر آنچه در تابلوی گورستان یهودیان رویسدال دیده میشود‪ ،‬به چشم میخورد‪.‬‬

‫‪88‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫آثار جرج استابز هنرمند رومانتیک انگلستان که در نقاشی از اسب مهارت داشت‬

‫آثار توماس کول هنرمند امریکایی مکتب رودخانه هادسون‬

‫چارلز باری‪ -‬ساختمان پارلمان‪ -‬لندن‬ ‫جان نش‪ -‬پاویلیون سلطنتی‪-‬برایتون‪ -‬انگلیس‬

‫آزادسران یا هنرمندان بدون مکتب‪:‬‬

‫اصطالح هنرمندان «تکرو» یا «آزادسر» به گروهی از هنرمندان قرن ‪ ۱9‬اطالق میشود که نمیتوان آنها در یک سبک مشخص محدود کرد‪ .‬در‬
‫آثار ایشان میتوان گرایشات مختلفی را در کنار نوعی تکوین هنر رومانتیکی و تمایل به مضامین رئالیسم اجتماعی و زمینهسازیهایی برای نور‬
‫و جو امپرسیونیستی بررسی کرد‪ .‬مهمترین این هنرمندان فرانسیسکو گویا‪ ،‬کامیل کورو‪ ،‬هونوره دومیه و فرانسوا میله (میّه) هستند‪.‬‬

‫فرانسیسکو گویا ‪:‬‬

‫‪ -‬در نخستین آثارش موضوعهای مرسوم را با رنگهای روشن نقاشی میکرد و از الگوهای روکوکو و نقاشی تیهپولو مایه میگرفت‪.‬‬
‫‪ -‬وی در مقام نقاش دربار‪ ،‬سبک مغزی و خودبینی درباریان و زنان واالتبار را در نقاشیها و باسمههایش آشکار ساخت‪.‬‬
‫‪ -‬هر چه سن او باالتر میرفت‪ ،‬بیشتر به مضمونهای زندگی روزمره و صحنههای خیالی آکنده از عناصر مخوف و ظلمانی میگرایید‪.‬‬
‫‪ -‬به گفته خودش سه استاد داشت‪ :‬طبیعت ‪ ،‬رامبراند و والسکوئز‪.‬‬
‫‪ -‬او با هجوی کابوس وار ظلم ستمگران و رفتارهای سخیف مردم را به تمسخر می گیرد‪.‬‬
‫‪ -‬در آثارش احساس گرایی رمانتیک با نوعی واقع گرایی آمیخته با بیانی تلخ و طنزآمیز همراه می شود ‪.‬‬

‫‪89‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫‪ -‬تابلوی «شورش در سوم ماه می ‪ »۱۸0۸‬گویا با وجود احساس برانگیزی در مخاطب دارای جنبه ی «واقع گرایی اجتماعی» است‪ .‬این پرده‬
‫لحظهای عینی از اعدام شورشیان را نشان نمی دهد‪ ،‬بلکه تصویری از یک فاجعه تکرار شونده است‪.‬‬
‫‪ -‬دارای دفترچه های طراحی معروف به «دفترچه های طراحی ایتالیا» که حاصل سفرش به این کشور است‪.‬‬
‫‪ -‬او که یکی از بزرگترین استادان هنر گرافیک به شمار می رود‪ ،‬مجموعه های شاخصی را با تکنیک چاپ فلزی به جای گذاشت از جمله‪:‬‬
‫‪ )۱‬کاپریس‪ .۱ :‬باسمه های موجود در این مجموعه تأثیراتی از رامبراند را نشان می دهند‪.‬‬
‫‪ .2‬ترسیم موجودات هیوالمانند‪ ،‬زنان و مردان مسخ شده‬
‫‪ .۳‬رسوم کهنه اجتماعی و ریاکاری دستگاه کلیسا را به ریشخند گرفته است‪.‬‬
‫‪ )2‬فجایع جنگ‪ .۱ :‬نمایش اوضاع مصیبت بار مردم اسپانیا پس از فاجعه کشتار و ویرانگری ارتش فرانسه در زمان ناپلئون‬
‫‪ .2‬بیانی تلخ از بی ارزشی زندگی انسان‪ ،‬مرگ‪ ،‬رنج در جنگ و زشتی درهم کوبیده شدن مقام آدمی‬
‫‪ )4‬گاوبازی‬ ‫‪ )۳‬ضرب المثل ها یا ناجورها‪ :‬تصاویر این مجوعه حاکی از تسلط کابوس ها بر کار گویاست‪.‬‬
‫‪ -‬اواخر عمرش به نوعی «سبک تاریک» رو آورد و آثاری بسیار شخصی بر روی دیوار خانهاش آفرید که به «نقاشیهای سیاه» شهرت یافت‪.‬‬
‫‪ -‬فرانسیکو گویا را نمی توان در قالب مکتب خاصی گنجاند‪ ،‬وی هنرمندی متعلق به همه انسان های دردمند در تمام زمان هاست‪.‬‬
‫‪ -‬تأثیر گذار بر هنرمندانی چون دالکروا‪ ،‬دمیه‪ ،‬ادوارد مانه‪ ،‬کته کل ویتس و پیکاسو‬

‫خانواده سلطنتی کارلوس چهارم‬ ‫دوم ماه می ‪1808‬‬ ‫کشتار در سوم ماه می ‪1808‬‬

‫از مجموعه کاپریس (اوهام)‬ ‫از مجموعه فجایع جنگ‬ ‫از مجموعه گاو بازی‬

‫از مجموعه ناجورها‬ ‫از دفترچه های طراحی ایتالیا‬ ‫از نقاشی های سیاه‬

‫‪90‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫کامیل کرو‪:‬‬
‫‪ -‬می توان او را «پدر منظره سازی مدرن» دانست‪.‬‬
‫‪ -‬ارتباط نزدیکی با نقاشان مکتب باربیزون داشت‪.‬‬
‫‪ -‬برخی از منظره نگاری هایش که ساختار کالسیکی دارند‪ ،‬بر سزان تأثیرگذار بودند‪.‬‬
‫‪ -‬با تحولی که در منظره نگاری فرانسه ایجاد کرد‪ ،‬راهی برای هنرمندان امپرسیونیست چون پیسارو گشود‪.‬‬

‫فرانسوا میله(میه)‪:‬‬
‫‪ -‬با اثرپذیری مستقیم از طبیعت موفق شد کالسی سیسم را با رئالیسم وفق دهد‪.‬‬
‫‪ -‬تحت تأثر دومیه به رئالیسم روی آورد‪.‬‬
‫‪ -‬درون مایه نقاشی اش بر اعتقاد مسیحی استوار بود‪ .‬به قول خودش می خواست‬
‫«سویه انسانی» زندگی را تصویر کند‪.‬‬
‫‪ -‬در آثارش به ستایش نجابت و فروتنی انسان ساده روستایی می پرداخت‪.‬‬
‫‪ -‬پیوند نزدیکی با هنرمندان مکتب باربیزون داشت‪.‬‬

‫در برخی آثارش روابط صوری و ارزشهای انتزاعی نقاشی به حد ارزشهای‬ ‫‪-‬‬
‫توصیف موضوع اهمیت دارند؛ لذا هرگونه برداشت مذهبی و عاطفی از این آثار را منتفی میکنند‪.‬‬

‫رئالیسم‪:‬‬
‫‪ -‬در معنای خاص به جنبشی در هنر سده نوزدهم اطالق میشود که مشخصهی آن طغیان بر ضد موضوعهای تاریخی‪ ،‬اساطیری و مذهبی و‬
‫تمایل به بازنمایی صحنههای غیرآرمانی زندگی مدرن است‪ .‬در معنای عام بر هنری داللت میکند که سعی دارد با حفظ واقعیت عینی و با تمرکز‬
‫بر روابط انسانها با یکدیگر و محیط اطرافشان تصویری از زندگی واقعی به دست دهد‪.‬‬
‫‪ -‬این جریان در هنر و ادبیات قرن ‪ ،۱9‬همزمان با ظهور اندیشه پوزیتیویسم(اثباتگرایی) در علم و فلسفه و اختراع دوربین عکاسی ظهور کرد‪.‬‬
‫‪ -‬در کل واکنشی علیه آرمانگرایی کالسیک و احساسگرایی رمانتیک بود و مفهومی متضاد با انتزاعگرایی‪ ،‬چکیدهنگاری و کژنمایی دارد‪.‬‬
‫‪ -‬هنرمندان این جریان سعی در تجسم کامل زندگی اجتماعی با تمام زشتیهایش –آنچنان که بر طبقات زیردست میگذرد‪ -‬و نمایش چهره زمانه‬
‫بدون هرگونه اصالح و گزینش داشتند‪.‬‬
‫‪ -‬اصطالح «واقعگرایی اجتماعی» طی سدههای نوزدهم و بیستم (به ویژه بعد از جنگ جهانی اول) رایج بود‪ .‬در این مفهوم به آن نوع از آثار‬
‫واقعگرایانه گفته میشود که موضوعات و مسائل اجتماعی (با تأکید بر طبقهی محروم و تهیدست نظیر کارگران و کشاورزان) و سیاسی (با‬
‫رویکرد نقد سرمایهداری) را دستمایهی خود قرار میدهد‪.‬البته باید این اصطالح را از «رئالیسم سوسیالیستی» تمیز داد که اصطالحی بود برای‬
‫توصیف سبک رسمی اتحاد جماهیر شوروی و دیگر کشورهای کمونیستی‪« .‬رئالیسم سوسیالیستی» ورای رویکرد انتقادی به مشکالت اجتماعی و‬
‫توده مردم در واقع مبلّغ خط سیاسی حزب در سبک فرهنگستانی بود‪.‬‬
‫‪ -‬بزرگترین نظریهپردازان این جنبش در قرن ‪ ۱9‬شانفلری و دورانتی بودند‪ .‬هنرمند پیشروی این جنبش «گوستاو کوربه» فرانسوی بود که‬
‫میگفت‪«:‬نقاشی هنری اساساً عینی است و باید برای چیزهای واقعی و موجود به خدمت گرفته شود‪».‬‬
‫‪ -‬از امتداد رئالیسم در سده ی نوزدهم جنبش هایی چون «ناتورالیسم» و «امپرسیونیسم» پدید آمدند‪.‬‬
‫‪ -‬اصطالحاتی نظیر «رئالیسم جادویی»‪« ،‬نئورئالیسم» و «سوپررئالیسم» نیز در قرن بیستم مطرح شدند که هر یک داللت بر آثار هنرمندان و‬
‫جریانهای هنری خاصی در این دوره دارند‪.‬‬

‫‪91‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫هنرمندان ‪:‬‬
‫گوستاو کوربه‪:‬‬
‫‪ -‬استفاده از کاردک در نقاشی جهت رنگ گذاری ضخیم روی بوم و ایجاد بافت توسط وی مرسوم شد‪.‬‬
‫‪ -‬بواسطه ی پرهیز از پیرایه بندی و اغراق احساساتی‪ ،‬کارهایش را زشت‪ ،‬ناهنجار و غیرهنری به حساب می آوردند‪.‬‬
‫‪ -‬اغلب پردهی «سنگشکنان» وی به عنوان نخستین اثر شاخص در قالب واقعگرایی اجتماعی شناخته شده است‪.‬‬
‫‪ -‬همرمان با نمایش تابلوی «کارگاه نقاش» و چند اثر دیگر به صورت مستقل‪،‬مانیفست رئالیسم را ارائه داد‪.‬‬
‫‪ -‬طبیعت در آثارش با قشر ضخیم رنگ و اجزای بزرگ نمایی شده در پیش زمینه دیده میشود‪.‬‬

‫سنگشکنان‬ ‫مراسم تدفین در اورنان‬

‫خودنگاره‬ ‫روز بخیر آقای کوربه‬ ‫کارگاه نقاش‬

‫اونوره دومیه ‪:‬‬

‫‪ -‬از جمله هنرمندان قرن نوزدهمی است‪ ،‬که با عنوان «آزادسران» شناخته میشوند‪.‬‬
‫‪ -‬از اولین کاریکاتوریستهای اجتماعی و سیاسی جهان در معنای امروزی آن میباشد‪.‬‬
‫‪ -‬در دنیای تجسمی او را همپایهی «چارلز دیکنز» رماننویس انگلیسی میدانند‪.‬‬
‫‪ -‬در زمان ناپلئون سوم نگاه انتقادی خود نسبت به جامعه را با طنزی نیشدار مطرح کرد‪.‬‬
‫گراوور قتل در کوی ترانسنونن‬ ‫‪ -‬اختصار بیان با توجه زیاد به روانی و حاالت خط مهمترین مشخصه طراحی دومیه است‪.‬‬
‫‪ -‬تصویرساز دو نشریه شاریواری و کاریکاتور بود و بیشتر آثارش با تکنیک چاپ سنگی است‪.‬‬
‫‪ -‬موضوع نقاشیهای او عمدتاً بر واقعیت زندگی شهرنشینان و منش و رفتارهای اجتماعی‬
‫آنان متمرکز بود‪ .‬برخی آثارش را میتوان پیشدرآمدی بر اکسپرسیونیسم قلمداد کرد‪.‬‬
‫‪ -‬دومیه مانند گویا‪ ،‬منظره شرارت را از زاویه دید رئالیستی تندی بر ما مینمایاند‪.‬‬
‫‪ -‬نقاشیهایش ترکیبی از موضوعات رئالیستی و شفقت نمایان رومانتیک بودند‪.‬‬
‫‪-‬جوهر طنز او در قدرت تفسیر بیمایگی ذهنی از طریق نمایش ناهنجاری جسمانی نهفته بود‪.‬‬

‫نقاشی واگن درجه سوم‬

‫‪92‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫ایلیا رپین ‪:‬‬
‫‪ -‬بخش عمده ی آثار خود را به نمایش رنج های دهقانان روسی اختصاص داد‪.‬‬
‫‪ -‬وی نقاشی تیزبین و رنگشناسی ممتاز بود؛ اما بیشتر به سبب موضوعهای مهیج آثارش شهرت دارد‪.‬‬
‫‪ -‬از جمله هنرمندان روسی بود که به انجمن «نقاشان سیار» در این کشور پیوست‪.‬‬
‫* والنتین سرُف‪ ،‬ایزاک لِویتان و ایوان شیشکین نیز از جمله هنرمندان رئالیسم در روسیه به شمار میروند‪.‬‬

‫امپرسیونیسم‪:‬‬
‫‪ -‬به زعم برخی اولین جنبش مهم و فراگیر در هنر مدرن محسوب میشود‪ .‬میتوان آن را امتداد منطقی جریان رئالیسم دانست‪.‬‬
‫‪ -‬نقطه اوج حرکتهای طبیعتگرایانه در قرن نوزدهم را در آثار امپرسیونیستها میتوان دید‪.‬‬
‫‪ -‬وجه اشتراک آن با هنر رومانتیک در تأکید بر «من هنرمند» است؛ولی بر خالف رومانتیکها بیشتر توجه خود را به دریافتهای بصری معطوف‬
‫میکنند تا احساسات و تخیالت شخصی هنرمند‪.‬‬
‫‪ -‬نهضتی شهری است که بازتاب طبقه متوسط جامعه بود و در تقابل با جریانات آکادمیک(فرهنگستانی) قرار داشت‪.‬‬
‫‪ -‬اصل اولیهی آنها سعی در ثبت لحظات آنی و زودگذر زمان بدون توجه به تجزیه و تحلیل منطقی‪ ،‬و نمایش طیفهای رنگی متنوع با توجه‬
‫به تأثیرات جوی و کیفیات نوری در زمانهای مختلف‪ ،‬بر پایه تئوری علمی فیزیک نور است‪ .‬این اصل موجب افزایش سرعت در نقاشی با‬
‫کاربست ضرب قلمهای سریع و شتابان و حذف خطوط محیطی شد‪.‬‬
‫‪ -‬برخی از آنان نظیر کلود مونه با کم ارج کردن خطوط اصلی اشیاء‪ ،‬ارجحیت فرم در نقاشی را از بین بردند و نقاشیهای امپرسیونیستی بدل به‬
‫رنگآمیزی نور و فضا شدند‪.‬‬
‫‪ -‬تمایل منظرهپردازان امپرسیونیست به ثبت بیان تصویری لحظهها به جای جنبههای پایدار موضوعات‪ ،‬آنان را واداشت تا با نقاشی در فضای باز‬
‫(که پیش از آنها نقاشان «مکتب باربیزون» آن را تجربه کرده بودند) و اتمام تابلو در نقطهای ثابت پیش از آنکه شرایط نوری عوض شود‪ ،‬آثاری‬
‫ارزشمند بیافرینند‪.‬‬
‫‪ -‬عدم ترکیب رنگ بر روی پالت‪ ،‬حذف رنگ مشکی از تخته رنگ‪ ،‬نمایش عناصر به صورت برش اشکال‪ ،‬استفاده از زوایای دید غیر معمول‪،‬‬
‫استفاده از بومهای رنگی و نمایش سایهها با رنگهای مکمل بخشی از دستاوردهای نقاشی امپرسیونیستی است‪.‬‬
‫‪ -‬حساسیت به رنگ و تأکید بر جلوههای ناپایدار نور و حرکت‪ ،‬تنها عامل پیوند دهندهی هنرمندان امپرسیونیست به یکدیگر است‪.‬‬
‫‪ -‬تنوع موضوعی در آثار امپرسیونیست ها بسیار زیاد است؛ اما ایشان جنبههای تمثیلی و ادبی را در نقاشی از بین بردند‪.‬‬
‫‪ -‬بر خالف جنبش واقعگرایی اجتماعی‪ ،‬اصالحات اجتماعی هرگز در دستور کار آنان نبود و هیچ فضیلتی در بازنمایی زشتیها نمیدیدند‪.‬‬
‫‪ -‬اولین نمایشگاه رسمی امپرسیونیستها در سال ‪ ۱۸74‬توسط گروهی از هنرمندان فرانسوی تحت نام «انجمن هنرمندان گمنام» در «عکاسخانه‬
‫نادار» برگزار شد‪ .‬این اولین گام در جریانی نامتعارف یعنی برپایی نمایشگاه مستقل از فرهنگستان بود‪.‬‬
‫‪ -‬این واژه نخستین بار توسط لوئی لوروا منتقد مجله شاریواری‪ ،‬و با لحنی تمسخرآمیز برای تابلوی «طلوع آفتاب» اثر کلود مونه به کار رفت‪.‬‬

‫‪93‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫هنرمندان‪:‬‬
‫ادوارد مانه‪:‬‬
‫‪ -‬او به نوعی تئوری اولیهی نور و رنگ امپرسیونیستی را در «نمایشگاه مردودان» و با تابلوی «ناهار در چمنزار» مطرح نمود‪.‬‬
‫‪ -‬به گفتهی وی «بازیگر اصلی در نقاشی نور است‪».‬‬
‫‪ -‬در مکتب رئالیسم پرورش یافت و حتی گرایش او به امپرسیونیسم در جهت تکمیل شیوهی رئالیسم اش بود‪.‬‬
‫‪ -‬مانه با نفی احساساتنمایی رومانتیکها بر آن بود که دنیا را بدانگونه که هست‪ ،‬به طریقی علمی و غیرشخصی نقاشی کند‪.‬‬
‫‪ -‬همچون رنوار و دگا به فرم و ترکیببندی اهمیت میداد‪.‬‬
‫‪ -‬امپرسیونیستها ناوابستگی موضوع به نقاشی‪ ،‬و آزادی کامل در کاربرد رنگسایه را از مانه آموختند‪.‬‬
‫‪ -‬وی در بازنمایی صحنههای خارجی‪ ،‬تنها به چشمانداز طبیعی بسنده نمیکرد‪ ،‬بلکه منظره را همچون محیط زندگی مدرن در نظر میگرفت‪.‬‬

‫ناهار در چمنزار‬ ‫بار در فولی برژر‬ ‫اعدام ماکسیمیلین امپراتور مکزیک‬

‫کلود مونه‪:‬‬
‫‪ -‬فعال ترین هنرمند و بزرگ ترین نماینده ی مکتب امپرسیونیسم شناخته می شود‪.‬‬
‫‪ -‬برداشت های حسی در آثارش بر تجزیه و تحلیل های علمی غلبه دارد‪.‬‬
‫‪-‬برای نمایش حرکت نور در ساعات مختلف تابلوهایی متعدد از موضوعی واحد خلق کرد‪.‬‬
‫‪ -‬آثارش پیش نمونه های اکسپرسیونیسم انتزاعی محسوب می شوند‪.‬‬
‫‪ -‬موضوع بیشتر آثارش گلهای نیلوفر‪ ،‬کومههای گندم و درختان تبریزی هستند‪.‬‬
‫‪ -‬از جمله آثارش ‪« :‬طلوع خورشید»‪ 26«،‬پرده از کلیسا روئن» و «پرچم های در حال اهتزاز»‪.‬‬

‫پیراگوست رنوار ‪:‬‬

‫‪ -‬از نخستین هنرمندانی است که رنگ های تیره را از پالت حذف کرد ‪.‬‬
‫‪ -‬بواسطه ی نمایش بافتی نرم آثارش از لطافتی شاعرانه برخوردارند‪.‬‬
‫‪ -‬مهارت زیادی در ترسیم پیکره ی آدمی بویژه زنان داشته است‪.‬‬
‫‪ -‬آثارش مظهری از نشاط و زیبایی و لطافت زندگی هستند‪.‬‬
‫‪ -‬رنوار در جستجوی عنصر واقعی‪ ،‬عالوه بر تحلیل احساسهای بصری خود‬
‫میکوشد روند رخدادها را نیز صید کند یعنی طبیعت را غافلگیر کند تا جنبهی‬
‫بدیع و خاصی را یابد که هیچگاه تماماً به همان شکل تکرار نخواهد شد‪.‬‬
‫‪ -‬واپسین دوره در نقاشیاش با قلمزنی راحت‪ ،‬رنگهای تند‪ ،‬و سترگنمایی پیکرها مشخص میشود‪.‬‬

‫‪94‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫ادگار دگا‪:‬‬
‫‪ -‬از معدود امپرسیونیست هایی که به آکادمی راه یافت‪ .‬و قابل اعتمادترین بیانیه های تصویری را در قالب امپرسیونیسم به جا گذاشت‪.‬‬
‫‪ -‬عالقه زیادی به طراحی داشت و در ابتدا شاگرد انگر بود‪ .‬اما بر خالف استاد امکانات توصیفی خط را در بازنمایی حرکت به کار گرفت‪.‬‬
‫‪ -‬طرحهای او بر خالف مانه و مونه‪ ،‬به سطح بوم نمیچسبند‪ ،‬بلکه در ژرفا گسترش مییابند و بیننده را به ورای سطح نقاشی میکشانند‪.‬‬
‫‪ -‬مجسمههایی که با گل و موم میساخت از بهترین نمونههای مطالعه و تجسم حرکات تبدیل شونده به حرکتهای دیگر‪ ،‬محسوب میشوند‪.‬‬
‫‪ -‬بر خالف دیگر امپرسیونیست ها اعتقادی به نقاشی در فضای باز نداشت و تأکیدهای بصری امپرسیونیسم را نپذیرفت‪.‬‬
‫‪ -‬آنچه او بر نقاشی افزود‪ ،‬تجسم حقیقت پایدار در واقعیت گریزنده بود‪.‬‬
‫‪ -‬در سازمان دهی عناصردرون کادر تحت تأثیر دوربین عکاسی قرار گرفت‪ ،‬و به مدد زوایای دید غیرمعمول دست به تجربههای تازهای زد‪.‬‬
‫‪ -‬در ترکیب بندی هایش استفاده شاخصی از فضاهای خالی دارد‪ .‬تحت تأثیر هنرمندان شرق دور مانند هیروشی جی بود‪.‬‬
‫‪ -‬انسان و ارتباطش با جامعه نقش مهمی در آثار وی ایفا میکند‪ .‬موضوع اغلب آثارش کارگران در حال کار‪،‬رقصندگان باله و یا سوارکاران میباشند‪.‬‬
‫‪ -‬از اواخر سالهای ‪ ۱۸70‬بیشتر از مداد رنگی‪ ،‬پاستل و یا اختالط آن با گواش استفاده کرد و در جهت انتزاعی نمودن واقعیت و دو بعدی کردن‬
‫فضا پیش رفت‪.‬‬

