UNIVERZITET U SARAJEVU

ELEKTROTEHNIĈKI FAKULTET
ODSJEK ZA ELEKTROENERGETIKU

MONITORING I ODRŢAVANJE ELEKTROENERGETSKIH SISTMA

(ETF EEI MOEES 51050)

LABORATORIJSKA VJEŢBA 01

Ispitivanje uzemljenja elektroenergetskih postrojenja

mjerenjem napona dodira, napona koraka i potencijala uzemljivača

autori:
mr.sc. Emir Foĉo, dipl.ing.el
dr.sc. Vedad Beĉirović, dipl.ing.el

godina: 2019. godina, Sarajevo.

1. Uvod

U uslovima pojave kratkog spoja s istovremenim spojem sa zemljom, u mreži s direktno ili
indirektno (preko malog otpornika) uzemljenim zvjezdištima transformatora, pojavljuju se znatne
struje u pripadajućem sistemu uzemljenja, kao i u samoj zemlji. Pri tome struje koje se s
uzemljivaĉa protjecanog strujom jednopolnog kratkog spoja odvode u zemlju stvaraju u njegovoj
okolini potencijalno polje (naponski lijevak) koje postepeno slabi udaljavanjem od uzemljivaĉa.

Napon dodira i napon koraka u EE postrojenju i izgled naponskog lijevka uzemljivača

Primarna zadaća uzemljivaĉa u elektroenergetskim postrojenjima je zaštita ljudi pri jednopolnom

kratkom spoju (zemljospoju) kada struja kvara protiĉe kroz uzemljivaĉ i okolnu zemlju i kada
uzemljivaĉ dolazi na odreĊeni potencijal. Uzemljivaĉki sistem mora svojim dimenzijama i oblikom,
zajedno sa slojevima okolnog tla, sprijeĉiti štetne posljedice koje mogu nastupiti pri kvaru te
onemogućiti prekoraĉenje napona dodira i napona koraka iznad dozvoljenih granica pri odvoĊenju
1 / 16
struja kvara kroz zemlju. Osim dobrih elektriĉkih karakteristika uzemljivaĉ treba imati
odgovarajuću termiĉku otpornost i mehaniĉku ĉvrstoću, a tokom vremena treba obratiti pozornost
na moguće smanjenje njegova presjeka ili prekide uslijed korozije.

Osnovne karakteristike uzemljivaĉa bitne za njegovo zaštitno djelovanje su:

• otpor rasprostiranja uzemljivaĉkog sistema,
• oblik potencijalnog lijevka uzemljivaĉa, odnosno uzemljivaĉkog sistema u odnosu na referentnu
zemlju,
• naponi dodira i naponi koraka tokom trajanja jednopolnog kratkog spoja.

Zavisno od materijala od kojeg je izveden, stanje uzemljivaĉa u postrojenjima potrebno je

kontrolirati svakih pet do deset godina. Redovna, periodiĉna mjerenja i kontrole uzemljivaĉa u
transformatorskoj stanici su slijedeća:
 vizuelni pregled uzemljivaĉa, zemljovoda i spojeva na uzemljenje
i merenje impedanse sistema uzemljenja,
 mjerenje napona dodira i napona koraka na podruĉju sistema uzemljenja
transformatorske stanice, na ogradi objekta, kao i na metalnim masama u neposrednoj
blizini transformatorske stanice uslijed iznošenja potencijala,
 kontrola meĊusobne galvanske povezanosti uzemljivaĉa (zaštitnog, radnog,
gromobranskog); kontrola povezanosti metalnih dijelova opreme, koji normalno nisu
pod naponom ali mogu uslijed kvara doći pod napon, sa sistemom uzemljenja; kontrola
izjednaĉavanja potencijala svih metalnih masa.

Mjerenje impedanse uzemljenja i mjerenje napona dodira i koraka provodi se primjenom

niskonaponske mjerne U-I metode. UtvrĊivanje karakteristika uzemljivaĉa provodi se mjerenjem
napona uz istovremeno “guranje” struje u ispitivani uzemljivaĉ, što predstavlja simulaciju stanja
stvarnog jednopolnog kratkog spoja.

2. Zakonska regulativa

Metode za mjerenje parametara uzemljenja, kriteriji za ocjenu rezultata mjerenja i period ispitivanja
su odreĊeni prema:
- “Definiranje procedura proračuna i mjerenja parametara uzemljenja u formi pravilnika
(Tehničkih preporuka JP Elektroprivreda BIH)“ i
- “Pravilnik o tehničkim normativima za elektroenergetska postrojenja nazivnog napona iznad
1000 V” ( “Sl. list BIH”, br.2/95, 13/94).

