Page No.

1
 अनुक्रमणणका
क्र. चालू घडामोडी घटक पृष्ठ क्र.
१. केंद्रीय अथथसंकल्प २०१८-१९ ३
२. पीएनबी घोटाळा १३
३. राष्ट्रीय १८
४. आर्थथक २७
५. आंतरराष्ट्रीय ३८
६. राज्यस्तरीय ४८
७. क्रीडा ५४
८. विज्ञान-तंत्रज्ञान ६३
९. विविध अहिाल ि ननदेशांक ६८
१०. निीन ननयुक्त्या ि राजीनामे ७९
११. पुरस्कार ि सन्मान ८५
१२. ननधनिाताथ ९३

Page No. 2
 क
ें द्रीय अथथसंकल्प २०१८-१९
 केंद्रीय अथथमंत्री अरुण जेटली यांनी नरेंद्र मोदी सरकारच्या कायथकाळातील
शेिटचा पूणथ अथथसंकल्प १ फेब्रुिारी रोजी सादर केला.
 यात ्यांनी शेतकरी, गरीब, तरुण, रोजगार प्रशशक्षण, महहला, रेल्िेसुविधा
आशण संरक्षण, उद्योग, पयथटन आदी क्षेत्रांना प्रो्साहन देण्याच्या दृष्ट्ीकोनातून
मह््िपूणथ घोषणा केल्या.
 अथथसंकल्प २०१८मधील स्पधाथपरीक्षांच्या दृष्ट्ीने ठळक मुद्दे खालीलप्रमाणे..

आरोग्य
 देशातल्या १० कोटी गरीब कुटुंबांना दरिषी प्रवत कुटुंब ५ लाख रुपयांच्या
आरोग्यविम्याचे संरक्षण देऊ करणारी ‘आयुष्यमान भारत’ योजनेची घोषणा.
 ही योजना जगातली सिाांत मोठी आशण व्यापक सरकार पुरस्कृत
आरोग्यविमा योजना असल्याचा दािा. या योजनेसाठी सरकारच्या वतजोरीिर
दोन ते अडीच लाख कोटी रुपयांचा भार.
 याखेरीज नागररकांना घरपोच आरोग्यसेिा वमळाव्यात यासाठी देशात दीड
लाख आरोग्य सुविधा केंद्रे स्थापन करण्याची योजनाही प्रस्तावित. ्यासाठी
१,२०० कोटी रुपयांची तरतूद.
 देशात निीन २४ सरकारी िैद्यकीय कॉलेजेस आशण रुग्णालये उभारण्यात
येतील. तीन लोकसभा मतदारसंघांसाठी एक रुग्णालय बांधण्यात येईल.
 क्षयरोग (टीबी)ला रोखण्यासाठी ६०० कोटी रुपयांची तरतूद.

Page No. 3
 णिक्षण
 शैक्षशणक क्षेत्रातील सुधारणांसाठी ये्या चार िषाांत १ लाख कोटी रुपये खचथ
करण्यात येणार.
 उच्च शशक्षणाच्या स्तरािर दरिषी बी.टेकच्या १००० विद्यार्थयाांना
पीएच.डी.साठी प्राइम वमननस्टर फेलोशशप (शशष्यिृत्ती) देण्याची योजना.
 शशक्षणाचा दजाथ सु धारण्यासाठी १३ लाख शशक्षकांना प्रशशक्षण देण्याची
 २०२२पयांत निोदय विद्यालयासारखी एकलव्य विद्यालये ज्या शजल्यात ५१
टक्के जनता अनुसूवचत जमातीची आहे वतथे काढली जाणार आहेत.
 ननयोजन आशण िास्तूस्थाप्य या विषयांसाठी दोन राष्ट्रीय स्तरािरच्या
संस्थांच्या स्थापनेचा नकिंिा अठरा नव्या राष्ट्रीय तंत्रज्ञान संस्थांच्या स्थापनेचा
ननणथय.
 बारािीपयांत सिाांना शशक्षण वमळण्याचे उहद्दष्ट्.
 नडशजटल शशक्षणाला चालना देणार.
 प्री-नसथरी आशण बारािी पयांतचे शशक्षण धोरण एकच राहणार यािर भर.
 िडोदरा येथे विशेष रेल्िे विद्यापीठ स्थापन करण्यात येईल.
 नडशजटल इंनडया मोहहमेसाठी ३,०७३ कोटींची तरतूद.

ग्रामीण भारत, महिला व बालकल्याण

 स्िच्छ भारत योजनेअंतगथत देशभरात ये्या २ िषाांत २ कोटी शौचालय
बांधण्यात येणार असून, एकूण ६ कोटी शौचालय बांधण्याचा मानस.
 उज्ज्िला योजनेअंतगथत ८ कोटी गरीब महहलांना मोफत गॅस कनेक्तशन
देण्याची घोषणा.
Page No. 4
 सौभाग्य योजनेतून ४ कोटी गरीब घरांना िीज कनेक्तशन.
 माचथ २०१९पयांत ग्रामीण भागांत १ कोटी घरे उभारण्याची मह््िाकांक्षी
योजना.

पायाभूत सुववधा
 देशातील राष्ट्रीय महामागाांच्या विकास ि देखरेखीसाठी ८०,००० कोटी
रुपयांची तरतूद करण्यात आली आहे. (एकूण ननधी २९,६६३ कोटी)
 देशभरातील विविध भागांना जोडणारृा मह््िाकांक्षी ‘भारतमाला’
प्रकल्पाच्या पहहल्या टप्पप्पयासाठी ५.३५ लाख कोटी रुपयांची तरतूद.
 विजयिाडा-रांची कॉररडॉरसाठी २,९४० कोटी.
 ईशान्येकडील राज्यांसाठी ६,२१० कोटी.
 कुठल्याही योजनेत नसणारृा महामागाांच्या विकासाकरीता १८,५०६ कोटी.
 जहाज मंत्रालयासाठी एकूण १,६५८ कोटींची तरतूद. यात ‘सागरमाला’
प्रकल्पांतगथत बंदरांच्या आधुननकीकरणासाठी ६०० कोटींची तरतूद.
 अमृत योजनेंतगथत ५०० गािांना पाणीपुरिठा. ७७ हजार कोटींची तरतूद.
 मोठ्या पायाभूत सुविधा प्रकल्पांना वित्तीय मदत वमळण्यासाठी ‘इंनडया
इन्रास्टरक्तचर फायनान्स कॉपोरेशन शलवमटेड’ची स्थापना.
 पयथटनाला चालना देण्यासाठी रोपिे, रेल्िे स्थानकां जिळ लॉशजहस्टक पाकथिर
भर.

िेती व पिुधनववकास
 शेती कजाथसाठी सुमारे ११ लाख कोटींची तरतूद

Page No. 5
 २०२०पयांत शेतकरृांचे उ्पन्न दुप्पपट करण्याचे सरकारचे लक्ष्य.
 शेतमालाच्या एकूण उ्पादन खचाथच्या दीडपट रक्कम हमीभाि म्हणून
वमळािा यासाठी सरकार प्रय्नशील.
 अन्न प्रहक्रया उद्योग िषाथला ८ टक्तक्तयाच्या िेगाने िाढत आहे, ्यासाठी १,४००
कोटी रुपयांची तरतूद.
 कृषी क्षेत्रातील पायाभूत सोयी-सुविधांसाठी २२,००० कोटींची तरतूद.
 ५८५ शेती माकेटच्या पायाभूत सुविधांसाठी २,००० कोटी रुपयांची तरतूद.
 ४७० बाजार सवम्या इंटरनेटने जोडल्या असून, उिथररत माचथ २०१८पयांत
जोडल्या जातील अशी घोषणा.
 म्स्यपालन, शेतीतील पायाभूत सुविधा आशण पशुपालनासाठी १०,०००
कोटी रुपयांची तरतूद.
 १०० वबशलयन डॉलरचा शेतमाल सध्या ननयाथत केला जातो. ्यासाठी ४२
फूडपाकथ उभारणार.
 ४० मेगा फूड पाकथ उभारण्याची योजना.

