Urednica Nikica Talan

Jadranka Hađur
Recenzenti
August Kovačec
Dražen Varga
Lektura portugalskog teksta
Maria Bernardette Duarte Godinho
OSNOVE GRAMATIKE
Lektura hrvatskog teksta
Služba lekture Školske knjige
PORTUGALSKOGA JEZIKA
Grafički urednik
Željko Brnetić

Korektorica
Melanija Ivezić Talan GRAMATICA ELEMENTAR
Oblikovanje naslovnice
Dubravka Rakoci DA LINGUA PORTUGUESA
Prijelom
Dubravko Duvančić

© ŠKOLSKA KNJIGA, d.d., Zagreb, 2003.

Nijedan dio ove knjige ne smije se umnožavati, fotokopirati ni na bilo
koji način reproducirati bez nakladnikova pismenog dopuštenja.

CIP - Katalogizacija u publikaciji

Nacionalna i sveučilišna knjižnica - Zagreb
UDK 811.134.3'36

TALAN, Nikica
Osnove gramatike portugalskoga jezika =

Gramatica elementar da lingua portuguesa I

Nikica Talan. - Zagreb : Školska knjiga,
2003.

ISBN 953-0-40924-9
43lO16155

� školska knjiga
Tisak: GRAFIĆKI ZAVOD HRVATSKE, d.o.o. Zagreb Zagreb, 2003.
Sadržaj

Predgovor ......................................................................................... 9
FONETIKA I ORTOGRAFIJA ......................................................... II
Portugalska abeceda ................................................................ II
Oralni samoglasnici ................................................................. 12
Nazalni samoglasnici ............................................................... 14
Polusamoglasnici ..................................................................... 16
Silazni oralni dvoglasnici ........................................................ 16
Uzlazni oralni dvoglasnici ............ ........................................... 18
Silazni nazalni dvoglasnici ...................................................... 19
Uzlazni nazalni dvoglasnici .................................................... 20
Oralni troglasnici ..................................................................... 21
Nazalni troglasnici .............. ..................................................... 22
Suglasnici ............ ...................................................................... 22
Oznaćivanje suglasnika ........................................................... 29
Oznaćivanje nazala .................................................................. 32
Mjesto naglaska ........................................................................ 32
Pravila naglašivanja ................................................................. 33
Grafićki naglasci ....................................................................... 36
Ostali pravopisni i interpunkcijski znakovi ............................ 37
Rastavljanje rijeći na slogove .................................................. 38
MORFOLOGIJA .............................................................................. 41
IMENICE ........................................................................................ 41
Rod imenice ............................................................................. 41
Tvorba ženskog roda .......................................................... 48
Nepromjenijive imenice .................................................... 53
Imenice muškog roda koje završavaju na -a .................... 56
Imenice koje mogu biti muškog i ženskog roda ............... 58
Broj imenice ............................................................................. 59
Tvorba množine ................................................................. 60
Stupanj imenice ....................................................................... 66
ČLAN .............................................................................................. 67
Uporaba određenog ćlana ...................................................... 68
Izostavljanje određenog ćlana ................................................ 75
 Uporaba neodređenog člana ............... . .......... . . ... .... 76 .. . .... ..... . ..
Tablični prikaz jednostavnih glagolskih vremena
Izostavljanje neodređenog člana ..... .. . ... . .. .... ... . . . . . . 78 .. . .. . . . . . .. .. . ..
pomoćnih glagola ter, haver, seTi estar ... . .. ............ . .. ........... 128
Paradigma jednostavnih glagolskih vremena
PRIDJEVI ........................................................................................ 79
pravilnih glagola triju konjugacija - aktivni oblik .. . 132
Tvorba pridjeva ženskog roda . . .. 80
....... . .. ..
.. ........ . ..................................

Stupnjevanje pridjeva .............................................................. 83 Paradigma složenih glagolskih vremena

Mjesto pridjeva ........................................................................ 88 pravilnih glagola triju konjugacija - aktivni oblik .... . .......... 136
Slaganje pridjeva u rodu i broju .............................................. 89 Paradigma pravilnih glagola triju konjugacija -
povratni oblik . ... ... ... . 141
ZAMJENICE . . 91
............. . ................ .............. ............... ...
............... .. ................................................................

OSOBNE ZAMJENICE ............................................ .... . . ............... 91 Paradigma pravilnih glagola triju konjugacij a -
Oblici osobnih zamjenica . ....................... .......................... 91 zamjenički oblik . . .. .
........... ............... . ............. ................. ... .... 148
Oblici o, lo i no osobne zamjenice (u službi izravnog Paradigma pravilnih glagola triju konjugacija -
objekta) .. . ...
....... . ................................................. ................ 92 pasivni oblik . . .. . .. .
.. .................... . .............. ........... . ............... .. . 1 55
Povratna zamjenica . .... ... . ..
.................................... ... . ... . ..... 93 Tvorba glagolskih vremena i načina . . . .
.. ... .......... .. ..... ......... . . 1 62
Uporaba osobnih zamjenica s prijedlozima .................... 94
Konjugacija nepraviinih glagola . ... .. 1 65
Kombinacije i kontrakcije nenaglašenih osobnih
....... ............. .................

Nepravilni glagoli 1. konjugacije ... . ...

.... ... ............. . . ........ 1 65
zamjenica u službi objekta .... .. ........... .. . . ..... .....
. . . . .... ........ . 96
Nepravilni glagoli 2. konjugacije . . .... ................. .............. 1 68
Mjesto nenaglašenih osobnih zamjenica . . . . .... . ... ...... . ... . .. 97
Nepravilni glagoli 3. konjugacije ..................................... 1 82
POSVOJNE ZAMJENICE (POSESIVI) ..... ... . .. .................................... 1 00
Glagoli s nepravilnim participom ......................................... 1 89
Oblici posvojnih zamjenica ............................. . .. ...... . . .. ... 1 00
Mjesto posvojnih zamjenica ............................. .............. . 1 00 Abundantni glagoli ... ...... ...
.. . ........... .... . .
. ...... .... . . ..
.. .. . ......... . . 1 90
.

POKAZNE ZAMJENICE (DEMONSTRATIVI) ... .. .. ......... .. . .. . 1 0 1

... . . .. .... .
Bezlični glagoli ........................... ............................................ 1 92
Oblici pokaznih zamjenica .... .. .
..... .......... ..... . .. .. . .. 101 . . ...... ... Defektivni glagoli ................................................................... 1 94
Mjesto pokaznih zamjenica .
......... ................................... 103 Sintaksa glagolskih načina i vremena ................................... 1 96
ODNOSNE ZAMJENICE (RELATIVI) ..... ..... . ..
.. ...... . ............... .... .... . . 1 04 Indikativ (indicativo) ........................................................ 1 96
UPITNE ZAMJENICE ..... ...... ..... ... .. . .. ......... ..... ....
. . . . . . . ..... .... ..... 1 06
.
Konjunktiv (conjunctivo) ................................................. 205
Imperativ (imperativo) .................................................... 212
NEODREĐENE ZAMJENICE .............. . ................... . .. . . .
. ... . ... ...... 1 07
Infinitiv (infinitivo) ................................ ........................... 214
Osobitosti nekih neodređenih zamjenica . . ..... ... ........ .. .. 108
Gerundiv (gerundio) ........................................................ 216
Neki ustaljeni izrazi s neodređenim zamjenicama ... .. ... III
Particip (participio) .......................................................... 217
BROJEVI . . .... . .
... ..... .... . . .. ..... ..... ... .. .... . .. . .
. .......... . . . . . .. . . . .. . ........ . . ..... 1 13 Slaganje glagola s rečeničnim subjektom ... . . .. ..... ..... ....... .... 218
Uporaba glavnih brojeva .
................ ............................ ......... . 1 17 Slaganje vremena ................................................................... 227
Uporaba rednih odnosno glavnih umjesto rednih brojeva 1 18 Sintaksa pomoćnih glagola haver, seTi estar .. .... ............. .... 228
GLAGOLI . . . .
. . .. .... ....... .......... .... ....... ...... . .... . . ..... .....
. . . . . . .. . ..... . . .... .. 1 2 1.
PRILOZI ........................................................................................ 231
Klasifikacija portugalskih glagola .......................... ..... ........ . . 121 Klasifikacija priloga ................................................................ 23 1
Pomoćni glagoli i njihova uporaba ........... ............ . .. ..... ....... . 123 Priložni izrazi ............. ...................................... ...................... 233
Nomenklatura najčešćih glagolskih oblika .................. ....... . 1 27 Mjesto priloga u rečenici ....................................................... 236
 Ponavljanje priloga na mente 237
- ..............................................
Predgovor
Stupnjevanje priloga ............. ................................................. 237
PRIJEDLOZI ................................................................................. 241
Ove Osnove gramatike portugalskoga jezika namijenjene su prije
VEZNICI ..................................................... .................................. 243 svega studentima portugalskog jezika i književnosti, ali i svima ko­
Koordinativni veznici ............................................................ 243 ji uče ili se spremaju naučiti jezik Cam6esa i Pessoe - jezik kojim
danas govori više od dvjesto milijuna izvornih govornika diljem
Subordinativni veznici .......................................................... 245
Europe, Južne Amerike, Afrike i Azije. Gramatika sadrži sve važ­
UZVICI ......................................................................................... 249 nije obavijesti o strukturi portugalskoga jezika, kao i brojne prim­
jere kojima se potkrepljuju iznesene gramatičke postavke. Najve­
SINTAKSA ..................................................................... ............... 25 1
ći broj primjera preuzet je (bilo u cjelini bilo djelomično) iz dviju
Nezavisno složena rečenica 25 1 vodećih gramatika portugalskog jezika (Cunha, Celso; Cintra, Lin­
..................................................

Zavisno složena rečenica
Pretvaranje aktivne u pasivnu rečenicu
......................................................
...............................
253 dley: Nova Gramtitica do Portugues Contemporaneo, Lisboa,
257 141998. te Cuesta, Vazquez Pilar; Luz, Maria Albertina Mendes da:
Gramtitica da Lingua Portuguesa, Lisboa, 1 989), dok sam određe­
ni broj primjera smislio sam ili ih preuzeo iz desetak manjih gra­
matika koje ovdje neću posebno navoditi.
Na kraju srdačno zahvaljujem svima koji su pomogli da ove
Osnove gramatike ugledaju svjetlo dana, osobito recenzentima
akademiku Augustu Kovačecu i dr. Draženu Vargi, lektorici M .
Bernardette Duarte Godinho, Upravi »Školske knjige« d.d. te
urednici Jadranki Hađur.
U Zagrebu, svibanj 2002.
Nikica Talan
FONETIKA I ORTOGRAFIJA
Portugalska abeceda

Slovo Naziv slova Izgovor

a a a
b be be
c ce se
d de de
e e E
f efe Efi
g gue (ge) ge (3e)
h aga tlga
i i i
j jota 3:)ttl
k kapa kaptl
l ele Eli
m eme Erni
n ene Eni
o 6 :)
P pe pe
q que ke
r erre ERi
s esse Esi
t te te
u u u
v ve ve
w duplo ve (ddblio) duplu ve (dubliu)
x xis fi!
y i grego (ipsilon) igregu (ipsil:m)
z ze ze
 • Kad se nađe ispred umekšanog l [l] ili ispred poluvokala w,
Napomena: Slova k, wiyupotrebljavaju se isključivo u općeprihvaćenim
portugalsko a izgovara se malo "velarnije', približavajući se ot­
�e?un.arodnim skraćenicama i simbolima, odnosno u stranim riječima
Ih flJečlma stranog podrijetla: vorenom o [::l], kao, npr., u francuskoj riječi pate:

kg ( quilograma)
= 'kilogram' mal [mat] 'zlo', 'loše'
darwinismo 'darvinizam' mau[maw] 'zao', 'loš'
byroniano 'byronovski'
Označuje se znakom a.
e
Oralni samoglasnici Samoglasnik e u portugalskom može biti otvoren, zatvoren ili
mukao.

a • Otvoreno e [E] odgovara francuskom ili talijanskom otvorenom

e. Označuje se znakovima e i e, a u brazilskom pravopisu još i
• Naglašeno a uglavnom se izgovara kao u hrvatskom standar­
znakom e:
dnom jeziku:
lebre [lebri] 'zec'
casa [kazB] 'kuća'
amtivel[Brnavd] 'ljubazan'
mar[mar] 'more' chapeu [jBpeW] 'šešir'
Označuje se na tri načina: a, ti i il. • Zatvoreno e [e] izgovorom je jednako francuskom ili talijan-
skom zatvorenom e, a označuje se znakovima e i e:
• U nenaglašenom položaju a se najčešće izgovara kao, primje­
rice, u engleskim riječima mother ili above: mesa [meZB] 'stol'
conter [k6ter] 'sadržavati'
chaga [jagB] 'rana'
mes [me j] 'mjesec'
mtiquina [mmnB ] 'stroj'
• Muklo e [i] taman je i kratak samoglasnik koji je svojevrsna »re­
dukcija« samoglasnika e (otvorenog i zatvorenog) i samoglas­
Jednako tako izgovara se i kad je pod naglaskom, ali samo is­
nika i. Katkad se, dapače, uopće ne izgovara. Označuje se s e i
pred m, n i nh:
i:
lama [lilmB] 'blato' se [si] 'sebe', se'; 'ako', 'da'
pano [pilnu] 'krpa, platno' pescar [pijkar] 'ribariti'
manha[milJm] 'lukavstvo' de longe [dil 63i] 'izdaleka'
divino[divinu] 'božanski', 'božanstven'
Označuje se znakovima a i a, a u lisabonskom izgovoru i zna­
kom e lijevo od [j], [3], [A], [P] i [i]: i
lei [lilj] 'zakon'
• Portugalsko i najčešće izgovorom odgovara hrvatskom i. Gra­
fički se označuje s i, a na početku riječi katkad i s e:
cereja [siril3B] 'trešnja'
mina[minB] 'rudnik'; 'mina'
espelho [ijpilAu] 'ogledalo'
'odgajati'
educar [idukar ]
• Kad se nađe ispred umekšanog l [l] ili ispred poluvokala w, dom C -) , nazalnost se samoglasnika Ci to onda kad se oni nađu
izgovara se malo 'velarnije', kao u engleskoj rijeći bid ili nje­ unutar rijeći) prikazuje pomoću m ispred suglasnika p, b, m te po­
maćkoj Schiff. moću n ispred ostalih suglasnika, a katkad znak nazalnosti i pos­
mil [mH] ve izostane.
'tisuću'
• Ispred glasova [J], [3], [A] i [P] izgovara se vrlo kratko i gotovo
nikad se ne ćuje: Rezultat je kraze a + an ili a + am Ci tada je njegov izgovor kra­
escova [ijk5v13] 'ćetka' tak), odnosno kraze il, + an Ca tada mu je izgovor dug) :

escada [ijkad13] 'stuba', 'stubište' a antiga [atig13] 'stara'

il, antiga [atig13] 'na starinski naćin'
o
Samoglasnik o u portugalskom može biti otvoren i zatvoren.
Nalazi se u inicijalnom položaju u rijeći koje poćinju s an- ili
• Otvoreno o [::l] odgovara francuskom ili talijanskom otvore­
am-, a u finalnom položaju u rijeći koje završavaju na -ii:
nom o. Mnogo je otvorenije od hrvatskog o približavajući se iz­
govorom glasu a. Oznaćuje se znakovima o i 6: anca [\1k13] 'bok'
sorte [s5rti] 'sudbina'; 'sreća' Iii [1\1] 'vuna'

av6 [13v5] 'baka'

• Zatvoreno o [o] izgovorom je vrlo blizu glasuu, a oznaćuje se Grafićki se oznaćuje s em ili en ci nikad se ne pojavljuje na kra­
znakovima D i ou: ju rijeći):
aVD [13v6] 'djed' embora [eb5rn] 'iako'
ou [6] 'ili' crem;a [�S13] 'vjerovanje'

II i

Portugalskou izgovorom je jednako hrvatskom glasuu. Ozna­ Grafićki se oznaćuje im ili in:
ćuje se znakovimau i o. Kad nije naglašeno, izgovara se vrlo krat­ sim [st] 'da'
ko: fins [fif] 'krajevi'; 'ciljevi'
eru [lmi] 'sirov
o
rua [RU13] 'ulica'
Grafićki se oznaćuje om ili on:
dormir [durmir] 'spavati'
tom [t6] 'ton'
casa [kazuJ 'slućaj'
honra [6R13] 'ćast'

Nazalni samoglasnici ii
Jedno od najvažnijih obilježja portugalskog jezika jest i bogat­ Grafićki se oznaćuje um ili un:
stvo nazalnih samoglasnika. Za razliku od francuske, portugalska um [ii] 'jedan'; 'neki'
je nazalizacija slabija, bliža onoj u poljskom jeziku, npr. Osim til- uns [iif] 'jedni'; 'neki'
Polusamoglasnici oj
u portugalskom postoje dva polusamoglasnika. To su j (u fo­ Grafički se označuje s oi. Kad nije na početku riječi, u današ­
netskoj se transkripciji označuje i znakom j) te w (u fonetskoj se njem portugalskom jeziku može biti zamijenjen oblikom ou:
transkripciji označuje i s �): bDi [b6j] 'vol'; 'govedo'
ceia [siljt!] 'večera' noite [n6jti] 'noć'
meu [mew] 'moj' toiro [t6jru] 'bik'

Silazni oralni dvoglasnici oj

Grafički se označuje s ui, a nekad se označivao i s ue:
aj
fui [fUj] 'bio sam'; 'išao sam'
U staroj se portugalskoj grafiji označivao s ae, dok se danas oz­
načuje s ai: cuidar [kujdar] 'misliti'; 'brinuti se'

pai [paj] 'otac'

Valja, medutim, napomenuti da se u nekim prezimenima i da­
aw
lje upotrebljava stari oblik: Caetano [kajtanu]. Grafički se označuje s au, a u starijoj grafiji označivao se s aD.
Danas se s aD označuje samo kad je riječ o kontrakciji prijedloga a
Ej i odredenog člana muškog roda o:
Grafički se označuje s ei i ei. N ajčešće se može sresti u množini pau [paw] 'štap'
imenica kojima jednina završava na -el:
aD [aw]
aneis [t!llEjf] 'prsteni'
papeis [pt!ptjf] 'papiri' EW
Bj Grafički se označuje s eu:
ceu [stw] 'nebo'
Grafički se označuje s ei, a katkad (kad se nade slijeva naglaše­
nom samoglasniku) i s ai: reu [Rtw] 'optuženik'

leite [liljti] 'mlijeko'

ensaiar [est!jar] 'pokušavati'; 'vježbati'
ew
Grafički se označuje s eu i eu, a prije se označivao i s eo:
breu [brew] 'katran'
Danas se grafički označuje s oi, a nekad se označivao s oi i s De. 'Europa'
Europa [eur6pt!]
Pojavljuje se u nekim glagolskim oblicima te, prije svega, u mno­
žini imenica koje u jednini završavaju na -01:
iw
rois [R6jf] 'popisi'
Grafički se označuje s iD:
sois [s6jf] 'sunca'
rio [Riw] 'rijeka'
Uzlazni oralni dvoglasnici WE

Grafički se označuje s ue, ue, oe i oe:

ja
sueco [swsku] 'švedski'; ' Šveđanin'
Grafički se označuje s ia, ia i ea:
bue[bws] 'mnogo', 'jako', 'super'
diabo [djabu] 'đavao'
moeda [mwsdu] 'novac'
didrio [djarju] 'dnevnik'
boemio [bwsmju] 'boem'; 'boemski'
leal [Ijal] 'vjeran'
we
Grafički se označuje s ue i oe:
Grafički se označuje s ie i ie: dueto [dwetu] 'duet'
dieta [djst�] 'dijeta' poema [pwem�] 'pjesma'

vies [vjsf] 'poprečna crta' wi

Grafički se označuje s ui, ui, oi i oi:
tranquilo [trilkwilu] 'spokojan'
Grafički se označuje s io i i6:
ruido [Rwfdu] 'buka'
miolos [mj51uf] ' (životinjski) mozak'
'mlin'
moinho [mwfJ1u]
jo wo
Grafički se označuje s io i io: Grafički se označuje s uo:
miolo [mj61u] 'sredina kruha'; 'moždina' aquoso [�kw6zu] 'voden'

ju WJ

Grafički se označuje s iu i eu: Grafički se označuje suo :

miMo [mjudu] 'sitan'; 'dijete' aquosos [�kw5zuf] 'vodeni'

peuga [pjug�] ' (kratka) čarapa'

Silazni nazalni dvoglasnici
wa Silazni nazalni dvoglasnici mogu biti naglašeni ili nenaglaše­
Grafički se označuje s ua: ni, no za razliku od svojih oralnih 'parova' ne mogu biti otvoreni
quase [kwazi] 'gotovo', 'skoro' ili zatvoreni jer su samoglasnici koji im služe kao osnova uvijek
zatvoreni.
WB
ij
Grafički se označuje s ua:
Grafički se označuje s ile, ili, em i ens:
quadrado [kw�dradu] 'kvadratni'; 'kvadrat'
mile [m�j] 'majka'
 cliibra [k�jbrn] 'grč' we
tem[t�j] 3. lice jednine indikativa Grafički se označuje s uen:
prezenta glagola ter - 'imati'
aguentar[ngwetar] 'podnositi'
viagens[vja3i!jf] 'putovanja'

oj
Grafički se označuje s oe: Oralni troglasnici
poe [p6j] 3. lice jednine indikativa
prezenta glagola por 'staviti'
-
jaj
limoes[lim6jf] 'limun'
Grafički se označuje s iai i eai:
Camoes[Knm6jf] saiais [snjajf] 2. lice množine konjunktiva
prezenta glagola sair- 'izaći'
iij leais[ljajf] 'vjerni'; 'iskreni'
Grafički se označuje s ui. Prisutan je samo u riječima:
muito[mtijtu] 'mnogo'
muž[mtij] 'mnogo' Grafički se označuje s iei:
fieis[fjejf] 'vjernici'
iw
Grafički se označuje s lio i s am (ovaj posljednji oblik pojavlju­ jBj
je se u 3. licu množine prezenta i perfekta): Grafički se označuje s iei:
mlio[m�w] 'ruka' fieis[fjiljf] 2. lice množine konjunktiva
nlio[n�w] 'ne' prezenta glagolafiar- 'presti'
tiravam[tiravi!w] 3. lice množine indikativa
imperfekta glagola tirar­
jaw
'vući' Grafički se označuje s iau:
miau[mjaw] 'mijauk'
Uzlazni nazalni dvoglasnici
WBj
ji
Grafički se označuje s Dei:
Grafički se označuje s ian:
poeira[pwiljrn] 'prašina'
fiandeiro[fji!diljru] 'prelac'

WB
waj
Grafički se označuje s uai:
Grafički se označuje s uan:
iguais[igwajf] 'jednaki'
quando[kw�du] 'kada'
NazaZni trogZasnici • U velikom se pak broju primjera, kad se nađe ispred spome­
nutih znakova (e, 9, t), ne izgovara, oznaćujući tek to daje pret­
jiw hodni samoglasnik otvoren:
Grafićki se oznaćuje s eilo: ae9ilo [as�w] 'radnja'
leilo [lj�w] 'lav' actor [at6r] 'glumac'

joj electrico [ilEtriku] 'tramvaj'

Grafićki se oznaćuje seBe: • Kad se nađe ispred e i i izgovara se kao s:

leBes [lj6jf] 'lavovi' eego [sEgu] 'slijep'; 'slijepac'
cineo[siku] 'pet'
Napomena: Kad je riječ o dvoglasnicima i troglasnicima, valja napome­
nuti da se oni u nekim primjerima više ne doživljavaju takvima. Problem J ednako se izgovara i kad je popraćeno cediljom ispred a, o, u:
je, međutim, u tome što ta pojava najčešće nije obuhvaćala cijeli Portu­ eabe9a [kllbesll] 'glava'
gal. odnosno (kad je riječ o luzofonom svijetu uopće) cijelo portugalsko
govorno područje, pa odatle i osciliranje u bilježenju izgovora pojedinih pese090 [pifk6su] 'vrat'
riječi unutar kojih se pojavljuju dvoglasnici ili troglasnici. • Lijevo od h služi za tvorbu grafema ch:
ehave [javi] 'kljuć'
S ugZasnici mancha [m�jll] 'mrlja'
b
d
Izgovara se kao hrvatsko b:
Izgovara se kao hrvatsko d:
batata [bllt<ltll] 'krumpir'
duvida [duvidll] 'sumnja'
pomba [p5bll] 'golubica'
padrilo [plld�w] 'obrazac'
e
f
• Izgovara se kao k kad se nađe ispred a, o, u, l, r.
Izgovara se kao hrvatsko f.
eanto [k�tu] 'kut'; 'pjev(anje)'
faca [fakll] 'nož'
eobre [k5bri] 'bakar'
facto [faktu] 'ćinjenica'
eujo [ku3u] 'ćiji'
clareza [kllln!Zll] 'j asnoća' g
eravo [kravu] 'ćavao'; 'karanfil' • Izgovara se kao hrvatsko g kada je ispred suglasnika ili samog­
Jednako se tako izgovara i u nekim rijećima kad se nađe lijevo lasnika a, o, u:
od e, 9, t:
grdfieo [grafiku] 'grafićki'; 'grafikon'
eoecinela[bksinEIll] 'bubamara' galo [galu] 'pijetao'
eonvie9ilo [k6viks�w] 'uvjerenje' algo[algu] 'nešto'
caraeteristica [k1ll1lktirijtikll] 'karakteristika' gume[gumi] 'oštrica'
 Jednako se tako izgovara i u skupini gue, odnosno gui: • Lijevo od h služi za tvorbu graferna lhe:
gueto [gstu] 'geto' milho [mlAu] 'kukuruz'
guia [giB] 'vodič' muralha [muraAB] 'zidina'
• Kada se pak nađe ispred e i i, izgovara se kao hrvatsko ž:
m
gelo [3elu] 'led'
Izgovara se kao hrvatsko m:
'žirafa'
mesmo [me3mu] 'isti'
h 'mit'
mito [mitu]
• Kao i u ostalim romanskim jezicima, nikad se ne izgovara: Jedina iznimka jest kada se pojavljuje u službi nazala (am, em) .
hdbil [abil] 'vješt', 'spretan'
fi
habituar [Bbituar] 'priučiti'
• Osim kad se pojavljuje na kraju sloga, a prije nekog suglasnika,
• Kad se nađe desno od suglasnika e, l, n, služi za tvorbu grafe­ označujući nazalnost (kao u riječi genro ili eanero), portugalsko
rna eh, Ih i nh: se n izgovara kao i hrvatsko:
ehama [jnmB] 'plamen' nulo [milu] 'ništavan'; 'nikakav'
lhe [Ai] 'njemu', 'mu'; 'njoj', 'joj' abd6men [Bbd5men] 'abdomen'
patranha [pBtrnJ1B] 'izmišljotina' • Kad se n pojavljuje lijevo od h, služi za tvorbu graferna nh:
j ninho [niJ1u] 'gnijezdo'

Izgovara se kao hrvatsko ž: lenha [h�J1B] 'drvo za ogrjev'

joelho [3wnAu] 'koljeno'

p
anjo [ij3u] 'anđeo' • Izgovara se kao hrvatsko p:
l perna [pSffiB] 'noga'
• Izgovara se kao hrvatsko l kad se nađe na početku riječi ili slo­ hipoteea [iputekB] 'hipoteka'
ga, kao i poslije bilo kojeg suglasnika: • U kombinacijama pr i pt načelno se ne izgovara, označujući
leite [lnjti] 'mlijeko' otvorenost prethodnog samoglasnika:

sala [salB] 'dvorana' aeeprilo [BSEsijW] 'značenje'

planeta [pIBnetB] 'planet' baptizar [batizar] 'krstiti'

• Kad se nađe na kraju riječi ili sloga izgovara se 'velarizirano', a 6ptimo [5timu] 'najbolji', 'izvrstan'
u dodiru s bezvučnim suglasnikom i samo postaje bezvučno: Ipak, ima i izuzetaka, kao što su:
geral [3iral] 'opći'; 'glavni' oprilo [::>psijw] 'izbor'
algodilo [algudijw] 'pamuk' ili
rapto [Raptu] 'otmica'
 q • Na kraju riječi, rečenice ili rečenične cjeline (odnosno prije
Izgovara se kao hrvatsko lc stanke) , kao i ispred bezvučno g suglasnika izgovara se kao š:
que[ki] 'što'; 'da'; 'kako' mas[muj] 'ali'
quintal [kital] 'povrtnjak' os pais [ujpajf) 'roditelji'
Obvezno je praćeno polusamoglasnikom koji se grafički ozna­ risco[ RiJku] 'rizik'
.
čUJe su. • N a kraju rijeći ili sloga, a ispred zvučnog suglasnika izgovara se
kao ž:
r
as vitelas[n3vitelnj] 'telad'
• Na P ?četku riječi, �zI?eđu suglasnika i samoglasnika koji pri­
padaJu dvama razhČItIm slogoVi. ma, ili udvostručeno između desde[de3di] 'od'
d.va sa�oglasnik� r se izgo�ara kao 'j ako' r [R], s mnogo više • Kada se pak s s kraja riječi nađe ispred glasova[J]), [3] i[R], ono
�
VibraCIj a nego pn Izgovaranju njegova hrvatskog 'dvojnika': u svakidašnjem govoru jednostavno ispada:
rato[Ratu] 'miš' as chinelas[nfinelnj] 'papuče'
honra[5Rn] 'čast' uns jogos[u3:Sguj] 'igre'
carro[kaRu] 'kola' os xaropes[ujnr5pij] 'sirupi'
dois requerimentos[d6jRikirim�tuj] 'dvije molbe'
• U ostalim primjerima izgovara se otprilike kao hrvatsko r.
• U prefiksu trans- s se izgovara kao z, š ili Ž, ovisno o tome slije­
pedra [pedru] 'kamen' di li iza spomenutog prefiksa samoglasnik, bezvučni ili zvučni
porco [p6rku] 'svinja' suglasnik:
s
transitivo[t:riizitivu] 'prolazni'; 'prijelazni'
transformar;ao[trnjfurmnsllw] 'preobrazba'
• Izgovara se kao s na početku riječi, iza l, n, r, b i kad je udvos-
.
tručeno Između transbordar[t:rii3burdar] 'prelaziti preko ruba'
dva samoglasnika:
salsa[salsn] 'peršin'
• U prefiksu des- izgovara se kao š ako iza prefiksa slijedi bez­
vučni suglasnik, kao ž ako slijedi zvučni suglasnik, a kao z ako
insulto[isultu] 'uvreda' slijedi samoglasnik:
universidade[univirsidadi] 'sveučilište'
dessalgar[dijsalgar] 'odstraniti sol'
absoluto[nbsulutu] 'apsolutan'
desconforto[diJk6f6rtu] 'neudobnost'
massa[masu] 'tijesto'; 'masa'
desviar[di3vjar] 'skrenuti'
• I �me �u dva samoglasnika te na kraju riječi, a ispred samoglas­ desaparecer[diznpuriser] 'iščeznuti'
mka, Izgovara se kao z:
caso[kazu] 'slučaj' t
asa razu] 'krilo' Izgovara se kao hrvatsko t.
as ervas[uzervuj] 'trave' tenente[tin�ti] 'poručnik'
os homens[uz:Sml1jj] 'muškarci' tartaruga[tnrturugu] 'kornjača'
 v ex-ministro [Bj3minijtru] 'bivši ministar'
Izgovara se kao hrvatsko v: exame [izumi] 'ispit'
verve [vsrvi] 'zanos', 'polet' z
valvula [vaivulB] 'ventil' • Na poćetku rijeći, izmedu dva samoglasnika te na kraju rijeći,
x a ispred samoglasnika, izgovara se kao hrvatsko z:
• Kad je na poćetku rijeći, x se izgovara kao š: zero [zsru] 'ništica'
'šah' (igra) fazer [fBzer] 'ćiniti'
xadrez [fBdreJ]
o rapaz e bom [uRupazsb5] 'djećak je dobar'
xa [fa] 'šah' (perzijski vladar)
• Na kraju rijeći, rećenice ili rećenićne �jeli�e (odnosno pr�je
• Na kraju rijeći, a ispred samoglasnika izgovara se kao z:
stanke), kao i ispred bezvućnog suglasmka Izgovara se kao s:
calix amargo [kalizBmargU] 'gorka ćaša'
capuz [kupuJ) 'kapuljaća'
• Na kraju rijeći, rećenice ili rećenićne cjeline (odnosno prije
rapazfeio [RupaJfuju] 'ružan djećak'
stanke), kao i ispred bezvućnog suglasnika izgovara se kao š:
Felix tambem [feliJtBb�j] 'Felix takoder'
• Na kraju rijeći ili sloga, a prije zvućnog suglasnika izgovara se
kao ž:
• Na kraju rijeći ili sloga, a prije zvućnog suglasnika izgovara se
voz meiga [V;)3mujgB] 'umiljat glas'
kao ž:
Felix vem [feli3vt}j] 'Felix dolazi'
• U svakidašnjem govoru zs kraja rijeći, kada se nade ispred gla­
sova [fD, [3] i [R], jednostavno ispada:
• Unutar rijeći uglavnom se izgovara kao š:
dez chapeus [dsJBPSWJ] 'deset šešira'
caixao [kajJt}w] 'sanduk'; 'lijes'
dezjarros [ds3aRuj] 'deset vrćeva'
• U ućenim rijećima nerijetko se izgovara kao ks :
dez reis [dsRsjJ] 'deset reala'
flexao [flEks�w] 'fleksija'
paradoxo [pBrnd6ksu] 'paradoks' Označivanje suglasnika
• U ućestalijim rijećima (napose u nekim glagolskim oblicima) • U portugalskom jeziku naćelno se ne o�naćuju suglasnici koji
izgovara se i kao s: se ne izgovaraju. Izuzeci su e i p iz skup�na: cc, e9, ct, pc, P9: pt,
proximo [pr5simu] '(o)bližnji' i to kada prvi suglasnik oznaćava da Je prethodno a, e Ih o
auxilio [awsilju] 'pomoć' otvoreno:
trouxeram [trOSSrBW] 3. lice množine indikativa
leccionar 'poućavati'
aorista glagola trazer- 'nositi' aC9ao 'radnja'
• Kad je x sastavni dio prefiksa ex-, taj se prefiks izgovara troja­ adjeetivo 'pridjev'
ko: kao Š, ž ili z. Kao šizgovara se ispred bezvućnog suglasnika, exeepcional 'izuzetan'
kao ž ispred zvućnog suglasnika, a kao z ispred samoglasnika: recep9ao 'prijam'
excitar [iJsitar] (ili [BjJsitar]) 'nadražiti' baptismo 'krštenje'
• Samo u dva primjera postoje dvostruki suglasnićki grafemi. Ri­ teatro 'kazalište'
jeć je o r i s koji se udvostrućuju kad se nadu izmedu dva sa­
moglasnika: quzmlca 'kemija'
correio Samo neka imena hebrejskog podrijetla zadržavaju stari naćin
'pošta'
pisanja: Baruch, Loth.
sossego 'spokoj'
• Osim vrlo rijetkih iznimaka (uglavnom imena ljudi i zemljopis­
• Muklo h se uglavnom, zbog etimoloških razloga, oznaćuje na nih naziva: Jacob, David; Madrid), portugalske rijeći ne zavr­
poćetku rijeći: šavaju na b, c, d, f, g, h, j, t, v. Stoga npr. umjesto club valja pi­
hoje < hOdie 'danas' sati:
homem < hOminem 'ćavjek' clube 'klub'
U složenicama se pojavljuje samo kad su dijelovi složenice od­ • Završno b pojavljuje se u prefiksima sub- i ab- kada su oni od­
vojeni crticom: vojeni crticom od drugog dijela složenice:
super-homem 'nadćovjek' sub-secretario 'podtajnik'
pan-helenico 'panhelenski' 'ukinuće'
Kada pak crtica izostane, nestaje i h:
• Poćetna skupina sc- iz starog pravopisa u novom se pravopisu
desumano 'nećovjećan' gubi, odnosno prelazi u e:
reaver 'opet imati' sciencia> ciencia 'znanost'
Zbog tradicijskih razloga h se održalo (kako u završnom tako i scena> cena 'pozornica'
u poćetnom položaju) i u nekim usklicima:
ha! 'oj!', 'molim!'
• Složenice koje etimološki sadrže tu skupinu danas se takoder
pišu bez s:
ah! 'ehej!'; 'joj!'; 'oho!'
anticientifico 'protuznanstveni'
Kad se pak pojavljuje u sredini rijeći, iskljućivo je dio grafema
ch, Ih i nh: encenar;ao 'inscenacija'
machado 'sjekira' • Kad je, medutim, rijeć o složenicama koje su već kao takve uš­
. . .
alho 'ćešnjak' le u portugalski jezik, one i dalje zadržavaju stan oblIk se:
Minho omnisciente 'sveznajući'
• N ekadašnje skupine ph, rh (rrh), th i ch (u izgovoru k) u novom proscenio 'proscenij'
su portugalskom pravopisu zamijenjene s f, r (rr), t i qu (ispred U suvremenom portugalskom jeziku na poćetku rijeći više se
e, l) , odnosno s c (ispred ostalih samoglasnika ili ispred suglas­ ne pojavljuje cedilja, pa se tako, npr., piše:
nika). Tako se primjerice pharmacia, rhet6rica, theatro, chimi­
ca danas pišu: sapato 'cipela'
[armacia 'ljekarna' Ceiliio 'Cejlon'
ret6rica 'retorika' umjesto r;apato i (:eilao.
Označivanje nazala e) na trećem slogu od kraja - tako naglašene riječi nazivaju se
palavras esdrUxulas (proparoxit6nicas).
Unutar riječi nazalnost se samoglasnika označuje s m ispred
suglasnika p, b, m te s n ispred ostalih suglasnika: Napomena: Radi pojednostavnjenja, ovdje ćemo se služiti iskljućivo
sarampo 'ospice' kroatiziranim grćkim nazivima: oksitona, paroksitona i proparoksitona.
lombo 'slabine'; 'pečenica'
ruimmente 'loše' Pravila naglašivanja
bendizer 'blagosloviti' Oksitone su u portugalskom:
inveja 'zavist' - Riječi koje završavaju na nazalni samoglasnik ili nazalni
connosco 's nama' dvoglasnik:
Na kraju riječi nazalni se samoglasnici označuju s -a, -as, -im, irma 'sestra'
-ins, -om, -ons, -um, -uns: irmao 'brat'
afli 'gorljivost'; 'napor' corarao 'srce'
6rftis 'sirote' Najčešće iznimke:
flautim 'mala flauta' 6rflio 'siroče'
jolhetins 'podlisci' benrao 'blagoslov'
tom 'ton' - Riječi koje završavaju na -l:
bons 'dobri' gen til 'ljubazan'
algum 'neki' Abril 'travanj'
atuns 'tune' junil 'lijevak'
Najčešće iznimke:
Napomena: O oznaćivanju naza1nih dvoglasnika vidjeti prethodno pog­
lavlje! jacil 'lak'; 'jednostavan'
dificil 'težak'
Setubal
Mjesto naglaska - Riječi koje završavaju na -r (u tu se skupinu ubrajaju i svi gla­
Broje li se slogovi od kraja prema početku riječi, naglasak se u goli u infinitivu) :
portugalskom jeziku može nalaziti: cantar 'pjevati'
a) na posljednjem slogu - pri čemu se riječi s tako naglašenim, comer 'j esti'
posljednjim slogom u portugalskom nazivaju palavras agudas (ili
oxit6nicas) partir 'otići'
b) na pretposljednjem slogu - riječi s tako naglašenim slogom calor 'toplina'
nazivaju se palavras graves (ili paroxit6nicas) senhor 'gospodin'
 Najčešće iznimke: - Riječi koje završavaju na -em, -ens, -am (uključujući i glagol­
apicar 'šećer' ske oblike):
- Riječi koje završavaju na -z: tiragem 'vučenje'; 'naklada'
arroz 'riža' viagens 'putovanja'
capaz 'sposoban' olham 3. lice množine indikativa
prezenta glagola olhar- 'gle­
Estremoz
dati'
- Riječi koje završavaju na -i:
viram 3. lice množine indikativa
javali 'vepar' aorista glagola ver - 'vidjeti'
Tupi Najčešće iznimke:
Guarani alguem 'netko'
- Riječi koje završavaju na -u: ninguem 'nitko'
peru 'puran'
- Riječi koje završavaju na -n (a to je većina stručnih riječi) :
19ua�u
abdomen 'abdomen'
- Riječi koje završavaju na -um:
atum 'tuna' Proparoksitone su u portugalskom:

- Riječi koje imaju naglasak na zadnjem slogu te sve jednoslož­ - velik broj riječi grčkog podrijetla (od kojih sve imaju grafički
ne riječi: naglasak):
av6 'baka' astr6nomo 'astronom'
pa 'lopata' fi16so[0 'filozof
pe 'stopalo' [armada 'ljekarna'
- prva lica množine imperfekta, pluskvamperfekta i kondicio­
Paroksitone su u portugalskom: nala:
- Riječi koje završavaju na -a, -e ili -o, neovisno o tome jesu li
davamos 1 . lice množine indikativa
u jednini ili množini:
imperfekta glagola dar­
casa (s) 'kuća' ('kuće') 'dati'
leite(s) 'mlijeko' ('mlijeka') deramos l. lice množine indikativa
primo (s) 'bratić' ('bratići') pluskvamperfekta glagola dar
Iznimke obično imaju grafički naglasak: - 'dati'
dariamos l. lice množine kondicionala
excelentissimo 'najizvrsniji'
sadašnjeg glagola dar- 'dati'
[abrica 'tvornica'
 Grafički naglasci Ostali pravopisni i interpunkcijski znakovi
U portugalskom jeziku postoje tri, odnosno četiri grafička nag­ • Apostrof ( ' ) se u suvremenom portugalskom jeziku rabi goto­
laska. To su akut n, gravis (') i cirkumfleks ("). Njima bi se u odre­ vo isključivo u pjesništvu, ponajviše radi izbjegavanja hijata:
đenom smislu, kao svojevrsni »pomoćni«, odnosno »zamjenski«
naglasak mogla pridružiti i tilda (-). minh' alma 'moja duša'
• Akut se rabi za označivanje naglašenih samoglasnika a, i, u: d' agua 'vodeni'
ha 3. lice indikativa prezenta gla­
• Cedilju (,) smještamo ispod slova e, a ispred samoglasnika a,
gola haver- 'nalaziti se', 'pos­ o, u:
tojati' casti�al 'svijećnjak'
ai 'tu' casti�o 'čist', 'nenatrunjen'
bau 'škrinja' a�ucar 'šećer'
te za označivanje otvorenosti samoglasnika e, o: • Crtica (-) služi:
pe 'stopalo' a) za povezivanje složenica:
p6 'prašina'; 'prah' couve-flor 'cvjetača'
• Gravis služi za označivanje kvalitete samoglasnika nastale sa­ guarda-chuva 'kišobran'
žimanjem prijedloga a[B] sa ženskim oblicima člana i pokaz­ b) za povezivanje proklitika, enklitika i mezoklitika s određenim
nim zamjenicama (a, as, aquele, aquela i dr.) . glagolima:
• Cirkumfleks označava zatvorenost samoglasnika e i o te sa­ disse-me 'rekao mi je'
moglasnika a kad se nađe lijevo od m i n:
contaram-lhe 'ispričali su mu'
tres 'tri'
dir-lhe-ei 'rekao bih mu'
aVD 'djed'
far-nos-ia 'napravio bi nam'
camara 'komora'
c) za rastavljanje riječi na slogove na kraju pojedinog retka:
hispanico 'španjolski'
di-go 1 . lice indikativa prezenta
Tilda preuzima ulogu »grafičkog naglaska« u riječi u kojoj ne­ glagola dizer- 'reći'
ma drugog grafičkog znaka za označivanje naglaska: vos-so 'vaš'
ma�ii 'jabuka' • Trema O se rabi samo u brazilskom portugalskom. Uporaba
eiiibra 'grč' joj je ograničena isključivo na slovo u, i to samo onda kada se
ono izgovara, a smješteno je između gili q s lijeve, odnosno iz­
'srca' među e ili i s desne strane:
U riječi u kojoj već postoji grafički naglasak, tilda služi isključi­ agilentar 'podnositi'
vo za označivanje nazalnosti (kao, primjerice, u riječi 6rfiio).
argili�ao 'optužba'; 'osporavanje'
 cinqilenta 'pedeset' es-cla-re-cer 'rasvijetliti'
eloqilencia 'rječitost' a-bro-Ihos 'kupinjača'
tranqililo 'spokojan' re-gre-dir 'povući se', 'ustuknuti'
Interpunkcijski znakovi potpuno su jednaki kao i u hrvatskom ra-char 'cijepati'
jeziku, pa ih stoga nije potrebno posebno opisivati.
fi-Iho 'sin'
ma-nha 'j utro'
Rastavljanje riječi na slogove
2. Smiju se rastavljati:
Pri rastavljanju portugalskih riječi na slogove pozornost valja
obratiti na sljedeća pravila: a) uzastopni samoglasnici koji nisu dio dvoglasnika ili troglas­
nika:
1 . Nipošto se ne smiju rastavljati:
co-or-de-nar 'koordinirati'
a) dvoglasnici i troglasnici, a ni skupine ia, ie, io, oa, ua, ue i
uo: ca-i-eis 2. lice množine indikativa
imperfekta glagola cair­
au-ro-ra 'zora' 'pasti'
mui-to 'mnogo' fi-el 'vjeran'
par-tiu 3. lice jednine indikativa mi-Ct-do 'sitan'; 'dijete'
aorista glagola partir 'otići'
-

ra-i-nha 'kraljica'
a-guen-tar 'podnositi'
sa-Ct-de 'zdravlje'
Pa-ra-guai 'Paragvaj'
b) uzastopni suglasnici koji pripadaju različitim slogovima:
gl6-ria 'slava'
ab-di-car 'abdicirati'
ca-rie 'karijes'
abs-tra-ir 'apstrahirati'
Ma-rio 'Mario'
bis-ne-to 'praunuk'
ma-goa 'modrica'
oc-ci-pi-tal 'zatiljni'
re-gua 'ravnalo'
sub-ju-gar 'podjarmiti'
te-nue 'tanahan'
subs-cre-ver 'potpisati'
cont-ti-guo 'dodiran' .
e) slova unutar grafičkih skupina rr, ss, sc, sr, xc:
b) dva suglasnika s početka sloga (izmedu kojih nema samog­
lasnika) , a ni grafemi ch, lhe i nh: ter-ra 'zemlja'
pneu-md-ti-co 'pneumatski' pro-fes-sor 'profesor'
psi-c6-lo-go 'psiholog' des-cer 'sići'
mne-m6-ni-co 'mnemonički' abs-ces-so 'apsces'
 3. lice jednine konjunktiva
prezenta glagola MORFOLOGIJA
crescer 'rasti'
-

ex-ce-der 'prekoračiti'

Napomena: Kada neka rijeć, npr. couve-jlor, sadrži crticu i ona se slućaj­
no poklopi s krajem retka, tu crticu va1ja ponoviti na poćetku sljedećeg
retka: couve-I-jlor (,cvjetaća').
IMENICE
Gramatička obilježja portugalskih imenica jesu rod, broj i stu­
panj. Rod i broj, s obzirom na općeprihvaćenost tih kategorija, ne
treba posebno objašnjavati, dok se pod stupnjem (koji nije uvijek
jednoglasno i jednoznačno prihvaćen u jezikoslovnim krugovima)
razumijeva deminutivno i augmentativno preoblikovanje imeni­
ce.

ROD IMENICE
Dva su roda imenica u portugalskom jeziku: muški i ženski.
Pritom valja napomenuti da se rod portugalske imenice ne može
uvijek »odgonetnuti« ni prema njezinu značenju, ni I?rema njezi­
nu nastavku. Ipak postoje određena pravila koja nam u tome uve­
like pomažu.
• Kad je riječ o značenju, muškog su roda redovito imenice koje
označuju:
l. muškarce ili muška zanimanja:

o]ose
o professor 'profesor'
o padre 'svećenik'
2. životinje muškog spola:
o cavalo 'konj'
o gato 'mačak'
3. jezera, planine, rtove, oceane, rijeke i vjetrove, II kojima se
podrazumijevaju riječi 'jezero', 'planina', 'rt', 'ocean', 'rijeka' i 'vje­
tar':
o Danubio 'Dunav'
o Atlantico 'Atlantik'
os Alpes 'Alpe'
o mistral 'maestral'
4. mjesece, godišnja doba (osim proljeća) i strane svijeta: 2. životinje ženskog spola:
o Marro vindouro 'nadolazeći ožujak' a egua 'kobila'
o Verao 'ljeto' a gata 'maćka'
o Norte 'sjever' 3. gradove i otoke, u kojima se podrazumijevaju rijeći 'grad' i 'o­
5. stabla, odnosno drveće (osim voćaka kojima je plod ženskoga tok':
roda): a antiga Lisboa 'stari Lisabon'
o carvalho 'hrast' a Sicilia 'Sicilija'
o limoeiro 'stablo limuna' 4. dijelove svijeta te većinu zemalja i pokrajina:
6. slova:
a Dinamarca 'Danska'
oM 'be' a Escocia 'Škotska'
o ce 'ce' 5. voćke kojima je plod ženskog roda:
7. glazbene note:
a pereira 'kruška'
o do 'do'
a macieira 'j abuka'
o mi 'mi'
i većinu voćnih plodova.
8. metale:
Iznimke:
o ouro 'zlato'
o abacaxi 'ananas'
o ferro 'željezo'
o melao 'dinja'
o chumbo 'olovo'
o abrunho 'šljiva'
Iznimke:
o morango 'j agoda'
a prata 'srebro'
Zatim, ženskog su roda:
a platina 'platina'
6. imenice koje oznaćuju apstraktne stvari:
a Iata 'bijeli lim'
9. druge (poimenićene) vrste rijeći:
aft �M�
a beleza 'ljepota'
o belo 'lijepo'
a saudade 'ćežnja'
o porque 'zašto'
Iznimke:
• Ženskog su roda (s obzirom na kriterij znaćenja) imenice koje
oznaćuju: o amor 'ljubav'
l. žene i ženska zanimanja:
o vicio 'porok'
a Maria 7. nazivi znanosti i umijeća:
'Marija'
a professora 'profesorica' a matemdtica 'matematika'
afreira 'redovnica' a historia 'povijest'
a arte 'umjetnost'
8. dani u tjednu: Muškog je roda i najveći dio imenica koje završavaju na:
a segunda-feira 'ponedjeljak' -u:
a te n;a-feira 'utorak' o peru 'puran'
Iznimke: o chapeu 'šešir'
o sabado 'subota' -ote :
o domingo 'nedjelja' o capote 'kabanica'
o pacote 'zamotuljak'
Napomena: Dva su stabla s dotičnim plodovima u kojih se gramatički ro­
dovi ne podudaraju. To su: -ume :
o castanheiro (,kesten' - stablo) - a castanha (,kesten' - plod) o cardume 'riblje jato'
a figueira (,smokva' - stablo) - o figo ('smokva' - plod). o pe rfume 'miris'
Gramatički i 'prirodni' rod ne podudaraju se ni u imenica: -iio :
mulherilo 'ženetina' o sabiio 'sapun'
virago 'muškobanja'
o aniio 'patuljak'
mulherio 'ženskadija'
-ai, -oi , -6i :
koje, premda označuju žene, pripadaju muškom (gramatičkom) rodu.
o pai 'otac'
• Glede nastavka imenice, muškog su roda uglavnom imenice o boi 'govedo'
koje završavaju na nenaglašeno -o:
o her6i 'junak'
o aluno 'učenik'
-al, -el, -U, -oi, -ul:
o labo 'vuk'
o pardal 'vrabac'
te velika većina imenica koje završavaju na naglašene samoglas­
nike: o papel 'papir'
o cha 'čaj' o barrU 'bačvica'
o sofa 'sofa' ofaral 'svjetionik'
o cafe 'kava' o consul 'konzul'
o pe 'stopalo' Iznimke:
Iznimke: a vogal 'samoglasnik'
afe 'vjera' a credenciai 'vjerodajnica'
a av6 'baka' -r:
a mare 'plima i oseka' o luar 'mjesečina'
a se 'katedrala ' o prazer 'užitak'; 'zadovoljstvo'
 o amor 'ljubav' Jednako tako, ženskog je roda i velik broj imenica koje završa­
Iznimke: vaju na -e, -ade, -ice, -ude:
a cor 'boja' a ave 'ptica'
a dor 'bol' a verdade 'istina'
a flor a velhice 'starost'
'cvijet'
a virtude 'vrlina'
Najčešće iznimke:
Zatim, muškog je roda većina imenica koje u jednini završava­
ju na -s i -z: o vale 'dolina
o gds o cdrcere 'zatvor
'plin'
o dente 'zub'
o ds 'as'
o tapete 'sag'
o cabaz 'košarica'
o frade 'fratar
o verniz 'lak'
o abade 'opat'
o arroz 'riža' te imenice koje završavaju na -ote i -urne.
Iznimku od tog pravila čine sve imenice na -ez koje pripadaju Zatim, ženskom rodu pripadaju i imenice sa sljedećim završe-
ženskom rodu, kao i imenice: cima:
a paz 'mir' -(c)9aO, -sao ili -dao:
a cicatriz 'ožiljak' a sec9ao 'presjek'; 'odsjek'
a raiz 'korijen' a confusao 'zbrka'
a voz 'glas' a multidao 'mnoštvo'
a noz 'orah' -gem:
a cruz 'križ' a vantagem 'prednost'
a luz 'svjetlo' a origem 'izvor, 'podrijetlo'
-ez:
• Ženskog su roda (s obzirom na kriterij nastavka) ponajprije a palidez 'bljedoća'
imenice koje završavaju na nenaglašeno -a ili na -a: a gravidez 'trudnoća'
a aluna 'učenica'
a loba 'vučica' Općenito se može reći da među imenicama koje završavaju na
'jabuka' -aa stvarne (konkretne) imenice pripadaju muškom rodu:
a ma9a
o algodao 'pamuk'
Valja, međutim, napomenuti da u toj skupini postoji i prilično
velik broj iznimaka, o čemu će biti rijeći na drugom mjestu. o feijao 'grah'
a apstrakne imenice ženskom rodu: No osim imenica krajnje nepravilne tvorbe, što smo ih pret­
a educat;ao 'odgoj' hodno prikazali, postoji i mali broj njih koje u muškom rodu za­
vršavaju na -o, tvoreći ženski rod dodavanjem posebnih nastava­
a opiniao 'mnijenje'.
ka (a ne uobićajenog nastavka -a). To su, primjerice:
Iznimka je imenica mao ('ruka') koja, premda konkretna, pri­
pada ženskom rodu. Ženski rod Ženski rod
Muški rod Muški rod
diacono diaconisa maestro maestrina
Tvorba ženskog roda (đakon) (ženski đakon) (dirigent) (dirigentica)
Ženski rod imenice može biti posve razlićit od muškog ili pak
galo galinha si1fo sflfide
izveden od muškog roda. Od imenica ženskog roda koje su posve
(pijetao) (kokoš) (zračni duh) (zračna vila)
razlićite od svojih muških 'parova' najćešće se navode sljedeće:

Muški rod Ženski rod Muški rod Ženski rod Imenice koje u muškom rodu završavaju na suglasnik ženski
bode cabra rod obićno tvore dodavanjem nastavka -a:
genro nora
(jarac) (koza) (zet) (snaha)
Muški rod Ženski rod Muški rod Ženski rod
boi (touro) vaca homem mulher
(vol, bik) (krava) (muškarac) (žena)
campones camponesa juiz juiza
(seljak) (seljakinja) (sudac) (sutkinja)
cao cadela macho fi�mea
(pas) (kuja) (mužjak) (ženka) espanhol espanhola senhor senhora
(Spanjolac) (Spanjoika) (gospodin) (gospođa)
carneiro ovelha marido mulher
(ovan) (ovca) (muž, suprug) (žena, supruga)

cavaleiro dama To se, dakle, odnosi i na sve imenice muškog roda koje završa­
padrasto madrasta
(vitez) (dama)
vaju na -or.
(očuh) (maćeha)

compadre comadre pai mae Muški rod Ženski rod Muški rod Ženski rod
(kum) (kuma) (otac) (majka)
leitor leitora pintor pintora
frei s6ror (soror) zangao abelha (čitatelj) (čitateljica) (slikar) (slikarica)
(časni brat, fratar) (časna sestra) (trut) (pčela)

Treba, međutim, istaknuti da neke od njih ženski rod tvore

Od imenica muškog roda koje završavaju na nenaglašeno -o
dodavanjem nastavka -eira, kao:
ženski se rod obićno tvori tako da se taj nastavak zamijeni nastav­
kom -a:
Muški rod Ženski rod Muški rod Ženski rod
Muški rod Ženski rod Muški rod Ženski rod
cantador cantadeira cerzidor cerzideira
gato gata pombo pomba (pjevač) (pjevačica) (izvođač (izvođačica
(mačak) (mačka) (golub) (golubica) finog štopanja) finog štopanja)
 Druge pak nastavak -or mijenjaju u nastavak -triz, kao npr: 3. mijenjajući nastavak -lio u nastavak -ona:

Muški rod Ženski rod Muški rod Ženski rod Muški rod Ženski rod Muški rod Ženski rod
actor actriz imperador imperatriz moleirao moleirona
bonachao bonachona
(debeo, jak (debela, jaka
(glumac) (glumica) (car) (carica) (dobroćudnik) (dobroćudnica)
mlinar) mlinarica)

chorao chorona paspalhao paspalhona

Imenica pak embaixador ('veleposlanik') u ženskom rodu ima
(plačljivac) (plačljivica) (glupan) (glupača)
dva oblika: embaixatriz (naziv za suprugu veleposlanika)
. i em-
baixadora (naziv za veleposlanicu). comilao comilona pobretao pobretona
(proždrljivac) (proždrljivica) (veliki bijednik) (velika bijednica)
Imenice muškog roda koje završavaju na -aa ženski rod mogu
tvoriti na tri načina: espertalhao espertalhona poltrao poltrona
1. mijenjajući nastavak -lio u nastavak -oa: (prefriganac) (prefriganka) (strašljivac) (strašljivica)

figurao figurona
sabichao sabichona
Muški rod Ženski rod Muški rod Ženski rod (glavešina; (glavešina;
(mudrijaš) (mudrijašica)
lukavac) lukavica)
ermitao ermitoa horteHio horteloa
(pustinjak) (pustinjakinja) (vrtlar) (vrtlarica) solteirona
foliao foliona solteirao
(stara cura,
patrao (veseljak) (veseljakinja) (stari momak)
leitao leitoa patroa usidjelica)
(muški odojak) (ženski odojak) (gazda) (gazdarica)

Napomena: Kako je to očito iz navedene tablice, imenice koje ženski rod

2. mijenjajući nastavak -aa u nastavak a: tvore nastavkom -ona ili su uvećanice ili poimeničeni pridjevi.

Muški rod Ženski rod Muški rod Ženski rod

Osim već spomenutih imenica clio i zanglio, prije navedena tri
aldeao aldea castelao castela postupka tvorbe ne slijede ni sljedeće imenice:
(seljak) (seljakinja) (kaštelan) (kaštelanka)

anan ana cidadao cidada Muški rod Ženski rod Muški rod Ženski rod
(patuljak) (patuljkiea) (građanin) (građanka)
baran baronesa maganao magana
anciao ancia cirurgiao cirurgia (barun) (barunica) (vragolan) (vragolanka)
(starac) (starica) (kirurg) (žena-kirurg)
ladrao ladra perdigao perdiz
anfitriao anfitria cortesao cortesa (kradljivac) (kradljivica) (mužjak prepelice) (prepelica)
(domaćin) (domaćica) (dvorjanin) (dvorjanka)
lebrao lebre sultao sultana
campeao campea irmao irma (zec) (zečica) (sultan) (sultanova žena)
(prvak) (prvakinja) (brat) (sestra)
 Imenice koje oznaćuju plemićke i druge poćasne naslove žen­
Od imenica koje se prilićno razlikuju u muškom i ženskom ro­
ski rod tvore nastavcima -esa, -essa i -isa:
du (premda je ženski rod izveden od muškog roda) navest ćemo
tek nekoliko najućestalijih:

Muški rod Ženski rod Muški rod Ženski rod

abade abadessa diacono diaconisa Muški rod Ženski rod Muški rod Ženski rod
(opat) (opatica) (đakon) (ženski đakon)
avo av6 maestro maestrina
barao baronesa duque duquesa (djed) (baka) (dirigent) (dirigentica)
(barun) (barunica) (vojvoda) (vojvotkinja)
consul consulesa poeta poetisa
conde condessa sacerdote sacerdotisa (konzul) (žena-konzul) (pjesnik) (pjesnikinja)
(grof) (grofica) (svećenik) (svećenica)
czar czarina profeta profetisa
(car) (carica) (prorok) (proročica)

frade freira rapaz rapariga

Napomena: Od imenice prior ('prior', 'poglavar) ženski rod glasi priore­ (fratar) (časna sestra) (dječak, momak) (djevojka)
sa (poglavarica nekih ženskih redova) i priora (,sestra trećoretkinja'). Od
imenice principe ('kraljević') ženski rod glasi princesa ('kraljevna'). grou grua rei rainha
(ždral) (ženka ždrala) (kralj) (kraljica)

her6i heroina reu re

(junak) (junakinja) (optuženik) (otpuženica)
Imenice koje završavaju na -e (a koje nisu ubrojene ni u jednu
dosad navedenu skupinu) obićno su nepromjenijive, odnosno
imaju jednak oblik u muškom i ženskom rodu: o aman te
('ljubavnik') a aman te ('ljubavnica') npr. Manji broj njih, među­
-

tim, ženski rod tvori tako da spomenuti nastavak zamijeni nastav­ Nepromjenljive imenice
kom -a: Među imenicama koje se odnose na životinje, a oznaćuju oba
spola bez oznake roda (tzv. epicenos), valja izdvojiti sljedeće:

Muški rod Ženski rod Muški rod Ženski rod a dguia 'orao'
a mosca 'muha'
elefante elefanta mestre mestra
(slon) (slonica) (magistar) (magistra) a baleia 'kit'

governanta
a on�a 'snježni leopard'
governante
(voditeljica, monge monja a borboleta 'muha'
(voditelj,
upraviteljica; (redovnik) (redovnica) a pulga
upravitelj) 'buha'
odgajateljica)
a cobra 'bjelouška'
infante infanta parente parenta
a sardinha 'srdela',
(infant) (infantkinja) (rođak) (rođakinja)
ali: Prilično velik broj i menica ima samo jedan oblik za oba roda
(muški i ženski), pri čemu razlikovnu ulogu uglavnom ima član ili
o besouro 'hrušt'
koji drugi popratni element:
o polvo 'hobotnica'
o condor 'kondor' Muški rod Ženski rod Muški rod Ženski rod
o crocodilo 'krokodil' o agente a agente o herege a herege
o tigre 'tigar' (otpravnik) (otpravnica) (krivovjerac) (bivovjerka)

o gaviao 'kobac' O artista a artista o imigrante a imigrante

(umjetnik) (umjetnica) (useljenik) (usljenica)
o tatu 'pasanac'.
Kada, u posebnim prilikama, treba razlikovati muški i ženski o camarada a camarada O indigena a indigena
(drug) (drugarica) (urodenik) (urodenica)
spol o dređene životinje, tada se ispred imenice doda riječ macho
('mužjak') ili !emea (,ženka'): crocodilo macho (crocodilo !emea) ili O colega a colega o interprete a interprete
o macho do crocodilo (a!emea do crocodilo). (kolega) (kolegica) (prevoditelj) (prevoditeljica)
Među nepromjenljivim imenicama (koje uvijek prati isti član) O colegial a colegial O jovem a jovem
posebnu skupinu tvore one koje istodobno označuju mušku i (gojenac) (gojenica) (mladić) (djevojka)
žensku osobu. Muškog su roda tako:
O cliente a cliente o jomalista ajomalista
o algoz 'krvnik'
(klijent) (klijentica) (novinar) (novinarka)
o ap6stolo 'apostol'
O compatriota a compatriota o martir a martir
o canjuge 'bračni drug' (zemljak) (zemljakinja) (mučenik) (mučenica)

o carrasco 'krvnik' O dentista a dentista o selvagem a selvagem

o individuo 'pojedinac' (zubar) (zubarica) (divljak) (divija1dnja)
o verdugo 'krvnik', O estudante a estudante o servente a servente
(učenik) (učenica) (sluga) (sluškinja)
a ženskog:
a criam;a 'dijete' O gerente a gerente O suicida a suicida
(poslovođa) (poslovotkinja) (muškarac- (žena-
a criatura 'stvorenje'
samoubojica) samoubojica)
a pessoa 'osoba'
a testemunha 'svjedok'
Navedenoj skupini pripadaju i sve imenice ili poimeničeni
a vitima 'žrtva'. pri djevi sa završetkom na -ista:

Muški rod Ženski rod Muški rod Ženski rod

Kada se želi speci fi cirati je li riječ o osobi muškog ili ženskog
spola, valja se izraziti opisno: o canjuge masculino (,bračni drug, o pianista a pianista o anarquista a anarquista
suprug), uma pessoa do sexo masculino ('osoba muškog spola'). (glasovirač) (glasoviračica) (anarhist) (anarhistica)
Napomena: Imenica o (a) personagem ('osoba') upotrebljava se u oba ro­ o patriarca 'patrijarh'
da, ovisno o tome odnosi li se na mušku ili žensku osobu.
o pirata 'gusar'
Posebnu skupinu čine nepromjenijive imenice koje promje­ o heresiarca 'osnivač hereze'
nom roda ea to se najčešće ostvaruje pukom promjenom člana)
mijenjaju i značenje: o tetrarca 'tetrarh',
ali i na imenice grčkog podrijetla koje završavaju na -ema i
Muški rod Ženski rod Muški rod Ženski rod -oma, a označuju stvari:
o cabe<;a a cabe<;a o guarda a guarda o andtema 'anatema'
(šef, poglavar) (glava) (stražar) (straža)
o cinema 'kino'
O caixa a caixa o guia a guia
o diadema 'dijadem'
(blagajnik) (kutija) (vodič: osoba) (vodič: knjiga)
o dilema 'dilema'
o lente
o capital a capital a lente 'emblem'
(sveučilišni o emblema
(kapital) (glavni grad) (leća)
profesor) o edema 'edem'
O lingua o estratagema 'ratna varka'
o cisrna a cisrna (tumač,
a lfngua
(raskol) (briga) (jezik) o fonema 'fonem'
prevoditelj)
o poema 'pjesma'
o moral
O corneta a cometa a moral
(duševno o problema 'problem'
(kometist) (komet) (moral)
raspoloženje)
o sistema 'sustav'
o cura a cura O polfcia a polfcia 'telefonski razgovor'
o telefonema
(župnik) (kura) (policajac) (policija)
o tema 'tema'

o teorema 'teorem'

Imenice muškog roda koje završavaju na -a o trema 'trema'

o diploma 'diploma'
Premda smo vidjeli d a nastavak -a redovito označuje ženski
rod imenice, valja nam na kraju ukratko upozoriti i na niz imeni­ o idioma 'idiom'
ca muškog roda koje završavaju tim nastavkom.
o aroma 'aroma'
To se prije svega odnosi na imenice koje označuju zanimanja
o axioma 'aksiom'
svojstvena muškarcima:
o coma 'zarez', 'koma'.
o jesuita 'isusovac'
o monarca 'monarh' Napomena: Premda je imenica grama ('gram') ženskog roda, njezine slo­
o nauta 'pomorac' ženice pripadaju muškom rodu: um miligrama ('miligram'), o quilogra­
ma ('kilogram').
Imenice koje mogu biti muškog i ženskog roda BROJ IMENICE

Naposljetku valja upozoriti i na nekoliko imenica koje variraju
s obzirom na rod. Jezikoslovci, međutim, preporučuju za njih slje­
deće opcije:
a) muški rod:
S obzirom na broj, većina se portugalskih imenica može upot­
rebljavati i u jednini i u množini. Samo u jednini (singularia tan­
tum) rabe se imenice koje označuju strane svijeta, kovine, kemij­
ske elemente i sL, apstraktne stvari, umjetnosti, zanate, kao i
mnoge strane riječi:

agape 'agape', 'domjenak' juri 'ocjenjivačko povjerenstvo'

antilope 'antilopa' gorjeta 'napojnica'

caudal 'vodena bujica'

interim 'privremena uprava'
cla 'klan'
Neke se pak imenice rabe isključivo u množini (pluralia tan­
contraito 'alt' tum), kao:
diabete(s) 'dijabetes'
alvissaras 'nagrada donositeiju dobre
gengibre 'đumbir' vijesti'

pra{:a '(običan) vojnik'

anais 'ljetopis'
sanduiche 'sendvič'
arredores 'predgrađe'
soprano 'sopran'
belas-artes 'lijepe umjetnosti'
sueter 'pulover'
cas 'sjedine'

b) ženski rod: condolencias 'sućut'

abusao 'zloporaba' 'praznici'

Jerias
aluviao 'naplavina'
Jezes 'talog
filoxera 'filoksera'
6culos 'naočale'
omoplata 'plećka'
pesames 'sućut'
ordenan{:a 'metodičnost'

sentinela 'stražar' trevas 'tmina'

viveres 'živežne namirnice'

Tvorba množine Toj skupini pripadaju i sve uvećanice :

Imenice koje u jednini završavaju na samoglasnik (bilo oralni Muški rod Ženski rod Muški rod Ženski rod
bilo naza1ni) ili dvoglasnik (osim ako to nije -aa) množinu tvore
tako da im se doda nastavak -s: amigalhao amigalhOes vozeirao vozeiroes
(prijatelj čina) (prijateljčine) (glasina) (glasine)

Muški rod Ženski rod Muški rod Ženski rod 2. Manji ih broj nastavak -aa zamjenjuje nastavkom -aes:
mesa mesas pai pais
(stol) (stolovi) (otac) (očevi) Muški rod Ženski rod Muški rod Ženski rod
estante estantes pau paus alemao alemaes charlatao charlataes
(polica) (police) (štap) (štapovi) (Nijemac) (Nijemci) (nadriliječnik) (nadriliječnici)

chapeu chapeus mae maes bastiao bastiaes escrivao escrivaes

(šešir) (šeširi) (majka) (majke) (bedem) (bedemi) (pisar) (pisari)

cao caes guardia� guardiaes

Imenice koje u jednini završavaju na -aa množinu tvore na tri (pas) (psi) (gvardijan) (gvardijani)
načina. capelao capelaes pao paes
1 . Najveći dio nastavak -ao zamjenjuje nastavkom -oes: (kapelan) (kapelani) (kruh) (kruhovi)

capitao capitaes sacristao sacristaes

Muški rod Ženski rod Muški rod Ženski rod (kapetan) (kapetani) (sakristan) (sakristani)

balao baloes gaviao gavioes catalao catalaes tabeliao tabeliaes

(balon) (baloni) (kobac) (kopci) (Katalonac) (Katalonci) (javni bilježnik) (javni bilježnici)

can'tao canltoes naltao naltoes

(pjesma) (pjesme) (narod) (narodi) 3. Mali broj oksitona i svi paroksitoni množinu tvore tako da im
se na oblik jednine doda nastavak -s:
confissao confissoes operaltao operaltoes
(ispovijed) (ispovijedi) (operacija) (operacije) Muški rod Ženski rod Muški rod Ženski rod
coraltao coraltoes opiniao opinioes cidadao cidadaos benltao benltaos
(srce) (srca) (mnijenje) (mnijenja) (građanin) (građani) (blagoslov) (blagoslovi)
eleil(ao eleic,;oes questao questoes cristao cristaos 6rfao 6rfaos
(Izbor) (Izbori) (pitanje) (pitanja) (kršćanin) (kršćanin) (siroče) (siročad)
estac;:ao estac;:oes tubarao tubaroes irmao irmaos 6rgao 6rgaos
(postaja) (postaje) (morski pas) (morski psi) (brat) (braća) (organ) (organi)
fracltao fracc;:oes vuicao vulcoes pagao pagaos s6tao s6taos
(frakcija) (frakcije) (vulkan) (vulkani) (poganin) (pogani) (potkrovlje) (potkrovlja)
Napomena: U tu su skupinu uvrštene i sve naglašene jednosložne riječi: Imenice koje završavaju na - r, -z i - n množinu tvore dodava­
chilo ('pod'), grilo ('zrno'), milo ('ruka') i vilo ('praznina') , množina kojih
njem nastavka - es:
glasi: chilos, grilos, milos i vilos.
Kada artesilo znači 'obrtnik', množina mu tada glasi artesilos. Kada pak
označuje 'arhitektonski ukras', množina mu može biti dvojaka: artesilos
ili artesoes. Jednina Množina Jednina Množina

a<;ucar a<;ucares rapaz rapazes

Neke od imenica koje završavaju na -ao još nemaju ustaljen (šećer) (šećeri) (dječak) (dječaci)
oblik množine, no u suvremenom se jeziku sve više uoćava sklo­
nost p rema obliku -Des: mar mares abd6men abd6menes
(more) (mora) (abdomen) (abdomeni)
Jednina Množina Jednina Množina cruz cruzes dinon cananes
ermitaes (križ) (križevi) (propis) (propisi)
alazaes
alazao ermitao ermitaos
alazoes
(riđan) (pustinjak) ermitoes
(riđani)
(pustinjaci) Napomena: Množina imenice caracter ('karakter') glasi caracteres, pri če­
mu se naglasak pomiče za jedan slog udesno, a slovo cjasno se čuje u iz­
aldeaos govoru kao glas [k). Slično pomicanje naglaska za jedan slog udesno bi­
aldeao aldeoes hortelaos lježi se i u imenicama especimen ('ogledni primjerak'), Jupiter ('Jupiter') i
hortelao
(seljak) aldeaes horteloes Lucifer ('Lucifer') , množina kojih glasi: especimenes, Jupiteres i Luci/eres.
(vrtlar)
(vrtlari)
(seljaci)
anaos refraes
anan refrao
anoes refraos Imenice koje u jednini završavaju na -s, a naglašene su na pos­
(patuljak) (refren)
(patuljCi) (refreni) ljednjem slogu, množinu tvore tako da im se na jedninu doda nas­
anciaos tavak -es. Kada su pak takve imenice naglašene na pretposljed­
anciao ancioes rufiaes njem slogu, ostaju nepromjenijive:
rufiao
(starješina) anciaes rufioes
(svodnik)
(starj ešine) (svodnici)
Jednina Množina Jednina Množina
sultoes
castelaos
castelao sultao sultaos o ananas os ananases o atlas os atlas
casteloes
(kaštelan) (sultan) sultaes (ananas) (ananasi) (atlas) (atlasi)
(kaštelani)
(sultani) O portugues os portugueses O pires os pires
corrimaos veroes (Portugalac) (Portugalci) (tanjurić) (tanjurići)
corrimao verao
corrimoes veraos
(rukohvat) (ljeto) o reves os reveses O lapis os lapis
(rukohvati) (ljeta)
(nesreća) (nesreće) (olovka) (olovke)
deaes vilaos
deao vilao o pais os paises o oasis os oasis
deoes viloes
(dekan) (prostak) (zemlja) (zemlje) (oaza) (oaze)
(dekani) (prostaci)
Napomena: Jednosložnica cais ('pristanište/) jest nepromjenljiva. To se
U umanjenicama stvorenim pomoću prefiksa -zinho i -zito ob­
može reći i za malobrojne rijeći koje u jednini završavaju na -X, npr. o to­
rax ('prsni koš/) os torax.
-
lik množine dobiva i izvorna riječ i prefiks:

Imenice koje u jednini završavaju na -al, -el, -01, -ulu množini Jednina Množina
završno -l zamjenjuju s -is:
balaozinho bal6e(s) + zinhos > bal6ezinhos
(balončić) (balončići)

Jednina Množina Jednina Množina papelzinho papei(s) + zinhos > papeizinhos

(papirić) (papirići)
animal animais farol far6is
(životinja) (Životinje) (svjetionik) (svjetionici) colarzinho colare (s) + zinhos > colarezinhos
(ogrličica) (ogrličice)
papel papeis paul pauis
(papir) (papiri) (močvara) (močvare) caozito cae (s) + zitos > caezitos
(psić) (psići)

Napomena: Iznimku od tog pravila ćine imenice mal ('zlo/) , mel ('med/),
real ('real/) , consul (,konzul') i njegove izvedenice. Njihova množina gla­ Složenice sastavljene od riječi koje se pišu zajedno, bez crtice,
si: males, meles, reis i consules.
množinu tvore kao da je riječ o običnim, jednostavnim imenica­
ma:
Imenice koje u jednini završavaju na -il, a naglašene su na pos­ aguardente(s) 'rakija' (,rakije')
ljednjem slogu, množinu tvore promjenom završnog -l u -s:
malmequere(s) 'krasuljak' ('krasuljci')
pontape(s) 'udarac nogom' ('udarci
Jednina Množina Jednina Množina nogom')

ardil ardis funil Problem, medutim, nastaje kada se dijelovi složenice povezu­
funis
(lukavstvo)
ju crticom. Množina se tada tvori na četiri načina.
(lukavstva) (lijevak) (iijevci)

1 . Kada je prvi dio složenice glagol ili nepromjenljiva vrsta riječi,

a drugi dio imenica ili pridjev, samo drugi dio složenice dobiva
Imenice koje u jednini završavaju na -il, a naglašene su na
oznaku množine:
pretposljednjem slogu, množinu tvore tako da nastavak -il
zamijene nastavkom -eis:
Jednina Množina Jednina Množina

guarda-chuva guarda-chuvas abaixo-assinado abaixo-assinados

Jednina Množina Jednina Množina (kišobran) (kišobrani) (potpisnik) (potpisnici)

f6ssil f6sseis reptil repteis vice-presidente vice-presidentes grao-duque grao-duques

(fosil) (fosili) (gmaz) (gmazovi) (potpredsjednik) (potpredsjednici) (nadvojvoda) (nadvojvode)
2. Kada se dijelovi složenice povezuju crticom, samo prvi dio do­ jeziku najupotrebljavaniji jest svakako prvi koji, se može dodati
biva oznaku množine: bilo imeničkoj, bilo pridjevskoj, bilo glagolskoj osnovi. Nas, daka­
ko, ovdje zanimaju isključivo imenice, pa ćemo stoga navedeni
Jednina Množina Jednina Množina sufiks oprimjeriti s nekoliko imeničkih uvećanica:
chapeu-de-sol chapeus-de-sol pe-de-cabra pes-de-cabra caldeirao 'veliki kotao'
(suncobran) (suncobrani) (poluga) (poluge)
paredao 'zidina'

3. Oznaku množine prvi dio složenice dobiva i onda kada joj je

papelao 'papirčina'
drugi dio imenica koja pobliže označuje njezin prvi dio: sapatao 'cipeletina'
Zanimljivo je da su portugalske uvećanice uvijek muškog ro­
Jednina
l Množina Jednina Množina da, čak i kada su stvorene od ženskih imenica (kako je razvidno iz
salano-familia salarios-familia prva dva primjera caldeirao i paredao).
-

navio-escola navios-escola
(obiteljsko (obiteljska Za stvaranje pak portugalskih umanjenica upotreblj avaju se
(školski brod) (školski brodovi)
primanje) primanja) sljedeći sufiksi: -inho, -zinho, -ino, -im, -acho, -icho, -ucho, -ebre,
-eco, -ico, -ela, -elho, -ejo, -ilho, -ete, -eto, -ito, -zito, -ote, -isco,
4. Kada je pak složenica s astavljena od dviju imenica ili od imeni­ -usco, -ola. Najviše se upotrebljavaju prva dva (-inho i -zinho), i
ce i pridjeva, tada, u načelu, oba njezina dijela dobivaju oznaku to ne samo u imenicama, pridjevima i prilozima nego i u drugim,
množine: nepromjenljivim vrstama riječi. Pritom valja napomenuti da za
razliku od uvećanica stvorenih uz pomoć sufiksa -ao, umanjenice
Jednina Množina Jednina Množina stvorene uz pomoć sufiksa -(z)inho čuvaju izvorni rod imenice od
koje potječu, kako se to vidi iz sljedećih primjera: casa ('kuća')
I peixes-espadas
-

peixe-espada amor-perfeito amores-perfeitos casinha (,kućica') , cao ('pas') cai5zinho ('psić') .

-

(sabljarka) (sabljarke) (maćuhica) (maćuhice)

vagao-lejto vagOes-Ieitos gentU-homem gentis-homens

(spavaća kola) (spavaća kola) (plemić) (plemići) ČLAN
Kao i u drugim romanskim jezicima, i u portugalskom postoji
član, koji se u načelu koristi svaki put kad je imenica određena,
STUPNJEVI IMENICE osim ako ispred nje već ne stoji neki drugi determinativ, poput,
Prema nekim teoretičarima, svaka se imenica u načelu može primjerice, pokazne zamjenice ili broja. I određenom i neodređe­
pojaviti u tri stupnja. U prvome se pojavljuje u svome uobičaje­ nom članu zajedničko je to što imenicu pobliže određuju, ozna­
nom značenju, a u drugom i trećem to značenje najčešće postaje čujući joj rod i broj. Usto, član pomaže i razlikovanju homonim­
više ili manje osjećajno obojeno. I dok prvi stupanj nema pose­ nih imenica:
ban naziv, drugi i treći u gramatici su poznati kao uvećanica ili ° policia 'policajac'
augmentativ, odnosno umanjenica ili deminutiv.
a policia 'policija'
Sufiksi za stvaranje portugalskih uvećanica su sljedeći: -ao,
° capital 'kapital'
-iilhao, -(z)arrao, -eirao, -af;a, -af;o, -azio, -uf;a, -anzil, -areu, -ar­
ra, -orra, -astro, -az, -alhaz, -arraz. Najproduktivniji i u govornom a capital ,glavni grad'
 redio, nego i da bi je (eventualno) izdvojio iz istovrsne skupi­
Određeni član Neodređeni član ne predmeta, označujući je kao onu koja je po nečemu osobi·
ta:
Jednina Množina Jednina Množina
Niio era uma loja qualquer, era a Loja.
o os um uns
(Ne bijaše to bilo kakav dućan, bijaše to Dućan u pravom smis­
a as uma umas lu riječi.)
• Budući da je član generalizirani demonstrativ (od kojega je
Da bi se uspostavili odnosi koji s e u hrvatskom uspostavljaju uostalom i nastao) , ne čudi što se nerijetko upotrebljava um·
padežnim nastavcima, portugalski jezik upotrebljava prijedloge jesto pokazne zamjenice, kao, npr., u rečenici:
koji se sažimaju s članom. Odredeni član sažima se s prijedlozi. Levarei comigo produtos da regiiio.
ma a, de, em i por, a neodređeni s em i de. Posljedicu tih sažima­
(Ponijet ću sa sobom proizvode ovog kraja.)
nja prikazuju sljedeće dvije tablice.
• Jednako tako određeni se član često upotrebljava umjesto pos­
vojne zamjenice, osobito kad je riječ o imenicama koje ozna­
Određeni član
čuju dijelove tijela, odjevne predmete (odnosno predmete za
o a os as osobnu upotrebu) ili rodbinske veze:
Prijedlozi Passei a miio pelo queixo.
a ao a aos as (Rukom sam pogladio [svoju] bradu.)

de do da dos das Enfiou as cal{:as e saiu.

em no na nos nas
(Navukao je [svoje] hlače i izašao.)

por (per) pelo peta pelos pelas

Jd niio chamou pela miie.
(Više nije dozivao [svoju] majku.)
Kad se, međutim, spomenute imenice upotrebljavaju s prijed-
Određeni član lozima de ili a ili pak s priložnim izrazom, član se izostavlja:
um uma uns umas Pus-me de joelhos.
Prijedlozi (Kleknuo sam.)
em num numa nuns numas Emagrece a olhos vistos.
de dum duma duns dumas (Mršavi naočigled.)
• U europskom portugalskom (za razliku od brazilskog) određe­
ni se član gotovo redovito upotrebljava ispred posvojnih prid­
Uporaba određenog člana jeva:
• U današnjem portugalskom jeziku određeni član je element Estive com a tua irmii.
koji u pravom smislu riječi pobliže određuje imenicu. Ako je ri­ (Bio sam s tvojom sestrom.)
ječ o općoj imenici, tada on ne služi samo da bi je pobliže od-
 Postoje, međutim, četiri iznimke od tog pravila. Određeni član • Kad se član upotrebljava u izrazima koji se odnose na vrijeme,
se, naime, izostavlja: pozornost valja obratiti na sljedeće:
- Član se ispušta ispred imena mjeseci, osim ako oni nisu pob­
1. ako se posvojni pridjev odnosi na Boga ili Majku Božju: liže određeni nekim kvalifikativom:
Nosso Pai 'nebeski Otac' em finais de Maio 'potkraj svibnja', ali:
Nosso Senhor 'Gospodin (Isus)' no Maio de 1 968 'u svibnju 1 968.'.
Nossa Senhora '(naša) Gospa' - Ispred imena dana u tjednu ispušta se član, osim ako im ne
prethodi prijedlog:
2. ako je sastavni dio vokativa:
Sexta-feira vou ao teatro.
Dd cd isso, meu padrinho! (U petak idem u kazalište), ali:
(Daj to ovamo, kume!) Aos domingos iam il Missa.

3. ako je dio nekih ustaljenih izraza, kao što su:

(Nedjeljom su išli na misu.)
- Član se upotrebljava uz sate ili imenice meio-dia ('podne') i
em minha opiniao 'po mojemu mišljenju' meia-noite ('ponoć'), ali isključivo u kombinaciji s prijedlogom
por sua vontade 'njegovom voljom' (najčešće je to prijedlog a) , dakle kao dio priložnog izraza:
por meu maZ 'na moju nesreću' as quatro da tarde 'u četiri popodne'
ao meio-dia 'u podne'
4. ako se ispred posvojnog pridjeva nalazi pokazna zamjenica:
- Član se upotrebljava i uz imena godišnjih doba:
Nao aguento esse teu siiencio.
As nevoas anunciam o Inverno.
(Ne podnosim tu tvoju šutnju.) (Magle navješćuju zimu.)
• Uz imenicu u jednini određeni član često izražava ideju kate­ Kad je, međutim, ime godišnjeg doba popraćeno prijedlogom
gorije, klase ili skupine kojoj ta imenica pripada. To osobito de član se može i izostaviti:
dolazi do izražaja u poslovicama:
Que noite de inverno!
O pao peZa cor, e o vinho pelo sabor.
(Kakva zimska noć!)
(Kruh se poznaje po boji, a vino po okusu.) - Uz imena blagdana ili praznika također se upotrebljava član:
Kad je, međutim, riječ o poslovicama, izrekama i lakonskim o Ano-Bom 'mlado ljeto'
usporedbama, član se može i izostaviti:
o Natal 'Božić'
Pobreza nao e vileza. • Kad označava težinu ili mjeru, član ima 'distributivnu' vrijed­
(Siromaštvo nije sramota.) nost u izrazima tipa:
Preto como azeviche. Este tecido custa 10 euros o metro.
(Crn kao crni jantar.) (Metar ovog platna stoji 1 0 eura.)
 o feijao esta a 20 kunas o quilo. Ako se, međutim, određenoj osobi ne obraćamo izravno, član
(Kilogram graha stoji 20 kuna.) se izostavlja:
Como vai senhor Fontes?
• Ako imenica casa označuje 'dom', 'ognjište', član se izostavlja:
(Kako ste, gospodine Fontes?)
Voltou para casa.
Pridjev sao ili santo, odnosno santa ('svet', 'sveta') u načelu ni­
(Vratio se doma.) je popraćen članom: Santa Clara e Sao Francisco ('sveta Klara i
Ako pak označuje 'zgradu' ili 'ustanovU, član je obvezan: sveti Franjo') .
Esta casa esta vazia. Ako se, međutim, pod imenom sveca (kojega prati spomenuti
(Ova je kuća prazna.) pridjev) razumijeva njegov blagdan, tada je član obvezan:
Ja a trago debaixo de olho desde o Santo Antonio.
• U relativnom superlativu član može stajati ispred imenice:
(Držim je na oku još od [blagdana] sv. Antuna.)
Era o aluno mais estudioso da turma.
• Kad su pak posrijedi zemljopisni nazivi, član se u načelu upot­
(Bio je najmarljiviji učenik u razredu.),
rebljava uz nazive zemalja, pokrajina, kontinenata, planina,
ali, jednako tako, i ispred superlativa: vulkana, pustinja, zviježđa, rijeka, jezera, mora, oceana, otočja
Era o mais estudioso aluno da turma. ili i strana svijeta (bilo u doslovnom značenju, bilo u značenju
Era aluno o mais estudioso da turma. pokrajina ili vjetrova) :
o Brasil 'Brazil'
• Uz osobna imena u pisanom jeziku u načelu ne stoji član, osim
o Alentejo
ako ona nisu popraćena kvalifikativom, kao:
o divino Dante 'božanstveni Dante' a Europa
o Daniel de outrora 'nekadašnji Daniel' os Alpes 'Alpe'
U govornom pak jeziku u Portugalu (a velikim dijelom i u Bra­ o Vesuvio 'Vezuv'
zilu) već je odavno postalo pravilo da se ispred osobnih imena o Saara 'Sahara'
stavlja određeni član, čime se stvara svojevrsno prisno ozračje: a Ursa Maior 'Veliki medvjed'
O Sampaio chefia bem a Republica Portuguesa.
o Nilo 'Nil'
(Sampaio dobro upravlja Portugalom.)
o Caspio 'Kaspijsko jezero'
Jednako tako, članom su redovito popraćeni i nadimci:
o Adriatico 'Jadran'
Morreu o Palha{:o.
o Atliintico 'Atlantik'
(Umro je Pajac.)
os A{:ores 'Azori'
Ispred imenica senhor ('gospodin') , senhora ('gospođa') ili me­
nina ('gospođica') obvezno se stavlja određeni član: o Norte 'sjever'
o senhor Fontes 'gospodin Fontes' Član se, međutim, izostavlja uz sljedeće zemlje i pokrajine:
a senhora Baronesa 'gospođa barunica' Portugal
a menina Joana 'gospođica Joana' Angola
 MOf;ambique 'Mozambik' Od brazilskih pokrajina ćlan nemaju: Goias, Mato Grosso, Mi­
Cabo Verde 'Kapverdski otoci' nas Gerais, Pernambuco, Rondonia, Santa Catarina, sao Paulo i
Sergipe, a od portugalskih pokrajina ćlan nema samo pokrajina
sao Tome e Principe
Trds-os-Montes. Brazilska pokrajina Alagoas može i ne mora ima­
Macau 'Makao' ti ćlan.
Timor Naposljetku napomenimo da i zemljopisna imena (poput
Andorra 'Andora' osobnih) dobivaju ćlan kad su popraćena kvalifikativom: o Portu­
Israel 'Izrael' gal das descobertas ('Portugal iz razdoblja otkrića') .
sao Salvador 'Salvador'
• Ispred imenica koje oznaćuju književna i umjetnićka djela
stavlja se ćlan ćak i kad on inaće ne pripada naslovu pripada­
Aragao 'Aragonija' jućeg djela:
Castela 'Kastilja'
Comecei a ler a Ana Karenina.
Leao 'Le6n'
(Poćeo sam ćitati Anu Karenjinu.)
Imena ćetiriju europskih zemalja mogu i ne moraju biti pop­
raćena ćlanom (ovo posljednje obićno se primjenjuje kad uz njih
• Kad je pak rijeć o neodređenim zamjenicama ambos ('oba') i
todo ('sav', 'ćitav'), potrebno je istaknuti da su to jedine rijeći u
stoji prijedlog). To su:
portugalskom jeziku koje stoje ispred ćlana što pripada istoj
Espanha 'Španjolska' sintagmi: ambos os sexos ('oba spola'), todo o Brasil ('sav Bra­
Inglaterra 'Engleska' zil') .
Prant;a 'Francuska'
Italia 'Italija' Izostavljanje određenog člana
Kad oznaćuju samo smjer, uz imena strana svijeta nije obvez­
• Općenito se može reći da se određeni ćlan izostavlja uvijek kad
no stavljati ćlan: Marcha para oeste (Pohod na zapad). su rod i broj imenice već dovoljno određeni drugim vrstama
rijeći, osobito pokaznim zamjenicama i brojevima:
Član se ne upotrebljava ispred imena gradova, mjesta i većine
otoka: Lisboa (,Lisabon'), Zagreb, Creta ('Kreta'), Malta. Este homem sojreu muito.
Ipak neki od gradova, kojima imena potjeću od općih imeni­ (Ovaj je ćovjek puno trpio.)
ca, saćuvali su ćlan: a Guarda, o Porto, o Cairo (,Kairo'), A Haia Ele achou duas novas perolas.
(,Hag'). (N ašao je dva nova bisera.)
Od većih otoka koji imaju ćlan valja spomenuti ćetiri: • Određeni se ćlan izostavlja i onda kada se pojam koji oznaćuje
a Madeira imenica ne želi pobliže odrediti. Tako, primjerice, postoji jas­
na znaćenjska razlika između triju sljedećih izjava:
a C6rcega 'Korzika'
Poi acusado do crime. (Optužen je zbog zloćina.)
a Sardenha 'Sardinija'
Poi acusado de um crime.
a Sicilia 'Sicilija' Poi acusado de crime.
Član se ispušta i ispred imena planeta i zvijezda: Marte U prvom primjeru zloćin je jasno određen, u drugom je nešto
('Mars'), venus ('Venera') , Sirius, Vega. neodređeniji, a u trećemu je posve neodređen.
• Član se obično izostavlja i u: • Zatim, neodređenim se članom pomnije određuje skupina ili
1 . nabrajanjima, osobito kad se želi postići dojam nagomilanosti vrsta kojoj pripada imenica već pobliže označena određenim
čega: članom:
Ha ld de tudo: ldpis, borrachas, marcadores... A chuva continuava, uma chuva mansa e lenta.
(Ima ondje svega: olovaka, gumica, flomastera... ) (Kiša je i dalje padala, kiša blaga i troma.)
2. vokativima: meu pai! (oče moj!) • Zbog izrazite mogućnosti uopćavanja neodređeni član može
3. prije imenica koje označuju područje učenja ili studija, a upot­ od imenice u jednini učiniti predstavnika cijele vrste ili skupi­
rebljavaju se s glagolima aprender (,učiti'), estudar ('učiti', 'studi­ ne kojoj ta imenica pripada:
rati') , cursar ('studirati'), ensinar ('podučavati') i njihovim istoz­
načnicama: Aquele e um homem.
aprender ingles 'učiti engleski' (Ono je pravi čovjek.)
cursar direito 'studirati pravo' • Dodavanje neodređenog člana u množini glavnom broju u go­
estudar latim 'učiti, studirati latinski' vornom je jeziku najčešći način izražavanja približne količine
čega:
ensinar geometria 'podučavati geometriju'
Tinha, quando muito, uns dez anos.
4. prije imenica ammo ('srčanost'), forr;a ('snaga'), motivo
('povod') , ocasiao ('prilika') , permissao ('dopuštenje'), tempo (Imao je najviše nekih deset godina.)
('vrijeme'), valor ('vrijednost') popraćenih glagolima ter (,imati'), Isto značenje ima i dodavanje neodređenog člana u jednini is­
dar (,dati')' pedir (,moliti', 'tražiti') i njihovim istoznačnicama: pred meia:
Nao houve tempo para descanso. Decorreu uma boa meia-hora.
(Nije bilo vremena za odmor.) (Prošlo je nekih dobrih pola sata.)
Nao dei motivo a critica. • Neodređeni član upotrebljava se i ispred dijelova tijela (ruke,
(Nisam dao povoda kritici.) noge i dr.), odnosno ispred predmeta koji se obično navode u
Pedimos permissao para sair. parovima:
(Molili smo dopuštenje za izlazak.) Tinha uns sapatos rotos.
(Imao je potrgane cipele.)
Uporaba neodređenog člana • Neodređenim se članom može označiti i djelo nekog umjetni­
• Neodređeni član služi, prije svega, za predstavljanje slušatelju ka (najčešće slika nekog slikara):
ili čitatelju još nepoznata bića ili predmeta. Nakon što su tak­ Nao sabe distinguir um Picasso de um calendtirio.
vo biće ili predmet slušatelju ili čitatelju predstavljeni, nema
više razloga za upotrebu neodređenog člana koji otad mjesto (Ne zna razlikovati Picassa od kalendara.)
ustupa određenom članu: • Kao i određeni. i neodređeni se član može upotrebljavati uz
Chegou um homem com um livro na mao. O homem era mag­ zemljopisne nazive uz uvjet da su popraćeni kvalifikativom:
ro e o livro 'gordo'. Vivemos numa Europa enlouquecida.
(Stigao je čovjek s knjigom u ruci. Čovjek je bio mršav, a knjiga (Živimo u poludjeloj Europi.)
'debela.)
Izostavljanje neodređenog člana
Neodređeni član u načelu se izostavlja:
• ako imenici prethodi jedna od sljedećih pokaznih ili neodre­
đenih zamjenica: igual ('jednak'), semelhante ('sličan') , tal
(,takav) , odnosno certa ('izvjesni')' outro ('drugi') , qualquer
('bilo koji') i tanto ('tolik') :
Em outra circunstancia eu aprovaria semelhante atitude.
(U nekoj drugoj okolnosti ja bih prihvatio takav stav.)
Kada se spomenute zamjenice nađu iza imenice (u ulozi prid-
jeva) , imenica dobiva član:
Quero um livro igual a esse.
(Želim takvu knjigu.)
Član se, međutim, obično izostavlja ako je riječ o niječnoj ili
upitnoj rečenici:
Nunca li coisa igual.
(Nikad nisam takvo što čitao.)
Ja viste trejeitos semelhantes?
(Jesi li već vidio takve grimase?)
• u komparativima jednakosti stvorenima uz pomoć priloga tilo
('tako') ili tanto (,toliko') :
Nunca passei por lugar tilo perigoso como aquele.
(Nikad nisam prošao kroz onako opasno mjesto.)
Trabalhava com tanto cuidado como o pai.
(Radio je tako brižno kao i otac.)
• u komparativima inferiornosti i superiornosti, osobito kad se
pojavljuju u niječnom ili upitnom obliku:
Nilo encontrarias melhor amigo nesta emergencia.
(Ne bi našao boljeg prijatelja u ovoj nevolji.)
Conseguiste maior renda este mes?
(Jesi li ovaj mjesec ostvario veći prihod?)
• u usporedbama tipa:
Qual [uracilo, revolveu tudo.
(Kakav uragan, sve je isprevrnuo.)
Bailava como nume da jloresta.
(Plesala je poput šumskog duha.)
• ispred imenica ili pridjeva koji označuju neodređenu količinu
čega, kao što su: coisa ('stvar'), gente ('ljudi')' infinidade
('beskraj'), multidilo (,mnoštvo'), numero ('broj'), parte (,dio'),
pessoa ('osoba'), porr;ilo ('dio', 'udio'), quantia ('svota'), quanti­
dade (,količina'), soma (,iznos'); escasso (,oskudan')' excessivo
('prekomjeran') , suficiente ('dovoljan') i dr.:
Havia grande numero de pessoas no casamento.
(Na vjenčanju je bilo mnogo ljudi.)
Nilo ha suficiente espar;o para o m6vel.
(Nema dovoljno prostora za pokućstvo.)
• u nabrajanjima:
Casas, arvores, nuvens desagregavam-se numa melanc6lica
paisagem de Outono.
(Kuće, drveća i oblaci rasplinjavahu se u otužnom jesenskom
krajobrazu.)
• u apozicijama i uvijek kad to zahtijevaju jasnoća ili emfaza:
O meu pai, homem de boa familia, possuia fortuna grossa.
(Moj otac, čovjek iz ugledne obitelji, posjedovao je veliko bo­
gatstvo.)
PRIDJEVI
Poput imenica, i pridjevi se razlikuju u broju, rodu i stupnju.
Glede broja, stanje je vrlo jednostavno jer se množina pridjeva
tvori jednako kao i množina imenica, uz napomenu da u pridjev­
skih složenica samo posljednji dio dobiva oznaku množine: letras
anglo-americanas (,angloamerička književnost') . Iznimku čini
pridjev surdo-mudo ('gluhonijem'), čija množina glasi surdos-mu­
dos, te pridjevi koji se odnose na boje. Oni, naime, ostaju nepro-
mijenjeni ako je drugi dio pridjevske složenice imenica: uniformes montes 'planinski'
verde-oliva (,zelenomaslinaste uniforme') . Kad su, međutim, pos­ pedres 'crnobijel'
rijedi rod i stupanj, stanje je nešto složenije, pa ćemo ga stoga pri­ 3. neki pridjevi sa završetkom na -or, koji također ostaju neprom­
kazati u sklopu zasebnih poglavlja. jenljivi:
melhor 'bolji'
Tvorba pridjeva ženskog roda
pior 'gori'
Ženski rod pridjeva tvori se jednako kao i ženski rod imenica,
no postoje i neke iznimke na koje valja upozoriti. maior 'veći'
• Pridjevi koji u muškom rodu završavaju nastavkom -o ženski menor 'manji'
rod tvore zamjenjujući taj nastavak nastavkom -a: superior 'gornji'

Ženski rod interior 'donji'

Muški rod Muški rod Ženski rod
interior 'unutrašnji'
belo bela ligeiro ligeira
(lijep) (lijepa) (lak) (laka) exterior 'vanjski'
posterior 'kasniji'
• Oni pak pridjevi koji u muškom rodu završavaju na -u, -es i -or ulterior 'naknadan'
ženski rod tvore tako da se muškom rodu doda nastavak -a:
citerior 'ovo stran'
Muški rod Ženski rod Muški rod Ženski rod multicor 'višebojan'
eru crua nu nua incolor 'bezbojan'
(sirov) (sirova) (goi) (gola)
sensabor 'bezokusan'
frances francesa ingles inglesa Nasuprot tomu, veći dio pridjeva koji završavaju na -dor ili
(francuski) (francuska) (engleski) (engleska) -tor, npr. gerador (,stvaralaćki') ili motor ('pokretni') , te nastavke
encantador encantadora orientador orientadora mijenja u -triz: geratriz, motriz, a manji dio njih nastavak -or
(čaroban) (čarobna) (usmjerivački) (usmjerivačka) zamjenjuje nastavkom -eira: trababalhador (,radni') trabalha­
-

deira.
Iznimke su:
l. nekoliko pridjeva sa završetkom na -u i -es, koji ostaju neprom­
• Pridjevi koji završavaju na -ao ženski rod tvore dodavanjem
jenljivi: nastavka -a ili -ona:
hindu 'indijski'; 'hinduistićki' Ženski rod
Muški rod Ženski rod Muški rod
zulu
sao sa chorao ehorona
cortes 'uljudan'
(zdrav) (zdrava) (plačljiv) (plačljiva)
descortes 'neuljudan'
• Pridjevi sa završetkom na -eu (sa zatvorenim e) ženski rod tvo­ • U složenim pridjevima nastavak za ženski rod dobiva samo
re nastavkom -eia: drugi dio dotične složenice: a literatura hispano-americana
('hispanoamerička književnost'). Izuzetak je pridjev surdo-mu­
Muški rod Ženski rod Muški rod Ženski rod do ('gluhonijem') kojemu ženski rod glasi surda-muda.
europeu europeia plebeu plebeia
(europski) (europska) (plebejski) (plebejska) Stupnjevanje pridjeva
hebreu hebreia pigmeu pigmeia Vrijednost izražena pridjevom može se uspoređivati između
(hebrejski) (hebrejska) (pigmejski) (pigmejska) dviju ili više osoba ili stvari s obzirom na istu osobinu ili se pak
može izraziti tako da je ta osobina viša od uobičajene ili najviša
Iznimke su judeu (,židovski') i sandeu ('glup') kojima ženski rod među tri ili više osoba, odnosno stvari. U prvom primjeru riječ je
o komparativu, a u drugome o superlativu.
glasi: judia i sandia.
Stupnjevanjem (uspoređivanjem, komparacijom) pridjeva
• Pridjevi sa završetkom na -eu (s otvorenim e) ženski rod tvore može se izraziti jednakost, superiornost ili inferiornost. Jednakost
nastavkom -oa. se izražava veznicima como i quanto (,kao') :
Carlos e tlio inteligente como {quanto} Paulo.
Muški rod Ženski rod (Carlos je jednako pametan kao Paulo.),
ilheu ilhoa a superiornost i inferiornost veznicima do que ili que (nego):
(otočki) (otočka) Carlos e mais inteligente do que Paulo.
(Carlos je pametniji od Paula.) , odnosno:
• Postoje i nepromjenljivi pridjevi, odnosno oni koji posjeduju Carlos e menos inteligente do que Paulo.
jedinstven oblik za oba roda. To su pridjevi sa završetkom na (Carlos je manje pametan od Paula.)
-a, -e, -ar, -or, -l, -m, i -z:
Kao što se, dakle, na temelju prethodnih primjera vidi, kom­
hip6crita 'licemjeran' parativ jednakosti tvori se tako da se ispred pridjeva stavi prilog
arabe 'arapski' tlio ('tako') a iza veznici como ili quanto, komparativ superiornos­
exemplar 'uzoran' ti tako da se ispred pridjeva stavi prilog mais (,više') a iza veznici
do que ili que, dok se komparativ inferiornosti tvori tako da se is­
maior 'veći' pred pridjeva stavi prilog menos (,manje') a iza veznici do que ili
cordiai 'srdačan' que.
virgem 'djevičanski' Kad je pak riječ o superlativu, valja istaknuti da on može biti
dvojak: relativan i apsolutan. U relativnom superlativu pridjev iz­
audaz 'smion' ražava usporedbu između stvari ili osoba na koje se odnosi i dru­
U tu se skupinu ubrajaju i pridjevi koji završavaju na -s, a ima­ gih osoba ili stvari iste vrste. Apsolutni superlativ označava da ne­
ju naglasak na pretposljednjem slogu: reles (,običan'), simples ka osoba ili stvar posjeduje određeno svojstvo u vrlo velikoj mje­
('jednostavan') . Iznimku čine pridjevi andaluz ('andaluzijski') , ri, pri čemu se zanemaruje usporedba s drugim osobama ili stva­
bom ('dobar') i espanhol ('španjolski'), kojima ženski rod glasi an­ rima iste vrste.
daluza, boa i espanhola, te najveći dio pridjeva sa završetkom na Relativni superlativ uvijek je analitički, bilo da je riječ o rela­
-es i -or. tivnom superlativu superiornosti ili o relativnom superlativu in-
feriornosti. Uvijek se tvori tako da se ispred komparativa supe­ - koji završavaju na dvoglasnik -ao nastavkom -anfssimo:
riornosti, odnosno inferiornosti stavi odredeni član: pagao ('poganski') - paganfssimo ('najpoganskiji')
Este aluno e o mais estudioso da turma. vao ('prazan') - vanfssimo ('najprazniji')
(Ovaj je učenik najmarljiviji u razredu.)
Nerijetko se dogodi da se portugalski oblik pridjeva znatno
Este aluno e o menos estudioso entre todos. razlikuje od latinskoga, od kojega se izvodi superlativ:
(Ovaj je učenik najmanje marljiv izmedu svih.)
Normalni Normalni
Apsolutni superlativ može biti analitički i sintetički. Analitički oblik Superlativ oblik Superlativ
se tvori pomoću neke druge riječi, najčešće priloga muito pridjeva pridjeva
('veoma', 'jako'), imensamente ('beskrajno'), extraordinariamente amargo amarissimo magnifico magnificentissimo
(,izvanredno'), excessivamente ('pretjerano'), grandemente (gorak) (naj gorči) (veličanstven) (najveličanstveniji)
('uvelike'), excepcionalmente (,iznimno') i dr.:
amigo amidssimo malefico maleficentlssimo
muito estudioso 'vrlo marljiv'
(prijateljski) (najprijateljskiji) (škodljiv) (najškodljiviji)
imensamente triste 'beskrajno tužan'
antigo antiquissimo malevolo malevolentissimo
grandemente prejudicial 'uvelike štetan'
(star) (najstariji) (zloban) (najzlobniji)
extraordinariamente salubre 'izvanredno zdrav'
benefico beneficentlssimo miudo minutissimo
Sintetički superlativ sastoji se od jedne riječi, pridjeva dakako,
(blagotvoran) (najblagotvorniji) (sitan) (najsitniji)
kojoj se u načelu dodaje sufiks -issimo:
fertil ('plodan') -fertilissimo ('najplodniji') benevolo benevolentissimo nobre nobilissimo
(dobrohotan) (najdobrohotniji) (plemenit) (najplemenitiji)
vulgar (,običan') - vulgarfssimo ('najobičniji')
Ako pridjev završava na samoglasnik, taj samoglasnik nestaje crisUio cristianissimo pessoal personalissimo

ispred spomenutog sufiksa: (kršćanski) (najkršćanskiji) (osoban) (najosobniji)

belo ('lijep') - belfssimo ('najljepši') cruel crudelissimo pr6digo prodigalissimo

(okrutan) (najokrutniji) (rastrošan) (najrastrošniji)
triste ('tužan') tristfssimo (,najtužniji')
-

Često, medutim, pridjev uz nastavak -fssimo poprima i svoj doce duldssimo sabio sapientissimo
izvorni latinski oblik, pa tako pridjevi: (sladak) (najslađi) (učen) (najučeniji)

- koji završavaju na - vel superlativ tvore nastavkom -bilfssimo: fiel fidelissimo sagrada sacratissimo
amdvel ('ljubazan') - amabilissimo ('najljubazniji') (vjeran) (najvjerniji) (svet) (najsvetiji)

indelevel ('trajan') - indelebilissimo ('najtrajniji') frio frigidissimo simples

simplidssimo,
- koji završavaju na -z nastavkom - cfssimo: simplissimo
(hladan) (najhladniji) (jednostavan)
(najjednostavniji)
capaz ('sposoban') - capacfssimo ('najsposobniji')
geral generalissimo soberbo superbissimo
feliz (,sretan') felicfssimo ('najsretniji')
-

(općenit) (najopćenitiji) (ohol) (najoholiji)

- koji završavaju na nazalni samoglasnik (grafički predočen
slovom m) nastavkom -nfssimo: inimigo inimidssimo
(neprijateljski) (najneprijateljskiji)
comum ('opći') comunfssimo ('najopćiji')
-
 Superlativi na -imo i -rimo ćiste su latinske tvorbe. Osim triju
koji pripadaju razgovornom jeziku: tacilimo (,najlakši'), dijicilimo Komparativ Superlativ
Pridjev
('najteži') i pauperrimo ('najsiromašniji'), svi ostali upotrebljavaju superiornosti Apsolutni Relativni
se iskljućivo u književnom jeziku: 6ptimo,
born melhor bonissirno, o melhor
Normalni Normalni (dobar) (bolji) muito born (najbolji)
oblik Superlativ oblik Superlativ (najbolji)
pridjeva pridjeva pessimo
macerrimo, mau pior malissirno, o pior
acre acerrimo magro
magrissimo (zao) (gori) muito mau (najgori)
(opor) (najoporiji) (mršav)
(najmršaviji) (najgori)

nigerrimo, maximo,
celebre celeberrimo negro o maior
negrissirno grande maior grandissimo,
(slavan) (najslavniji) (crn) (maximo)
(najcrnji) (velik) (veći) muito grande
(najveći)
(najveći)
humilirno, pauperrirno,
humilde pobre pobrissimo o menor
humildissimo menor minirno
(ponizan) (siromašan) pequeno (minimo)
(najponizniji) (najsiromašniji)
(mali) (manji)
(pequenissimo)
(najmanji) (najmanji)
integro integerrimo salubre saluberrirno
(potpun) (najpotpuniji) (zdrav) (najzdraviji)

livre liberrimo Neki pridjevi imaju samo oblik za komparativ i superlativ:

(slobodan) (najslobodniji)
Komparativ Superlativ
superior supremo (sumo)
Apsolutni superlativ može se tvoriti i prefiksima, odnosno (gornji) (najgornji. najviši)
pseudoprefiksima kao što su: extra-, hiper-, multi-, super-, ultra­
i dr.: inferior infrrno
(niži. donji) (najniži, najdonji)
extrajino 'izuzetno fin'
anterior -

hipersensivel 'hipersenzibilan' (prethodni)

multimilionario 'multimilijunaški' posterior p6stumo

(kasniji. zadnji) (najkasniji. najzadnji)
superexaltado 'strahovito oduševljen'
ulterior Ultimo
ultra-rapido 'izuzetno brz' (onostrani) (najonostraniji)

Oblici superior i interior, supremo (ili sumo) i injimo mogu se

Četiri pridjeva imaju posve nepravilan komparativ i superlativ. upotrebljavati kao komparativ i superlativ pridjeva alto ('visok') ,
To su: bom, mau, grande i pequeno. odnosno baixo (,nizak') .
Mjesto pridjeva Este escritor tem um estilo simples.
Može se reći da u načelu pridjev ispred imenice ima objektiv­ (Ovaj pisac piše jednostavnim stilom.)
nu, a pridjev koji se pojavljuje poslije imenice subjektivnu vrijed­ Izuzmu li se dosad navedeni primjeri, svaki put kad se nade is­
nost. pred imenice pridjev u načelu ima preneseno značenje: um gran­
de homem (,velik, znamenit čovjek'), ali: um homem grande ('vi­
Poslije imenice obično se upotrebljavaju pridjevi: sok čovjek') ; uma pobre mulher ('jadna, nesretna žena')' ali: uma
• koji označuju neku vrstu ili kategoriju: mulher pobre ('siromašna žena') .
animal domestico 'domaća životinja'
Slaganje pridjeva u rodu i broju
flor silvestre 'šumski cvijet'
Pravila o slaganju pridjeva i imenice u portugalskom jeziku ug­
agua mineral 'mineralna voda' lavnom se slažu s istovrsnim pravilima u španjolskom, francus­
deputado parlamentar 'saborski zastupnik' kom i talijanskom. Bilo u službi atributa, bilo u službi predikata
• koji označuju vrlo istaknuta svojstva imenice, npr. oblik, di­ pridjev se redovito slaže s imenicom u rodu i broju. Ako se odnosi
menziju, boju ili stanje: na nekoliko imenica, najčešće dobiva oblik množine, a muški rod
ima prednost pred ženskim. Pokušat ćemo to objasniti od prim­
terreno plano 'ravno zemljište' jera do primjera.
homem baixo 'nizak čovjek' Kad se pridjev nade ispred imenica, u pravilu se uvijek slaže s
blusa preta 'crna bluza' najbližom (prvom) od njih:
burro encarregado 'natovaren magarac' Vive em tranquilos bosques e montanhas.
• koji su praćeni nekom dopunom: Vive em tranquilas montanhas e bosques.
um programa facil de cumprir 'lako provediv program' (Živi u mirnim šumama i planinama.)
um povo desejoso de liberdade 'narod željan slobode' No kad su imenice osobna ili rodbinska imena, pridjev uvijek
Prije imenice obvezno se upotrebljavaju samo: dobiva oblik množine:
• relativni superlativi: o melhor ('najbolji'), o pior ('najgori') , o Conheci ontem as gentis irma e cunhada de Laura.
maior ('najveći'), o menor ('najmanji') : (Jučer sam upoznao Laurinu ljubaznu sestru i šogoricu.)
O melhor meio de ganhar e poupar. Kad se pak pridjev nade iza imenica, njegovo slaganje uvijek
(Najbolji način da se zaradi jest štednja.) ovisi o rodu i broju tih imenica.
• neki jednosložni pridjevi koji s imenicom tvore izraze jednake
• Ako su imenice istog roda i u jednini, pridjev poprima rod ime­
složenim imenicama, kao bom dia (dobar dan) nica (muški ili ženski) . Kad je pak riječ o broju, pridjev se češ­
će upotrebljava u jednini, a rjede u množini:
• pridjevi koji su u tom položaju stekli posebno značenje, kao
simples. Estudo a lingua e a literatura portuguesa.
Nessa ocasiao ele era um simples escrevente. Estudo a lingua e a literatura portuguesas.
(Tada je on bio obični pisar.), ali: (Studiram portugalski jezik i književnost.)
 Ako su imenice različitih rodova i u jednini, pridjev se može
ZAMJENICE
•

slagati s najbližom imenicom (češće), ili pak s obje imenice, pri

čemu poprima oblik muškog roda množine (rjeđe) :
Estudo o idioma e a literatura portuguesa. OSOBNE ZAMJENICE
Estudo o idioma e a literatura portugueses. Oblici osobnih zamjenica
(Studiram portugalski jezik i književnost.) Osobna zamjenica jedna je od rijetkih vrsta riječi koja je saču­
• Ako su imenice istog roda, ali različitog broja pridjev poprima vala ostatke deklinacije. Razlikujemo dva tipa osobne zamjenice:
rod imenica. Kad je riječ o broju, pridjev je češće u množini ili osobnu zamjenicu u službi subjekta i osobnu zamjeniCU u službi
pak poprima broj najbliže imenice (rjeđe): objekta (izravnog i neizravnog). U tom posljednjem primjeru raz­
Estudo as linguas e a civilizafilo ibericas. likuje se naglašeni i nenaglašeni oblik osobne zamjenice.
Estudo as linguas e a civilizafilo iberica. Osobne nerefleksivne zamjenice u službi
Osobne objekta (izravnog i neizravnOg)
(Studiram iberske jezike i civilizaciju.) zamjenice
u službi
• Ako su imenice različitih rodova i u množini, pridjev poprima subjekta Nenaglašeni . Naglašeni
oblik množine i rod najbliže imenice ili (što je mnogo rjeđe) oblik oblik
oblik množine muškog roda: eu me mim, comigo
l . lice
Estudo os idiomas e as literaturas ibericas. (ja) (mi; me) (mene; meni; sa mnom)
Estudo os idiomas e as literaturas ibericos. tu te ti, contigo
Jednina 2. lice
(ti) (ti; te) (tebe; tebi; s tobom)
(Studiram iberske jezike i književnosti.)
ele, ela o, a; lhe ele, ela
• Ako su imenice različitog roda i broja, pridjev obično poprima 3. lice
(on, ona) (ga, ju; mu joj) (njega, nju; njemu, njoj)
oblik muškog roda množine ili (rjeđe) dobiva rod i broj najbli­
n6s nos n6s, connosco
že imenice, što se zbiva razmjerno često kad je posljednja ime­ l . lice
(mi) (nam; nas) (nama; nas; s nama)
nica ženskog roda i u množini:
v6s vos v6s, convosco
Estudo os falares e a cultura portugueses. Množina 2. lice
(vi) (vam; vas) (vama; vas; s vama)
(Studiram portugalska narječja i kulturu.)
eles, elas os, as; lhes eles, elas
3. lice
Estudo o idioma e as tradifoes portuguesas. (oni, one) (ih; im) (njih; njim)
(Studiram portugalski jezik i kulturnu baštinu.)
Zamjenica vos u suvremenom se portugalskom jeziku više ne
upotrebljava (osim u posebnim prilikama, kao što su bogoslužje,
svečana obraćanja diplomatskom koru i sL) . Umjesto nje u for­
malnom se obraćanju upotrebljavaju zamjenice os Senhores, as
Senhoras ili as meninas (u množini) , odnosno o Senhor, a Senho­
ra ili a menina (u jednini) . U neformalnom se pak obraćanju
upotrebljava zamjenica voces (u množini), odnosno voce (u jed­
nini) .
Oblici o, lo i no osobne zamjenice (u službi jenica quem ('tko'), alguem ('netko'), ninguem ('nitko) : nao-no ti­
izravnog objekta) rem! (nemojte ga vaditi!) .
Kada se osobna zamjenica 3. lica u službi izravnog objekta na­ • U futuru i kondicionalu osobna zamjenica u službi izravnog
lazi ispred glagola, pojavljuje se uvijek u prije navedenim oblici­ objekta ne pojavljuje se na kraju, već unutar glagolskog oblika
ma: o, a, os, as: (tzv. mezoklitika) :
Nunca o (a, os, as) encontramos em casa.
Futur Kondicional
(Nikad ga (je, ih) ne nađemo kod kuće.)
vend8-lo-ei vend8-lo-ia
Kada se, međutim, nalazi iza glagola, povezana crticom s nji­ (prodat ću ga) (prodao bih ga)
me, oblik joj ovisi o završetku glagolskog oblika:
vende-Io-as vende-Io-ias
• Ako glagolski oblik završava na samoglasnik ili oralni dvoglas­
(prodat ćeš ga) (prodao bi ga)
nik, upotrebljavaju se oblici -o, -a, -os, -as:
Louvo-o. vende-Io-a vende-Io-ia
(prodat će ga) (prodao bi ga)
(Hvalim ga.)
vende-Io-emos vende-Io-iamos
• Ako glagolski oblik završava na or, -s ili -z, tada ti suglasnici
(prodat ćemo ga) (prodali bismo ga)
nestaju, a zamjenica poprima oblike -lo, -la, -los, -las:
Nao quero vende-lo. vende-Io-eis vende-Io-ieis
(prodat ćete ga) (prodali biste ga)
(Ne želim ga prodati.)
vende-Io-ao vende-Io-iam
• Jednaka promjena nastaje kada se spomenuta zamjenica po­
(prodat će ga) (prodali bi ga)
javljuje iza usklika (odnosno priloga) eis i zamjenica nos i vos:
Bi-lo sorridente.
(Eno ga nasmiješena.) Povratna zamjenica
O nome nao vo-lo direi. Jednako kao i ostali romanski jezici, i portugalski se razlikuje
(Ime vam neću reći.) od hrvatskog mijenjanjem povratne zamjenice u svakom licu:
• Ako pak glagolski oblik završava na nazalni diftong, zamjenica Bu lava-me.
o kojoj je riječ poprima oblike -no, -na, -nos, -nas: (Ja se perem.)
dao-no 'daju ga' Tu lavas- te a ti.
poe-na 'stavlja je' (Ti pereš sebe.)
tem-nos 'ima ih' Nos falamos de nos.
trouxeram-nas 'donijeli su ih' (Mi govorimo o sebi.)
U familijarnom (europskom) portugalskom jeziku te oblike O pintar nao trouxe o quadro consigo.
poprima i poslije priloga nao ('ne') i bem ('dobro'), a i poslije zam-
(Slikar nije donio sa sobom sliku.)
 Confiamos em v6s.
Povratna Nenaglašeni Naglašeni (Imamo povjerenja u vas.)
zamjenica oblik oblik
Nao ha discordancia entre elas.
l. lice me mim, comigo (Među njima nema neslaganja.)
(se; si) (sebe; sebi; sa sobom)

te ti, contigo • Ako je naglašena osobna zamjenica u službi objekta praćena

Jednina 2. lice prijedlogom com ('s', 'sa'), njezin oblik tada glasi:
(se; si) (sebe; sebi; sa sobom)

se si, consigo com igo 'sa mnom'

3. lice
(se; si) (sebe; sebi; sa sobom) contigo 's tobom'
nos n6s, connosco connosco 's nama'
l. lice
(se; si) (sebe; sebi; sa sobom)
convosco 's vama'
Množina vos v6s, convosco U 3. licu upotrebljava se, međutim, u obliku:
2. lice
(se; si) (sebe; sebi; sa sobom)
com ele 's njim'
se si, consigo
3. lice com ela 's njom'
(se; si) (sebe; sebi; sa sobom)
com eles 's njima'
Oblici povratne zamjenice u množini upotrebljavaju se tako­ com elas 's njima'
đer za izražavanje uzajamnosti neke radnje: Estive com ele agora mesmo.
Carlos e eu abrar;amo-nos. (Upravo sad sam bio s njim.)
(Carlos i ja smo se zagrlili.) Kada su pak zamjenice popraćene s outros ('drugi')' mesmos
('isti'), pr6prios ('sami'), todos ('svi'), ambos ('oba') i bilo kojim bro­
Uporaba osobnih zamjenica s prijedlozima jem, tada se umjesto connosco i convosco upotrebljavaju oblici
com n6s i com v6s:
Naglašene osobne zamjenice u službi objekta (izravnog i neiz­
ravnog) upotrebljavaju se iskljućivo s prijedlogom koji im pret­ Tera de resolver isto com v6s mesmos.
hodi: (Morat će to riješiti s vama samima.)
Fez isto para mim. Saiu com n6s tres.
(Ućinio je to za mene.) (Izašao je s nama trima.)
Gosto de ti. (Volim te.)
A ele cabe decidir. • Iza prijedloga aJora, Jora, excepto, menos, salvo tirante
('osim') upotrebljavaju se oblici eu i tu:
(Na njemu je da odlućL)
Toda a gente desconfiava disso, menos eu.
Orai por n6s.
(Svi su sumnjali u to osim mene.)
(Moli za nas!)
• Gramatička tradicija preporučuje upotrebu naglašenih osob­
nih zamjenica u službi objekta i poslije prijedloga entre ('izme­ me + os = mos me + as = mas
đu') :
te + os = tas te + as = tas
Poi um duelo entre mim e eleo
(Bio je to dvoboj između mene i njega.) lhe + os = lhos lhe + as = lhas
• U govornom jeziku prevladava, međutim, upotreba osobnih nos + [Ij as = no-los nos + [Ijas = no-las
zamjenica u službi subjekta (što je već počelo prodirati i u knji­
ževni jezik): vos + [l] os = vo-los vos + [Ijas = vo-las
Entre eu e tu niio existe nenhum problema. lhes + os = Ihas lhes + as = Ihas
(Između mene i tebe ne postoji nikakav problem.)
• S prijedlogom ate ('do') upotrebljavaju se naglašene osobne
zamjenice u službi objekta: mim, ti i dr.:
Mjesto nenaglašenih osobnih zamjenica
Um grito chegou ate mim.
Bilo da je riječ o nenaglašenoj osobnoj zamjenici u službi iz­
(Do mene je dopro krik.) ravnog ili u službi neizravnog objekta, njezino uobičajeno mjesto
Ako, međutim, ate znači 'čak', osobne zamjenice upotrebljava­ u europskom portugalskom u načelu je iza glagola (enklitika):
ju se u službi subjekta:
Parece-me que estds enganado.
Ate eu fui ao Ministerio.
(Čini mi se da se varaš.)
(Čak i ja sam išao u ministarstvo.)
U futuru i kondicionalu ona se umeće unutar glagolskog obli­
ka (mezoklitika): calar-me-ei, calar-me-ia ('ušutjet ću', 'ušutio
Kombinacije i kontrakcije nenaglašenih osobnih bih'), a ispred glagola (dakle kao proklitika) obično se pojavljuje
zamjenica u službi objekta samo u sljedećim situacijama:
Kada se u istoj rečenici nađu dvije nenaglašene osobne zamje­
nice u službi objekta, jedna u službi izravnog, a druga u službi • u rečenicama koje sadrže negaciju izraženu riječima: niio (ne),
neizravnog, mogu se kombinirati na sljedeći način: nunca (nikad), jamais (nikad), ninguem (nitko), nada (ništa) :
Niio sei como te chamas.
me + o = mo me + a = ma
(Ne znam kako se zoveš . )
te + o = to te + a = ta Ninguem me disse que estavam doentes.
lhe + o = lho lhe + a = lha (Nitko mi nije rekao da su bolesni.)
nos + [Ijo = no-lo nos + [lja no-la
=
• u rečenicama koje počinju upitnim zamjenicama i prilozima:
vos + [Ijo = vo-lo vos + [Ija = vo-la Quem me busca a esta hora?
lhes + o = lho lhes + a = lha (Tko me traži u ovo doba?)
 Por que te assustas de cada vez? • kada rečenični subjekt koji se nalazi ispred glagola sadrži neku
(Zašto se svaki put preplašiš?) od neodređenih zamjenica: ambos ('oba') , todo ('sav'), tudo
('sve'), alguem ('netko'), outro ('drugi'), qualquer ('bilo tko') i dr.:
• u uskličnim i optativnim rečenicama (tj. u rečenicama koje iz­ Ambos se sentiam embara{:ados.
ražavaju želju):
(Oboje su se osjećali smeteno.)
Que Deus te aben{:oe!
Alguem lhe bate nas costas.
(Neka te Bog blagoslovi!)
(Netko ga lupka po leđima.)
Que o diabo o leve! • u rastavnim rečenicama:
(Neka ga vrag odnese!)
Ou as Jaz ela ou as Ja{:o eu.
• u zavisno složenim rečenicama, čak i ako veznik nije naveden: (Ili će ih napraviti ona, ili ću ih napraviti ja.)
Quando me deitei, ela ja estava no quarto. U infinitivnom obliku glagola nenaglašena zamjenica može
stajati ispred i iza njega (pri čemu, statistički gledano, prevladava
(Kada sam legao ona je već bila u sobi.) ova posljednja mogućnost) :
Que e que desejas te mande do Rio? Canta-Ihe cantigas para o embalar.
(Što hoćeš da ti pošaljem iz Ria?) (Pjeva mu pjesme da bi ga uspavala.)
Uz dosad navedene primjere, portugalski jezik teži proklitici: Para assusta-Io, os soldados atiravam a esmo.
• kada glagolu prethode prilozi ili priložni izrazi kao što su: bem (Da bi ga preplašili, vojnici su nasumce pucali.)
(,dobro')' mal (,loše'), ainda ('još'), ja ('već'), sempre ('uvijek'), s6 U glagolskim izrazima u kojima je glavni glagol u infinitivu ne-
('samo', 'tek'), talvez (,možda') i dr.: naglašena zamjenica može uvijek stajati iza infinitiva:
Ate a voz jti me parecia diferente. Veio visitar-me.
(Čak mi se i glas već činio drukčijim.) (Došao me je posjetiti.)
S6 depois se sentou no chao. Ispred ili iza pomoćnog glagola može doći samo ako su ispu­
(Tek potom je sjeo na pod.) njeni prije navedeni uvjeti za proklitiku odnosno enklitiku.
Kada glavni glagol ima oblik participa tada nenaglašena zam­
• kada inverzna rečenica (odnosno rečenica s obrnutim redosli­ jenica ne može stajati iza njega, već se pojavljuje kao proklitika ili
jedom riječi) počinje izravnim objektom ili predikatom: enklitika pomoćnog glagola, u skladu s prije iznesenim pravilima:
A grande noticia te dou agora. Tenho-o trazido sempre, s6 hoje e que o viste?
(Veliku vijest ti sada priopćujem.) (Uvijek ga nosim, zar si ga tek danas vidio?)
Razoavel lhe parecia a solu{:iio proposta. Arrepende-te do que me disseste e tudo te sera perdoado.
(Razumnim mu se činilo predloženo rješenje.) (Pokaj se za ono što si mi rekao i sve će ti biti oprošteno.)
 • kada je imenica već pobliže određena neodređenim članom,
POSVOJNE ZAMJENICE (POSESIVI) brojem, pokaznom ili neodređenom zamjenicom:
Oblici posvojnih zamjenica Recebi um telegrama teu.
(Dobio sam tvoj brzojav.)
Hrvatskijezik Portugalski jezik
Notaste esse erro seu?
moj, moja, moji, moje meu, minha, meus, minhas (Jesi li primijetio tu njegovu pogrešku?)
tvoj, tvoja, tvoji, tvoje teu, tua, teus, tuas Ela aceitou certas ideias nossas.
njegov, njegova, njegovi, njegove (Prihvatila je neke naše zamisli.)
njezin, njezina, njezini, njezine seu, sua, seus, suas • u izravnim upitima:
(Vaš, Vaša, Vaši, Vaše) E apenas impressilo minha?
naš, naša, naši, naše nosso, nossa, nossos, nossas (Je li to samo moj dojam?)
vaš, vaša, vaši, vaše vosso, vossa, vossos, vossas • u emfatičnim konstrukcijama:
njihov, njihova, njihovi, njihove seu, sua, seus, suas Ja za se vilo trinta anos, Deus meu!
(Već je tomu trideset godina, Bože moj!)
Da bi se izbjegla dvoznačnost posvojne zamjenice seu (uočlji­
va i u prethodnoj tablici), obično se upotrebljava kontrakcija pri­
jedloga de ('od') i osobnih zamjenica ele, ela, eles, elas: dele, dela, POKAZNE ZAMJENICE
deles, de1as. Tako ćemo umjesto o seu pai reći: o pai dele ('njegov (DEMONSTRATIVI)
otac') , o pai dela ('njezin otac') , o pai deles, o pai delas ('njihov
otac), odnosno o pai do Senhor, o pai de v: Ex.a ili o pai de Voce Oblici pokaznih zamjenica
('Vaš otac,).
Promjenljive
Nepromjenljive
Mjesto posvojnih zamjenica Muški rod Zenski rod
Posvojna zamjenica redovito prethodi imenici koju određuje: este estes esta estas isto
Cada um tratava do seu cilo. (ovaj) (ovi) (ova) (ove) (ovo)

(Svatko se brinuo o svom psu.) esse esses essa essas isso

U sljedećim primjerima može, međutim, stajati i iza nje, i to: (taj) (ti) (ta) (te) (to)

• kada imenica nije popraćena određenim članom: aquele aqueles aquela aquelas aquilo
(onaj) (oni) (ona) (one) (ono)
Esperava noticias tuas para de novo te escrever.
(Čekao sam tvoje vijesti kako bih ti ponovno pisao.)
 Svi navedeni oblici mogu se spojiti s prijedlozima de i em, pa acold ('tamo', 'ondje') i dr., ili pak riječju mesmo, odnosno proprio
dobivamo: ('baš', 'upravo') :
Este aqui jd pagou.
Promjenljive (Ovaj ovdje je već platio.)
Nepromjenijive
Muški rod Ženski rod Esse ai e utilzdvel?
neste nestes nesta nestas nisto (Taj tu se može iskoristiti?)
nesse nesses nessa nessas nisso Esse mesmo deu-me dinheiro.
(Baš taj mi je dao novac.)
naquele naqueles naquela naquelas naquilo
Kao demonstrativi mogu se upotrijebiti i zamjenice o, a, os, as,
i to:
odnosno: a) kada se pojavljuju kao istoznačnice zamjenica aquele(s),
aquela(s), aquilo:
Nao vejo o que esperei.
Promjenljive
Nepromjenijive (Ne vidim onog koga sam čekao.)
Muški rod Ženski rod
b) kada u muškom rodu jednine zamjenjuju zamjenicu isto (is­
deste destes desta destas disto so, aquilo), a imaju ulogu izravnog objekta ili predikata:
desse desses dessa dessas disso Nao cuides que nao era sincero, era-o.
(Ne misli da nije bio iskren, bio je.)
daquele daqueles daquela daquelas daquilo

Mjesto pokaznih zamjenica

Pokazne se zamjenice mogu spojiti i s neodređenom zamjeni­ Kao i posvojna, i pokazna zamjenica redovito prethodi imeni-
com outro ('drugi') , no takve kontrakcije u suvremenom se portu­ ci koju odreduje:
galskom jeziku uglavnom izbjegavaju kao zastarjele:
Estes homens e estas mulheres nasceram para trabalhar.

Promjenljive (Ovi muškarci i ove žene rodeni su za rad.)

Ženski rod
U određenim primjerima može, medutim, stajati i iza nje, i to
Muški rod ponajviše kad se želi pobliže odrediti već spomenuta imenica ili
estoutro estoutros estoutra estoutras radi posebnog isticanja imenice koja prethodi pokaznoj zamjeni­
ci:
esseoutro essoutros essoutra essoutras
A tendencia como esta tambem se manifesta no ciclo mais
aqueloutro aqueloutros aqueloutra aqueloutras conhecido da coleetanea, ciclo esse que abrange sete sonetos.
(Takva se tendencija očituje i u najpoznatijem ciklusu zbirke,
ciklusu koji obuhvaća sedam soneta.)
Zatim, demonstrativi se mogu i pojačati, i to uglavnom prilo­
Maria jose, essa, era mais inteligente do que o que se pensa va.
zima aqui ('ovdje'), ai (,tu'), ali ('ondje'), cd ('ovdje'), ld ('ondje') ,
(Maria Jose, ta [vam] je bila pametnija no što se mislilo.)
ODNOSNE ZAMJENICE (RELATIVI) • Uz ostale prijedloge i prijedložne izraze uglavnom se, ili čak
obvezatno, upotrebljava zamjenica o qual:
Promjenljive A rapariga sobre a qual te falei e muito bonita.
Nepromjenijive
Muški rod Ženski rod (Djevojka o kojoj sam ti govorio vrlo je lijepa.)
o qual os quais a qual as quais que Ta se zamjenica upotrebljava i kao partitivna čestica poslije
(koji) (koji) (koja) (koje) (koji, koja, koje, što) nekih neodređenih zamjenica, brojeva ili superlativa:
cujo cujos cuja cujas Era pai de uns sete ou oito filhos, alguns dos quais ja principia­
(čiji) (čiji) (čija) (čije) quem vam a ajuda-Io.
(koji, koja, koje) (Bio je otac sedmero ili osmero djece, od kojih su mu neka već
quanto quantos quanta quantas
(koji, što) (koja, što) (koje, što)
počela pomagati u radu.)
• Zamjenica quem u suvremenom se portugalskom jeziku upot­
• Kako u francuskom i španjolskom, tako je i u portugalskom os­ rebljava isključivo za osobe, a za stvari samo ako su personifi­
novna i najčešće upotrebljavana odnosna zamjenica que. Nep­ cirane.
romjenljiva je i ima jednak oblik za jedninu i množinu, bez raz­ A mim quem me converteu foi eleo
like je li riječ o osobama, životinjama ili stvarima:
(Mene je obratio upravo on.)
O homem que esta a falar e o meu irmilo.
(Čovjek koji govori moj je brat.) Kao čisti relativ, quem značenjem odgovara zamjenici o qual i
uvijek je praćen prijedlogom:
Ako se odnosi na cijeli prethodni izraz ili rečenicu, zamjenica
que može biti popraćena demonstrativom o, odnosno imenicom A senhora a quem cumprimentei e a esposa dele.
coisa ('stvar) ili kojom drugom sličnom rijeČi, čime se taj izraz ili (Gospođa koju sam pozdravio njegova je žena.) ili
rečenica sažimlje:
(Gospođa što sam je pozdravio njegova je žena.)
Achou mais prudente que eu me safasse, o quefiz tilo depressa
quanto pude.
• Zamjenica cujo osobita je po tome što neposredno prethodi
imenici na koju se odnosi. Budući da je istQdobno i relativ i de­
(Učinilo mu se pametnijim da umaknem, što sam u najkraćem terminativ, ne može se upotrebljavati s članom jer ga već uk­
mogućem roku i učinio.) ljučuje u svoju upotrebu. S imenicom koju označuje slaže se u
Katkad, međutim, u takvim primjerima demonstrativ o (ili rodu i broju:
imenica coisa i sL) može i izostati: O homem cujo casaco e azul e o meu pai.
A uma pergunta assim, a rapariga nilo sabia que responder.
(Čovjek čiji je kaput plav moj je otac.)
(Na takvo pitanje djevojka nije znala što bi odgovorila.) • Kao odnosna zamjenica, quanto je uvijek praćen neodređe­
Kad je riječ o prijedlozima, općenito se može reći da se zamje­ nom zamjenicom tudo (odnosno todos ili todas) koja mu pret­
nica que u načelu upotrebljava iza jednosložnih prijedloga a, com, hodi:
de, em i por.
Em tudo quanto olhei, fiquei em parte.
Indicou-Ihe um hotel, de que ele tomou nota.
(U svemu što vidjeh ostadoh po strani.)
(Upozorio ga je na neki hotel koji si je ovaj zabilježio.)
UPITNE ZAMJENICE NEODREĐENE ZAMJENICE
Upitne su zamjenice u portugalskom que ('što'), quem ('tko'),
qual ('koji') i quanto (,koliko') . Podjednako se upotrebljavaju u iz­ Neodređene zamjenice mogu biti promjenljive i nepromjenIji­
ravnim i u neizravnim pitanjima: ve. Evo tabličnog pregleda najvažnijih:
Que trabalho estilo a Jazer?
(Kakav to posao rade?) Promjenljive Promjenljive
Diga-me que trabalho estilo aJazer. Ženski rod Nepro-
Muški rod Muški rod Ženski rod mjenljive
(Recite mi kakav to posao rade.)
Jednina Množina Jednina Množina
Quem disse tal coisa?
(Tko je to rekao?) algum alguns alguma algumas alguem
(neki) (neki) (neka) (neke) (netko)
Ignoramos quem disse tal coisa.
(Ne znamo tko je to rekao.) nenhum nenhuns nenhuma nenhumas ninguem
(nijedan) (nijedni) (nijedna) (nijedne) (nitko)
Qual dos livros preJeres?
(Koju knjigu više voliš?) todo todos toda todas tudo
(sav) (svi) (sva) (sve) (sve)
Nilo sei qual dos livros preJeres.
(Ne znam koju knjigu više voliš.) outra outros o utra outras outrem

Quantos passageiros desembarcaram? (drugi) (drugi) (druga) (druge) (drugi)

(Koliko se putnika iskrcala?) muito muitos muita muitas cada

Pergunta quantos passageiros desembarcaram! (mnogi) (mnogi) (mnoga) (mnoge) (svaki, svaka,
svako)
(Pitaj koliko se putnika iskrcala!)
Navedene se upitne zamjenice često upotrebljavaju i u usklič­ pouco poucos pouca poueas nada
(malo) (malo) (malo) (malo) (ništa)
nim rečenicama, odnosno kao sastavni dio uzvika, poprimajući
(prema kontekstu) različite osjećajne nijanse: certo certos certa certas algo
Que inocencia! Que alegria! (izvjesni) (izvjesni) (izvjesna) (izvjesne) (nešto)
(Kakva bezazlenost! Kakva radost!) vario varios varia varias quem quer
()
- (nekoliko) ()
- (nekoliko) (bilo tko)
Napomena: Kad se nađe unutar rečenice, upitnoj zamjenici que često
prethodi određeni član: tanto tantos tanta tantas
Disseste-lhe o que tinhas ouvido? (tolik) (toliki) (tolika) (tolike)
Uesi li mu rekao što si čuo?) quanto quantos quanta quantas
Kad se pak nađe na kraju rečenice ili je izdvojeno, upitno se que osamo­
(kolik) (koliki) (kolika) (kolike)
staljuje i dobiva naglasak:
O que? Ainda niio chegou? qualquer quaisquer qualquer quaisquer
( Što? Zar još nije stigao?) (bilo koji) (bilo koji) (bilo koja) (bilo koje)
Para que tanta discusstio?
(Čemu tolika diskusija?)
 ?vije ?eodre?ene zamjenice algum i outro mogu se spojiti s
-

·
pnjedloZIma de I em, pa dobivamo: Cada

dalgum Kad nije vezana uz imenicu, zamjenica cada može se upotrije-

nalgum
biti samo u sintagmi cada um (a) ili cada qual:
dalguma nalguma
Cada um espera o milagre.
dalguns nalguns
(Svatko oćekuje ćudo.)
dalgumas nalgumas, Cada qual conhece a vida dela.
odnosno: (Svatko poznaje njezin život.)
do utro noutro Ispred glavnog broja može poprimiti znaćenja što ćemo ih
do utra noutra ilustrirati sljedećim dvama primjerima:
do utros noutros De cada duzia de ovos que vendeu, a metade era lucro.
do utras noutras. (Od svakog tuceta jaja što ga je prodao polovica je bila ćista do­
bit.)
Takve se �o ?tr�kcije, međutim, u suvremenom portugalskom
. . . . Vinha ver-me cada tres dias.
JezIku sve Vise IzbjegavajU kao zastarjele.
(Posjećivala me je svaka tri dana.)

Osobitosti nekih neodređenih zamjenica Certo

Certo je neodređena zamjenica samo kad se nalazi ispred ime­

Algum i nenhum nice. Tada se obićno ispušta neodređeni ćlan koji bi inaće trebalo
Kad se nađe ispred imenice, zamjenica algum ima pozitivnu staviti ispred imenice, no ako se on ipak upotrijebi, imenica pos­
.. taje manje neodređena, 'prisnija':
vrIjednost:
Ele sabe alguma coisa. O rosto da rapariga tinha uma certa grafa.

(On nešto zna.) (Djevojćino lice nije bilo sasvim lišeno stanovite dražesti.)

Kad se, međutim, nađe iza imenice, ta zamjenica u suv- Ako se certo nalazi iza imenice, tada postaje pridjev sa znaće-
remenome portugalskom jeziku dobiva negativnu vrijednost: njem 'siguran', 'izvjestan', 'toćan', 'pouzdan':

Nao escreveu, que eu saiba, livro algum. [dade certa nao sei.

(Koliko ja znam, nije napisao nijednu knjigu.) (Toćnu dob ne znam.)

Kad je pak zamjenica nenhum popraćena negacijom (nao) '
može poprimiti vrijednost neodređenog ćlana:
Nao Jui nenhum vaqueiro, mas sim honrado pastor.
(Nisam bio [nikakav] kravar, već ćasni pastir.)
Pridjev postaje i kad se u poredbenim izrazima nađe iza prilo­
ga tao:
Estou tao certa do que digo como da luz que nos alumia.
(Toliko sam siguran u ono što kažem koliko sam siguran u
svjetlost što nas obasjava.)
Nađa (Sukob je probudio sav zavod.)
Nada znači 'ništa', no katkad može značiti i 'štogod', odnosno Todo ele tinha s6 pele e osso.
'nešto', kao u upitnim niječnim rečenicama tipa: (Sav je bio kost i koža.)
O capitao nao come nada? U množini, međutim, oznaćava brojčanu ukupnost (bilo da se
Uedete li štogod, kapetane?) nalazi ispred ili iza imenice) :
Uz pridjev ili neprelazni glagol može imati i priložnu funkciju: Todos os homens caminhavam em silencio.
Nao foi nada caro. (Svi su muškarci stupali u tišini.)
(Uopće nije bilo skupo.) Ispred pridjeva ili participa može značiti 'potpuno', 'posve':
Esta todo confuso.
Outro (Potpuno je smeten.)
Kad je riječ o zamjenici outro, ponajprije valja razlikovati izraz
outro dia (ili o outro dia) u značenju 'neki dan', 'prije nekoliko da­
na', od izraza no outro dia (ili ao outro dia) u značenju 'idući dan': Tuđo
Outro dia disse-me que estava doente. Zamjenica tudo odnosi se na stvari, ali se može odnositi i na
osobe:
(Neki mi je dan rekao da je bolestan)
Aqui na casa tudo dorme.
No outro dia, de manha, o navio partiu.
(Ovdje u kući sve spava.)
(Idućeg dana ujutro brod je isplovio.)
Riječ outro može se upotrijebiti i kao pridjev u značenju 'razli­
čit', 'promijenjen', 'nov:
Entrei em casa outro homem. Neki ustaljeni izrazi s neodređenim zamjenicama
(Uđoh u kuću kao nov čovjek.) Napomenimo na kraju da se priličan broj neodređenih zamje­
nica pojavljuje i u ustaljenim izrazima tipa:
Qualquer seja quem for 'tko god da bio'
Zamjenica qualquer može katkad imati i pogrdno značenje, seja qualfor 'koji god da bio', 'kakav god da
osobito kad joj prethodi neodređen član: bio'
Nao e uma qualquer coisa, nao! qualquer que seja 'kakav god da bio' i dr.
(Nije to mačji kašalj!)

Tođo
Kad se, u jednini, nađe iza imenice ili ispred osobne zamjeni­
ce, todo znači 'sav, 'čitav, 'cjelokupan':
O conflito acordou o colegio todo.
BROJEVI

U portugalskom jeziku postoje četiri vrste brojeva: glavni (car­

dina is), redni (ordinais), umnožni (multiplicativos) i razlomački
(jraccionarios). U prvoj tablici prikazat ćemo glavne i redne, a u
drugoj umnožne i razlomačke brojeve.

Znamenka Glavni broj Redni broj

l um primeiro
(jedan) (prvi)

2 dois segundo
(dva) (drugi)

3 tr�s terceiro
(tri) (treći)

4 quatro quarto
(četiri) (četvrti)

5 cinco quinto
(pet) (peti)

6 seis sexto
(šest) (šesti)

7 sete setimo
(sedam) (sedmi)

8 oito oitavo
(osam) (osmi)

9
nove nona
(devet) (deveti)

10
dez decimo
(deset) (deseti)

II
onze undeimo (decirno primeiro)
(jedanaest) (jedanaesti)

12
doze duodecimo (decirno segundo)
(dvanaest) (dvanaesti)

treze decimo terceiro

13 (trinaest) (trinaesti)
 quatrocentos quadrigentesimo
14 catorze decimo quarto 400 (četiristo) (četiristoti)
(četrnaest) (četrnaesti)
quinhentos quingentesimo
15 quinze decimo quinto 500 (petsto) (petstoti)
(petnaest) (petnaesti)
seiscentos seiscentesimo (sexcentesimo)
16 dezasseis (dezesseis) decimo sexto 600 (šesto) (šestoti)
(šesnaest) (šesnaesti)
setecentos septingentesimo
17 dezassete (dezessete) decimo setimo 700 (sedamsto) (sedamstoti)
(sedamnaest) (sedamnaesti)
oitocentos octingentesimo
18 dezoito decimo oitavo 800 (osamsto) (osamstoti)
(osamnaest) (osamnaesti)
novecentos nongentesimo
19 dezanove (dezenove) decimo nono 900 (devetsto) (devetstoti)
(devetnaest) (devetnaesti)
mil milesirno
20 vinte vigesimo 1 000 (tisuću) (tisućiti)
(dvadeset) (dvadeseti)
dez mil dez milesimos
21 vinte e um vigesimo primeiro 10 000 (deset tisuća) (desettisućiti)
(dvadeset jedan) (dvadeset prvi)
cem mil cem milesimos
30 trinta trigesimo 100 000 (sto tisuća) (stotisućiti)
(trideset) (trideseti)
um milhao milionesimo
quarenta quadragesimo 1 000 000 (milijun) (milijunti)
40
(četrdeset) (četrdeseti)

cinquenta quinquagesimo
50
(pedeset) (pedeseti)
Umnožni brojevi Razlomački brojevi
sessenta sexagesirno
60
(šezdeset) (šezdeseti) duplo (dobro, duplice) meio (metade)
setenta septuagesimo (dvostruk) (polovina)
70
(sedamdeset) (sedamdeseti)
triplo (triplice) (um) ter�o (ter�a parte)
oitenta octogesimo (trostruk) (trećina)
80
(osamdeset) (osamdeseti)
quadrupIo (um) quarto (quarta parte)
noventa nonagesirno
90 (četverostruk) (četvrtina)
(devedeset) (devedeseti)

cem centesimo quintupIo (um) quinto (quinta parte)

100 (peterostruk) (petina)
(sto) (stoti)

duzentos ducentesimo sextuplo (um) sexto (sexta parte)

200
(dvjesto) (dvjestoti) (šesterostruk) (šestina)
trezentos tricentesimo (trecentesimo) septupIo (um) setimo (setima parte)
300 (tristo) (tristoti)
(sedmerostruk) (sedmina)

�"
��
 6ctuplo (um) oitavo (oitava parte) Umnožni brojevi su nepromjenljivi kada imaju vrijednost ime-
(osmerostruk) (osmina) nica:
Podia ser meu aviJ, tem o triplo da minha idade.
nonupio (um) nona (nona parte)
(deveterostruk) (devetina) (Mogao bi mi biti djed, triput je stariji od mene.)
decupio (um) decimo (decima parte) Kada, međutim, imaju vrijednost pridjeva, mijenjaju rod i broj:
(deseterostruk) (desetina) Costuma tomar o remedio em doses duplas.
(um) undecimo (undecima parte, (Ima običaj uzimati lijek u dvostrukim dozama.)
undecupio
onze avos)
(jedanaesterostruk)
(jedanaestina)
Ipak dva oblika umnožnog broja duplice i triplice- mijenjaju
-

samo broj:
duodecupio (um) duodecirno (duodecima
Đeram-se alguns saltos triplices.
(dvanaesterostruk)
parte, doze avos)
(dvanaestina) (Izvedeno je nekoliko trostrukih skokova.)
centupio (um) centesimo (centesima parte)
(stostruk) (stotnina) Razlomački pak brojevi slažu se s glavnim brojevima koji oz­
načuju broj dijelova:
Li um tert;o e Carlos leu dois ter�os do livro.
Od glavnih brojeva ženski rod dobivaju brojevi um i dois te
(Pročitao sam trećinu knjige, a Carlos je pročitao dvije trećine.)
stotice počevši od dvjesto:

um uma duzentos duzentas Uporaba glavnih brojeva

dois duas trezentos trezentas • U glavne brojeve obično se uvrštava i ništica ili nula (zero) ko­
ja ima vrijednost apozicije:
grau zero (nula stupnjeva)
Brojevi milhtio, bilhtio ('bilijun'), trilhtio ('trilijun') i dr. ponaša­ • Broj 1 00 ima dva oblika: cem i cento. Oblik centa danas se rabi
ju se kao imenice koje variraju u broju: dois milh6es ('dva miliju­ samo za tvorbu brojeva između 100 i 200: centa e dois homens
na'), vinte trilhOes (,dvadeset trilijuna'), a zamjenica ambos, kada ('stotinu i dva čovjeka'), u izrazu cem por centa ('sto posto') te
zamjenjuje os dois mijenja rod: ambos os pes ('dvije noge'), ambas kao imenica (kojoj obvezatno prethodi član) :
as mtios ('dvije ruke'). Comprou um centa de bananas.
Redni brojevi mijenjaju rod i broj: (Kupio je stotinu banana.)
primeiro primeira primeiros prirneiras • Stotice, desetice i jedinice međusobno se povezuju veznikom
(prvi) (prva) (prvi) (prve) e ('i') :
2 1- vinte e um
vigesimo vigesima vigesimos vigesimas
(dvadeseti) (dvadeseta) (dvadeseti) (dvadesete) 159 - centa e cinquenta e nove
 Veznik se ne upotrebljava između tisućica i stotica, osim kad artigo 10 (dez) 'članak deseti'
broj završava stoticom s dvije ništice: artigo 75 (setenta e cinco) 'članak sedamdeset peti'
1 959 - mil novecentos e cinquenta e nove, ali: • Za označivanje dana u mjesecu, godina i sati rabe se glavni
1 900 - mil e novecentos brojevi:
Chegamos as seis horas do dia treze de Maio do ano dois mil e
Uporaba rednih odnosno glavnih umjesto um.
rednih brojeva (Stigli smo u šest sati dana trinaestog svibnja godine dvije ti­
u određenom broju primjera u portugalskom se glavni broj suće i prve.)
može zamijeniti rednim. • U navođenju brojeva stranica i listova knjige, kuća, stanova,
• Rednim se brojem označuju stoljeća te redoslijed vladara (kra­ hotelskih soba, brodskih kabina i sjedala u dvorani ili prijevoz­
ljeva, careva, papa) i dijelova nekog djela (poglavlja ili svesci nom sredstvu upotrebljavaju se glavni brojevi, pri čemu se
knjige, glazbeni stavci i sL) , ali samo do deset, dok se od jeda­ podrazumijeva ispuštena riječ numero (broj) :
naest nadalje upotrebljava glavni broj, i to uvijek i isključivo pagina 3 (tres) '3. stranica'
kada je broj iza imenice: cabina 4 (quatro) 'kabina (broj) 4'
Gregorio VII (setimo) 'Grgur VIL' quarto 1 9 (dezanove) 'soba (broj) 1 9'
Joao Paulo II (segundo) 'Ivan Pavao II.' Ako, međutim, broj prethodi imenici, upotrebljavaju se redni
acto III (terceiro) 'čin III.' brojevi: terceira pagina, quarta cabina, decimo nono quarto.
canto VI (sexto) 'pjevanje VI.'
Joao XXIII (vinte e tres) 'Ivan XXIII.'
seculo XXI (vin te e um) 'XXI. stoljeće'
capitulo xl (onze) 'XI. poglavlje'
tomo XVI (dezasseis) 'XVI. svezak'
Kada je pak ispred imenice, upotrebljava se glavni broj:
decimo seculo 'deseto stoljeće'
terceiro acto 'treći čin'
sexto canto 'šesto pjevanje'
vigesimo primeiro seculo 'dvadestprvo stoljeće'
decimo primeiro capitulo 'jedanaesto poglavlje'
• U nabrajanju zakonskih članaka i dekreta redni se broj upot­
rebljava do devet, a od deset nadalje upotrebljava se glavni
broj:
artigo 1 0 (primeiro) 'članak prvi'
artigo 90 (nono) 'članak deveti'
GLAGOLI
Klasifikacija portugalskih glagola
• Portugalske glagole obično se razvrstava u šest kategorija (uk­
ljučujući i konjugaciju koja u strogom smislu i ne pripada gla­
golskim kategorijama). To su: broj (numero), lice (pessoa),
način (modo), vrijeme (tempo), stanje (voz) i konjugacija (con­
juga{:iio).

L U prvoj kategoriji razlikujemo jedninu (singular) i množinu

(plural).

2. U drugoj kategoriji razlikujemo tri glagolska lica: l. ja (eu), od­

nosno mi (n6s), 2. ti (tu), odnosno vi (v6s), 3. on (ele) i ona
(ela), odnosno oni (eles) i one (elas).

3. U trećoj kategoriji razlikujemo četiri glagolska načina: indika­

tiv (indicativo), konjunktiv (conjunctivo), kondicional (futuro
do preterito) i imperativ (imperativo) kojima neki gramatičari,
kao posebnu skupinu, dodaju i tzv. nominalne glagolske obli­
ke (jormas nominais): osobni i neosobni infinitiv (infinitivo
pessoal e impessoal), gerundiv (gerundio) i particip (parti­
cipio).

4. U četvrtoj kategoriji razlikujemo tri glagolska vremena: proš­

lost (preterito ili passado), sadašnjost (presente) i budućnost
(futuro).

5. U petoj kategoriji razlikujemo tri glagolska stanja (lika): aktiv­

no (voz activa), pasivno (voz passiva) i povratno ili refleksivno
(voz rejlexiva).

6. U šestoj kategoriji razlikujemo tri konjugacije obilježene razli­

čitim samoglasnicima ispred zajedničkog infinitivnog završet-
ka -r:
l. konjugacija -ar: tip lavar
2. konjugacija -er: tip meter
3. konjugacija -ir: tip partir
• Prema kriterij� fl:ksije portugalski se glagoli dijele na pravilne Pomoćni glagoli i njihova uporaba
.
(re�ulares), kOJI ul po ćemu ne odstupaju od konjugacijske pa­
U portugalskom jeziku najviše se rabe pomoćni glagoli ter
radl�e (lavar, r:zeter, partir), nepravilne (irregulares), koji od­
. (,imati'), ha ver ('postojati'; imati'), ser (,biti') i estar ('biti') . Od osta­
stupaJu od konjugacIJske paradigme (dar, estar, Jazer, ser),
lih glagola koji u nekim prilikama mogu biti pomoćni glagoli valja
abundantne (abundantes), koji imaju dva ili više jednakovri­
navesti glagole ir (,ići'), vir ('doći'), andar (,hodati', 'ići'), ficar
je�n� oblika, što s� n�jćešće odnosi na participe (pa tako, na
pnmJer glagol aceztar Ima participe aceitado, aceito i aceite) te ('ostati') i acabar (,završiti'). Na svakog pojedinog od njih osvrnut
d efektivne (deJectivos), koji nemaju neke glagolske oblike (abo­ ćemo se ukratko u idućem prikazu.
.
!zr, Ja�ir). U tu posljednju skupinu gramatićari katkad ubrajaju
l bezhćne glagole (verbos impessoais, verbos unipessoais) koji • Teri haver upotrebljavaju se:
se upotrebljavaju samo u 3. licu jednine, odnosno u 3. licu jed­ a) s participom glavnoga glagola za tvorbu složenih vremena (u
nine i množine (chover, ladrar). aktivu) kojima se oznaćuje da je neka radnja završena, ponov­
• Pre�a fu?k�iji glagoli u portugalskom dijele se na glavne ljena ili nastavljena:
.
rprz:zczpazs) l pomoćn� (auxiliares). Glavni glagoli su oni koji
Tenho Jeito exercicios.
ImajU potpuno znaćenje, tvoreći samu rećenićnu jezgru:
Estudo portugues. (I dalje vježbam.)
(U ćim portugalski.) Havfamos comprado livros.
Resolverei este problema. (Bili smo kupili knjige.)
(Riješit ću ovaj problem.) b) s infinitivom glavnoga glagola kojemu prethodi prijedlog de za
Comprei um livro. izražavanje obveze (moranja, trebanja) ili ćvrste nakane da se
što ućini:
(Kupio sam knjigu.)
P? moćni su pak oni glagoli koji, lišeni posve iIi djelomićno Tenho de Jazer exercicios.
vlastIta znaćenja, stoje uz nominalne glagolske oblike glavnog gla­ (Moram vježbati.)
?ola tvoreći s njima izraze koji poprimaju posebne znaćenjske ni­
Janse: Havemos de comprar livros.
Tenho estudado portugues. (Moramo kupiti knjige.) iIi:
(Studiram portugalski.; tj. 'Poćeo sam ga studirati i još uvijek (Kupit ćemo knjige po svaku cijenu.)
ga studiram'.)
Hei-de resolver este problema. • Ser se upotrebljava s participom glavnoga glagola za tvorbu
(Svakako moram riješiti ovaj problem.) iIi pasiva kojim se izražava radnja:
(Čvrsto sam nakanio riješiti ovaj problem.) Exercicios Joram Jeitos por mim.
(Ja sam vježbao.)
Um livro Joi comprado por mim.
Livros serđo comprados por n6s.
(Ja sam kupio knjigu.)
(Mi ćemo kupiti knjige.)
• Estarse upotrebljava: Os convidados iam chegando de autom6vel.
a) s participom glavnoga glagola za tvorbu pasiva kojim se izra­ (Uzvanici su malo pomalo pristizali automobilom.)
žava stanje: b) s infinitivom glavnoga glagola za izražavanje čvrste nakane da
Estou arrependido do que fiz. se obavi neka radnja ili za izražavanje sigurnosti da će ta rad­
nja biti ostvarena u bliskoj budućnosti:
(Kajem se za ono što sam učinio.)
Vou procurar o medico.
Estamos bebedos.
(Pijani smo.) (Potražit ću liječnika.)
b) s infinitivom glavnoga glagola kojem prethodi prijedlog a ili O navio vai partir.
gerundiv za označivanje trajanja neke radnje: (Lađa će krenuti.)
Estava a ouvir mUsica. ili Estava ouvindo musica.
• Vir se upotrebljava:
(Slušao je glazbu.)
a) s gerundivom glavnoga glagola za izražavanje radnje koja se
e) s infinitivom glavnog glagola kojem prethodi prijedlog para za
odvija postupno (vidi također glagol ir):
izražavanje radnje koja će se uskoro neizbježno dogoditi ili za
izražavanje namjere da se ostvari radnja izražena glavnim gla­ Vinha rompendo a madrugada.
golom:
(Svanjivalo je.)
O aviao esta para chegar.
Venho tratando desse assunto.
(Zrakoplov samo što nije stigao.)
(Vodim brigu o tome.)
Ha dias estou para visita-Io.
(Već par dana se spremam posjetiti ga.) b) s infinitivom glavnoga glagola da se naznači kretanje prema
d) s infinitivom glavnoga glagola kojem prethodi prijedlog por ka ­
određenom eilju ili namjera da se obavi neka radnja:
ko bi se naznačilo da se radnja koja je već trebala biti ostvare­ Veio fazer compras.
na još nije ostvarila:
(Otišao je u kupovinu.)
O trabalho esta por terminar.
Vieste interromper-me o trabalho.
(Trebalo bi dovršiti posao.)
A carta ficou por escrever.
(Došao si me prekinuti u poslu.)
(Trebali bismo napokon napisati pismo.) e) s infinitivom glavnoga glagola kojem prethodi prijedlog a za iz­
ražavanje konačnog rezultata neke radnje:
• Ir se upotrebljava:
Vim a saber disso muito tarde.
a) s gerundivom glavnoga glagola za izražavanje radnje koja se
zbiva postupno ili se ponavlja nekoliko puta: (Doznao sam za to vrlo kasno.)
O navio ia encostando ao cais. O inquerito veio a esclarecer esse problema.
(Brod je postupno pristajao uz obalu.) (Istraga je razjasnila taj problem.)
d) s infinitivom glavnoga glagola kojem prethodi prijedlog de za Nomenklatura najčešćih glagolskih oblika
izražavanje radnje koja je netom završena:
Eles vern de chegar. Budući da se portugalski nazivi za označivanje glagolskih obli­
ka prilično razlikuju od hrvatskih, navodimo najčešće upotreblja­
(Oni su upravo došli.) vane izraze:
• Andar se, slično glagolu estar, upotrebljava s infinitivom glav­
noga glagola kojemu prethodi prijedlog a ili gerundivom kako Portugalski Hrvatski
bi se izrazilo trajanje neke radnje:
presente prezent
Ando a ler os cldssicos. ili
preterito imperfeito imperfekt
Ando lendo os c1assicos.
(Već duže vrijeme čitam klasike.) preterito perfeito aorist
preterito perfeito composto perfekt
• Ficar se upotrebljava: pluskvamperfekt
preterito mais-que-perfeito
a) za tvorbu pasiva kojim se izražava promjena stanja:
preterito mais-que-perfeito anterior pretprošio složeno vrijeme
Ficou rnolhado.
futuro do presente futur I.
(Smočio se.)
futuro do presente composto futur II. (egzaktni)
b) s infinitivom glavnoga glagola kojem prethodi prijedlog a ili
gerundivom za izražavanje trajanja radnje koja se uobičajeno futuro do preterito kondicional sadašnji
obavlja ili koja traje duže od one izražene glagolom estar: futuro do preterito composto kondicional prošli
Ficava a can tar ili: participio regular pravilni particip
Ficava cantando. nepravilni particip
participio irregular
(Običavala je pjevati.) ili:
(Pjevala je.)
c) s infinitivom glavnoga glagola kojem prethodi prijedlog por ka­
ko bi se naznačilo da se radnja koja je već trebala biti ostvare­
na još nije ostvarila (vidjeti također glagol estar) :
O trabalho ficou por terrninar.
(Trebalo bi završiti posao.)

• Acabar se upotrebljava s infinitivom glavnog glagola kojem

prethodi prijedlog de za izražavanje netom završene radnje:
O aviao acabou de aterrar.
(Zrakoplov je upravo sletio.)
Tablični prikaz jednostavnih glagolskih vremena Preterito mažs-que-per!eito
pomoćnih glagola ter, haver, ser i estar
tivera houvera fora estivera
INDICATIVO tiveras houveras foras estiveras

Presente tivera houvera fora estivera

tenho hei sou estou tiveramos houveramos fOramos estiveramos
tens Ms es estas tivereis houvereis foreis estivereis
tem M e esta tiveram houveram foram estiveram
temos havemos somos estamos
tendes haveis sois estais
tem hao sao estan
Futuro do presente
terei haverei serei estarei
Preterito imperj'eito
teras havenis seras estaras
tinha havia era estava
teni havera sera estara
tinhas havias eras estavas
teremos haveremos seremos estaremos
tinha havia era estava
tereis havereis sereis estareis
tinhamos haviamos eramos estavamos
teran haverao serao estarao
tinheis havieis ereis estaveis
tinham haviam eram estavam

Preterito perj'eito Futuro do preterito

tive houve fui estive teria haveria seria estaria
tiveste houveste foste estiveste terias haverias serias estarias
teve houve foi esteve teria haveria seria estaria
tivemos houvemos fomos estivemos teriamos haveriamos seriamos estariamos
tivestes houvestes fostes estivestes terieis haverieis serieis estarieis
tiveram houveram foram estiveram teriam haveriam seriam estariam
CONJUNCTIVO IMPERATIVO
Presente tem se esta
tenha haja seja esteja tende havei sede estai
tenhas hajas sejas estejas
tenha haj a seja esteja
tenhamos hajamos sejamos estejamos FORMAS NOMINAIS
tenhais haj ais sejais estejais Infinitivo impessoal
tenham hajam sejam estejam ter I haver I ser I estar

Infinitivo pessoaZ
Preterito imper/eito
ter haver ser estar
tivesse houvesse fosse estivesse
teres haveres seres estares
tivesses houvesses fosses estivesses
ter haver ser estar
tivesse houvesse fosse estivesse
termos havermos sermos estarmos
tivessemos houvessemos fOssemos estivessemos
terdes haverdes serdes estardes
tivesseis houvesseis fOsseis estivessesis
terem haverem serem estarem
tivessem houvessem fossem estivessem

Gerundio

Futuro tendo havendo sendo estando

tiver houver for estiver
tiveres houveres fores estiveres
Participio
tiver houver for estiver
tivermos houvermos formos estivermos tido havido sido estado
tiverdes houverdes fordes estiverdes
tiverem houverem forem estiverem
Paradigma jednostavnih glagolskih vremena Preterito mais-que-perfeito
pravilnih glagola triju konjugacija - aktivni oblik
lavara metera partira

INDICATIVO lavaras meteras partiras

Presente lavara metera partira

lavaramos meteramos partlramos

lavar (prati) meter (staviti) partir (otići)
lavareis metereis partireis
lava meto parta
lavaram meteram partiram
lavas metes partes
-

lava mete parte

lavarnos metemos partimos

lavais meteis partis

Futuro do presente
lavam metem partem
lavarei meterei partirei

lavaras metenis partiras

Preterito imperfeito
lavara metera partira
lavava metia partia
lavaremos meteremos partiremos
lavavas metias partias
lavareis metereis partireis
lavava metia partia
lavarao meterao partirao
lavavamos metlamos partfamos

lavaveis metieis partieis

lavavam metiam partiam

Preterito perfeito Futuro do preterito

lavei meti parti lavaria meteria partiria

lavaste meteste partiste lavarias meterias partirias

lavou meteu partiu lavaria meteria partiria

lavamos meternos partimos lavariamos meteriamos partiriamos

lavastes metestes partistes lavarfeis meterieis partirieis

lavaram meteram partiram lavariam meteriam partiriam

CONJUNCTIVO IMPERATIVO

Presente lava mete parte

lave meta parta lavai metei parti

laves metas partas

lave meta parta

lavemos metamos partamos FORMAS NOMINAIS

laveis metais partais
Infinitivo impessoal
lavem metam partam
lavar
I meter
l partir

Preterito impeifeito Infinitivo pessoal

lavasse metesse partisse lavar meter partir
lavasses metesses partisses lavares meteres partires
lavasse metesse partisse lavar meter partir
lavassemos metessemos partissemos lavarmos metermos partirmos
lavasseis metesseis partisseis lavardes meterdes partirdes
lavassem metessem partissem lavarem meterem partirem

Futuro Gerundio
lavar meter partir lavando metendo partindo

lavares meteres partires

lavar meter partir

lavarmos
Participio
metermos partirmos

lavardes meterdes partirdes lavado metido partido

lavarem meterem partirem

Paradigma složenih glagolskih vremena pravilnih Preterito mais-que-perfeito anterior
glagola triju konjugacija - aktivni oblik
tivera (houvera) tivera (houvera) tivera (houvera)
lavado metido partido
INDICATIVO
tiveras (houveras) tiveras (houveras) tiveras (houveras)
Preterito perfeito composto lavado metido partido

tenho (hei) lavado tenho (hei) metido tenho (hei) partido tivera (houvera) tivera (houvera) tivera (houvera)
lavado metido partido
tens (Ms) lavado tens (has) metido tens (has) partido
tiveramos tiveramos tiveramos
tem (M) lavado tem (ha) metido tem (ha) partido (houveramos) lavado (houveramos) metido (houveramos) partido
temos (havemos) temos (havemos) temos (havemos) tivereis (houvereis) tivereis (houvereis) tivereis (houvereis)
lavado metido partido lavado metido partido
tendes (haveis) tendes (haveis) tende s (haveis) tiveram (houveram)
tiveram (houveram) tiveram (houveram)
lavado metido partido metido partido
lavado
tem (hao) lavado tem (hao) metido tem (hao) partido

Futuro do presente composto

terei (haverei) terei (haverei) terei (haverei)
Preterito mais-que-perfeito composto
lavado metido partido
tinha (havia) lavado tinha (havia) metido tinha (havi� partido
teras (haveras) teras (haveras) teras (haveras)
tinhas (havias) lavado tinhas (havias) metido tinhas (havias) partido lavado metido partido

tinha (havia) lavado tinha (havia) metido tinha (havia) partido tera (havera) tera (havera) tera (havera)
lavado metido partido
tinhamos (haviamos) tinhamos (haviamos) tinhamos (haviamos)
lavado metido partido teremos (haveremos) teremos (haveremos) teremos (haveremos)
lavado metido partido
tinheis (havieis) tinheis (havieis) tinheis (havieis)
lavado metido partido tereis (havereis) tereis (havereis) tereis (havereis)
lavado metido partido
tinham (haviam) tinham (haviam) tinham (haviam)
lavado metido partido terao (have rao) terao (haverao) terao (haverao )
lavado metido partido
 Futuro do preterito composto
teria (haveria) teria (haveria) teria (haveria) Preterito mais-que-perfeito composto
lavado metido partido tivesse (houvesse) tivesse (houvesse) tivesse (houvesse)
terias (haverias) terias (haverias) terias (haverias) lavado metido partido
lavado metido partido tivesses (houvesses)
tivesses (houvesses) tivesses (houvesses)
teria (haveria) teria (haveria) teria (haveria) lavado metido partido
lavado metido partido
tivesse (houvesse) tivesse (houvesse) tivesse (houvesse)
teriamos teriamos teriamos lavado metido partido
(haveriamos) lavado (haveriamos) metido (haveriamos) partido tivessemos
tivessemos tivessemos
terieis (haverieis) (houvessemos) (houvessemos) (houvessemos)
terieis (haverieis) terieis (haverieis)
lavado lavado metido partido
metido partido
teriam (haveriam) tivesseis tivesseis tivesseis
teriam (haveriam) teriam (haveriam)
lavado (houvesseis) lavado (houvesseis) metido (houvesseis) partido
metido partido
tivessem tivessem tivessem
(houvessem) lavado (houvessem) metido (houvessem) partido

CONJUNCTIVO
Preterito perfeito composto Futuro composto
tenha (haja) lavado tenha (haja) metido tenha (haja) partido tiver (houver) tiver (houver) tiver (houver)
lavado metido partido
tenhas (haj as) lavado tenhas (hajas) metido tenhas (haj as) partido

tenha (haja) lavado tiveres (houveres) tiveres (houveres) tiveres (houveres)

tenha (haja) metido tenha (haja) partido
lavado metido partido
tenhamos (haj amos) tenhamos (hajamos) tenhamos (haj amos)
tiver (houver) tiver (houver) tiver (houver)
lavado metido partido
lavado metido partido
tenham (hajam) tenham (hajam) tenham (hajam)
lavado metido tivermos (houvermos) tivermos (houvermos) tivermos (houvermos)
partido
lavado metido partido

tiverdes (houverdes) tiverdes (houverdes) tiverdes (houverdes)

lavado metido partido

tiverem (houverem) tiverem (houverem) tiverem (houverem)

lavado metido partido
FORMAS NOMINAIS Paradigma pravilnih glagola triju konjugacija -
Infinitivo impessoal composto povratni oblik
ter lavado
l ter rnetido I ter partido
INDICATIVO
Presente
Infinitivo pessoal composto lavo-me meto-me parto-me
ter (haver) ter (haver) ter (haver) lavas-te metes-te partes-te
lavado metido partido lava-se mete-se parte-se
teres (haveres) teres (haveres) teres (haveres)
lavado lavamo-nos metemo-nos partimo-nos
metido partido
ter (haver) lavais-vos meteis-vos partis-vos
ter (haver) ter (haver)
lavado metido partido lavam-se metem-se partem-se
termos (havermos) termos (havermos) termos (havermos)
lavado metido partido Preterito imperfeito
terdes (haverdes) terdes (haverdes) terdes (haverdes)
lavado metido lavava-me metia-me partia-me
partido
terem (haverem) terem (haverem) lavavas-te metias-te partias-te
terem (haverem)
lavado metida partido lavava-se metia-se partia-se
lavavamo-nos metiamo-nos partiamo-nos
lavaveis-vas metieis-vos partieis-vos
Gerundio composto lavavam-se metiam-se partiam-se
tendo lavado I tendo metido l tendo partido
Preterito perfeito
lavei-me meti-me parti-me
lavaste-te meteste-te partiste-te
lavau-se meteu-se partiu-se
lavamo-nos metema-nos partima-nas
lavastes-vos metestes-vos partistes-vos
lavaram-se meteram-se partiram-se
 Preterito perfeito composto Futuro do presente
tenho-me lavado tenho-me metido tenho-me partido lavar-me-ei meter-me-ei partir-me-ei
tens-te lavado tens-te metido tens-te partido lavar-te-as meter-te-as partir-te-as
tem-se lavado tem-se metido tem-se partido lavar-se-a meter-se-a partir-se-a
,

terno-nos lavado terno-nos metido terno-nos partido lavar-nos-emos meter-nos-emos partir-nos-emos

tendes-vos lavado tendes-vos metido tendes-vos partido lavar-vos-eis meter-vos-eis partir-vos-eis
tem-se lavado tem-se metido tem-se partido lavar-se-ao meter-se-ao partir-se-ao

Preterito mais-que-perfeito Futuro do presente composto

lavara-me metera-me partira-me ter-me-ei lavado ter-me-ei metido ter-me-ei partido
lavaras-te meteras-te partiras-te ter-te-as lavado ter-te-as metido ter-te-as partido
lavara-se metera-se partira-se ter-se-a lavado ter-se-a metido ter-se-a partido
lavaramo-nos meteramo-nos partiramo-nos ter-nos-emos lavado ter-nos-emos metido ter-nos-emos partido
lavareis-vos metereis-vos partireis-vos ter-vos-eis lavado ter-vos-eis metido ter-vos-eis partido
lavaram-se meteram-se partiram-se ter-se-ao lavado ter-se-ao metido ter-se-ao partido

Preterito mais-que-perfeito composto Futuro do preterito

tinha-me lavado tinha-me metido tinha-me partido lavar-me-ia meter-me-ia partir-me-ia

tinhas-te lavado tinhas-te metido tinhas-te partido lavar-te-ias meter-te-ias partir-te-ias

tinha-se lavado tinha-se metido tinha-se partido lavar-se-ia meter-se-ia partir-se-ia

tinhamo-nos lavado tinhamo-nos metido tinhamo-nos partido lavar-nos-iamos meter-nos-iamos partir-nos-iamos
tinheis-vos lavado tinheis-vos metido tinheis-vos partido lavar-vos-ieis meter-vos-ieis partir-vos-ieis
tinham-se lavado tinham-se metido tinham-se partido lavar-se-iam meter-se-iam partir-se-iam
 Futuro do preterito composto Preterito perfeito

ter-me-ia lavado ter-me-ia metido ter-me-ia partido (que) me tenha (que) me tenha (que) me tenha
lavado metido partido
ter-te-ias lavado ter-te-ias metido ter-te-ias partido
(que) te tenhas (que) te tenhas (que) te tenhas
ter-se-ia lavado ter-se-ia metido ter-se-ia partido lavado metido partido
ter-nos-iamos lavado ter-nos-iamos metido ter-nos-iamos partido (que) se tenha (que) se tenha (que) se tenha
ter-vos-ieis lavado ter-vos-ieis metido ter-vos-ieis partido lavado metido partido
ter-se-iam lavado ter-se-iam metido ter-se-iam partido (que) nos tenhamos (que) nos tenhamos (que) nos tenhamos
lavado metido partido
(que) vos tenhais (que) vos tenhais (que) vos tenhais
lavado metido partido
CONJUNCTIVO (que) se tenham (que) se tenham (que) se tenham
lavado metido partido
Presente
(que) me lave (que) me meta (que) me parta
(que) te laves (que) te metas (que) te partas
(que) se lave (que) se meta (que) se parta
Preterito mais-que-perfeito
(que) nos lavemos (que) nos metamos (que) nos partamos
(se) me tivesse (se) me tivesse (se) me tivesse
(que) vos laveis (que) vos metais (que) vos partais lavado metido partido
(que) se lavem (que) se metam (que) se partam (se) te tivesses (se) te tivesses (se) te tivesses
lavado metido partido
(se) se tivesse (se) se tivesse (se) se tivesse
lavado metido partido
Preterito imperfeito (se) nos tivessemos (se) nos tivessemos (se) nos tivessemos
(se) me lavasse (se) me metesse (se) me partfsse lavado metido partido
(se) te lavasses (se) te metesses (se) te partisses (se) vos tivesseis (se) vos tivesseis (se) vos tivesseis
lavado metido partido
(se) se lavasse (se) se metesse (se) se partisse
(se) se tivessem (se) se tivessem (se) se tivessem
(se) nos lavassemos (se) nos metessemos (se) nos partissemos lavado metido partido
(se) vos lavasseis (se) vos metesseis (se) vos partisseis
(se) se lavassem (se) se metessem (se) se partissem
 Futuro Infinitivo impessoaZ composto
(se) me lavar (se) me meter (se) me partir ter- se lavado I ter-se metido I ter-se partido

(se) te lavares (se) te meteres (se) te partires

(se) se lavar (se) se meter (se) se partir

(se) nos partirmos

Infinitivo pessoaZ
(se) nos lavarmos (se) nos metermos
lavar-me meter-me partir-me
(se) vos lavardes (se) vos meterdes (se) vos partirdes
lavares-te meteres-te partires-te
(se) se lavarem (se) se meterem (se) se partirem
lavar-se meter-se partir-se

lavarmo-nos metermo-nos partirmo-nos

Futuro composto
lavardes-vos meterdes-vos partirdes-vos
(se) me tiver lavado (se) me tiver metido (se) me tiver partido
lavarem-se meterem-se partirem-se
(se) te tiveres lavado (se) te tiveres metido (se) te tiveres partido

(se) se tiver lavado (se) se tiver metido (se) se tiver partido

(se) nos tivermos (se) nos tivermos (se) nos tivermos

metido partido Infinitivo pessoaZ composto
lavado
(se) vos tiverdes ter-me lavado ter-me metido ter-me partido
(se) vos tiverdes (se) vos tiverdes
lavado metido partido teres-te lavado teres-te metido teres-te partido
(se) se tiverem (se) se tiverem (se) se tiverem ter-se lavado ter-se metido ter-se partido
lavado metido partido
termo-nos lavado termo-nos metido termo-nos partido

terdes-vos lavado terdes-vos metido terdes-vos partido

IMPERATIVO terem-se lavado terem-se metido terem-se partido

lava-te mete-te parte-te

lavai-vos metei-vos parti-vos Gerundio

lavando-se
I metendo-se
I partindo-se

FORMAS NOMINAIS
Infinitivo impessoaZ Gerundio preterito
lavar-se
I meter-se
I partir-se tendo-se lavado I tendo-se metido I tendo-se partido
Paradigma pravilnih glagola triju konjugacija -
zamjenički oblik Preterito perfeito composto
tenho-o lavado tenho-o metido tenho-o partido
INDICATIVO
ten-lo lavado ten-lo metido ten-lo partido
Presente tem-no lavado tem-no metido tem-no partido
lavo-o meto-o parto-o terno-lo lavado terno-lo metido terno-lo partido
lava-lo mete-lo parte-lo tende-lo lavado tende-lo metido tende-lo partido
lava-o mete-o parte-o tem-no lavado tem-no metido tem-no partido
lavamo-Io metemo-Io partimo-Io
lavai-Io metei-Io parti-lo
lavam-no metem-no partem-no
Preterito mais-que-perfeito
lavara-o metera-o partira-o
Preterito imperfeito
lavara-Io metera-lo partira-Io
lavava-o metia-o partia-o
lavara-o metera-o partira-o
lavava-Io metia-Io partia-Io
lavaramo-Io meteramo-Io partiramo-Io
lavava-o metia-o partia-o
lavarei-Io meterei-Io partirei-Io
lavavamo-Io metiamo-Io partiamo-Io
lavaram-no meteram-no partiram-no
lavavei-Io medei-Io partiei-Io
lavavam-no metiam-no partiam-no

Preterito perfeito
Preterito mais-que-perfeito composto
lavei-o meti-o parti-o
tinha-o lavado tinha-o metido tinha-o partido
lavaste-o meteste-o partiste-o
tinha-Io lavado tinha -lo metido tinha-Io partido
lavou-o meteu-o partiu-o
tinha-o lavado tinha-o metido tinha-o partido
lavamo-Io metemo-Io partimo-Io
tinhamo-Io lavado tinhamo-Io metido tinhamo-Io partido
lavaste-Io meteste-Io partiste-Io
tinhei-Io lavado tinhei-Io metido tinhei-Io partido
lavaram-no meteram-no partiram-no
tinham-no lavado tinham-no metido tinham-no partido

� •.
.
 Futuro do presente Futuro do preterito composto

lava-Io-ei mete-Io-ei parti-Io-ei te-Io-ia lavado te-Io-ia metido te-Io-ia partido

lava-lo-as mete -lo-as parti -lo-as te-Io-ias lavado te-Io-ias metido te-Io-ias partido
lava-lo-a mete lo-a parti -lo-a te-Io-ia lavado te-Io-ia metido te-Io-ia partido
lava-lo-emos mete -lo-emos parti -lo-emos te-Io-iamos lavado te-Io-iamos metido te-Io-iamos partido
lava-lo-eis mete -lo-eis parti -lo-eis te-lo-ieis lavado te-lo-ieis metido te-lo-ieis partido
lava-Io-ao mete -lo-ao parti -lo-ao te-Io-iam lavado te-Io-iam metido te-Io-iam partido

CONJUNCTIVO
Futuro do presente composto Presente
te-Io-ei lavado te-Io-ei metido te-Io-ei partido (que) o lave (que) o meta (que) o parta
te-lo-as lavado te-lo-as metido te-lo-as partido (que) o laves (que) o metas (que) o partas
te-lo-a lavado te-lo-a metido te-lo-a partido (que) o lave (que) o meta (que) o parta
te-Io-emos lavado te-Io-emos metido te-Io-emos partido (que) o lavernos (que) o metamos (que) o partamos
te-Io-eis lavado te-Io-eis metido te-Io-eis partido (que) o laveis (que) o metais (que) o partais
te-Io-ao lavado te-Io-ao metido te-Io-ao partido (que) o lavem (que) o metam (que) o partam

Preterito imperfeito
Futuro do preterito (se) o lavasse (se) o metesse (se) o partisse
lava-Io-ia mete-Io-ia parti-Io-ia (se) o lavasses (se) o metesses (se) o partisses
lava-Io-ias mete -lo-ias parti -lo-ias (se) o lavasse (se) o metesse (se) o partisse
lava-Io-ia mete -lo-ia parti -lo-ia (se) o lavassemos (se) o metessemos (se) o partissemos
lava-Io-iamos mete -lo-iamos parti -lo-iamos (se) o lavasseis (se) o metesseis (se) o partisseis
lava-Io-ieis mete -lo-ieis parti -lo-ieis (se) o lavassem (se) o metessem (se) o partissem
lava-Io-iam mete -lo-iam parti -lo-iam
 Futuro
Preterito perfeito
(se) o lavar (se) o meter (se) o partir
(que) o tenha (que) o tenha (que) o tenha
lavado metido partido (se) o lavares (se) o meteres (se) o partires

(que) o tenhas (que) o tenhas (que) o tenhas (se) o lavar (se) o meter (se) o partir
lavado metido partido
(se) o lavarmos (se) o metermos (se) o partirmos
(que) o tenha (que) o tenha (que) o tenha
(se) o lavardes (se) o meterdes (se) o partirdes
lavado metido partido
(que) o tenhamos (se) o lavarem (se) o meterem (se) o partirem
(que) o tenhamos (que) o tenhamos
lavado metido partido

(que) o tenhais (que) o tenhais (que) o tenhais

lavado metido partido Futuro composto
(que) o tenham (que) o tenham (que) o tenham (se) o tiver lavado (se) o tiver metido (se) o tiver partido
lavado metido partido (se) o tiveres lavado (se) o tiveres metido (se) o tiveres partido

(se) o tiver lavado (se) o tiver metido (se) o tiver partido

(se) o tivermos lavado (se) o tivermos metido (se) o tivermos partido

Preterito mais-que-perfeito (se) o tiverdes lavado (se) o tiverdes metido (se) o tiverdes partido
(se) o tivesse lavado (se) o tivesse metido (se) o tivesse partido (se) o tiverem lavado (se) o tiverem metido (se) o tiverem partido
(se) o tivesses lavado (se) o tivesses metido (se) o tivesses partido

(se) o tivesse lavado (se) o tivesse metido (se) o tivesse partido

IMPERATIVO
(se) o tivessemos (se) o tivessemos (se) o tivessemos
lavado metido partido lava-o mete-o parte-o

(se) o tivesseis lavado (se) o tivesseis metido (se) o tivesseis partido lavai-o metei-o parti-o

(se) o tivessem lavado (se) o tivessem metido (se) o tivessem partido

FORMAS NOMINAIS
Infinitivo impessoal
lava-lo
I mete-lo
I parti-lo
 Infinitivo impessoal preterito Paradigma pravilnih glagola triju konjugacija -
te-lo lavado I te-lo metido I te-lo partido pasivni oblik

INDICATIVO
Infinitivo pessoaZ
Presente
lava-lo mete-lo parti-lo sou louvado sou metido sou partido
lavare-Io metere-Io partire-Io es louvado es metido es partido
lava-lo mete-lo parti-lo e louvado e metido e partido
lavarmo-Io metermo-Io partimo-Io somos louvados somos metidos somos partidos
lavarde-Io meterde-Io partirde-Io sois louvados sois metidos sois partidos
lavarem-no meterem-no partirem-no sao louvados sao metidos sao partidos

Infinitivo pessoaZ preterito Preterito imper/eito

te-lo lavado te-lo metido te-lo partido era louvado era metido era partido
tere-lo lavado tere-lo metido tere-lo partido eras louvado eras metido eras partido
te-lo lavado te-lo metido te-lo partido era louvado era metido era partido
termo-lo lavado termo-lo metido termo-lo partido eramos louvados eramos metidos eramos partidos
terde-Io lavado terde-Io metido terde-Io partido ereis louvados ereis metidos ereis partidos
terem-no lavado terem-no metido terem-no partido eram louvados eram metidos eram partidos

Preterito per/eito
Gerundio
fui lavado fui metido fui partido
lavando-o metendo-o partindo-o foste lavado foste metido foste partido
foi lavado foi metido foi partido
Gerundio preterito fomos lavados fomos metidos fomos partidos
tendo-o lavado I tendo-o metido I tendo-o partido fostes lavados fostes metidos fostes partidos
foram lavados foram metidos foram partidos
 Futuro do presente
Preterito perj'eito composto
serei lavado serei metido serei partido
tenho sido lavado tenho sido metido tenho sido partido
seras lavado seras metido seras partido
tens sido lavado tens sido metido tens sido partido
sera lavado sera metido sera partido
tem sido lavado tem sido metido tem sido partido
seremos lavados seremos metidos seremos partidos
temos sido lavados temos sido metidos temos sido partidos
sereis lavados sereis metido sereis partidos
tendes sido lavados tendes sido metidos tendes sido partidos
serao lavados serao metidos serao partidos
tt�m sido lavados tem sido metidos tem sido partidos

Futuro do presente composto

Preterito mais-que-perfeito
terei sido lavado terei sido metido terei sido partido
fora lavado fora metido fora partido
teras sido lavado teras sido metido tenis sido partido
foras lavado foras metido foras partido
tera sido lavado tera sido metido tera sido partido
fora lavado fora metido fora partido
teremos sido lavados teremos sido metidos teremos sido partidos
f6ramos lavados f6ramos metidos f6ramos partidos
tereis sido lavados tereis sido metidos tereis sido partidos
fOreis lavados fOreis metidos f6reis partidos
terao sido lavados terao sido metidos terao sido partidos
foram lavados foram metidos foram partidos

Preterito mais-que-perfeito composto Futuro do preterito

tinha sido lavado tioha sido metido seria lavado seria metido seria partido
tinha sido partido
tinhas sido lavado tinhas sido metido serias lavado serias metido serias partido
tinhas sido partido
tinha sido lavado tinha sido metido seria lavado seria metido seria partido
tinha sido partido
tinhamos sido lavados tinhamos sido metidos tlnhamos sido partidos serfamos lavados serfamos metidos seriamos partidos

tinheis sido lavados tinheis sido metidos tinheis sido partidos serfeis lavados serfeis metidos serieis partidos

tinham sido lavados tinham sido metidos tinham sido partidos seriam lavados seriam metidos seriam partidos
 Futuro do preterito composto Preterito perfeito
teria sido lavado teria sido metido teria sido partido (que) tenha sido (que) tenha sido (que) tenha sido
terias sido lavado terias sido metido terias sido partido lavado metido partido
teria sido lavado teria sido metido teria sido partido (que) tenhas sido (que) tenhas sida (que) tenhas sida
lavado metido partido
teriamos sido lavados teriamos sido metidos teriamos sido partidos
(que) tenha sido (que) tenha sido (que) tenha sido
terieis sido lavados terieis sido metidos terieis sido partidos lavada metido partido
teriam sido lavados teriam sido metidos teriam sido partidos (que) tenhamos sido (que) tenhamas sido (que) tenhamos sido
lavados metidos partidos
(que) tenhais sido (que) tenhais sido (que) tenhais sido
lavadas metidos partidos
CONJUNCTIVO
(que) tenham sido (que) tenham sido (que) tenham sido
Presente lavados metidos partidos
(que) seja lavado (que) seja metido (que) seja partido
(que) sejas lavado (que) sejas metido (que) sejas partido
(que) seja lavado (que) seja metido (que) seja partido Preterito mais-que-perfeito
(que) sejamos lavados (que) sejamos metidos (que) sejamos partidos (se) tivesse sida (se) tivesse sida (se) tivesse sida
(que) sejais lavados (que) sejais metidos (que) sejais partidos lavada metida partida
(que) sejam lavados (que) sejam metidos (que) sejam partidos (se) tivesses sida (se) tivesses sida (se) tivesses sida
lavado metida partida
(se) tivesse sida (se) tivesse sida (se) tivesse sida
lavada metida partida
(se) tivessemas sida (se) tivessemos sida (se) tivessemas sida
Preterito imperfeito lavadas metidas partidos
(se) fosse lavado (se) fosse metido (se) fosse partido (se) tivesseis sida (se) tivesseis sida (se) tivesseis sida
(se) fosses lavado (se) fosses metido lavadas metidos partidas
(se) fosses partido
(se) fosse lavado (se) tivessem sida (se) tivessem sida (se) tivessem sida
(se) fosse metido (se) fosse partido partidas
lavadas metidas
(se) fOssemos lavadas (se) fOssemos metidas (se) fOssemos partidas
(se) fOsseis lavados (se) fosseis metidos (se) fOsseis partidos
(se) fossem lavados (se) fossem metidos (se) fossem partidos
 Futuro
Infinitivo impessoaZ preterito
(se) for lavado (se) for metido (se) for partido
ter sido lavado I ter sido metido I ter sido partido
(se) fores lavado (se) fores metido (se) fores partido
(se) for lavado (se) for metido (se) for partido
Infinitivo pessoal
(se) formos lavados (se) formos metidos (se) formos partidos
ser lavado ser metido ser partido
(se) fordes lavados (se) fordes metidos (se) fordes partidos
seres lavado seres metido seres partido
(se) forem lavados (se) forem metidos (se) forem partidos
ser lavado ser metido ser partido
sermos lavados sermos metidos sermos partidos
Futuro composto
(se) tiver sido (se) tiver sido (se) tiver sido serdes lavados serdes metidos serdes partidos
lavado metido partido serem lavados serem metidos serem partidos
(se) tiveres sido (se) tiveres sido (se) tiveres sido
lavado metido partido
(se) dver sido (se) dver sido (se) tiver sido Infinitivo pessoal preterito
lavado metido partido
ter sido lavado ter sido metido ter sido partido
(se) tivermos sido (se) tivermos sido (se) tivermos sido
lavados metidos partidos teres sido lavado teres sido metido teres sido partido
(se) tiverdes sido (se) tiverdes sido (se) tiverdes sido ter sido lavado ter sido metido ter sido partido
lavados metidos partidos
termos sido lavados termos sido metidos termos sido partidos
(se) tiverem sido (se) tiverem sido (se) tiverem sido
partidos terdes sido lavados terdes sido metidos terdes sido partidos
lavados metidos
terem sido lavados terem sido metidos terem sido partidos

IMPERATIVO
se lavado se metido se partido Gerundio

sede lavados sede metidos sede partidos sendo lavado I sendo metido I sendo partido

FORMAS NOMINAIS Gerundio preterito

Infinitivo impessoaZ tendo sido lavado I tendo sido metido l tendo sido partido
ser lavado I ser metido I ser partido
Tvorba glagolskih vremena i načina
Kako se uostalom na temelju prije navedenih paradigma pra­
vilnih glagola triju konjugacija može razabrati, indikativ prezen­
ta tvori se tako da se infinitivnoj osnovi glagola (lav-, met-, part-)
dodaju nastavci -o, -as, -a, -amos, -ais, -am za prvu; -o -es, -e,
-emos, -eis, -em za drugu; -o, -es, -e, -imos, -is, -em za treću ko­
njugaciju.
Od indikativa prezenta tvore se indikativ imperfekta, konjun­
ktiv prezenta i imperativ.
Indikativ imperfekta tvori se od osnove indikativa prezenta
(lav-, met-, par-) kojoj se dodaju nastavci -ava, -avas, -ava, -ava­
mos, -aveis, -avam za prvu; odnosno -ia, -ias, -ia, -iamos, -ieis,
-iam za drugu i treću konjugaciju. Izuzetak su glagoli ser, ter, vir i
por (,staviti') kojima prvo lice indikativa imperfekta glasi era, ti­
nha, vinha i punha.
Konjunktiv prezenta tvori se od osnove prvog lica indikativa
prezenta kojoj se dodaju nastavci -e, -es, -e, -emos, -eis, -em za pr­
vu; odnosno -a, -as, -a, -amos, -ais, -am za drugu i treću konjuga­
ciju. Iznimka su glagoli haver, ser, estar, dar ('dati') ' ir, querer i
saber (,znati') kojima prvo lice u konjunktivu prezenta glasi: haja,
seja, esteja, de, va, queira i saiba.
Imperativ ima poseban oblik samo za drugo lice jednine i
množine, a sva su ostala lica 'posuđena' od konjunktiva prezenta.
Kada je pak glagol u niječnom obliku, imperativni se oblici ne
smiju upotrebljavati, već se umjesto njih upotrebljava isključivo
konjunktiv prezenta. Poseban oblik za drugo lice jednine i mno­
žine izvodi se od drugog lica indikativa prezenta odbacivanjem
završnog -s: lava(s), meters), parte(s), odnosno la vai (s), metei(s),
parties). Iznimka je glagol ser kojemu imperativ glasi se, odnosno
sede. Glagoli dizer ('reći'), Jazer ('činiti') i trazer ('nositi') u drugom
licu jednine imperativa obično gube završno -e: diz, Jaz, traz. Jed­
nako se ponašaju i glagoli sa završetkom na -uzir: aduzir
('navesti'), traduzir ('prevesti') i drugi, kojima drugo lice jednine u
imperativu također gubi završno -e: aduz, traduz.
Indikativ aorista tvori se tako da se infinitivnoj osnovi glagola
(lav-, met-, part-) dodaju nastavci -ei, -aste, -ou, -amos, -astes,
-aram za prvu, -i -este, -eu, -emos, -estes, -eram za drugu, a -i,
-iste, -iu, -imos, -istes, -iram za treću konjugaciju.
Od indikativa aorista tvore se indikativ pluskvamperfekta te
konjuktiv imperfekta i futura.
Indikativ pluskvamperfekta tvori se tako da se osnovi indika-
tiva aorista (koja se dobije tako da se od drugog lica jednine ili pr­
vog lica množine odbije nastavak -aste, -este ili -iste, odnosno
-amos, -emos ili -imos) dodaju nastavci -ara, -aras, -ara, -aramos,
-areis, -aram za prvu, -era, -eras, -era, -eramos, -ereis, -eram za
drugu, a -ira, iras, -ira, -iramos, -zreis, -iram za treću konjugaciju.
Konjunktiv imperfekta tvori se od osnove indikativa aorista
kojoj se dodaju nastavci: -asse, -asses, -asse, -assemos, -asseis, -as­
sem za prvu, -esse, -esses, -esse, -essemos, -esseis, -essem za drugu,
a -isse, -isses, -isse, -issemos, -zsseis, -issem za treću konjugaciju.
Konjunktiv futura I. tvori se od osnove indikativa aorista ko­
joj se dodaju nastavci: -ar, -ares, -ar, -armos, -ardes, -arem za pr­
vu, -er, -eres, -er, -ermos, -erdes, -erem za drugu, a -ir, -ires, -ir,
-irmos, -irdes, -irem za treću konjugaciju.
Od neosobnog infinitiva tvore se futur 1., kondicional, osobni
infinitiv, gerundiv i particip.
Futur I. tvori se tako da se neosobnom infinitivu dodaju nas­
tavci -ei, -as, -a, -emos, -eis, -ilo (koji vrijede za sve tri konjugaci­
je). Izuzetak su glagoli dizer, Jazer i trazer kojima prvo lice futura
I. glasi: direi, Jarei, trarei.
Kondicional sadašnji tvori se tako da se neosobnom infiniti­
vu dodaju nastavci -ia, -ias, -ia, -zamos, -zeis, -iam (koji vrijede za
sve tri konjugacije). Izuzetak su glagoli dizer, Jazer i trazerkojima
prvo lice kondicionala sadašnjega glasi: diria, Jaria, traria.
Osobni infinitiv tvori se tako da se neosobnom infinitivu do­
daju nastavci -es (drugo lice jednine) te -mos, -des, -em (prvo, dru­
go i treće lice množine).
Gerundiv se tvori tako da se infinitivnoj osnovi doda nastavak
-ando za prvu, -endo za drugu i -indo za treću konjugaciju.
Particip se tvori tako da se infinitivnoj osnovi doda nastavak
-ado za prvu odnosno -ido za drugu i treću konjugaciju. Glagoli
dizer, escrever ('pisati') , Jazer, ver ('vidjeti'), por, abrir ('otvoriti'),
eobrir ('pokriti'), vir i njihove izvedenice imaju nepravilni particip:
dito, escrito, leito, visto, posto, aberto, eoberto, vindo. Iznimka je
glagol prover (,nabaviti') kojem je particip pravilan: provido.
Indikativ perfekta tvori se od indikativa prezenta pomoćnoga
glagola ter ili haver i participa glavnoga glagola.
Složeni pluskvamperfekt tvori se od indikativa imperfekta po­
moćnoga glagola terili haveri participa glavnoga glagola.
Pretprošio složeno vrijeme tvori se od pluskvamperfekta jed­
nostavnog pomoćnoga glagola ter ili haver i participa glavnoga
glagola.
Futur II. (egzaktni) tvori se od futura I. pomoćnog glagola ter
ili haver i participa glavnoga glagola.
Kondicional prošli tvori se od kondicionala sadašnjeg pomoć­
nog glagola terili haveri participa glavnoga glagola.
Konjunktiv perfekta tvori se od konjunktiva prezenta pomoć­
noga glagola ter ili haver i participa glavnoga glagola.
Konjunktiv pluskvamperfekta tvori se od konjunktiva imper­
fekta pomoćnoga glagola ter ili haveri participa glavnoga glagola.
Konjunktiv futura II. (egzaktnog) tvori se od konjunktiva fu­
tura I. pomoćnog glagola ter iU ha ver i participa glavnoga glagola.
Složeni neosobni infinitiv tvori se od neosobnog infinitiva po­
moćnoga glagola ter ili haveri participa glavnoga glagola.
Složeni osobni infinitiv tvori se od osobnog infinitiva pomoć­
noga glagola ter ili haver i participa glavnoga glagola.
Konjugacija nepravilnih glagola
Kad je rijeć o glagolskoj nepravilnosti, valja napomenuti da se
ona nipošto ne smije brkati s pravopisnim promjenama u konju­
gaciji inaće pravilnih glagola. Tako, primjerice, glagoli 1. konjuga­
cije kojima osnova završava na -e, -� i -g ta slova uvijek mijenjaju
u -qu, -e i -gu kad je iza njih slovo -e: fiear -fiquei; justi�ar -justi­
eei, ehegar- eheguei. Isto tako, glagoli 2. i 3. konjugacije kojima os­
nova završava na -c, -g i -gu ta slova uvijek mijenjaju u -f, -j i -g
kada su iza njih slova -o ili -a: veneer - ven�o - ven�a; tanger -
tanjo - tanja; erguer - ergo - erga; restringir - restrinjo - restrinja;
extinguir - extingo - extinga.
Nepravilni glagoli 1 . konjugacije
Stvarne glagolske nepravilnosti među glagolima 1 . konjugacije
uoćljive su u glagolu estar (koji smo prije tablićno prikazali) i dar
te u glagolima koji završavaju na -ear i (mnogo rjeđe) na -iar.
1 . Dar
Glagol dar nepravilan je samo u sljedećim vremenima.
INDICATIVO
Presente Preterito perfeito Preterito mais que
per/eito

Složeni gerundiv tvori se od gerundiva pomoćnog glagola ter dou dei dera
ili haver i participa glavnoga glagola. das deste deras
da deu dera
damos demos deramos
dais destes dereis
dao deram deram
CONJUNCTIVO Glagoli sa završetkom na -iarvećinom imaju pravilan oblik ko­
njugacije:
Presente Preterito mais que
Preterito imperfeito
perfeito
Indicativo Conjunctivo
de desse der Imperativo
presente presente
des des ses deres anuncio anuncie
de desse der anuncias anuncies anuncia
demos des semo s dermos anuncia anuncie
deis desseis derdes anunciamos anunciemos
deem dessem derem anunciais anuncieis anunciai
anunciam anunciem

IMPERATIVO
Iznimka su pet glagola te skupine koji se ponašaju kao i glagoli
dai na -ear (jer se u izgovoru redovito brkaju nenaglašena e i l) . To su:
ansiar (,strepiti') , incendiar ('zapaliti') ' mediar (,nalaziti se u sre­
dini') , odiar ('mrziti') i remediar ('pomoći', 'naći lijeka') . Kao prim­
2. Glagoli na -eari -iar jer tablićno ćemo prikazati glagol incendiar.

Glagoli koji završavaju na -ear u indikativu i konjunktivu pre­

zenta, kao i u imperativu, iza naglašenog samoglasnika -e umeću
samoglasnik -i. Kao primjer neka posluže glagoli passear (,šetati')
Indicativo Conjunctivo
Imperativo
i anunciar ('navijestiti') :
presente presente
incendeio incendeie
incendeias incendeies incendeia
Indicativo Conjunctivo
Imperativo incendeia incendeie
presente presente
passeio passeie incendiamos incendiernos

passeias passeies passeie incendiais incendieis incendiai

passeia passeie incendeiam incendeiem

passeamos passeemos

passeais paseeis passeai U toj skupini postoji, međutim, i podskupina glagola koji osci­
passeiam passeiem liraju između dviju prije navedenih paradigma, pa se jedanput
sprežu kao glagol anunciar, a drugi put kao glagol incendiar. To
su glagoli: agenciar (,nastojati', 'poslovati') , eomerciar ('trgovati'), 2. Creri ler
negociar ('pregovarati') , obsequiar (,iskazati poštovanje'), premiar
Glagoli erer ('vjerovati') i ler ('ćitati') nepravilni su u indikativu
('nagraditi') i senteneiar ('presuditi') .
i konjunktivu prezenta te u imperativu:
Nepravilni glagoli 2. konjugacije
Od glagola 2. konjugacije, uz već navedene haver, ser i ter, tab­
Indieativo Conjunetivo
lićno ćemo prikazati i sljedeće glagole: Imperativo
presente presente
l. Caber creio lein creia leia
Glagol eaber ('pripadati komu') nepravilan je u indikativu pre­ cres les creias leias ere le
zenta, aorista i pluskvamperfekta te u konjunktivu prezenta, im­
perfekta i futura I. Imperativ tog glagola više se ne rabi. ere le creia leia

erernos lemos creiamos leiamos

INDICATIVO credes ledes creiais leiais erede lede

Preterito creem leem creiam leiam

Presente Preterito perfeito
mais-que-perfeito
caibo coube coubera Jednako se sprežu i izvedenice tih glagola, npr. deserer
('prestati vjerovati'), reler ('ponovno ćitati') i dr.
cabes coubeste couberas
cabe coube coubera
cabernos caoubemos couberamos 3. Dizer

cabeis coubestes coubereis Glagol dizer pravilan je samo u indikativu prezenta i gerundi­
vu. Svi ostali oblici tog glagola su nepravilni.
cabem couberam couberam

INDICATIVO
CONJUNCTIVO
Presente Preterito imperfeito Preterito perfeito
Presente Preterito digo dizia disse
Futuro
imperfeito
dizes dizias disseste
caiba coubesse couber
diz dizia disse
caibas coubesses couberes
dizemos diziamos dissemos
caiba coubesse couber
caib amos dizeis dizieis dissestes
coubessemos coubermos
caibais dizem diziam disseram
coubesseis couberdes
caibam coubessem couberem
 FORMAS NOMINAIS
Preterito
mais-que-perfeito Futuro do presente Futuro do preterito Infinitivo Infinitivo
Gerundio Participio
impessoal pessoal
dissera direi diria
dizer disser dizendo dito
disseras dinis dirias
disseres
dissera dini diria
disser
disseramos diremos diriamos
dissermos
dissereis direis dirieis
disserdes
disseram dirao diriam
disserem

Jednako kao glagol dizer sp režu se i izvedenice tog glagola:

bendizer ('blagosloviti'), contradizer ('proturjećiti') , desdizer ('po­
CONJUNCTIVO reći') , maldizer ('prokleti') , predizer ('proreći') i dr.

Presente Preterito imperfeito Futuro

4. Fazer
diga dissesse disser
I taj j e glagol pravilan samo u indikativu prezenta i gerundivu,
digas dissesses disseres a svi ostali oblici su mu nepravilni.
diga dissesse disser
digamos dissessemos INDICATIVO
dissermos
digais dissesseis disserdes Presente Preterito imperfeito Preterito perfeito
digam dissessem disserem fac;o fazia fiz

fazes fazias fizeste

faz fazia fez

fazemos faziamos fizemos

fazeis fazieis fizestes

IMPERATIVO
fazem faziam fizeram
diz(e) dizei
 Jednako kao glagolfazer sprežu se i njegove sljedeće izvedeni­
Preterito Futuro do Futuro do ce i složenice: afazer ('naviknuti') , contraJazer ('krivotvoriti') , des­
mais-que-perfeito presente preterito Jazer (,rašćiniti') , liqueJazer ('rastopiti') , perJazer (,dovršiti') , rare­
fizera farei faria Jazer ('razrijediti') , reJazer ('ponovno uraditi') i satisJazer
fizeras ('zadovoljiti') .
fanis farias
fIZera fara faria 5. Perder
fIZeramos faremos Glagol perder ('gubiti') nepravilan je u indikativu i konjunkivu
fariamos
prezenta te u imperativu.
fizereis fareis farieis
fizeram farao fariam Indicativo Conjunctivo
Imperativo
presente presente
CONJUNCTIVO perco perca
Presente Preterito imperfeito Futuro perdes percas perde
fac,:a fIZesse fizer perde perca
fac,:as fizesses fizeres perdemos percamos
fac,:a fizesse fIZer perdeis percais perdei
fac,:amos fizessemos fIZermos perdem percam
fac,:ais fizesseis fizerdes
fac,:am fizessem fizerem 6. Poder
Glagol poder ('moći') nepravilan je u indikativu prezenta, ao­
IMPERATIVO
rista i pluskvamperfekta te u konjunktivu prezenta, imperfekta i
futura I. Imperativ tog glagola više se ne upotrebljava.
faz(e) fazei

FORMAS NOMINAIS INDICATIVO

Infinitivo Infinitivo Preterito
impessoaZ Gerundio Participio Presente Preterito perfeito
pessoal mais-que-perfeito
fazer fazer fazendo feito posso pude pudera
fazeres podes pudeste puderas

fazer pode pode pudera

fazermos podemos pudemos puderamos

fazerdes podeis pudestes pudereis

fazerem podem puderam puderam

CONJUNCTIVO
Preterito Futuro do Futuro do
Presente Preterito imperfeito Futuro mais-que-perfeito presente preterito
possa pudesse puder pusera porei poria

possas pudesses puderes puseras ponis porias

possa pudesse puder pusera poni poria

possamos pudessemos pudermos puseramos porernos poriamos

possais pudesseis puderdes pusereis poreis porieis

possam pudessem puderem puseram porao poriam

CONJUNCTIVO

7. P(Jr Preterito Futuro

Presente imperfeito
Por j e j edini glagol u portugalskom j eziku koji ima nepravilan
ponha pusesse puser
infinitiv. Riječ je zapravo o skraćenom obliku staroga portugal­
skog infinitiva poer ili poer (izvedenoga od latinskoga glagola po­ ponhas pus ses ses puseres
nere) .
ponha pusesse puser

ponhamos pusessernos pusermos

INDICATIVO puserdes
ponhais pusesseis
Presente Preterito imperfeito Preterito perfeito ponham pusessem puserem

ponho punha pus

poes punhas puseste

poe punha pos

pomos pt1nhamos pusemos IMPERATIVO

pondes pt1nheis pusestes poe ponde
poem pUnham puseram
FORMAS NOMINAIS Prema predlošku glagola prazer sp režu se i glagoli aprazer
('ugoditi') i desprazer ('ne sviđati se') .
Infinitivo Infinitivo
impessoaZ Gerundio Participio
pessoaZ 9. Querer
por por pando posto Glagol querer ('htjeti', 'željeti') nepravilan j e u indikativu pre­
zenta, aorista i pluskvamperfekta te u konjunktivu prezenta, im­
pores
perfekta i futura I. Imperativ tog glagola više se ne upotrebljava.
por

pormos INDICATIVO
pordes Preterito
Presente Preterito per/eito
porem mais-que-per/eito
quero quis quisera

queres quiseste quiseras

Jednako kao glagol p6r sprežu se i sve njegove izvedenice : an­
tepor ('staviti pred'), apor ('staviti pokraj') , compor ('složiti') , con­ quer quis quisera
trapor ('staviti nasuprot') , decompor ('rastvoriti') , depor ('odložiti') , queremos quisemos quiseramos
descompor ('rastaviti') , dispor ('raspolagati'), expor (,izložiti') , im­
por ('nametnuti') , opor ('suprotstaviti') , propor ('predložiti') , repor quereis quisestes quisereis
('ponovno staviti') , supor ('pretpostaviti') , transpor ('premjestiti') . querem quiseram quiseram

8. Prazer
CONJUNCTIVO
Glagol prazer ('sviđati se') upotrebljava se samo u 3. licu, a
nepravilni su mu sljedeći oblici: Presente Preterito imperfeito Futuro
queira quisesse quiser
INDICATIVO
queiras quisesses quiseres

Presente Preterito Preterito mais-que queira quisesse quiser

perfeito per/eito
queiramos quisessemos quisermos
praz prouve prouvera
queirais quisesseis quiserdes

queiram quisessem quiserem

CONJUNCTIVO

Preterito imper/eito Futuro

Osim oblika quer, u 3. licu indikativa prezenta u europskom se
prouvesse prouver portugalskom upotrebljava i oblik quere, i to kada je glagolski ob­
lik popraćen enklitikom: quere-a.
 Glagol requerer ('zahtijevati') u 1 . licu indikativa prezenta ima IMPERATIVO
obllik requeiro. Osim toga, posve je pravilan u aoristu i u vreme­
nima koja se izvode od aorista. Za razliku od glagola querer, upot­ sabe sabei
rebljava se i u infinitivu.
Glagoli bem-querer ('voljeti') i malquerer ('mrziti') imaju nep­
ravilne participe: benquisto i malquisto. l l . Trazer
Glagol trazer ima pravilan samo indikativ imperfekta i nomi­
nalne glagolske oblike, a svi ostali oblici su mu nepravilni.
1 0. Saber
Glagol saber nepravilan je u indikativu prezenta, aorista i plus­
INDICATIVO
kvamperfekta, u konjunktivu prezenta, imperfekta i futura I. te u
imperativu. Presente Preterito imperfeito Preterito perfeito
traga trazia trouxe
INDICATIVO
trazes trazias trouxeste
Presente Preterito perfeito Preterito
mais-que-perfeito traz trazia trouxe
sei soube soubera trazemos traziamos trouxemos
sabes soubeste souberas trazeis trazieis trouxestes
sabe soube soubera trazem traziam trouxeram
sabernos soubemos souberamos
sabeis soubestes soubereis
sabem Preterito
souberam souberam Futuro do presente Futuro do preterito
mais-que-perfeito
trouxera trarei traria
CONJUNCTIVO
trouxeras tranis trarias
Presente Preterito imper/eito Futuro trouxera trara traria
saiba soubesse souber trouxeramos traremos trariamos
saibas soubesses souberes trouxereis trareis trarieis
saiba soubesse souber trouxeram trarao trariam
saibamos soubessemos soubermos
saibais soubesseis souberdes
saibam soubessem souberem
CONJUNCTIVO INDICATIVO

Presente Preterito imperfeito Futuro Preterito

Presente Preterito perfeito
mais-que-perfeito
traga trouxesse trouxer
vejo vi vira
tragas trouxesses trouxeres
ves viste viras
traga trouxesse trouxer
ve viu vira
tragamos trouxessemos trouxermos
vemos vimos viramos
tragais trouxesseis trouxerdes
vedes vistes vireis
tragam trouxessem trouxerem
veem viram viram

IMPERATIVO

traz(e) trazei CONJUNCTIVO

Presente Preterito imperfeito Futuro

12. Valer
veja visse vir
Glagol valerje nepravilan u l. licu indikativa prezenta, pa, pre­
ma tome, i u konjunktivu prezenta koji se tvori od glagolske os­ vejas visses vires
nove spomenutog lica. veja visse vir

vejamos vissemos virmos

Indicativo presente Conjunctivo presente
vejais visseis virdes
valho valha
vejam vissem virem
vales valhas
vale valha
valernos valhamos IMPERATIVO

valeis valhais ve vede

valem valham
Prema navedenom predlošku sp režu se glagoli antever
('predvidjeti', 'slutiti') , entrever (,nazirati') , prever ('predvidjeti') i
13. Ver rever ('opet vidjeti') . Glagol prover, premda izvedenica glagola ver,
pravilan je u indikativu aorista, pa, prema tome, i u indikativu
Glagol ver nepravilan je u indikativu prezenta, aorista i plus­ pluskvamperfekta te u konjunktivu imperfekta i futura I. Pravilan
kvamperfekta, u konjunktivu prezenta, imperfekta i futura I. te u mu je i particip (provido). Kao prover spreže se i glagol desprover.
imperativu. Nepravilan mu je i particip koji glasi visto.
Nepravilni glagoli 3. konjugacije Kao medir spreže se i glagol desmedir ('prekoračiti dopuštene
granice').
Od nepraviInih glagola 3. konjugacije, osvrnut ćemo se na slje­
deće: Kao pedir sprežu se glagoli despedir ('otpustiti'), expedir
('odaslati') i impedir ('spriječiti') zajedno sa svojim izvedenicama:
1. Ir desimpedir (,ukloniti zapreke') , reexpedir ('ponovno odaslati) i dr.
Glagol ir pravilan je samo u indikativu imperfekta i futura I. (ia, 3. 0uvir
irei), u kondiciona1u sadašnjem (iria) te u nominalnim glagolskim
oblicima - infinitivu (ir), gerundivu (indo) i participu (ido). U ao­ Glagol ouvir ('čuti') pokazuje sličan tip nepravilnosti kao i gla­
ristu i vremenima koja se izvode od aorista glagol ir potpuno je goli medir i pedir.
jednak oblicima glagola ser: tui, fora, fosse i for. U ostalim vreme­
nima spreže se ovako: Indicativo presente Conjunctivo presente Imperativa
ou�o (oi�o) ou�a (oi�a)
Indicativo presente Conjunctivo presente Imperativo
ouves ou�as ouve
vou va
ouve ou�a
vais vas vai
ouvimos ou�amos
vai va
ouvis ou�ais ouvi
vamos vamos
ouvem ou�am
ides vades ide
van van 4. Rir
Glagol rir ('smijati se') nepravilan je u indikativu i konjunktivu
2 . Medir i pedir
prezenta te u imperativu.
Glagoli medir (,mjeriti') i pedir (,moliti', 'tražiti') nepravilni su u
indikativu i konjunkivu prezenta te u imperativu. Indicativo presente Conjunctivo presente Imperativo
rio ria
Indicativo presente Conjunctivo presente Imperativo ris rias ri
me�o pe�o me�a pe�a ri ria
medes pedes me�as pe�as mede pede rimos riamos
mede pede me�a pe�a rides riais ride
medimos pedimos me�amos pe�amos riem riam
medis pedis me�ais pe�ais medi pedi
medem pedem me�am pe�am Kao glagol rir spreže se i glagol sorrir (smiješiti se).
5. Vir CONJUNCTIVO
Glagol virnepravilan je u većini glagolskih vremena. U jednos­ Presente Preterito imperjeito Futuro
tavnim se vremenima spreže ovako:
venha viesse vier
venhas viesses vieres
INDICATIVO
venha viesse vier
Presente Preterito imper/eito Preterito perjeito venharnos viessernos viermos
venho vinha vim venhais viesseis vierdes
vens vinhas vieste venham viessern vierem
vern vinha veio
virnos vinhamos viernos
vindes vinheis viestes IMPERATIVO
vern vinham vieram
vern vinde

FORMAS NOMINAIS

Preterito Infinitivo Infinitivo Participio

Futuro do presente Futuro do preterito Gerundio
mais-que-per/eito impessoaZ pessoaZ
viera virei viria vir vir vindo vindo
vieras vinis virias vires
viera vini viria vir
vieramos viremos viriamos virrnos
viereis vireis virieis virdes
vieram viraG viriam virem

Prema predlošku glagola vir sprežu se i izvedenice toga glago­

la: advir ('prispjeti') , avir ('dogoditi se'), convir ('pristajati', 'odgo­
varati'), desavir ('posvađati'), intervir ('uplesti se'), provir
('potjecati') i sobrevir ('iskrsnuti').
6. Glagoli koji završavaju na -uzir Kao glagol servir, uz glagole mentir ('lagati') i sentir ('osjećati') ,
Glagoli 3. konjugacije koji završavaju na -uzir. aduzir sprežu se i sljedeći glagoli:
('priložiti', 'navesti') , conduzir (,voziti'), deduzir (,izvoditi') , induzir
(,navesti', 'nagovoriti') , introduzir ('uvesti') , luzir ('svijetliti') , pro­
aderir conferir digerir ingerir repelir
duzir ('proizvesti') , reduzir (,skratiti', 'smanjiti') ' reluzir ('blistati'),
(prionuti) (dodijeliti) (probaviti) (pojesti) (odgurnuti)
traduzir ('prevesti') i dr. u 3. licu jednine indikativa prezenta od­
bacuju završno -e: aduz, conduz, deduz, induz, introduz, luz i dr. advertir convergir discernir inserir repetir
(opomenuti) (konvergirati) (razabrati) (umetnuti) (ponoviti)

7. Glagoli tipa servir i donnir aferir deferir divergir preferir seguir

(baždariti) (prihvatiti) (razilaziti se) (više voljeti) (slijediti)
Veća skupina glagola 3. konjugacije koji u osnovi imaju -e ili -o
mijenja te samoglasnike u -i, odnosno -u u 1 . licu indikativa pre­ compelir desferir ferir referir sugerir
zenta, pa, prema tome, i u svim licima konjunktiva prezenta. Kao (prisiliti) (razviti jedra) (raniti) (izvijestiti) (sugerirati)
primjer navodimo glagole servir ('služiti') i dormir ('spavati') .
competir despir inferir reflectir vestir
(natjecati se) (svući) (zaključivati) (odražavati) (obući)

Indicativo presente Conjunctivo presente

sirvo sirva Iznimke čine:

serves sirvas l. glagoli medir, pedir, despediri impedir koji pokazuju nepra­
vilnost u indikativu i konjunkivu prezenta te u imperativu (vidjeti
serve sirva tablicu)
servirnos sirvamos 2. glagoli agredir ('napasti') , denegrir (,ocrniti') , prevenir
servis sirvais ('preduhitriti') , progredir ('napredovati') , regredir ('nazadovati') i
transgredir ('prestupiti') koji -e iz glagolske osnove mijenjaju u -i
servem sirvam u prva tri lica jednine te u 3. licu množine indikativa prezenta, u
svim licima konjunktiva prezenta i u 2. licu jednine imperativa

Indicativo presente Conjunctivo presente Indicativo presente Conjunctivo presente Imperativo

durmo durma agrido agrida

dormes durmas agrides agridas agride

dorme durma agride agrida

dormimos durmamos agredimos agridamos

dormis durmais agredis agridais agredi

dormem durmam agridem agridam

 Kao glagol dormir sprežu se glagoli 3. konjugacije koji u infini­ Ovisno o stupnju jezične kultiviranosti, glagoli construir
tivu imaju grafičko o: tossir ('kašljati')' engolir ('progutati') , cobrir ('graditi'), destruir ('razoriti') i reconstruir (,rekonstruirati') mogu se
('pokriti') i njihove izvedenice: descobrir (,otkriti') , encobrir sprezati na dva načina: construo, construis, construi, construem ili
('prikriti') i recobrir ('ponovno pokriti'). construo, constr6is, constr6i, constroem itd. Ostale izvedenice la­
Iznimku čine: tinskog glagola struere, kao npr. instruir (,obučavati') i obstruir
('začepiti') imaju samo pravilan oblik konjugacije.
1. glagoli u kojih o odgovara starom dvoglasniku low] i koji,
prema tome, čuvaju [o] kroz sva lica konjugacije, kao npr. glagol Od manje učestalih glagola, [u] iz glagolske osnove u svim ob­
ouvir: ou90, ouves, ouve i dr. licima konjugacije čuvaju:
2. glagoli polir (,laštiti') i sortir ('opskrbljivati') koji dobivaju [u] aludir curtir influir resumir
u prva tri lica jednine te u 3. licu množine indikativa prezenta, u (aludirati) (štaviti) (utjecati) (sažeti)
svim licima konjunktiva prezenta i u 2. licu jednine imperativa:
puZo, puZes, puZe, puZem; surto, surtes, surte, surtem. assumir iludir presumir urdir
(preuzeti) (obmanuti) (pretpostavljati) (snovati)
8. Glagoli tip afrigir i acudir
Iako u glagolskoj osnovi sadrže [i] i [u] , glagoli /rigir ('pržiti') i Kao influir sp režu se i ostali glagoli sa završetkom na -uir:
acudir ('priskočiti u pomoć') ponašaju se kao da su glagoli s gra­ anuir ('pristati'), arguir (,koriti'), atribuir ('pripisati')' constituir
fičkim e i o u infinitivu, sprežući se u indikativu i konjunktivu pre­ ('sačinjavati') ' destituir ('svrgnuti'), diluir ('otopiti') , diminuir
zenta te u imperativu poput glagola servir i dormir. ('umanjiti'), estatuir (,ustanoviti'), imbuir (,natopiti'), instituir
('osnovati'), restituir ('povratiti'), redarguir ('odgovoriti istom mje­
Indicativo presente Canjunctivo presente Imperativo rom') i ruir ('srušiti se') .
frijo acudo frija acuda
freges aco des frijas acudas
Glagoli s nepravilnim participom
frege acode
Neki glagoli 2. i 3. konjugacije imaju samo nepravilan oblik
frege acode frija acuda participa, a pravilan oblik (na -ido) nikad i nisu imali. Evo tih gla­
frigimos acudimos frijamos acudamos gola s odgovarajućim participima:
frigis acudis frijais acudais frigi acudi Infinitivo Participio Infinitiva Participio
fregem acodem frijam acudam dito por posto
dizer
Kao glagol /rigir sp režu se sljedeći glagoli: escrever escrito abrir aberto
fazer feito cobrir coberto
bulir cuspir fugir subir
(vreti) (pljunuti) (pobjeći) (popeti se) ver vista vir vindo
consumir escapulir sacudir sumir Valja napomenuti da i izvedenice tih glagola imaju nepravilni
(trošiti) (umaknuti) (tresti) (sakriti; izgubiti) particip: desdizer - desdito, reescrever ('ponovno pisati') reescri­
-

to, contra/azer - contra/eito, prever - previsto, impor - imposto,

U govornom jeziku tako se sp režu i (inače pravilni) glagoli en­ entreabrir (,odškrinuti') entreaberto, descobrir - descoberto, con­
-

tupir (,začepiti') i desentupir (,odčepiti') . vir - convindo i dr.

 Uz tri glagola 1 . konjugacije u suvremenom se portugalskom Druga konjugacija:
jeziku upotrebljavaju isključivo nepravilni participi (bilo da je ri­
ječ o konstrukcijama s pomoćnim glagolom ser ili ter). To su gla­ Infinitivo Participio regular Participio irregular
goli ganhar (,zarađivati'), gastar (,trošiti') i pagar ('platiti') kojima
acender (upaliti) acendido aceso
participi glase: ganho, gasto i pago.
benzer (blagosloviti) benzido bento
Abundantni glagoli eleger (izabrati) elegido eleito
Već je spomenuto kako se u abundantnih glagola, dakle glago­ incorrer (upasti) incorrido incurso
la koji imaju dva ili više jednakovrijednih oblika, njihova abun­ morrer (umrijeti) morrido morto
dancija najčešće odnosi na participe. Naime, prilično velik broj
glagola uz pravilni oblik participa (na -ado ili -ido) ima i onaj nep­ prender (uzeti) prendido preso
ravilni. Pravilni se oblik u načelu upotrebljava za tvorbu složenih romper (slomiti) rompido roto
vremena u aktivu (dakle s pomoćnim glagolom ter ili haver), a
nepravilni u tvorbi pasiva (dakle s pomoćnim glagolom ser) . Pri­ suspender (objesiti) suspendido suspenso
tom valja istaknuti da se isključivo nepravilni oblik participa upot­
rebljava kao pridjev, kao i to da se jedino on može kombinirati s
glagolima estar, ficar, andar, ir i vir. I jedan i drugi oblik prikazat Treća konjugacija:
ćemo tablično kroz sve tri konjugacije.
Infinitivo Participio regular Participio irregular
Prva konjugacija:
emergir (izroniti) emergido emerso
Infinitivo Participio regular Participio irregular exprimir (izraziti) exprimido expresso
aceitar (prihvatiti) aceitado aceite extinguir (ugasiti) extinguido extinto
entregar (uručiti) entregado entregue frigir (pržiti) frigido frito
enxugar (obrisati) enxugado enxuto imergir (uroniti) imergido imerso
expressar (izraziti) expressado expresso imprimir (otisnuti) imprimido impresso

expulsar (protjerati) expulsado expulso inserir (umetnuti) inserido inserto

isentar (izuzeti) isentado isento omitir (izostaviti) omitido omisso

matar (ubiti) matado morto subrnergir (potopiti) submergido submerso
salvar (spasiti) salvado salvo
soltar (osloboditi) soltado solto
vagar (biti prazan) vagado vago
Bezlični glagoli 3. glagoli, popraćeni prijedlogom, koji označuju prijeku potre-
bu, dostatnost ili osjet, u izrazima tipa::
Bezlični su glagoli oni koji se upotrebljavaju samo u trećem li­
cu svih vremena i načina te u infinitivu. Unutar skupine bezličnih Basta de provocQ,foes!
glagola portugalski gramatičari obično razlikuju dvije podskupi­ (Dosta provokacija!)
ne. Prvu tvore glagoli zvani impessoais (,bezlični' u pravom smis­
Chega de lamurias!
lu riječi), tj. oni koji se upotrebljavaju isključivo u 3. licu jednine,
a drugu glagoli pod nazivom unipessoais ('oni koji imaju samo (Dosta je bilo jadikovki!)
jedno lice'), tj. glagoli koji se upotrebljavaju samo u 3. licujednine Doi-me do lado esquerdo.
i množine.
(Boli me s lijeve strane.)
U prvu skupinu (verbos impessoais) ubrajaju se:
1. glagoli koji označuju prirodne pojave, kao: U drugu skupinu (verbos unipessoais) ubrajaju se:
alvorecer 'svanjivati' 1. glagoli koji izriču radnju ili stanje svojstveno životinji, kao:
amanhecer 'razdanjivati se' ladrar ('lajati') , rosnar (,roktati'), galopar ('galopirati')' zurrar
('njakati') i sl.:
anoitecer 'smrkavati se', 'mračiti se'
Os sapatos coaxavam.
chover 'kišiti' (Žabe su kreketale.)
chuviscar 'sipiti', 'rominjati' Borboletas esvoQ,favam de ramo em ramo.
estiar 'prestati kišiti' (Leptiri su lepršali od grane do grane.)
nevar 'sniježiti' 2. glagoli koji označuju prijeku potrebu, dostatnost ili osjet, ka­
da za subjekt imaju imenicu ili imeničku zavisnu rečenicu, bilo da
orvalhar 'rositi'
je ona svedena na infinitiv, bilo da počinje veznikom que:
relampejar 'sijevati' Urgem as providencias prometidas.
saraivar 'padati tuča' (Treba hitno poduzeti obećane mjere.)
trovejar 'grmjeti' Convem sair mais cedo.
ventar 'puhati vjetar' (Dolikuje ranije izaćL)
Pareceu-me que ela chorava.
2. glagol haver u značenju 'postojati' ili 'biti' i glagol fazer kad
(Činilo mi se da ona plače.)
označuje proteklo vrijeme:
3. glagoli acontecer ('dogoditi se'), concernir (,odnositi se na'),
Houve momentos de panico. grassar (,harati'), constar (,sastojati se od'), assentar ('pristajati') i
(Bilo je trenutaka kad je vladala panika.) još neki drugi:
Faz cinco anos que nilo o vejo. Aconteceu o que eu esperava.

(Već pet godina ga nisam vidio.) (Dogodilo se što sam očekivao.)

 o exemplo naD concerne ao caso. Kao glagol banir sprežu se, između ostalih, i sljedeći glagoli:
(Primjer se ne odnosi na ovaj slučaj .)
abolir carpir exaurir imergir
As epidemias grassavam na regiao.
(opozvati) (p1ijeviti) (iscrpsti) (uroniti)
(Epidemije su harale onim krajem.)
aturdir colorir fremir jungir
O livro consta de duas partes.
(omamiti) (bojiti) (treperiti) (ujarmiti)
(Knjiga se sastoji od dva dijela.)
brandir demolir fulgir retorquir
Os vestidos assentam - lhe bem. (vitlati) (razrušiti) (bljesnuti) (odbrusiti)
(Haljine joj pristaju.)
brunir emergir haurir ungir
Kad su upotrijebljeni u prenesenom značenju, glagoli koji oz­ (laštiti) (izroniti) (iscrpsti) (pomazati)
načuju prirodne pojave ili glasanje životinja mogu se pojaviti u
svim licima:
Tanto ladras que trincas a lingua. Drugu pak skupinu čine glagoli koji imaju samo 2. i 3. lice
množine indikativa prezenta, pa, prema tome, nemaju ni konjun­
(Toliko laješ da ćeš si pregristi jezik.) ktiv prezenta, ni niječni imperativ, a od afirmativnog imperativa
imaju samo 2. lice množine. Kao primjer neka nam posluži glagol
Defektivni glagoli falir ('bankrotirati') :
Defektivni glagoli, koji najvećim dijelom pripadaju 3. konjuga­
ciji, mogu se podijeliti u dvije glavne skupine. Indicativo Conjunctivo Imperativo
Prvu skupinu tvore glagoli koji nemaju l. lice indikativa pre­ presente presente afirmativo negativo
zenta, pa, prema tome, ni konjunktiv prezenta, a ni oblike impe­
-
rativa 'posuđene' od konjunktiva prezenta (a to su sva lica u niječ­
- - -

nom te L i 3. lice jednine i množine u afirmativnom obliku) . Kao - - - -

primjer neka nam posluži glagol banir ('prognati') :

- - - -

falimos - - -

Indicativo Conjunctivo Imperativo

presente presente Afirmativo Negativo falis - fali -

- - - -
- - - -

banes -
bane -

bane - - -

banimos - - -

banis -
bani -

banem - - -
 Kao glagol falir sprežu se, između ostalih, i sljedeći glagoli: A lei niio distingue entre nacionais e estrangeiros quanto ii
aquisiriio e ao gozo dos direitos civis.
aguerrir delinquir (Zakon ne razlikuje državljanine i strance kad je riječ o stjeca­
empedemir punir
(naviknuti na (ogriješiti se o nju i uživanju građanskih prava.)
(okameniti) (kazniti)
rat) zakon)
descomedir-se foragir-se 3. za izražavanje uobičajene radnje ili stanja nekog subjekta ia­
combalir remir
(biti (iseliti se iz ko se ta radnja ili stanje ne događaju u trenutku u kojemu se go­
(oslabiti) (otkupiti)
nepristojan) zemlje) vori (tzv. običajni prezent) :
comedir-se embair fomir renhir Sou tfmido.
(suzdržavati se) (obmanuti) (opskrbjeti) (prepirati se)
(Sramežljiv sam.)
Como pouqufssimo.
Jednako se spreže i glagol adequar iz prve te glagoli preeaver­ (Jedem vrlo malo.)
se i reaver iz druge konjugacije.
4. da bi događaji koji su se zbili u prošlosti dobili na živosti
(tzv. historijski ili narativni prezent) :
Sintaksa glagolskih načina i vremena
Fernando Pessoa morre em 1 935.
Indikativ (indica ti vo) (Fernando Pessoa umire 1 935.)
Indikativom se iskazuje neka prošla, sadašnja ili buduća rad­ 5. za izražavanje radnje koja se treba dogoditi u bliskoj buduć-
nja ili stanje koje je stvarno, sigurno, činjenično i sa subjektivne nosti:
točke gledišta posve neutralno. To je način koji se najčešće pojav­
Amanhii vou a Lisoba.
ljuje u glavnoj rečenici. Ovdje ćemo ukratko upozoriti na njegove
posebnosti u svakom pojedinom glagolskom vremenu. (Sutra idem u Lisabon.)

Prezent (presente) 6. Indikativ prezenta može poslužiti i za izražavanje molbe, ali

isključivo među poznanicima (zamjenjujući imperativ ili futur) :
Indikativ prezenta upotrebljava se:
Resolves-me isto amanhii.
1. za izražavanje trenutačne radnje, odnosno radnje koja se
zbiva u trenutku u kojemu se govori (tzv. trenutačni prezent) : (Riješit ćeš mi to sutra.)