‫‪95‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫مِری کِسَت‪:‬‬
‫‪ -‬در زمرهی نخستین هنرمندان امریکایی مرتبط با امپرسیونیستهای پاریس بود؛‬
‫و زمینهساز فهم این سبک نزد هنردوستان امریکایی است‪.‬‬
‫‪ -‬اغلب نقاشیهایی عاری از احساساتیگری در موضوع مادر و کودک آفرید‪.‬‬
‫‪ -‬به طراحی اهمیت میداد و اگرچه رنگهای درخشان به کار میبرد از شیوهی‬
‫قلمزنی امپرسیونیستها چندان پیروی نمیکرد‪.‬‬
‫‪ -‬تحت تأثیر باسمههای ژاپنی به تجربههای موفقی در چاپ رنگی دست زد‪ .‬تأثیرات سبک ژاپنی را در نقاشیهای او نیز میتوان دید؛ استفاده‬
‫از زاویهی دید باال‪ ،‬درشتی فرمها و همچنین تأکید بر خطوط کرانی بخشی از این اثرگذاری است‪.‬‬
‫‪ -‬زنان در آثارش زیبایی معهود را ندارند‪ ،‬لبخند نمیزنند و نمیکوشند توجه بیننده را جلب کنند‪ ،‬بلکه باوقار در جایگاه خود تصویر شدهاند‪.‬‬
‫‪ -‬رنگآمیزی او نرمی گچگونه ای دارد که شبیه نقاشی با رنگ مات است و خطوط تند نماهای کرانی همان شادابی را دارند که در نقاشیهای‬
‫قرن پانزدهم (رنسانس) شاهدش هستیم‪ .‬بسیاری از بازنماییهای وی از مادران و کودکان شبیه به تصاویر رنسانسی از مریم و کودک است‪.‬‬

‫گوستاو کایبوت‪:‬‬
‫‪ -‬نقاش‪-‬معماری بود که صحنههای روزمره‪ ،‬چشماندازهای شهر و روستا‪ ،‬و طبیعتبیجان‬
‫را به روشی واقعگرایانه کار میکرد‪.‬‬
‫‪-‬طراحی فشردهی آثارش بیشتر به دگا شباهت دارد تا به قلمموکاری شکستهی مونه یا رنوار؛‬
‫این در گزینهی رنگی او با پردهرنگهای سرد و خاکستریش نیز صادق است‪.‬‬
‫‪ -‬در تابلوهایی چون «پاریس در یک روز بارانی» عابران تنها و غرق در تفکر زیر چترهای‬
‫نقرهفام‪،‬نوعی منظره شهری مدرن را تداعی میکنند‪.‬‬
‫‪ -‬وی از نخستین خریداران و کلکسیونرهای آثار امپرسیونیستی بود‪.‬‬

‫کامی پیسارو‪:‬‬
‫‪ -‬پیسارو در کنار انعکاس شیفتگی باربیزونی به طبیعت و زندگی روستایی همزمان بر‬
‫کیفیتهای انتزاعی نقاشی تأکید میکرد و خطوط هندسی‪ ،‬مستقیم و استوار را در تضاد‬
‫با فرمهای ارگانیک بیساختار قرار میداد‪.‬‬
‫‪ -‬ترکیبهای ساختاری و پیچیدهی پیسارو تأثیر شدیدی بر پل سزان داشت‪.‬‬
‫‪ -‬به پیروی از مونه نقاشی از موضوع واحد در اوقات و اوضاع مختلف را تجربه کرد؛‬
‫و چند سالی نیز اسلوب نقطهرنگگذاری سورا را به عاریت گرفت‪.‬‬
‫‪ -‬مناظر‪ ،‬به خصوص چشماندازهای خیابانی را با افق رفیع‪ ،‬فضای فراخ‪ ،‬انباشتگی رنگ‬
‫و ترکیببندی دقیق نقاشی کرده است‪.‬‬
‫‪ -‬نقاشی او نه فقط محصول مشاهدهی دقیق طبیعت‪ ،‬بلکه نمایانگر کار و زندگی انسانهاست‪.‬‬
‫‪-‬پیسارو نیز در جستجوی ناپایدارترین جلوههای حرکت است‪ ،‬اما بر خالف دیگرانی چون مونه‪،‬‬
‫آن را در زندگی و جنب و جوش خیابانها دنبال میکند تا در حرکت نور‪.‬‬
‫‪ -‬تنها هنرمندی بود که در تمام نمایشگاههای امپرسیونیستها شرکت داشت‪.‬‬

‫‪96‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫«آثار برخی دیگر از نقاشان امپرسیونیست»‬

‫آلفرد سیسله‬ ‫برت موریزو‬ ‫برت موریزو‬

‫ژان بازیّ‬ ‫ژان بازیّ‬ ‫آرمان گیومن‬ ‫آرمان گیومن‬

‫اگوست رودن‪:‬‬
‫‪ -‬برخی او را پایهگذار مجسمهسازی مدرن میدانند‪ .‬شکل عاری از ظرافت نهایی‪ ،‬با سادهسازیها‬
‫و تحریفهای تند در آثارش او را تا مرز پیکرتراشی سده بیستم پیش کشید‪.‬‬
‫‪ -‬واقعگرایی آثارش به شدت به سمت اکسپرسیونیسم متمایل بود؛ اغلب موضوعات آثارش حال و هوایی‬
‫رومانتیک دارد و تکنیک قلمزنی وی به شیوهی نقاشان امپرسیونیست میماند‪.‬‬
‫‪ -‬سخت تحت تأثیر جنبههای معنوی و صوری پیکرهسازی میکالنژ بود و به تقلید از او برخی از آثارش‬
‫را ناتمام گذاشته است‪.‬‬
‫‪ -‬اهمیت رودن در عرصه پیکرهسازی همانند اهمیت امپرسیونیستها در عرصهی نقاشی بود؛ ولی برخالف‬
‫امپرسیونیستها موفق نشد هنر خود را از بار ادبی رها سازد‪ .‬مضامین قهرمانی و بیزمان رودن‪ ،‬تقارنی‬
‫ناچیز با مضامینی که نقاشان امپرسیونیست از زندگی روزمره برمیگزیدند دارد‪.‬‬
‫دروازههای دوزخ‬ ‫‪ -‬او شکلدهی به مواد نرم را برتر از کندهکاری روی مواد سخت میدانست و به نمایش حرکت و حالت‬
‫بسیار اهمیت میداد‪.‬‬
‫‪ -‬حرکت در فرم مجسمههایش پنهان است‪ ،‬به گونهای که مخاطب احساس میکند پیکرهها در لحظهی دیگر به جنبش در میآیند‪.‬‬
‫‪ -‬مانند نقاشان امپرسیونیست هیئت انسان را در حرکت و نور میدید اما بر خالف آنان‪ ،‬پیکرههایش را با تأکید خاص بر حالتهای جسمانی و‬
‫عاطفی پدید میآورد‪.‬پیکرهای پیچان و هراسانی که به طرزی نامنظم در ترکیببندی «دروازههای دوزخ» به کار رفتهاند‪ ،‬دیوارنگارهی داوری‬
‫واپسین میکالنژ و سقوط دوزخیان روبنس را به یاد میآورند‪.‬‬
‫‪ -‬نحوه برخورد او با مسئله فضا در برخی آثارش‪ ،‬مقدمهای بود بر آنچه که در پیکرسازی سدهی بیستم اهمیت اساسی یافت‪.‬‬
‫‪ -‬آنچه رودن در طول حیات حرفهایش به انجام رساند‪ ،‬تجربهی حالتهای گذرا و تأثیرهای اتفاقی بدون ترکیببندیهای پیش اندیشیده و اغلب‬
‫بدون معنای از پیش پذیرفته بود‪ ،‬بسیار شبیه آنچه دگا با رقصندگانش میکرد‪.‬‬

‫‪97‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫‪ -‬در مجسمههای مرمریاش از صیقل دادن بیش از اندازه خودداری میکرد‪ ،‬به این ترتیب نور که در بلورهای مرمر جذب و منعکس میشد‪ ،‬برق‬
‫خفیفی پیرامون تندیس میپراکند و احساس آنی بودن را تشدید میکرد‪.‬‬
‫‪ -‬در تندیس بالزاک به منظور تأکید بر حجمهای سترگ درهمتنیده‪ ،‬از هرگونه نمایش جزییات چشم پوشید‪ .‬به این تندیس عنوان خرسنگ دادند‬
‫و محکومش کردند‪ ،‬اما هدف رودن انتقال قدرت لحظهی آفرینش هنری در توده سنگهایی بس زمخت است‪.‬‬
‫‪ -‬رودن می خواست کارهایش (نظیر شهروندان کاله) روی سنگفرش خیابان قرار داده شود تا بیننده به بیواسطهترین نحو ممکن‪ ،‬در تنشهای‬
‫عاطفی و جسمانی اثر شرکت کند؛ این کار جسورانه‪ ،‬یعنی حذف پایهی زیر پیکره‪ ،‬یکی از ویژگیهای اصلی پیکرتراشی اواخر سدهی بیستم را‬
‫شکل داد‪.‬رودن با عصیان علیه سنتپرستی ریاکارانهی بسیاری از پیکرههای یادبودی سده نوزدهم‪ ،‬تالش کرد کارهایش را هر چه بیشتر پرجاذبه‬
‫و بیواسطه بسازد‪.‬‬
‫‪ -‬نفوذ او بر هنرمندان نسلهای بعد بیشتر به آن علت بود که وی توانست دو جریان رئالیسم و سمبولیسم قرن نوزدهم را درهمآمیزد‪.‬‬
‫‪ -‬وی در کنار پیکرسازی در عرصهی چاپگری نیز فعالیتی وسیع داشت‪.‬‬

‫شهروندان کاله‬ ‫سه سایه‬ ‫بالزاک‬

‫جیمز ویسلر‪:‬‬
‫‪ -‬وی نخست با پویش نو در رئالیسم همراه شد؛ ولی سرانجام به کیفیتهای صوری و انتزاعی روی کرد‪.‬‬

‫این نقاش امریکایی در سفرش به پاریس در تماس مستقیم امپرسیونیسم قرار گرفت‪ ،‬و تازهیافتههای این جنبش و نیز نگرش نوین هنرمند را‬ ‫‪-‬‬
‫به عنوان طغیان کنندهای علیه تعصبات و قراردادهای جهان بورژوا‪ ،‬با خودبه ارمغان برد‪.‬‬
‫‪ -‬او امپرسیونیستی سفت و سخت نبود‪ ،‬زیرا دل مشغولی اصلی او تأثیرات نور و رنگ نبود‪ ،‬بلکه بیشتر به دقت و ظرافت کمپوزیسیون توجه‬
‫داشت‪.‬وجه اشتراکش با نقاشان پاریس این بود که عالقهی هردوستان به صحنههای احساساتی را تحقیر میکرد‪.‬‬
‫‪ -‬از منظر او آنچه در نقاشی اهمیت دارد موضوع نیست‪ ،‬بلکه نحوهی بیان آن با رنگها و شکلهاست‪.‬‬
‫‪ -‬معروفترین اثر ویسلر که پرتره مادرش می باشد‪ ،‬با عنوان «آرایش سیاه و خاکستری» به نمایش درآمد‪ ،‬وی در این تابلو از هرآنچه برانگیزنده‬
‫احساسات شاعرانه و ادیبانه میبود روی برتافت‪.‬البته هماهنگی شکلها و رنگها هیچ تضادی با حالت و احساس مضمون تابلو ندارد‪.‬‬
‫‪ -‬در تابلوهایی با عنوان «نکتورن»(نغمه های شبانه) که جو مه آلود لندن را مجسم میکرد‪ ،‬کیفیتهای تزیینی و دستاورد امپرسیونیستها را به‬
‫هم آمیخت‪ .‬در این نقاشیها شباهت موضوعی تقریبا کنار گذارده شد؛ و واقعیت شکل انتزاعی یا موسیقایی به خود گرفت‪.‬‬
‫‪ -‬ویسلر در اواخر قرن نوزده به یکی از چهرههای برجسته و فعال آنچه «جنبش هنر برای هنر» نام گرفت‪ ،‬تبدیل شد‪.‬‬

‫‪98‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫آرایش سیاه و خاکستری‪ :‬پرتره مادر‬ ‫چهره تامس کارالیل‬ ‫نکتورن فشفشهها در شب‬ ‫سمفونی سفید‬

‫پست امپرسیونیسم‪:‬‬
‫‪ -‬جریانی که در دهه ‪ ۱۸۸0‬در فرانسه شکل گرفت و امپرسیونیسم را تحول بخشید و یا در دورهای نسبت به آن واکنش نشان داد‪«.‬پست‬
‫امپرسیونیسم» معرف سبک معینی نیست؛و در واقع شیوههای مختلفی را شامل میشود که به سبب اهمیت دادن به صراحت فرم و استحکام ساختار‬
‫و یا تأکید بر بیان درونی به مدد رنگ از طبیعتگرایی امپرسیونیسم فراتر رفتند‪.‬این اصطالح اولین بار توسط راجر فرای به کار رفت‪.‬‬
‫‪ -‬هنرمندان این جریان تجربههای ابتدایی خود را در قالب امپرسیونیسم پشت سرگذاشته‪ ،‬به تدریج به شیوههایی فردیتر دست یافتند‪.‬شاخصترین‬
‫هنرمندان این گرایش سزان‪ ،‬سورا‪ ،‬گوگن و ونگوگ می باشند‪ .‬هر یک از این هنرمندان روش کامالً متفاوتی در رد طبیعتگرایی و دلمشغولی به‬
‫جلوههای گذرا که مشخصهی امپرسیونیستها بود اختیار کردند‪.‬‬
‫‪ -‬بازگشت به وحدت در ترکیببندی در آثار هنرمندانی چون سورا و سزان‪ ،‬تمرکز بر تحلیل علمی رنگ در نقاشی سورا و نئوامپرسیونیستها‪،‬‬
‫تأکید بر ساماندهی عناصر در سطح تصویر در جهت وحدت تصویر و بیان معنا در شیوهی هنرمندی نظیر گوگن و توجه تقریباً آگاهانه به اغراق‬
‫در نشان دادن عناصر طبیعی در جهت بیان عاطفی در آثار ونگوگ از جمله دستاوردهای هنرمندان این مرحله است‪.‬‬
‫‪ -‬پست امپرسیونیسم نه برتری تجربه بصری که برتری تجربه خالق را تثبیت کرد‪ .‬پستامپرسیونیستها همچنین نگرشهای جمعی را که در‬
‫امپرسیونیسم دیده می شود‪ ،‬رد کردند‪ ،‬به جای آن‪ ،‬هر هنرمندی یک حس زیبایی شناختی شخصی داشت‪ .‬آنها همچنین نگرش ضدبورژوازی و‬
‫ضد آکادمیکی امپرسیونیستها را حفظ کردند و مانند آنها روی به سوی نمایشگاههای شخصی و اشتراکی آوردند‪.‬‬
‫سورا‬
‫عقلگرا‬ ‫‪ -‬هنرمندان این جریان با توجه به رویکردشان در دو دسته طبقهبندی میشوند‪:‬پستامپرسیونیستهای‬
‫سزان‬
‫ونگوگ‬ ‫‪ -‬این مرحله زمینهساز ظهور بسیاری از جنبشهای هنری نیمه اول قرن بیستم شد‪.‬‬
‫احساسگرا‬
‫گوگن‬

‫ژرژ سورا‪:‬‬
‫‪ -‬در رنگ گذاری روشی عقالنی را برگزید‪ ،‬و توجه شاخصی به فرم و اعتدال در ترکیببندی داشت‪ .‬وجه مشخصهی آثار او آرامش‪ ،‬دقت‪ ،‬و‬
‫سنجشگری بود‪ .‬لکههای رنگ را بطور خاص و به صورت مستقیم روی بوم قرار میداد‪ .‬در آثارش دقت و موشکافی نور و رنگ همراه با وقار‬
‫رسمی دیده میشود‪ .‬اسلوب نقاشی وی با عناوینی چون « دیویزیونیسم» و «پوئانتیلیسم» شناخته شده است‪.‬‬
‫‪ -‬متأثر از نظم هندسی نقاشان کالسیکگرا بود و طراحیهای اولیهی او حاکی از شیفتگیاش به قواعد هنری انگر است‪.‬‬
‫‪« -‬نئوامپرسیونیسم» عنوانی است که برای شیوهی نقاشی سورا و پیروانش به کار میبرند‪ .‬در نظریهی نئوامپرسیونیسم‪ ،‬هر رنگِ موضعی مرکب از‬
‫نقطه رنگهای خالصی است که عالوه بر رنگ خود شئ‪ ،‬بازتابها و مکملهای آن را مینمایاند‪.‬این نقطه رنگها همچون نور در چشم تماشاگر‬
‫ترکیب میشوند‪ .‬این نظریه بر پل سینیاک‪ ،‬ادمون کراس‪ ،‬پیسارو و تجربههای اولیهی نقاشان فوتوریست تأثیرگذاربود‪.‬‬

‫‪99‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫‪ -‬معروفترین اثرش «بعدازظهر یکشنبه در جزیره گراند ژات» نام دارد؛ سورا روش همآمیزی نوری رنگها را در این پرده بسط داد و ساختاری‬
‫منظم‪ ،‬هندسی‪ ،‬و مبتنی بر تناسب طالیی برای آن در نظر گرفت‪ .‬وی با استفاده از عناصر عمودی و افقی و مورب‪ ،‬و به مدد تنظیم دقیق مناطق‬
‫نور و سایه‪ ،‬کوشید تلفیقی میان کیفیت دو بعدی و جلوه سهبعدی تصویر ایجاد کند‪.‬این تابلو دارای تأثیربرانگیزی توامان کهنه و نو است‪.‬‬

‫آبتنیکنندگان‬ ‫یکشنبه در گراند ژات‬ ‫برج ایفل‬

‫پل سزان‪:‬‬
‫‪ -‬او آرزو میکرد از امپرسیونیسم چیزی استوار و پایدار همانند هنر موزهها بسازد‪.‬‬
‫‪ -‬سعی در سادهسازی اشکال و اشیاء داشت و مشغله ذهنیاش همواره ساختار تصویری بود؛آثارش دارای نوعی استواری معماریگونهاند‪.‬‬
‫‪ -‬در یکی از نوشتههایش توصیه میکند که «طبیعت را در قالب کرهها‪ ،‬مخروطها‪ ،‬و استوانهها نگاه کن»‪ ،‬و این عبارت مبنای دفاع هنرمندان‬
‫جوان قرن بیستم از هنر فرمهای هندسی‪ ،‬شکلنما یا حتی انتزاعی قرار گرفت‪.‬‬
‫‪ -‬عمدتاً رنگهای قهوهای‪ ،‬خاکی و خاکستری به کار میبرد؛ سایهها را بسیار تیره مینمود و با کاردک بافتی زمخت به رنگها میداد‪ .‬او تغییرات‬
‫دقیق در یک شکل و روابط فضایی آن با شکلهای دیگر را به مدد سطحهای کوچک رنگی و نیز تأکیدهای رنگ مکمل نشان میدهد‪ ،‬و سطوح‬
‫کوچک رنگی را همچون خردهریزهای به کار رفته در یک معرقکاری در تابلوی خود کنار هم میچیند‪.‬‬
‫‪ -‬سزان دو نکته مهم را از امپرسیونیسم آموخت‪ :‬مشاهده مستقیم طبیعت‪ ،‬و بهرهگیری از رنگهای خالص‪.‬‬
‫‪ -‬او بر خالف امپرسیونیستها رنگ و رنگسایه را وسیله نمایش فرم نهانی اشیای مرئی قرار داد‪ ،‬و برای تحلیل طبیعت‪ ،‬به ساختار کالسیک در‬
‫آثار استادان قدیم‪ ،‬بویژه پوسن تکیه کرد‪ .‬نقاشی از منظر او تقلید طبیعت نیست‪ ،‬بلکه ساختن تمثالی «نظیر طبیعت» است‪.‬‬
‫‪ -‬دیدن و سنجیدن دو وجه اساسی و مکمل در پژوهشهای سزان است‪ .‬او در پژوهشهای خود به تعادلی دقیق میان واقعیت و انتزاع رسید‪.‬‬
‫‪ -‬آثار او سرشار از تضادها و تناقضات است؛ او هم یک نقاش کالسیسیست بود‪ ،‬که پوسن را میستود‪ ،‬و هم نقاشی رنگپرداز و رومانتیک بود‬
‫که استادان بزرگی چون روبنس و دالکروا را ستایش میکرد‪.‬‬
‫‪ -‬در واپسین سالهای زندگیاش در نامهای خود را «آن نقاش بدوی دارای احساسات نو» خطاب کرد‪.‬‬
‫‪ -‬نظریات وی زمینه ساز شکلگیری کوبیسم شد؛ همچنین سزان را «پدر هنر مدرن» میدانند‪ .‬بسیاری از نقاشان دهههای نخست قرن بیستم از وی‬
‫با عباراتی چون «پدر همه ما نقاشان»‪«،‬استاد بیهمتا و یگانهی من» و «معلم به تمام معنای من» یاد میکردند‪.‬‬

