‫آشنایی با معماری جهان‬

‫معماری ایران‬
‫(بخش دوم)‬
 ‫معماری ایران‬
‫مادها‪ 550 -728 :‬پ‪.‬م‬

‫مادها تنها گروه آریایی بودند که پیش از دوران‬ ‫‪ .1‬پیش از تاریخ‬

‫هخامنشیان در بخش بزرگی از ایران زمین کنونی‬
‫پادشاهی داشتند‪.‬‬ ‫‪ .2‬عیالمی ها‬
‫مادها نه تنها موفق شدند حکومت قدرتمند آشور‬ ‫‪ .3‬مادها‬
‫که بر سراسر آسیای غربی تسلط داشت را‬
‫براندازند‪ ،‬بلکه مهاجمین منطقه ای را سرکوب و‬ ‫‪ .4‬هخامنشیان‬
‫این اقوام را با تمدن و فرهنگ آشنا ساختند‪.‬‬ ‫‪ .5‬پارتیان‬
‫اصول و مبانی دین زرتشت نیز در قلمرو پادشاهی‬
‫ماد تکوین یافت‪.‬‬ ‫‪ .6‬ساسانیان‬
‫بخش بزرگی از سرزمین ماد در منطقه ای قرار‬
‫داشت که بعدها آذربایجان نامیده شد که در‬
‫جنوب رود ارس واقع بوده است‪ .‬نام آذربایجان‬
‫خود از واژه مادی«آتروپاتن» یا « آتروپاتکان»‬
‫ریشه گرفته است‪.‬‬
‫برخی از پژوهشگران زبان کردی کنونی را مشتق‬
‫از زبان مادی می دانند‪.‬‬
 ‫هنرمادها‬ ‫معماری ایران‬
‫با وجود کمبود اطالعات از تمدن‪ ،‬تشکیالت سیاسی‪ -‬اجتماعی‪ ،‬صنایع‪ ،‬هنر‪ ،‬خط و زباان‬
‫مادها به نظر می رسد که در هزاره یکم پیش از مایالد خاط و نوشاتار در سارزمین مااد‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ .1‬پیش از تاریخ‬
‫وجود داشته و نوعی خط میخی بوده است که با خط پارسی باستان از یک منشا و اصا‬
‫‪ .2‬عیالمی ها‬
‫می باشند‪ ،‬به گونه ای که پارسی و مادی زبان یکدیگر رابه خوبی می فهمیدند‪.‬‬
‫‪ .3‬مادها‬
‫‪ .4‬هخامنشیان‬
‫‪ .5‬پارتیان‬
‫هنرهای دستی بر روی مفرغ‪ ،‬آهن‪ ،‬سنگ و سفال در این دوره پیشرفت زیادی کرد‪ ،‬به گونه ای که‬ ‫‪2‬‬ ‫‪ .6‬ساسانیان‬
‫به این منطقه خطه ی تمدن سفالینه های رنگین نیز گفته می شود‪ .‬نقاو تخیلای و آمیازه ای از‬
‫نقو حیوانات با ترکیبات هندسی از ویژگیهای این دوره می باشد‪ .‬به علت ارتباطات نزدیاک ساه‬
‫کشور ماد‪ ،‬اوراتو و آشور با غلبه یکی بر دیگری اغلب هنرمندان از منطقه ای باه منطقاه ای دیگار‬
‫برده می شدند‪ ،‬لذا در آثار هنری آنها وجوه مشترک زیادی به چشم می خورد‪.‬‬
 ‫معماری مادها‬ ‫معماری ایران‬
‫معماری ماد را می توان در دو بخش بررسی کرد‪:‬‬
‫الف) معماری صخره ای‬
‫‪ .1‬پیش از تاریخ‬
‫ب) معماری معمولی‬
‫الف‪ -‬معماری صخره ای‪:‬‬ ‫‪ .2‬عیالمی ها‬
‫این معماری در دل کوه و سنگها ایجاد می شده است که ایجاد حفره و وسعت دادن آن در دل کوه است تا فضای‬
‫مورد احتیاج مثال خانه یا آرامگاه ایجاد شود‪ .‬حاص این عم مبارزه جویانه انسان با کوه و صخره را برای دستیابی‬ ‫‪ .3‬مادها‬
‫به فضایی استوار و ماندگار‪ ،‬معماری صخره ای گویند‪.‬‬
‫‪ .4‬هخامنشیان‬
‫آثار معماری صخره ای مادها اکثرا در نواحی غرب ایران ( کردستان‪ ،‬کرمانشاه‪ ،‬آذربایجان غربی) و همچنین در‬
‫بخشی از خاک عراق (کردستان عراق) پراکنده است‪.‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ .5‬پارتیان‬
‫‪ -1‬آرامگاههایی که در نمای ورودی آنها ستونهای آزاد نمایان است‪.‬‬
‫مانند مقبره فخریکا در ‪ 15‬کیلومتری شمال شرقی مهاباد‪ ،‬فرهاد و شیرین‬ ‫‪ .6‬ساسانیان‬
‫مقبره فخریکا‬
‫در نزدیکی صحنه در کرمانشاه‪ ،‬دکان داوود در سر پ ذهاب و کور و کچ‬
‫( پسر و دختر) در نزدیکی سورداشی سلیمانیه عراق‪.‬‬