रेल्वे
 यापूिी िेगळा मां डला जाणारा रेल्िे अथथसंकल्प गेल्या िषाथपासून एकत्रीत
मां डण्यात येत आहे.
 तरतूद: १,४८,००० कोटी रुपये
 ‘राष्ट्रीय रेल्िे संरक्षण कोष’ या योजनेंतगथत प्रिाशांच्या सुरशक्षत प्रिासासाठी
निी योजना लागू करणार असल्याची घोषणा.
 बंगळुरुमध्ये सबअबथन रेल्िे इन्फासाठी १७ हजार कोटी रुपयांची घोषणा.

Page No. 6
 लिकरच सिथ रेल्िेमध्ये मोफत िाय-फाय सुविधा आशण सीसीटीव्ही.
 ये्या २ िषाांमध्ये मानिरहहत ४,२६७ रेल्िे क्रॉवसिंग बंद केले जाणार.
 ३६०० नकलोमीटरचे टरॅक नव्याने तयार करण्याची योजना.
 मुंबईत ११,००० कोटी रुपये खचूथन ९० नकमी रेल्िे टरॅकचे दुहेरीकरण करणार.
 देशभरात ६०० रेल्िेस्थानकांचे आधुननकीकरण करण्याची योजना.
 ४००० नकमी रेल्िे मागाांच्या विद्युतीकरणाचे कामही पूणथ करणार.
 १८००० नकमी रेल्िे मागाांचे दुहेरीकरण करण्याचे काम प्रगतीपथािर.
 मुंबई-अहमदाबाद बुलेट टरेनच्या प्रकल्पासाठी बडोद्यात प्रशशशक्षत कमथचारी
तयार करण्याचे काम सुरू.

संरक्षण
 तरतूद: २,९५,५११ कोटी रुपये (गतिषीपेक्षा सुमारे ६ टक्तक्तयांची िाढ)
 ही रक्कम अथथसंकल्पाच्या एकूण रकमेच्या सुमारे १२.१० टक्के इतकी तर एकूण
जीडीपीच्या फक्तत १.५८ टक्के.
 चीन आशण पानकस्तानकडून दुहेरी धोका लक्षात घेता देशाच्या जीडीपीच्या
नकमान ३ टक्के खचथ संरक्षण अथथसंकल्पािर करायला हिा होता, असे
संरक्षणतज्ञांचे मत.
 एकूण तरतुदीपैकी ९९,५६३ कोटी इतकी रक्कम ही कॅनपटल बजेट म्हणून
देण्यात येणार. संरक्षण क्षेत्राच्या आधुननकीकरणासाठी याचा उपयोग होणार.
 सैन्यदलातील ननिृत्ती िेतनासाठी १,०८,८५३ कोटी रुपयांची स्ितंत्र तरतूद.
 संरक्षण क्षेत्रात देशांतगथत उ्पादन िाढीसाठी दोन संरक्षण औद्योवगक हब
उभारण्याचा मह््िपूणथ ननणथय घेण्यात आला आहे.

Page No. 7
 अमेररका, रशशया, चीननंतर भारत हा संरक्षणािर सिाथवधक खचथ करणारा
देश.

क्रीडा आणण युवक कल्याण

 तरतूद : २,१९६.३५ कोटी रुपये (गतिषीच्या तुलनेत २५८.१९ कोटी रुपयांची
िाढ)
 भारतीय क्रीडा प्रावधकरण म्हणजेच ‘साई’ला राष्ट्रीय शशबीरांच्या
आयोजनासाठी ४२९.५६ कोटी रुपयांचा ननधी देण्यात आलेला आहे.
 मागच्या िषीच्या तुलनेत यंदा या रकमेत कपात करण्यात आलेली आहे ,
२०१७साली ‘साई’ला ४८१ कोटींचा ननधी नदला होता.
 ‘दी नॅशनल युथ कॉपथस्’ संस्थेसाठी यंदा ८० कोटींचा ननधी देण्यात आलेला
आहे. मागच्या िषी ही रक्कम ६० कोटी इतकी होती.
 क्रीडा प्रावधकरणांचा दजाथ सुधारण्यासाठी देण्यात येणारृा ननधीच्या रकमेत
िाढ. मागच्या िषीच्या ३०२.१८ कोटींच्या तुलनेत यंदा ३४२ कोटींची तरतूद.
 पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या मह्िकांक्षी ‘खेलो इंनडया’ प्रोजेक्तटला ५२०.९
कोटी रुपयांचा ननधी.
 नेहरु युिा केंद्र संघटनेलाही २५५ कोटी रुपयांचा ननधी.
 ईशान्येकडील राज्यातील क्रीडाविषयक सुविधांना मदत करण्यासाठी
१७३.१६ कोटी रुपयांची तरतूद.
 जम्मू-काहममर राज्यासाठी करण्यात येणारृा विशेष तरतूदींमध्ये गतिषीच्या
तुलनेत २५ कोटींची कपात. यंदा फक्तत ५० कोटींचा ननधी.
 देशातील नदव्यांग खेळाडूंना प्रो्साहन देण्यासाठी यािषी १ कोटी रुपयेच

Page No. 8
 मंजूर करण्यात आले. गतिषी यासाठी ४ कोटी ननधी मंजूर झाला होता. मात्र
खेलो इंनडयाच्या ननधीतून ्यांना आर्थथक सहाय्य देण्यात येणार आहे.
 २०१८-१९या िषाांसाठी खेळाडूंच्या भ््यामध्ये िाढ करण्यात आली आहे.
१८.१३ कोटी रुपयांिरून ही िाढ आता २३ कोटी रुपये आहे.

प्राप्तीकर
 इन्कम टॅक्तस स्लॅबमध्ये कुठलाही बदल नाही. ्यामुळे , गतिषी लागू केलेला
२.५ लाख रुपये िार्षषक उ्पन्नापयांतच्या करमुक्ततीचा स्लॅब कायम आहे.
 तर २.५ ते ५ लाखांपयांतच्या उ्पन्नािर ५ टक्के, ५ ते १० लाखांपयांतच्या
उ्पन्नािर २० टक्के, १० लाखांिरील उ्पन्नािर ३० टक्के कर भरािा लागणार
आहे.
 शशक्षण आशण आरोग्य क्षेत्रात सेस म्हणजे अवधभार ३ टक्तक्तयांिरून िाढून ४
टक्के.
 गतिषी स्टॅन्डडथ मेनडकल नडडक्तशन २५ हजार रुपये होते. ्यामध्ये १५
हजारांची िाढ. ्यामुळे नोकरदारांना ४० हजारांचे स्टँडडथ नडडक्तशन वमळणार.
स्टँडडथ नडडक्तशनमुळे सरकारला महसुलात ८,००० कोटी रुपयांचा तोटा
होणार.
 १ लाख रुपयापेक्षा अवधक दीघथकालीन भां डिली नफ्यािर द्यािा लागणार १०
टक्के कर.
 म्युच्युअल फंडातून वमळणारृा उ्पन्नािर १० टक्के कर लागणार.
 २५० कोटींची उलाढाल असलेल्या कंपन्यांना २५ टक्के कर.
 कृषी उ्पादक कंपन्या पहहल्या पाच िषाांसाठी १०० टक्के करमुक्तत.

Page No. 9
 एमएसएमई उद्योगांना कॉपोरेट टॅक्तसमध्ये सूट नदल्याने ७,००० कोटी रुपये
सरकारचा महसूल घटणार.
 यंदा प्राप्तिकर भरणारृांच्या संख्येत िाढ. प्राप्तिकरात ९०,००० कोटींची
िाढ.
 नोटाबंदीनंतर करदा्यांची संख्या िाढली. नोटाबंदीमुळे १,००० कोटी रुपये
जास्त कर.
 ज्येष्ठ नागररकांसाठी...
 करमुक्तत व्याजाची मयाथदा िषाथला १० हजार रुपयांिरून ५० हजार रुपये. ही
सिलत मुदत ठेिी ि आिती ठेिींिरील व्याजाला वमळेल.
 वबनव्याजी कजाथची मयाथदा १०,००० िरून ५०,००० रुपयांपयांत िाढिली.
 आरोग्य विमा प्रीवमयम ि आरोग्य तपासणी खचथ यासंबंधी िजािटीची मयाथदा
५०,००० रुपये केली आहे. (पूिीची मयाथदा ३०,००० रुपये)
 ज्येष्ठ ि अवतज्येष्ठ (ज्यांचे िय िषे ८० नकिंिा ्यापेक्षा जास्त आहे) यांच्या
गंभीर आजारांिरील उपचारांसाठी केलेल्या िैद्यकीय खचाथची िजािट मयाथदा
एक लाखांपयांत िाढविली आहे. (पूिीची मयाथदा ६०,००० रुपये).
 ‘प्रधानमंत्री िय िंदन योजने’ची मुदत दोन िषे (माचथ २०२० पयांत) िाढविली
आहे. या योजनेअंतगथत ज्येष्ठ नागररकांच्या एकरकमी ठेिीिर १० टक्के दराने
१० िषे हमखास परतािा देण्याची हमी आहे.
 या योजनेत एका व्यक्ततीला जास्तीत जास्त ७.५ लाख रुपये ठेिता येतात. ही
ठेिमयाथदा १५ लाख रुपये करण्यात आली आहे.