‫طبیعت بیجان‬ ‫مون سنت‪-‬ویکتوار‬ ‫ورقبازان‬

‫‪100‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫پل گوگن‪:‬‬
‫‪ -‬وی تمدن را نوعی بیماری می انگاشت و آرزوی یک زندگی طبیعی و ساده در سر داشت‪ .‬از همین رو از اروپا به جزایر تاهیتی رفت تا در‬
‫سرزمینهای بکر و دوردست خود را با طبیعت یکی کند و در میان اقوام بدوی‪ ،‬دنیای فراموش شده اسطوره را از نو بازیابد‪.‬‬
‫‪ -‬از نخستین هنرمندان اروپایی بود که به هنر شرق کهن و هنر پیشاکلومبی جلب شد‪.‬‬
‫‪ -‬متأثر از باسمههای ژاپنی و شیشهنگارههای قرون وسطایی‪ ،‬برای ایجاد نقشهای موزون از خطهای سیاه مرزی استفاده کرد‪.‬از این اسلوب با‬
‫عنوان «کلوئازونیسم»یاد میکنند‪.‬رنگ را مستقل از کارکرد توصیفی و با تأکید بر ارزشهای تزیینی و عاطفی آن در سطحهای تخت به کار گرفت‪.‬‬
‫‪ -‬وی به همراه امیل برنار نظریهای تحت عنوان «سنتهتیسم» مطرح کرد؛ بعدها گروه سمبولیست «نبیها» بر اساس همین نظریهی زیباییشناختی‬
‫شکل گرفت‪ .‬این نظریه بازگشتی است به سوی تصاویر تصنعی که از تخیالت و عواطف هنرمند نشأت میگرفت و یک کپی تجربی و تقلیدی از‬
‫طبیعت نبود‪.‬گوگن به این نتیجه رسیده بود که اگر گویایی عناصر تجسمی برای القای انگارهای نایاب کافی به نظر میرسد‪ ،‬پس هنرمند دیگر‬
‫نیازی به تقلید و الگوبرداری از طبیعت نخواهد داشت‪.‬‬
‫‪ -‬در زیباییشناسی او طرح‪ ،‬استخوانبندی کار است و رنگ‪ ،‬برجستگی و فاصله و معنا را مینمایاند‪ .‬فضا نیز یک صفت ایستا و ثابت نیست‬
‫بلکه کیفیتی بیان شدنی است همانقدر با رنگ که با خط‪ .‬چنین فضایی را میتوان در دو بُعد و کامالً پر معنا مجسم کرد‪.‬‬
‫‪ -‬با تأکید بر معانی روانشناخ تی رنگ‪ ،‬چنین نتیجه گرفت که از این طریق و بدون توسل به ادبیات تفسیر موضوع ممکن است‪ .‬موضوع نقاشی‬
‫آن چیزی است که گوگن آن را بخش ادبی پردهی نقاشی میدانست و جنبه صوری اثر چیزی بود که آن را بخش موسیقایی اثر مینامید‪.‬‬
‫‪ -‬او گرچه در پی افسانهها میگشت‪،‬اما نه قصد مصورسازی افسانهها را داشت و نه خود را نقاش موضوعهای تمثیلی میدانست‪ .‬هدف او دستیابی‬
‫به نوعی نقاشی پیکرنما بود که بیانگر نماد عام انسانی باشد‪.‬کوشش وی معطوف به خلق نوعی دیوارنگاره معنادار همانند مصریان باستان بود‪.‬‬
‫‪ -‬وی دست به طراحی سرامیک یا نقاشی گلدان زد و یکی از راهگشاترین استادان گرایش تحول یافتهی حکاکی بر لوح چوبین بود‪.‬‬
‫‪ -‬نوآ‪،‬نوآ عنوان مهمترین نوشتهی اوست‪.‬‬
‫‪ -‬بعدها جنبشهای سمبولیسم‪ ،‬فوویسم و اکسپرسیونیسم اصول کار او را دنبال کردند‪.‬‬

‫چهره خودم با هاله‬ ‫مسیح زرد‬ ‫تجلی پس از موعظه‬ ‫میالد تاهیتیایی (نوزاد)‬

‫پاستورال تاهیتی‬ ‫روح مرده در حال تماشا‬ ‫فرزند خدا‬

‫‪101‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫هانری دو تولوزلترک‪:‬‬
‫‪ -‬در زمینهی هنر گرافیک فرانسه نقاشی که وارث دومیه شد‪ ،‬لوترک بود‪.‬‬
‫‪ -‬به سبب دستیابی به زبانی موجز و گویا در طراحی‪ ،‬از پیشگامان هنر مدرن به شمار میآید‪.‬‬
‫‪ -‬نوآوری او در این بود که توانست به مدد خطهای سیال و پویا معادل تصویری ناب برای ناپایدارترین لحظات واقعیت بیابد‪.‬‬
‫‪ -‬اغلب طرحپردازی بود که رنگ را به منظور تأکید و تصریح توازن خطی نقاشی و لیتوگرافهایش به کار میبرد‪.‬‬
‫‪ -‬بسیاری از نقاشیهای او به روش رنگامیزی رقیق روی مقوا اجرا شدهاند‪.‬‬
‫‪ -‬لوترک در گوشهای از محلهی مونمارتر زیست و در متن زندگی شبانه پاریس هرآنچه را دید بدون هیچگونه داوری ثبت کرد‪.‬‬
‫‪ -‬دنیای نقاشیهای او دارای هیچیک از شادمانیها و معصومنماییهای بورژوایی کارهای برخی امپرسیونیستها نظیر رنوار نیست‪.‬‬
‫‪ -‬صحنه تاالرهای رقص و کابارهها‪ ،‬میخانهها و سیرکها‪ ،‬و پیکر و چهره خوانندگان و رقصندگان‪ ،‬بازیگران و روسپیان موضوع کار او بودند‪.‬‬
‫‪ -‬طرز دید‪ ،‬انتخاب موضوع‪ ،‬و روش کار دگا بر او بسیار اثر گذاشت‪ .‬همانند دگا‪ ،‬رنگمادههای گوناگون و غالباً مختلط به کار میبرد‪.‬‬
‫‪ -‬ژرفنگری سرد آثار دگا‪ ،‬در آثار لوترک به طنزی دلتنگکننده و کاریکاتوری زننده تغییر شکل مییابد‪.‬‬
‫‪ -‬با کمترین عالمت و کاربست الیههای یکنواخت رنگ و خط‪ ،‬تنهایی و انزوای درونی افراد را نشان میداد‪ .‬بر خالف سورا که یک دنیای با‬
‫عظمت سه بعدی را خلق میکند‪ ،‬دیدگاه وی هزلگونه و کنایهآمیز است‪ .‬هنر او تا حدودی بیانگر زندگی شخصی خود اوست‪.‬‬
‫‪ -‬از بنیانگذاران هنر پوسترسازی نوین به شمار میآید‪ .‬او با بهرهگیری مناسب از امکانات لیتوگرافی رنگی شمار زیادی پوستر طراحی و چاپ‬
‫کرد‪ .‬خطهای ساده‪ ،‬سطحهای رنگی تخت‪ ،‬و صراحت پیامدهندگی طرح از مشخصات بارز پوسترهای اوست‪.‬‬
‫‪ -‬تحت تأثیر یکی از پیشگامان پوسترسازی به نام «ژول شره» بود‪ .‬همچنین به بهترین نحو از طرح و اسلوبهای باسمههای ژاپنی بهره گرفت‪.‬‬
‫‪« -‬کافه مالن روژ» از جمله معروفترین نقاشیهای اوست که در آن دنیای فاسد و منحط پایان قرن ترسیم شده است؛ در اینجا تصرفهایی که‬
‫با سادهتر کردن پیکرهها و چهرهها در شکلها به عمل آورده‪ ،‬پیشدرآمدی است بر اکسپرسیونیسم قرن بیستم‪.‬‬

‫در مالن روژ‬ ‫سالن خیابان میلز‬ ‫آقای بوئالو‬

‫نمونههایی از پوسترسازیهای لوترک‬

‫‪102‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫ونسان ون گوگ (خوخ)‪:‬‬
‫‪ -‬ونگوگ را میتوان «پدر هنر اکسپرسیونیسم قرن بیستم» معرفی کرد‪.‬‬
‫‪ -‬عمیقا تحت تأثیر آثار میّه(میله) و پیام اجتماعی نقاشیهای او قرار گرفت‪ .‬غلیان شفقت انسانی همواره اصل راهنمای هنر نومایهی وی بود‪.‬‬
‫‪ -‬او دوست داشت تابلوهایش تأثیربرانگیزی مستقیم و قوی چاپنقشهای ژاپنی را داشته باشند‪.‬‬
‫‪ -‬ونگوگ از تک ضربههای قلم مو نه تنها برای تجزیهکاری رنگ استفاده میکرد‪ ،‬بلکه میخواست‪ ،‬هیجان درونی خود را نیز ابراز کند‪.‬‬
‫‪ -‬میتوان گفت وی نخستین نقاشی بود که به زیبایی تهساقههای گندم‪ ،‬پرچینها و ذرتکاریها‪ ،‬و قشنگی شاخههای کج و معوج درخت زیتون‬
‫و نمای تیره فام و شعله گونهی درختهای سرو پی برد‪.‬‬
‫‪ -‬رنگ و خط بیانگر برای ونگوگ همچون پلی است به سوی قلمرو اشیایی که نشانههای پیام دهندهی درون آدمی هستند‪.‬‬
‫‪ -‬با خطهای منقطع‪ ،‬هالهوار و موزون‪ ،‬گویی حوزهی جاذبه و دافعهای بین اشیا پدید میآورد که موجب تغییر شکل آنها میشود‪.‬‬
‫‪ -‬در نقاشیهای دورهی هلند و بلژیک حس انساندوستی خویش را در قالب نوعی واقعگرایی اجتماعی بیان کرد‪.‬‬
‫‪ -‬او در نقاشیهای دوره پاریس از ژرفنمایی جوی عدول کرد و صرفاً با رنگگزینی خاص توانست فضا را به طریقی جدید القا کند‪ .‬نقاشیهای‬
‫این دوره که غالباً حاکی از حالتی لرزندهاند‪ ،‬کشمکشهای درونیاش را منعکس میکنند‪.‬‬
‫‪ -‬در آثارش ژرفنمایی سهبعدی اهمیتی بیانگرایانه و عاطفی داشت‪ .‬بیشترین تنش در نقاشیهایش از کشمکش میان خاصیت عمیق و سطح‬
‫تخت برمیخیزد‪.‬‬
‫‪ -‬بیهنجاری نقاشیهای ونگوگ به خاطر آن است که آنها تجربیاتی فوق طبیعی یا دست کم ماورای حسی هستند‪.‬‬
‫‪ -‬او یکی از معدود نقاشان نسل خود است که سنت بزرگ تکچهرهسازی را ادامه داد‪.‬‬

‫سیبزمینی خورها‬ ‫شب پر ستاره‬ ‫چهره پیر تانگی‬

‫تاکستان سرخ‬ ‫کافه شبانه‬ ‫چهره دکتر گاشه‬

‫‪103‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫فصل بیست و یکم‪ :‬جنبشهای هنری اواخر قرن ‪ 19‬و قرن بیستم‬
‫سمبولیسم (نمادگرایی)‪:‬‬
‫‪ -‬این عنوان نخستین بار برای آثار گوگن به کار رفت‪ ،‬ولی در مجموع این تجربه را میتوان در برخی آثار دیگر هنرمندان اواخر قرن ‪ ۱9‬از جمله‬
‫ونگوگ‪ ،‬ادوار مونش(مونک)‪ ،‬جیمز انسور و تولوز‪-‬لوترک نیز مشاهده کرد‪.‬‬
‫‪ -‬این گرایش واقعیت محض را مبتذل شمرده و معتقد به نمایش واقعیت به شکل نمادین است‪ .‬آثار این هنرمندان اغلب خیالانگیز بود و دنیای‬
‫رویایی و فانتزی را ترسیم میکرد و معموالً آثارشان معنوی و گریزی بود از مادهگرایی پوچ و بیلطف مدرنیته و در جستوجوی تعریفی پرمعناتر‬
‫برای زندگی‪.‬‬
‫‪ -‬بیانیهی سمبولیستها (توسط «ژان مورئاس») بر این نکته تأکید شد که‪«:‬اصل اساسی هنر جامه پوشاندن به ایده به شکل حسی است‪».‬‬
‫‪ -‬گاه مترادف با کلوآزونیسم و سنته تیسم (اصطالحاتی که برای آثار گوگن به کار رفتهاند) انگاشته میشد‪.‬‬
‫‪ -‬هنرمندان آن بدون توجه به کیفیت سودمندی هنر‪ ،‬سعی در ترویج شعار «هنر برای هنر» داشتند‪.‬‬
‫‪ -‬در سمبولیسم‪ ،‬ذهنیت رومانتی سیسم جنبهی بنیادی و افراطی پیدا میکند‪.‬‬
‫‪ -‬هنرمندان این جنبش منابع ناآشنایی چون تاریخ و اساطیر و ادبیات شرق‪ ،‬اقیانوسیه‪ ،‬بیزانس‪ ،‬ایران‪ ،‬اروپای سدههای میانه و رنسانس آغازین را‬
‫شالودهی گزینش موضوعات خویش قرار دادند‪.‬‬
‫‪ -‬سمبولیستها در تابلوهای خویش به دنبال ارائهی نوینی از شکلهای تخت در مقابل اشکال انعطافپذیر و برجستهنمایی شده‪ ،‬بودند‪.‬‬
‫‪ -‬این جنبش در ظهور سبکهایی چون فوویسم و آرنوو اثرگذار بود‪.‬‬

‫‪« -‬گروه نبی ها» مطرح ترین گروه سمبولیستی است‪:‬‬

‫‪ )۱‬آثارشان متأثر از کاربرد بیانگرای گوگن از رنگ و نقوش موزون بود‪.‬‬
‫‪ )2‬در آثار هنرمندان این گروه گرایش به سادهگرایی صوفیانه و عرفان اشراقی را میتوان یافت‪.‬‬
‫‪ )۳‬تأکید بر ارزشهای تزیینی و عاطفی رنگ و تحریف خطی‪ ،‬از ویژگیهای مشترک میان هنرمندان این گروه است‪.‬‬
‫‪ )4‬از شاخص ترین هنرمندان این گروه می توان به پل سروزیه‪ ،‬پیر بونار ‪ ،‬ادوار و ّیار و موریس دُنی اشاره کرد‪.‬‬
‫‪ -‬از دیگر هنرمندان سمبولیست‪:‬‬
‫* گوستاو مورو‪ :‬وی اغلب تصاویر جذابی از نوعی عرفان رمزآلود را نقاشی میکرد‪.‬‬
‫* پوویس دُشاوان‪ :‬شیوهی خاص او در قالب دیوارنگاریهایی با موضوعهای تمثیلی و نمادین‪ ،‬رنگپریده‪ ،‬آرام و مالیخولیایی نمود یافت‪.‬‬
‫* گوستاو کلیمت‪ :‬او در زمرهی هنرمندان «آرنوو» نیز قرار میگیرد‪ .‬نقاشی «زندگی و مرگ» از کلیمت‪ ،‬از لحاظ شکل و مضمون‪ ،‬نمونهی تمام‬
‫عیار نقاشیهای سمبولیستی است‪.‬‬
‫* ادیلون رودُن‪ :‬آثاری رویاگونه ملهم از ادبیات‪ ،‬و تحت تأثیر باسمههای گویا آفرید‪.‬‬

‫ازکجا آمدهایم؟کیستیم؟ به کجا میرویم؟ اثر گوگن‬

‫‪104‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫پل سروزیه‬ ‫پیر بونار‬ ‫گوستاو مورو‬

‫موریس دونی‬ ‫ادیلون رودُن‬ ‫ادوار وویار‬

‫گوستاو کلیمت‬ ‫پوویس دوشاوان‬ ‫ادیلون رودُن‬

‫آرنولد بوکلین‬ ‫آرنولد بوکلین‬

‫‪105‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫فوویسم (ددگری)‪:‬‬
‫‪ -‬میتوان آن را اولین سبک نقاشی در جنبش های پیش تاز قرن بیستم دانست‪.‬‬
‫‪ -‬هسته ی اصلی این گروه را ماتیس‪ ،‬دُرَن و والمینک تشکیل می دادند‪.‬‬
‫‪ -‬نقاشانی چون ژرژ روئو‪ ،‬آلبر مارکه ‪ ،‬چارلز مانگن‪ ،‬رائول دفی و فری ئس بعدها به این گروه پیوستند‪.‬‬
‫‪ -‬این جنبش اگرچه به طور منطقی از امپرسیونیسم نشأت گرفته بود‪ ،‬اما خود واکنشی بود در برابر ویژگی مستندگونهی این سبک‪.‬‬
‫‪ -‬هنرمندان این جنبش نیز همچون امپرسیونیست ها به نقاشی مستقیم در طبیعت پرداختند‪.‬‬
‫‪ -‬چنبشهایی نظیر فوویسم امتداد اندیشهی اگزیستانسیالیستی ونگوگ و گوگن بود‪ ،‬که نمایش واکنش عاطفی هنرمند به موضوع کارش با‬
‫استفاده از برجستهترین رنگها و قویترین الگوهای خطی را از هر کوششی برای شبیهسازی عینی مهمتر میدانستند‪.‬‬
‫‪ -‬در طراحی متعهد به طبیعت و در رنگ گذاری جسورانه عمل می کردند‪.‬‬
‫‪ -‬تأکید بر ارزش های تزئینی و بیانی رنگ و سعی در آزادسازی آن از کارکرد توصیفی محض از شاخصهای اصلی این جنبش بود‪.‬‬
‫‪ -‬این هنرمندان خواست های درونی خود را به انعکاس واقعیت بیرون ترجیح می دادند‪.‬‬
‫‪ -‬گرچه عمر فوویسم کوتاه بود اما تأثیر عمیقی بر رشد و گسترش اکسپرسیونیسم آلمان داشت‪.‬‬
‫ـ هانری ماتیس‪:‬‬
‫‪ .۱‬در ابتدا تحت تأثیر امپرسیونیسم و نئوامپرسیونیسم(ژرژ سورا) به رنگهای تند و درخشان روی آورد‪ ،‬سپس با دیدن آثار سزان‪ ،‬توجه خود را‬
‫بر مسئله استحکام ساختار نقاشی متمرکز کرد‪ .‬از معدود هنرمندانی بود که جنبههای عقالنی و عاطفی را در هنر خود به هم آمیخت‪.‬‬
‫‪ .2‬وی عالوه بر نقاشی در اسلوب کاغذ چسبانده و در عرصهی مجسمهسازی نیز آثار ارزشمندی از خود به جای گذاشت‪.‬‬
‫‪ .۳‬پایههای زیباییشناسی ماتیس‪ ،‬بر کاربست رنگ ناب همچون معادلی برای نور‪ ،‬تجسم فضا با بهرهگیری از جلوههای مختلف رنگها‪ ،‬وضوح‬
‫و سادگی خطهای شکلساز و سازماندهی تصویر به مدد نیروهای ذاتی خط و رنگ‪ ،‬استوار بود‪.‬‬
‫‪ .4‬به هنری متعادل‪،‬ناب‪،‬آهنگین‪،‬آرامشبخش‪ ،‬و عاری از موضوعهای گزنده و دلگیر معتقد بود‪.‬‬
‫ـ آندره درن‪:‬‬
‫‪ .۱‬از پیشگامان نقاشی مدرن بود‪ ،‬اما بعدها با نفی آن به شیوهها متنوع و التقاطی از رمانتیسم دالکروا تا رئالیسم کوربه‪ ،‬روی آورد‪.‬‬
‫‪ .2‬او از نخستین هنرمندان غربی بود که ارزشهای هنر آفریقایی را کشف کرد‪.‬‬
‫‪ .۳‬او پس از پشت سر گذاشتن تجربههای فوویستی‪ ،‬پا به پای پیکاسو و براک به مطالعه در مسائل ساختار و فضا پرداخت‪.‬‬
‫ـ آلبر مارکه‪:‬‬
‫‪ .۱‬اگرچه زیباییشناسیاش از ماتیس تأثیر میگرفت‪ ،‬اما هدفش دستیابی به هنری بیانگرا نبود؛بلکه میخواست با بهرهگیری از استادان خاور دور‬
‫به نوعی امپرسیونیسم ساده و آرام برسد‪.‬‬
‫‪ .2‬بیشتر رنگسایههای مالیم‪ ،‬رقیق و سیال را به کار میگرفت‪.‬‬
‫‪ .۳‬اغلب چشماندازهای دریایی و صحنههای بندر را توأم با انعکاسهای اشیا بر روی آب نقاشی میکرد‪.‬‬
‫ـ ژرژ روئو‪:‬‬
‫‪ .۱‬از برجستهترین نقاشان مذهبی سده بیستم به شمار میآید‪.‬‬
‫‪ .2‬اگرچه مدتی با فووها همکاری داشت‪ ،‬ولی به لحاظ محتوای آثارش‪ ،‬بیشتر در زمرهی اکسپرسیونیستهایی چون امیل نولده قرار میگیرد‪.‬‬
‫‪ .۳‬پیکرهای مذهبی و دلقکان را همچون شیشهنگاری قرون وسطا با خطوط مرزی سیاه و زمخت و رنگهای درخشنده به تصویر میکشید‪.‬‬
‫‪ .4‬موضوع عمدهی آثار او‪ ،‬چهرهها و پیکرهای تیره و دلتنگ کننده‪ ،‬و چشماندازهای دهشتناک بود‪.‬‬

‫‪106‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫اتاق سرخ‪ -‬ماتیس‬ ‫درس پیانو‪ -‬ماتیس‬

‫پل لندن‪ -‬درن‬ ‫پادشاه پیر‪ -‬ژرژ روئو‬

‫قایقرانی در ناپل‪ -‬آلبر مارکه‬ ‫پیادهروی انگلیسی‪ -‬رائول دوفی‬

‫‪107‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫اکسپرسیونیسم (هیجان گرایی)‪:‬‬
‫‪ -‬در معنای عام عبارت است از‪ ،‬بکارگیری کژنمایی و اغراق برای بیان صریح عواطف درونی با تأکید بر واکنش حسی هنرمند‪ ،‬که از این منظر‬
‫میتوان هنرمندان و جریانهای گوناگونی را از سرزمینهای مختلف در طول تاریخ یافت که آثارشان جنبهی اکسپرسیونیستی دارد‪.‬‬
‫‪ -‬در معنای خاص به گرایشی از هنر مدرن اطالق می شود که از فرانسه آغاز شد و همزمان در چند کشور اروپایی دیگر گسترش یافت‪ ،‬و‬
‫بیشترین رشد و نمود را در عرصههای مختلف هنر آلمان داشت‪.‬‬
‫‪ -‬آثار ون گوگ را به نوعی آغازگر این جریان هنری می دانند‪.‬‬
‫‪ -‬گوگن نیز به سهم خود با کشف ارزشهای هنر بدوی و هنر قومی‪ ،‬توجه و عالقهی اکسپرسیونیستها را به این هنرها جلب کرد‪.‬‬
‫‪ -‬اغراق در صور طبیعی‪ ،‬توجه به امکانات بیانی خط‪،‬شکل‪ ،‬و استفاده ی زمخت از رنگ برای تشدید حاالت عاطفی از مشخصههای هنر‬
‫اکسپرسیونیستی است‪.‬‬
‫‪ -‬اکسپرسیونیست ها را می توان از اولین هنرمندان قرن بیستمی دانست که توجه شاخصی به هنر کودکان نشان دادند‪.‬‬
‫‪ -‬گروه پل با حضور هنرمندانی چون کیرشنر‪ ،‬هکل‪ ،‬نولده‪ ،‬اشمیت‪-‬روتلوف اولین گروه رسمی در جریان اکسپرسیونیسم است‪.‬‬
‫‪ -‬پس از گروه پل‪ ،‬گروه سوار آبیفام در جریان اکسپرسیونیسم مطرح می شود‪،‬که هنرمندان آن شکلهای نمودارگونهی کوبیست را بر انگارهای‬
‫اکسپرسیونیستهای اولیه افزودند و تحت تأثیر عرفان شرقی کوشیدند نظام تصویری جهانشمولی را پیریزی کنند‪ .‬از جمله هنرمندان این گروه‬
‫میتوان به واسیلی کاندینسکی‪ ،‬فرانتس مارک‪،‬آگوست ماک و پل کله اشاره کرد‪.‬‬
‫‪ -‬در فاصله میان پایان جنگ جهانی اول تا آغاز جنگ جهانی دوم‪ ،‬برخی هنرمندان نظیر ارنست بارالخ‪ ،‬کته کل ویتس‪ ،‬ماکس بکمان‪ ،‬گئورگه‬
‫گروس و اتو دیکس‪ ،‬در عین حفظ کژنماییها و اغراقهای اکسپرس یونیستی سعی کردند مصائب انسانی را با گرایشی به «رئالیسم اجتماعی»‬
‫بازتاب دهند‪.‬‬
‫‪ -‬گروه کبرا با حضور هنرمندانی چون کارل آپل‪ ،‬اسگر یُرن و ژان دوبوفه‪ ،‬احیاگر هنر اکسپرسیونیسم پس از جنگ جهانی دوم بود‪.‬‬
‫‪ -‬جریاناتی چون اکسپرسیونیسم انتزاعی و تاشیسم را میتوان از مهمترین پیامدهای این جنبش در هنر مدرن دانست‪.‬‬