3. Mjerna metoda

Mjerenje parametara uzemljenja se vrši niskonaponskom U-I metodom. IzmeĊu kontrolisanog

uzemljivaĉa (Z) postrojenja i pomoćnog uzemljivaĉa (S2) se prikljuĉuje izmjeniĉni napon mrežne
frekvencije, tako da kroz uzemljivaĉ postrojenja teĉe ispitna struja Ii minimalnog iznosa 50–100 A,
kako bi ista prouzrokovala mjerljivo podizanje potencijala kontrolisanog uzemljivaĉa.

2 / 16
 Principska shema mjerenje otpora uzemljenja U-I metodom

Pri mjerenju u elektroenergetskom postrojenju u principu od kontrolisanog uzemljivaĉa postrojenja

ne smiju biti odvojena zemna užad dalekovoda i kablovski plaštevi, koji su u normalnom pogonu
prikljuĉeni na uzemljivaĉ. Udaljenost izmeĊu kontrolisanog uzemljivaĉa i pomoćnog uzemljivaĉa
ne treba po mogućnosti da bude manja od 5 km.

Mjerenje napona vrši se digitalnim voltmetrom koji ima visok unutrašnji otpor, a koji se prikljuĉuje
jednim krajem na ispitivani uzemljivaĉ, a drugim krajem na pomoćnu sondu (S1) pobodenu u zoni
referentne zemlje. Napon na uzemljivaĉu po uspostavljanju ispitne struje odreĊuje se mjerenjem
raspodele potencijala po površini tla u pravcu koji se bira tako da se izbjegne utjecaj magnetskog
polja od uspostavljenog strujnog kola. Raspodjela potencijala izvan ograde objekta se mjeri po
profilima.

Pri mjerenju jedan kraj digitalnog voltmetra je prikljuĉen na ispitivani uzemljivaĉ, a drugi na sondu
koja se pomjera po profilu. Ispitna shema je data na slici 1a.

Slika 1a. Mjerenje napona dodira, napona koraka i potencijala uzemljivača

Impedansa sistema uzemljenja raĉuna se kao:

Z=Ui/rvIi

gdje su: Ui -izmjerni napon uzemljivaĉa, Ii -ispitna struja i rv -redukcioni faktor voda koji uzima u
obzir dio struje koji protiĉe kroz uzemljivaĉ i koji u našim objektima iznosi 0,7-0,9 (rv se
raĉuna prema: „IEC 60909-3, First edition 1995-09“).

Kod mjerenja napona dodira i napona koraka, na ulaz digitalnog voltmetra paralelno se prikljuĉuje
otpor od 1 k koji zamjenjuje otpor ljudskog tijela.
Napon dodira (Ud) mjeri se izmeĊu uzemljenih metalnih masa i tla meĊusovno udaljenim 1 m.
Napon koraka (Uk) mjeri se na površini tla na rastojanju 1 m. Napon dodira i koraka mjeri se
direktno primjenom odgovarajuće opreme koja ukljuĉuje otpornost ĉovjekovog tijela od 1000 Ω i

3 / 16
površinu kontakta stopala i tla od 200 cm2 za svako stopalo. Elektrode preko kojih se ostvaruje
kontakt s tlom na stajalištu trebaju se opteretiti silom od 500 N.

Kao izvor napajanja u objektu trafostanice obiĉno se koristi transformator vlastite potrošnje
10(20)/0,4 ili 35/0,4 kV kV. Jedna od njegovih faza se prikljuĉuje preko mjerno ispitne kutije s
ugraĊenim strujnim mjernim transformatorom i A-metrom na nadzemni vod (slika 1.b). Ispitna
struja prilikom mjerenja iznosi od 50 A do 100 A.

Slika 1.b. Ispitno kolo za mjerenje impedanse uzemljenja, napona dodira i napona koraka

Nakon obavljenih mjerenja dobiveni rezultati se preraĉunavaju prema stvarnoj struju jednopolnog
kratkog spoja za ispitivani objekat.

4. Kriterij za ocjenu rezultata

Kao kriterij za ocjenu rezultata mjerenja koristi se “Pravilnik o tehničkim normativima za

elektroenergetska postrojenja nazivnog napona iznad 1000 V “.
U mrežama s direktno uzemljenim zvjezdištem maksimalno dozvoljene vrijednosti napona koraka i
napona dodira su date na slici 2.1 i 2.2.