Page No. 10
 रोजगार आणण व्यापार
 यािषी ७० लाख नोकरृा ननमाथण करण्याचे लक्ष्य.
 ५० लाख युिकांना नोकरीसाठी टरेननिंग देणार सरकार.
 रोजगारात महहलांची भागीदारी िाढिण्यािर जोर.
 व्यापार सुरू करण्यासाठी सरकार ३ लाख कोटींचा फंड.
 मुद्रा योजनेतून ३ लाख कोटी रूपयांचं कजथ देण्याचे लक्ष्य.
 ननगुांतिणुकीतून ८०,००० कोटी रुपये वमळिण्याचे लक्ष्य. (गतिषी ७२,५००
कोटी ननगुांतिणुकीचे लक्ष साध्य)
 तीन सरकारी विमा कंपन्यांचे (नॅशनल इन्शुरन्स, युनायटेड इंनडया अमयोरन्स,
ओररएंटल इंनडया इन्शुरन्स) विशलनीकरण करुन एकच कंपनी बनिणार.
 हक्रप्टोकरन्सी काळा पैसा साठिण्यासाठी िापरली जाते , अशा चलन
व्यापारािर ननबांध आणण्यासाठी प्रय्न करणार.

उजाथ
 ये्या िषाथत २०,००० मेगािॅट सौरऊजाथ ननर्थमतीचे लक्ष्य आहे. सौरऊजेसाठी
लागणारृा कच्च्या मालािरील करामध्ये कपात करून हे लक्ष्य साध्य
करण्यात येईल.
 ऑफग्रीड सौरऊजेसाठीच्या तरतुदीत २१ टक्तक्तयांनी िाढ करून ती ८४९ कोटी
रुपये केली आहे.
 २०२२पयांत १०० गीगािॅट छतािरील सौरऊजाथ ननमाथण करून देशाची ४० टक्के
ऊजेची गरज भागविण्याचे लक्ष्य.
 दीनदयाळ उपाध्याय ग्राम ज्योती योजनेच्या तरतुदीत ४४ टक्के िाढ करून
Page No. 11
 ४,८१४ कोटी केली.
 शहरी भागासाठीच्या एकाह्मक ऊजाथ विकास योजनेची तरतूद ४,५२४
कोटींिरून ५,८२१ कोटींिर नेण्यात आली. ही िाढ २९ टक्के आहे.
 १ मे २०१८पयांत देशातील १०० टक्के गािांत िीज पोहोचविण्याचे उहद्दष्ट्.
 स्िदेशी एलईडी कंपन्यांना सीमा शुल्क १० टक्तक्तयांिरून ५ टक्के करण्यात
आले आहे.

Page No. 12
 पीएनबी घोटाळा
 सािथजननक क्षेत्रातील दुसरृा क्रमांकाची बँक असलेल्या पंजाब नॅशनल
बँकेच्या नब्रच कँडी शाखेमध्ये ११,४०० कोटी रुपयांचा देशातील सिाांत मोठा
बँक घोटाळा झाल्याचे उघडकीस आले आहे.
 या घोटाळ्यात अब्जाधीश हहरे व्यापारी नीरि मोदी आशण ्याच्या काही
कंपन्या तसेच अन्य नामांनकत जिाहहरे कंपन्यांिर संशय आहे.
 पंजाब नॅशनल बँकेच्या दोन कमथचारृांनी फसिणुकीच्याद्वारे बँकेच्या
परदेशस्थ शाखांमधून नीरि मोदी ि ्यांच्या कंपन्यांना कजथ उभारणीसाठी
बनािट हमीपत्रे जारी करिून घेतली.
 मात्र ्याविषयी बँकेच्या यंत्रणेत कोणतीच नोंद झाली नव्हती. या संशयाच्या
आधारेच बँकेने कंपन्यांविरोधात गेल्या महहन्यात तक्रार नदली होती.
 यािेळी नीरि मोदी यांची चौकशी करण्यात आली होती आशण २८२ कोटींचा
घोटाळा झाल्याचे समोर आले होते.
 पंजाब नॅशनल बँकेकडून या घोटाळ्याप्रकरणी दोन तक्रारी दाखल झाल्या
असून सीबीआय तसेच अंमलबजािणी संचालनालयाने याप्रकरणी नीरि
मोदीविरोधात गुन्हा दाखल करत चौकशी ि कारिाईला सुरुिात केली आहे.
 कारिाई होणार हे स्पष्ट् होताच नीरि मोदी देशाबाहेर पलायन करून
हस्ि्झलांडमधील दािोस येथे गेल्याची शक्तयता आहे.
 सीबीआयने नीरि मोदी, ्यांची प्नी अवम, भाऊ ननशाल आशण आणखी
एका नातेिाईकािर ३१ जानेिारीला फसिणुकीचा गुन्हा दाखल केला आहे.
 गुन्हेगारी कट रचणे आशण भ्रष्ट्ाचारविरोधी कायद्यातील कलमांतगथत सध्या
मोदी याच्याविरोधात गुन्हा दाखल करण्यात आलेला आहे.