‫بررسی برخی هنرمندان اکسپرسیونیست‪:‬‬

‫ـ ادوارد مونک (مونش)‪:‬‬
‫‪ .۱‬جستجوی او در جهت یافتن معادلهای بصری برای دلمشغولیهای روانی همچون تشویش‪ ،‬ترس‪ ،‬عشق فاسد و نفرت‪ ،‬وی را به شناخت‬
‫قابلیتهای صراحت و سادگی روشهای گرافیکی همچون حکاکی روی چوب رهنمون کرد‪.‬‬
‫‪ .2‬وی تأثیر گستردهای بر هنر اکسپرسیونیستی آلمان داشت‪ ،‬و بویژه ارنست بارالخ در مجسمهسازی خود سبک کار مونش را با جلوهای عظیم‬
‫برای موضوعات مذهبی و اجتماعی به خدمت گرفت‪.‬‬
‫‪ .۳‬مونک را میتوان یکی از منتقدان اخالقی انسان نوین به شمار آورد‪ .‬از این منظر هنر وی با هنر جیمز انسور پیوند دارد‪.‬‬
‫ـ جیمز انسور‪:‬‬
‫‪ .۱‬اغلب دنیایی شبحوار و مرگبار میآفرید که در آن موجودات عجیب و غریب‪ ،‬اسکلتهای نقابدار‪ ،‬و انسانهای اعدام شده‪ ،‬در نمایشهای‬
‫کارناوالی ظاهر میشدند‪ .‬محتوای هنرش اغلب با انتقاد اجتماعی و مذهبی همراه است‪.‬‬
‫‪ .2‬رنگ تابلوهای انسور سخت‪ ،‬گیج کننده‪ ،‬نقطه نقطه‪ ،‬و همچون نوایی بدآهنگ است که با صدای ازدحام زنندهی دنیای نوین جور درمیآید‪.‬‬
‫‪ .۳‬هنر نمادین و رازپردازانهی انسور با سمبولیسم نیز پیوند دارد؛ همچنین سوررئالیستها هم او را از پیامآوران خود میدانستند‪.‬‬
‫‪ .4‬روحیهی آثارش یادآور نقاشیهای بوس‪ ،‬بروگل و گویا است‪.‬‬
‫‪ .5‬او معتقد بود که عقل دشمن هنر است‪.‬‬

‫‪108‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫ـ ارنست لودویک کرشنر‪:‬‬
‫‪ .۱‬از بنیانگذاران گروه پل بود‪ .‬نگارش تصویری زمخت در هنر بدوی‪ ،‬و طراحی گوتیک پسین در شیوهی او تأثیرگذار بود‪.‬‬
‫‪ .2‬حساسیت وی همواره به عواطف انسانی معطوف بود؛ و همین امر‪ ،‬کیفیتی شاعرانه به کارش میبخشید‪.‬‬
‫ـ آمادئو مودیلیانی‪:‬‬
‫‪ .۱‬نقاش‪ ،‬پیکرهساز و رسام ایتالیایی که یکی از شخصیتهای افسانهای هنر مدرن به شمار میآید‪.‬‬
‫‪ .2‬در پیکرههایش به تأثیر از هنر افریقایی کوشید کیفیتی بدوی و بتگونه به ساختههای خود بدهد‪.‬‬
‫‪ .۳‬بسیاری از جلوههای آثار سهبعدیاش از جمله کشیدگی گردن و سر‪ ،‬و برجستهنمایی بینی را در نقاشیهای خود بهکار گرفت‪.‬‬
‫‪ .4‬عمدتاً به چهرهنگاری و نقاشی از بدن برهنه زنان پرداخت و مضمون غم و تنهایی را به طرزی لطیف و شاعرانه نشان داد‪.‬‬
‫‪ .5‬با نقاشیهایش این نکته را آشکار میسازد که احساس قوی هنرمند نسبت به موضوع‪ ،‬میتواند آن را تا سطح شعر و افسانه ارتقا دهد‪.‬‬
‫ـ پل کله‪:‬‬
‫‪ .۱‬مراحل تحول کار وی را میتوان با اکسپرسیونیسم‪ ،‬داداییسم‪ ،‬سوررئالیسم‪ ،‬و اکسپرسیونیسم انتزاعی پیوند داد‪.‬‬
‫‪ .2‬او رنگ را نیروی عاطفی‪ ،‬و خط را تعیین کنندهی عمل نقاشی میدانست‪.‬‬
‫‪ .۳‬کله‪ ،‬هیچگاه‪ ،‬به بازآفرینی جهان بیرونی نمیپرداخت؛ ولی بر طبیعت‪ ،‬همچون سرمشقی برای سازماندهی عناصر صوری هنر‪ ،‬تکیه میکرد‪.‬‬
‫‪ .4‬او میکوشید حالتهای متغیر روانی را که از کل تجربهی «خود» با جهان ناشی میشود‪ ،‬از طریق تصویرهایش انتقال دهد‪ .‬گاه ممکن بود این‬
‫تصاویر با انتخاب عنوانی استعاری معنای مضاعف شاعرانه و یا فلسفی نیز به خود بگیرند‪.‬‬
‫‪ .5‬استفاده از پیکرههای خطی عجیب و غریب انسان‪،‬جانوران‪ ،‬و موجودات خیالی با مضامین گروتسک به عنوان تفسیری بر ضعف و نادانی‬
‫آدمیان‪ ،‬با لحنی مالیم و طنزی آرام از مشخصههای آثار اوست‪ .‬او با شکلها و نمادهای بدوی‪ ،‬کوشید راهی به ژرفای طبیعت آدمی بگشاید‪.‬‬
‫ـ ماکس بکمان‪:‬‬
‫‪ .۱‬مهمترین آثارش عبارتند از ترکیببندیهای پیچیدهای که غالباً احساس اضطراب‪ ،‬فشار و خشونت در تماشاگر برمیانگیزند‪.‬‬
‫‪ .2‬ساختار پرکشش‪ ،‬و رنگهای پرطنین ـ همچون صدای سازهای بادی و ضربی ـ از مشخصات بارز نگارش تصویری او محسوب میشوند‪.‬‬
‫‪ .۳‬هنر او گویای برخی از تاریکترین لحظات تاریخ قرن بیستم‪ ،‬یعنی دورانی است که فاشیسم آلمان تمدن اروپا را تهدید میکرد‪.‬‬
‫‪ .4‬او به رغم گزنده بودن آثارش به زمان و مکان معینی اشاره نمیکند و بیشتر به کلیگویی دربارهی خشونتها و رنجهای بشری میپردازد‪.‬‬
‫ـ اگون شیله‪:‬‬
‫‪ .۱‬پیکرهایی که به طرزی مبالغهآمیز و کژنما به وسیلهی مداد‪،‬گواش‪،‬آبرنگ و رنگروغنی بازنمایی شده‪ ،‬از قویترین آثار او بهشمار میآیند‪.‬‬
‫‪ .2‬در خودنگارهها همواره خود را در حالتی رنجور و پریشان و یا پرخاشگر نشان داده است‪.‬‬
‫‪ .۳‬نیروی بیانگر خطوط را در ترسیم پیکر زنانه هم به کار گرفت؛ برهنههای او غالباً تکیده‪ ،‬شهوتانگیز و بری از شرمساریاند‪.‬‬
‫ـ کته کل ویتس‪:‬‬
‫‪ ۱‬از برجستهترین هنرمندان واقعگرای اجتماعی قرن بیستم‪ ،‬که در توصیف حالتهای عاطفی و فاجعهآمیز با اکسپرسیونیستها قرابت داشت‪.‬‬
‫‪ .2‬بهترین طراحیها و باسمههایش با مضمونهای مادر و بچه‪ ،‬نابسامانی اجتماعی‪ ،‬کار و مبارزهی تهیدستان به جاماندهاند‪.‬‬
‫‪ .۳‬همچون دومیه با تأثیرگذاری نیرومندی از گراوور چاپی برای اهداف سیاسی و اجتماعی استفاده کرد‪.‬‬
‫ـ فرانسیس بیکن‪:‬‬
‫‪ .۱‬معموالً پیکر مرد یا زنی را در فضایی بسته جای میدهد‪ ،‬و در جنبههای نفرتانگیز اشکال و حرکات او اغراق میکند‪.‬‬
‫‪ .2‬قاببندی چند لته‪ ،‬توسط وی برای نقاشی نوین مناسب میشود‪( .‬ارتباط میان لتهها نه بر اساس روایت بلکه عمدتا صوری است)‬
‫‪ .۳‬نقاشیهای بیکن را معادل بصری «ادبیات موقعیتهای حاد»‪ ،‬دانستهاند‪.‬‬

‫‪109‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫آثار ادوارد مونک‬

‫آثار جیمز انسور‬

‫آثار ارنست لودویگ کرشنر‬ ‫آثار امیل نولده‬

‫آثار آمادئو مودیلیانی‬ ‫ماکس بکمان‬

‫‪110‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫آثار پل کله‬

‫اسکار کوکوشکا‬ ‫فرانز مارک‬ ‫اریش هکل‬ ‫اگون شیله‬

‫کارل اشمیت روتلوف‬ ‫آثار کته کل ویتس‬

‫آثار ارنست بارالخ‬ ‫آثار فرانسیس بیکن‬

‫‪111‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫آرنوو (هنر جدید)‪:‬‬
‫‪ -‬اولین گرایش تزئینی در هنر مدرن محسوب می شود‪ ،‬که از ‪ ۱۸90‬تا جنگ اول جهانی در قالب سبکی بینالمللی بر هنر اروپا مسلط بود‪.‬‬
‫‪ -‬بیشتر در عرصه ی معماری و تزئینات داخلی مطرح شد‪.‬‬
‫‪ -‬این گرایش در امتداد جنبش هنرها و پیشهها (صنایع دستی) و نظریات راسکین و ویلیام موریس که مهارت و ظرافت در تمام هنرها را‬
‫میستودند و بر ارزش اخالقی و هنری حرفهی شرافتمندانهی فردی تأکید میکردند بوجود آمد و با گرایش سمبولیسم نیز ارتباط مستقیم داشت‪.‬‬
‫‪ -‬آرنوو‪ ،‬اعتراضی بود علیه رئالیسم نازا و کل حرکت جهان مدرن در مسیر صنعتی و ماشینی شدن و محصوالت غیرطبیعی حاصل از آنها‪.‬‬
‫‪ -‬این حرکت در آلمان با عنوان «یوگنت اشتیل» و در ایتالیا با عنوان «فلورئاله» شناخته می شود‪.‬‬
‫‪ -‬استفاده ازنقوش پرپیچ و تاب نباتی و شکلهای رشدیابنده‪ ،‬مواج و ظریف طبیعت از مشخصههای بارز این سبک است‪.‬‬
‫‪ -‬اغلب نقش ها از نقوش تزئینی شرق و کتاب آرایی قرون وسطا الهام گرفته شده اند‪.‬‬
‫‪ -‬میتوان را احیاءگر سبک تزیینی رومانتیک باروک دانست‪.‬‬
‫‪ -‬به طور خاصی از رنگهای روشن استفاده کرده و با تأکید بر رنگهای درخشان به جلوههای جواهرگون عالقه نشان دادند‪.‬‬
‫‪ -‬موضوعات اصلی این سبک دربرگیرندهی کودکی و جوانی‪ ،‬ازدواج و حس مادری‪ ،‬شعر و موسیقی‪ ،‬و عشق و زیبایی بود‪.‬‬
‫‪ -‬شاخص ترین هنرمندان‪:‬‬
‫در تزیینات داخلی‪ :‬هانری وان دولده‪ ،‬ویکتور هُرتا‬ ‫در معماری‪ :‬آنتوان گائودی‪ ،‬چارلز رنه مکین تاش‬
‫در گرافیک و مصورسازی کتاب‪ :‬بیردزلی(برسلی)‬ ‫در اثاثیهی منزل و لوازم شیشهای‪ :‬امیل گاله‪ ،‬لوییس تیفانی‬
‫در طراحی‪ ،‬نقاشی و پوسترسازی‪ :‬گوستاو کلیمت‪ ،‬آلفونزو ماریو موشا(موخا)‬

‫آنتوان گائودی‬ ‫گوستاو کلیمت‬

‫لوییس تیفانی‬ ‫آلفونزو ماریا موخا‬ ‫ابر بیردزلی‬

‫‪112‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫کوبیسم (مکعبگرایی)‪:‬‬
‫‪ -‬میتوان آن را اولین جنبش ساختارشکن و پدر تمام اشکال هنری آبستره در قرن بیستم دانست‪ ،‬زیرا از ایدهی هنر به مثابهی تقلید از طبیعت که‬
‫از دورهی رنسانس به بعد در نقاشی و مجسمهسازی اروپا رواج داشت‪ ،‬به طور کامل جدا شد‪.‬‬
‫‪ -‬تا پیش از کوبیسم هنرمندی که قصد داشت تصویری از اشیاء واقعی نمایش دهد‪ ،‬هدفش این بود که اشیاء را آنگونه که در خارج موجود‬
‫بودند به تصویر بکشند و نه آنگونه که بخشی از آن در لحظه و مکان خاصی حضور مییابد‪.‬‬
‫‪ -‬کوبیسم محصول نگرشی خردگرایانه بر جهان بود‪،‬و جوهر فلسفی آن با کشفهای تازه جهان علم در قالب فیزیک کوانتوم همانندی داشت‪.‬‬
‫‪ -‬آنها با تدوین یک نظام عقالنی در هنر کوشیدند مفهوم نسبی بودن واقعیت را در قالب نوعی «رئالیسم مفهومی» در آثارشان ارائه دهند‪.‬‬
‫‪ -‬در این گرایش صور مختلف یک شئ به سطوح هندسی تجزیه می شد و سپس از دیدگاه های مختلف ترکیب مجدد می یافت‪.‬‬
‫‪ -‬پیشگامان کوبیسم مضمونهای تاریخی‪ ،‬روایی‪ ،‬احساسی و عاطفی را وانهادند و عمدتاً طبیعت بیجان را موضوع کار خود قرار دادند‪.‬‬
‫‪ -‬در فضای کم عمق آثار کوبیستی‪ ،‬بیآنکه شگردهای سهبعدنمایی به کار برده شود‪ ،‬حجم و جسمیت اشیا نشان داده شد‪.‬‬
‫‪ -‬نقاش کوبیست معتقد بود که برای کشف یک تناسب حقیقی‪ ،‬فدا کردن یک هزار شکل ظاهر سطحی ضرورت دارد‪.‬‬
‫‪ -‬فضای تصویری کوبیسم افزایش بُعد زمان بر بُعد مکان را القا میکند‪.‬‬
‫‪ -‬اکثر آثار کوبیستی پیام خاصی برای مخاطب ندارند و صرفا تعمق و تجسسی در شکل‪ ،‬رنگ‪ ،‬سطح‪ ،‬حجم‪ ،‬سایه‪-‬روشن و ترکیب آنهاست‪.‬‬
‫‪ -‬کوبیسم با همزمانی زاویههای دید متفاوت‪ ،‬پیوستگی تصویر و شکل ظاهر را از بین برد و شکل انتزاعی را به جایش گذاشت‪ .‬این روند‪ ،‬به‬
‫طور مشخص با خلق پرهی «دوشیزگان آوینیون» توسط پیکاسو در سال ‪ ۱907‬آغاز شد‪.‬‬

‫برخی مراحل و گرایشات مختلف در هنر کوبیسم‪:‬‬

‫ـ پیشا کوبیسم(کوبیسم سزانی)‪:‬‬
‫‪ .۱‬با تجربههایی مبتنی بر آثار متأخر سزان و تأثیرپذیری از مجسمههای آفریقایی و ایبریایی مشخص میشود‪.‬‬
‫‪ .2‬در این مرحله‪ ،‬شکل ساختمانی و هندسهی ثابت موضوعات مورد توجه است‪.‬‬
‫ـ کوبیسم تحلیلی یا تجزیه ای‪:‬‬
‫‪ .۱‬در این مرحله بیشتر بر جستجوی بصری در ویژگیهای اساسی یک شئ و نظام هندسی اشکال تأکید میشد‪.‬‬
‫‪ .2‬کاربرد رنگ بسیار کاهش یافت و در عمل به چند مایه رنگ خاموش نظیر آبی بیفام‪ ،‬خاکستری و قهوهای محدود شد‪ ،‬که در هماهنگی با‬
‫سنگینی حجمهای موجود در نقاشی است‪.‬‬
‫‪ .۳‬تجزیهی سطوح مختلف یک شئ و درهمبافتگی آن در سطح تابلو به اندازهای بود که اشیای بازنمایی شده غیرقابل تشخیص بودند‪.‬‬
‫‪ .4‬در این مرحله پیکاسو و براک به نوع مسطحتری از انتزاع صوری روی آوردند‪.‬‬
‫ـ کوبیسم ترکیبی‪:‬‬
‫‪ .۱‬در این مرحله آثاری منتج از فرآیند معکوس انتزاع به واقعیت پدیدار شدند‪.‬‬
‫‪ .2‬مهمترین نماینده این مرحله هنرمندی به نام خوان گریس بود‪.‬‬
‫‪ .۳‬نظام تزیینی اشکال مورد توجه قرار میگیرد و رنگهای درخشان در کوبیسم وارد میشود‪.‬‬
‫‪ .4‬هنرمند با کالژ کلمات و حروف و ایجاد بافتهای متنوع با موادی چون لینولئوم‪،‬کارتن‪،‬کاغذ دیواری‪،‬یا روزنامه سطح تابلو را پر میکند‪.‬‬
‫‪ .5‬در این مرحله وجوه مختلف اشیاء به صورت کارتهای رنگی و با زوایای متنوع کنار هم ترکیب میشوند‪.‬‬
‫* عالوه بر این مراحل اندیشهی شکل گرفته در هنر کوبیسم را میتوان از مهمترین منابع تأثیرگذار برجریانهایی نظیر اورفیسم‪ ،‬فوتوریسم‪ ،‬سوپره‬
‫ماتیسم‪ ،‬کنستروکتیویسم‪ ،‬جنبش داستیل و پوریسم در هنر قرن بیستم دانست‪.‬‬

‫‪113‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫بررسی برخی هنرمندان کوبیسم‪:‬‬
‫ـ پابلو پیکاسو‪:‬‬
‫‪ .۱‬فعالیت هنری وی تا پیش از ظهور کوبیسم و خلق آثاری چون «دوشیزگان آوینیون» در دو مرحله نقاشی «آبیفام» و «گلفام» شناخته میشود‪.‬‬
‫‪ .2‬آثارش در دورهی «آبیفام» تا حدودی گرایش رئالیستی و اکسپرسیونیستی داشت در قالب موضوع رنج و بینوایی‪ ،‬اما در دورهی «گلفام» گرایشی‬
‫به اصول کالسیکی نشان داد‪.‬‬
‫‪ .۳‬اوضاع بحرانی اروپا بعد از ظهور نازیها‪ ،‬و جنگ داخلی اسپانیا‪ ،‬زمینهساز گرایش وی به خلق عناصر اساطیری و نمادین در آثاری نظیر‬
‫«گرنیکا» شد‪.‬در این دوره درونمایهی بسیاری از آثارش نوعی درام تخریب بود که در نمادهای برگرفته از گاوبازی ارائه میشد‪.‬‬
‫‪ .4‬وی در شیوه ی خلق آثارش دو رویکرد را به صورت همزمان در نظر دارد‪ :‬یکی ثبت عواطف برانگیخته شده از واقعیت بیرونی؛ و دیگری‬
‫آشکارسازی محتویات درونیترین الیههای روان آدمی‪.‬‬
‫‪ .5‬نخستین کنستروکسیونهایش (نقشبرجسته و یا مجسمهی متشکل از قطعات مختلف با ترکیب بندی غالباً انتزاعی) را‪ ،‬که یادآور آالت موسیقی‬
‫بودند‪ ،‬بر اساس اسلوب تکه چسبانی و با استفاده از موادی چون چوب‪ ،‬مقوا‪ ،‬حلبی و مفتول ساخت‪.‬‬
‫ـ ژرژ براک‪:‬‬
‫‪ .۱‬میتوان گفت براک و پیکاسو با ژرفنگری در ساختمان اشیاء تفسیری نو از واقعیت مرئی ارائه کردند‪.‬‬
‫‪ .2‬براک در برخی تجربهها نظیر حروف نویسی و ایجاد بافتهای مرمرین و چوبین روی بوم‪ ،‬بر پیکاسو مقدم بود‪.‬‬
‫‪ .۳‬براک را ابداع کنندهی اسلوب کاغذ چسبانده میدانند‪.‬‬
‫‪ .4‬بعد از جنگ جهانی اول آثاری در قالب کوبیسم ترکیبی با گرایش به رنگهای زنده و درخشان به جا گذاشت‪.‬‬
‫‪ .5‬خصلت نقاشانه و تغزلی در آثار براک‪ ،‬کیفیتی است که کوبیسم او را از کوبیسم خشن در شکل و بیان پیکاسو متمایز میکند‪.‬‬
‫‪ .6‬به رنگهای خاکستری و سفید ارجحیت میداد و غالباً به طرز نامنتظرهای به بافتهای تعدیل یافته روی میآورد‪.‬‬
‫ـ فرنان لژه‪:‬‬
‫‪ .۱‬نخستین هنرمندی بود که به زیبایی و ظرافت ماشین پی برد و آن را در آثارش جلوه داد‪.‬‬
‫‪ .2‬نقاش زندگی نوین شهری بود و جلوههای عظیمی از تابلوهای تبلیغاتی و ترافیک و حرکت آدمکگونهی انسانهای ماشینی را نمایش داد‪.‬‬
‫‪ .۳‬وی بر اساس کوبیسم به سبک خاصی از «واقعگرایی نو» دست یافت‪.‬‬
‫‪ .4‬لژه بعد از شناخت آثار سزان‪ ،‬به استحکام ساختار نقاشیهایش اهمیتی بیشتر داد‪.‬‬
‫‪ .5‬نقاشیهای کوبیست او به لحاظ شکلهای استوانهای‪ ،‬فضای عمیق‪ ،‬و گرایش به پویایی‪ ،‬از نمونههای دیگر کوبیسم متمایز بود‪.‬‬
‫‪ .6‬در دیوارنگارههایش گرایشهای انتزاعی بیشتر به چشم میخورد‪.‬‬
‫ـ ژاک لیپ شیتس‪:‬‬
‫‪ .۱‬از مهمترین پیشگامان مجسمهسازی کوبیسم به شمار میرود‪.‬‬
‫‪ .2‬آن دسته از مجسمههای اوکه متشکل از شکلهای انداموار و واجد خصلت استعاریاند‪ ،‬گرایش وی به سوررئالیسم را نشان میدهند‪.‬‬
‫‪ .۳‬در مجسمه های کوبیستی وی‪ ،‬شکل پیوسته‪ ،‬به سطوحی تجزیه شده است که قطع نظر از جهت تابش نور‪ ،‬میتوان به عنوان سطوح تخت‬
‫سایهدار در نظر گرفتشان‪ .‬در این مجسمهها هیچ زاویهی دید واحد‪ ،‬هیچ پیوستگی یا همزمانی برای خطوط کناره نما وجود ندارد‪.‬‬
‫ـ الکساندر آرکیپنکو‪:‬‬
‫‪ .۱‬از مهمترین سنتشکنیهای او در پیکرتراشی غرب‪ ،‬ایجاد سوراخ در یک حجم یکپارچه است که نخستین بار میتوان در پیکرهی «زنی‬
‫موهایش را شانه میکند» مشاهده کرد‪.‬‬
‫‪ .2‬تکه چسبانی را به عرصهی مجسمه سازی وارد کرد‪.‬بدین معنا که چوب‪ ،‬فلز‪ ،‬شیشه و غیره را در مجسمه به کار برد‪.‬‬