Maksimalno dozvoljene vrijednosti napona koraka i napona dodira

u zavisnosti od vremena trajanja kvara

4 / 16
 5. Ispitna oprema

Standardna ispitna oprema se sastoji od:

- Digitalni instrument slijedećih tehniĉkih karaketristika:
- mjerni opseg izmjeniĉnog napona: 0-1000 V, mjerna rezolucija ±0,1 mV, klasa taĉnosti 1%
- mjerni opseg izmjeniĉne struje 0-400 mA, mjerna rezolucija 0,1 mA, klasa taĉnosti 1,5 %
- Strujna kliješta mjernog opsega 0-400 A, klase taĉnosti 3%
- Mjerno ispitna kutija s ugraĊenim strujnim transformatorom 100/1 A, klase 0,5, A-metar, V-
metar i prekidaĉ za ugraĊenom bimetalnom zaštitom
- Ispitna kutija s prekidaĉima, otpornik 1 kΩ, ĉizme sa Cu Ċonom, kablovi i dr.

6. Podaci o ispitivanom objektu

Protokol o obavljenim mjerenjima, izmeĊu ostalog, treba sadržavati osnovne podatke o izvedbi
uzemljivaĉa, prikljuĉenim vodnim polja na uzemljivaĉ, podatke o vrijednosti struje jednopolnog KS
u tranzijentnom periodu na sabirnicama ispitivanog objekta i druge relevantne podatke vezane za
predmetno ispitivanje.

7. Rezultati ispitivanja s komentarom

Rezultati ispitivanja napona dodira i napona koraka se obiĉno daju tabelarno za svaki aparat u
postrojenju, odnosno uzemljenu konstrukciju aparata u postrojenju, ukljuĉujući i gromobranske
odvode, ogradu postrojenja iznutra i izvana s raspodjelom potencijala. Podaci sadrže mjerene i
preraĉunate vrijednosti napona prema stvarnoj struji jednopolnog KS uvažavajući i korišteni
redukcioni faktor voda za dati objekat.

Rezultati mjerenja parametara uzemljenja sadrže sve relevantne ispitne i mjerene vrijednosti na
osnovu kojih se može izraĉunati vrijednost impedanse uzemljivaĉa s maksimalnim vrijednostima
napona dodira i napona koraka unutar i izvan postrojenja pri vještaĉkom zemljospoju. Posebno se
naznaĉavaju nedozvoljeno visoke vrijednosti napona koraka i dodira na utvrĊenim mjestima.

Praktiĉna ispitivanja u objektima pokazuju da se u najvećem broju sluĉajeva vrijednosti

impedansi sistema uzemljenja u našim trafostanicama kreće izmeĊu 0,03 Ω i 0,15 Ω. Niža
vrijednost impedanse je prisutna u većim objektima koji su obiĉno višeg naponskog nivoa.
Vrijednosti ukupnog napona na sistemu uzemljenja za vreme trajanja jednopolnog kratkog spoja
uglavnom nisu visoke, pa samim tim i vrijednosti napona koraka i dodira.

Ukoliko su izmjerene vrednosti napona dodira i koraka veće od dozvoljenih predlažu su

odgovarajuće mjere za njihovo smanjenje. U principu, mjere za smanjenje napona koraka i dodira
sastoje se u smanjenju ukupne impedanse uzemljenja postrojenja i u ravnomjernijoj raspodjeli
potencijala.

U narednoj tabeli su navedene sve planske aktivnosti održavanja uzemljenja sa definisanim

rokovima održavanja u skladu sa Pravilnikom o održavanju elemenata prijenosne mreže koji se
primjenjuje u Elektroprenosu BiH.

5 / 16
 Tabela VNO-18
TRANSFORMATORSKE STANICE
Izdanje: 1.2
VISOKONAPONSKA OPREMA
UZEMLJENJE
Datum: 10. 2007.
Rokovi
POPIS RADOVA
Pregled Revizija Remont
1. Provjera spojeva uzemljenja na konstrukciju M 5G
2. Provjera mehaničke zaštite uzemljenja 5G
3. Čišćenje i pritezanje spojeva na uzemljivač 5G
4. Mjerenje napona dodira i koraka i drugih parametara
5 G*
uzemljenja
5. Provjera kontinuiteta uzemljivača – galvanska
**
povezanost
6. Provjera stanja uzemljivača iskopom po potr.
***
* 5G za FeZn uzemljenja a 10 G za Cu uzemljenja
** 2G za gromobrane, 5G za FeZn uzemljenja, a 10G za Cu uzemljenja
*** za FeZn uzemljenja najmanje jednom u 10G

U nastavku su dati rezultati ispitivanja uzemljenja mjerenjem napona dodira, napona koraka i
drugih parametara uzemljenja za konkretan objekat.