Page No. 13
 सीबीआयने या घोटाळ्यात सहभागी असलेल्या गोकूलनाथ शेट्टी आशण
मनोज खरात या बँकेच्या अवधकारृांिरही गुन्हा दाखल केला आहे.
 नीरि मोदी याच्या देशभरातील १७ मालमत्तांिर अंमलबजािणी
संचालनालयाने अथाथत ईडीने छापे टाकले आहेत.
 या कारिाईत मोदीच्या मालकीच्या वगतां जली जेम्स या दुकानांतील ५१००
कोटी रुपयांचे हहरे जडजिाहीर आशण दावगने जि करण्यात आले आहेत.
 ्याचबरोबर मोदीच्या बँक खा्यातील ३.९ कोटींच्या ठेिी आशण मुदत ठेिी
देखील ईडीने जि केल्या आहेत.
 ्याचबरोबर ईडीने परराष्ट्र मंत्रालयाशी संपकथ साधून नीरि मोदी, ्याची प्नी
अमी मोदी आशण मेहुल चोक्तसी यांचे पासपोटथ रद्द करण्याची मागणी केली
आहे.
 नीरि मोदीच्या मुंबई, सुरत आशण निी नदल्लीतील कायाथलये, शोरुम्स आशण
िकथशॉप्पसिरही ईडीने छापे मारून तेथील मालमत्ता जि केली आहे.
 याचसोबत सीबीआयने नीरि मोदी याच्या मुंबईतल्या कुलाथ पररसरातल्या
घराला सील ठोकले आहे.
घोटाळयाबद्दल
 सकृतदशथनी हा घोटाळा नीरि मोदी याने व्यिस्थस्थत कारस्थान रचून केल्याचे
नदसते. यासाठी ्याने बँकेच्या अवधकारृांशी संगनमत केल्याचेही नदसते.
या घोटाळ्याची सुरुिात २०११मध्ये झाल्याचे सांवगतले जात आहे.
 विदेशातून माल आयात करण्यासाठी मोठ्या कंपन्या एलओयू नकिंिा लेटर
ऑफ क्रे नडट (एलसी)चा िापर करतात. बँकेने ्या ग्राहक कंपनीची घेतलेली
ती एक प्रकारची हमी (गॅरंटी) असते.
 ही एलसी नकिंिा एलओयू विदेशातील कंपनीने तेथील बँकेला दाखिल्यास
Page No. 14
 याच ्या बँका विदेशातील खातेदाराला मोठी रक्कम कजथ म्हणून देतात.
 नंतर ही रक्कम भारतातील ग्राहक कंपनीकडून व्याजासह िसूल करते. हा
व्यिहार विशशष्ट् कालािधीत (साधारणत: तीन महहने) पूणथ करायचा असतो.
 बँक अवधकारृांकडून मोदीने लेटर ऑफ अंडरस्टँनडिंग घेतले ि ्यामाफथत
विदेशातील बेनामी कंपन्यांना ११,४०० कोटी रुपये विदेशी चलनात पाठविले.
 यासाठी नीरि मोदी आशण कंपूने डायमंड आर यूएस, सोलर एक्तसपोटथस् ि
स्टेलर डायमंडस् या तीन बेनामी कंपन्याचा दुरुपयोग केल्याचे नदसते.
 या कंपन्याच्यामाफथत ११,४०० कोटी रुपये पंजाब नॅशनल बँकेने विदेशात
पाठिले. मात्र हे सिथ व्यिहार बँकांच्या देशांतगथत सीबीएस प्रणालीने न होता
आंतरराष्ट्रीय व्यिहारासाठी िापरल्या जाणारृा हस्िफ्ट या मेसेज
प्रणालीमाफथत झाले.
 यामुळेच ्यांची पंजाब नॅशनल बँकेत कुठेही नोंद नाही. यािरून बँक
अवधकारृांचा या घोटाळ्यातील सहभाग वसद्दॄ होतो.
 पंजाब नॅशनल बँकेत उप-व्यिस्थापक पदािर काम करणारे गोकुळनाथ शेट्टी
आशण मनोज खरात या अवधकारृांनी आपल्या पदाचा गैरिापर करत नीरि
मोदीला मदत केल्याचे ननदशथनास आले आहे.
 आपल्या बेनामी कंपन्यांची विदेशात खाती उघडण्यासाठी नीरि मोदीने स्टेट
बँक ऑफ इंनडया, कॅनरा बँक, अलाहाबाद बँक, युननयन बँक ऑफ इंनडया,
बँक ऑफ इंनडया ि ॲहक्तसस बँकेच्या विदेशातील शाखांचा दुरुपयोग
केल्याचे नदसते. या बँकांची चौकशी वित्त मंत्रालय सध्या करीत आहे.
 नीरि मोदी हा ४७ िषाांचा असून ्याचे िडील हे देखील हहरेव्यापारीच होते.
व्यिसायाननवमत्त ते बेहल्जयममध्ये गेले.
 नीरि मोदी िॉटथन महाविद्यालयात शशकत असतानाच िनडलांचा व्यिसाय
Page No. 15
 थंडािला. यामुळे ्याला शशक्षण अधथिट सोडून बेहल्जयममध्ये परतािे
लागले. यानंतर नीरि मोदी भारतात आला.
 मुंबईत आल्यािर नीरि मोदीने ्याचा मामा मेहूल चोकसी यांच्याकडून हहरे
व्यापाराचे धडे वगरिले आशण १८ िषाांपूिी ्याने भारतात हहरे व्यापारात
प्रिेश केला.
 २००८ मध्ये नीरि मोदीला ्याच्या एका वमत्राने हहरृाचे इयररिंग तयार
करण्याचा सल्ला नदला. हा सल्ला मनािर घेत नीरि मोदीने फायरस्टार
डायमंड ही कंपनी सुरु केली.
 नीरि मोदीच्या या कंपनीचे मुख्यालय मुंबईत आहे. तर नदल्ली, लंडन,
न्यूयॉकथ, लास व्हेगास, वसिंगापूर, मकाि, वबशजिंग या देशांमध्ये ्याच्या
कंपनीच्या शाखा आहेत.
 शलसा हेडन आशण नप्रयांका चोप्रा या नीरि मोदीच्या कंपनीच्या ब्रँड
अँबेवसडर राहहल्या आहेत. केट वििंसलेट आशण डकोटा
जॉनसन यांच्यासारख्या हॉशलिूड अशभनेत्री नीरि मोदींच्या ज्िेलरीच्या ग्राहक
आहेत.
 नीरिला भारतातील ‘डायमंड नकिंग’ असेही संबोधले जाते. फोर्बसथच्या १००
श्रीमंत भारतीयांच्या २०१७च्या यादीत नीरि मोदी ८४व्या स्थानािर आहे.
नीरि मोदीची संपत्ती १.७३ अब्ज डॉलर इतकी आहे. पंनॅिनल बँक े बद्दल
 पंजाब नॅशनल बँकेचा इवतहास हा १२२ िषथ जुना आहे. १९००मध्ये या बँकेची
पहहली शाखा कराची-पेशािर येथे उघडण्यात आली होती.
 या बँकेची सुरुिात करण्यासाठी स्िातंत्र्यसेनानी लाला लजपत राय आशण
लाला हरनकशन लाल यांनी मोलाचे योगदान नदले होते.
 ही बँक पूणथतः भारतीय चलनािर सुरू झाली होती. ्यािेळी १४ मूळ शेअसथ

Page No. 16
 होल्डर आशण ७ संचालकांनी फारच कमी शेअसथ घेतले. ्यामागे बँक सामान्य
लोकांपयांत जास्तीत जास्त पोहोचािी हा उद्देश होता.
 या बँकेत महा्मा गांधींसह लाल बहादूर शास्त्री, इंनदरा गांधी, जिाहरलाल
नेहरू, जाशलयन िाला बाग कवमटीचेही बचत खाते होते.
 पंजाब नॅशनल बँकेचे राष्ट्रीयीकरण १९६९मध्ये इतर बँकांसोबत झाले. नब्रटन,
हाँगकाँग, काबूल, शांघाई आशण दुबईमध्ये या बँकेच्या शाखा आहेत.
 सद्यस्थस्थतीत पंजाब नॅशनल बँकेच्या ६९४७ शाखा आशण जिळपास १० कोटी
खाते धारक आहेत. तसेच ९७५३ एटीएम सेंटर आहेत. सप्टेंबर २०१७मध्ये
बँकेतील एकूण जमा ठेिी ६.३६ लाख कोटी रुपये होती.
 कजथवितरणाच्या बाबतीत पंजाब नॅशनल बँक ही देशातली दुसरृा
क्रमांकाची तर एकूण मालमत्तेच्या बाबतीत चौर्थया क्रमांकाची बँक आहे.