‫‪114‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫کوبیسم سزانی‪ -‬ژرژ براک‬ ‫کوبیسم تحلیلی‪-‬ژرژ براک‬ ‫کوبیسم تحلیلی‪-‬پیکاسو‬

‫کوبیسم ترکیبی‪-‬خوان گری‬ ‫کوبیسم ماشینی‪ -‬فرنان لژه‬ ‫سازندگان بزرگ‪-‬فرنان لژه‬

‫کوبیسم تغزلی (اورفیسم)‪-‬روبر دلونه‬ ‫مردی با ماندولین‪-‬ژاک لیپ شیتس‬ ‫زن موهایش را شانه میکند‪-‬آرکی پنکو‬

‫‪115‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫فوتوریسم (آینده گرایی)‪:‬‬
‫‪ -‬برای اولین بار در سال ‪ ۱909‬توسط مارینتی شاعر و نویسنده ی ایتالیایی و در قالب یک نظریه ی سیاسی‪-‬ادبی مطرح شد‪.‬وی در این بیانیه‬
‫اذعان داشت‪":‬شکوه وجالل دنیا با فرم تازهای از زیبایی یعنی زیبایی سرعت‪ ،‬غنا یافته است‪".‬‬
‫‪ -‬مارینتی در این بیانیه ندای تخریب موزهها‪ ،‬کتابخانهها‪ ،‬آکادمیها و نهادهای فرهنگی واپسگرا را سرداد‪.‬‬
‫‪ -‬معتقد به توجه به زندگی مدرن با مؤلفه هایی چون حرکت‪ ،‬سرعت و خشونت بودند‪.‬‬
‫‪ -‬بوتچونی در ‪ ۱9۱2‬با خلق مجسمهی «تداوم فرم در فضا» بیانیه ای در رابطه با مجسمه سازی فوتوریستی منتشر ساخت‪.‬‬
‫‪ -‬در ابتدا تحت تأثیر رنگ گذاری نئوامپرسیونیست ها بودند و در ادامه شیوه ی کوبیسم را اتخاذ کردند‪.‬‬
‫‪ -‬مشخصه آثار نقاشی و مجسمهسازی فوتوریستی نمایش ایستای فرمهای پویا و در حال گسترش است‪.‬‬
‫‪ -‬در آثار آنها معموالً از رنگهای متمایل به مایههای روشن و فرمهای شفاف استفاده میشد‪.‬‬
‫‪ -‬به اعتقاد آنها برای تجسم پویایی باید بر نور و حرکت را تأکید کرد؛ زیرا نور و حرکت باعث میشوند که استحکام صوری اشیاء کاهش یابد‪.‬‬
‫فوتوریستها سعی داشتند همزمان تمام دیدنیها و حس کردنیهای مربوط به یک نقشمایه را بازنمایی کنند‪.‬‬
‫‪ -‬هنرمندان فوتوریست موضوعات کار خود را عمدتاً از تجربههای شهری اخذ میکردند‪.‬‬
‫‪ -‬اثری از مارسل دوشان با عنوان «زنی از پلکان پایین میآید» را میتوان پیشنمونهی نقاشی فتوریستی دانست‪.‬‬
‫‪ -‬بر جنبش هایی چون دادائیسم‪،‬ریونیسم در روسیه و ورتی سیسم در انگلستان تأثیر گذار بود‪.‬‬
‫‪ -‬شاخص ترین هنرمندان‪ :‬بوتچونی‪،‬روسولو‪ ،‬باال‪ ،‬کارا‪ ،‬سورینی و جوزف استال‪.‬‬

‫بوتچونی‬ ‫مارسل دوشان‬ ‫جینو سورینی‬ ‫جوزف استال‬

‫جیاکومو باال‬ ‫کارلو کارا‬

‫‪116‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫کونستروکتیویسم (ساخت گرایی)‪:‬‬
‫‪ -‬جنبشی انتزاعی و هندسی که توسط والدیمیر تاتلین به تأثیر از ترکیبهای سه بعدی تکهجسبانی شدهی کوبیستی‪ ،‬در روسیه شکل گرفت‪.‬‬
‫‪ -‬نائوم گابو و آنتوان پوسنر هنرمندانی بودند که با اعتقاد به هنر ناب انتزاعی بیانیهای ارائه کردند و در آن اذعان داشتند‪":‬فضا را درست مانند‬
‫حجم میتوان «تندیسوار» به نمایش درآورد‪ ".‬بر همین مبنا آنها اشیایی آفریدند که نقاط خالی در آنها نقشی به قدرت نقش عناصر حجم تو‬
‫پر داشتند‪.‬‬
‫‪ -‬مجسمهسازی با مواد شفاف و نیمه شفاف در قالب این جریان بروز و گسترش یافت‪.‬‬
‫‪ -‬ساخت پیکرههای متحرک یکی دیگر از دستاوردهای هنر کونستروکتیویستی است‪.‬‬
‫‪ -‬بعد از محدودیتهای ایجاد شده توسط حکومت سوسیالیستی شوروی برای این جریان‪ ،‬هنرمندان این سبک در قالب دو گرایش به کار خود‬
‫ادامه دادند‪:‬‬
‫‪ .۱‬ساختگرایی روسی که توسط هنرمندانی چون تاتلین و رودچنکو در قالب جنبش «تولیدگرایی» (پروداکتیویسم) و با اعتقاد به فایدهمندی هنر‬
‫برای مردم‪ ،‬در زمینههایی چون معماری و طراحی گرافیک به کار خود ادامه داد‪.‬‬
‫‪ .2‬ساختگرایی بینالمللی یا اروپایی که از طریق مهاجرت هنرمندانی نظیر نائوم گابو‪،‬آنتوان پوسنر و مهوی‪-‬ناگ در سرتاسر اروپا گسترش یافت‬
‫و بر جریانهایی نظیر مدرسهی باهاوس در آلمان‪ ،‬د استیل در هلند و گروه انتزاع‪-‬آفرینش در فرانسه تأثیرگذار بود‪ .‬این هنرمندان این ایده را که‬
‫هنر باید در خدمت یک هدف مفید اجتماعی باشد رد کردند و هنر انتزاعی نابی را پیشنهاد دادند که بازتاب دهنده ماهیت فنساالرانه و ماشینی‬
‫شدهی جهان مدرن بود‪.‬‬

‫مدل برج بین الملل شوم‪ -‬والدیمیر تاتلین‬ ‫الکساندر رودچنکو‬

‫ال لیسیتسکی‬ ‫نائوم گابو‬ ‫آنتوان پوسنر‬

‫‪117‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫دادائیسم‪:‬‬
‫‪ -‬جنبشی ناشی از سرخوردگی های جنگ جهانی اول که تمام نهادها و ارزش های مرسوم در زمان خود را به چالش کشید و حتی خود هنر را‬
‫نیز به ریشخند گرفت‪.‬‬
‫‪ -‬مرکز فعالیت های آن در کافه ولتر در شهر زوریخ سوییس بود‪.‬‬
‫‪ -‬واژه ی دادا به معنی اسب چوبی کودکان است‪ ،‬اما فرآیند انتخاب این اصطالح بی معنی برای جنبش‪ ،‬حکایت از آن داشت که فرهنگ اروپا‬
‫در آن زمان از هرگونه معنی واقعی تهی شده بود‪.‬‬
‫‪ -‬دادائیستها روشهای مهیج و پر سر و صدای تبلیغاتی را از فوتوریستها وام گرفته بودند‪.‬‬
‫‪ -‬دادائیستها از ابزارهای مختلف برای هجو و استهزاء معیارهای بورژوازی استفاده میکردند‪.‬‬
‫‪ -‬دادا با هر آنچه سازمان یافته و رسمی شده‪ ،‬مخالف است‪ ،‬و رویکرد دادائیستی بیشتر به نوعی ویرانگری نزدیک است تا سازندگی‪.‬‬
‫‪ -‬دادائیسم بر خالف تمام جنبشهای پیش از خود که همگی تالش داشتند تا اثری موزهای خلق کنند‪ ،‬هرگز قصد خلق کاری که ماندگار باشد‬
‫را نداشت‪.‬‬
‫‪ -‬تأکید بر عنصر «تصادف» در خلق یک اثر هنری‪ ،‬نتیجهی اعتقاد آنها به پوچ بودن منطق و امور متمرکز بود‪.‬‬
‫‪« -‬فتومونتاژ» را می توان از ابتکارات فنی دادائیست ها دانست‪.‬‬
‫‪ -‬دادائیسم تأثیر بسزایی در شکلگیری سوررئالیسم‪ ،‬و سپس اکسپرسیونیسم انتزاعی و پاپ آرت داشت‪.‬‬
‫‪ -‬هنرمندان‪ :‬تسارا(بیانیهی دادائیستها توسط وی نوشته شد)‪ ،‬پیکابیا‪ ،‬دوشان‪ ،‬آرپ‪ ،‬ریشتر‪ ،‬گروس‪ ،‬هرتفیلد‪ ،‬ارنست‪ ،‬هوگو بال و هوسمان‬

‫مارسل دوشان‬ ‫رائول هوسمان‬ ‫هانا هوخ‬

‫فرانسیس پیکابیا‬ ‫جان هرتفیلد‬ ‫کورت شویترس‬

‫‪118‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫سوررئالیسم‪:‬‬
‫‪ -‬در لغت به معنی فراواقعی یا واقعیت برتر است‪ .‬آندره برتون که نظریهپرداز این جنبش بود هدف آن را رفع تناقض میان خیال و واقعیت به نفع‬
‫یک «ابر واقعیت» یا «واقعیت ناب» میداند‪.‬‬
‫‪ -‬هدف سوررئالیستها کشف و کاوش دنیای تجربهی روانی به شکلی که پژوهشهای روانکاوان‪ ،‬مخصوصا فروید بر ما عیان ساخت بود‪.‬‬
‫‪« -‬نقاشی متافیزیکی» نظیر آثار «جرجیو دکیریکو» از گرایش های زمینه ساز و اثرگذار بر ظهور سورئالیسم به شمار میرود‪.‬‬
‫‪ -‬هنرمندانی چون هانری روسو‪ ،‬جیمز انسور و ادیلون رودُن زمینهی رومانتیسم سدهی نوزدهم به سوررئالیسم قرن بیستم را فراهم کردند‪.‬‬
‫‪ -‬اولین بیانیهی سوررئالیستی توسط آندره برتون منتشر شد‪ ،‬اما عنوان «سوررئالیسم» پیشتر توسط گیوم آپولینر برای برخی آثار مارک شاگال به‬
‫کار رفته بود‪.‬‬
‫‪ -‬ترکیب تصادفی اشیاء و رویدادها‪ ،‬جابه جایی تصاویر و معانی‪ ،‬کندوکاو در زمینههای سنتی‪ ،‬کاوش در ضمیر نیمهآگاه‪ ،‬آزادی بنیادی گزینش‬
‫هنری‪ ،‬پایههای خالقیت سوررئالیسم را تشکیل میدهند‪.‬‬
‫‪ -‬در آثار آنها ممکن است تضادی ظاهری بین عنوان و معنی تابلو وجود داشته باشد‪ ،‬که تماشاگر باید سعی در حل آن کند‪ .‬تضاد بین عنوان‬
‫دورشونده و تصویر‪ ،‬در هیچ عرصهی دیگری به اندازهی نقاشیهای سوررئالیستی مبتنی بر تصویرسازیهای رؤیایی‪ ،‬آشکار نیست‪.‬‬
‫‪ -‬میتوان گفت سوررئالیسم زبان حال تشنجات و آشفتگیهای دنیای معاصر و نوعی دعوت به عصیان و فریاد اعتراضی بر ناهماهنگیهای تمدن‬
‫جدید است؛ولی در عین حال‪ ،‬تجربهی گستردهی شاعرانهای بود که انسان را با جهان درونیاش مأنوستر کرد‪.‬‬
‫‪ -‬نظریه ی اتوماسیون(خودکاری روانی ناب) برای اولین بار به طور رسمی در بیانیه ی برتون و با جنبش سورئالیسم مطرح شد‪ .‬این جنبش و‬
‫این نظریه را می توان از جمله منابع عمده ی تأثیرگذار بر جنبش« اکسپرسیونیسم انتزاعی» بعد از جنگ جهانی دوم دانست‪.‬‬
‫‪ -‬در بین پیروان این جنبش میتوان سه رویکرد متمایز را تشخیص داد‪:‬‬
‫‪ .۱‬رویکردی که در آثار هنرم ندانی چون خوان میرو‪ ،‬ارنست ماسون‪ ،‬هانس آرپ و ماکس ارنست مشهود است که از روشهای مختلف‬
‫خودانگیخته همچون نقشبرگردانی(ابتکار اسکار دمینگس) یا مدادسایی (‪ ،)Frottage‬به جهت کاهش کنترل آگاهی استفاده میکنند؛ و اغلب‬
‫طرحهایی انتزاعی به جا میگذارند‪.‬‬
‫‪ .2‬رویکرد دیگر را که در اصطالح سوررئالیسم واقعنما مینامند‪،‬میتوان در آثار سالوادور دالی‪،‬ایو تانگی و رنه ماگریت دید که در آن جزییات‬
‫به طور دقیق و با وسواس تصویر میشوند تا بدین ترتیب توهمی از واقعیت را به صحنههای غیرواقعی بدهند‪.‬دورنماهای خیالی که در آن چیزهای‬
‫غیرمتجانس در کنار هم قرار گرفتهاند‪،‬پارههای تشریح شدهی موجودات که به صورت پدیدههایی غریب از نو به ترکیب درآمدهاند‪،‬دستگاهها و‬
‫ساختارهای صنعتی‪ ،‬موجودات هیوالوار‪،‬و تصویرهایی آشفته از این قبیل در نقاشیهای این هنرمندان به چشم میخورد‪.‬‬
‫‪ .۳‬و گروه دیگر هنرمندانی بودند که با روش کالژ (که در میان سوررئالیستها به ‪ inimage‬شهرت دارد) ترکیباتی نامتعارف و نامنتظره از‬
‫صحنههایی خلق میکردند که گرچه کامال غیرواقعی نبودند ولی ورای دنیای واقعی پیرامون ما هستند‪.‬‬
‫‪ -‬شاخصترین هنرمندان‪:‬سالوادور دالی‪،‬رنه ماگریت‪،‬من ری‪،‬خوان میرو‪،‬هانس آرپ‪،‬ماکس ارنست‪،‬ایو تانگی‪،‬مارک شاگال‪،‬آلبرتو جاکومتی‪.‬‬

‫نقاشی متافیزیکی‪ -‬آثار جرجیو دکیریکو‬ ‫نقاشی متافیزیکی‪ -‬جورجو موراندی‬

‫‪119‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫آثار مارک شاگال‬ ‫فریدا کالو‬

‫ایو تانگی‬ ‫مرت اپنهایم‬ ‫آندره ماسون‬

‫مدادسایی‪-‬ماکس ارنست‬ ‫نقشبرگردانی‪ -‬اسکار دمینگس‬ ‫ریوگرام‪ -‬من ری‬

‫خوان میرو‬ ‫ماکس ارنست‬ ‫آلبرتو جاکومتی‬

‫‪120‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫ـ سالوادور دالی‪:‬‬
‫‪ .۱‬در پردههای او عناصر نمادین مبتنی بر تعبیر فرویدی از رؤیاها با پرداختی واقعنما تجسم یافتهاند‪.‬‬
‫‪ .2‬خود او نقاشیهایش را «عکسهایی از رؤیاها که با دست رنگ شده» وصف میکرد‪.‬‬
‫‪ .۳‬وی به همراه لوئی بونوئل کارگردان اسپانیایی‪ ،‬فیلمهای سگ آندلسی و عصر جدید(عصر طالیی) را ساختند‪.‬‬
‫‪ .4‬آمیختگی رؤیاها و خیالپردازیهایش با صور طبیعی‪ ،‬نوعی ایهام و دوگانگی پدید میآورد‪.‬‬
‫‪ .5‬دالی برای برون فکنی دنیای رؤیاها به مطالعهی مجدد آثار استادان رئالیسم سده ‪ ۱7‬میالدی‪ ،‬مخصوصاً استادان هلندی نقاشی از صحنههای‬
‫روزمره زندگی پرداخت‪.‬‬
‫‪ .6‬او در نوعی حالت دیوانگی خودانگیخته و در ذهن شروع به خلق تصاویر از یک موضوع میکرد‪ .‬سپس به این موضوع پاسخ میداد و تصویری‬
‫رازآمیز میکشید که فرایند غیر منطقی فوران ناخودآگاه را نشان میداد‪.‬‬
‫‪ .7‬او از یک شئ معمولی‪ ،‬زنجیرهای از دگردیسیها فراهم میآورد که به تدریج یا ناگهان آن شئ را تبدیل به یک کابوس میکند و با تکنیک‬
‫واقعگرایانهی پر زحمت به آن حالتی باور کردنی میدهد‪.‬‬
‫‪ .۸‬او روش پارانوئیک انتقادی خود را به عنوان یک «روش خودجوش معرفت غیرعقالنی مبتنی بر تداعی نقدی‪-‬تفسیری پدیدههای هذیانی»‬
‫تعریف کرد‪.‬‬
‫‪ .9‬در اواخر دههی ‪ ،۱9۳0‬دالی از سوررئالیسم فاصله گرفت و به نوعی کالسیکگرایی آرمانی رنسانس و متحول ساختن نورمانتیکگرایی گرایش‬
‫یافت‪.‬‬
‫‪ .۱0‬از دههی ‪ ۱950‬کارهای اساسی او وقف هنر مذهبی مسیحی و ستایش از مسیح و عشاء ربانی شد‪ .‬همچنین به کشفیات علمی جدید عالقه‬
‫نشان داد و در برخی از آثارش نظریههای فیزیک اتمی را با عرفان کاتولیک درآمیخت‪.‬‬

‫استمرار خاطره‬ ‫شبح صورت و ظرف میوه روی ساحل دریا‬ ‫تکچهره از گاال‬

‫دالی و گاال در آیینه‬ ‫تصلیب مسیح مقدس‬ ‫تلفن خرچنگ‬

‫‪121‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫ـ رنه ماگریت‪:‬‬
‫‪ .۱‬وی با اثرپذیری از دکیریکو‪ ،‬که «برتری شعر بر نقاشی» را به او نشان داد‪ ،‬شیوهی شخصی خود را پدید آورد‪.‬‬
‫‪ .2‬ماگریت را ابداع کنندهی «جناس تصویری» میدانند‪.‬همچنین از شیوهی سوررئالیسم او با عنوان «رئالیسم جادویی» نیز یاد میشود‪.‬‬
‫‪ .۳‬او انگارهای شاعرانهاش را در قالب تصویرهایی عکس مانند عرضه میداشت‪.‬‬
‫‪ .4‬او با اسلوب واقعنمایی بر حضور یا عمل رمزآمیز و ناشناختهی پدیدهها تأکید میکرد‪.‬‬
‫‪ .5‬از جمله مشخصات آثار ماگریت میتوان به گزارشگری بغرنج‪ ،‬القای چیزهای غیرعادی به مدد چیزهای معمول‪ ،‬تحریف مقیاسها‪ ،‬کیفیت‬
‫شهوانی‪ ،‬شگفتآفرینی‪ ،‬رازگونگی‪ ،‬و بیگانگی اشاره کرد‪.‬‬
‫‪ .6‬ماگریت گاه با کتمان نام اشیاء‪ ،‬آنها را به ابزاری برای تفکر تبدیل میکند‪.‬‬
‫‪ .7‬در سوررئالیسم ماگریت میتوان گرایش عمیقی به هنر رومانتیک قرن نوزدهم و به ویژه آثار «گاسپرداوید فریدریش» دید‪.‬‬
‫‪ .۸‬بخشی از آثار رنه ماگریت را میتوان اینگونه طبقهبندی کرد‪ :‬تابلوهایی که از تلفیق عناصر و فضاهای واقعی برای نمایش دنیای فراواقعی‬
‫خلق شده اند‪ ،‬تصاویری از اشیاء سنگ گونه‪ ،‬و نقاشی از اشیایی که در کنارشان واژههای ناهمخوان نوشته است‪.‬‬

‫امضای خالی‬ ‫وضعیت انسانی‬ ‫تولید مثل ممنوع‬ ‫مدل قرمز‬

‫ارزشهای شخصی‬ ‫کلید رؤیاها‬ ‫خیانت تصاویر‬

‫تکچهره‬ ‫عاشقان‬ ‫قصر پیرنه‬ ‫درمانگر‬

‫‪122‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫هنر انتزاعی (آبستره)‪:‬‬
‫‪ -‬میتوان آن را پرسابقهترین شیوه هنری ابداع شده توسط بشر دانست که پیشینهی آن به برخی نقوش هندسی عهدپارینهسنگی بازمیگردد‪.‬‬
‫‪ -‬در معنای خاص گونهای از هنر مدرن است که از هرگونه تقلید از طبیعت یا شبیهسازی از آن امتناع میورزد‪.‬‬
‫‪ -‬اولین اثر با این ساختار در قرن بیستم توسط «واسیلی کاندینسکی» در قالب مجموعهای با عنوان «بدیههنگاری» خلق شده است‪.‬‬
‫‪ -‬هنر انتزاعی در دو شکل گسترده قابل بازشناسی است‪:‬‬
‫‪ )2‬ساخت اشیاء غیر بازنما یا همان صور هندسی‬ ‫‪ )۱‬تقلیل و تبدیل شکل های طبیعی به فرمهای ساده‬
‫‪ -‬گرایشهای اصلی در هنر انتزاعی‪:‬‬
‫‪ )۱‬انتزاع اکسپرسیونیستی‪ :‬با هنرمندانی چون کاندینسکی‪ ،‬روتکو‪ ،‬دکونینگ‪ ،‬پاالک‪.‬‬
‫* این گرایش مشخصاً بعد از جنگ جهانی دوم گسترش یافت و میتوان آن را اصیلترین شکل هنر امریکایی در نظر گرفت‪.‬‬
‫‪ )2‬انتزاع هندسی‪ :‬با هنرمندانی چون پیت موندریان‪ ،‬بورگان دیلر و تئو وان دوزبورخ(دوسبورگ)‪.‬‬
‫* مهمترین جنبش مرتبط با انتزاع هندسی را می توان «نهضت داستیل»(‪ )De Stijl‬دانست‪ ،‬که در آن شیوههایی چون «نئوپالستی سیزم» توسط‬
‫موندریان و «المانتاریسم» توسط دوزبورخ مطرح شد‪.‬‬
‫* جریانهایی نظیر «نقاشی کنشی»‪« ،‬انتزاع پسانقاشانه»(نقاشی کناره بارز)‪« ،‬نقاشی میدان رنگ»(حوزه رنگی)‪ ،‬و «تاشیسم» عناوینی هستند برای‬
‫طب قه بندی برخی آثار خلق شده در قالب هنر انتزاعی که ویژگی های متمایزی نسبت به یکدیگر دارند‪.‬‬
‫‪ -‬کنستانتین برانکوزی‪ ،‬هنری مور‪ ،‬باربارا هپورث‪ ،‬هانس آرپ‪ ،‬دیوید اسمیت‪ ،‬الکساندر کالدر‪ ،‬نائوم گابو‪ ،‬آنتوان پوسنر‪ ،‬لوئیز نولسن و خولیو‬
‫گونسالس همگی از برترین مجسمه سازان قرن ‪ 20‬در زمینه ی هنر انتزاعی به شمار می روند‪.‬‬