6 / 16
 IZVJEŠTAJ O SPECIJALNIM MJERENJIMA
TERENSKA JEDINICA: SARAJEVO
OBJEKAT: TS 110/35/10 kV SARAJEVO 1
Datum ispitivanja:
Predmet ispitivanja:
Vrsta ispitivanja:
Podaci o korištenoj ispitnoj
opremi:
Bitni podaci o ispitivanoj
opremi:
14.05.2013. god.
Vremenski uslovi: temperatura 100C, tlo vlažno
Uzemljenje objekta
Ispitivanje uzemljenja mjerenjem napona dodira, napona koraka i drugih
parametara uzemljenja.
Digitalni instrument FLUKE 179, br.88780584, prizvoĊaĉ FLUKE
- Mjerenje izmjeniĉnog napona: mjerni opseg 0-1000 V; rezolucija
0,1 mV; nominalna ulazna impedansa (>10 MΩ <100pF) ; taĉnost:
 [1,0 % oĉitanja +3 digita], (specificirana taĉnost je za frekvenciju
45 Hz do 500 Hz, tempreaturu 18ºC do 28 ºC, vlažnost 0% do 95%)
- Mjerenje izmjeniĉne struje: mjerni opseg 0-400 mA; rezolucija 0,1
mA; taĉnost  [1,5 % oĉitanja +3 digita], (specificirana taĉnost je za
frekvenciju 45 Hz do 1 kHz, tempreaturu 18ºC do 28 ºC, vlažnost
0% do 95%)
- Mjerenje temperature: mjerni opseg -40ºC do +400ºC; rezolucija
0,1 ºC; taĉnost  [1 % oĉitanja +105 digita], (specificirana taĉnost ne
ukljuĉuje grešku mjerne sonde)
Strujna kliješta i400 FLUKE, br.88710570, prizvoĊaĉ FLUKE
- Mjerenje izmjeniĉne struje: mjerni opseg 0-400 A, izlaz 1 mA/A;
taĉnost:  [2 % oĉitanja +0.06A], (specificirana taĉnost je za
frekvenciju 45 Hz do 400 Hz, tempreaturu 18ºC do 28 ºC)
Ispitna kutija s ugraĊenim: strujni trafo 100/1A, klase 0,5; ampermetar
tip FN-11 Iskra, voltmetar tip FN-11 Iskra, prekidaĉ s
elektromagnetnom bimetalnom zaštitom (instrumenti na ispitnoj kutiji
služe za indikaciju napona i struje);
Kutija s prekidaĉima i otpornikom 1 k, ĉizme sa Cu Ċonom, motalica
sa kablom PVC 1,5 mm2 Cu, PF kablovi 16 mm2.
Uzemljivaĉ
Glavni uzemljivaĉ objekta je izveden FeZn trakom.
Prekidaĉi polja DV110 kV: Jablanica-2, Visoko, EVP Blažuj, Ilijaš i
Sarajevo-10, SMT i prekidaĉi u Trafo polju 2 su povezani Cu užetom na
glavni uzemljivaĉ.
Uzemljivaĉ je položen 1954. godine.
Uzemljivaĉ vanjske ograde objekta je izveden FeZn trakom.
Na glavni uzemljivaĉ je spojena gromobranska instalacija objekta.
7 / 16
Postrojenje 110 kV je štićeno sa:
-FeZn traka na betonskim portalima, portali spojeni na glavni
uzemljivaĉ.
-Gromobranski šiljci na željeznorešetkastim portalima (8 kom)
-Gromobranski šiljci na prvim stubovima DV 110 kV: Jablanica 2 i 3,
Visoko,EVP Blažuj i Ilijaš, Sarajevo-10. Uzemljenje prvih stubova
navedenih DV 110 kV povezano FeZn trakom na glavni uzemljivaĉ.
-Zemno uže DV 110 kV Sarajevo 18 spojeno na portale.
Komandna zgrada i postrojenje 35 kV:
-Gromobranska zaštita FeZn trake na krovu.
-Gromobranski odvodi FeZn trake (9 kom)
Zgrada postrojenja 10 kV:
-Gromobranska zaštita FeZn trake na krovu.
-Gromobranski odvodi FeZn trake (4 kom)