‫دکان داوود‬
 ‫معماری مادها‬
‫معماری ایران‬
‫‪ -2‬آرامگاههایی که در دو طرف نمای ورودی آنها دو نیم ستون قرار دارد‪ .‬سار ساتون آنهاا‬
‫مبدل به قسمت برجساته ای مای گاردد‪ .‬مانناد‪ :‬داو دختار در فاارس‪ ،‬آخاور رساتم در ‪8‬‬
‫کیلومتری جنوب تخت جمشاید و مقباره قیاز قاپاان در نزدیکای شاهر زور در سورداشای‬ ‫‪ .1‬پیش از تاریخ‬
‫سلیمانیه عراق‪.‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ .2‬عیالمی ها‬
‫از نقش نمای این مقابر می توان تا اندازه ای به شک ساختمانهای آن زمان پی برد‪.‬‬
‫نمای این ساختمانها شباهت به ایوانی دارد که در تابستان ایجاد ساایه مای کناد و ماانع از‬ ‫‪ .3‬مادها‬
‫ورود آفتاب به درون ساختمان می گردد و در زمستان برعکس نور خورشید به علات تاابش‬
‫‪ .4‬هخامنشیان‬
‫متمای خود وارد ساختمان می شود و این ایوان به صورت پناهگاهی برای جلوگیری از برف‬
‫و باران است‪ .‬کاخهای تخت جمشید هم بر این اساس ساخته شده اند‪.‬‬ ‫‪ .5‬پارتیان‬
‫‪ .6‬ساسانیان‬

‫داو دختر‬
 ‫معماری مادها‬ ‫معماری ایران‬
‫این آرامگاهها دارای یک مدخ ورودی و یک یا دو اتاق بودند‪.‬گاهی این دو اتاق روی هم قرار می‬
‫گرفتند‪ ،‬مانند مقبره « فرهاد و شیرین» و گاهی در کنار هم قرار می گرفتند و به وسیله ستونهایی‬ ‫‪ .1‬پیش از تاریخ‬
‫در داخ آرامگاه از یکدیگر جدا می شدند‪ ،‬مانند «مقبره فخریکا»‪ .‬در این بناها ‪ 1‬یا ‪ 2‬یا ‪ 3‬قبر‬
‫کنده می شد و در بعضی از آنها مانند آرامگاه «دکان داوود» تاقچه هایی برای قرار دادن نذرها و‬ ‫‪ .2‬عیالمی ها‬
‫هدایا در دیوارها تراشیده می شد‪.‬‬ ‫‪ .3‬مادها‬
‫‪ .4‬هخامنشیان‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ .5‬پارتیان‬
‫‪ .6‬ساسانیان‬