‫بررسی برخی از هنرمندان انتزاعگرای قرن بیستم‪:‬‬

‫ـ واسیلی کاندینسکی‪:‬‬
‫‪ .۱‬از بنیانگذاران گروه سوار آبیفام بود‪ .‬او را پیشگام نقاشی غیربازنما (انتزاعی) در قرن بیستم میدانند‪.‬‬
‫‪« .2‬معنویت در هنر» و «نقطه و خط تا سطح» از جمله کتابها منتشر شده از کاندینسکی است‪.‬‬
‫‪ .۳‬جنبههای تزیینی و تغزلی در آثارش تمایز او با نقاشان گروه پل را نشان میدهد‪.‬‬
‫‪ .4‬در پردههایی که با عنوان «بدیهه سازی» کشید از طبیعت بسیار فاصله گرفت‪.‬‬
‫‪ .5‬به اعتقاد او اگر هماهنگیهای ناب تصویری عاری از صور عینی یا استعاری باشند‪ ،‬همچون اصوات ناب موسیقی روحانگیز میشوند‪.‬‬
‫‪ .6‬او با این باور که نقاشی جدای از کارکرد بازنمایی یا تزیینی میتواند عواطف عمیق یا تجربههای ذهنی را القا کند‪ ،‬زمینهی نظری جنبش‬
‫اکسپرسیونیسم انتزاعی را آماده ساخت‪.‬‬
‫ـ پیت موندریان‪:‬‬
‫‪.۱‬وی با طرح نظریه «نئوپالستیسیسم» تحولی در انتزاع ناب به وجود آورد‪.‬در نظام زیباییشناختی او نه فقط شگردهای بازنمایی و فضای‬
‫سهبعدی بلکه همچنین خطهای منحنی‪ ،‬کیفیتهای احساسبرانگیز بافت و سطح‪ ،‬و جذبه عاطفی رنگ حذف شد‪.‬‬
‫‪ .2‬آثار اولیهاش منظرههایی طبیعتگرایانه با رنگهای مالیم بود و به وضوح متأثر از سنت هلندی؛ رفتهرفته به دلیل گرایشهای عرفانی‪ ،‬کار او‬
‫خصلتی نمادگرا به خود گرفت‪ .‬سپس منظرههایی انتزاعیتر با رنگهای درخشان نقاشی کرد و در نهایت تحت تأثیر کوبیسم تحلیلی به نقطه‬
‫عطفی در سیر تحول کارش رسید‪ .‬فضاسازی کمعمق و رنگگزینی آبی‪-‬خاکستری و اخرایی‪ ،‬از تأثیرات کوبیسم بر کار او بود‪.‬‬
‫‪ .۳‬موندریان به این نتیجه رسید که شکل ظاهری شئ همواره مانع بروز احساس زیبایی میشود؛ بنابراین باید از تصویر حذف گردد‪.‬‬
‫‪ .4‬هر پرده او متشکل از سطوح رنگینی با ابعاد متفاوت است که به واسطه شبکهای از خطوط سیاه عمودی و افقی نظم یافتهاند‪.‬‬
‫‪ .5‬او هنرمندی عارف بود و در عین حال‪ ،‬فناوری را میستود و به موسیقی جز نیز عالقه داشت‪.‬‬

‫‪123‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫‪ .6‬در نظر او زیباییشناسی بیانی است از یک آرمان اخالق جمعی و هنر ناب باید نظم جهانی حقیقی را منعکس کند‪.‬‬
‫‪ .7‬موندریان که کار نقاشی را متأثر از ونگوگ به صورت کامالً اکسپرسیونیستی آغاز کرده بود‪ ،‬در طول شکلگیری روند کارش به تجریدی‬
‫کامالً منطقی و هندسی دست یافت‪.‬‬
‫‪ .۸‬نظریات انتزاعگرایانهی موندریان (و همچنین دوزبورخ) به صورت اصولی قابل توجه در معماری نوین درآمد و در طراحی صنعتی نیز (از‬
‫طریق انتشار نظریات ایشان در باهاوس) حرکتهای پویا و موثری ایجاد کرد‪.‬‬
‫‪ .9‬موندریان سرسختانه معتقد بود دسترسی به واقعیت راستین‪ ،‬از راه حرکت پویا در حالت تعادل میسر میشود‪.‬‬
‫‪ .۱0‬او معتقد بود هنر تجسمی تأیید میکند که تعادل را فقط با ایجاد موازنه بین اضداد نابرابر اما همظرفیت میتوان ایجاد کرد‪.‬‬
‫ـ فرانک استال‪:‬‬
‫‪ .۱‬از نمایندگان اصلی جریان «انتزاع پسانقاشانه» که راه به سوی «مینیمالآرت» گشود‪.‬‬
‫‪ .2‬از شخصیتهای برجستهی نسل دوم انتزاعگرایان امریکایی بود که نقاشی و حجمسازی را با هم درآمیخت‪.‬‬
‫‪ .۳‬وی به منظور تأکید بر انطباق الگو با شکل کلی نقاشی دست به تجربهی بوم شکلدار زد‪.‬‬
‫‪ .4‬در برخی آثارش نوارهای رنگی درخشان را به صورت نیمدایره و مستطیل در بومهایی با اشکال غیر متعارف به کار برد‪.‬‬
‫‪ .5‬در آثار متأخرش فضای واقعی و فضای دوبعدی نقاشی در یکدیگر ادغام میشود و تفاوت میان مجسمه و نقاشی از بین میرود‪.‬‬
‫ـ جکسون پاالک‪:‬‬
‫‪ .۱‬هنر او را نخستین گام در جهت استقالل هنر امریکایی از تأثیرات اروپایی دانستهاند‪.‬‬
‫‪ .2‬وی از نظریهی اتوماتیسم سوررئالیسم به نحو شخصیتری بهره گرفت‪.‬‬
‫‪ .۳‬اسلوب ابداعی او که در آن عمل نقاشی بیشترین اهمیت را داشت‪ ،‬نقاشی کنشی نامیده شد‪.‬‬
‫‪ .4‬در روش او بومهای بزرگ بر روی کف زمین قرار میگرفتند و نقاش در اطراف آنها و وسط آنها حرکت میکرد‪ ،‬و رنگ را از یک قوطی‬
‫یا یک چوب به رنگ آغشته‪ ،‬روی بوم میچکاند و میریخت‪ .‬خطوط و لکههای اینگونه ایجاد شده‪ ،‬حرکت نقاش را منعکس میکردند‪.‬‬
‫‪ .5‬او بسیار تحت تأثیر شننگاریهای سرخپوستان بود‪ ،‬یعنی آن آثار کم دوام که با پاشیدن آرام ماسههای رنگین روی زمین از برای شکل دادن‬
‫به تصاویر نمادین آیینی ساخته میشدند‪.‬‬
‫‪ .6‬برخی نقاشیهای وی نه تنها پرخاشگر و هیجانزده و عنان گسیخته نبودند‪،‬بلکه خوش ساخت و با روح بودند و حال و هوایی آهنگین و آیینی‬
‫داشتند‪.‬یکچنین نقاشی نه بازنمایی مستقیم بود و نه بازنمایی نمادین‪ ،‬بلکه زمینی بود که رد و نشانهایی از حرکت نقاش برخود داشت‪.‬‬
‫ـ ویلیام دکونینگ‪:‬‬
‫‪ .۱‬در اکسپرسیونیسم انتزاعی نقاشیهای او معموالً نشانههایی از پیکرنمایی وجود داشت‪.‬‬
‫‪ .2‬موضوع اغلب آثارش پیکره زن بود‪ .‬از نظر وی بدن زن یک عرصه شهوانی برای تجربه ماجرای نقاشی بود و نه موضوع جذابیت جنسی‪.‬‬
‫‪ .۳‬او را هنرمندی نامیدهاند که ابهام را به صورت فرضیهی بنیادی استداللهایش درمیآورد‪.‬‬
‫‪.4‬مجموعه نقاشیهایش از زنان‪،‬نگارخانهای از کاریکاتورهای گاه تند و گزنده‪،‬گاه شوم و تهدیدکننده‪،‬و گاه شاد و شهوتانگیز پدید میآورند‪.‬‬
‫ـ آرشیل گورکی‪:‬‬
‫‪ .۱‬او در آثارش اکسپرسیونیسم انتزاعی را با سوررئالیسم درآمیخت‪.‬‬
‫‪ .2‬تابلوهای دههی پایانی عمرش مجموعهی فوقالعاده سیال و داللتگری از رنگهای مالیم و گاه افسونگرانه و خطوط تنشزا و گاه جیغزنندهای‬
‫را عرضه میدارند‪ .‬این تابلوها همچون برخی آثار متأخر پاالک از اسطوره الهام میگیرند البته گورکی از اسطورههای شخصیتری متأثر است که‬
‫در آن خصوص میتوان به قصهها و هنرهای عامیانهی زادگاهش ارمنستان و خاطرات اندوهبار خانه و خانوادهاش اشاره کرد‪.‬‬

‫‪124‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫ـ مارک روتکو‪:‬‬
‫‪ .۱‬وی یکی از ابداع کنندگان شیوه نقاشی میدانرنگ (حوزه رنگی یا پهنه رنگ) در امریکا به شمار میآید‪.‬‬
‫‪ .2‬کارش با نقاشی اکسپرسیونیستی آغاز کرد‪ ،‬سپس عناصر فراواقعی و اساطیری در کارش رخ نمود و بعدها به هنر بدوی و کهن گرایید و نقوش‬
‫و عالیم را در پهنههای وسیع رنگ به کار گرفت‪.‬‬
‫‪ .۳‬سبک خاص انتزاعی او به صورت ترکیببندیهایی است متشکل از چند مستطیل رنگی پر فروغ با لبههای محو و ناصاف که بر پسزمینهای‬
‫خاموش شناورند‪ .‬به تعبیر خود او «درامهایی که شکلها ایجاد میکنند»‪.‬‬
‫‪ .4‬شکل در نقاشی روتکو مانند رنگمایههایش بسیار ساده است و گویی القا کنندهی راز قدرت ایزدی باشد به گونهای که احتماالً در نظر انسان‬
‫ماقبل تاریخ مجسم میشده است یا به گونهای که ممکن است در نظر انسان امروزی در آستانه مرگ مجسم گردد‪.‬‬
‫‪ .5‬وی به دیوارنگاری برای مکانهای عمومی نیز میپرداخت‪.‬‬
‫* رابرت مادرول‪ ،‬بارنت نیومن و کلیفورد استیل از دیگران هنرمندان جنبش نقاشی میدانرنگ به شمار میروند‪.‬‬
‫ـ هانس هارتونگ‪:‬‬
‫‪ .۱‬از پیشگامان جریان «آرانفورمل»(هنر بدون فرم) در اروپا به شمار میآید‪ .‬این جنبش هنر انتزاعی گاه با عناوینی چون «تاشیسم» و «انتزاع‬
‫تغزلی» نیز نامیده میشود‪ .‬مخالفت با خردگرایی و انضباط انتزاع هندسی‪ ،‬خودانگیختگی در اجرا‪ ،‬قلمزنی خوشنویسانه‪ ،‬و نیز تأکید بر بافت و‬
‫کیفیت لمسی رنگماده‪ ،‬از جمله ویژگیهای اینگونه انتزاع است‪.‬‬
‫‪ .2‬رنگ و خط بیانگرایانهی آثار هارتونگ از کشف شکل در حرکت ناشی میشد‪ .‬وی نوعی زبان نشانهای و خوشنویسانه در آثارش ساخت‪.‬‬
‫‪ .۳‬از نخستین نقاشان انتزاعگرایی بود که از خوشنویسی خاور دور مایه گرفتند‪.‬‬
‫‪ .4‬وی پس از جنگ جهانی دوم نوعی تندنگاری با خطهای موزون روی زمینهی رنگ شده را دنبال کرد‪.‬‬
‫ـ کنستانتین برانکوزی(برانکوش)‪:‬‬
‫‪ .۱‬دستیابی به فرم ناب و ایجاز بیان مشخصهی اصلی پیکرسازی برانوکوزی است‪.‬در آغاز به قالبگیری و شکلدهی پیکرهها از مفرغ پرداخت‬
‫ولی در ادامه بیشتر به روش کندهکاری سنگ و چوب روی آورد‪.‬‬
‫‪ .2‬او پویش سطح در پیکرههای رودن را رد میکرد و معتقد بود که واقعیت را باید در درون جست‪ .‬بیفتک کلمهای بود که وی برای توصیف‬
‫قرنها آثار مجسمهسازی فیگوراتیو(شکلنما) به کار میبرد که قرن نوزدهم آن را به اوج گزافهکاری و تفضیلپردازیاش رسانده بود‪.‬‬
‫‪ .۳‬برانکوزی چون بسیاری از هنرمندان نوگرا‪ ،‬به هنر قبایل افریقای سیاه جلب شد؛ ولی بیش از آن‪ ،‬تحت تأثیر هنر قومی زادگاهش (رومانی) و‬
‫هنر خاورزمین قرار گرفت‪ .‬او با شیوهی انتزاعی خاص خود قادر بود جوهرهی مفهوم معینی را در سنگ یا فلز مجسم کند‪.‬‬
‫‪ .4‬همانطور که موندریان شکلهای راست خطی را واقعیترین شکلها دانسته بود‪ ،‬برانکوزی نیز یک شکل اطاله یافتهی بیضی را به عنوان‬
‫طبیعیترین فرم مجسم کرد‪.‬‬
‫‪ .5‬در بسیاری از آثارش چیزی ظاهر میشود که میتوان آن را انتزاع زیستریختی دانست؛ یعنی هنرمند شکلها را از اشیای زنده و رشدیابنده‬
‫مشتق میکند‪ .‬او به ویژه شیفتهی موضوع پرندگان و پرواز بود و آثار متعددی با این موضوع خلق کرد‪ .‬به گفتهی خودش‪«:‬در سراسر عمرم به‬
‫دنبال ذات پرواز گشتهام‪ .‬به دنبال اسرار من نگردید‪ ،‬من لذت ناب را به شما هدیه میکنم‪ .‬پیکرههایم را آنقدر نگاه کنید‪ ،‬تا اسرارم را دریابید‪.‬‬
‫پارسایان این اسرار را دیدهاند‪».‬‬
‫‪ .6‬او پایههای چشمگیری برای مجسمههایش میساخت‪ ،‬زیرا دوست داشت تضاد میان مواد درشت بافت و مواد ظریف را آشکار سازد و بین‬
‫تندیسهایش و محیطی که در آن به نمایش گذاشته میشوند رابطهای برقرار کند‪.‬‬
‫‪ .7‬شاید در اثر توجه موشکافانهی وی به مصالح کارش بود که آیین عرفانی هنر نوین یعنی «وفاداری به مصالح کار» پدید آمد‪.‬‬
‫‪ .۸‬او را میتوان نخستین کسی دانست که در قرن بیستم توصیهی سزان به نقاشان را در هنر پیکرسازی مجسم کرد‪.‬‬

‫‪125‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫ـ هنری مور‪:‬‬
‫‪ .۱‬جستوجوی پیگیر در ساختمان فضایی را با احساس غنی نسبت به کار ماده درآمیخت‪ .‬او سنت کندهکاری مستقیم را احیا کرد‪.‬‬
‫‪ .2‬پیکرههای لمیده مهمترین مضمون در تندیسسازی او به شمار میروند‪.‬‬
‫‪ .۳‬با بهرهگیری از سه منبع مختلف به سبک خاص خود دست یافت‪ :‬هنرهای بدوی و کهن(به ویژه هنر سیکالدی و مکزیکی)‪ ،‬مجسمههای‬
‫برانکوزی و پیکاسو‪ ،‬و دیوارنگارههای جوتو و مازاتچو‪ .‬بدینسان‪ ،‬مفهوم نیروی حیاتی و قدرت صوری در پیکرههای پیشاکلومبی‪ ،‬سومری و‬
‫مصری را در برابر مفهوم زیبایی کالسیک باستان و رنسانس نهاد‪.‬وی بین یک مجسمهی سنگی مکزیکی متعلق به الههی زیبایی قوم آزتک و یک‬
‫مجسمهی مرمرین ساختهی میکالنژ‪ ،‬هیچ تعارض اساسی قائل نبود‪.‬‬
‫‪ .4‬او هرگز در قید بازنمایی ظاهر جسمانی نبود‪ ،‬بلکه میخواست تجسمی بنیادی و انتزاعی از طبیعت جاندار بیافریند‪.‬‬
‫‪ .5‬فرمهای او حتی در نهایت انتزاع‪ ،‬مفهوم قوی از رشد ارگانیک و ایهامی از دگردیسی حیوانی‪-‬نباتی در خود دارند‪.‬‬
‫‪ .6‬در جریان جنگ جهانی دوم هزاران طرح خطی از پناهگاههای زیرزمینی لندن در برابر حمالت هوایی کشید‪.‬‬
‫ـ الکساندر کالدر‪:‬‬
‫‪ .۱‬مبدع مجسمههای موبایل(جنبان) و از پیشگامان «کینتیکآرت» (هنر حرکتی) به شمار میآید‪ .‬او نخستین هنرمندی بود که آثارش را به حرکت‬
‫پیوسته وطبیعی (یعنی غیر موتوری) درآورد‪.‬‬
‫‪ .2‬دوشان بر مجسمههای انتزاعی متحرکش عنوان موبایل (جنبان) گذاشت؛ و هانس آرپ مجسمههای ساکن او را استی بایل (پایا) نامید‪.‬‬
‫‪ .۳‬خود او پیکرههای جنبان را «طراحیهای چهاربعدی» مینامید‪.‬‬
‫‪ .4‬بسیاری از آثار انتزاعیاش از اشکال ارگانیک بویژه موجودات دریایی الهام گرفته شدهاند‪.‬‬
‫‪ .5‬آثار کالدر که غالباً غیر شبیهسازانه است‪ ،‬سرزنده و شوخ است و بسیاری از تناسبهای خط و شکل را در خود دارد‪ .‬برخی از این آثار حالت‬
‫سیال نقاشیهای خوان میرو را به یاد میآورند‪.‬‬
‫‪ .6‬برانکوزی برای تندیسهایش پایههایی ساخت که از نظر پیکرهسازی به اندازه آثاری که روی آنها قرار میگرفتند‪ ،‬در خور توجه بودند و به‬
‫این ترتیب‪ ،‬روند حذف پایه را در پیکرسازی مدرن آغاز کرد؛کالدر پایه پیکره را به کلی حذف کرد و خیلی از آنها را از سقف آویخت‪.‬‬
‫ـ باربارا هپورت‪:‬‬
‫‪ .۱‬تجربههای او در فرم انتزاعی و فضای خالی‪ ،‬و طرز برخوردش با کیفیت مواد حایز اهمیت است‪.‬‬
‫‪ .2‬از اعضای گروه «یونیتوان»(واحد یک) و انجمن «انتزاع‪-‬آفرینش» بود‪.‬‬
‫‪ .۳‬نخستین پیکرههایش به لحاظ سترگنمایی و ایستایی هنر مصر باستان را به یاد میآورد‪.‬‬
‫‪ .4‬در آثارش با ایجاد حفره‪ ،‬ارتباط بین سطوح خارجی و داخلی مجسمه را ایجاد کرد‪.‬‬
‫ـ هانس آرپ‪:‬‬
‫‪ .۱‬از پیشگامان به کارگیری شگردهای تداعی معانی‪ ،‬پیشامد و خودانگیختگی در فرایند هنرآفرینی بود‪.‬‬
‫‪ .2‬با بسیاری از جنبشها و گروههای اوانگارد قرن بیستم ارتباط داشت؛ از جمله گروه سوار آبیفام‪ ،‬نشریهی اکسپرسیونیستی توفان‪ ،‬جنبش‬
‫داستیل‪ ،‬و همچنین از بنیانگذاران «دادا» و گروه انتزاع‪-‬آفرینش بود و با سوررئالیستها نیز همکاری داشت‪.‬‬
‫‪ .۳‬با شروع ساخت نقشبرجستههای انتزاعی رنگین چوبی‪ ،‬عناصر اساسی هنرش یعنی فرمهای آزاد و سیال را یافت که بعداً در مجسمههایش نیز‬
‫به کار گرفت‪ .‬او به ویژه به سبب وارد کردن ایدهی تقدیر و تصادف (به خصوص در کالژها و اشعارش) بسیار مورد توجه است‪.‬‬
‫‪ .4‬ماهیت زندهسان مجسمههایش یادآور رشد نباتی یا صور حیوانی است و باور وی به قرابت فرایندهای هنری با طبیعت را منعکس میکند‪.‬‬
‫‪ .5‬وی در عمل فاصلهی بین نقاشی و مجسمهسازی را از میان برداشت و عنوان کلی هنرهای تجسمی را به آثارش داد‪.‬‬
‫‪ .6‬شعرهایی میسرود که بر مبنای اصل چیدن و به هم پیوستن پیکرهای از واژهها استوار بود که شباهت بسیار به آثار تجسمیاش داشت‪.‬‬

‫‪126‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫آثار واسیلی کاندینسکی‬

‫آثار پیت موندریان‬

‫تئووان دوزبورخ (دوسبورگ)‬ ‫فرانک استال‬

‫جکسون پاالک‬

‫‪127‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫ویلیام دکونینگ‬ ‫آرشیل گورکی‬ ‫مارک روتکو‬ ‫بارنت نیومن‬