U vrijeme ispitivanja uzemljenja, na objekat su bili prikljuĉeni slijedeći

vodovi:
-DV 110 kV Sarajevo 20……......zemno uže OGW spojeno na portale;
-DV 110 kV Sarajevo 18……......zemno uže OGW spojeno na portale;
-DV 110 kV Jablanica 2...............dupli DV, zemno uže 1x50 Ĉe od
-DV 110 kV Jablanica 3 prvog stuba, uzemljivaĉ prvog stuba
spojen FeZn trakom na glavni uzemlj.
-DV 110 kV Visoko......................zem. uže 1x50 Ĉe od prvog stuba,
uzemljivaĉ prvog stuba spojen FeZn
trakom na glavni uzemlj.
-DV 110 kV EVP Blažuj...............dupli DV, zemno uže kabel OPGW
-DV 110 kV Ilijaš od prvog stuba, uzemljivaĉ prvog
stuba spojen FeZn trakom na glavni
uzemljivaĉ
-DV 110 kV Sarajevo 10...............zem. uže kabel OPGW od prvog
stuba, uzemljivaĉ prvog stuba
spojen FeZn trakom na glavni uzemlj.
-DV 35 kV Ilijaš............................nema zemno uže
-DV 35 kV Energoinvest Stup i Alipašin Most.......dupli DV, nema
zemno uže;
-DV 35 kV Bosanka......................nema zemno uže;
-KO 10 kV Lužani 8....................................................plaštevi uzemljeni;
-KO 10 kV Fizijatrija...................................................plaštevi uzemljeni,
-KO 10 kV Sokolović kolonija 8.................................plaštevi uzemljen;
-KO 10 kV Terme Ĉateži.............................................plaštevi uzemljeni;
-KO 10 kV Sarajevoputevi..........................................plaštevi uzemljeni;
-KO 10 kV Blažuj crkva..............................................plaštevi uzemljeni;
-KO 10 kV PS Baĉevo.................................................plaštevi uzemljeni;
-KO 10 kV Konaci.......................................................plaštevi uzemljeni;
-KO 10 kV Lužani 3 ...................................................plaštevi uzemljeni;
-KO 10 kV Lužani 4....................................................plaštevi uzemljeni;
-KO 10 kV Ilidžanski dijamant....................................plaštevi uzemljeni.

Podaci za vrijednosti struja jednopolnog kratkog spoja u ĉvorištima 400,

220 kV EES BiH, te ĉvorištima 110 kV u nadležnosti OP Sarajevi, za
perspektivno stanje izgraĊenosti mreže za 2020. godinu, su uzeti iz
proraĉuna neistovremenih jednopolnih kratkih spojeva koje je uradila
Direkcija za planiranje sistema i inžinjering, Elektroprenosa BIH,
8 / 16
 dostavljeno uz dopis broj: 03-2251/11, od 15.04.2011. god.

Ukupna struja jednopolnog kratkog spoja u tranzijentnom periodu na

sabirnicama 110 kV iznosi:

Iu = 21027 A

Dio struje kvara koji protiĉe kroz uzemljivaĉ uz uslov da su zaštitna

užad dalekovoda ispravna i vezana na uzemljivaĉ objekta raĉuna se iz
n
izraza: I z    (rv i I i )
i 1
Gdje su:
-  faktor oĉekivanja koji koriguje najnepovoljnije odnose u mreži pri
utvrĊivanju ukupne struje kvara (za mreže napona  110 kV
uzimamo da je = 0,7);
- rvi redukcioni faktor i-tog voda prikljuĉenog na postrojenje
(rvi izraĉunat prema: „IEC 60909-3, First edition 1995-09“);
- Ii vrijednost struje i-tog voda prikljuĉenog na postrojenje;
- n broj prikljuĉenih vodova koji uĉestvuju u napajanju struje
zemljospoja na sabirnicama 110 kV .

Dalekovodi koji uĉestvuju u napajanju Struja (A) Redukcioni

mjesta kvara na sabirnicama 110 kV faktor
DV 110 kV Sarajevo 20 3676 0,769
DV 110 kV Sarajevo 18 3230 0,769
DV 110 kV Jablanica 2 1351 0,957
DV 110 kV Visoko 1979 0,954
DV 110 kV EVP Blažuj 1769 0,767
DV 110 kV Ilijaš 2110 0,954
DV 110 kV Sarajevo 10 5819 0,767

Struje kvara koji protiĉe kroz uzemljivaĉ, uz uslov da su zaštitna užad

dalekovoda ispravna i vezana na uzemljivaĉ objekta, iznosi:
IZ = 11426 A

Struja vještaĉkog zemljospoja je ostvarena preko DV 110 kV Sarajevo

10 (sve tri faze paralelno spojene) do TS Sarajevo 10. Vod ima zemno
uže spojeno na uzemljivaĉ prvog stuba koji je vezan za uzemljivaĉ
postrojenja.
Puni napon uzemljenja prema referentnoj zemlji, maksimalni naponi
dodira i naponi koraka pri stvarnom jednopolnom kratkom spoju, dobiju
se množenjem izmjerenih veliĉina (dobivenih pri ispitnoj struji Iv ,
ostvarenoj preko voda koji ima redukci faktor rv), s koeficijentom koji
Iz
iznosi: k
rv  I v

Rezultati ispitivanja: Rezultati ispitivanja dati su tabelarno u nastavku.

