MATEMATIKA NË FUSHA TE NDRYSHME TË JETËS

Matematika dallohet nga shkencat e tjera per një lidhje të veçantë që ka ajo me realitetin. Ajo
është me një natyre të pastër telektuale, e bazar tek një seri aksiomash të deklaruara të vërteta
(do të thotë që aksiomat nuk janë nënshtruar asnjë eksperience por janë të frymëzuara nga
eksperienca) ose mbi disa ligje përkohësisht të pranuara. Një pohim matematikor - i quajtur për
gjithësisht teoremë ose propozicion konsiderohet i vërtetë nëse procesi i vërtetimit formal që
përcakton vlefshmërinë e saj respekton një strukture arsyetuese logjike-deduktive. Statistika është
shkenca që studion marrjen, organizimin, analizimin dhe interpretimin e ndryshime e vesasiore në
zhvillimin e shoqërisë, të ekonomisë, të kulturës etj, duke mbledhur të dhena numërore për to, të
cilat grupohen e përpunohen me disa studiues e identifikojnë origjinen e statistikave në 1663, me
publikimin natyror dhe politiktë "'Vëzhgimet mbi Ligjet e Vdekshmërisë"nga John Graunt.

Matematika ne:
o Gjeografi Histori
o Gjuhe (Matematika gjuhesore)
O Histori
O Kimi
O Muzike
o Fizike

1. Lidhja e matematikës me fizikën

Matematikën me fizikën e lidhin një sere formulash qe sherbejnë për gjetjen e vlerave të
madhèsive fizike (shpejtësia, rruga e përshkuar, masa, nxitimi, pesha, forca gravitacionale,
forcat bashkevepruese). Këto formula kërkojnë përdorimin e veprimeve matematikore
(sifaktorizime, shumëzime, pjesëtime, mbledhje, zbritje).Gjithashtu fizika vë në përdorim tè
gjitha format e grafikève FIZIKE & MATEMATIKE:
5 FORMULAT E PADUKSHME QÈ KOMANDONE HESHTUR BOTËN
1. Teoria e Prospektit V(x,p) = v(x)w(p)
2. Rëniaeksponenciale N(t) = NOe-At
3. Ekuacioni Dopler
4. Ekuacioni I Dirakut
5. (ca-pi, + Bmc2)
6. Evolucioni përbërë K = 2NuPK

Shembull:
Fuqitë e dhjetës janë një veprim matematikor që përdoret e dhenë fizikë kur kemi të bejmë me
vera shumë të mëdha ose shumë të vogla. Fuqia e dhjetës nuk përdoret vetëm në fizik, por edhe
në kimi, biologji e shkenca të tjera.
Shembuj të përdorimit të fugive të dhjetës janë:
1. masa e Tokës=6x10ne fugite
2. 24 24kg: Rrezja e Tokë
3. S= 6400km=6.4 • 10 ne fugi te 24
4. Rrezja e Hënë
5. S= 1.7 • 10ne fugi te 6 m
 6. Tè shkruarit e një numri si prodhim midis një numri tjetër, me I madh ose I barabartë me 1
dhe më I vogël se 10, dhe një fugitë 10.

Matematika ne gjuhe :
Matematika ne lidhje me gjuhen. Ne gjuhe ne perdorim presjen per te ndare fjalet dhe fjalite por,
presja perdoret edhe ne matematike ne numrat me presje .p.sh. 0,5 ;5,7 etj.. Gjithashtu edhe
kllapat (rrethore dhe katrore)te cilat ne gjuhe i perdorim per te vecuar fjale ose fjali ne matematike
i perdorim ne shprehjet numerike. Viza ne gjuhe perdoret ne dialog kurse, ne lidhje me
matemetiken viza perdoret ne figura gjeometrike , segmente, drejteza, viza thyesore . Kemi
dypikeshin qe ne gjuhe perdoret ne ligjerate ,kur numerojme giymtyre ne matematike ai serbesi
veprimi i Matematikes ne gjuhe.

Matematika ne Kimi
Si ne matematike ashtu dhe ne kimi te bejme me veprime te ndryshme numerike pra, ketu
ngjasojne Matematika me kimine. Ne kimi kemi numra natyrore , jo natyrore, veprime me numra
me presje , shumezime, pjese time, fugi dhe problemat e ndryshme. Gjithashtu kimia ka dhe shume
formula ashtu si matematika. Sintetizimi i elementit me numër atomik 117 Elementi Ununseptium
është elementi i fundit që mbush periodën e shtatë të Tabelës Periodike të Elementeve. Ai do të
shkruhet së shpejti mes elementëve numër atomik 116 dhe 118 që tashmë janë zbuluar. Përveç,
kësaj, eksperimentet kanë provuar një rritje të qendrueshmerise te berthamave me rritjen e
neutroneve që përbëjnë ato.

