El Filibusterismo – Tauhan at Katangian
Simoun
Tanyag na mag-aalahas si Simoun. Mayaman
ito at may suot na salamin. Kilala rin siya ng
lahat bilang tagapayo ng kapitan heneral.
Ngunit nagpapanggap lamang si Simoun na
isang alahero dahil siya talaga si Crisostomo
Ibarra na ikala ng lahat na yumao na dahil sa
nangyaring engkuwentro sa Ilog Pasig.
Nagpapanggap siya upang makapaghigante
sa mga Espanyol at sa mga Prayle.
Basilio
Isa siya sa dalawang anak ni Sisa. Nang
pumanaw ang kaniyang ina at kapatid,
kinupkop siya ni Kapitan Tiyago at nag-aaral
ng medisina.
Naging mapait ang kapalaran ni Basilio dahil
napagbintangan siya sa isang kasalanang di
niya ginawa. Nang makalaya ay sumama siya
sa plano ni Simoun. Kasintahan si Basilio ni Juli.
Juli
Anak ni Kabesang Tales na nakaranas ng
paghihirap dahil sa panggigipit ng mga
Espanyol. Mabuting dalaga si Juli na napilitang
mamasukan bilang tagapagsilbi sa malupit na
si Hermana Penchang.
Upang makalaya ang kasintahang si Basilio,
humingi siya ng tulong kay Padre Camorra.
Ngunit imbes na tulungan ay
pinagsamantalahan siya nito. Nagpatiwakal si
Juli dahil hindi matanggap ang nangyari.
Isagani
Matalik na kaibigan ni Basilio at kasamahan sa
paaralan na nagsusulong na magkaroon ng
pag-aaral ng wikang Espanyol sa mga
eskwelahan sa kanilang lugar. Pamangkin siya
ni Padre Florentino at kasintahan ni Paulita
Gomez.
Ngunit hindi sila naikasal ni Paulita dahil
ipangkasundo ang dalaga kay Juanito Pelaez.
Sa araw ng kasal nila, si Isagani ang nagligtas
sa kanila sa kapahamakan.
Kabesang Tales
Masipag na magsasaka si Kabesang Tales na
papaunlad na sana ang kabuhayan.
Gayunman, nakaranas siya ng panggigipit
mula sa mga Kastila at inangkin ang lupain nito.
Dahil dito ay nakulong siya at tuluyang nawala
ang kabuhayan.
Paulita Gomez
Pamangkin ni Donya Victorina at isang
dalagang umiibig kay Isagani. Mapusok ito at
hindi pa ganoon katrikal mag-isip.
Ngunit nang makulong si Isagani dahil sa
hangarin nito para sa akademya, natapos na
rin ang relasyon nila. Dahil dito, naitakda ang
kasal niya kay Juanito Pelaez na magiging
paraan upang isakatuparan ang plano ni
Simoun.
Padre Salvi
Siya ang kura ng bayan ng San Diego na
pinalitan si Padre Damaso. Siya ay isang
padreng Pransiskano.
Dahil sa kompetisyong mayroon sila ng alperes,
gumawa ito ng plano upang mapabagsak si
Ibarra na kalaunan ay mapababagsak naman
ni Simoun.
Padre Camorra
Isa sa mga pari sa bayan ng San Diego na
mainitin ang ulo at laging nakatalo ng
mamamahayag na si Ben Zayb. Kilala rin si
Padre Camorra na humahanga sa
magagandang babae kahit bawal ito bilang
isang pari, Dahil dito, madalas siyang kumilos
na animo ay hindi isang pari. Hanggang sa
hindi na niya napigilan ang sarili at ginawa ang
panghahalay sa kaawa-awang si Juli.
Don Custodio
Kilala rin sa taguring Buena Tinta, siya ang
nagpapasya sa pagkakaroon ng akademya
sa wikang Kastila na kailanman ay hindi niya
pinahintulutan at naging sanhi rin ng
pagkakakulong ng mga estudyanteng
nagsusulong rito.
Juanito Pelaez
Anak ni Timoteo Peleaz si Juanito. Dahil sa
matagumpay na negosyo ng ama ay naging
tanyag ang kanilang pangalan. Naging sutil
namang mag-aaral si Juanito at laging
pinaglalaruan ang kaniyang mga kamag-aral.
Estudyante siya sa UST at naikasal kay Paulita
dahil sa mabangong pangalan nito na agad
na pinayagan ni Donya Victorina.
Donya Victorina
Asawa ng huwad na medikong si Don Tiburcio
de Espedaña. Ugali niyang ayusan nang maigi
ang sarili, kabilang ang pananamit at
paglalagay ng mga kolorete upang
magmukha siyang Kastila. Siya ang
tumatayong ina ni Paulita at tinatawag niyang
Tiya Torina.
Ben Zayb
Laging kadikit ng mga kilalang tao ang
mamamahayag na si Ben Zayb upang
makahanap ng kaniyang isusulat para sa
pahayagan.