Napomena:
Prilikom mjerenja napona dodira i napona koraka na vanjskoj ogradi
postrojenja, pojedini dijelovi vanjske ograde nisu bili pristupaĉni, te na
tim dijelovima ograde nije bilo moguće izvršiti navedena mjerenja. Nisu
bili pristupaĉni dio vanjske ograde postrojenja izvana prema privatnim
posjedima iza zgrade TJ Sarajevo i dio ograde izvana od vanjske ograde
postrojenja prema zgradi Eldis.
9 / 16
Komentar rezultata
ispitivanja:
Preraĉunavanje rezultata mjerenja je uraĊeno za struju koja pri
jednopolnom kratkom spoju na sabirnicama 110 kV, TS 110/35/10 kV
Sarajevo 1 ( Iz = 11426 A, za perspektivno stanje izgraĊenosti mreže za
2020. godinu), u vremenu do t = 0,5 sekundi, teĉe kroz uzemljivaĉ TS
Sarajevo 1.
Uzemljivaĉ ne zadovoljava važeće propise zbog nedozvoljeno visokih
napona dodira na dijelu vanjske ograde TS izvana - cijela lijeva strana
ograde gledajući od glavne ulazne kapije kod zgrade TJ Sarajevo prema
postrojenju i cijela strana ograde iznad betonskih DV 110 kV stubova.
Vrijednosti premašuju graniĉnu dozvoljenu vrijednost pri JKS od 75 V
na vanjskom dijelu ograde (graniĉna dozvoljena vrijednost pri
vještaĉkom zemljospoju je 319 mV).
Nedozvoljeno visoke vrijednosti napona dodira su posebno oznaĉene
(boldirane) u rezultatima mjerenja.
Na dijelu vanjske ograde, izvana, na kojem se javljaju nedozvoljeno
visoki naponi dodira, potrebno je provesti odgovarajuće dodatne
zaštitne mjere.
Poslije provoĊenja odgovarajućih dodatnih zaštitnih mjera potrebno je
izvršiti kontrolu ponovnim mjerenjem.

RASPODJELA POTENCIJALA IZVAN OGRADE OBJEKTA

Potencijal mjerne tačke u odnosu na:

uzemljivač objekta referentnu zemlju
Mjerna
Rastojanje od Izmjerena Izračunata Izračunata Izračunata
tačka
ograde objekta vrijednost pri vrijednost za vrijednost vrijednost Primjedba
broj
struji struju za struju za struju
Iv=63,5 A Iz=11426 A Iv=63,5A Iz=11426 A
1 20 m 0,42 V 98,54 V 3,16 V 741,40 V Napon. sonda
2 50 m 3,09 V 724,97 V 0,49 V 114,97 V 1200 u odnosu
3 100 m 3,14 V 736,70 V 0,44 V 103,24 V na strujnu
4 150 m 3,13 V 734,36 V 0,45 V 105,58 V (prema
5 200 m 3,18 V 746,09 V 0,40 V 93,85 V vrelu Bosne)
6 250 m 3,17 V 743,74 V 0,41 V 96,20 V
7 300 m 3,50 V 821,17 V 0,08 V 18,77 V
8 350 m 3,28 V 769,55 V 0,30 V 70,39 V k= 234,62
9 400 m 3,37 V 790,67 V 0,21 V 49,27 V
10 450 m 3,42 V 802,40 V 0,16 V 37,54 V
11 500 m 3,58 V 839,94 V referentna zemlja

10 / 16
 TABELA IZMJERENIH NAPONA DODIRA I KORAKA
PRI ISPITNOJ STRUJI Iv

Redni Mjesto mjerenja Napon dodira Napon koraka

broj (mV) (mV)
1. 2. 3. 4.
DV 110kV Sarajevo 20
1 Linijski rastavljaĉ 85 8
2 NMT faza 0 71 6
3 NMT faza 4 75 7
4 NMT faza 8 115 11
5 SMT faza 0 89 7
6 SMT faza 4 75 10
7 SMT faza 8 98 9
8 Prekidaĉ faza 0 105 11
9 Prekidaĉ faza 4 99 15
10 Prekidaĉ faza 8 54 15
11 Sabirniĉki rastavljaĉ sistema 1 86 7
12 Sabirniĉki rastavljaĉ sistema 2 58 6
13 Portali 115 9

DV 110 kV Sarajevo 18
14 Linijski rastavljaĉ 66 8
15 NMT faza 0 67 9
16 NMT faza 8 58 7
17 NMT faza 4 66 5
18 SMT faza 0 86 9
19 SMT faza 8 74 10
20 SMT faza 4 69 7
21 Prekidaĉ faza 0 79 8
22 Prekidaĉ faza 8 86 7
23 Prekidaĉ faza 4 64 10
24 Sabirniĉki rastavljaĉ sistema 1 66 9
25 Sabirniĉki rastavljaĉ sistema 2 43 7
26 Portali 54 7