‫مقبره صخره ای فرهاد و شیرین در صحنه‬ ‫مقبره صخره ای فخریکا‬

 ‫معماری مادها‬ ‫معماری ایران‬

‫ویژگی ستون آرامگاهها‪:‬‬

‫ستونهای این آرامگاهها گرد هستند‪ .‬پایه آنها به صورت بشقاب مدور و وارونه است‪ .‬گاهی در زیر آن‬ ‫‪ .1‬پیش از تاریخ‬
‫بشقاب پایه مربعی قرار می گرفته است‪ .‬سرستونها یا به صورت لوحه های مربعی است ویا به تقلید از‬
‫سرستونهای چوبی به شک برگ خرمای چهار پر می باشد‪.‬‬ ‫‪ .2‬عیالمی ها‬
‫‪ .3‬مادها‬
‫ویژگیهای نقو آرامگاهها‪:‬‬
‫نقشهای تمامی این آرامگاهها به صورت برجسته است و به همین دلی نوعی سایه روشن ایجاد می کند‪.‬‬ ‫‪ .4‬هخامنشیان‬
‫مثال در پایین نمای آرامگاه دکان داوود پیکر انسانی در حال ایستاده است که دست راست خود را برای‬
‫نیایش بلند کرده است‪.‬‬ ‫‪ .5‬پارتیان‬
‫در قسمت باالی نمای آرامگاه فرهاد و شیرین‬
‫‪ .6‬ساسانیان‬
‫خورشید به شک دایره ای بالدار تصویر شده‬
‫است‪.‬‬
‫در آرامگاه قیز قاپان در باالی‬
‫نیم ستونهای ورودی‪ 3 ،‬نقش دیده می شود‬
‫که خیلی برجسته نیستند‬
‫که احتماال نشانه های نشانه های‬
‫« اهورا مزدا»‪ « ،‬ماه» و « آناهیتا» می باشند‪.‬‬
 ‫معماری مادها‬
‫معماری ایران‬
‫در باااالی ماادخ ورودی دو ماارد در حااال‬
‫ایستاده نقش شده اند و در میان آنها آتشدانی‬
‫است‪ .‬در دست این مردان کمانهایی قارار دارد‬ ‫‪ .1‬پیش از تاریخ‬
‫که شاید رسم در میان ایرانیان بر این بوده که‬
‫‪ .2‬عیالمی ها‬
‫کمان را عالمت نیروی پادشاهی میدانستند‪.‬‬
‫‪ .3‬مادها‬
‫نوع دیگری از آرامگاههاا نیاز وجاود دارد کاه‬
‫‪ .4‬هخامنشیان‬
‫شک آنها از نظر معماری از بقیه ساده تر است‬
‫و شایدبتوان تصور کرد که استودان باوده اناد‪.‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪ .5‬پارتیان‬
‫ماننااد آرامگاااه صااخره ای سااکاوند در فاصااله‬
‫‪ .6‬ساسانیان‬
‫کرمانشاه و لرستان‪.‬‬
‫این آرامگاهها از نظر معماری بسیار ساده اند و‬
‫فاقد هار گوناه ساتون یاا نایم ساتون در نماا‬
‫هستند‪.‬‬
 ‫معماری مادها‬ ‫معماری ایران‬

‫مقبره صخره ای به نام « دکان داوود»‬

‫‪ .1‬پیش از تاریخ‬
‫دکان داوود گوردخمهای تاریخی است که در‬ ‫‪1‬‬
‫فاصله حدود ‪ 100‬متری از جاده اصلی‬ ‫‪ .2‬عیالمی ها‬
‫کرمانشاه به سرپ ذهاب واقع شده است‪ .‬این‬ ‫‪ .3‬مادها‬
‫مقبره دارای ایوانی در جلو میباشد که اطراف‬
‫ایوان آن به وسیله قابهایی تزئین شدهاست‪.‬‬ ‫‪ .4‬هخامنشیان‬
‫در هر طرف مدخ ورودی آن یک سر ستون‬ ‫‪ .5‬پارتیان‬
‫مقبره دکان داوود‬ ‫دیده می شود‪ .‬در قسمت پایین دخمه‪ ،‬نقشی‬
‫دیده می شود که مربوط به تشریفات مذهبی‬ ‫‪ .6‬ساسانیان‬
‫است و مردم آن را «ک داوود» یا « سنگ‬
‫یادگار داوود» می نامند‪.‬‬
‫احتمال می رود قیز قاپان آرامگاه هوخشتر و‬
‫دکان داوود آرامگاه آستیاک باشد‪.‬‬
‫در این مقابر نقو برجسته بر روی سنگ‬
‫دیده می شود که از لحاظ شیوه کار به هنر‬
‫مقبره قیز قاپان‬ ‫هخامنشی شبیه است ‪.‬‬
 ‫این دژها که در نقش برجسته های‬ ‫معماری ایران‬
‫معماری مادها‬
‫آشوری به آنها اشاره شده عبارتند از ‪:‬‬
‫«دژ کیشه سو» و «دژ خار خار»‬ ‫ب‪ -‬معماری معمولی‪:‬‬
‫این آثار در محلهایی به نام تپه نوشیجان مالیار‪،‬‬ ‫‪ .1‬پیش از تاریخ‬
‫ب‬
‫گودین تپه‪ ،‬باباخان‪ ،‬تپه هگمتانه و ‪ ...‬قرار دارند‪.‬‬ ‫‪ .2‬عیالمی ها‬
‫از آثااار معماااری دوران حاکمیاات مادهااا آثااار‬
‫‪ .3‬مادها‬
‫سالم و کاملی به جای نمانده است‪ .‬این آثاار را‬
‫می توان به دو گروه تقسیم کرد‪:‬‬ ‫‪ .4‬هخامنشیان‬
‫‪ -‬گروهاای کااه از روی نقااو برجسااته هااای‬
‫‪ .5‬پارتیان‬
‫آشوری به جای مانده است‪.‬‬
‫‪ -‬گروه دیگری هم که از زیر الیاه هاای خااک‬ ‫‪ .6‬ساسانیان‬
‫بیرون آمده اند‪.‬‬
‫آثار معماری مادی در نقوش برجسته آشوری‪:‬‬
‫در نقش برجسته های آشوری به تعداد زیاادی‬
‫دژ اشاره شده است ‪ .‬این مسالله حکایات از آن‬
‫دارد که آشوریان در نبردها و حمالت ویرانگرانه‬
‫ای که به سرزمین مااد داشاتند‪ ،‬آثاار معمااری‬
‫آنها‪ ،‬به ویژه دژ های مادی را ویران کرده و برای‬
‫دژ کیشه سو‬ ‫اطالع و عبرت مل همجوار به آنهاا اشااره مای‬
‫کردند‪.‬‬
 ‫تپه نوشیجان‪:‬‬ ‫معماری ایران‬
‫‪2‬‬ ‫معماری مادها‬
‫این تپه در ‪ 60‬کیلومتری جنوب‬
‫همدان و ‪ 20‬کیلومتری غرب مالیر‬ ‫آثار معماری مادی به دست آمده از زیر خاک‪:‬‬
‫واقع شده است‪ .‬در این تپه آثاری‬ ‫تپه سیلک‪:‬‬ ‫‪ .1‬پیش از تاریخ‬
‫اگر بپذیریم آثاار معمااری تپاه سایلک کاشاان‬
‫‪1‬‬
‫کشف شده که متعلق به زمان مادها‬ ‫‪ .2‬عیالمی ها‬
‫است‪.‬‬ ‫متعلق به مادها باشاد‪ ،‬شااید بتاوان گفات کاه‬
‫قدیمی ترین اثر معماری این دوره است‪.‬‬ ‫‪ .3‬مادها‬
‫بقایای این آثار عبارتند از‪:‬‬
‫‪ -1‬بنای قدیمی جبهه غربی ‪ -2‬تاالر‬ ‫‪ .4‬هخامنشیان‬
‫ستوندار آپادانا ‪ -3‬تاالر مرکزی یا معبد‬
‫‪ .5‬پارتیان‬
‫مرکزی ‪ -4‬اتاقها و انبارها ‪ -5‬تون‬
‫‪ -6‬حصار دژ نوشیجان‬ ‫‪ .6‬ساسانیان‬
‫در ضلع جنوبی داخ تاالر بقایای‬
‫یک سکوی نشیمن به چشم می‬
‫خورد‪ .‬این نوع تاالر ستوندار بعدها‬
‫در معماری هخامنشی به عنوان‬
‫اصلی ترین پالن مشخصه معماری‬
‫کاخها مورد استفاده قرار گرفت‪.‬‬
‫اتاق اصلی مستطی شک است و دسترسی باه ‪3‬‬
‫معبد اصلی‪:‬‬
‫فرم این معبد به صورت چلیپا می‬
‫باشد‪ .‬این بنا مهمترین ساختمان‬
‫دژ نوشیجان است‪ .‬معبد از دو اتاق‬
‫مجاور و مقاب و در ارتباط با‬
‫یکدیگر ساخته شده است‪ .‬در‬
‫گوشه شمالی سرسرا و در داخ‬
‫بنای اصلی پایه آتشدان و محراب‬
‫معبد وجود دارد‪ .‬در سطوح دیواره‬
‫های داخ معبد پنجره نماهایی‬
‫وجود دارد که شباهت زیادی به‬
‫پنجره های کور کعبه زرتشت در‬
‫نقش رستم دارد‪.‬‬
‫معماری ایران‬
‫معماری مادها‬
‫آثار معماری مادی به دست آمده از زیر خاک‪:‬‬
‫تپه نوشیجان‪:‬‬ ‫‪ .1‬پیش از تاریخ‬
‫أ‪ -‬بنای قدیمی جبهه غربی‪:‬‬ ‫‪ .2‬عیالمی ها‬
‫این بنا تاالر ساتونداری اسات باا دو بخاش کاه‬ ‫‪1‬‬
‫ورودی آن از جبهه شرقی است‪.‬‬ ‫‪ .3‬مادها‬
‫‪ .4‬هخامنشیان‬
‫آن از اتاق مجااور امکاان پاذیر اسات ‪ .‬بقایاای‬
‫آتشدانی در ضلع جنوبی اتااق مساتطی شاک‬ ‫‪ .5‬پارتیان‬
‫نشانگر مراسم نیایش اتش است و احتماال اولین‬ ‫‪ .6‬ساسانیان‬
‫مراسم نیایش آتش در فضای بسته در ایان تپاه‬
‫انجام می شده است‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫تاالر ستوندار(آپادانا)‪:‬‬
‫این بنا بر روی صفه ای از خشت بنا شده است و‬
‫شالوده آن از شفته ریزی با مالت و گ است‪.‬‬
‫این تاالر ابعاد ‪ 20‬در ‪ 10‬متر داشته با ‪ 3‬ردیاف‬
‫‪ 4‬تایی ستون چوبی ‪.‬‬
 ‫معماری ایران‬
‫معماری مادها‬
‫آثار معماری مادی به دست آمده از زیر خاک‪:‬‬
‫تپه نوشیجان‪:‬‬ ‫‪ .1‬پیش از تاریخ‬
‫اتاق و انبارها‪:‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪ .2‬عیالمی ها‬
‫این بخش که در ضلع شارقی تپاه قارار گرفتاه‬
‫دارای ‪ 4‬اتاق طوی و ‪ 2‬اتاق در مادخ ورودی‬ ‫‪ .3‬مادها‬
‫است و اتاقها از نظر عملکرد به هم وابسته اند‪.‬‬ ‫‪ .4‬هخامنشیان‬