Page No. 17
 राष्ट्रीय
न्या. श्रीनारायण िुक्ल यांच्याववरुद्ध मिाणभयोगाची णिफारस
 अलाहाबाद उच्च न्यायालयाचे ज्येष्ठ न्यायाधीश न्या. श्रीनारायण
शुक्तल यांच्याविरुद्दॄ न्यावयक औवच्यभंगाबद्दल महाशभयोगाची
कारिाई करािी, अशी शशफारस सरन्यायाधीश न्या. दीपक वमश्र यांनी
पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांना पत्र शलहून केली आहे.
 सिोच्च न्यायालयाने मनाई हुकूम नदलेला असूनही न्या. शुक्तल यांनी लखनऊ
येथील जीसीआरजी मेमोररयल टरस्टच्या िैद्यकीय महाविद्यालयास यंदाच्या
शैक्षशणक िषाथत विद्यार्थयाांना प्रिेश देण्याची मुभा नदली होती.
 न्यावयक औवच्यभंगाचे हे प्रकरण सप्टेंबर २०१७मध्ये ननदशथनास आल्यानंतर
सरन्यायाधीशांनी मद्रास ि वसनक्कम उच्च न्यायालयाचे मुख्य न्यायाधीश ि
मध्य प्रदेश उच्च न्यायालयाचे न्यायाधीश यांची नत्रसदस्यीय ‘इन हाऊस’
चौकशी सवमती नेमली होती.
 या सवमतीने न्या. शुक्तल यांच्यािर ठपका ठेिणारा अहिाल अशलकडेच सादर
केला. यानंतर न्या. शुक्तल यांनी राजीनामा द्यािा नकिंिा स्िेच्छाननिृत्ती घ्यािी,
असे सुचविण्यात आले.
 ्यांनी यापैकी काहीही न केल्याने सरन्यायाधीशांनी केलेल्या सूचनेनुसार
अलाहाबाद उच्च न्यायालयाचे मुख्य न्यायाधीश न्या. नदलीप भोसले यांनी २३
जानेिारीपासून न्या. शुक्तल यांच्याकडून सिथ प्रकराचे न्यावयक कामकाज
काढून घेतले.
 या पार्श्थभूमीिर सरन्यायाधीशांनी आता न्या. शुक्तल यांच्याविरुद्दॄ
महाशभयोगाची शशफारस केली आहे.
 सरन्यायाधीशांची शशफारस मान्य करून सरकार संसदेच्या दोन्हीपैकी
Page No. 18
 कोण्याही सभागृहात न्या. शुक्तल यांच्याविरुद्दॄ महाशभयोग प्रस्ताि आणू
शकते.
 तसा प्रस्ताि आल्यास पीठासीन अवधकारी पुन्हा सभागृहाची चौकशी सवमती
नेमतील. ्या सवमतीनेही न्या. शुक्तल यांना दोषी ठरले तर दोन्ही सभागृहांच्या
दोन तृवतयांश बहुमताच्या ठरािांद्वारेच न्या. शुक्तल यांना पदािरून दूर केले
जाणे शक्तय आहे.
 लखनऊ येथील प्रसाद एज्युकेशन टरस्टच्या मेनडकल कॉलेजच्या प्रकरणात
न्या. शुक्तल यांनी नदलेले आदेशही िादग्रस्त ठरले होते. ्या प्रकरणाचा तपास
सीबीआय करीत आहे.
 उच्च न्यायालयाचे एक ननिृत्त न्यायाधीश न्या. कुद्दुसी यांच्यासह
इतरांचे अनुकूल न्यायालयीन आदेश वमळविण्यासाठी रॅकेट असल्याचा ्यात
आरोप आहे.
 ्या प्रकरणात न्या. शुक्तल यांच्याविरुद्दॄ गुन्हा नोंदविण्यास सरन्यायाधीशांनी
नकार नदला होता.
 यासंबंधीची प्रकरणे स्ित: सरन्यायाधीशांनी ऐकली म्हणून ्यांच्यािर
औवच्यभंगाचा आरोप होऊन मोठा िादही झाला होता.

मराठा लाइट इन्फन्टरीला २५० वर्षे पूणथ

 छत्रपती शशिाजी महाराजांना आदशथ मानणारृा ि मराठ्यांच्या
युद्दॄकौशल्याची शौयथगाथा नत्रखंडात दुमदुमत ठेिणारृा ‘मराठा लाइट
इन्फन्टरी’ या लष्करातील सिाथत जुन्या सैन्यदलास ३ फेब्रुिारी रोजी २५० िषे
पूणथ झाली.
 या रेशजमेंटच्या हद्वशतकोत्तर सुिणथ महो्सिाननवमत्त िषथभर कायथक्रम होणार

Page No. 19
 आहेत. या कायथक्रमांची सुरुिात नदल्लीतून होणार आहे.
 नदल्ली होणारृा या कायथक्रमात मराठा लाइट इन्फन्टरीची अशभमानास्पद
शौयथगाथा विषद करणारृा ‘शव्हक्तटरी अँड व्हेलॉर’ या सवचत्र ग्रंथाचे
प्रकाशन होईल.
मराठा लाइट इन्फन्टरीबद्दल
 स्थापना : सन १७६८ (मुंबई बेटांिरील ईस्ट इंनडया कंपनीच्या मालमत्तांच्या
रक्षणासाठी ‘बॉम्ब शशपाई’ दलाची दुसरी फलटण म्हणून.)
 मुख्यालय : बेळगाि (कनाथटक)
 आदशथ : छत्रपती शशिाजी महाराज.
 ध्येय : कतथव्य, सन्मान, धैयथ.
 युद्दॄघोषणा : बोल श्री छत्रपती शशिाजी महाराज की जय.
 स्फूर्थतस्थान : गननमी युद्दॄातील मराठा योद्ध्ांचे कौशल्य.
 युद्दॄभूमीिर अ्यंत चपळ हालचाली ही ओळख असलेले हे सैन्यदल नब्रनटश
काळापासून ‘लाइट इन्फन्टरी’चा दजाथ वमळालेली पहहली रेशजमेंट आहे.
 ही रेशजमेंट नौदलाच्या ‘आयएनएस मुंबई’ युद्दॄनौकेशी ि हिाईदलाच्या २०
व्या स्वाडरनशी (सुखोई) संलग्न आहे.
 दोन शव्हक्तटोररया क्रॉस ि चार अशोकचक्रांसह एकूण ३२० शौयथ पदके ि युद्दॄ
पदके या रेशजमेंटच्या नािािर आहेत.
 पहहल्या महायुद्दॄात मोसापोटेवमया आघाडीिरील विजयात वसिंहाचा िाटा.
 दुसरृा महायुद्दॄात दशक्षण आशशयाई आघाडी, उत्तर आनरका ि इटलीमधील
युद्दॄआघाड्ांिर अजोड पराक्रम.
 गोिामुक्तती ि हैदराबाद मुक्ततीसह स्िातंत्र्यानंतरच्या प्र्येक युद्दॄात शौयाथची
Page No. 20
 पराकाष्ठा.
 या रेशजमेंटचे अवधकारी जनरल जे. जे. वसिंग सन २००५ मध्ये देशाचे
लष्करप्रमुख झाले.
 रेशजमेंटचे सध्याचे प्रमुख : (कनथल) लेफ्ट जनरल पी जे एस पन्नू

ववद्यार्थयाांसाठी पंतप्रधान मोदींचे ‘एक्झाम वॉररयसथ’ पुस्तक

 परीक्षेला बसणारृा विद्यार्थयाांसाठी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी शलहहले ल्या
‘एक्तझाम िॉररयसथ’ या पुस्तकाचे प्रकाशन निी नदल्लीत झाले.
 या पुस्तकात परीक्षेच्या काळात येणारा तणाि कसा टाळािा याबाबत
विद्यार्थयाांना मौलीक सल्ले देण्यात आले आहेत.
 पंतप्रधान ्यांच्या ‘मन की बात’ या कायथक्रमात अनेकदा विद्यार्थयाांना सल्ले
देत असतात. माध्यवमक शशक्षण मंडळाच्या परीक्षांपूिी ते विद्यार्थयाांसाठी
विशेष कायथक्रमही करतात.
 यातूनच या पुस्तकाची कल्पना आकाराला आली आशण ्यांनी या
विषयािरील आपल्या विचारांचे संकलन करण्याचे ठरिले.
 २०८ पानांचे हे पुस्तक पेंहग्िन रँडन हाऊस इंनडयाने प्रकाशशत केलेले असून,
ते अनेक भाषांमध्ये भाषांतररत करून देशभरात उपलर्बध करून नदले
जाणार आहे.
 या पुस्तकात, कुठलाही तणाि नकिंिा वचिंता याशशिाय परीक्षेला कसे सामोरे
जािे याबद्दल पंतप्रधानांनी विद्यार्थयाांनी जिळजिळ २५ ‘मंत्र’ नदले आहेत.
 परीक्षेशी संबंवधत ताणाशी कसे जुळिून घ्यािे, परीक्षेच्या काळात शांत कसे
राहािे, तसेच परीक्षा संपल्यानंतर काय करािे यासारख्या मह््िाच्या

Page No. 21
 मुद्दय़ांिर ्यात भर देण्यात आला आहे.