Gai chuva. / Chove. / Esta a eho ver.
(Pada kiša.)
2. za izražavanje trajnih radnji i stanja, kamo pripadaju i znan-
stvene činjenice, dogme, zakonski članci i sl. (tzv. trajni prezent) :
A Terra gira em tomo do pr6prio eixo.
(Zemlja se okreće oko vlastite osi.)
Deus e Pai.
(Bog je Otac.)
7. Da bi se izbjegla grubost imperativa katkad se upotrebljava
indikativ prezenta glagola querer za kojim slijedi infinitiv glavnog
glagola:
Quer sentar-se, minha senhora?
(Biste li sjeli, gospođo?)
Naposljetku valja napomenuti da umjerena upotreba indika­
tiva prezenta za izražavanje buduće radnje može označivati i važ­
no stilističko sredstvo kojim se ističe izvjesnost radnje što će se
dogoditi. To osobito dolazi do izražaja u pogodbenim rečenica­
ma tipa:
Se ele partir amanha, sigo com eleo
(Ode li on sutra, i ja ću s njime.)
Mais um passo, e es um homem morto!
(Još samo korak i mrtav si!)
Imperfekt (preterito imperfeito)
Već samo značenje riječi imper!eito (nesvršen, nezavršen)
upućuje na pojam trajnosti povezan s ovim glagolskim vreme­
nom, koje se upravo zbog tog svog obilježja u načelu upotreblja­
va pri opisivanju prošlih događaja. Tako se imperfekt najčešće
upotrebljava u sljedećim prilikama:
1 . kada se u mislima prenesemo u prošlost opisujući što se ta-
da događalo:
LĆI eufumava, pensa va, bisbilhotava e esperava pela mulher.
(Ondje sam pušio, razmišljao, tračao i čekao ženu.)
2. za izražavanje radnje koja je trajala u trenutku kad se dogo­
dila neka druga prošla radnja (pri čemu se ta druga radnja obično
izražava aoristom) :
Falava alto, e algumas mulheres acordaram.
(Glasno je govorio pa su se neke žene probudile.)
3. za izražavanje radnje koja se u prošlosti ponavljala:
Quando eu !alava, ela costumava estar ealada.
(Kad bih ja govorio, ona je obično šutjela.)
4. za izražavanje činjenica koje u kontekstu nekog prošlog do-
gađa(n)ja imaju trajno obilježje:
Sentou-se no muro que dava para o rio.
(Sjeo je na zid koji gledaše prema rijeci.)
5. umjesto kondicionala, za izražavanje radnje koja bi bila ne­
posredna i sigurna posljedica neke druge radnje da se ona dogo­
dila:
Se eu nao tivesse perdido todo o dinheiro, ia tambem.
(Da nisam izgubio sav novac, išao bih i ja.)
6. umjesto indikativa prezenta, kao oblik uljudnosti (tzv. im-
perfekt uljudnosti) :
Pedia-te que saisses.
(Molio bih te da izađeš.)
7. da bi se neka bajka, basna ili legenda smjestila u daleku
prošlost:
Era uma vez uma rapariga chamada Judite.
(Bila jednom jedna djevojka zvana Judita.)
8. Kad je jasno naznačeno vrijeme ili datum zbivanja nekog
događaja, taj se događaj može izraziti i indikativom imperfekta:
As seis horas em ponto batia il sua porta.
(Točno u šest sati zakucao je na njezina vrata.)
Aorist (preterito perfeito)
Aoristom se iskazuje radnja koja se dogodila u određenom tre­
nutku u prošlosti. Riječ je, dakle, o završenoj radnji koja se na ne­
ki način 'udaljila od sadašnjosti':
Jantei e depois adormeci como um anjo.
(Večerao sam i potom zaspao poput anđela.)
Da bi izrazio trajnu radnju ili radnju koja se ponavlja, aorist
mora biti praćen prilozima ili priložnim izrazima kao što su: sem­
pre ('uvijek') , frequentemente ('često), vĆlrias vezes ('više puta'),
muitas vezes ('mnogo puta') , todos os dias (,svaki dan') i dr. Tada
trajnost ili ponavljanje ne proizlazi iz samog glagola, već iz prilo­
ga koji 'oblikuje' taj glagol:
Os homens do mar tiveram sempre uma grande ternura pelas
aves.
(Ljudi od mora uvijek su osobito voljeli ptice.)
U razgovornom jeziku aorist se nerijetko upotrebljava umjes­
to futura II. (egzaktnog):
Quando jantarmos, jĆl ele morreu.
(Kada budemo večerali, on će već biti mrtav.)
 Osnovna razlika između aorista i imperfekta jest u tome što se
imperfektom uglavnom izražava trajna radnja ili radnja koja se u
prošlosti ponavljala, a aoristom jednokratna radnja:
Estava a escrever uma carta, quando entrou o meu irmao.
(Pisao sam pismo kad je ušao moj brat.)
Perfekt (preterito perfeito composto)
Perfektom se obično izražava ponavljanje neke radnje ili pak
njezino nastavljanje sve do trenutka u kojemu govorimo:
Tenho-a encontrado na Universidade.
(Srećem je na sveučilištu.)
Pritom se ispred glagola često stavlja neki od sljedećih priloga:
ultimamente ('u posljednje vrijeme') , recentemente ('nedavno') ,
diariamente ('dnevno'), anualmente ('godišnje') , regularmente
('redovito'), Jrequentemente ('često') i dr.:
Ultimamente tenho estado doente.
(U posljednje vrijeme pobolijevam.)
Perfekt se dakle, kako to vidimo i iz prethodna dva primjera,
na neki način 'veže uz sadašnjost', po čemu se bitno razlikuje od
aorista.
Pluskvamperfekt (preterito mais-que-perfeito)
Kao što smo vidjeli, portugalski pluskvamperfekt ima dva ob­
lika: jednostavni i složeni. U govornom jeziku upotrebljava se is­
ključivo složeni oblik, a jednostavni oblik pripada pisanom, knji­
ževnom jeziku. Pluskvamperfekt se uglavnom upotrebljava u slje­
dećim prilikama:
l. za izražavanje radnje koja se dogodila prije neke druge proš-
le radnje:
Aproximou-se para nos dizer que o taxi jd tinha chegado.
(Približio se da nam kaže kako je taksi već bio stigao.)
2. za izražavanje radnje koja se dogodila u neko neodređeno
doba prošlosti, kao u rečenici:
Casara, tivera JUhos, mas nada disso o tocara por dentro.
(Oženio se, rodio djecu, no ništa od toga ne bijaše ga dirnulo
iznutra.)
3. za uljudno obraćanje, kada se želi ublažiti neka tvrdnja ili
molba:
Tinha vindo pedir uma inJormar;ao.
(Ljubazno bih Vas molio jednu obavijest.)
4. U književnom jeziku pluskvamperfekt se katkad može upot-
rijebiti umjesto:
a) kondicionala sadašnjeg ili prošlog:
Um pouco mais de sol - e Jora brasa. . .
(Još malo sunca - i bio bih oganj ...)
b) konjunktiva imperfekta:
Assistimos ii Tragedia, como seJoramos os ultimos personagens
p6stumos do Mestre.
(Prisustvovali smo Tragediji kao da smo posljednji posmrtni li­
kovi Majstora.)
Takva se zastarjela upotreba pluskvamperfekta ustalila u ne­
kim izrazima koji se i danas upotrebljavaju, kao: Quem me dera!
(,Kamo sreće!'); Tomara eu! (,Kamo sreće!', 'Dabogda!') , Pudera!
(,Naravno!') i dr.
Futur I. (futuro do presente simples)
U portugalskom jeziku futur I. se upotrebljava:
1 . za izražavanje radnja i događaja koji će sigurno ili vrlo vje-
rojatno uslijediti nakon vremena u kojemu se govori:
As aulas comer;arao amanha.
(Nastava će početi sutra.'
2. za izražavanje pretpostavke, mogućnosti ili kolebanja u ne-
koj tvrdnji (tzv. futur probabilnosti) :
Estard em casa.
(Bit će da je doma.)
3. kao uljudan oblik obraćanja (umjesto prezenta) :
E que eu vou Jazer ld, nao me dird?
(Hoćete li mi reći što ću ja raditi ondje?)
 4. za izražavanje molbe, želje ili zapovijedi (tzv. zapovjedni fu­
tur) , pri ćemu glasovna intonacija može oslabiti ili pojaćati impe­
rativni karakter futura:
Ronrartis pai e mae.
(Č asti oca i majku.)
5. u pogodbenim rećenicama koje se odnose na ostvarive rad-
nje:
Se pensares bern, vertis que nao e verdade.
(Promisliš li dobro, vidjet ćeš da nije istina.)
Kad je rijeć o futuru, valja upozoriti na stilistićki ućinak zamje­
ne prezenta i futura. Naime, ako upotreba prezenta umjesto fu­
tura neku radnju ili događaj ćini izvjesnijim, upotreba futura um­
jesto prezenta ima obratan ućinak - tu radnju ili događaj ona ćini
neizvjesnijim.
Isto tako, u dijela suvremenih portugalskih autora, vjerojatno
pod utjecajem francuskog jezika, futur se katkad upotrebljava za
izražavanje radnje koja se dogodila nakon neke druge radnje u
prošlosti:
Joao casou-se em 1 922, mas Pedro esperara ainda dez anos pa­
ra constituirfamilia.
(Joao se oženio 1 922, dok će Pedro ćekati još deset godina da
bi osnovao obitelj.)
Takva upotreba futura podsjeća na upotrebu historijskog pre­
zenta.
U današnjem govornom portugalskom jeziku sam futur se,
međutim, razmjerno rijetko upotrebljava. Umjesto njega najćeš­
će se upotreblj avaju sljedeće konstrukcije:
a) indikativ prezenta glagola haver + prijedlog de + infinitiv
glavnog glagola:
Rei-de arranjar emprego.
(Naći ću posao.) ili:
(Namjeravam naći posao.)
Takvom se konstrukcijom izražava namjera za izvršenjem ne­
ke radnje.
b) indikativ prezenta glagola ter + prijedlog de + infinitiv glav-
nog glagola:
Temos de resolver isso quanto antes possivel.
(Riješit ćemo to što je prije moguće.) ili:
(Moramo to riješiti što je prije moguće.)
Takvom se konstrukcijom izražava buduća radnja obligator-
nog karaktera neovisno o volji subjekta.
c) indikativ prezenta glagola ir + infinitiv glavnog glagola:
Vamos cantar.
(Zapjevat ćemo.)
Takvom se konstrukcijom izražava radnja koja se ima dogoditi
neposredno nakon trenutka u kojemu se govori.
Futur egzaktni (futuro do presente composto)
U portugalskom jeziku futur II. (egzaktni) se upotrebljava:
1 . za izražavanje buduće radnje koja će se dogoditi prije neke
druge buduće radnje:
Os homens serao prisioneiros das estruturas que terao criado.
(Ljudi će biti robovi struktura koje budu stvorili.)
2. za izražavanje izvjesnosti buduće radnje:
A Justir;a perdurara e nao tera sido vao o esforr;o da minha vi­
da inteira.
(Pravednost će opstati i napor svega mog života neće biti uza­
ludan.)
3. za izražavanje neizvjesnosti (nagađanja, pretpostavke, sum­
nje) u svezi s nekom prošlom radnjom ili događajem:
Tera passado o [uracao?
(Je li uragan prohujao?)
Kondicional sad�nji (futuro do preterlto simples)
U portugalskom jeziku kondicional sadašnji se upotrebljava:
1 . za izražavanje radnje koja se dogodila nakon vremena o ko­
jemu se govori:
Depois de instalada, a Academia transformar-se-ia em sua out­
ra casa.
(Nakon osnutka Akademija će se pretvoriti u njegov drugi
dom.)
2. za izražavanje neizvjesnosti (nagađanja, pretpostavke, sum-
nje) u svezi s nekom prošlom radnjom ili događajem:
Eu teria, talvez, uns doze anos.
(Imao sam možda nekih dvanaest godina.)
3. kao uljudan oblik prezenta, najčešće za izražavanje neke že­
lje:
Desejartamos ouvi-lo sobre o crime.
(Htjeli bismo ga saslušati u svezi sa zločinom.)
4. u nekim upitnim ili uzvičnim rečenicama, za izražavanje ču-
đenja ili negodovanja:
O nosso amor esta morto... Quem o diria?
(Naša je ljubav mrtva. . . Tko bi to rekao?)
5. u pogodbenim rečenicama kada se odnose na događaje koji
se nisu ostvarili i koji se vjerojatno i neće ostvariti:
Se tivesse ouvido o conselho, essa desgrat;a nao se daria.
(Da sam bio poslušao savjet, ta se nesreća ne bi dogodila.)
Pritom valja napomenuti da se u pogodbenim rečenicama
kondicional sadašnji može zamijeniti indikativom imperfekta.
Takva je zamjena osobito česta u modalnih glagola, kao što su po­
der, dever, saber, querer, desejar, sugerir i dr.:
Sem a sua interferencia, eu estava perdido.
(Bez njegova posredovanja j a bih bio izgubljen.)
Kondicional prošli (futuro do preterlto composto)
Kondicional prošli upotrebljava se:
l . za izražavanje radnje koja bi se dogodila u prošlosti da je bio
ispunjen određeni uvjet:
Se tivesse eu estado ea, nada disso se teria passado.
(Da sam ja bio ovdje ništa se od toga ne bi bilo dogodilo.)
2. za izražavanje (neostvarene) mogućnosti neke prošle radnje:
Sem ti, quem sabe, teria sido uma grande cantora?
(Da nije bilo tebe, bila bih možda velika pjevačica.)
3. za izražavanje neizvjesnosti glede proteklih događaja, oso­
bito u upitnim rečenicama koje ne zahtijevaju odgovor sugovor­
nika:
Que teria acontecido?
( Što li se to dogodilo?)
Konjunktiv (conjunctivo)
Indikativom se glagolski proces izražava kao izjava (tvrdnja ili
negacija), dok se konjunktivom, nasuprot tome, taj proces izraža-
va u zavisnosti od subjektivnog stava (mišljenja, tumačenja, osje­
ćaja i dr.) onoga koji spomenuti proces, odnosno radnju izriče. In­
dikativ se obično upotrebljava u rečenicama koje dopunjuju zna­
čenje glagola kao što su: afirmar ('tvrditi'), eompreender
('razumjeti') , comprovar ('potvrditi'), erer (u afirmativno m znače­
nju) , dizer, pensar ('misliti') , ver, vergzear ('provjeriti', 'potvrditi') i
dr. Konjunktiv se pak u načelu upotreblj ava u zavisnim rečenica­
ma što nadopunjavaju glagole koji izražavaju neki zahtjev, želju,
sumnju, mogućnost ili dopuštenje. Najčešći takvi glagoli su:
deixar 'dopustiti'
desejar 'željeti'
du vidar 'sumnjati'
exigir 'zahtijevati'
impedir 'spriječiti'
 implorar 'usrdno moliti' depois que 'nakon što'

lamentar 'žaliti' qualquer que 'tko god', 'koji god'

mandar 'zapovjediti'
Ostali primjeri u kojima je obvezatan konjunktiv (prezenta ili
negar 'nijekati'
imperfekta) :
ordenar 'narediti'
l . kada prilog talvez stoji ispred glagola:
pedir 'moliti'
Talvez far;a [rio amanha.
permitir 'dopustiti'
(Sutra će možda biti zima.)
preferir 'više voljeti'
2. u zavisno složenim rečenicama poslije glagola koji izražavaju
proibir 'zabraniti' neki osjećaj:
querer 'htjeti' admirar-se 'diviti se'
recomendar 'preporučiti' alegrar-se 'veseliti se'

rogar 'moliti' bastar 'biti dovoljno'

suplicar 'preklinjati' espantar 'strašiti'

gostar 'voljeti'
Upotreba konjunktiva
recear 'plašiti se'
Konjunktiv se najviše upotrebljava u zavisnim rečenicama ko-
je dopunjuju prije navedene glagole: temer 'strahovati' i dr.

Quero quefiques aqui. Admiro-me que tenha achado o lugar.

(Čudi me da je našao mjesto.)
(Želim da ostaneš ovdje.)
Basta que me diga o que deva fazer.
Ordenem que se far;a siiencio.
(Dovoljno je da mi kažete što moram uraditi.)
(Naredite da zašute.)
Gosto que venham sempre cedo.
Duvido que ela tenha razilo.
(Drago mi je što uvijek dolaze rano.)
(Sumnjam da ona ima pravo.)
3. iza izraza tipa:
Upotreba konjunktiva obvezatna je i poslije tzv. konjunktivnih
izraza, primjerice: convem que 'red je da', 'dolikuje da'

a nao ser que 'osim ako' e bom que 'dobro je da'

por mais que 'ma kako', 'ma koliko' e impossivel que 'nemoguće je da'

contanto que 'samo ako' e importante que 'važno je da'

logo que 'čim' e incrivel que 'nevjerojatno je da'

antes que 'prije nego'

e pena que 'šteta je da'
 e possivel que 'moguće je da' e) pretpostavku, nagađanje, hinjenje:

e provdvel que 'vjerojatno je da' Entao nao havia um direito que lhe garantisse a sua casa?
e triste que 'žalosno je da' (Nije dakle bilo pravice koja bi mu jamčila njegov dom?)

tenho receio de que 'bojim se da' 7. U priložnim zavisnim rečenicama konjunktiv u načelu nema
vlastite vrijednosti, već je sveden na puko sintaktičko sredstvo ko­
tomara que 'dao Bog da', 'kad bi bar'
je prati pojedine veznike. Redovito se pojavljuje poslije sljedećih
Convem que todos se retirem imediatamente. veznika:

(Bilo bi dobro da se svi odmah povuku.) a) uzročnih koji niječu pojam uzroka (nao porque, nao que):
E pena que nao viajes connosco. Nao que nao quisesse amar, mas amar menos, sem tanto sofri­
( Šteta što ne putuješ s nama.)
men to.
(Nije da uopće ne bih htio voljeti, htio bih samo voljeti manje,
E incrivel que ele nao saiba.
bez tolike patnje.)
(Nevjerojatno je da on ne zna.)
b) dopusnih (embora, ainda que, conquanto, posto que, mes-
4. u nezavisnim rečenicama koje počinju s que: mo que, se bem que i dr.):
Que saibam todos. Embora sejam ricos, gastam pouco.
(Neka svi znaju.) (Iako su bogati, malo troše.)
Que se retire. c) namjernih (para que, a fim de que, porque):
(Nek se povuče.) (Poi preciso muito tempo para que eles se convencessem de que
estavam Jalidos.)
5. za izražavanje alternative u izrazu quer... quer.
(Trebalo je dugo vremena da se uvjere kako su u stečaju.)
Quer queira quer nao, deverd ir.
d) vremenskih (antes que, ate que) :
(Htio ili ne, morat će ići.)
Voufugir antes que venha a saber disso.
6. u pridjevskim zavisnim rečenicama koje izražavaju:
(Pobjeći ću prije nego dozna za to.)
a) cilj što ga valja dostići:
8. Kao glagolski način kojim se izražava (ne) moguće i nestvarno,
Tentava chamd-lo a uma realidade que reanimasse sonhos per­ konjunktiv se upotrebljava i u:
didos.
a) poredbenim rečenicama koje počinju s como se ('kao da') :
(Pokušavala ga je dozvati zbilji koja bi nanovo oživjela izgub­
Cantavam os galos no poleiro como se Josse de madrugada.
ljene snove.)
(U kokošinjcu pjevahu pijevci kao da je zora.)
b) nepouzdanu, nesigurnu, nevjerojatnu činjenicu ili događaj:
b) pogodbenim rečenicama u kojima je uvjet neostvariv ili hi­
Saiu rapidamente, e durante muito tempo nao houve quem o potetski:
conveneesse a voltar ld.
Se aparecesse o sol, tudo mudava.
(Naglo je izašao, a potom dugo vremena nije bilo nikoga tko bi
ga uvjerio da se vrati onamo.) (Kad bi se pojavilo sunce, sve bi se promijenilo.)
 Napomenimo na kraju da gramatičke konstrukcije u kojima se 2. buduće radnje (ili događaja) :
pojavljuje konjunktiv katkad znaju biti stilski vrlo nezgrapne ili Meus olhos apodre{:am se te abandonar.
pak loše zvuče. Tada ih je poželjno zamijeniti drugim odgovara­
(Neka mi istrunu oči ako te napustim.)
jućim oblicima, među koje pripadaju:
1. infinitiv: Imperfekt (preterlto imperfeito do conjunctivo)
O professor pediu que o aluno lesse um romance. = O professor Konjunktivom imperfekta može se izraziti:
pediu ao aluno ler um romance.
l . prošlost:
(Profesor je zamolio učenika da pročita roman.)
Bastou que me dissesse o que devia fazer para que eu o fizesse.
2. gerundiv (osobito u pogodbenim rečenicama) :
(Bilo je dovoljno da mi kaže što moram napraviti pa da to nap­
Se seguisses o caminho mais curto, chegarias o primeiro. = Se­ ravim.)
guindo o caminho mais curto, chegarias primeiro.
2. budućnost:
(Da ideš kraćim putem, stigao bi prvi.)
Aos domingos treinava o discurso destinado ao pretendente que
3. apstraktna imenica: chegasse primeiro.
Nao acredito que ele esteja inocente. (Ne vjerujem da je nevin.) (Nedjeljom je vježbala govor namijenjen snuboku koji će prvi
= Nao acredito na sua inocencia. naići.)
(Ne vjerujem u njegovu nevinost.)
3. sadašnjost:
4. eliptična konstrukcija:
Tivesses cora{:ao, terias tudo.
Quer sejam ricos ou pobres, quer sejam brancos ou pretos, sao
(Da imaš srca, imao bi sve.)
todos iguais peran te a lei = Ricos ou pobres, brancos ou pretos, to­
dos sao iguais peran te a lei. Perfekt (preterlto perfeito do conjunctivo)
(Bilo da su bogataši ili siromasi, bilo da su bijelci ili crnci, pred Konjunktiv perfekta može izraziti:
zakonom su svi jednaki. = Bogataši ili siromasi, bijelci ili crnci,
pred zakonom su svi jednaki.) 1. prošlu radnju (uz uvjet da je završena) :
Espero que nao te tenha ofendido.
Upotreba konjunktivnih vremena
(Nadam se da te nisam povrijedio.)
Prije je rečeno da se glagolski proces ili radnja, kad je posrijedi
2. buduću radnju (koja je već završila u odnosu prema nekoj dru­
konjunktiv, izražava u zavisnosti od subjektivnog stava onoga ko­
goj budućoj radnji) :
ji taj proces ili radnju izriče. Stoga u konjunktivu vremenske kate­
gorije nisu tako jasno razgraničene kao u indikativu, što valja uzeti Espero que o Joao tenha acabado o trabalho quando eu voltar.
u obzir pri razmatranju konjunktivnih vremena. (Nadam se da će Joao već dovršiti posao kad se ja vratim.)

Prezent (presente do conjunctivo) Pluskvamperfekt (preterlto mais-que-perfeito do conjunctivo)

Konjunktiv prezenta služi za izražavanje: Konjunktivom pluskvamperfekta može se izraziti:
1. sadašnje radnje (ili događaja) : 1. prošla radnja koja se dogodila prije neke druge prošle radnje:
Pena e que os meninos estejam tao mal providos de roupa. Esperei-a ate que tivesse terminado o seu trabalho.
( Š teta što su dječaci tako loše opskrbljeni odjećom.) ( Čekao sam je dok nije završila s radom.)
2. nestvarna radnja ili događaj u prošlosti:
Acreditas que a Lucia o tivesse amado?
(Vjeruješ li da ga je Lucija voljela?)
Futur I. (futuro do conjunctivo simples)
Futurom I. izražava se mogućnost da se neka radnja ostvari u
budućnosti. Riječ je o konjunktivnom vremenu koje se upotreb­
ljava u zavisnim rečenicama, i to:
a) priložnim (pogodbenim, načinskim, vremenskim) , kojima je
glavna rečenica u futuru ili prezentu:
Se quiseres ve-lo, vai a sua casa.
(Želiš li ga vidjeti, idi k njemu doma.)
Pa{:a-o como souber.
(Napravite to kako znate.)
Quando puderem, venham ver-me.
(Kada budete mogli, posjetite me.)
b) pridjevskim, kojima je glavna rečenica u prezentu ili futuru:
Direi (digo) uma palavra amiga aos que me ajudarem.
(Uputit ću prijateljsku riječ onima koji mi budu pomogli.)
Nao Ja{:as mal aos que nao te seguirem.
(Ne naudi onima koji te ne budu slijedili.)
Futur II. (futuro do conjunctivo composto)
Futur II. služi za izražavanje buduće radnje koja je završena s
obzirom na drugu buduću radnju:
Quando tiveres acabado o trabalho, eu ja estarei em casa.
(Kada budeš završio s radom ja ću već biti kod kuće.)
Imperativ (imperativo)
Kako je već spomenuto, afirmativni imperativ ima vlastiti ob­
lik samo za 2. lice jednine i množine (lava, laval) , a ostale oblike
'posuđuje' od konjunktiva prezenta ( lave, laves, lavemos, lavem) .
Niječni pak imperativ od konjunktiva prezenta 'posuđuje' ob­
lik za svih šest lica ( lave, laves, lave, lavemos, laveis, lavem) .
Imperativom (ili zapovjednim načinom) u portugalskom se ne
izriče samo zapovijed ( Caia-te! - ' Šutil') , nego i savjet (Se sensato!
- 'Budi pametan!'), poziv ( Venham visitar-nos! - 'Dođite nas pos­
jetitil') , molba (Nao me deixes s6! 'Ne ostavljaj me samog!') i dr.
-
U pogodbenim rečenicama može se, u nekim situacijama,
upotrijebiti i kao nadomjestak za konjunktiv futura:
Leiam este livro, e conhecerao o Brasil!
(Pročitajte ovu knjigu i upoznat ćete Brazil!) umjesto:
Se lerem este livro, conhecerao o Brasil.
(Pročitate li ovu knjigu, upoznat ćete Brazil.)
Napokon, valja napomenuti da u službi imperativa mogu biti i
usklici: Pogo! ('Vatra!') , Silencio! ('Tišina!') , Avante! ('Naprijed!') te
drugi glagolski načini, kao što su primjerice:
- indikativ prezenta:
O senhor traz-me o dinheiro amanha.
(Donijet ćete mi novac sutra.) umjesto:
Traga-me o dinheiro amanha.
(Donesite mi novac sutra.)
- indikativ futura I:
Tu irds com igo.
(Ići ćeš sa mnom.) umjesto:
Vem comigo.
(Idi sa mnom.)
- konjunktiv imperfekta:
E se tu te calasses?
(A da ušutiš?) umjesto:
 Caia-te! 5. kada, praćen prijedlogom a, ima vrijednost gerundiva u izra­
(Ušuti!) zima koji se tvore glagolima estar, andar, /icar, viver ('živjeti') i
dr.:
- infinitiv:
Estou a ouvir os teus passos.
Nilojumar! (Slušam tvoje korake.)
(Zabranjeno pušenje!) Andam a montar casa.
- gerundiv: (Grade kuću.)

Correndo! 6. kada pripada nekom glagolskom izrazu a da pritom nije uda­

ljen od svog pomoćnog glagola:
(Trćeći!) umjesto:
Os galos comer;aram a cantar.
Corra!
(Pijevci su poćeli pjevati.)
(Trćite!)
7. kada se pojavljuje u kombinaciji s tzv. kauzalnim (deixar, man­
dar, Jazer i dr .. ) ili senzitivnim ( ver, ouvir, sentir i dr.) pomoć­
nim glagolima, a nalazi se neposredno iza njih ili je od njih od­
Infinitiv (infinitiva) vojen svojim subjektom u obliku nenaglašene zamjenice u
U portugalskom jeziku infinitiv ćuva svoj »neosobni« oblik, službi izravnog ili neizravnog objekta:
kao infinitivo impessoal: Deixas correr os dias como as aguas do Paraiba?
1. kada se ne odnosi ni na kakav subjekt: (Puštaš da ti dani teku poput voda Paraibe?)
Viver e sofrer. Ela viu-os partir pouco a pouco.
(Živjeti znaći trpjeti.) (Vidjela ih je gdje postupno odlaze.)
2. kada je u službi imperativa: U ovom posljednjem primjeru može se upotrijebiti i osobni in�
Sublinhar todos os verbos! finitiv, pogotovo ako je subjekt infinitiva izražen imenicom:

(Podcrtati sve glagole!) Ele viu-as entrarem chorando.

(Vidio ih je gdje ulaze plaćući.)
3. kada u imenićkoj rećenici ima narativno ili deskriptivno zna­
ćenje: Mandou os homens levantarem -se.
Mais dois dias. E a Catarina a piorar. (Naredio je muškarcima da ustanu.)
(Još dva dana. I Katarini je sve gore.)
Osobni pak infinitiv (infinitivo pessoal), osim zbog stilskih
4. kada, praćen prijedlogom de, služi kao dopuna pridjevima/acil (najćešće ritmićkih i eufonijskih) razloga, upotrebljava se još i:
('lak) , possivel ('moguć') , bom (,dobar') , raro ('rijedak') i dr.:
1. kada je subjekt jasno naznaćen:
Hd lembram;as diftceis de a/astar.
O curioso e tu nilo perceberes nada.
(Ima uspomena koje je teško odagnati.)
(Zanimljivo je da ti ništa ne razumiješ.)
2. kada se odnosi na činitelja radnje koji nije jasno naznačen, pa
se na nj želi uputiti glagolskim nastavkom:
JJ melhor nilo comeres.
(Bolje da ne jedeš.)
3. kada, u 3. licu množine, upućuje na neodređenost subjekta:
Ouvi dizerem que ela tinha chumbado.
( Čuo sam ih gdje govore kako je pala na ispitu.)
Gerundiv (genlndio)
Vidjeli smo da gerundiv ima dva oblika: jednostavni (lendo) i
složeni (tendo ili havendo lido).
Složeni oblik označuje radnju koja se dogodila prije neke dru-
ge radnje izražene glagolom glavne rečenice:
Nilo tendo conseguido dormir, fui fazer um cafe.
(Ne mogavši zaspati, otišao sam skuhati kavu.)
Jednostavni pak oblik označuje radnju koja je u tijeku, odnos­
no onu koja je počela neposredno prije ili poslije radnje izražene
glagolom glavne rečenice ili pak teče usporedno s njom.
Gerundiv ispred glavne rečenice
Kad se nalazi na početku rečenice (odnosno, točnije, kad pret­
hodi glavnoj rečenici) , gerundiv označava:
a) radnju koja se zbila neposredno prije radnje izražene glagolom
glavne rečenice:
Proferinda estas palavras, saiu.
(Izgovorivši ove riječi, izađe.)
b) radnju koja još traje, a počela je prije ili istodobno kad i radnja
glavne rečenice:
Estremecendo, vejo um casal de sessenta anos.
(Dršćući, gledam bračni par šezdesetogodišnjaka.)
Gerundiv uz glavni glagol
Kad se nađe uz glavni glagol, gerundiv u načelu označava rad­
nju istodobnu s radnjom tog glagola, preklapajući se zapravo u
funkciji s načinskim prilogom:
Ele ouvia sorrindo.
(Slušao je smiješeći se.)
Gerundiv kojemu prethodi prijedlog em
Kad je popraćen prijedlogom em, gerundiv (donekle emfatič­
ki) izražava radnju koja neposredno prethodi radnji glagola glav­
ne rečenice:
Em se lhe dando carda, ressurgia nele o tagarela da cidade.
(Samo da mu se pruži prilika, ponovno bismo u njemu dobili
gradsko tračalo.)
Gerundiv u glagolskim izrazima
Zajedno s pomoćnim glagolima estar, andar, ir i vir gerundiv
tvori glagolske izraze kojima se označavaju različiti aspekti glagol­
ske radnje, o čemu je bilo riječi u poglavlju o pomoćnim glagoli­
ma.
Particip (participio)
Kad u portugalskom jeziku govorimo o participu, mislimo is­
ključivo na particip prošli jer su funkcije nekadašnjeg participa sa­
dašnjeg (slično kao u španjolskom) prenesene na gerundiv, dok se
sam taj particip upotrebljava isključivo kao pridjev.
a upotrebi participa u tvorbi složenih glagolskih vremena bilo
je riječi unutar poglavlja o pomoćnim i abundantnim glagolima.
Stoga ćemo se ovdje usredotočiti na njegovu 'samostalnu' upot­
rebu, odnosno na upotrebu koja nije vezana uz pomoćne glagole.
• Kada nije praćen pomoćnim glagolom, particip u najvećem
broju primjera označava stanje koje je rezultat neke završene
radnje:
Achada a solut;ilo do problema, nilo mais torturou a cabet;a.
(Pošto je našao rješenje problema, nije više razbijao glavu. )
• Particip prelaznih glagola u načelu ima vrijednost pasiva:
Lidos os documentos, procedeu-se as assinaturas.
(Pošto su pročitani dokumenti, pristupilo se potpisivanju.)
• Particip neprelaznih glagola gotovo uvijek ima vrijednost akti­
va:
Chegado aos pes, o cao come�ou a lamber- mos.
(Nakon što se približio mojim nogama, pas ih je počeo lizati.)
• Premda se njime izražava rezultat neke završene radnje, parti­
cip sam po sebi ne kazuje je li ta radnja prošla, sadašnja ili bu­
duća. Tako jedan te isti oblik može označivati:
a) prošlost:
Aberta uma excep�ao, esta vamos perdidos.
(Da smo učinili iznimku, ne bi nam bilo spasa.)
b) sadašnjost:
Aberta uma excep�ao, estamos perdidos.
(Učinimo li iznimku, nema nam spasa.)
e) budućnost:
Aberta uma excep�ao, estaremos perdidos.
(Budemo li učinili iznimku, neće nam biti spasa.)
• Kada particip izražava samo glagoisko stanje, bez ikakva upu­
ćivanja na vremenske odnose, tada se on izjednačuje s pridje­
vom:
Com a cabe�a levantada, olhava o ceu.
(Uzdignute glave promatraše nebo.)
Slaganje glagola s rečeničnim subjektom
Izuzmemo li neke posebne primjere, slaganje glagola u broju i
licu s njegovim rečeničnim subjektom (tzv. concordancia verbal)
u portugalskom jeziku nije osobit problem.
I. Slaganje s jednim subjektom
Kad glagol ima samo jedan subjekt (izrečen ili neizrečen), sla­
že se s njim u broju i licu:
Nada sou, nada posso, nada possuo.
(Nisam ništa, ne mogu ništa, ne posjedujem ništa.)
II. Slaganje s više subjekata
Kada pak posjeduje više subjekata (sujeito composto), tada se,
glede broja, stavlja u množinu, a glede lica:
a) u prvo lice množine ako među subjektima postoji neki koji je u
prvom licu:
S6 o Florencio e eu ficamos calados.
(Samo Florencio i ja smo ušutjeli.)
b) u drugo lice množine ako postoji neki subjekt u drugom, a is­
todobno nema nijednog u prvom licu:
Tu ou os teusfilhos vereis a revolu�ao dos costumes.
(Ti i tvoja djeca doživjet ćete revoluciju običaja.)
e) u treće lice množine ako su subjekti u trećem licu:
Quando o Lucas e a filha chegaram, ja era tarde.
(Kada su stigli Lucas i kći mu, bilo je već kasno.)
III. Posebni slučajevi
a) S jednim subjektom
• Kad je subjekt sastavljen od partitivnog izraza tipa metade de
('polovica čega') , parte de ('dio čega') , o resto de ('ostatak čega') ,
o grosso de ('glavnina čega') i imenice ili zamjenice u množini,
glagol može biti u jednini ili množini:
A maior parte deles ja nao vai il /abrica.
(Najveći dio ih više ne ide u tvornicu.)
A maior parte destes quartos nao tinham tecto, nem portas,
nem pavimento.
(Najveći dio ovih soba nije imao ni stropa, ni vrata, ni poda.)
• Kada je subjekt broj u množini ispred kojega se nalazi izraz koji
označuje približnu količinu čega: cerca de ('oko', 'približno') ,
mais de ('više od'), menos de (,manje od') i dr., glagol je u nače­
lu u množini:
Restavam cerca de cem pessoas.
(Ostalo je stotinjak ljudi.)

• Kada je subjekt odnosna zamjenica que, glagol se slaže u broju
i licu sa zamjenicom koja joj prethodi:
Pui eu que lhe pedi que nao viesse.
(Ja sam bio taj koji ga je molio neka ne dolazi.)
Nao es tu que me dds felicidade.
(Nisi ti ta koja me usrećuješ.)
Ako odnosnoj zamjenici que prethodi pokazna zamjenica koja
služi kao predikat ili apozicija osobnoj zamjenici u službi subjek­
ta, glagol odnosne zamjenice može se slagati s navedenom osob­
nom zamjenicom (osobito kad je riječ o pokaznim zamjenicama
o, a, os, as) :
Nao somos nos os que vamos convida-los.
(Nismo mi ti koji ćemo ih pozvati.)
No glagol pritom može biti i u trećem licu, slažući se s pokaz­
nom zamjenicom, poglavito ako se ne želi istaknuti tijesna veza
izmedu subjekta i predikata:
Pui essa que nas ruas esmolou.
(Bila sam ta koja je prosjačila po ulicama.)
Kada odnosnoj zamjenici que prethodi izraz um dos ('jedan
od') ili uma das ('jedna od'), glagol kojemu je ona subjekt obično
je u trećem licu množine ili, rjede, u trećem licu jednine:
Es um dos raros homens que tem o mundo nas maos.
(Jedan si od rijetkih ljudi koji drže svijet u rukama.)
Poi um dos poucos do seu tempo que reconheceu a originalida­
de e importancia da literatura brasileira.
(Bio je jedan od rijetkih u svome vremenu koji je prepoznao iz­
vornost i važnost brazilske književnosti.)
Iza izraza um dos que glagol je redovito u trećem licu množi-
ne:
Eu tambem era um dos que a amavam.
(I ja sam bio jedan od onih koji su je voljeli.)
Um se, medutim, može i ispustiti:
Nao sou dos que acreditam no estado de direito.
(Nisam od onih koji vjeruju u pravnu državu.)
• Kada je subjekt odnosna zamjenica quem, glagol je obićno u
trećem licu jednine:
Nao Jui eu quem te salvou?
(Nisam li ja bio taj koji te je spasio?)
U govornom jeziku, a dijelom i u pisanome, glagol se, medu­
tim, slaže s osobnom zamjenicom - subjektom prethodne reče­
nice:
Nao sou eu quem o descrevo.
(Nisam ja taj koji ga opisujem.)
• Kada je subjekt jedna od upitnih (quais?, quantos?), pokaznih
(estes, esses, aqueles) ili neodredenih (alguns, muitos, poucos,
quaisquer, varios) zamjenica u množini, kojima prethodi neki
od izraza kao što su npr. de nos ('od nas'), de vos ('od vas'), den­
tre nos ('izmedu nas') ili dentre vos (,izmedu vas') , glagol može
ostati u trećem licu množine ili se pak može slagati s osobnom
zamjenicom koja označuje cjelinu:
Mas, quantos, dentre nos, ainda estao vivos?
(No koliki su izmedu nas još živi?)
Quantos dentre vos que me ouvis nao tereis tomado parte em
romagens?
(Koliki izmedu vas koji me slušate nećete sudjelovati u hodo­
čašćima?)
Ako je upitna ili neodredena zamjenica u jednini, u jednini će,
dakako, biti i glagol:
Qual de nos estava presente?
(Koji je od nas bio nazočan?)
• Kad je posrijedi subjekt s tzv. prividnom množinom, obično u
imenima mjesta i naslovima djela koja imaju oblik množine,
 glagol je u jednini uz uvjet da ta imena ili naslovi nisu upotri­ 2. kada je subjekt glagola ser jedna od sljedećih zamjenica: isto,
jebljeni s članom: isso, aquilo, tuda ili o, a predikat je izražen imenicom u mno­
žini:
Comparado com o romance Agosto Azul, Regressos mostra
uma ligeira mudam;a no que diz respeito ao uso de recursos esti­ Tudo isto eram sintomas graves.
listicos.
(Sve su to bili ozbiljni simptomi.)
(Uspoređen s romanom Agosto Azul, [roman) Regressos poka­
Valja, međutim, istaknuti da u ovom posljednjem primjeru
zuje neznatnu promjenu glede upotrebe stilskih sredstava.)
glagol može stajati i u jednini:
Kada imenu ili naslovu prethodi član, glagol, naravno, popri­
Se calhar, tudo e simbolos.
ma oblik množine:
(Možda su sve simb �li.)
As Mem6rias P6stumas de Bras Cubas deram-Ihe uma outra
dimensao. 3. kada je subjekt izraz koji ima kolektivno značenje, kao o resto,
(Posmrtni zapisi Bnlsa Cubasa dali su mu drugu dimenziju.) o mais:
O resto sao atributos sem importtincia.
• U rečenicama s neodređenim subjektom glagol se stavlja u tre­
će lice množine: (Ostalo su nevažni atributi.)

Pediram-me que a procurasse. 4. u bezličnim rečenicama:

(Molili su me da je potražim.) Eram quase oito horas.
Ako je, međutim, popraćen zamjenicom se, glagol ostaje u tre­ (Bilo je gotovo osam sati.)
ćem licu jednine:
Kad se upotrebljavaju u značenju 'otkucavati sate', glagoli dar,
Ainda se vive relativamente bem. bater (,udarati') , soar ('odzvoniti') i sL, slažu se s brojem koji ozna­
(Još uvijek se živi razmjerno dobro.) čuje sate:
Batiam dez horas quando ele acordou.

Slaganje glagola ser (Kada se probudio, otkucavalo je deset sati.)

Ako se, međutim, kao subjekt pojavljuju imenice relogio ('ura') ,
• U nekim primjerima glagol ser slaže se s predikatom, kao na
sino ('zvono') sineta ('zvonce') i sL) , glagol se, naravno, slaže s nji­
primjer.:
ma:
l. u rečenicama koje počinju upitnim zamjenicama que i quem: O relogio de uma das igrejas bateu duas horas.
Que sao seis meses? (Ura jedne od crkava otkucala je dva sata.)

( Što je to šest mjeseci?)

• Ako je subjekt ime osobe ili osobna zamjenica, glagol se slaže
s tim imenom ili zamjenicom bez obzira na to je li predikat u
Quis saber quem eram os meus pais. jednini ili u množini:
(Htio sam doznati tko su bili moji roditelji.) Ovidio e muitos poetas ao mesmo tempo.
(Ovidije istodobno u sebi utjelovljuje mnoge pjesnike.)
 Todo ele era olhos e cora{:ao.
(Sav se pretvorio u oči i srce.)
• Kada se subjekt sastoji od brojevnog izraza koji označuje čvr­
stu cjelinu, glagol ser ostaje u jednini:
Dez euros?! Nao sera demais?
(Deset eura?! Nije li to previše?)
• Kada se u rečenici pojavljuje nepromjenljivi izraz e que, glagol
se slaže s imenicom ili zamjenicom koja mu prethodi:
Tu e que deves escolher o sitio.
(Ti moraš izabrati mjesto.)
b) S više subjekata
• Kao što se pridjev može slagati s najbližom imenicom, tako se
i glagol u nekim primjerima može slagati s najbližim subjek­
tom:
l. kada se subjekti nalaze iza glagola:
Habita-me o espa{:o e a desola{:ao.
(Nastanjuje me prostor i pustoš.)
2. kada su subjekti sinonimi ili gotovo sinonimi:
A concilia{:ao e a harmonia entre uns e outros e possivel.
(Moguće je pomirenje i sklad između jednih i drugih.)
3. u stupnjevitom nabrajanju:
A mesma coisa, o mesmo acto, a mesma palavra provocava ora
risadas, ora grandes castigos.
(Ista stvar, isti čin, ista riječ bijaše uzročnik čas grohotna smi-
jeha, čas grdnih batina.)
4. ako se subjekti shvate kao jedinstvena cjelina koja izražava
j ednaku kakvoću ili jednak stav prema čemu:
Morro, se a gra{:a e a miseric6rdia de Deus me nao acode.
(Mrijet ću ne pomogne li mi Božja milost i milosrđe.)
• Kada su subjekti dva ili više infinitiva, glagol ostaje u jednini:
Olhar e ver nao e a mesma coisa.
(Gledati i vidjeti nije ista stvar.)
Ako, međutim, ti infinitivi izražavaju sasvim suprotne pojmo­
ve, glagol može biti u množini:
Na sua vida alternam-se rir e chorar.
(U njegovu se životu izmjenjuju smijeh i plač.)
• Kada se više subjekata 'sažimlje' neodređenom zamjenicom
( tudo, nada, ninguem i dr.), glagol ostaje u jednini, slažući se
sa zamjenicom:
Letras, ciencias, costumes, institui{:oes, nada disso e nacional.
(Književnost, znanost, običaji, ustanove, ništa od toga nije do-
maće.)
To vrijedi i onda kad spomenuta zamjenica najavljuje subjek­
te što slijede:
Tudo o /azia lembrar-se dela: a manha, os pdssaros, o mar, as
flores, os campos...
(Sve ga je podsjećalo na nju: jutro, ptice, more, cvijeće, polja. . . )
• Kada se subjekti odnose na istu osobu ili stvar, glagol ostaje u
jednini:
A Ideia, o sumo Bem, o Verbo s6 se nos revela depois da nossa
morte.
(Ideja, najviše Dobro, Riječ otkriva nam se tek poslije smrti.)
• Kada su subjekti imenice u jednini povezane veznicima ou ili
nem, glagol je u množini ako se radnja izražena njime odnosi
na sve subjekte:
O bem ou o mal vem dali.
(Dobro ili zlo dolaze odande.)
Ako se odnosi na jedan od subjekata, glagol je u načelu u jed­
nini:
Nem tormenta nem tormento nos poderia parar.
(Ne bi nas mogla zaustaviti ni patnja ni oluja.)
 U govornom jeziku, međutim, glagol nerijetko zna poprimiti i
oblik množine:
Nem Joao nem Carlos serao eleitos presidente do clube.
(Ni Joao ni Carlos neće biti izabrani za predsjednika kluba.)
Katkad se pak glagol u takvim situacijama slaže s najbližim
subjektom iako se radnja odnosi na sve subjekte:
Nem o sol, nem o vento, nem o rufdo das aguas o perturbava.
(Nije ga smetalo ni sunce, ni vjetar, ni žubor voda.)
• Ako subjekti povezani veznicima ou ili nem ne pripadaju istom
licu, glagol će poprimiti oblik množine i lica koje mu prethodi:
Nem tu nem eu soubemos ser nos.
(Ni ti ni ja nismo znali biti mi.)
• U izrazima um ou outro ('jedan ili drugi')' i nem um nem outro
('ni jedan ni drugi') glagol je u jednini kada su ti izrazi upotri­
jebljeni kao imenička ili pridjevska zamjenica:
So um ou outro menino usava sapatos.
(Tek pokoje dijete je nosilo cipele.)
Nerijetko se, međutim, glagol može pojaviti i u množini, i to
isključivo kad su navedeni izrazi upotrijebljeni kao imenička zam­
jenica:
Nem um nem outro puderam compreender toda a gravidade
do malo
(Ni jedan ni drugi nisu mogli razumjeti svu ozbiljnost zla.)
• U izrazu um e outro ('jedan i drugi') glagol može biti u množini
ili u jednini (premda se ovo posljednje događa znatno rjeđe) :
Um e outro tinham a sola rota.
CIedan i drugi imali su poderan đon.)
• Kada su subjekti povezani veznikom com, glagol može biti u
množini ili se može slagati s prvim subjektom. U množini je ako
te subjekte veznik com povezuje kao da je riječ o vezniku e:
O mestre com o boleeiro Jizeram a emenda.
(Popravak su obavili majstor i kočijaš.)
S prvim se subjektom slaže ako želimo istaknuti važnost tog
prvog subjekta, a na štetu drugoga, svedenoga na puki dodatak
prvome:
A viuva, com o resto da familia, mudara-se para a cidade.
(Udovica se, zajedno s ostatkom obitelji, preselila u grad.)
• Kad su subjekti povezani poredbenim veznicima, kao što su
como ('kao'), assim como ('kao i'), bem como ('kao i') i dr., gla­
gol se može slagati s prvim subjektom:
O dolar, assim como a libra esterlina, aqui nao vale nada.
(Dolar, kao i funta, ovdje ne vrijedi ništa.)
ili pak s oba subjekta (i tada je u množini):
Tanto um como outro se ocupavam em mercadejar.
(I jedan i drugi bavili su se trgovanjem.)
S prvim se subjektom slaže kad želimo istaknuti upravo taj
subjekt, a s oba subjekta kad smatramo da i jedan i drugi subjekt
tvore čvrstu cjelinu, međusobno se ispreplećući i pojačavajući
(osobito ako je riječ o suodnosnim strukturama tipa tanto... co­
mo) .
Slaganje vremena
Nečije riječi možemo ponoviti na dva načina: točno onako ka­
ko ih je tko rekao, pri čemu upotrebljavamo upravni govor (dis­
curso directo), ili pak izvještavajući o njima, pri čemu se služimo
neupravnim govorom (discurso indirecto) . Kad je riječ o neuprav­
nom govoru, u portugalskom jeziku vrijede pravila o slaganju vre­
mena (concordancia dos tempos) .
 U složenim se rečenicama vrijeme glagola zavisne rečenice U svim se licima upotrebljava:
ravna prema glagolu glavne rečenice, pa tako dobivamo sljedeću 1 . kad je u službi pomoćnog glagola (sa značenjem ekvivalen­
tablicu: tnim glagolu ter), bilo uz particip, bilo uz infinitiv kojemu pret­
hodi prijedlog de:
Upravni govor Neupravni govor Tambem a mim me hilo ferido.
(Discurso directo) (Discurso indirecto) (I mene su ranili.)
prezent imperfekt
Nilo sei para que lado me hei-de virar.
(presente) (imperfeito)
(Ne znam kamo se okrenuti [od posla] .)
»Preciso de dinheiro.« Ele disse que precisava de dinheiro.
(»Trebam novac.«) (Rekao je da treba novac.) 2. kada kao glavni glagol znači 'dobiti', 'steći':

aorlst pluskvamperfekt Ninguem lhe perguntou onde houvera o dinheiro.