Gayunman, may reputasyon siyang magsulat
ng mga kuwentong hindi totoo upang
maiangat o mapagtakpan ang mga
kamaliang nagawa ng mga taong malalapit
sa kaniya lalo na ang mga nasa
kapangyarihan tulad ng mga prayle.
Placido Penitente
Mula sa Batangas ang mahusay at masipag na
mag-aaral na si Placido. Likas ang talino ni
Placido na kung minsan ay nagagawa niyang
mapahiya ang mga guro dahil sa labis na
katalinuhan.
Nagiging dahilan din ito upang matawag
siyang sobersibo ng mga prayle. Dahil sa mga
kaguluhan, nawalan ng ganang mag-aral si
Placido na hindi naman pinahintulutan ng
kaniyang inang si Cabesang Andang dahil
kailangan daw nitong maging abogado na
ipinangako nito sa ama ni Placido.
Quiroga
Isang Intsik na negosyanteng gagawin ang
lahat para sa ikauunlad ng kaniyang mga
negosyo. Nais niyang magkaroon ng
konsulado sa Pilipinas na naging dahilan ng
ilang pagpupulong sa kaniyang bahay.
Sa bodega niya rin inimbak ang mga armas na
dala ni Simoun bilang bayad nito sa utang niya
sa alahero. Tutol man ay wala ring nagawa si
Quiroga dahil mahalaga sa kaniya ang pera.
Sinong
Isang kutsero na naging matalik na kaibigan ni
Basilio. Dahil sa pagnanais nitong makawala sa
mga Kastila, maging ang bayani sa epiko na si
Bernardo Carpio ay pinaniniwalaan na rin
niyang darating upang iligtas sila.
Siya rin ang isa sa masugid na dalaw ni Basilio
nang nakakulong ito at nagbibigay sa kaniya
ng balita sa mga nagaganap sa labas.
Mr. Leeds
Isang Amerikano na nagtatanghal sa isang
perya sa Quiapo. Kilala siya dahil sa isang
natatanging pagtatanghal na gumagamit ng
isang ulong nagsasaluta.
Naging dahilan ang ulong iyon sa
pagkahimatay ng paring si Salvi nang minsang
manood ito.
Padre Florentino
Isang Indio na naging isang ganap na pari.
Kaiba ng mga prayleng Espanyol,. Kilala si
Padre Florentino bilang isang masiyahing pari
at magiliw sa mga nagsisimba.
Sinasabing kaya siya pumasok sa pagpapari
dahil nabigo ito sa minamahal niyang babae.
Siya rin ang kumopkop sa sugatang si Simoun
na kalaunan ay binawian din ng buhay.
Padre Irene
Isa sa mga pari na kaanib ng mga mag-aaral
sa pagtatayo ng akademya para sa wikang
Espanyol. Kilala ang paring ito na malapit sa
iba’t ibang tauhan sa nobela at karaniwang
nagbibigay ng impormasyon kung kani-kanino
na kung minsan ay nagiging dahilan ng mga
kaguluhan.
Macaraig
Kilala bilang mayaman at palabang
mag-aaral. Isa sa mga nagsusulong na
magkaroon ng akademya para sa wikang
Kastila. Ngunit nang mag-umpisa ang
kaguluhan, bigla na lamang itong nawala at
hindi na mahagilap.
Kabanata 1: Sa Ibabaw Ng Kubyerta (Buod)
Naglalayag ang Bapor Tabo sa may Ilog Pasig,
isang umaga ng Disyembre at patungong
Laguna. Nasa ibabaw ng kubyerta ang mga
makakapangyarihan na tao tulad nina Don
Custodio, Donya Victorina, Kapitan Heneral,
Padre Salvi, Padre Irene, Ben Zayb, Donya
Victorina, at Simoun.
Napapasama si Simoun sa mga mayayaman
dahil kilala nila ito bilang isang
maimpluwensiyang alahero. Kilala siya sa
buong Maynila dahil naiimpluwensiyahan ito
ng Kapitan Heneral.
Upang mapawi ang pagkainip sa mahaba at
mabagal na biyahe, napag-usapan nila ang
pagpapalalim ng Ilog Pasig. Iminungkahi ni
Don Custodio na mag-alaga ng itik. Sinambit
naman ni Simoun na kailagang gumawa nang
tuwid na kanal na mag-uugnay sa lawa ng
lawa ng Laguna at sa Maynila.
Sandaling nagkainitan sina Don Custodio at
ang ilang prayle dahil sa magkaiba nilang
suhestiyon at mithiing ipatupad. Ayaw naman
ni Donya Victorina na makapag-alaga ng
pato sa kanilang lugar dahil darami raw ang
balut na pinandidirihan niya.
Aral – Kabanata 1
Ang buhay kung minsan ay isang Bapor Tabo.
Nasa itaas ang may kapangyarihan. Ngunit
hindi ito nangangahulugan na ligtas na sila sa
mga suliranin dahil sila mismong nasa taas ay
ang gumagawa ng kanilang mga intindihin.
Kabanata 2: Sa Ilalim Ng Kubyerta (Buod)
Nagtungo si Simoun sa ilalim ng kubyerta.
Masikip at siksikan doon dahil may mga
pasahero at naroon din ang mga bagahe at
kargamenrto.
Naroon si Basilio na isang mag-aaral ng
medisina at si Isagani na isang makata mula sa
Ateneo. Kausap nila si Kapitan Basilio.
Napag-usapan nila ang balak ng mga
mag-aaral tungkol sa pagtuturo ng wikang
Kastila na hindi naging matagumpay.
Napag-usapan din ng dalawa ang nobya ni
Isagani na si Paulita Gomez, pamangkin ni
Donya Victorina de Espadaña.
Maya-maya pa ay lumapit si Simoun kina
Basilio at Isagani. Ipinakilala ni Basilio si Simoun
kay Isagani. Nagwika si Simoun na hindi siya
nadadalaw sa lalawigan nina Basilio at Isagani
dahil mahirap ang lugar at walang bibili ng
alahas.
Nagpatuloy ang usapan ng tatlo hanggang sa
inalok ni Simoun ng serbesa ang dalawa.
Tumanggi sila at sinabi ni Simoun na ayon daw
kay Padre Camorra, kaya mahirap at tamad
ang mga tao sa kanilang lugar ay panay tubig
ang iniinom at di alak.
Aral – Kabanata 2
Sinisimbolo ng ilalim ng Kubyerta ang
diskriminasyon ng lipunan, na ang mahihirap
ay laging nasa ilalim. Ang hindi nila batid ay
walang pinipiling katayuan sa buhay ang
pagiging mahusay at kapakipakinabang.
Kabanata 3: Alamat (Buod)
Nauwi ang usapan sa ibabaw ng kubyerta sa
mga alamat. Nagsimulang ikuwento ng
Kapitan ang alamat ng Malapad-na-Bato.
Ayon sa alamat, itinuturing daw na banal ng
mga katutubo ang lugar at tahanan ng mga
espiritu.
Ngunit nang manirahan daw dito ng mga
kriminal ay nawala ang pangamba sa mga
kaluluwang naroon. Sa mga tulisan na natakot
ang mga tao.
Si Padre Florentino naman ang nagsalaysay ng
alamat ni Donya Geronima. Nagkaroon dawn
g kasintahan ang Donya ngunit naging
arsobispo ito sa Maynila. Sinundan daw ng
babae ang katipan at kinulit sa alok na kasal.
Upang makapagtago, nanahan ang dalawa
sa isang yungib malapit sa Ilog Pasig.
Nakuwento din ang alamat ni San Nicolas na
nagligtas sa Intsik na muntik nang patayin ng
isang buwaya. Naging bato daw ang buwaya
nang dasalan ng Intsik ang santo.
Nabling naman ang usapan sa lugar kung
saan namatay si Ibarra. Ipinaturo ni Ben Zayb
kung saan iyon banda sa Ilog Pasig. Natahimik
at namutla naman si Simoun.
Aral – Kabanata 3
Mahilig ang mga Pilipino sa mga alamat. Sa
mga kuwentong ganito ay nababatid ang
malikhaing dahilan ng pagkakabuo ng isang
bagay na lubhang nakaaaliw at kapupulutan
din ng aral.
Kabanata 4: Kabesang Tales (Buod)
Anak ni Tandang Selo si Kabesang Tales. May
tatlong anak naman ang Kabesa na sina Lucia,
Tano, at Juli. Pumanaw si Lucia dahil sa
malaria.
Naging marangya ang buhay nila dahil sa
sipag ni Tales. Magbubukid siya at umasenso
sa kaniyang tubuhan.
Ninais niyang pag-aralin si Juli ng kolehiyo
upang makapantay ang kasintahang si Basilio.
Gayunman, tinaasan sila ng buwis sa tubuhan
hanggang sa inangkin ng mga prayle. Dinala
ito sa korte ngunit natalo siya.
Nakulong naman si Tales nang magdala ito ng
patalim at may nakitang pera sa kaniya.
Pinatutubos naman siya sa halagang 500.
Upang may pantubos sa ama, isinanla niya
ang laket na bigay ng kasintahan na noong ay
pagmamay-ari ni Maria Clara.
Ngunit di ito sapat kaya namasukan siyang
katulong kay Hermana Penchang noong
bisperas ng Pasko. Dahil sa masalimuot na
nangyari sa kanilang pamilya ay hindi na
nakapag-aral pa si Juli na pangarap ng
kaniyang ama para sa dalaga.
Aral – Kabanata 4
May mga buhay na nasisira ang pagiging
ganid at mapanglamang sa kapuwa. Katulad
ng kuwento ni Kabesang Tales na
nagsusumikap ngunit pinabagsak ng
makasariling interes ng mga prayle.
Kabanata 5: Ang Noche Buena ng Isang
Kutsero (Buod)
Gabi na nang makarating si Basilio sa kanilang
bayan. Nasabay pa siya sa prusisyong
pang-Noche Buena. Naabala pa sila dahil
binubugbog ang isang kutserong si Sinong na
nalimutan ang kaniyang sedula.
Matapos ay napag-usapan nila ang rebulto ni
Metusalem, ang pinakamatandang taong
namalagi sa daigdig. Idinaan naman ang
rebulto ng tatlong Haring Mago na
nakapagpaalala kay Sinng kay Haring
Melchor.
Itinanong naman ng kutsero kay Basilio kung
nakaligtas na ang kanang paa ng bayaning si
Bernardo Carpio na naipit umano sa bundok
sa San Mateo. Pinaniniwalaan kasing hari ng
mga Pilipino si Carpio na makapagpapalaya
sa kanila.
Nahuli muli si Sinong dahil namatay ang ilaw ng
kaniyang kalesa. Dinala na siya sa presinto at si
Basilio ay naglakad na lamang.
Sa paglalakad niya ay napansin niyang wala
man lang parol at tahimik ang bayan kahit
Pasko na. Dumalaw si Basilio sa bahay ni
Kapitan Tiago at naisalaysay ang pangyayari
kay Kabesang Tales at Juli.
Aral – Kabanata 5
Malaki ang pag-asa sa ilang nilalang kahit tila
puro pasakit na ang kanilang nararanasan.
Likas sa mga Pilipino na maniwalang darating
din ang liwanag sa kabila ng tinatahak nilang
malubak at madilim na landas.
Kabanata 6: Si Basilio (Buod)
Umalis si Basilio sa bahay ni Kapitan Tiago,
madaling araw pa lamang. Nagtungo siya sa
libingan ng mga Ibarra sapagkat anibersaryo
ng pagyao ng kaniyang ina.
Nag-alay siya ng isang panalangin para sa ina.
Matapos iyon ay lumisan na rin si Basilio at
bumalik na sa Maynila.
Muntik nang magpatiwakal si Basilio noon dahil
sa mga suliraning hinaharap. Nakita lamang
siya nina Tiya Isabel at Kapitan Tiago at
kinupkop at pinag-aral ito sa Letran. Hirap
noong unang taon sa eskwela si Basilio at
tanging “adsum” o “narito” ang kaniyang
nababanggit.Nakukutya rin siya dahil sa
kaniyang lumang kasuotan. Gayunman,
walang nakapigil kay Basilio na mag-aral.
Nagkaroon ng guro si Basilio na tinangka
siyang lituhin sa isang aralin. Ngunit nasagot ni
Basilio nang ilang beses ang tangka ng guro.
Dahil dito ay nagkaroon sila ng alitan at
nagkaroon pa ng laban sa sable at baston.
Naging sobresaliente din siya o may may
pinakamataas na marka.
Hinikayat naman siya ni Tiago na mag-aral sa
Ateneo Municipal kung saan siya kumuha ng
medisina.
Aral – Kabanata 6
Wala sa katayuan sa buhay o anyo ang
pagiging mahusay. Sabi nga, huwag
husgahan ang aklat ayon lamang sa pabalat.
Minsan ang kagalingan ay ikinukubli lamang at
inilalabas sa tamang pagkakataon.
Kabanata 7: Si Simoun (Buod)
Sa kabanatang ito masisilayan ang talas ng
kaisipan ng dalawang tauhan na sina Simoun
at Basilio.
Pagkatapos ng labing-tatlong taon ay muling
nakita ni Basilio ang misteryosong lalaki na
tumulong sa paglilibing sa kanyang inang si
Sisa. Ito ay ang nagbabalat-kayong
mag-aalahas na si Simoun.
Si Basilio ang unang nakatuklas ng lihim ni
Simoun. Bukod sa kanyang huwad na
katauhan ay batid din ng binata ang
binabalak ni Simoun na himagsikan laban sa
mga mapang-aping kasapi ng pamahalaan.
Inalok siya ni Simoun na makiisa sa kanyang
layunin, ngunit ito ay kanyang tinanggihan.
Ang pangarap ni Simoun ay makatapos ng
medisina at matubos sa pagiging alila ang
kanyang kasintahan na si Huli.
Ang mga layunin na ito ay pinagtawanan at
kinutya ni Simoun. Sinabihan niya ang binata
na walang kabuluhan ang buhay na hindi
inuukol sa dakilang layon. Ayon sa kanya ay
dapat na maging malaya muna sila sa mga
mang-aalipin para makamit nila ang
mapayapang buhay.
Hindi naging sapat ang mga pangaral ni
Simoun upang tuluyan niyang makumbinsi ang
binatang si Basilio.
Aral – Kabanata 7
Ang bawat tao sa mundo ay mayroong
kanya-kanyang pamamaran kung paano nila
makamtam ang mga layunin at adhikain nila
sa buhay.
Kabanata 8: Maligayang Pasko (Buod)
Si Huli ay larawan ng isang babae na pilit
nagpapakatatag na balang araw ang
kanyang mga panalangin ay masasagot ng
isang himala.
Kagaya ng nakagawian ni Huli siya ay gumising
ng maaga at buong pusong umaasa na sana
ay hindi na sisikat ang araw. Tinignan niya ang
ilalim ng larawan ng Birhen sa
pagbabasakaling nagkaroon na ng himala.
Huminga nang malalim ang dalagang si Huli at
namulat na lamang bigla na mali pala ang
mga sapantaha niya tungkol sa milagro.
Pinagtawanan na lamang niya ang kanyang
sarili habang siya ay abalang nag-gagayak.
Nagmadali siyang nagbihis upang pumunta sa
bahay ng bago niyang panginoon, si Hermana
Pencahang. Bago siya umalis kinausap at
binilin niya ang kanyang lelong. Nang
mapansin iniya ang nangingilid na luha ng
matanda ay dali-dali siyang umalis.
Sa bahay ni Tandang Selo ay dumating ang
kanyang mga kamag-anak upang mamasko.
Sinalubong niya ang mga ito, ngunit nagulat
siya dahil anumang gawin niyang magsalita o
sumigaw ay walang boses na lumalabas sa
kanyang bibig.
Aral – Kabanata 8
Ang buhay ay parang isang gulong. Ang mga
pangarap sa buhay ang gawing inspirasyon
upang mabilis ang pag-ikot ng mga gulong
tungo sa tagumpay.
Kabanata 9: Ang Mga Pilato (Buod)
Sa kabanata na ito ipinakita ni Rizal ang
pamamayani ng kasakiman at pagiging tuso
ng mga prayle.
Ang nakakalunos na sinapit ni Kabesang Tales
ay nakarating sa bayan. Ang ilan ay naawa sa
matanda, samantala ang mga guwardiya sibil
at mga prayle ay nagkibit lamang ng balikat.
Si Padre Clemente na siyang tagapangasiwa
ng hasyenda ay mabilis na naghugas kamay
sa narinig na balita. Sinisi pa niya si Kabesang
Tales dahil sa pagsuway ng huli sa utos ng
korporasyon. Idiniin pa niya ang matanda na
nagtatago ng mga armas.
Pinagsabihan ni Hermana Penchang ang alipin
na si Huli na magdasal sa wikang Kastila. Ito
daw ang dahilan kung bakit napipi at
naghihirap ang kanyang ama. Hindi daw sila
marunong manalangin sa langit.
Buong galak na nagdiwang ang mga pari
dahil sa pananalo nila sa usapin tungkol sa
hasyenda. Sinamantala nila ang pagkakataon
upang ipamigay ang mga lupain ni Kabesang
Tales. Maging ang matanda ay bibigyan ng
kautusan ng tinyente na lisanin ang kanyang
sariling tahanan.
Aral – Kabanata 9
Ang mga kasawian at pagsubok sa buhay ay
hindi dapat inilalagay sa puso at isipan.
Labanan ito at huwag hayaang maging lason
na sisira sa iyong pagkatao.
Kabanata 10: Kayamanan At Karalitaan (Buod)
Si Simoun ay tumuloy sa bahay ni Kabesang
Tales. Siya ay may dalang pagkain at ang
kanyang ibang kailangan, at dalawang kaban
ng mga alahas.
Nagsidatingan na ang mga mamimili ng
alahas ni Simoun na sina Kapitan Basilio at ang
kanyang anak na si Sinang at kanyang asawa,
at si Hermana Penchang na kung saan may
balak bumili ng isang singsing na may brilyante
para sa birhen ng Antipolo.
Lahat sila ay galak na galak sa dala dalang
alahas ni Simoun, sapagkat si Kabesang Tales
naman ay napaisip sa kayamanang dala dala
ni Simoun.
Inilabas ni Simoun ang kanyang mga bagong
hiyas. Dito naman pumili si Sinang at iba pa.
Tinuro ni Sinang ang isang kuwintas at pinabibili
ito sa ama niyang si Kabesang Tales.
Ang kuwintas na pinili ni Sinang ay ang
kuwintas ng kanyang naging kasintahan na
pumasok sa pagmomongha. Ito ay may
halagang limang daang piso.
Aral – Kabanata 10
Maging makatao sa iyong mga kakilala at
kababayan. Nasa taong namamahala ang
isinasama ng mga mamayanan. Ugali din ng
Pilipino ang magbuwi buhay alang-alang sa
kanilang karapatan.
Kabanata 11: Los Banos (Buod)
Noo’y ika-31 ng Disyembre. Ang Kapitan
Heneral kasama si Padre Sibilya at Padre Irene
ay naglalaro ng tresilyo sa bahay-aliwan sa Los
Banos.
Nagpatalo ang dalawang kura dahil ang nais
lamang nila na mangyari sa panahon na iyon
ay kausapin si Kapitan tungkol sa paaralan ng
Kastilang balak ng kabataan. Ngunit
maraming iniisip an Kapitan, kagaya ng
papeles ng pamamahala, pagbibigay biyaya,
pagpapatapon, at iba pa.
Ang paaralan ay hindi ganoon ka-importante
sa Kapitan. Nagalit naman si Padre Camorra
dahil sa sinadyang pagkatalo ni Padre Irene, at
hinayaang manalo si Kapitan.
Pinalitan naman ni Simoun si Padre Camorra.
Biniro naman ni Padre Irene ang binata na
ipusta ang kanyang mga brilyante. Pumayag
naman ito sapagkat wala namang
maipupusta ang kura. Subalit sinabi ni Simoun
na kapag siya ang nanalo, bibigyan nila siya
ng pangako.
Sa kakaibiang kondisyon ng binata ay lumapit
si Don Custodio, Padre Fernandez, at Mataas
na Kawani. Tinanong nila ang binata kung
para saan ang kanyang mga hiling. Sinagot
naman ng binata ay para ito sa kalinisan at
kapayapaan ng bayan.
Aral – Kabanata 11
Pinapakita sa kabanatang ito ang kaugaliang
Pilipino na nasusunod ang lahat ng utos at
gusto ng isang makapangyarihang tao at
dapat natin respetuhin at suyuin ang taong
iyon.
Kabanata 12: Placido Penitente (Buod)
Si Placido Penitente ay nag-aaral sa
Unibersidad ng Santo Tomas at nasa ikaapat
na taon na siya ng kolehiyo. Ngunit, malungkot
ang binata at nais na niyang tumigil sa
pag-aaral.
Pinakiusapan siya ng kanyang ina na kahit
tapusin nalang ang natitira niyang taon sa
eskwelahan. Ang ideyang tumigil sa pag-aaral
ay naisipan ni Penitente dahil sa mga
kasamahan niya sa Tanawan. Siya ang
pinakamatalinong studyante at bantog sa
paaralan ni Padre Valerio noon.
Isang araw nagulat si Penitente nang tinapik
siya ni Juanito Paelez, isang anak ng
mayamang mestizong Kastila.
Kinamusta siya ni Paelez sa bakasyon nito
kasama si Padre Camorra at saka kinuwento
naman ito ng binata.
Tinanong din ni Paelez si Penitente tungkol sa
kanilang leksyon dahil noong araw lamang na
iyon ang unang pagpasok ni Paelez. Niyaya
naman ni Paelez si Penitente na maglakwatsa,
ngunit tumutol naman ito.
Aral – Kabanata 12
Ang pamahaalan ay minsang abusado at
sakim sa kapangyarihan dahil sa pagtuttol nila
ang pagtututo ng mga tao.
Kabanata 13: Ang Klase Sa Pisika (Buod)
Ang silid sa pisika ay maluwag at parihaba ang
sukat. Malalaki rin ang mga bintana na
mayroong rehas na bakal. Sa magkabilang
panig ng kuwarto ay mayroong upuang kahoy
na aabot sa tatlong baitang ang taas. Doon
umuupo ang mga mag-aaral na nakaayos
batay sa titik ng kanilang apelyido.
Kahit malaki ang silid, makikita namang wala
itong anumang palamuti. May mga
kagamitan at instrumento para sa pag-aaral
sa pisika ngunit nakasalansan naman sa isang
aparador na nakakandado.
Si Padre Millon ang maestro sa Pisika na tanyag
sa paaralan ng San Juan de Letran. Isa-isa
niyang tinatawag ang mga mag-aaral upang
tanungin ng aralin. Ang magkaibigang Pelaez
at Placido ay nagsesenyasan na magturuan.
Inapakan ni Pelaez ang paa ng kaibigan
bilang hudyat ngunit napasigaw si Placido.
Siya tuloy ang napagbalingan ng inis ng guro
at tinanong. Utal-utal siyang sumagot at
nagalit ang pari at binigyan siya ng
mababang marka habang nakatanggap pa
ng lait at mura mula sa pari. Nainis si Placido at
biglang umalis sa klase na ikinagulat ng lahat.
Aral – Kabanata 13
Kung minsan ay lumalabis na sa pagdidisiplina
ang iba. Kahit maganda ang intension, kung
hindi maganda ang pamamaraan ay wala rin
itong bisa.
Kabanata 14: Sa Bahay Ng Mga Mag-aaral
(Buod)
Pag-aari ni Makaraig ang bahay na
tinutuluyan ng mga mag-aaral. Marangya ang
pamumuhay niya at nag-aaral ng abogasya.
Siya rin ang pinuno ng mga mag-aaral na may
kilusan para sa nais nilang Akademya sa
wikang Kastila.
Inanyayahan niya sina Sandoval, Pecson,
Pelaez, at Isagani sa isang pagpupulong.
Positibo ang pananaw nina Isagani at
Sandoval na papayagan ang kanilang
panukala. Habang si Pecson naman ay duda
kaya nagkaroon sila ng pagtatalo.
Ibinunyag ni Makaraig na ipinagtatanggol
daw sila ni Padre Irene sa kanilang plano.
Kailangan na lamang daw nilang mapapayag
si Don Custodio, isa sa mga bahagi ng lipon ng
paaralan, sa pamamagitan nina Ginoong
Pasta na isang manananggol at si Pepay na isa
namang taga-aliw. Malalapit daw kasi ang
mga ito sa pari.
Napagkasunduan ng mga mag-aaral na kay
Ginoong Pasta sila hihingi ng tulong dahil
marangal itong tao at tiyak na magiging
maayos ang paraan at proseso ng
pagkumbinsi sa prayle.
Aral – Kabanata 14
Isang magandang gawi ang pagpaplano ang
pag-uusap tungkol sa mga adhikain. Kung
kikilos nang sabay-sabay at iisa ang pangkat,
tiyak na makakamit ang mithiin.
Kabanata 15: Si Ginoong Pasta (Buod)
Bilang pagtupad sa kanilang misyon, tinungo ni
Isagani ang tanggapan ni Ginoong Pasta.
Kilala si Ginoong Pasta sa talas ng kaniyang isip
at angking katalinuhan. Sa kaniya lumalapit
ang mga pari upang manghingi ng payo kung
nasa isang gipit na sitwasyon.
Nakipag-usap si Isagani sa Ginoo tungkol sa
kanilang balak. Nais niyang kausapin ni
Ginoong Pasta si Don Custodio at
mapasang-ayon ito.
Naisalaysay ni Isagani kay Ginoong Pasta ang
misyon ng kanilang kilusan. Nakinig naman ang
Ginoo ngunit akala mo ay walang alam at
walang pakialam sa kilusan ng mga mag-aaral.
Nakiramdam naman si Isagani kung naging
mabisa ba ang mga salita niya sa Ginoo.
Pagkatapos ng ilang sandali, sinabi ng Ginoo
ang kaniyang pasya. Ayaw niya raw makialam
sa plano ng mga mag-aaral dahil maselan
daw ang usapin at mas makabubuti raw na
ang pamahalaan na lamang ang kumilos
hinggil dito. Malungkot naman si Isagani sa
naging pasya ng Ginoo.
Aral – Kabanata 15
Ang talas ng isip ng tao ay nagagamit sa
kabutihan ngunit kung minsan ay pinipili na
lamang ding manahimik upang hindi
masangkot sa mga gulo.
Kabanata 16: Ang Kasawian Ng Isang Intsik
(Buod)
Isang negosyanteng Intsik si Quiroga. Sa kabila
ng hinaharap na pagkalugi ng kaniyang
negosyo ay nagawa pa nitong magpatawag
ng isang hapunan. Pakay niya na magkaroon
ng konsulado ang Tsina sa bansa. Inimbitahan
niya ang mga military, kawani ng gobyerno,
mga prayle, at kapuwa negosyante.
Naroon din si Simoun. Hindi lamang pagsama
sa hapunan ang pakay ng alahero kung hindi
maging ang paniningil sa utang ni Quiroga.
Gayunman, dahil nga sa pagkalugi ng
kaniyang negosyo, hindi siya makababayad
kay Simoun ng limang libong piso.
Inalok naman siya ni Simoun na maaari niyang
bawasan ng dalawang libong piso ang
pagkakaurang ng Intsik kung papaya itong
maitago ang mga armas sa kaniyang bodega.
Ipinaliwanag ni Simoun na wala raw dapat
ikatakot ang negosyante sapagkat unti-unti rin
umanong ililipat ang mga ito sa ibang lagakan.
Walang nagawa ang Instik kung hindi
pumayag sa alok ni Simoun.
Nag-uusap naman sina Don Custodio tungkol
sa ipadadala sa bansang India upang
matutong gumawa ng sapatos para sa
sandatahan.
Aral – Kabanata 16
Sa oras ng kagipitan, kahit hindi pabor ay
napapasang-ayon ang isang tao. Kahit
mayroong pangambang nararamdaman,
basta para sa ikaluluwag ng sitwasyon, ay
aayon ito.
Kabanata 17: Ang Perya Sa Quiapo (Buod)
Umalis na sa bahay ni Quiroga ang
labindalawang bisita niya. Ngayon naman ay
pupunta sila sa isang peryahan sa Quiapo at
sa bahay ni Mr. Leeds.
Aliw na aliw ang pari na si Padre Camora sa
mga babaeng nakikita niya sa peryahan.
Kilala kasi bilang makamundo ang prayleng
iyon. Lalong nadagdagan ang kaniyang tuwa
nang makasalubong si Paulita Gomez. Kasama
nito ang kaniyang tiyahin na si Donya Victorina.
Iyon lang, kasama din nila si Isagani na katipan
ni Paulita.
Nakarating sila sa isang tindahan ng mga
rebultong kahoy. Doon ay nagsabihan ng mga
kahawig ng estatwa ang mga kasama ni Mr.
Leeds. Sabi ng isa na ang estatwa ay kahawig
ni Ben Zayb habang ang isa naman daw ay
kahawig ni Camora dahil maraming likha ang
mga kahawig ng pari.
Mayroon silang nakitang larawan na kahawig
ni Simoun. Wala sa paligid ang alahero kaya
napag-usapan nila ito. Nagwika naman si Ben
Zayb na baka natatakot lamang si Simoun na
mabunyag ang lihim ng kaibigan si Mr. Leeds.
Aral – Kabanata 17
Ang pagnanasa at makamundong gawain ay
walang pinipiling anyo o antas sa buhay. Basta
hindi bukas sa pagbabago, iikot sa mga
masasamang pagnanasa ang isang tao.