भारतात प्रथमच वथएटर ऑणलहपपक्सचे आयोजन

 राजधानी नदल्लीमध्ये १७ फेब्रुिारीपासून ‘वथएटर ऑशलहम्पक्तस’ सुरु होत
असून भारत प्रथमच ‘वथएटर ऑशलहम्पक्तस’चे यजमानपद भूषवित आहे.
 हे आठिे वथएटर ऑशलहम्पक्तस असून, ग्रीसमधील डेल्फीमध्ये १९९३साली
पहहल्यांदा वथएटर ऑशलहम्पक्तसचे आयोजन करण्यात आले होते.
 जगभरातील नाटककारांना िैचाररक-सांस्कृवतक आदानप्रदानासाठी
व्यासपीठ उपलर्बध करुन देण्याचा उद्देश यामागे आहे.
 जपान, रशशया, तुकथस्तान, दशक्षण कोररया, चीन, पोलंड येथे याआधी वथएटर
ऑशलहम्पक्तस झाली होती.
 ‘फ्लॅग ऑफ रेंडशशप’ अशी या ‘वथएटर ऑशलहम्पक्तस’ची संकल्पना आहे.
यामध्ये भारतीय प्रेक्षकांना जागवतक स्तरािरील नाटक पाहायला वमळणार
आहेत.
 ३० देशांतून येणारे २५ हजारांहून अवधक कलाकार देशातील १७ शहरांमध्ये
नाटकांचे ४५० प्रयोग, ६०० अँवबयन्स परफॉमथन्सेस, २५० यूथ फोरम असे
कायथक्रम सादर करणार आहेत.
 लाल नकल्ल्याच्या प्रांगणात १७ फेब्रुिारीला संध्याकाळी साडेपाच िाजता
वथएटर ऑशलहम्पक्तसला सुरुिात होईल तर ८ एनप्रल रोजी मुंबईमध्ये गेट िे
ऑफ इंनडया येथे या महो्सिाची सांगता होईल.
 यंदाच्या वथएटर ऑशलहम्पक्तसमध्ये नदल्लीमध्ये पंधरा मराठी नाटके सादर
होणार आहेत. बंगाली नाटकेही मोठ्या संख्येने सादर होणार आहेत.

Page No. 22
 णिया इस्माईली समाजाचे ४९वे धमथगुरू आगा खान भारत दौरृावर
 जगभर पसरलेल्या शशया इस्माईली समाजाचे ४९िे धमथगुरू नप्रन्स आगा खान
भारत दौरृािर आले आहेत.
 धमथगुरूपदाची सूत्रे ्यांनी हाती घेतल्याला ६० िषे होत असल्याच्या ननवमत्ताने
देशभरात अनेक कायथक्रम होणार आहेत.
 नप्रन्स आगा खान शशया समाजाच्या लोकांची भेट घेतील. तसेच ते राष्ट्रपती,
उपराष्ट्रपती आशण पंतप्रधानांचीही भेट घेणार आहेत.
 नप्रन्स आगाखान यांच्या हस्ते २१ फेब्रुिारीला नदल्लीत सुंदर नसथरीचे उद्घाटन
करण्यात येणार आहे.
 सुंदर नसथरी हा १६व्या शतकातील उद्यानांचा समूह असून, तो हुमायूनच्या
कबरीला लागून आहे. या नसथरीला युनेस्कोने जागवतक िारसा बहाल केला
आहे.
 २०१५मध्ये भारत सरकारने आगा खान यांना पद्मविभूषण पुरस्काराने
सन्माननत केले होते.

अवनी चतुवेदी : लढाऊ ववमान उडवणारृा पहिल्या महिला वैमाननक

 फ्लाईं ग ऑनफसर अिनी चतुिेदी या भारतीय हिाई दलातील लढाऊ विमान
उडिणारृा पहहल्या महहला िैमाननक ठरल्या आहेत.
 १९ फेब्रुलारीला गुजरातच्या जामनगर येथील हिाई तळािरुन अिनी
यांनी ‘फाइटर एअरक्राफ्ट वमग २१’च्या साथीने उड्डाण घेतले आशण
यशस्िीपणे वमशन पूणथही केले.
 जगभरात नब्रटन, अमेररका, इस्त्रायल आशण पानकस्तान अशा ननिडक

Page No. 23
 देशांमध्येच महहलांना लढाऊ िैमाननक होण्याची सं धी नदली जाते.
 भारतात ऑक्तटोबर २०१५मध्ये केंद्र सरकारने महहलांना लढाऊ िैमाननक
होण्याची संधी उपलर्बध करुन नदली.
 महहला लढाऊ िैमाननक बनिण्यासाठी २०१६मध्ये पहहल्यांदाच तीन महहला
अिनी चतुिेदी, मोहना वसिंह आशण भािना यांना हिाई दलात सामील केले
होते.
 अिनी मध्य प्रदेशातील रेिा शजल्यातील आहे. वतने आपले प्रशशक्षण
हैदराबाद एअरफोसथ अकॅडमीतून पूणथ केले आहे.
 भारताचे हिाईदल प्रमुख : एअर चीफ माशथल बी एस धनोआ

ॅ नडाचे पंतप्रधान जहस्टन टुडो भारत दौरृावर

क
 कॅनडाचे पंतप्रधान जहस्टन टुडो हे ्यांच्या भारत दौरृात २३ फेब्रुिारी
रोजी नदल्लीत पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांची भेट घेतली.
 यािेळी दोन्ही ने्यांमध्ये हद्वपक्षीय चचाथ झाली. ्यानंतर दोन्ही देशांमध्ये सहा
करार झाले.
 कॅनडाशी सहकायथ िाढिण्यािर भारत भर देत असून दोन्ही देशांमधील संबंध
हे लोकशाही, सिथश्रेष्ठ कायदा यािर आधाररत आहे, असे मोदींनी नमूद केले.
 भारतातून उच्च शशक्षणासाठी कॅनडात जाणारृा विद्यार्थयाांचे प्रमाण सिाथवधक
आहे. ्यामुळे भारताने कॅनडाशी उच्च शशक्षणासाठी करार केला आहे.
 कॅनडा सुपरपॉिर असून उजाथक्षेत्रात भारताला कॅनडाची गरज असल्याचे
मोदींनी नमूद केले.

Page No. 24
 भारताच्या नौदल युद्ध सरावात सिभागी िोण्यास मालदीवचा नकार
 पुढील महहन्यात भारताने आयोशजत केलेल्या बहुराष्ट्रीय ‘मीलन’ या नौदल
युद्दॄ सरािात सहभागी होण्यासाठी नदलेले ननमंत्रण मालदीिने फेटाळून
लािले आहे.
 यासाठी मालदीिमधील सध्याच्या आणीबाणीच्या पररस्थस्थतीत देश सोडून
नौदल सरािास येणे योग्य ठरणार नाही, असे स्पष्ट्ीकरण मालदीिच्या
अवधकारृांकडून देण्यात आले.
 मालदीिचा हा नकार म्हणजे मालदीिचे विद्यमान सत्ताधारी अर्बदुल्ला यामीन
आशण भारत सरकारमधील मतभेदांची दरी रुंदाित चालल्याचे लक्षण मानले
जात आहे.
 भारतीय नौदलाचे प्रमुख अॅडवमरल सुनील लांबा ६ माचथपासून सुरू होणारृा
या ८ नदिसांच्या नौदल सराि कायथक्रमाची घोषणा केली. यामध्ये एकूण १६
देश सहभागी होणार आहेत.
 इंडो-पॅवसनफक क्षेत्रात चीनच्या िाढ्या ताकदीच्या पार्श्थभूमीिर अंदमान-
ननकोबार हद्वपसमूहािर या युद्दॄ सरािाचे आयोजन करण्यात आले आहे.
 मीलनमध्ये विविध देशांचे नौदल प्रमुखही सहभागी होणार असून
यािेळी दशक्षण चीन सागरातील चीनच्या िाढ्या दादावगरीिरही चचाथ होईल.
 यापूिी नौदल सराि कायथक्रम १९९५साली पहहल्यांदा सहा
नौदलांबरोबर, क्षेत्रीय सहकायथ िाढविण्याच्या उद्देशाने केला होता. यात
ऑस्टरेशलया, मलेशशया, मॉरीशस, म्यानमार, न्यूझीलँड आशण ओमान या
देशांच्या नौदलाचा सहभाग होता.
मालदीवमधील पररस्थिती
 मालदीिमध्ये यामीन सरकारने सिोच्च न्यायालयाचा ननणथय मान्य करण्यास
Page No. 25
 नकार देत न्यायाधीशांनाच बेडया ठोकल्या आहेत.
 विरोधकांचा आिाज दडपून टाकण्यासाठी आणीबाणी देखील लागू करण्यात
आली.
 तसेच ज्यानदिशी आणीबाणी संपणार होती, ्याचनदिशी आणीबाणीचा
कालािधी आणखी ३० नदिसांसाठी िाढिण्याचा ननणथय घेण्यात आल्यामुळे
आणखी तणाि ननमाथण झाला आहे. ्यािर भारताने तीव्र आक्षेप घेत आपली
नाराजी नोंदिली.