‫تون ‪:‬‬ ‫‪ .5‬پارتیان‬

‫‪5‬‬
‫در بخش شامالی مجموعاه تااالر ساتوندار و در‬ ‫‪ .6‬ساسانیان‬
‫امتداد شارق و غارب حفاره ای ساردابی شاک‬
‫کنده شده که در عماق ساه متاری باه صاخره‬
‫منتهی می شود ‪ .‬احداث این تون جنبه امنیتی‬
‫داشته است‪.‬‬
‫آثار این تپه دارای اهمیت فراوانی است به دلی‬
‫بااه کااارگیری مصااالآ بااوم آورد‪ ،‬اسااتفاده از‬
‫قوسهای نیم بیضی و ایجاد مجموعاه ای زیباا و‬
‫منسجم که بعدها الگوی معمااری هخامنشایان‬
‫شد‪.‬‬
 ‫در سه طرف آن که توسط دیوار محصور‬ ‫معماری ایران‬
‫معماری مادها‬
‫شده سکوهایی برای نشستن مدعوین‬
‫داشته است‪ .‬سکوی فرمانروا در ضلع‬ ‫آثار معماری مادی به دست آمده از زیر خاک‪:‬‬
‫شمالی با بقیه متفاوت است ودر مقاب آن‬ ‫گودین تپه ‪:‬‬ ‫‪ .1‬پیش از تاریخ‬
‫آتشدان تعبیه می شده است‪ .‬سقف این‬ ‫ااین تپه در ‪ 6‬کیلومتری شهر کنگاور واقع است‪.‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪ .2‬عیالمی ها‬
‫تاالر توسط ‪ 31‬ستون چوبی نگهداشته‬ ‫آثار طبقه اول این تپه متعلق به مادها است‪ .‬این‬
‫تپه احتماال یکی از قلعه های بزرگ دفاعی بوده‬ ‫‪ .3‬مادها‬
‫می شده است‪ .‬ستونهایی در ‪ 5‬ردیف و در‬
‫هر ردیف ‪ 6‬ستون و ‪ 1‬ستون اضافی در‬ ‫است‪.‬‬ ‫‪ .4‬هخامنشیان‬
‫گوشه جنوب شرقی‪ .‬این تاالر شباهت‬ ‫قلعه از خشت خام سااخته شاده و دارای دیاوار‬
‫ضخیمی است کاه در آن دو بارج دفااعی قابا‬ ‫‪ .5‬پارتیان‬
‫زیادی به تاالر نوشیجان دارد‪.‬‬
‫مالحظه است‪ .‬تاالر بزرگ دژ حاداق در حادود‬ ‫‪ .6‬ساسانیان‬
‫بابا جان تپه‪:‬‬ ‫‪ 28‬متر طول در ‪ 24‬متر عرض دارد‪.‬‬
‫این تپه در نزدیکی نورآباد لرستان قرار‬
‫‪ 5‬دارد‪ .‬این اثر شام یک مجموعه‬
‫ساختمانی بزرگ است که نوع و شیوه ماد‬
‫را به خوبی نشان می دهد‪.‬‬
 ‫ساکنان شهر در خارج از این حصارها‬ ‫معماری مادها‬ ‫معماری ایران‬
‫منزل داشتند‪.‬‬
‫آثار معماری مادی به دست آمده از زیر خاک‪:‬‬
‫این شهر دارای حصاری خشتی به عرض‬ ‫دژ بابا جان تپه ‪:‬‬
‫‪ .1‬پیش از تاریخ‬
‫‪ 9‬متر و ارتفاع ‪ 10‬متر بوده است که بدنه‬
‫‪ .2‬عیالمی ها‬
‫خارجی آن با گچ پوشانده شده بود‪.‬‬
‫این شهر دارای معابر متعددی بوده است‬ ‫‪ .3‬مادها‬
‫به عرض ‪ 3.5‬متر که با هم موازی بوده اند‬
‫‪ .4‬هخامنشیان‬
‫و در جهت شمال غربی‪ -‬جنوب شرقی‬
‫احداث شده اند‪.‬‬ ‫‪ .5‬پارتیان‬
‫هفت معبر شناسایی شده است‪ .‬معابر شهر‬
‫‪ .6‬ساسانیان‬
‫در فاصله ‪ 35‬متری هم قرار دارند و ابنیه‬
‫در دو ردیف در حد فاص آنها ایجاد‬
‫گردیده است‪.‬‬

‫شهر هگمتانه‪:‬‬ ‫‪6‬‬

‫دژ مرکزی اکباتانه با هفت دیوار متحد المرکز محااط‬
‫بوده که هر یک بلندتر از قبلی و به رنگهای مختلاف‬
‫ملون بوده است ( سفید‪ ،‬سیاه‪ ،‬سرخ‪ ،‬آبی‪ ،‬زرد‪ ،‬قهاوه‬
‫ای و کنگره ها نقره فام و زرین فام بوده است‪.‬‬
 ‫معماری مادها‬ ‫معماری ایران‬
‫آثار معماری مادی به دست آمده از زیر خاک‪:‬‬
‫شهر هگمتانه‪:‬‬
‫‪ .1‬پیش از تاریخ‬
‫‪ .2‬عیالمی ها‬
‫‪ .3‬مادها‬
‫‪ .4‬هخامنشیان‬
‫‪ .5‬پارتیان‬
‫‪ .6‬ساسانیان‬
 ‫معماری ایران‬
‫شهر هگمتانه‬