Trafo polje 3 110/35/10 kV

27 Kotao transformatora 101 10
28 Zvjezdište 110 kV 48 13
29 Nosaĉ kablovskih glava 35 i 10 kV 48 5
30 Potporni izolator faza 8 48 5
31 Potporni izolator faza 4 48 5
32 Potporni izolator faza 0 46 8
33 SMT faza 8 44 5
34 SMT faza 4 48 7
35 SMT faza 0 70 6
36 Prekidaĉ faza 8 51 8
37 Prekidaĉ faza 4 46 11
38 Prekidaĉ faza 0 66 9
39 Sabirniĉki rastavljaĉ sistema 1 78 11
40 Sabirniĉki rastavljaĉ sistema 2 85 12
41 Portali 59 6

11 / 16
 Trafo polje 2 110/35/10 kV
42 Kotao transformatora 85 6
43 Rastavljaĉ zvjezdišta 110 kV 66 11
44 Otpornik za uzemljenje zvjezdišta 68 9
45 Odvod. prenapona zvjezdišta 110 kV 65 11
46 Nosaĉ kablovskih glava 10 kV 123 18
47 Nosaĉ kablovskih glava 35 kV 62 9
48 Nosaĉ potpornih izolatora 75 11
49 Prekidaĉ faza 8 107 10
50 Prekidaĉ faza 4 102 6
51 Prekidaĉ faza 0 103 7
52 SMT faza 8 124 9
53 SMT faza 4 82 6
54 SMT faza 0 104 16
55 Ormar za regrup. kablova 124 9
56 Sabirniĉki rastavljaĉ sistema 1 140 8
57 Sabirniĉki rastavljaĉ sistema 2 82 9
58 Portali 110 9

Spojno polje 110 kV

59 Rastavljaĉ sistem 1 102 7
60 Ograda polja 140 6
61 Rastavljaĉ sistem 2 130 10
62 Ormar za regrup. kablova 36 6
63 Portali 82 12

DV 110 kV Jablanica 2
71 Linijski rastavljaĉ 220 10
72 NMT faza 4 270 9
73 NMT faza 0 222 9
74 NMT faza 8 180 12
75 SMT faza 4 146 9
76 SMT faza 0 154 7
77 SMT faza 8 137 9
78 Prekidaĉ faza 4 135 10
79 Prekidaĉ faza 0 141 9
80 Prekidaĉ faza 8 148 9
81 Ormar za regrup. kablova 182 11
82 Sabirniĉki rastavljaĉ sistema 1 256 15
83 Sabirniĉki rastavljaĉ sistema 2 153 10
84 Portali 97 11

DV 110 kV Visoko
86 Linijski rastavljaĉ 163 7
87 NMT faza 0 104 7
88 NMT faza 4 99 8
89 NMT faza 8 98 10
90 SMT faza 0 76 9
91 SMT faza 4 92 8
92 SMT faza 8 87 9
93 Prekidaĉ faza 0 107 11
94 Prekidaĉ faza 4 115 10
12 / 16
95 Prekidaĉ faza 8 102 9
96 Ormar za regrup. kablova 92 8
97 Sabirniĉki rastavljaĉ sistema 1 135 12
98 Sabirniĉki rastavljaĉ sistema 2 171 14
99 Portali 158 11

DV110 kV EVP Blaţuj

100 Linijski rastavljaĉ 172 8
101 NMT faza 0 150 10
102 NMT faza 4 75 8
103 NMT faza 8 112 13
104 SMT faza 0 150 13
105 SMT faza 4 112 11
106 SMT faza 8 98 9
107 Prekidaĉ faza 0 148 11
108 Prekidaĉ faza 4 127 9
109 Prekidaĉ faza 8 117 8
110 Ormar za regrup. kablova 185 9
111 Sabirniĉki rastavljaĉ sistema 1 81 9
112 Sabirniĉki rastavljaĉ sistema 2 55 8
113 Portali 159 10

DV 110 kV Ilijaš
114 Konst. za VF kondenzatora 0 0
115 Linijski rastavljaĉ 223 9
116 NMT faza 8 148 11
117 NMT faza 4 127 10
118 NMT faza 0 110 9
119 SMT faza 8 108 9
120 SMT faza 4 133 10
121 SMT faza 0 120 8
122 Prekidaĉ faza 8 124 9
123 Prekidaĉ faza 4 99 11
124 Prekidaĉ faza 0 95 6
125 Ormar za regrup. kablova 146 12
126 Sabirniĉki rastavljaĉ sistema 1 147 10
127 Sabirniĉki rastavljaĉ sistema 2 56 9
128 Portali 72 8

DV110 kV Sarajevo 10
129 Konstrukcija za VF kondenzator 155 7
130 Linijski rastavljaĉ 168 8
131 NMT faza 8 79 6
132 NMT faza 4 110 7
133 NMT faza 0 98 6
134 SMT faza 8 150 12
135 SMT faza 4 116 7
136 SMT faza 0 117 6
137 Prekidaĉ faza 8 138 8
138 Prekidaĉ faza 4 140 7
139 Prekidaĉ faza 0 95 6
140 Ormar za regrup. kablova 65 8
141 Sabirniĉki rastavljaĉ sistema 1 187 9
13 / 16
 142 Sabirniĉki rastavljaĉ sistema 2 92 7
143 Portali 65 8