Page No. 26
 आर्थथक
मॅग्नेनटक मिाराष्ट्र कॉन््थजन्स २०१८
 मुंबईत पार पडलेल्या ‘मॅग्नेनटक महाराष्ट्र कॉन्व्हथजन्स’ या गुंतिणूक
पररषदेत महाराष्ट्रात १२.१० लाख कोटी रुपयांचे ४,१०६ सामंजस्य करार झाले.
 उद्योगस्नेही धोरणे आशण ्यांच्या प्रभािी अंमलबजािणीमुळे जागवतक
गुंतिणूकदारांचे आकषथण ठरलेल्या महाराष्ट्रासाठी हा एक मैलाचा
दगड ठरला.
 या पररषदेला उद्योजकांकडून भरभरून चांगला प्रवतसाद वमळाल्याचा दािा
सरकारने केला आहे.
 या पररषदेच्या माध्यमातून राज्य सरकारने १० लाख कोटींच्या गुंतिणुकीचे
उहद्दष्ट् ठेिले होते.
 ‘मॅग्नेनटक महाराष्ट्र कॉन्व्हथजन्स’ या जागवतक गुंतिणूक पररषदेचे उद्घाटन
पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या हस्ते १८ फेब्रुिारी रोजी झाले.
 तर २० फेब्रुिारी रोजी मुख्यमंत्री देिेंद्र फडणिीस आशण रेल्िेमंत्री नपयूष
गोयल यांच्या उपस्थस्थतीत या पररषदेचा समारोप झाला.
 जागवतक स्तरािर गुंतिणूकदारांना आकर्षषत करण्यासाठी महाराष्ट्रात प्रथमच
अशा प्रकारच्या पररषदेचे आयोजन करण्यात आले आहे.
 यापूिी २०१६मध्ये मेक इन इंनडया या पररषदेचे यजमानपद राज्याने
स्िीकारले होते. या पररषदेत ८ लाख कोटी रुपयांचे सामंजस्य करार करण्यात
आले होते.
दृहष्ट्क्षेपात ‘मॅग्नेनटक मिाराष्ट्र’
 एकूण करार : ४ हजार १०६
Page No. 27
 गुंतिणूक : १२,१०,४०६ कोटी
 रोजगार : ३६ लाख ७७ हजार १८५
क्षेत्रननिाय गुंतवणूक (कोटी रुपयांमध्ये)
 उद्योग : ५ लाख ४८ हजार १६६
 गृह ननमाथण : ३ लाख ८५ हजार
 ऊजाथ : १ लाख ६० हजार
 उच्च शशक्षण : २ हजार ४३६
 महाआयटी : ५ हजार ७००
पायाभूत प्रकल्पांसाठी सरकारची ३ लाख ९० िजार कोटींची गुंतवणूक
 िाहतूक आशण बंदरे (४८ प्रकल्प) : ५९ हजार ३२ कोटी
 सािथजननक बांधकाम (५ प्रकल्प) : १ लाख २१ हजार ५० कोटी
 मुंबई महानगरपाशलका (१८ प्रकल्प) : ५४ हजार ४३३ कोटी
 मुंबई महानगर प्रदेश विकास प्रावधकरण (३० प्रकल्प) : १ लाख ३२ हजार
७६१ कोटी
 नगर विकास (३ प्रकल्प) : २३ हजार १४३ कोटी
 देशातील पहहल्या ज्िेलरी पाकथची उभारणी लिकरच मुंबईनजीक करण्याची
घोषणाही या पररषदेत करण्यात आली.
 लातूर येथे सुमारे ३५० एकर जागेिर रेल्िे कोच ननर्थमती कारखाना
प्रस्तावित असून, ्या माध्यमातून ६० हजार रोजगार ननमाथण होतील.
 गडवचरोली, हहिंगोली, नांदेड, परभणी, नंदुरबार यांसारख्या औद्योवगकदृष्ट्या
अविकवसत भागातही गुंतिणूक होणार आहे.

Page No. 28
 प्रमुख गुंतवणूक करार आणण प्रकल्प
 ररलायन्स इंडहस्टरज शलवमटेड : ६० हजार कोटी
 व्हर्जजन हायपरलूप िन : ४० हजार कोटी
 थ्रस्ट एअरक्राफ्ट क्तलस्टर (अमोल यादि) : ३५ हजार कोटी
 जेएसडर्बल्यू इलेहक्तटरक व्हेइकल : ६ हजार कोटी
 योसंग कंपनी : १२५० कोटी
 महहिंद्रा इलेहक्तटरक व्हेईकल : ५०० कोटी
क्लस्टर ववकासामुळे एमएसएमई उद्योगांना चालना
 राज्यात क्षेत्रननहाय क्तलस्टर विकवसत केले जाणार आहेत. ्यामुळे मध्यम,
सूक्ष्म आशण लघु उद्योगांना फायदा होणार आहे. ्याचा थेट रोजगार
ननर्थमतीला हातभार लागणार आहे.
 वसिंधुदुगथ येथे कॉयर क्तलस्टर विकवसत होणार असून, ७.५६ कोटींची
गुंतिणूक होणार.
 रायगड शजल्यात चामडे उद्योगाचे क्तलस्टर असून, ्यासाठी ५०० कोटींची
गुंतिणूक होणार.
 पालघरमध्ये वचत्रािारली फाउंडेशन आटथ ॲण्ड क्राफ्ट क्तलस्टरसाठी १
कोटींची गुंतिणूक.
 नागपूरमध्ये इलेक्तटरॉननक क्तलस्टरसाठी ५ कोटींची गुंतिणूक होईल.
 अहमदनगरमध्ये गोल्ड ज्िेलरी क्तलस्टर विकवसत केले जाणार.
रतन टाटा यांचा ‘मिाउद्योगरत्न’ पुरस्काराने गौरव
 या पररषदेत टाटा समूहाचे मानद अध्यक्ष आशण कॉपोरेट क्षेत्रातील

Page No. 29
 आदरणीय व्यहक्ततम््ि असलेल्या रतन टाटा यांना औद्योवगक क्षेत्रातील
योगदानाबद्दल ‘महाउद्योगर्न’ या राज्याच्या सिोच्च उद्योग पुरस्काराने
गौरिण्यात आले.
 तसेच रेमंड समूहाचे अध्यक्ष आशण व्यिस्थापकीय संचालक गौतम वसिंघाननया
यांना या िेळी ‘महाउद्योगश्री’ पुरस्काराने गौरविण्यात आले.
 या िेळी माहहती तंत्रज्ञान, ननयाथत, सूक्ष्म, लघु आशण मध्यम उद्योजक, महहला
उद्योजक, खादी ग्रामोद्योगातील उद्योजकांचा पुरस्काराने गौरि करण्यात
आला.
 या कायथक्रमात नागपूर येथील जयवसिंग चव्हाण या नदव्यांग उद्योजकाचा
विशेष गौरि करण्यात आला.
ववमान ननर्थमतीचा देिातील पहिला कारखाना मिाराष्ट्रात
 मुख्यमंत्री देिेंद्र फडणिीस यांच्या उपस्थस्थतीत कॅप्टन अमोल यादि यांच्याशी
राज्याने ३५ हजार कोटींचा सामंजस्य करार करण्यात आला.
 करारानुसार, अमोल यादि यांच्या विमान कारखान्यासाठी एमआयडीसीच्या
माध्यमातून पालघर येथे १५७ एकर जागा उपलर्बध करून देण्यात
येणार आहे.
 ्यामुळे स्िदेशी विमान ननर्थमतीचा देशातील पहहला कारखाना
महाराष्ट्रात असणार आहे. या प्रकल्पातून सुमारे १० हजार
रोजगारननर्थमती होणार आहे.
 या प्रकल्पाच्या पहहल्या टप्पप्पयात १९ आसनी चार प्रोटोटाइप विमाने
बनविण्यात येणार आहेत. ्यानंतर पुढील दोन िषाांत सहाशे विमाने
बनविण्याचे लक्ष्य आहे.
 पहहल्या चार आसनी विमानाची सिथ चाचणी पूणथ झाली असून तपासणी ि
Page No. 30
 नोंदणीची प्रहक्रयाही पूणथ करण्यात आली आहे.