Kabanata 18: Ang Mga Kadayaan (Buod)
Sa kabanatang ito makikita ang malaking
pagkakahawig ng dalawang karakter na sina
Simoun at Mr. Leeds.
Bago mag-umpisa ang pagtatanghal ni Mr.
Leeds ay siniyasat muna ni Ben Zayb ang
buong bulwagan. Maging ang mga gamit ng
Amerikano ay hindi rin niya pinalampas.
Pilit siyang naghahanap ng salamin, isang
bagay na karaniwang ginagamit sa
pandaraya sa mga tanghalan. Wala siyang
natagpuan kaya inumpisahan na ang
palabas.
Naglabas ng maitim at luma na kaha si
Mr.Leeds. Sinabi niya na natagpuan niya ito sa
isang lumang libingan. Pagkatapos niyang
sumigaw ng mga salitang banyaga ay kusang
nabuksan ang kaha.
Dito ay tumambad ang isang ulong anyong
bangkay na mayroong mahaba at makapal
na buhok. Mula sa kadiliman ay mayroong
nagsalita na parang tumatangis at humihingi
ng tulong.
Ang kuwento ng misteryosong boses ay
tungkol sa mga mapang-aping prayle at
saserdote noong panahon ni Amasis (isang
pinuno sa Ehipto). Dahil sa mga narinig ay
kinilabutan at hinimatay si Padre Salvi.
Aral – Kabanata 18
Ang mga taong mababaw ang pag-iisip at
pang-unawa ang siyang kadalasang nagiging
biktima ng mga mapaglinlang. Maging
mapagmatiyag at mapanuri sa lahat ng oras.
Kabanata 19: Ang Mitsa (Buod)
Si Placido ay larawan ng isang karaniwang
kabataan. Siya ay mapusok, nagkamali ngunit
sa bandang huli ay nahanap din ang tamang
daan tungo sa magandang kinabukasan.
Labis ang hinagpis ni Kabesang Tales dahil sa
desisyon ni Placido hinggil sa kanyang
pag-aaral. Kinausap niya ang kanyang anak
na ipagpatuloy ang kanyang pag-aaral
hanggang sa makatapos ng abogasya.
Dahil dito ay lalong nagpuyos ang kalooban
ng binata at iniwan ang kanyang ina. Sa
kanyang paglalakad sa bayan ay nakita niya si
Simoun. Lumapit siya dito at isinalaysay ang
nangyari sa kanya.
Sinadya ni Simoun na isama si Placido sa
pagawaan ng pulbura. Nasaksihan ng binata
ang hirap ng kalagayan ng mga mangagawa
ni Simoun. Sunod nilang pinuntahan ang
bahay ng mag-aalahas.
Dito niya nakita ang isang bata na kasing
edad niya ngunit malayong matanda ang
itsura kumpara sa kanya. Ipinaliwanag ni
Simoun na ito ay sanhi ng mabibigat na
gawain na naiatang sa kanya. Dahil sa mga
nasaksihan ay namulat ang isip at kalooban ni
Placido.
minsan ay hiinahamak niya ang pagkatao ng
mga ito.
Sa kanyang pagbibigay ng pasyatungkol sa
usapin, isa lang ang gusto niyang mangyari,
ang mapasaya ang mga prayle lalo na si
Padre Irene.
Aral – Kabanata 20
Inyong pakatatandaan na walang saysay ang
mataas na katungkulan kung hindi ito
nagagamit sa isang magandang layunin.
Gamitin niyo ang inyong kapangyarihan
upang makatulong sa kapwa.
https://www.panitikan.com.ph/kabanata-21-
mga-anyo-ng-taga-maynila-buod-el-filibusteris
mo/

Aral – Kabanata 19

Hanggang mayroong pagkakataon

samantalahin ito upang makapagtapos sa
pag-aaral. Ang oras kapag lumipas ay hindi na
maibabalik pa.

Kabanata 20: Si Don Custodio (Buod)

Si Don Custodio Salazar ay isang Katolikong
mapaglinlang. Hindi siya naniniwala sa
pangungumpisal, sa milagro ng mga santo at
ang pagiging banal ng papa.

Bata pa si Don Custodio nang dumating siya sa

Maynila. Dahil sa kanyang mataas na
katungkulan ay nakapangasawa siya ng isang
mayamang taga-lunsod. Ginamit niya ang
pera ng kanyang asawa sa pangangalakal.
Siya ay naging tanyag at napabilang sa mga
kinikilalang tao sa lipunanan.

Mahigit na dalawang linggo na sa poder ni

Don Custodio ang usapin tungkol sa paggamit
ng wikang Kastila sa loob ng akademya. Siya
ang naatasan na gumawa ng pag-aaral at
magbigay ng pasya kung ang paggamit ba
ng mga estudyante ay naayon o hindi.

Ang pag-iisip ni Don Custudio ay mahirap

mawari. Minsan ay kakampi at pinagtatabggol
niya ang mga Indiyo. Samantalang kung