Matematika ne Histori he Gjeografi:

Lidhja e matimatikes me historin ka te bej vetem me numrat e datave , te dhena vete luftrave
(.p.sh. numri i ushtareve, tevrareve ) . Nje nga vizatimet më të famshme të Leonardo da Vinçit -
Njeriu Vitruvian - është cilësuar si shembull i përpjekjeve për të bashkuar matematikën, artin dhe
shkencën."Njeriu Vitruvian" është skice e hollësishme e trupit të njeriut, e vizatuar në gender të një
katrori he rrethi, me krahet he këmbët e shtrira. Krahët dhe këmbët prekin skajet katrorit dhe
rrethit duke treguar stèrgjatje, si per të lënë të kuptohet se njeriu sfidon co ndrydhje dhe ështè i
prirur te kapërcejë cdo kufi, sapo nje kufizim i vendoset. Me këtë vizatim, Leonardo me konsiderate
thellësinë dhe madhësinë trupore, simetrinë dhe lidhjet geometrike, u duke u bazar në idete e
Vitruviusit - studies, artist, projektues, inxhinjer dhe arkitekt i lashtë romak.
•Matematika ne Muzik
Matematika me muziken lidhen me njera-tjetren nga numrat thyesore . Ne muzik koha 6/8 , ne
matematike eshte nje numer thyesor.
Së pari, disa hulumtime kanë deshmuar se fëmijët duke luajtur në piano shpesh, tregojnë aftësi të
permirësuara në shkenca të aplikuara, në zgjidhjen e problemeve (enigmave), duke luajtur shah
apo kryerjen e veprimeve e matematikore.
Së dyti, në një analizë të vecantë krahasuese - Nxënësi duke marrë një kurs muzike tregoi rezultate
më të mira rreth njëmbèdhjetëpërqind mbi mesataren në mësim.
- Më i zakonshem de me i drejtë ështe interpretimi gjeometrik i seksionit të artë (mesit tëarte). -
Njëndarje e një linje kreative dhe imagjinare në dypjesë të pabarabarta quhet mesi artë. DO = 1 -0
RE = 8/9(~0.89) O MI = 64/81(~0.79) 0 FA 3/4(~0.75) 0 SOL = 2/3(~0.66) - 0 LA = 16/27(~0.59) 0 SI =
- 128/243(~0.53) - -0 DO = 1/2(0.5)

Përdorimi i matematikës është thelbësor dhe përdoret në të gjithë botën si një mjet I
domosdoshëm për ndihmën e logjikës në shumë fusha. Përdoret në fusha të tilla si Fizika dhe
Kimi dhe në gjithçka teknologjike. Edhe është madje një pjesë e pakushtëzuar në Inxhinieri për
të bërë një saktësi të saktë të të gjitha shpikjeve.
Në jetën tonë të përditshme ne e përdorim atë për të bërë llogaritjet e thjeshta dhe të
nevojshme Ne mund ta vëzhgojmë atë kur duam të vlerësojmë, peshojmë, matim ... dhe
megjithëse mund të mos duket kështu, ka fusha që kalojnë pa u vënë re, ato gjithashtu e
përdorin atë për t'u zhvilluar. Ndodh në shkenca të tjera të tilla si Psikologjia, Ekonomia ose në
botën e arteve. Ky është rasti në skulpturë dhe pikturë për të qenë në gjendje të llogaritim
përmasat, dhe në muzikë për intervale harmonike.

Rëndësia e matematikës në arsim

Nga faza parashkollore, matematika për zhvillim tashmë është zbatuar në mënyrë që të
arrihet aftësi dhe nohuri. Në këtë mënyrë krijon një zhvillim më të mirë shoqëror dhe akademik
në shumë fusha.

Prindërit dhe edukatorët vënë shumë theks në mësimin dhe kontrollimin e matematikës sepse
dihet që funksioni i tij kryesor është zhvillimi i të menduarit logjik, ndihmon për të kuptuar
realitetin shumë më mirë dhe është një mënyrë tjetër për të mësuar një gjuhë të re.