‫اگر عوام سه گانه در پیدایش شهرها را در جهان بینی( آیین‪ ،‬دین)‪ ،‬اقتصاد( امنیت و‬
‫‪ .1‬پیش از تاریخ‬
‫دفاع) و سرانجام عام محیط یا اقلیم( شرایط زیست محیطی) خالصه کنیم هگمتانه‬
‫سه مفهوم شهر معبد ( عام جهان بینی)‪ ،‬شهر – قدرت ( عام اقتصادی) و شهر تپه‬ ‫‪ .2‬عیالمی ها‬
‫( عام محیطی) را به خوبی در خود جای داده است‪.‬‬ ‫‪ .3‬مادها‬
‫بنابراین شهر مادی بر فراز تپه ای استراتژیک همچون دژی پایدار قرار گرفته که در‬
‫پس دیوارهای آن فضاهای زیستی کوچک و بزرگ پراکنده اند‪.‬‬ ‫‪ .4‬هخامنشیان‬
‫‪ .5‬پارتیان‬
‫‪ .6‬ساسانیان‬
 ‫سکونت همزمان سه جامعه ایلی‪ ،‬روستایی و شهری در آن‬ ‫معماری ایران‬

‫در این شهر پیشرفتهای معماری چشمگیری مشهود است‬

‫ویژگی های‬ ‫‪ .1‬پیش از تاریخ‬
‫کلی شهر‬ ‫‪ .2‬عیالمی ها‬
‫این شهر مراح مختلفی از دوره سازمان یافتن گروههای اجتماعی‬ ‫هگمتانه‬
‫بدوی تا ورود به تشکیالت زندگی شهری را گذرانده است‬ ‫‪ .3‬مادها‬
‫در این شهر تقسیم اجتماعی کار پدید آمد‬ ‫‪ .4‬هخامنشیان‬
‫‪ .5‬پارتیان‬
‫این شهر نماد اتحاد قبای است‬ ‫‪ .6‬ساسانیان‬
 ‫حکومت مادها‬ ‫معماری ایران‬

‫تشکیالت سیاسی مادها پیش از ت سیس دولت ماد باه صاورت قادرت هاای محلای‬
‫(شهر‪ -‬قدرت ) بود و هر کدام از طوایف زندگی سیاسی و معیشتی مستقلی داشتند ‪.‬‬ ‫‪ .1‬پیش از تاریخ‬
‫مادها که توسط اراتورها و بیشتر بر اثر سیاست استعماری آشاور ماورد تهدیاد قارار‬ ‫‪ .2‬عیالمی ها‬
‫گرفته بودند مجبور شدند به جای محو شدن در فشار تدریجی مهاجمان‪ ،‬زنادگی در‬
‫سایه وحدت را برگزینند که این امر در نام پایتخت آنها‪ ،‬هگمتانه یا اکباتاان (محا‬ ‫‪ .3‬مادها‬
‫اتحاد دوباره) مشهود است‪.‬‬ ‫‪ .4‬هخامنشیان‬
‫بنیانگذار حکومت مستق ماد« دیاکو» بود که هگمتانه را به پایتختی برگزید‪ .‬آخرین‬
‫پادشاه ماد آستیاک(آژی دهاک) از کاورو شکسات خاورد( ‪ 550‬پ‪.‬م) و سارانجام‬ ‫‪ .5‬پارتیان‬
‫امپراطوری هخامنشی جایگزین حکومت ماد گردید‪.‬‬ ‫‪ .6‬ساسانیان‬
‫ویژگیهای کلی معماری ماد‬
‫‪ -1‬استفاده از سکو های مصنوعی در احداث بنا‬
‫‪ -2‬به کارگیری مصالآ محلی‬
‫‪ -3‬استفاده از تاالرهای ستوندار که بعدها الگوی معماری هخامنشیان شد‬
‫‪ -4‬احداث مقابر صخره ای که بعدها هخامنشیان این معماری را به کار بردند‪.‬‬
‫‪ -5‬معماری آنها ملهم از اعتقادات مذهبی آنها بوده است‪.‬‬

‫‪17/21‬‬
‫پایان‬