‫رابرت مادرول‬ ‫هانس هارتونگ‬ ‫آثار کنستانتین برانکوش (برانکوزی)‬

‫آثار هنری مور‬

‫آثار باربارا هپورت‬ ‫آثار هانس آرپ‬

‫آثار الکساندر کالدر‬

‫‪128‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫سوپره ماتیسم (واالگرایی)‪:‬‬
‫‪ -‬یک جنبش هنر انتزاعی روسی به شمار میرود که توسط کازیمیر مالویچ بنیان گذاشته شد و بیانیه آن را نیز خود او به نگارش درآورد‪.‬‬
‫‪ -‬به گفتهی او‪« :‬سوپرهماتیسم به طرز استادانهای بازنمایی عینی محیط را کنار مینهد تا به تعالی هنر نامستور دست یابد‪ .‬آنگاه از این بلندا‪ ،‬زندگی‬
‫را از پس منشور احساس ناب هنری مشاهده کند‪».‬‬
‫‪ -‬این جریان در تضاد با ساختگرایی(کونستروکتیویسم) روسی که تأکیدش بر کارکرد سودمندانهی هنر بود‪ ،‬در دستان مالویچ به ابزاری برای‬
‫بیان ایدههای معنوی بدل شد‪.‬‬
‫‪ -‬مالویچ شیوه خود را از آن رو سوپرهماتیسم نام نهاد که آن را «برتری احساس ناب در هنر خالق» تعریف میکرد‪.‬‬
‫‪ -‬ترکیببندی مربع سیاه بر روی زمینهی سفید نخستین نمود هنری سوپرهماتیسم بود‪ .‬مالویچ درباره آن نوشت‪« :‬این مربع یک مربع خالی نیست‪،‬‬
‫بلکه تجربهای غیر عینی است‪ .‬این مربع تعالی احساس مطلق است»‪.‬‬
‫‪ -‬آثار سوپرهماتیستی اولیه مالویچ تمرینهای سادهی هندسی و دوبعدیاند که در آنها غالباً از رنگهای اصلی استفاده شده است‪ .‬بعداً ترکیببندی‬
‫او پیچیدهتر میشود‪ ،‬بدینسان که دو یا چند گروه از صور هندسی رنگی به سبب آنکه روی هم قرار میگیرند و یا پیشاینده و پسرونده مینمایند‪،‬‬
‫جلوهی فضای سه بعدی ایجاد میکنند‪.‬‬
‫‪ -‬در برخی آثارش دهقانان با پیکرههایی مسطح و مخروطگونه در میان منظرهای ماشینی‪ ،‬هندسی با سطوح منظم و خشک به نمایش در آمدهاند‪.‬‬
‫او همچنین یک سری نقاشی را تحت عنوان «رئالیسم بدون معنا» خلق کرد‪.‬‬
‫‪ -‬نقاشیهای سوپرهماتیستی را میتوان نابترین شکل هنر انتزاعی دانست که تا آن زمان خلق شده بودند‪.‬‬
‫‪ -‬سلسله نقاشیهای سفید بر روی سفید آخرین مرحلهی تحول سوپرهماتیسم را نشان میدهند‪ .‬پس از آن مالویچ پایان سوپرهماتیسم را اعالم‬
‫کرد‪.‬‬

‫آبتنی کننده‬ ‫کفسابها‬ ‫هیزمشکن‬ ‫صبح روز بارانی در روستا‬

‫مربع سیاه بر روی سفید‬ ‫چاقوتیزکن‪ -‬کوبوـ فوتوریسم‬ ‫سفید بر روی سفید‬

‫‪129‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫پوریسم (نابگرایی)‪:‬‬
‫‪ -‬جنبشی در هنر فرانسه در فاصله سال ‪ ۱9۱۸‬تا ‪ ۱925‬که با زیباییشناسی «هنر ماشینی» پیوند داشت و به عنوان انشعابی از کوبیسم به شمار‬
‫میرود‪ .‬توسط لوکوربوزیه و ازانفان بنیان گذاشته شد و با شیوه ماشینی لژه نیز ارتباط محدودی دارد‪.‬‬
‫‪ -‬آنان با این اعتقاد که دیگر کوبیسم مسیر خود را گم کرده و به یک هنر نازای تزیینی بدل شده است‪ ،‬جنبش خود را به مثابهی مبارزهای برای‬
‫استقرار مجدد هنر سالم معرفی کردند‪.‬‬
‫‪ -‬معتقد بودند احساس و بیان حسی باید کامالً از تغرل ریاضیگونه که راه حلی مناسب برای یک تصویر خوشترکیب است مجزا شود‪.‬‬
‫‪ -‬هنر کامالً نظم یافتهای را از ترکیب نقشمایههای ساده و معمولی در فرمها و رنگهای واضح پیش نهاد‪.‬‬
‫‪ -‬مشخصترین آثار آنها طبیعتبیجان بود که به صورت سرد‪ ،‬صریح و غیرفردی کار میشد‪.‬‬
‫‪ -‬نقطهی اوج این جنبش را باید در نظریات معماری و دستاوردهای لوکوربوزیه و به طور کلی در زمینهی طراحی جست‪.‬‬

‫آمَده ازانفان‬ ‫فرنان لژه‬ ‫لوکوربوزیه‬

‫آردکو (هنر تزئینی مختلط)‪:‬‬

‫‪ -‬بیشتر در حوزه معماری‪،‬ساخت جواهرات و بویژه طراحی و تزئینات داخلی در فاصله ‪ ۱920‬و ‪ ۱9۳0‬در اروپا و امریکا رایج شد‪.‬‬
‫‪ -‬تا حدی وامدار سبک آرنوو است اما به دنبال ساده کردن فرمهای پر پیچ و تاب آرنوو بود‪.‬‬
‫‪ -‬مشخصهی اصلی در این سبک الگوهای هندسی و فرمهای ساده و سبکپردازی شده و رنگهای درخشان ‪-‬گاه تند و چشمگیر‪ -‬بود‪.‬‬
‫‪ -‬این سبک نام خود را از یک نمایشگاه در پاریس گرفت‪ .‬تأکید نمایشگاه بیشتر بر فردیت مهارت و تسلط در صنعتگری زیبا بود‪.‬‬
‫‪ -‬این جنبش مانند مکتب باوهاوس در پی پر کردن شکاف میان طراحی با کیفیت و تولید انبوه بود‪ ،‬اما بر خالف باوهاوس هیچ هدف‬
‫آرمانگرایانهای نداشت؛ بلکه عموماً بورژوازی بود و خیالپردازی و افراطکاری تجملی فراوانی در آن صورت میگرفت‪.‬‬
‫‪ -‬معماری آردکو یادآور طرح و فرم اهرام مصر‪ ،‬زیگوراتهای بینالنهرین و معماری اقوام پیشاکلومبی است‪.‬‬
‫‪ -‬از شاخصترین نمونههای معماری این سبک میتوان به ساختمان دیلینیوز‪ ،‬کرایسلر‪ ،‬امپایراستیت در نیویورک اشاره کرد‪.‬‬

‫ساختمان دیلینیوز‬ ‫ساختمان کرایسلر‬ ‫نمونههایی از پوسترسازی در قالب سبک آردکو‬

‫‪130‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫اُپ آرت (هنر دیدمانی)‪:‬‬
‫‪ -‬جنبشی در هنر انتزاعی که به قوانین و خصوصیات ادراک‪،‬بویژه پدیدههای خطای باصره میپرداخت و عمدتاً منحصر به نقاشی و چاپگری بود‪.‬‬
‫‪ -‬تأثیر کونستروکتیویسم بویژه در بهکارگیری طرحهای هندسی و ساختارهای متوالی‪ ،‬در آرمانگرایی اجتماعی برخی از نمایندگان اپآرت‪ ،‬و‬
‫در اعتقاد به هنر قابل فهم برای عموم آشکار است‪.‬‬
‫‪-‬اصول بنیادین اپآرت ابتدا در آثار و نظریههای یوزف آلبرس مدون شده بود و آثار وی از مهمترین منابع الهام بخش هنرمندان این جنبش است‪.‬‬
‫‪ -‬نقاشان این شیوه مجموعهای از خطها‪ ،‬شکلهای خرد‪ ،‬و سطحهای رنگی درخشان را به طریقی متقارن و متمرکز تحت نظم در میآورند که‬
‫لرزنده‪ ،‬پیشآینده و پسرونده جلوه کند‪.‬‬
‫‪ -‬بسیاری از تمهیداتی که پیروان اپآرت به خدمت گرفتند‪ ،‬تداوم همان تصاویر خطای باصرهی معروفی هستند که در کتابهای متداول‬
‫روانشناسی ادراکی منتشر میشدند‪.‬‬
‫‪ -‬پیشگامان این جنبش ویکتور وازارلی و بریجیت رایلی بودند؛ موریس اسر‪ ،‬یاکوف آگام و خسوس سوتو نیز آثاری با این شیوه خلق کردهاند‪.‬‬

‫ـ ویکتور وازارلی‪:‬‬
‫‪ .۱‬گاه از وی به عنوان پدر «اپآرت» یاد میشود‪.‬‬
‫‪ .2‬تحت تأثیر زیباییشناسی کونستروکتیویسم و کارکردگرایی باوهاوس قرار داشت‪.‬‬
‫‪ .۳‬هدف او در آثارش ایجاد ارتعاش در شبکیهی چشم تماشگر بود و برای این منظور تدابیر مختلفی را به کار میبست‪.‬‬
‫‪ .4‬به این نتیجه رسید که هنرمند به مدد امکانات مواد جدید و صنعت نوین میتواند طرح خود را برای مصارف مختلف زندگی روزمره تولید کند‪.‬‬
‫‪.5‬آثاری تحت عنوان «فتوگرافیسم» آفرید که مجموعهای از طرحهای خطی و یا سطوح سیاه بر زمینه سفید هستند‪ ،‬که روی آنها ورقههای شفاف‬
‫پالستیک و شیشهای قرار گرفتهاند و با ایجاد حرکت به طرفین‪ ،‬تنوع حرکت در فرم‪ ،‬خط و سطوح ایجاد میکرد‪.‬‬
‫ـ موریس اسر (اشر)‪:‬‬
‫‪ .۱‬آثار اولیهی وی نوعی بازنمایی عینی ملهم از طبیعت آمیخته با تخیل را نشان میدهند‪ .‬ولی پس از سفر به اسپانیا و اثرپذیری از نظام‬
‫ترکیببندی نقوش اسالمی‪ ،‬تحولی در کارش پدید آمد‪.‬‬
‫‪ .2‬اغلب دست به آفریدن تصویرهایی زد که در آنها دگردیسی نقشمایهها و تبدیل و تناسخ یک موجود به موجودی دیگر به مدد تغییر تدریجی‬
‫در خطوط مرزی شکلها انجام میشود‪.‬‬
‫‪ .۳‬عالقه به بهرهگیری از شکلهای بنیادی و اصول ریاضی در تمامی آثار او مشهود است‪ .‬به همین سبب‪ ،‬بسیاری از دانشمندان برای مجسم‬
‫ساختن نظریههای علمی خود‪ ،‬از تصویرهای او استفاده کردهاند‪.‬‬
‫‪ .4‬این هنرمند میتوانست با نقاشیهای خود سازههایی ترسیم کند که به نظر غیرممکن میرسیدند و به نوعی مفهوم بینهایت را تداعی میکردند‪.‬‬
‫‪ .5‬در آثارش ایجاد نوعی خطای باصره در ترکیب با فضای خیالی سوررئالیستی بر پایهی نظامی ریاضیاتی بروز میکند‪.‬‬

‫ویکتور وازارلی‬ ‫بیریجیت رایلی‬ ‫موریس اسر‬

‫‪131‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫پاپ آرت (هنر مردمی)‪:‬‬
‫‪ -‬این واژه را الرنس الووِی منتقد انگلیسی برای توصیف جنبش هنری که در اواخر دهه‪ ۱950‬تا ‪ ۱970‬در بریتانیا و امریکا شکل گرفت ابداع کرد‪.‬‬
‫‪ -‬هنرمندان این جنبش معیارهای زیباییشناختی روشنفکرانهی مرسوم را رد میکرند و بر مفهوم مصرفگرایی و فرهنگ عامه تأکید داشتند‪ .‬در‬
‫اینجا ارزشهای جامعه نوین شهری به عنوان یک اصل زیباییشناسانه مطرح گردید‪.‬‬
‫‪ -‬موضوعات و ابزارهای مورد توجه هنرمندان این گرایش‪ ،‬امور دنیوی‪ ،‬بیل بوردها‪ ،‬ویدئوها‪ ،‬آگهیهای تبلیغاتی‪ ،‬تصاویر کتابهای‬
‫کارتونی(کمیک استریپ)‪ ،‬کاالهای مصرفی روزمره و موسیقی و شخصیتهای محبوب مردمی است‪.‬‬
‫‪ -‬در امریکا به صورت واکنشی در برابر سبک اکسپرسیونیسم انتزاعی بروز کرد‪ ،‬زیرا هنرمندان پاپآرت بار دیگر به سراغ تصاویر فیگوراتیو و‬
‫انداموار رفتند و از روشهای ترسیم خطوط کناری و به ظاهر عکاسانه استفاده کردند‪.‬‬
‫‪ -‬زمینهی این جنبش امریکایی در کشور انگلستان و توسط «گروه مستقل» با حضور هنرمندی چون ریچارد همیلتون و پیتر بلیک فراهم شد‪.‬‬
‫‪ -‬در انگلستان پاپآرت کمتر جنبهی تهاجمی داشت و بیشتر گرایش به سمت بیان نوعی دیدگاه رمانتیک از موضوعات را نشان میداد که به نظر‬
‫نوشتالژیک میرسید؛ نگاه هنرمندان انگلیسی به مظاهر زندگی مدرن‪-‬بر خالف همتایان امریکاییشان‪ -‬غالباً با نوعی حسرت آمیخته بود‪ .‬از منظر همیلتون‬
‫«پاپآرت‪ ،‬عامیانه‪ ،‬گذرا‪ ،‬مصرفی‪ ،‬ارزان‪ ،‬با تولید انبوه‪ ،‬جوانپسند‪ ،‬شوخطبع‪ ،‬شهوتانگیز‪ ،‬ظاهرفریب‪ ،‬با شکوه و پولساز است‪».‬‬
‫‪ -‬گاه در حوزهی «نئودادائیسم» و «نئورئالیسم» نیز طبقهبندی میشود‪.‬‬
‫‪ -‬هنرمندان این جریان از اسلوبهای تکهچسبانی و چاپ سیلکاسکرین استفادهی وسیعی داشتند‪.‬‬
‫‪ -‬هنرمندان‪ :‬اندی وارهول‪ ،‬دیوید هاکنی‪ ،‬لیکتن استاین و جرج سیگل‪ ،‬جسپر جانز‪ ،‬رابرت راوشنبرگ ‪ ،‬پیتر فیلیپس و کالوس اولدنبرگ‪.‬‬

‫ریچارد همیلتون‬ ‫رابرت راوشنبرگ (روزنبرگ)‬ ‫جسپر جانز‬

‫اندی وارهول‬ ‫کالوس اولدنبرگ‬ ‫جورج سیگال‬

‫‪132‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫مینیمالآرت (کمینهگرایی)‪:‬‬
‫‪ -‬یکی از جنبشهای هری است که بیشتر در فضای سهبعدی اجرا میشود و از اواخر دههی ‪ ۱960‬به بعد رویکرد بیشتری بدان شده است‪.‬‬
‫‪ -‬در این جنبش هنرمند بیشتر به فرم‪ ،‬فضا‪ ،‬اندازهها و محل اجرای اثر توجه میکند و مجموعههای منظم سادهای را بر اساس منطق ریاضی‬
‫توسعه و بسط میدهد‪ .‬هنرمند مینیمالیست با بهرهگیری از حداقل مصالح و مواد صنعتی به خلق اثر میپردازد‪.‬‬
‫‪ -‬در ساختار اجرای این جنبش هنری انواع ساختارهای فضایی‪ ،‬شبکهای و چیدمان منظم در تکرار به کار گرفته میشود و هنرمند به هیچ عنوان‬
‫در صدد ایجاد هیجان و یا انگیزشهای عاطفی نیست و از آنجا که بیانی مجرد و کامالً انتزاعی در درون خود دارد در صدد هیچگونه تحول‬
‫اخالقی و یا محتوایی نمیباشد‪.‬‬
‫‪ -‬برخی آن را نتیجهی منطقی جریان مدرنیسم و سنت بزرگ کونستروکتیویسم به سوی خلوص تلقی میکنند‪ ،‬بدون حضور چشمگیر ترکیببندی‬
‫و از طریق کاربرد مواد معمولی و غالباً صنعتی در پیکربندیهای هندسی و یا بسیار ساده شده‪.‬‬
‫‪ -‬به اعتقاد برخی منتقدین مینیمالآرت از تفکیک و تمایز فرمها خودداری میکند و متضمن حداقل دخالت هنری است‪ .‬هنرمندانش میکوشند‬
‫به نوعی از منزهطلبی با سادگی چنان سرسختانهای دست یابند که بتوانند هرگونه نشان یا امضای شخص هنرمند را از کارش بزدایند‪.‬‬
‫‪ -‬میتوان آن را نقطهی اوج جوهرهی بیتعهد هنر مدرن دانست‪.‬‬
‫‪ -‬یکی از نگرانیهای هنرمندان این جریان‪ ،‬خلق هنری بود که شبیه به هنر نباشد‪ .‬آنها تمایل داشتند‪ ،‬آثار هنریشان‪ ،‬اشیایی مستقل در نظر گرفته‬
‫شوند که ارجاعی فراتر از خودشان ندارند‪.‬‬
‫‪ -‬در کنار مینیمالآرت‪ ،‬هنر فرایندی یا پروسسآرت را داریم که عملکردی تقریباً مشابه با مینیمالآرت دارد‪ ،‬با این تفاوت که در هنر فرایندی هنرمند‬
‫بر فرایندهای واقعی ساختن‪ ،‬انباشتن‪ ،‬و یا کاستن بدون نظم و حسابی قاعدهمند تأکید میکند؛ و در این شیوه اثر هنری ساختاری ناپایدار و از بینرونده‬
‫داشته و استحکامی جهت تداوم ماندگاری آنها وجود ندارد‪ .‬این تأکید بر ناپایداری واکنشی بود در برابر اهمیت فرم در مینیمالآرت‪.‬‬
‫‪ -‬شاخصترین هنرمندان‪ :‬کارل آندره‪ ،‬دانلد جاد‪ ،‬تونی اسمیت‪ ،‬رابرت ماریس‪ ،‬دن فالوین‪ ،‬رونالد بالدن‪ ،‬سل لهویت و لری بل‪.‬‬

‫کارل آندره‬ ‫رونالد بالدن‬ ‫دانلد جاد‬ ‫دن فالوین‬

‫رابرت ماریس‬ ‫تونی اسمیت‬ ‫سل لهویت‬

‫‪133‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫هنر در عصر پست مدرن‪:‬‬
‫‪« -‬پست مدرنیسم» اصطالحی است برای معرفی برخی گرایش های فلسفی‪ ،‬ادبی‪ ،‬هنری و معماری که پس از دهه ی ‪ ۱960‬شکل گرفتند‪.‬‬
‫‪ -‬این مفهوم ابتدا در مباحثات ادبی د ر امریکا مطرح شد و سپس توسط «چارلز جنکس» در رابطه با شکل خاصی از معماری به کار رفت که بر‬
‫پایه ی فنون جدید و قالب های سنتی گذشته استوار شده بود‪.‬‬
‫‪ -‬پست مدرنیسم با رد ایدئولوژی مدرنیسم‪ ،‬خواستار نوآوری های مداوم است و بازگشت مستقیم و صریح به تاریخ را جایز می شمارد‪.‬‬
‫‪ -‬از اصول اولیه ی پست مدرنیسم‪ ،‬انکار حقیقت مطلق و نسبی قلمداد کردن همه ی امور است‪ .‬از منظر پست مدرنیسم‪ ،‬تمامی واقعیتها وابسته‬
‫به زمان‪ ،‬مکان‪ ،‬دریافتها و ادراکات بشر است و بر این اساس اثبات میکند که انسان توان بازشناختن یک امر تصویری و یک واقعیت محسوس‬
‫را از هم ندارد‪.‬‬
‫‪ -‬بر این تأکید دارد که به هر امر‪ ،‬هر مفهوم یا هر چیزی میباید با تردید و شک نظر افکند و آن را ناپایدار و درهمشکننده دانست‪.‬‬
‫‪ -‬در هنر پست مدرن مرزی میان نقاشی‪ ،‬مجسمه سازی‪ ،‬موسیقی و سینما وجود ن دارد و از همه ی امکانات در خلق یک اثر هنری استفاده می‬
‫شود‪ .‬پست مدرنیسم اگرچه در بطن خود بیهویتی فرهنگی و سنتی را رد میکند‪ ،‬ولی از طرف دیگر به فرهنگ بدون مرز تکیه دارد‪.‬‬
‫‪« -‬چارلز جنکس» از نظریه پردازان پست مدرنیسم‪ ،‬اساس این جنبش را «ایهام» در نظر می گیرد و هدف آن را نیز دو معنایی می داند‪« .‬کهنه و‬
‫نو بودن و مقبول خاص و عام بودن»‪.‬‬
‫‪ -‬مهمترین خصلت های عام گرایش های پست مدرن «کثرت گرایی‪ ،‬التقاط گرایی‪ ،‬خودآگاهی‪ ،‬متن گرایی و فردگرایی» است‪.‬‬
‫‪ -‬برخی ویژگیهای مشترک در میان اشکال هنری پست مدرن‪:‬‬
‫‪ .۱‬تمایل به تلفیق همزمان عناصر غیر متجانس در یک اثر هنری؛‬
‫‪ .2‬استفاده از فناوری و تکنیکهای مدرن روز و بهرهگیری از تحوالت فنی آنها در یک اثر؛‬
‫‪ .۳‬بهکارگیری نشانهها‪ ،‬نمادها و اساطیر برای نشان دادن مضامین در ارتباط با سنت یا محتوایی خاص؛‬
‫‪ .4‬ارائه مفهوم تنهایی‪ ،‬بیپناهی‪ ،‬بیهدفی و رهایی انسان در جهان صنعتی و مدرن؛‬
‫‪ .5‬پرداختن به ریشههای تاریخی و اجتماعی فرهنگها و ملل (به صورت مستقیم یا غیرمستقیم)؛‬
‫‪ .6‬مطرح شدن فردیت و هویت هنرمند در اثر هنری؛‬
‫‪ .7‬عدم ارائه ارزشهای اخالقی و هنری و عدم تأکید بر خوب و بد آنها؛‬
‫‪ .۸‬مهم شمرده شدن نقش مخاطب یا تماشاگر که در نقطه خلق اثر با هنرمند اشتراک پیدا میکند؛‬
‫‪ -‬معماری پست مدرن نگاهی طنزآلود و تاریخ گرا دارد‪ .‬از معروف ترین معماران پست مدرنیسم‪ :‬چارلز جنکس‪ ،‬فیلیپ جانسون‪ ،‬چارلز مور‪،‬‬
‫مایکل گریوز‪ ،‬جیمز استرلینگ‪.‬‬
‫‪ -‬بخش عمدهی پست مدرنیسم با جنبش «احیای هیجانگرایی»(نئواکسپرسیونیسم) در ارتباط است‪.‬‬

‫* نئواکسپرسیونیسم معرّف گرایشهای مختلفی در آلمان‪ ،‬ایتالیا و آمریکا در دههی ‪ ۱970‬و ‪ ۱9۸0‬است که وجه مشترک همهی آنها روی‬
‫گردانیدن از ایدئولوژی سیاسی‪ ،‬انتزاع مینیمال آرت‪ ،‬مظاهر عقالنی کانسپچوال آرت‪ ،‬و بازگشت به اسلوبهای سنتی است‪ .‬هنرمندان این‬
‫جنبش نقاشی پیکرنما را برگزیده بودند و به اقتباس از اساطیر و داستانها‪ ،‬بازخوانی تاریخ هنر و تلفیق آگاهانه سبکها میپرداختند‪ .‬از‬
‫جمله هنرمندان این جریان میتوان به فرانچسکا کلمنته‪ ،‬ساندرو کیا‪ ،‬آنسلم کیفر وگئورگ بازلیتس اشاره کرد‪ .‬جنبشهایی چون وحوش‬
‫جدید(آلمان)‪ ،‬ترانساوانگارد(ایتالیا)‪ ،‬نقاشی نوانگاره و نقاشی بد(امریکا) با این جریان مرتبطاند‪.‬‬

‫‪134‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫کانسپچوال آرت (هنر مفهومی)‪:‬‬
‫‪ -‬این قالب هنری به عنوان سرآغاز و یکی از زمینه های نظری پست مدرنیسم در نظر گرفته می شود‪.‬‬
‫‪ -‬این اصطالح نخستین بار توسط « سل لِویت» برای توصیف آثاری به کار رفت که مشارکت ذهن تماشاگر را بیش از چشم یا عاطفه او می‬
‫طلبد‪ ،‬و فکر و ایده ی هنر بیش از وسیله ی بیان و کار نهایی حائز اهمیت است‪.‬‬
‫‪ -‬ریشه ی اصلی هنر مفهومی به آثار مارسل دوشان بازمی گردد‪.‬‬
‫‪ -‬هنرمندان مفهومی می خواستند هنر را ا ز قید شیئیت و در نتیجه ارزش های تجاری و سوداگرانه ی آن رها سازند و مرز بین شئ هنری و اشیاء‬
‫دیگر را از بین بردارند‪.‬‬
‫‪ -‬از جمله هنرمندان برجسته ی مفهومی‪ :‬جوزف کاسوت(* اثر «یک و سه صندلی» این هنرمند را به نوعی اولین اثر در قالب هنر مفهومی می‬
‫دانند)‪ ،‬داگالس هیوبلر‪ ،‬الرنس وینر‪ ،‬بروس نومان و همین طور گروه«هنر و زبان» در انگلستان‪.‬‬
‫‪ -‬منتقدین برخی از شیوه های هن ری سه دهه ی آخر قرن بیستم را با هنر مفهومی مرتبط می دانند‪ ،‬گرایش هایی نظیر‪:‬‬
‫هنر زمینی یا خاکی(‪ ،)Land Art/Earth Art‬هنر اجرا(‪ ،)Performance Art‬هنر چیده مان یا کارگذاری(‪ ،)Installation Art‬هنر‬
‫محیطی(‪ ،)Environment Art‬هنر ویدئویی(‪،)Video Art‬هنر صدا(‪ ،)Audio Art‬هنر کنشی و بدنی(‪ ،)Action and Body Art‬هنر‬
‫پیشامد(‪)Happening Art‬و‪...‬‬

‫چشمه‪ -‬مارسل دوشان‬ ‫یک و سه صندلی‪ -‬جوزف کاسوت‬

‫هنر خاکی‪:‬‬
‫‪ -‬این گرایش هنری به عنوان واکنشی در مقابل فناوری پیچیده ی فرهنگ صنعتی در امریکا پدید آمد و هدف آن وحدت هنر و طبیعت بود‪.‬‬
‫‪ -‬در این گرایش به جای استفاده از زمین به عنوان جایگاه یک اثر هنری‪ ،‬خود زمین به یک اثر هنری تبدیل شد‪.‬‬
‫‪ -‬هنرمندان این جنبش به مدد تجهیزا ت خاکبرداری‪ ،‬دست به تغییر و جا به جایی در چشم اندازهای طبیعی زدند و آثاری در مقیاس بزرگ به‬
‫وجود آوردند‪.‬‬
‫‪ -‬هنر خاکی مناسب نمایشگاه های متعارف هنری نیست و عرضه ی آن بیشتر به صورت عکس و فیلم صورت می گیرد‪.‬‬
‫‪ -‬از جمله هنرمندان‪ :‬رابرت اسمیتسن( معروف ترین اثرش مارپیچ خاکی با عنوان «اسکله ی حلزونی» در جزیره یوتا است)‪ ،‬ژان کلود و یاواچف‬
‫کریستو(در زمینه ی بسته بندی و لفاف کردن بناهای عمومی و استتار مناظر طبیعی شهرت دارد)‪.‬‬

‫رابرت اسمیتسن‬ ‫یاواچف کریستو‪-‬ژان کلود‬ ‫اندی گولدزورتی‬

‫‪135‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫هنر اجرا‪:‬‬
‫‪ -‬گونه ای از هنر است که عناصر تئاتر‪ ،‬موسیقی و هنرهای تجسمی را با هم ترکیب می کند‪.‬‬
‫‪ -‬اغلب در محتوای آن می توان تبلیغ اندیشه های اجتماعی‪ ،‬سیاسی و فلسفی را دنبال کرد‪.‬‬
‫‪ -‬از آنجا که در برابر مخاطبان و گاه با مشارکت ایشان اجرا می شود‪ ،‬با عنوان «هنر زنده» نیز از آن یاد می کنند‪.‬‬
‫‪ -‬پیشینه ی آن را می توان در جنبش هایی چون فتوریسم‪ ،‬کنستروکتیویسم‪ ،‬باهاوس‪ ،‬سورئالیسم و دادائیسم یافت‪.‬‬
‫‪ -‬ارتباط نزدیکی با هنر پیشامد(هپنینگ) دارد و گاه مترادف با آن به کار می رود‪ ،‬با این تفاوت که در هنر پیشامد مجموعه ی رویدادها پیش‬
‫بینی نشده است اما هنر اجرا معموالً برنامه ریزی دقیق تری دارد‪.‬‬
‫‪ -‬در ارتباط با گرایش ها یی چون هنر خاکی و هنر بدنی نیز قرار می گیرد‪.‬‬
‫‪ -‬از جمله هنرمندان‪ :‬الن کاپرو( از بنیانگذاران هنر پیشامد)‪،‬کالوس اولدنبرگ(مجسمههایش در قالب هنر پاپآرت قرار میگیرد) و جوزف بویز‪.‬‬

‫جوزف بویز‬ ‫مارینا آبراموویچ‬

‫هنر چیدمان‪:‬‬
‫‪ -‬اصطالحی که از دهه ی ‪ ۱970‬رایج شد و منظور از آن‪ ،‬کارگذاری‪ ،‬جفت و جورکاری‪ ،‬و فضاسازی سه بعدی در یک نمایشگاه‪ ،‬نگارخانه‪ ،‬یا‬
‫مکان های دیگر برای نمایشی خاص و یا رساندن پیامی معین است‪.‬‬
‫‪ -‬در زمینه ی استفاده از مواد و مصالح تقریباً هیچ محدودیت و چارچوب سبکی وجود ندارد‪.‬‬
‫‪ -‬می تواند انتزاعی یا روایی‪ ،‬سیاسی یا نظری‪ ،‬موقت و یا دائم باشد‪.‬‬
‫‪ -‬این اصطالح بیشتر به کار آن گروه از هنرمندانی اطالق می شود که م ی خواهند واکنش مستقیمی نسبت به محیط داشته باشند و از فضاهای‬
‫جلب توجه کننده برای هدف های بیانی استفاده کنند‪.‬‬
‫‪ -‬این جریان بیانگر عالقه ی هنرمند به گسترش زمینه ی کار از کارگاه به فضاهای عمومی است‪(.‬در این هنر فضا دارای نقش فعالی است)‬
‫‪ -‬پیشینه ی این هنر را می توان در کارهای مارسل دوشان‪ ،‬کورت شویتزر و کنستروکتیویست های روسی دنبال کرد‪.‬‬
‫‪ -‬هنرمندان روسی در این زمینه فعالیت های بسیار شاخصی داشتند که از میان آن ها می توان به «ایلیا کاباکوف» اشاره کرد‪.‬‬

‫ایلیا کاباکوف‬ ‫جنی هولزر‬ ‫نام جون پایک‬

‫‪136‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫سوپررئالیسم (فتورئالیسم یا هایپررئالیسم)‪:‬‬
‫‪ -‬جنبشهای هنری هستند که از دههی ‪ ۱970‬به بعد همچون یک دوربین عکاسی از واقعیت رونگاری محض میکنند‪.‬‬
‫‪ -‬این شیوه در تقابل با انتزاعگرایی بیرویه در امریکا آغاز شد‪.‬‬
‫‪ -‬در نقاشی به صورت رونگاری دقیق از عکس و در مجسمهسازی به شکل قالبگیری مستقیم از مدل زنده نمود یافت‪.‬‬
‫‪ -‬هنرمندان این جریان همچون هنرمندان پاپآرت هیچ حب و بغض و یا خیر و شری را در کار خود بیان نمیکنند و در صدد نشان دادن دنیای‬
‫آرمانی نیستند بلکه هر آنچه هست را به تصویر میکشند‪ .‬همچنین آن نوع شوخطبعی خاص پاپآرت را به ندرت در سوپررئالیسم میتوان دید‪.‬‬
‫‪ -‬در آثار این سبک وضوح و دقت جزییات‪ ،‬به صورت یکسان در سرتاسر اثر لحاظ شده است و در مجسمهها دقت وافری در نمایش جزییات‬
‫ریزی همچون موی بدن دارند و بعضاً از لباس و لوازم واقعی همراه با پیکره استفاده میشود‪ .‬حاصل چنین توجه یکدست و موشکافانه به‬
‫ریزهکاریها و جزییات معموالً –تا حدی تناقضآمیز‪ -‬حس عجیب غیر واقعی بودن را پدید میآورد‪.‬‬
‫‪ -‬گاه در آثار برخی هنرمندان نظیر پیکرههای دوئین هنسون بیش از نقشآفرینی‪ ،‬انگیزههای فلسفی‪ ،‬اجتماعی‪ ،‬نقادانه و شخصی نیز مورد توجه‬
‫قرار میگیرد‪.‬‬
‫‪ -‬شاخص ترین هنرمندان‪ :‬دن ادی‪ ،‬الفرد لزلی‪ ،‬چاک کلوس‪ ،‬ریچارد استیز‪ ،‬ادری فالک‪ ،‬جان دِاندری و دوئین هنسون‪.‬‬

‫ریچارد استیز‬ ‫دان ادی‬ ‫چاک کلوس‬

‫دوئین هنسون‬ ‫جرارد شلوسر‬ ‫رابرت النگو‬

‫ران موک‬ ‫استیو میل‬ ‫جان د اندری‬

‫‪137‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫هنر زننده (‪:)Funk Art‬‬
‫‪ -‬گرایشی است مانند هنر چیده مان که از کنار هم قرار دادن اشیاء و مواد نامتعارف و مصالح غیرعادی در امریکا شکل گرفت‪.‬‬
‫‪ -‬تفاوت این دو در این است که هنر چیده مان دارای هیچگونه پیام اخالقی بد نیست‪ ،‬در حالی که غیر اخالقی بودن‪ ،‬هدف اصلی هنر زننده یا‬
‫ناجور به شمار می رود‪.‬‬
‫‪ -‬این ژانر هنری می خواست با اشمئزازی که در مخاطب ایجاد می کند‪ ،‬جامعه ی امریکایی را به لحاظ سیاسی و اجتماعی به نقد بکشد‪.‬‬
‫‪ -‬گاهی اصطالح «هنر بیمار»(‪ )Sick Art‬مترادف با این هنر به کار می رود‪.‬‬
‫‪ -‬برترین هنرمند این جریان را می توان «ادوارد کین هولتس» دانست‪ ،‬که از آثارش با عنوان «هنر وحشت» یا «وحشت آفرینی» نیز یاد می‬
‫شود‪(.‬هنر وحشت را از گرایشات هنر پاپ آرت نیز به شمارآورده اند‪).‬‬

‫چیدمانهایی از ادوارد کینهولتس‬

‫هنر گرافیتی‪:‬‬
‫‪ -‬هنر گرافیتی به آن دسته از دیوارنوشته ها یا نقاشی هایی گفته می شود که با انگیزه ای شخصی روی در و دیوار شهر ها و اماکن عمومی‬
‫کشیده می شود‪.‬‬
‫‪ -‬این جنبش از حدود دهه ی ‪ ۱970‬با شعارنویسی روی دیوارها با استفاده از رنگ های اسپری‪ ،‬گچ و یا خراش دادن دیوارها‪ ،‬از محله های‬
‫فقیرنشین امریکا آغاز شد‪.‬‬
‫‪ -‬لغت گرافیتی (دیوارنویسی)از واژه «گرافیو» در زبان ایتالیایی مشتق شده است که به معنی اثر گذاری سریع یاخط خطی است‪.‬‬
‫‪ -‬این هنر بخشی از هنرهای خیابانی و جنبش های زیر زمینی محسوب می شود‪.‬‬
‫‪ -‬یکی از مهمترین و به یادماندنی ترین ریشه های ارزشی این هنر در نقاشی های دیواری انقالب مکزیک و آثار هنرمندانی چون «دیه گو ریورا»‬
‫‪«،‬خوزه کلمنته ارسکو » و «داوید آلفارو سیکه ایروس» به چشم می خورد‪.‬‬
‫‪ -‬این گرایش هنری از سال ‪ ۱9۸0‬به عنوان آثار موزه ای به محافل رسمی هنری وارد گردید‪.‬‬

‫‪138‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫فصل بیست و دوم‪ :‬تمدنهای پیشاکلومبی‬
‫‪ -‬قدمت فرهنگهای پیش از تاریخ آمریکا به حدود ‪ ۱2‬هزار سال قبل از میالد مسیح میرسد‪.‬‬
‫‪ -‬در حدود ‪ 2‬هزار سال قبل از میالد مسیح میتوان شکلگیری دورهی نوسنگی را در این سرزمین دنبال کرد‪.‬‬
‫‪ -‬اولین نشانههای ورود به مرحلهی تمدن شهری به ‪ ۱200‬سال ق‪.‬م بازمیگردد‪.‬‬
‫‪ -‬بخش مهمی از تمدنهای بومی آمریکا در قرن ‪ ۱6‬میالدی توسط استعمارگران اسپانیایی از بین رفت‪.‬‬
‫‪ -‬مهمترین تمدنهای شکل گرفته در آمریکا پیش از ورود کریستف کلومب عبارتند از‪:‬‬
‫تمدن اولمک‪ ،‬تمدن مایا‪ ،‬تمدن تئوتیهواکان ‪ ،‬تمدن آزتک‪ ،‬تمدن آند‪ ،‬تمدن اینکا‪ ،‬تمدن تولتک‪ ،‬تمدن نازکا‪ ،‬تمدن تیاهوانکو و تمدن موچهها‬

‫تمدن اولمک‪:‬‬
‫‪ -‬در جنوب شرقی مکزیک شکل گرفت‪.‬‬
‫‪ -‬اولمکها نخستین اقوامی بودند که در این سرزمین وارد مرحله شهرنشینی شدند‪.‬‬
‫‪ -‬از آن ها به عنوان «حامالن فرهنگ مادر» در این منطقه یاد میکنند‪.‬‬
‫‪ -‬مجسمهسازی آنها در ساخت شکلهای پلنگ و انسان با سفال و سنگ سبز و پیکرههای یادمانی بزرگ به ویژه سردیسهای غولآسا شکوفا شد‪.‬‬
‫‪ -‬اغلب پیکرههای این قوم تمام دور و بسیار طبیعتگرایانه و زندهنما هستند‪.‬‬
‫‪ -‬از اولمکها تعدادی کندهکاریهای کوچک سنگی نیز به جامانده که غالباً ترکیبی از اندامهای نوزاد انسانی با نوزاد ژاگوار هستند‪.‬‬
‫‪ -‬به طور کلی پیکرتراشی اولمکها در صدد قرینهسازی و جبههنمایی بوده است‪.‬‬
‫‪ -‬پیکرتراشی اولمکها بر شکلهای مستقل و تماماً برجستهنمایی شده تأکید میکرد‪.‬‬
‫‪ -‬اولمکها با احداث معبدهایی پشتهای که روکش سنگی داشتند‪ ،‬و حیاطهایی که معبد را درمیان میگرفتند و یا بین معبد ملحقات آن قرار‬
‫داشتند‪ ،‬الگویی برای آرایش خاص شهرهای آمریکای میانه در ادوار بعدی به دست دادند‪.‬‬
‫‪ -‬مهمترین مراکز فرهنگی‪ -‬مذهبی این قوم در دو منطقهی «الونتا» و «سان لورنزو» قرار دارد‪.‬‬
‫‪ -‬در زمینهی علم نجوم و ساخت تقویمهای دقیق بسیار توانا بودند‪.‬‬

‫‪139‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫تمدن مایا‪:‬‬
‫‪ -‬در مناطق شرقی آمریکای مرکزی مستقر بودند‪.‬‬
‫‪ -‬در حدود صد سال قبل از میالد تمدنی شهری بر پاکردند‪.‬‬
‫‪ -‬اوج شکوفایی تمدن مایاها در فاصلهی ‪ ۳00‬تا ‪ 900‬میالدی بود‪.‬‬
‫‪ -‬تمدن مایا از نظر هنر و اندیشه مهمترین فرهنگ پیشاکلومبی به شمار میآید‪.‬‬
‫‪ -‬مایاها از نظام نوشتاری هیروگلیفی بهره میجستند‪.‬‬
‫معبد چیچن ایتسا‬ ‫‪ -‬در زمینهی معماری عظیم‪ ،‬یادمانهای سنگی‪ ،‬فلزکاری‪ ،‬نساجی و سفالگری مهارت داشتند‪.‬‬
‫‪ -‬پیکرتراشی مایایی غالباً تابع اجزای معماری ساختمان بود‪.‬‬
‫‪ -‬پیکرههای سنگی تمام برجسته یا ایستاده در هنر مایاها بسیار نایاب است‪.‬‬
‫‪ -‬قرار دادن پیکر آدمی در میان فکهای یک موجود خزنده (اغلب مار) در نقوش مایایی بسیار رواج داشت‪.‬‬
‫‪ -‬نقشبرجستهسازی بر روی دیوار بناها با ترکیببندی فشرده و شکلهای مکعبگونه از شیوههای تزیینی مایاها به شمار میرود‪.‬‬
‫‪ -‬کثرت در تزیینات خصوصیت پیکرتراشی مایاهاست‪ ،‬که در ستونهای عظیم یادبود یا ستونهای تقویم سنگی مشاهده میشود‪.‬‬
‫‪ -‬نقاشی آنها بیشتر بر روی پارچهها و دیواره داخلی معابد صورت میگرفت‪ .‬اغلب نقشبرجستهها نیز رنگآمیزی میشد‪.‬‬
‫‪ -‬دیوارنگارههای مایا بر روی گچ مرطوب نقاشی میشدند‪.‬‬
‫‪ -‬نقاش خطوط کنارهنمای پیکرههایش را با رنگ قرمز‪ ،‬داخلشان را با رنگهای تخت و دوباره خطوط کنارهنما را با رنگ سیاه میکشید‪.‬‬
‫‪ -‬قدیمیترین دست نوشتههای مایایی در کتابی اساطیری موسوم به «چیالم باالم» گردآوری شده بود‪.‬‬
‫‪ -‬ساختمان معبدهای مایاها به گونهای بود که بیشتر از بخشهای بیرونی آنها استفاده میشد‪.‬‬
‫‪ -‬مایاها برای ساختن فضاهای بستهی سنگی‪ ،‬از شیوهی هالل نمایشی یا طاقهای کاذب استفاده میکردند‪.‬‬
‫‪ -‬از مهمترین مراکز معماری مایاها میتوان به نمونههای زیر اشاره کرد‪:‬‬
‫‪ .۱‬معبد هرمی کوکولکان در چیچن ایتسا واقع در یوکاتان که در زمرهی عجایب هفتگانه به شمار میرود‪(.‬در این مکان سنتهای هنری تولتکها‬
‫و مایاها در هم میآمیزد‪).‬‬
‫‪ .5‬معابد اواکساکتون‬ ‫‪ .4‬شهر تاریخی اوکسمال‬ ‫‪ .۳‬شهر تاریخی مایاپان‬ ‫‪ .2‬رصدخانهی کاراکول‬

‫‪140‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬
 ‫تمدن تئوتیهواکان(به معنی جایگاه خدایان)‪:‬‬
‫‪ -‬نام این تمدن از شهر و مرکز آیینی بزرگی به همین نام در شمال مکزیکوسیتی گرفته‬
‫شده است‪ .‬هنر این تمدن به شدت محتوای مذهبی داشت‪.‬‬
‫‪ -‬این اقوام خدایانی را میپرستیدند که مظاهر طبیعت بودند‪.‬‬
‫‪ -‬ساخت پیکرههای ریزنقش با چهره انسانی از گونههای هنری آنهاست‪.‬‬
‫‪ -‬در نقشهی این شهر معابد به صورت قرینه در دو سوی یک خیابان عریض برپاشده و بزرگترین معبد هرم خورشید نام داشت‪.‬‬
‫‪ -‬کل شهر بر اساس نقشهای شطرنجی و دقیق آرایش یافته بود‪.‬‬

‫تمدن آزتک‪:‬‬
‫‪ -‬در درهی مکزیکو شکل گرفت‪.‬‬
‫‪ -‬آیین مذهبی آنها مبتنی بر خدایانی بود که طالب قربانیان خونین بودند‪.‬‬
‫‪ -‬ساخت تندیسهای ترکیبی رعبآور از مشخصههای هنر پیکرسازی این اقوام است‪.‬‬
‫‪ -‬شاخصترین نمونهی به جامانده از پیکرتراشی آنها تندیس «کواتلیکوئه» (مادر خدایان) و‬
‫تاللوک (خدای باران)است‪.‬‬
‫‪ -‬خصوصیت عظمت سلطهجویانهی پیکرتراشی آزتک در تعدادی شبیهسازی رئالیستی بزرگ از‬
‫پیکره کواتلیکوئه‬ ‫شکلهای زیستی شامل موجودات گوناگونی چون مارها‪ ،‬خرگوشها‪ ،‬ملخها و کاکتوسها نیز به چشم میخورد‪.‬‬

‫تمدن اینکا‪:‬‬
‫‪ -‬در منطقهی پرو و اکوادور مستقر بودند‪.‬‬
‫‪ -‬در برپایی ساختمانهای عظیم سنگی و معماری خشک(بدون مالت) مهارت داشتند‪.‬‬
‫‪ -‬از این اقوام معابد هرمی مشابه زیگوراتهای بینالنهرین و اهرام مصری به جامانده است‪.‬‬
‫‪ .2‬شهر ماچوپیچکو‬ ‫‪ -‬مهمترین مراکز معماری اینکا‪ .۱ :‬شهر کوزکو‬

‫* از جمله مهمترین آثار به جامانده از تمدن نازکا در پرو نقوش عظیم و اعجابآوری است که امکان رؤیت آنها از زمین میسر نیست‪.‬کاشف‬
‫این نقوش دکتر پل کوزوک بود و بانو دکتر ماریا ریچ مطالعات مبسوطی پیرامون ارتباط این تصاویر با رویدادهای نجومی داشته است‪.‬‬
‫* هنر اقوام تولتک هنری خشک و هندسی بود‪.‬‬

‫نقوش نازکا‬ ‫تندیس ایستاده‪ -‬تولتک‬

‫‪141‬‬ ‫‪www.ArtHistoryAcademy.ir‬‬