Estetika dhe frymzimi n matematikn e pastr dhe matematikn e aplikuar

Matematika del natyrshm n trajtimin e llojeve t ndryshme t problemeve. S pari kto u gjetn n tregti, matjen e toks, n arkitektur dhe m von n astronomi ; n ditt e sotme, t gjitha shkencat merren me problemet t studiuara nga matematikant, dhe shum probleme lindin vet n matematik. Pr shembull, fizikanti Richard Feynman shpiku metodn e integralit t shtegjeve n mekanikn kuantike duke prdorur nj kombinim t arsyetimit matematikor dhe deprtimit fizik t problemit, n ditt e sotme teoria e fijeve, nj teori ende n zhvillim e cila prpiqet pr bashkimin e katr forcave themelore t natyrs, vazhdon t frymzoj deg t reja n matematik.Disa metoda matematike jan t vlefshme vetm n zonat prkatse q i dhan shkas asaj metode, dhe mund t aplikohen pr t zgjidhur problemet m tej n at fush. Por shpesh matematika e frymzuar nga nj fush e caktuar del t jet e dobishme n shum fusha t tjera, bashkuar me koncepte t tjera matematikore. Nj dallim bhet shpesh mes matematiks s pastr (e quajtur thjesh matematik) dhe matematiks s aplikuar. Megjithat tema nga matematika shpesh gjejn aplikime direkte, p.sh. teoria e numrave n kriptografi. Fakti q edhe matematika m e "pastr" shpesh rezulton t ket aplikime praktike sht ajo q Eugene Wigner e ka quajtur "Efektshmria e paarsyeshme e Matematiks n shkencat natyrore". Si n shumicn e fushave t studimit, shprthimi i njohurive n epokn shkencore ka uar n specializime : tani ka qindra fusha t specializuara n matematik. Disa fusha t matematiks s aplikuar jan bashkuar me disiplina t lidhura jasht matematiks, gj q i ka uar kto q t bhen disiplinat m vete, duke prfshir deg si Statistika, operacionet krkimore, dhe shkenca kompjuterike. Pr ata q jan t prirur matematikisht, shpesh ka nj aspekt t caktuar estetik mbi shum tipare t matematiks. Shum matematikan flasin pr hijeshin e matematiks, estetikn e shfaqur dhe bukurin e brendshme t saj. Thjeshtsia dhe prgjithsimi jan parime tepr t vlersuara. Bukuria duket n nj prov t thjesht dhe elegante, t tilla si prova e Euklidit q provon se ka nj numr pafundsisht t madh numrash t thjesht, dhe n nj metod numerike elegante q prshpejton llogaritje, t tilla si transformimi i shpejt i Furierit. G. H. Hardy n Apologjia e matematikanit shprehu besimin se kto konsiderata estetike jan, n vetvete, t mjaftueshme pr t justifikuar matematikn e pastr. Ai identifikoi kritere t tilla si rndsia, papritshmria, pashmangshmria, dhe ekonomia e ideve si faktort q kontribuojn n nj estetik matematikore. Matematika prbn nj fush t njohurive abstrakte t ndrtuara me ndihmn e arsyetimeve logjike mbi koncepte t tilla si numrat, figurat, strukturat dhe transformimet.

UN

MATEMATIKN
PUNOI : ERDA DOKAJ XB