(pret6rito perfeito) (pret6rito mais-que-perfeito) (Nitko ga nije pitao gdje je stekao novac.)
»Nem banho tomei.« Ele disse que nem banho tinha tomado. 3. kada kao glavni glagol, u refleksivnom stanju, znači 'ponašati
(»Nisam se ni okupao.«) (Rekao je da se nije bio ni okupao.) se', 'ponijeti se', 'postupiti':
futur I. kondicional sadašnji Houve-se como pode naquela situar;ilo.
(futuro do presente) (futuro do pret6rito)
(Ponio se kako je mogao u onoj situaciji.)
»Que seni feito dele?« Ele perguntou que seria feito dele.
4. kada kao glavni glagol, u refleksivnom stanju, znači 'razraču­
(»Sto će biti s njime?«) (Pitao je što će biti s njime.)
nati se s kim', 'imati posla s kim':
imperativ konjunktiv
O Joilo vai ter de haver-se comigo!
(imperativo) (conjunctivo)
(Joao će imati posla sa mnom!)
»Nao grites!« Ele pediu-lhe que nao gritasse.
(IONe viči!«) (Zamolio ga je neka ne viče.) 5. kada kao glavni glagol znači 'biti što moguće':
Nilo ha nega-lo, o apito e de uso geral.
Sintaksa pomoćnih glagola haver, ser i estar (N emoguće je poreći, zviždaljka je u općoj upotrebi.)

O nekim elementima sintakse pomoćnih glagola bilo je riječi 6. U suvremenom ćemo portugalskom malokad naići na glagol
u poglavlju o pomoćnim glagolima i njihovoj upotrebi. Stoga će­ haveru značenju 'imati', 'posjedovati' ili 'misliti', 'smatrati', 'dr­
mo se ovdje ukratko osvrnuti na samo tri glagola: haver (koji se žati', no nekad se veoma često upotrebljavao u tim značenji­
danas najviše upotrebljava kao bezlični glagol) te ser i estar koji su ma:
(slično svojim španjolskim ekvivalentima) najveći problem svima
Aos que choram, hei inveja.
što uče portugalski, odnosno španjolski jezik.
(Zavidim onima koji plaču.)
Haver
O que hei por gram crueza.
Ovisno o značenju, glagol havermože se upotrebljavati u svim
(Što smatram velikom okrutnošću.)
licima ili pak samo u trećem licu jednine.
 U trećem Ucu jednine, dakle kao bezlični glagol, haver se upot­
rebljava kada znači 'postojati' ili kad označuje proteklo vrijeme: PRILOZI
Havia simples marinheiros; 1u:zvia inferiores; havia escreventes
e opertirios de bordo.
(Bilo je običnih mornara; bilo je nižih časnika; bilo je pisara i
brodskih radnika.) Prilozi (adverbD nepromjenljiva su vrsta riječi koja se dodaje
glagolima ili, rjede, drugim riječima atributivnog karaktera:
Ha dois dias que nilo vem trabalhar.
O homem caminhava muito devagar.
(Već dva dana ne dolazi raditi.)
Kada glagol haver znači postojanje, a popraćen je pomoćnim (Čovjek je hodao veoma polako.)
glagolima ir, dever, poder i dr., tako stvoren izraz je bezličan: Katkad se, međutim, prilog može dodati i cijeloj rečenici (pri
Deve Juzver muitas di/erenyas entre nos. čemu redovito stoji na njezinu početku ili kraju, a od ostatka re­
čenice grafički je odvojen zarezom):
(Mora da postoje velike razlike medu nama.)
InJelizmente, nem o medico lhes podia valer.
Seri eSIIJr
(Nažalost, ni liječnik im nije mogao pomoći.)
Uz krajnje pojednostavnjenje, moglo bi se reći da se glagolom
seru pravilu izražavaju trajne i urodene osobine, dok glagol estar
uglavnom služi za pripisivanje slučajnih, prolaznih ili privreme­ Klasifikacija priloga
nih osobina ograničena trajanja Portugalske priloge gramatičari obično dijele u sljedeće skupi-
Tako rečenice Aquela casa e humida. i Aquela casa esta humi­ ne.
da. na hrvatski mogu biti prevedene posve isto: 'Ona je kuća vlaž­ l. Prilozi mjesta
na.'. U portugalskom izvorniku postoji, medutim, jasna razlika u
značenju navedenih rečenica. Dok se prvom (u kojoj je upotrijeb­ Portugalski Hrvatski Portugalski Hrvatski
ljen glagol sen želi reći da je spomenuta kuća vječito vlažna, dru­
abaixo dolje ca ovdje
gom se tvrdi kako je vlažnost tek njezino trenutačno, privremeno
stanje. acima iznad defronte sučelice
Kad je riječ o lokalizaciji u prostoru, za pokretne se predmete adiante pred dentro u, unutra
uvijek upotrebljava glagol estar: Onde esta o carro? {'Gdje je vozi­
af tu detras iza, otraga
lo?'), a za nepokretne postoji razlika izamedu europskog i brazil­
skog portugalskog. Predmeti koji su po prirodi stvari nepokretni alem s onu stranu fora van(i)
(spomenik, zgrada, ulica i sl.) u europskom se, naime, portugal­
ali ondje junto pokraj
skom prostorno lokaliziraju pomoću glagola ser (ili /icar) : Onde e
({ica) a Pra9a x? ('Gdje se nalazi Trg X?') , a u brazilskom pomoću aquem s ove strane la ondje
glagola estar (ili /icar) : Onde esta ({ica) a Pra9a X?
aqui ovdje longe daleko

atras straga onde gdje

atraves kroz perto blizu

..
..
2. Prilozi vremena 4. Prilozi količine

Portugalski Hrvatski Portugalski Hrvatski Portugalski Hrvatski Portugalski Hrvatski

agora sada hoje danas ademais odviše; osim muito mnogo

ainda još ja već assaz (više nego) pouco malo

dovoljno
amanha sutra logo odmah; poslije
bastante prilično, quanto
anteontem prekjučer nunca (jamais) nikad (a) koliko
dovoljno
antes prije ontem jučer
bern veoma, vrlo quao koliko; kako
cedo rano outrora nekad (a)
demais odviše, previše quase gotovo, skoro
depois poslije sempre uvijek
mais više tanto toliko
entao tada, onda tarde kasno
menos manje tao toliko; tako

5. Prilozi afirmacije, negacije i sumnje

3. Prilozi načina
Portugalski Hrvatski Portugalski Hrvatski
Portugalski Hrvatski Portugalski Hrvatski
sim da acaso slučajno, možda
adrede namjerno debalde uzalud
talvez
sigurno,
alto glasno; naglas depressa brzo certamente (porvenutra možda
svakako
qui<;a)
apenas jedva devagar polako
tambem takoder possivelmente moguće
assim tako mal loše
nao ne provavelmente vjerojatno
baixo tiho melhor bolje

bern dobro quase gotovo, skoro Napomena: Prilozi navedeni u tablicama nisu, naravno, svi prilozi por­
tugalskog jezika. Riječ je o izboru koji se ponajviše temelji na kriteriju
como kao; kako pior gore
učestalosti njihove upotrebe. Razumije se da bi priloge načina koji zavr­
šavaju na -mente bilo nemoguće poimence spomenuti, makar i u 'naju­
žem' izboru. Uostalom, zbog njihove pravilne, krajnje jednostavne tvor­
be (a radi uštede prostora) ne navode ih ni mnogi rječnici.

Priložni izrazi
Priložnim se izrazom naziva prilog stvoren od dviju ili više ri­
ječi: Fernanda sorria em sžlencio. (,Fernanda se tiho smiješila.').
Kao i prilozima, i priložnim izrazima može se izricati mjesto, vri­ 3. Priložni izrazi načina
jeme, način, afirmacija, negacija, sumnja i dr. Navodimo tek ma­
nji dio njih koji se češće u potrebljavaju: Portugalski Hrvatski Portugalski Hrvatski

a toa nasumce de born grado drage volje

1. Priložni izrazi mjesta
a vontade po volji, voljno de cor napamet
Portugalski Hrvatski Portugalski Hrvatski
ao contrario nasuprot de ma vontade protiv volje
a direita desno em baixo dolje
as apalpadelas pipkajući, tapkajući de regra po pravilu
a esquerda lijevo em cima gore
as avessas naglavce em geral općenito
a distancia daleko, udaljeno para dentro unutra
as claras javno, otvoreno em silencio šutke, u tišini
ao lado pokraj para onde kamo
as escondidas kriomice em vao uzalud
ca e la tu i tamo por ali onuda
as pressas na brzinu gota a gota kap po kap
de dentro iznutra por aqui ovuda
com gosto sa zadovoljstvom passo a passo korak po korak
de cima odozgo por dentro iznutra
com amor s ljubavlju por acaso slučajno
de longe izdaleka por fora izvana

de perto izbliza por onde kuda

4. Priložni izrazi količine

2. Priložni izrazi vremena Portugalski Hrvatski Portugalski Hrvatski
Portugalski Hrvatski Portugalski Hrvatski najviše, u najviše,
ao maximo najvišem quando muito u najboljem
a noite navečer de noite noću
stupnju slučaju
de quando em
a tarde poslije podne pouco mais otprilike
quando cada vez mais sve više
ou menos
kasno poslije
de tempos em cada vez menos sve manje pouco a pouco malo-pomalo
a tardinha podne katkad
(a) tempos
(predvečer) najmanje,
de retalho namalo pelo menos
barem
de vez em
de dia danju
quando por junto
nada mais više ništa naveliko
de manha ujutro em breve uskoro (por atacado)
5. Priložni izrazi afirmacije i negacije e) prilog negacije uvijek prethodi glagolu:
Portugalski Hrvatski Portugalski Hrvatski Entao nao se cava a terra?... nao se lavra?... nao se aduba?...
- .
naD se semela .?...
eom eerteza naravno de forma
alguma nikako, (Pa zar se zemlja ne kopa ... , ne ore ... , ne gnoji..., ne sije .. .?)
de modo nipošto
por eerto zasigurno
nenhum Ponavljanje priloga na -mente
sem duvida nem por
bez sumnje ni u snu Kada u istoj rečenici dva ili više priloga na -mente dopunjuju
sonhos
istu riječ, spomenuti sufiks može se dodati samo zadnjem:

Cantava alegre e, ao mesmo tempo, tristemente.

Mjesto priloga u rečenici
1. Prilozi koji dopunjuju pridjev, samostalni particip ili drugi pri­
log u načelu se pojavljuju ispred njih:
Invejei o noivo, tao alegre, tao jovem.
(Pozavidjeh mladencu, tako veselom, tako mladom.)
Muito apressado, num visivel nervosismo, saiu de casa.
(Sav u žurbi i vidno razdražen, izađe iz kuće.)
O pai sente-se muito mal.
(Otac se osjeća veoma loše.)
2. Prilozi koji dopunjuju glagol ponašaju se različito glede mjesta
u rečenici, ovisno o tome je li riječ o prilozima načina, vremena i
mjesta ili negacije:
a) prilozi načina obično se pojavljuju poslije glagola:
Ela ouvia-o atentamente.
(Pozorno ga je slušala.)
b) prilozi vremena i mjesta mogu stajati prije ili poslije glagola:
De manha, acordei cedo.
(Ujutro sam se rano probudio.)
A minha sombra ha-de ficar aqui.
(Moja će sjena ostati ovdj e.)
(U isto je vrijeme pjevala veselo i tužno.)
Stupnjevanje priloga
Neke vrste priloga, poglavito prilozi načina, mogu se i stupnje­
vati, pa tako dobivamo komparativ i superlativ priloga. Jednako
kao u pridjeva, i komparativ priloga može biti komparativ:
a) superiornosti - koji se tvori tako da se ispred priloga stavi pri­
log mais a iza veznik do que ili que:
O filho andava mais depressa do que o pai.
(Sin je hodao brže od oca.)
b) jednakosti - koji se tvori tako da se ispred priloga stavi prilog
tao a iza veznik como ili quanto:
O filho andava tao depressa como o pai.
(Sin je hodao jednako brzo kao i otac.)
e) inferiornosti - koji se tvori tako da se ispred priloga stavi prilog
menos a iza veznik do que ili que:
O filho andava menos depressa do que o pai.
(Sin je hodao sporije od oca.)
I priložni superlativ (kao i pridjevski) može biti dvojak: sinte­
tički i analitički.
 Sintetički se tvori od ženskog roda sintetičkog superlativa prid­ O cavalo correu pessimamente.
jeva na koji se dodaje nastavak -mente: (Konj je trčao iznimno loše.)
Komparativi priloga muito ('mnogo') i pouco ('malo') glase
Superlativo
mais i menos, a superlativi o mais (ili muitissimo) i o menos (ili
Adjectivo lento (Spor) lentissirno (najsporiji) pouqu(ssimo) :
Adverbio lentamente (sporo) lentissimamente (najsporije) Dom Juan, quando menos pensava, ld se foi para as profundas
do Inferno.
Analitički se pak tvori pomoću neke druge riječi, najčešće pri- (Kada je najmanje mislio, Don Juan propade u dubine pakla.)
loga muito, bem, muitfssimo i sl.: Come muitEssimo.
Estou muitissimo bem. (Strahovito puno jede.)
(Osjećam se izvanredno dobro.) Naposljetku valja napomenuti da u govornom portugalskom
Prilozi bem (,dobro') i mal ('loše') mogu imati jednak kompa­ jeziku prilog nerijetko može poprimiti oblik umanjenice (stvore­
rativ i superlativ kao i pridjevi bom i mau: melhor odnosno pior, ne sufiksom -inho i -zinho) koja, međutim, ima vrijednost uveća­
pri čemu, naravno, ti oblici ostaju nepromijenjeni: nice:
Quem escreve melhor? Vem cedinho, logo que amanhera!
(Tko piše bolje?) (Dođi vrlo rano, čime osvane!)
O velho estd cada vez pior.
(Starcu js sve gore.)
No osim tih nepravilnih, postoje i pravilni oblici komparativa:
mais bem i mais mal koji se u načelu upotrebljavaju uz pridjeve -
- participe:
As paredes das salas estilo mais bem pintadas que as dos quar­
tos.
(Zidovi soba za dnevni boravak bolje su oličeni nego zidovi
spavaćih soba.)
Nilo hd um projecto mais mal executado do que este.
(Nema nacrta koji bi bio lošije izveden od ovoga.)
Kad se, međutim, komparativ nađe iza pridjeva - participa,
obvezatna je upotreba sintetičkog oblika:
Sintetički superlativ od bem i mal glasi optimamente, odnos­
no pessimamente:
Sinto-me optimamente.
(Izvrsno se osjećam.)
PRIJEDLOZI

Portugalski gramatičari prijedloge najčešće definiraju kao nep­

romjenijive riječi kojima se izriču različiti odnosi među pojedinim
sintaktičkim elementima. Kad je riječ o oblicima, prijedlozi mogu
biti jednostavni (preposir;oes simples) ili složeni (preposir;oes com­
postas). Jednostavni su oni koji su izraženi samo jednom riječi, a
složeni oni koji se sastoje od dvije ili više riječi. Složeni se prijed­
lozi nazivaju još i prijedložni izrazi (locur;oes prepositivas).
U portugalskom jeziku najviše se upotreblj avaju sljedeći
prijedlozi:

Portugalski Hrvatski Portugalski Hrvatski

a u; na; prema; uz em u; na; kod; za

ante pred, ispred entre među, između

ap6s nakon para za; u; prema

ate do perante (is)pred

com sea) por (per) kroz; preko; za; po

contra protiv; na; uz; o sem bez

de od; iz; o sob pod

desde (počevši) od sobre na; o

 U najupotrebljavanije složene prijedloge ili prijedložne izraze
ubrajaju se:
VEZNICI
Portugalski Hrvatski Portugalski Hrvatski

abaixo de dolje, naniže em baixo de ispod

Kao riječi koje povezuju rečenice ili rečenične dijelove, veznici
acerca de u (s)vezi, o em cima de iznad se u portugalskim gramatikama (s obzirom na funkciju) redovito
acima de iznad em frente a dijele na koordinativne (conjufoes coordenativas) i subordinativ­
nasuprot,
ne (conjufoes subordinativas) .
a despeito de usprkos em frente de sučelice

adiante de pred, naprijed em lugar de umjesto Koordinativni veznici

a fim de u cilju, da bi em redor de Koordinativnim veznicima pripadaju sastavni (conjunfoes adi­
oko,
alem de osim, izuzveši em tomo de okolo tivas), suprotni (conjunfoes adversativas) , rastavni (conjunr;oes al­
ternativas), zaključni (conjunr;oes conclusivas) i objasnidbeni
antes de prije em vez de umjesto (conjunr;oes explicativas) .
ao lado de pokraj gra!tas a zahvaljujući L Sastavni su veznici: e ('i') i nem ('ni', 'niti'):
ao redor de uokrug, naokolo junto a
pokraj,
Leonor voltou-se e desfaleceu.
a par de uz, pokraj junto de uz (Leonor se okrenula i onesvijestila.)

apesar de usprkos para baixo de ispod Ele nao me disse nem eu lhe perguntei.

a respeito de glede, u svezi para cima de iznad (On mi nije rekao niti sam ga ja pitao.)
2. Suprotni su veznici: mas ('ali', 'no', 'već') , porem ('ali', 'no', 'me­
atras de iza, odostraga para com prema
đutim'), todavia ('ipak', 'uza sve to', 'ali', 'međutim') , contudo
atraves de kroz, preko perto de blizu; otprilike ('ipak', 'uza sve to'), no entanto ('ipak', 'usprkos tomu',
'međutim'), entretanto ('međutim', 'ipak', 'uza sve to'):
de acordo com u skladu s por baixo de ispod
Apetece-me cantar, mas ninguem canta.
debaixo de ispod, odozdo por causa de zbog
(Došlo mi je da zapjevam, no nitko ne pjeva.)
de cima de iznad, odozgo por cima de iznad
]ulgava encontra-lo em casa, porem ja tinha saido.
defronte de sućclice, nasuprot por detras de iza, odostraga
(Mislio sam da ću ga zateći doma, ali je već izašao.)
dentro de u, unutra por diante de naprijed, sprijeda
3. Rastavni su veznici: ou ('ili') te ora... ora ... ('sad... sad') , quer...
depois de iza, nakon por entre preko, kroz quer ('bilo .. bilo', 'ili ... ili') , seja... seja ('bilo .. bilo', 'ili... ili') ,
nem... nem (,niti. .. niti') :
diante de pred, ispred por tras de iza, odostraga
Ou nao compreendia ou nao ouvia.
(Ili ne bi razumio ili ne bi čuo.)
 Ora lia, ora fingia lero
(Ili je čitao ili se pravio da čita.)
4. Zaključni su veznici: logo ('dakle', 'prema tome'), pois ('dakle',
'prema tome', 'zbog toga') , portanto ('dakle', 'prema tome') , por
conseguinte ('prema tome') , por isso ('zbog toga', 'stoga') , assim
('tako', 'zbog toga') :
Ele cometeu um crime grave, logo merece duro castigo.
(Počinio je težak zločin, prema tome zaslužuje oštru kaznu.)
Nao deixa pois de ser emblematico que a maior parte dos seus
poemas sejam precisamente sonetos.
(Znakovito je, dakle, da su najveći dio njegovih pjesama upra­
vo soneti.)
5. Objasnidbeni su veznici: que, porque, pois, porquanto (svi u
značenju 'jer', 'budući da') , i to kad se pojavljuju u primjerima
tipa:
Vamos comer, que estou a morrer de fome.
(Hajdemo jesti jer umirem od gladi.)
Dorme co', pois quero mostrar-te a minha casa.
(Spavaj ovdje jer ti želim pokazati kuću.)
Kad je riječ o položaju koordinativnih veznika u rečenici, sa­
mo se veznik mas obvezno pojavljuje na početkU rečenice, a vez­
nici porem, todavia, contudo, entretanto i no en tanto mogu se po­
javiti na početkU rečenice ili poslije pojednih rečeničnih dijelova:
E noite, mas toda a noite se pesca.
(Noć je, no svu noć se lovi.)
A igreja tambem era velha, porem nao tinha o mesmo prestigio.
(I crkva je bila stara, no nije uživala jednak ugled.)
U ovoj posljednjoj rečenici veznik porem mogao bi stajati i na
sljedećim mjestima:
A igreja tambem era velha; naD tinha, porem, o mesmo pres­
tigio.
A igreja tambem era velha; naD tinha o mesmo prestigio, po­
rem.
Kao zaključni veznik, pois se uvijek upotrebljava poslije onog
rečeničnog dijela na koji se odnosi:
Era, pois, um homem de grande caracter.
(Bio je, dakle, čovjek velika značaja.)
Zaključni veznici logo, portanto i por conseguinte mijenjaju po­
ložaj u rečenici ovisno o rečeničnom ritmu i intonaciji.
Subordinativni veznici
Subordinativnim veznicima pripadaju uzročni (conjunfoes
causais), dopusni (conjunfoes concessivas), pogodbeni (conjun­
foes condicionais) , namjerni (conjunfoes finais) , vremenski
(conjunfoes temporais), posljedični (conjunfoes consecutivas) , po­
redbeni (conjunfoes comparativas) i izrični (conjunfoes integran­
tes) .
1. Uzročni su veznici: porque ('jer, 'zato što'), pois ('jer, 'budući
da'), porquanto (,budući da', 'jer), como (,budući da') , pois que
('jer, 'budući da') , que ('jer) , ja que, uma vez que, vista que
(,budući da') i dr.:
Tenho de ir, porque ja e tarde.
(Moram ići jer je već kasno.)
Como as pernas exigiam repouso, descia raro cl cidade.
(Budući da su noge zahtijevale odmor, rijetko je silazio u grad.)
2. Dopusni su veznici: embora, conquanto, ainda que, bem que,
se bem que, posto que (,makar, 'iako', 'premda'), mesmo que ('pa
makar, 'čak i da'), nem que ('ako i', 'pa da i', 'pa makar) , apesar
de que ('usprkos tomu što') i dr.:
Embora sejam ricos, gastam pouco.
(Iako su bogati, malo troše.)
Nem que a matassem, confessava.
(Ne bi priznala pa makar je ubili.)
3. Pogodbeni su veznici: se ('ako') , caso ('u slučaju da', 'ako'), con­
tanto que ('ako', 'samo ako', 'uz uvjet da') , salvo se, a menos que, a
nao ser que ('osim ako') , desde que ('samo ako', 'uz uvjet da') i dr.
 Se nlio sabes, informa-te. (Govori da ga je milina slušati.)
(Ako ne znaš, raspitaj se.) 7. Poredbeni su veznici: que, do que (iza mais, menos, maior, me­
nor, melhor i pior), qual (iza tal), quanto (iza tanto), como
Caso preJiram ir ii noite, digam-me. ('kao'), assim como, bem como ('kao i'), como se ('kao da'), que
(Želite li ići navečer, recite mi.) nem ('kao') i dr.
4. Namjerni su veznici: para que, aJim de que, porque ('da bi, 'k�­ Mais do que as palavras, falavam os factos.
ko bi') i dr. (Više od riječi govorile su činjenice.)
Quero por tudo em pratos limpos para que nlio haja mais duvi- Apareceu tlio repentinamente, como se viesse do outro mundo.
das. (Pojavila se tako iznenadno kao da dolazi s drugog svijeta.)
(Želim sve razjasniti kako više ne bi bilo sumnje.) 8. Izrični su veznici que i se. Kada glagol izražava radnju koja je
O Francisco veio a Jim de que pudesse assistir ao espectaculo. izvjesna, upotrebljava se veznik que:
(Francisco je došao da bi prisustvovao predstavi.) Tenho certeza de que gosta de mim.
5. Vremenski su veznici: quanto ('kad') , enquanto ('dok') , antes (Siguran sam da me voli.)
que ('prije nego'), depois que (,nakon što', 'pošto'), ate que ('do', Kada pak izriče neizvjesnost iIi dvojbu, upotrebljava se veznik
'sve dok') , logo que, assim que, apenas, mal (,čim', 'tek što'), se:
sempre que ('uvijek kad'), desde que ('otkako') , todas as vezes Ninguem sabia se estava ferida ou se ferira alguem.
que, cada vez que (,svaki put kad', 'uvijek kad') :
(Nitko nije znao je li ranjen iIi je on koga ranio.)
Quando o tio voltou, ela ja tinha saido.
Veznik se upotrebljava se i u neizravnom pitanju:
(Kada se ujak vratio, ona je već izašla.)
Nlio sei se vai lembrar-se de mim.
Sempre que posso, passo por casa dela.
(Ne znam hoće li me se sjećati.)
(Uvijek kad mogu navratim do nje.)
Enquanto ele comia, n6s Uamos .
(Dok je on jeo, mi smo čitali.)
6. Posljedični su veznici: que (ispred kojega se pojavljuju pridjevi
tal, tanto, tlio ili tamanho (,toliki'), bez obzira na to jesu li izri­
jekom navedeni ili se podrazumijevaju), de forma que, de ma­
neira que, de modo que, de sorte que ('tako da', 'na takav način
da') i dr.:
A saida dele foi tlio rapida que ninguem podia acreditar.
(Izašao je tako brzo da nitko nije mogao vjerovati.)
Fala que e um prazer ouvi-Io.
UZVI CI
Semantička vrijednost uzvika veoma j e teško odrediva budući
da uvelike ovisi o kontekstu u kojem je uzvik upotrijebljen, a i o
samoj intonaciji.
Prema osjećajima koje izražavaju, razlikujemo uzvike:
- radosti: ah!, oh! ('ehe!', 'ijuju!')
- hrabrenja, poticanja: avante! (,naprijed!')' eoragem! ('hrabro!') ,
eia! (,hajde!', 'odvažno!') , vamos! ('idemo!')
- odobravanja: bis! ('bis!') , bravo! ('bravo!'), bem! (,tako je!'), viva!
(,živio!')
- želje: oh!, oxald! ('da bar!', 'kad bi bar!')
- boli: ai!, ui! ('jao!', 'joj!', 'uh!')
- čuđenja ili iznenađenja: ah!, ehi!, ih!, ue! (,oho!', 'oh!', 'o!')
- nestrpljenja: hum!, hemI, irra! ('dovraga!')
- dozivanja: alo! (,halon, 6! ('o!', 'ejl', 'oj!'), olat, psiu!, pst! ('hej!')
- stišavanja: psiu!, silencio! ('pst!', 'tišina!')
- zaustavljanja: alto!, alto ld! ('stoj!'), basta! ('dosta!')
- strave: ui!, uh! ('jao!', 'brr!')
SINTAKSA

S obzirom na to da ovaj gramatički pregled ne dopušta opšir­

niji osvrt na problematiku portugalske sintakse, ograničit ćemo se
tek na nekoliko osnovnih napomena o nezavisno i zavisno slože­
noj rečenici. Prostu ćemo rečenicu (periodo simples) ovom prili­
kom ostaviti po strani, uz napomenu da uobičajen red riječi u
njoj - subjekt (sujeito) + glagol ( verbo) + izravni objekt (objecto di­
recto) + neizravni objekt (sujeito indirecto) :
Carlos ofereceu um livro ao colega.
(Carlos je kolegi darovao knjigu.)
može biti promijenjen, bilo zbog stilskih, bilo zbog gramatičkih
razloga (o nekima od tih razloga bilo je riječi u prethodnim pog­
lavljima) .
Složena rečenica (periodo composto) može biti dvovrsna: ne­
zavisno složena (ora�ao coordenada) i zavisno složena (ora�ao su­
bordinada) .

Nezavisno složena rečenica

N ezavisno složena rečenica može biti:
• sastavna (ora�ao coordenada aditiva), u kojoj se rečenični di­
jelovi, odnosno rečenice u afirmativnom obliku povezuju vez­
nikom e, a u negativnom obliku veznikom nem:
Quis saber quem era o proprietario do predio e onde poderia
encontra-Io.
(Htio sam znati tko je vlasnik zgrade i gdje bih ga mogao naći.)
(Nao sabe nem quer saber o que aconteceu.)
(Ne zna niti hoće znati što se dogodilo.)
• suprotna (orafiio coordenada adversativa), u kojoj se rečenič­
ni dijelovi, odnosno rečenice povezuju suprotnim veznicima:
mas, porem, todavia, contudo i dr.:
O meu sobrinho e inteligente, mas as vezes um pouco desleixa­
do.
(Moj nećak je pametan, no katkad je malo nemaran.)
Julgava encontrd-Io em casa, porem jo' tinha saido.
(Mislio sam da ću ga zateći doma, ali je već izašao.)
• rastavna (orafiio coordenada alternativa), u kojoj se rečenični
dijelovi, odnosno rečenice povezuju rastavnim veznicima: ou,
quer... quer, ora... ora i dr.:
Responde-me ou nunca maisJalo contigo.
(Odgovori mi ili nikad više neću govoriti s tobom.)
Quer chovesse, querJizesse sol, ele tinha sempre de trabalhar.
(Uvijek je morao raditi, bilo da kišilo, bilo da sjalo sunce.)
• zaključna (orafiio coordenada condusiva), u kojoj se rečenič­
ni dijelovi, odnosno rečenice povezuju zaključnim veznicima:
logo, pois, portanto i dr.:
OUfO mUsica, logo ainda niio me enterraram.
(Slušam glazbu, još uvijek me, dakle, nisu pokopali.)
Chegou ho' poucos minutos, portanto ainda niio sabe nada.
(Stigao je prije nekoliko minuta, prema tome još ništa ne zna.)
• objasnidbena (orafiio coordenada explicativa), u kojoj se re­
čenični dijelovi, odnosno rečenice povezuju objasnidbenim
veznicima: que, porque, porquanto i dr.:
Esperem um pouco, que isto acaba-se jo,.
(Pričekajte časak jer to će začas završiti.)
Niio lhe bastava um bocadinho, pois estava com Jome.
(Nije mu bilo dovoljno malo jer bio je gladan.)
Zavisno složena rečenica
Zavisno složena rečenica može biti imenička, pridjevna ili pri­
ložna.
• Imenička zavisna rečenica (orafiio subordinada substantiva)
najčešće počinje veznikom que (ili se) , a glede sintaktične vri­
jednosti može biti:
1. subjektna (orafiio subjectiva) kada obavlja funkciju subjekta:
E certo que a presenfa do dono o desassossegava um pouco.
(Jasno da ga je nazočnost gospodara pomalo uznemirivala.)
2. objektna - izravna (orafiio objectiva directa) kada obavlja fun­
kciju izravnog objekta:
Respondi-Ihe que jo' tinha lido a receita.
(Odgovorio sam mu da sam recept već bio čitao.)
3. objektna - neizravna (orafiio objectiva indirecta) kada obav­
lja funkciju neizravnog objekta:
Niio posso esquecer de que estavas doente quando ele nasceu.
(Ne mogu zaboraviti da si bio bolestan kada se on rodio.)
4. rečenica imenične dopune (orafiio completiva nominal) kada
obavlja funkciju imenične dopune:
Ele tem a mania de que o alho Jaz bem ct saude.
(On je opsjednut time da češnjak pomaže zdravlju.)
5. predikatna (orafiio predicativa) kada obavlja funkciju predi­
kata:
A verdade e que eu vou Jalar outra vez dela.
(Istina je da ću ponovno govoriti o njoj.)
6. apozicijska (orafiio apositiva), kada obavlja funkciju apozici­
je:
E preciso que se reconhefa que o moral do exercito e irrepreen­
sivel.
(Valja priznati da je moral vojske besprijekoran.)
7. rečenica kojom se izriče činitelj radnje u pasivnom g1agol­
skom stanju (ora{:iio agente da passiva) :
As ordens silo dadas por quem pode.
(Zapovijedi izdaje onaj tko može.)
Valja napomenuti da iza nekih glagola kojima se izražava želja
ili molba veznik que može biti i ispušten:
Penso daria um so[rivel monge, se nilo fossem estes nervos mi­
seraveis.
(Mislim da bi od njega postao podnošljiv redovnik kad ne bi
bilo tih jadnih živaca.)
Queira Deus nilo volte mais!
(Da se bar više ne vrati!)
• Pridjevna zavisna rečenica (ora{:ilo subordinada adjectiva)
Pridjevna zavisna rečenica u portugalskom može zavisiti od
bilo kojeg rečeničnog dijela čiju jezgru tvori imenica ili zamjeni­
ca: subjekta, predikata, imenične dopune, izravnog objekta, neiz­
ravnog objekta, činitelja radnje u pasivnom glagolskom stanju,
priložne oznake, apozicije, pa čak i vokativa. Redovito je uvedena
odnosnom zamjenicom, a u cjelini zavisno složene rečenice čiji je
dio ima zadaću 'predstaviti' imenicu ili zamjenicu koja joj pretho­
di:
Susana, que nilo se sentia bem, estava de cama.
(Susana, koja se nije osjećala dobro, ležala je u postelji.)
O que tu ves e belo; mais belo o que suspeitas; e o que ignoras
muito mais belo ainda.
(Ono što vidiš je lijepo, još je ljepše ono u što sumnjaš, a naj­
ljepše je ono što ne poznaješ.)
S obzirom na kategoriju smisla odnosno značenja portugalski
gramatičari razlikuju restriktivnu i objasnidbenu pridjevnu reče­
nicu.
Kako j oj i sam naziv kaže, restriktivna pridjevna rečenica
(ora{:ilo adjectiva restrictiva) sužava pojam imenice (ili zamjeni-
ce) koja j oj prethodi. Nužna je za 'odgonetavanje' smisla rečenice,
a u tekstu se nikad ne odjeljuje zarezom:
Es um dos raros homens que tem o mundo nas milos.
(Jedan si od malobrojnih ljudi koji drže svijet u rukama.)
Nasuprot restriktivnoj, objasnidbena prldjevna rečenica
(ora{:ilo adjectiva explicativa) pojmu imenice (ili zamjenice) koja
joj prethodi dodaje jedno svojstvo i odjeljuje se zarezom.
O tio Mario, que era advogado, confiou-lhe a c6pia de todos os
documentos.
(Ujak Mario, koji je bio odvjetnik, povjerio mu je presliku svih
dokumenata.)
• Priložna zavisna rečenica
Priložna zavi sna rečenica obično je uvedena subordinativnim
veznicima koji su ujedno osnova njezine klasifikacije, pa tako raz­
likujemo:
l. uzročnu rečenicu (ora{:ilo subordinada causa!) , koja počinje
uzročnim veznicima: porque, pois, porquanto, que, vista que i
dr.:
Nilo vestimos com luxo porque nilo temos dinheiro.
(Ne oblačimo se raskošno jer nemamo novca.)
Ceamos il, lareira, que a noite estava [ria.
(Večerasmo oko ognjišta jer noć bijaše studena.)
2. dopusnu rečenicu (ora{:ilo subordinada concessiva), koja poči­
nje dopusnim veznicima: embora, ainda que, se bem que, pos­
to que i dr.:
Embora ele saiba o que aconteceu, mesmo assim nilo disse na­
da.
(Iako zna što se dogodilo, svejedno nije rekao ništa.)
Ainda que eu partisse, seria sempre o mesmo.
(Č ak i da odem, bilo bi sve po starom.)
 Comeryaste a correr que nem um louco.
3. pogodbenu rečenicu (oraryao subordinada condiciona� , koja
poćinje pogodbenim veznicima: se, caso, contanto que, sem (Poćeo si trćati kao luđak.)
que i dr.:
Se fizer sol, levo o chapeu. Pretvaranje aktivne rečenice u pasivnu
(Ako bude sunćano, ponijet ću šešir.) Kada rećenica sadrži prelazni glagol, ona se od aktivne može
Caso ele venha, e preciso preparar-lhe o quarto. pretvoriti u pasivnu:
(Ako dođe, treba mu spremiti sobu.) O professor louva o aluno. = O aluno e louvado pelo professor.
4. namjernu rečenicu (oraryao subordinada final) , koja poćinje (Profesor hvali ućenika.)
namjernim veznicima para que, afim de que, porque, que i dr.: Kao što je iz prethodnog primjera razvidno, izravni objekt ak­
Pediu-lhe (para) que ficasse. tivne rećenice (aluno) pritom postaje subjekt pasivne rećenice,
glagol u aktivu ([ouva) poprima pasivni oblik (e louvado) , a sub­
(Molio ga je da ostane.) jekt aktivne rećenice (professor) postaje ćinitelj radnje u pasivnom
Digo-te mais uma vez para que naD repitas o erro. glagolskom stanju.
(Još jedanput ću ti reći da ne bi ponovio pogrešku.)
5. vremensku rečenicu (oraryao subordinada temporal), koja
poćinje vremenskim veznicima: quanto, enquanto, antes que,
depois que, ate que, mal i dr.:
Quando estiou, partiram.
(Kada je prestalo kišiti, otišli su.)
Mal sentiu rumores dentro de casa, ergueu-se.
(Čim je zaćuo žamor u kući, pridigao se.)
6. posljedičnu rečenicu (oraryao subordinada consecutiva) , koja
poćinje posljedićnim veznicima que, de forma que, de manei­
ra que i dr.:
Era uma voz tao grave, que metia medo.
(Bio je to tako ozbiljan glas da je ulijevao strah.)
Falou tao alto que todos o ouviram.
(Govorio je tako glasno da su ga svi ćuli.)
7. poredbenu rečenicu (oraryao subordinada comparativa), koja
poćinje poredbenim veznicima que, do que, qual, quanto, co­
mo, que nem i dr.:
Esta mais triste do que parece.
(Žalosnija je nego što se ćini.)
 ŠKOLSKA KNJIGA, d.d.
Zagreb, Masarykova 28

Za izdavača
ANTE ŽUŽUL, prof.

Tisak završen II studenom 2003.