Sabirnice 110 kV
153 Odvodnik prenapona sistem 1 faza 0 70 5
154 Odvodnik prenapona sistem 1 faza 4 88 8
155 Odvodnik prenapona sistem 1 faza 8 84 7
156 Odvodnik prenapona sistem 2 faza 0 92 7
157 Odvodnik prenapona sistem 2 faza 4 65 6
158 Odvodnik prenapona sistem 2 faza 8 83 8
159 Stub DV 110 kV Sarajevo 10 198 15
160 Stub DV 110 kV Ilijaš i EVP Blažuj 158 22
161 Stub DV 110 kV Visoko 75 17
162 Stub DV 110 kV Jablanica 2 i 3 180 6
163 Stub DV 110 kV Sarajevo 18 245 9
164 Stub DV 110 kV Sarajevo 20 198 8
165 Posude komprimiranog zraka 280-350 12-14
166 Niska ograda u postojenju 110 kV 0-587 0-30
167 Ograda transformatora 35/0,4 kV 135-280 10-12

Zgrada 10 kV postrojenja
168 Gromobranski odvodi 1-43 2-6
169 Ćelije 0 0

Komandna zgrada
170 Gromobranski odvodi 7-506 6-20
171 Kablovski prostor 0 0
172 Postrojenje 35 kV prizemlje - ćelije 0 0
173 Postrojenje 35 kV sprat - ćelije 0 0
174 Ormari zaštita 0 0
175 Kompresor 0 0
185 Vanjska ograda TS iznutra 0-606 0-123
186 Dio vanjske ograde TS izvana - cijela 280-1180 9-15
lijeva strana ograde gledajući od
glavne ulazne kapije kod zgrade TJ
Sarajevo prema postrojenju
187 Dio vanjske ograde TS izvana - cijela 291-580 9-14
strana ograde iznad betonskih DV 110
kV stubova
188 Ostali dio vanjske ograde TS izvana 0-49 0-15
do koje se moglo pristupiti

URADIO: OVJERIO:

14 / 16
 REZULTATI MJERENJA PARAMETARA UZEMLJENJA

Datum ispitivanja/datum narednog ispitivanja: 14.05.2013. god./ nakon otklanjanja primjedbi

Meteoprilike: temperatura zraka t=100C , tlo vrlo vlažno

Izvor napajanja: Kućni trafo 1, 35/0,4 kV , 100 kVA;

faznim naponom 220 V

Vod koji napaja pomoćni uzemljivaĉ: DV 110 kV Sarajevo 10

(tri faze spojene paralelno)

Pomoćni uzemljivaĉ: TS Sarajevo 10

Udaljenost pomoćnog od ispitivanog utemljivaĉa: 8,7 km

Naponska sonda: PVC kabel 1,5 mm2Cu, 1200 u odnosu na

strujnu sondu
sondu
Udaljenost referentne zemlje odograde ispitivanog postrojenja: cca 500 m

Ukupna struja kvara (tranzijentni period)

21027 A
Iu

Dio struje kvara koji protiĉe kroz uzemljivaĉ pri JKS: Iz 11426 A

Ispitna struja: Iv 63,5 A

Redukcioni faktor voda kojim je ostvaren vještaĉki

zemljospoj rv 0,767

Koeficijent preraĉunavanja: k=Iz/rvxIv

234,62

Napon uzemljenja prema referentnoj zemlji pri ispitnoj

3,58 V
struji Iv Uv

Napon uzemljenja prema referentnoj zemlji

pri JKS Uz=kxUv 839,94 V
Impedansa uzemljenja: Zu=Uz/Iz=Uv/rvxIv 0,073 

Maksimalni napon dodira u postrojenju pri

vještaĉkom zemljospoju Udv: 606 mV

Maksimalni napon dodira u postrojenju pri

142,17 V
JKS Ud=kxUdv

Maksimalni napon koraka u postrojenju pri

123 mV
vještaĉkom zemljospoju Ukv:

Maksimalni napon koraka u postrojenju pri

JKS Uk=kxUkv 28,85 V

Maksimalni napon dodira van postrojenja pri 1180 mV

vještaĉkom zemljospoju Udv:

Maksimalni napon dodira van postrojenja pri

276,85 V
JKS Ud=kxUdv

Maksimalni napon koraka van postrojenja pri 15 mV

vještaĉkom zemljospoju Ukv:

Maksimalni napon koraka van postrojenja pri 3,52 V

JKS Uk=kxUkv

URADIO: OVJERIO: