ŞEV DURAYSIZLIKLARININ ANALİZİ

KİNEMATİK ANALİZ YÖNTEMİ

Şevlerin duraylılığı; kinematik, analitik ve nümerik analiz yöntemlerinden yararlanılarak incelenir.
Kinematik analiz yöntemi, duraylılığın süreksizlik sistemleri tarafından denetlendiği kaya
kütlelerinde duraylı ve duraysız olabilecek şevlerin ayırt edilmesi amacıyla, ayrıntılı analizlere
başlanmadan önce yararlanılan pratik bir yöntemdir. Bu yöntemde; düzlemsel, kama ve devrilme
türü duraysızlıklar incelenir ve sadece,

A) Süreksizliklerin yönelimi
B)Şevin yönelimi
C)Süreksizlik yüzeylerinin içsel sürtünme açısı

dikkate alınır. Bunların dışında kalan; kohezyon, dış yükler, yeraltısuyu koşulları, şev geometrisi ve
kayan kütlenin ağırlığı ve dinamik yükler gibi faktörler ise gözardı edilir. Bu nedenle, kinematik
analiz yöntemi daha çok bir ön değerlendirme yöntemi olarak kabul edilir.

Kinematik analizlerde aşağıda belirtilen iki aşama izlenir.

 1. aşama: Stereografik izdüşüm tekniğiyle şevin büyük dairesi ile süreksizliklerin büyük daireleri
ve kutup noktaları stereonete işlenir.
 2. aşama: Yönelimler ve içsel sürtünme açısı dikkate alınarak, duraysızlık türü saptanır.
 Doğrultu

Azimut Eğim
yönü
Eğim açısı

Süreksizlik
düzlemi

Eğim
 Düşey

Referans küre

Kutup

Kutup

Büyük daire

Süreksizlik düzleminin küre üzerinde gösterimi

Zenit noktası K

0 0
335 eğim yönlü (K 24 B) ve
0
GB'ya 30 eğimle dolan bir tabaka
Meridyen
düzleminin stereogratik
projeksiyonu K 10 20 30 (Büyük daire) x Kutup
40 50
60
Do
m

70
a

ğr
gr

80
ul
eo

x Kutup
tu
er
St

B D
m
E ği nü B D
yö

G Küçük daire
Düzlem

Meridyen
0 0
335 eğim yönlü (K 25 B) ve (Büyük daire)
0
GB'ya 30 eğimle dolan bir tabaka
düzleminin küresel projeksiyonu
Stereografik Projeksiyon G

Süreksizliğin büyük dairesinin alt yarım Süreksizlik düzlemi ile kutbunun gösterimi
küredeki projeksiyonu ve
(Ulusay, 2001)
20 aralıklı eş-alan stereoneti
20 aralıklı kutupsal eş-alan streoneti
 900 Eğim
500 500
K 13
00

x
Kutup

KUTUP
Büyük
daire
Eğim
Eğim yönü
Yönü
(c)
(b)
(a)
 K K İç sayıcı
RB
K S
Kenar
sayıcı

5 4
3 2 1

(b) Karelaj ağı üzerinde iç ve kenar

(a) Nete işlenmiş kutup noktaları
sayıcılarının kullanımı

1.175 D
D D = Kullanılan
0.12D stereonetin
çapı

0.175 D
(c) Kenar sayıcının boyutları
Bir kontur diyagramı örneği ve belirlenen ana süreksizlik setleri (Sönmez,
1996)
 K K

%6

%6
%3 Fay

%5

%2 (7 kutup)
Tabakalanma %3 (10 kutup)
Toplam 351 kutup Eklem Toplam 351 kutup %4 (14 kutup)
Fay %5 (17 kutup)
%6 (22 kutup)

Farklı süreksizlik türlerinin kutuplarının nete işlenmesi ve bunlara ait kontur diyagramlarının hazırlanması (Hoek ve
Bray, 1977).
Düzlemsel Kaymanın Kinematik Analizi
f p f =  p p f

p
f
Kayma Duraylı Duraylı

f p  f = Şevin eğim yönü

p : Süreksizliğin eğim yönü
f : Şevin eğim açısı
p : Süreksizliğin eğim açısı
Şev aynası  : İçsel sürtünmeaçısı

f Düzlemsel kayma koşulu:

Süreksizlik düzlemi
(1) p  p  
(kayma düzlemi) (2) p  f + 200

20

0
20
Süreksizlik

Şev


p
f f
p

(Norrish and Wyllie, 1996)

 0
Şevin yatıklaştırıldıktan K 20
sonraki konumunu Düzlemsel kaymaya
gösteren büyük daire neden olan süreksizliğin
büyük dairesi

Şevin başlangıçtaki
x konumunu gösteren
B büyük daire D B D
Şevin başlangıçtaki
konumu

Şevin doğrultusu
değiştirildikten sonraki
konumu
x: şev açısında azalma
G (ötelenme miktarı ve G
yönü)
(a) (b)

Kinematik anlamda düzlemsel kayma koşulunun önlenmesi için izlenen yöntemler; (a) şevin yatıklaştırılması ve
(b) şevin eğim yönünün (doğrultusunun) değiştirilmesi (Ulusay, 2001).
Kama Türü Kaymanın Kinematik Analizi
K f = Şevin eğim yönü
a = a düzleminin eğim yönü
K b = b düzleminin eğim yönü
f = Şevin eğim açısı
f a = a düzleminin eğim açısı
i b = b düzleminin eğim açısı
 = İçsel sürtünme açısı
a düzlemi i = Kesişme hattının dalımı
i
b düzlemi

Kama tipi kayma koşulu

Şev
aynası
Kesişme hattı f  i  

i

f

a düzlemi

Şev

Kesişme hattı

a
b düzlemi


i



f
Tehlikeli bölge

(Norrish and Whyllie, 1996)

 K Şevin Şevin doğrultusu K
yatıklaştırılmasından değiştikten sonraki
sonraki konumu konumu
Şevin
başlangıçtaki
konumu
x 
2. düzlem x : Şev açısındaki azalma Şevin
(ötelenme miktarı) başlangıçtaki
1. düzlem I1,2 1,2 : Süreksizliklerin kesişme konumu
noktası 
Şevin başlangıçtaki konumu
için kritik bölge I
Şevin yatıklaştırılması veya
doğrultusunun değiştirilmesi
G sonrasındaki kritik bölge G

Kinematik anlamda kama tipi kaymanın önlenmesi için izlenen yöntemler: (a) şevin
yatıklaştırılması ve (b) şevin eğim yönünün (doğrultusunun) değiştirilmesi (Ulusay,
2001).
Devrilme Türü Duraysızlığın Kinematik Analizi
 f = şevin eğim yönü
 p = süreksizliğin eğim açısı
f p f = şevin eğim açısı
p = süreksizliğin eğim açısı
 = süreksizliğin sürtünme açısı
Şev aynası
Devrilme koşulu

f p (1) (90 p) f

p = (f + 180 ) + 30
0 0
(2)

Devrilmeye neden
olan süreksizliğin
büyük dairesi p

p p
Şevin
büyük
90-p dairesi
N


Devrilmeye neden
olan süreksizliğin kutbu 


f
f  f+30

f
 f-30

(Norrish and Wyllie, 1996).

 K
(a)

Süreksizliğin
büyük dairesi

30° Şevin
  başlangıçtaki
N konumu
x
30°
Şevin
yatıklaştırıldıktan
sonraki konumu

x : Şev açısındaki azalma

(ötelenme miktarı)
N : Süreksizliğin kutup
G noktası
Şevin başlangıçtaki konumu
K için kritik bölge
(b) Şevin yatıklaştırılması
veya doğrultusunun
değiştirilmesinden
sonraki kritik bölge

Şevin
başlangıçtaki

N
konumu

Şevin
doğrultusunun
değiştirilmesinden
sonraaki konumu

G
Kinematik anlamda devrilmenin önlenmesi için izlenen yöntemler: (a) şevin
yatıklaştırılması ve (b) şevin eğim yönünün (doğrultusunun) değiştirilmesi (Ulusay,
2001).