Projekt

Tema : Lidhja e matematikes me shkencat e

tjera
Lenda : Matematike
Objektivi : Te dime dhe me shume rreth lidhjes
se matematikes me lendet e tjera

Punoi : Ernalda Bregu

Klasa :X1
 Matematika
Matematika përbën një fushë të njohurive abstrakte të
ndërtuara me ndihmën e arsyetimeve logjike mbi koncepte të
tilla si numrat, figurat, strukturat dhe transformimet.
Matematika dallohet nga shkencat tjera për një lidhje të veçantë
që ka ajo me realitetin. Ajo është e një natyre të pastër
intelektuale, e bazuar tek një seri aksiomash të deklaruara të
vërteta (do të thotë që aksiomat nuk i janë nënshtruar asnjë
eksperience por janë të frymëzuara nga eksperienca) ose mbi
disa postulate përkohësisht të pranuara. Një pohim matematikor
– i quajtur përgjithësisht teoremë ose propozicion konsiderohet i
vërtetë nëse procesi i vërtetimit formal që përcakton vlefshmërinë
e saj respekton një strukturë arsyetuese logjike-deduktive.
Matematika eshte nje mjet esencial ne shume fusha si shkencat
natyrore, inxhinieria, mjekesia, financa dhe shekncat sociale.
Matematika merret me studimin e raporteve sasiore dhe cilësore
të objekteve konkrete dhe abstrakte, si dhe me studimin e
formave hapësinore. Ajo është shkencë që studion relacionet dhe
në thelbin e saj është kuptimi i numrit. Matematika është
shkencë deduktive d.m.th përfundimet e saj janë të përgjithshme
dhe janë rrjedhim logjik i aksiomave. Matematika ka nje lidhje
te vecante edhe me fiziken.
Simbolet matematikore dhe konceptet
Simbolet dhe gjuha matematikore
Shumica e simboleve që përdoren sot në matematikë nuk ishin
zbuluar deri në shekullin XVI. Matematika shkruhej me fjalë dhe
kjo e kufizonte zhvillimin e saj. Në shek XVIII, Euleri futi në
matematikë një numër të madh simbolesh të cilat përdoren edhe
sot. Simbolizmi matematikor sot është shumë i rëndësishëm për
profesionistët por fillestarët nuk mund ta kuptojnë. Ai është
shumë i ngjeshur sepse vetëm pak simbole shprehin një sasi të
madhe informacioni. Simbolizmi modern ka një sintaksë të
përcaktuar rreptësisht e cila përshkruan informacione në lidhje
me një teori të caktuar matematikore. Gjuha e matematikës
është shumë e vështirë për jomatematikanët.
Konceptet matematikore[redakto | redakto tekstin burimor]
Konceptet dhe strukturat themelore matematikore, jo vetëm si
njësi të posaçme, por edhe në ndërlidhje me koncepte dhe
struktura tjera matematikore. Asnjëri prej koncepteve
matematikore që shtjellohet nuk na "paraqitet" vet për vete.
Konceptet dhe strukturat le të shqyrtohen edhe në kontekst të
njohurive dhe ambienteve tjera matematikore dhe
jashtëmatematikore si dhe në situata të ndryshme mësimore.
Lidhja e matematikës me fizikën
Lidhja e matematikës me fizikën
Matematikën me fizikën e lidhin një sërë formulash qe shërbejnë
përgjetjen e vlerave të madhësive fizike (shpejtësia, rruga e
përshkuar, masa, nxitimi,pesha, forca gravitacionale, forcat
bashkevepruese). Këto formula kërkojnëpërdorimin e veprimeve
matematikore ( si faktorizime,shumëzime,pjesëtime,mbledhje,
zbritje). Gjithashtu fizika vë në përdorim të gjitha format e
grafikëve.Fuqitë me eksponent pozitiv ose negativeFuqitë e
dhjetës janë një veprim matematikor që përdoret edhe në
fizikëkur kemi të bëjmë me vlera shumë të mëdha ose shumë të
vogla. Fuqia e dhjetës nuk përdoret vetëm në fizik, por edhe në
kimi, biologji e shkenca të tjera.Shembuj të përdorimit të fuqive
të dhjetës janë: masa e Tokës=610
Të shkruarit e një numri si prodhim midis një numri tjetër, më i
madh ose ibarabartë me 1 dhe më i vogël se 10, dhe një fuqie të
10.Rrumbullakosja e një mumriEdhe rrumbullakosja e numrave si
një veprim matematik përdoret nëfizikë. Zakonisht numrat i
rrumbullakosim në me një shifër dhjetore, dy ose treshifra
dhjetore. P.sh, 3.74621~ 3.746; 2.4187~2.42; 6.35~6.4.Gabimi
absolut dhe relativEdhe gabimi absolute dhe relative janë
gjithashtu instrumente tëmatematikës, të cilat përdoren në
fizikë.Kur një matje e një madhësie përsëritet herë pas here,
shohim se janëpërftuar vlera të ndryshme, prandaj kuptojmë se
ndodhin gabime në matje.Gabimi absolute është gjysmediferenca
e përftuar midis vlerës maksimaledhe asaj minimal:
Njohja e gabimit absolute në një matje nuk na jep informacione
në lidhjeme shkallën e saktësisë me të cilën është bërë matja.
Matematika dhe shkenca natyrore
Lidhja e saj me kimine
Kimia është shkencë natyrore që merret me studimin e ndërtimit dhe
vetive të materies dhe transformimeve te saj . Disa disiplina te kimisë janë
: Kimia organike Kimia Inorganike Kimia fizike Kimia analitike Kimia
farmaceutike Biokimia Kimia makromolekulare KIMIA ORGANIKE :
Termin “kimi organike” më së pari e përdori kimisti i njohur Berceliusi i cili
tha se komponimet organike mund të përfitoheshin vetëm nga prodhimet
organike (të gjalla) ku si shembull mund te merret urina e shtazëve , kurse
ai që e vërtetoi i pari se kimia organike mund të përfitohej edhe nga
komponimet inorganike (jo të gjalla) ku nga cianati i amonit fitoi urine ,
ishte kimisti gjerman Frederich Vohler. Kimia organike është kimia qe
studion karbonin (C) dhe komponimet e tij . Kemi disa lloje te formulave
organike siq jane : Formula molekulare Formula strukturore Modeli
molekular Formula Racionale Formula skeletore Formula e Luisit. Formula
molekulare : janë ato formula që numrin e atomeve karbon (C), hidrogjen
(H), e elemente të tjera te shkruhen në një numër, p.sh CH4 (metani) ,
C2H6 (etani) etj. Formula strukturore :janë kur formulen molekulare e
zberthejme ne strukture pra atomet e C i lidhim me atomet C te tjera
kurse atomet H i lidhim ne atomet karbon Jane zbuluar nga Kekuleu.P.sh:

metani etani Modeli molekular : janë modelet apo formulat të cilat

paraqiten në mënyrë molekulare pra molekulat janë disi të paraqitura
sikur gjatë shikimit të tyre në mikroskop . P.sh :

metani etani Formulat Racionale : Jane formula ku formula molekulare

zberthehet ne varg karbonik p.sh : CH3CH2 (etani) , CH3CH2CH3
(propani) etj. Formula skeletore : janë formulat të cilat shkruhen në
mënyrë skeletore pra në një formë skeleti .