रोटोमॅक कजथ घोटाळा

 रोटोमॅक पेन्सचे उ्पादन करणारृा रोटोमॅक ग्लोबल प्रा शल या कंपनीचे
प्रमुख विक्रम कोठारी यांनी ७ सरकारी बँकांकडून घेतलेली सुमारे ३,७००
कोटी रुपयांची कजे थकविली असल्याचे उघड झाले आहे.
 बँक ऑफ इंनडया, बँक ऑफ बडोदा, बँक ऑफ महाराष्ट्र, इंनडयन ओव्हरसीज
बँक, युननयन बँक ऑफ इंनडया, अलाहाबाद बँक आशण ओररएन्टल बँक
ऑफ कॉमसथ या बँकांकडून विक्रम कोठारीने कजथ घेतले होते. मात्र ते परत
करण्यात आले नाही.
 केंद्रीय गुिचर विभागाने (सीबीआय) यासंदभाथत विक्रम कोठारी विरोधात
फसिणुकीचा गुन्हा दाखल केला असून ्यांना अटकही केली आहे.
 सीबीआयने विक्रम कोठारींच्या तीन हठकाणांिर छापे मारून या घोटाळ्याशी
संबंवधत अनेक बनािट कागदपत्रे जि केली आहेत ज्यािरून या
घोटाळ्याची व्यािी नकती मोठी आहे हे समोर आले आहे.
 कोठारी यांच्या कंपनीकडील थनकत कजाांचा आकडा ८०० कोटी रुपयांच्या
घरात असािा, असा ‘सीबीआय’चा प्राथवमक अंदाज होता.
 मात्र कागदपत्रांची पाहणी केली असता ही थनकत कजे सुमारे ३,७०० कोटी
रुपयांची असल्याचे स्पष्ट् झाले आहे.
 यात मूळ कजाांची रक्कम २,९१९ कोटी रुपये आहे. व्याज ि दंडासह ती ३,६९५
कोटी रुपये होते.
 कोठारी यांनी कंपनीच्या नािे धंद्यासाठी कजे घेतली. परंतु प्र्यक्षात ते पैसे
अन्यत्र िळिून ्यांनी बँकांची फसिणूक केली, असा सीबीआयचा दािा
Page No. 31
 आहे.
 सीबीआयच्या एफआयआर पाठोपाठ अंमलबजािणी संचालनालयानेही (ईडी)
कोठारी ि ्यांच्या कंपनीविरुद्दॄ मनी लॉनडरंग कायद्यान्िये गुन्हा
नोंदविला आहे.
 या कंपनीने करचोरी केल्याचेही समोर आले असून, याप्रकरणी आयकर
खा्याकडून १४ बँक खाती गोठविण्यात आली आहेत.
 याप्रकरणी विक्रम कोठारी यांनी घोटाळा केल्याचे अमान्य केले असून,
लिकरच कजाथची परतफेड करण्याचे आर्श्ासन नदले आहे.
 विक्रम कोठारी हे ‘पान पराग’ या पान मसाला कंपनीचे संस्थापक एम एम
कोठारी यांचे वचरंजीि आहेत.
 िनडलांच्या मृ्यूनंतर विक्रम कोठारी यांनी स्टेशनरीचा व्यिसाय सुरु केला.
माजी पंतप्रधान अटल वबहारी िाजपेयी यांच्या हस्ते विक्रम कोठारींना
गौरिण्यात आले होते.

कोळसा खाणी खासगी क्षेत्रासाठी खुल्या करण्याचा ननणथय

 कोळसा खाणी खासगी क्षेत्राला व्यािसावयक िापरासाठी खुल्या करण्याच्या
ननणथयास केंद्र सरकारने मंजुरी नदली आहे.
 १९७३साली कोळसा खाणींचे राष्ट्रीयीकरण करण्यात आले होते.
्यानंतर प्रथमच खाणी खासगी क्षेत्रासाठी खुल्या करण्यात येत आहेत.
 या ननणथयाकडे अ्यंत मह््िाची सुधारणा म्हणून पाहहले जात आहे. या
ननणथयामुळे सरकारच्या कोल इंनडया या कंपनीची कोळसा खाणी क्षेत्रातील
मक्ततेदारी संपुष्ट्ात येणार आहे.

Page No. 32
 आजपयांत कॅहप्टव्ह िीज ननर्थमतीसाठीच खासगी कंपन्यांना कोळसा खाणी
नदल्या जात हो्या. आता ई-शललािाद्वारे देशातील खासगी ि जागवतक
कंपन्यांनाही खाणपट्टे नदले जातील. या कंपन्या कोळसा काढून विकू
शकतील.
कोळसा व रेल्वेमंत्री पीयूर्ष गोयल यांचा दावा
 या ननणथयाने कोळसा क्षेत्र एकावधकारशाहीकडून स्पधाथ्मकतेकडे प्रिास
करणार आहे. ्यामुळे या क्षेत्रात कायथक्षमता िाढेल.
 या ननणथयाने स्पधाथ्मकता िाढेल, तसेच सिोत्तम तंत्रज्ञानही या क्षेत्रात
येईल. मोठी गुंतिणूक वमळण्यास मदत होईल.
 ्यामुळे कोळसा असलेल्या भागात प्र्यक्ष अप्र्यक्षरी्या रोजगार
ननर्थमती होईल. या भागाच्या आर्थथक विकासाला ्यामुळे चालना वमळेल.

हस्वफ्ट प्रणाली सीबीएसिी संलग्न करणे बंधनकारक

 पीएनबी घोटाळ्याचे मूळ असलेली ‘हस्िफ्ट’ प्रणाली ही बँकांच्या ‘कोअर
बँनकिंग प्रणाली (सीबीएस)’शी संलग्न करणे बंधनकारक करणारा आदेश
ररझव्हथ बँकेने काढला असून, ्यासाठी ३० एनप्रलची अंवतम मुदत
ननशित करण्यात आली आहे.
 आंतरराष्ट्रीय स्तरािरून एकापेक्षा अवधक बँकांमधील व्यिहार करत हहरे
व्यापारी नीरि मोदीने देशातील दुसरृा क्रमांकाच्या पंजाब नॅशनल बँकेला
११,४०० कोटी रुपयांना फसविले.
 पीएनबीच्या हिाल्याने बनािट हमीपत्रे वमळिीत मोदीने अन्य बँकांमाफथतही
पैसे उचलले आशण या घोटाळ्याचा तपास सात िषाांनंतर लागला.
 बँकांमध्ये ‘सीबीएस’ प्रणाली येण्याआधीपासून अहस्त्िात असलेली ‘हस्िफ्ट’
Page No. 33
 ही यंत्रणा सीबीएसशी संलग्न केली गेली नसल्याने या व्यिहाराची
पीएनबीच्या िररष्ठ कायथपालकांना माहहतीच वमळू शकली नव्हती.
 आंतरराष्ट्रीय स्तरािर बँकेच्या व्यिहाराबाबतचे ननदेश ‘हस्िफ्ट’ (सोसायटी
फॉर िल्डथिाइड इंटरबँक फायनाहन्शयल टेशलकम्युननकेशन्स)द्वारे नदले
जातात.
 ‘हस्िफ्ट’ या यंत्रणेचा उदय १९७३मध्ये ब्रुसेल्स येथे ७ बँकांच्या
समूहामाफथत झाला. ्यानंतर पुढील ४ िषे ही यंत्रणा कायथरत राहहली.
 ्यानंतर वतची जागा ‘टेलेक्तस’ने घेतली. मात्र ‘हस्िफ्ट’प्रमाणेच कायथरत या
यंत्रणेचा २००हून अवधक देशातील बँका, वित्त संस्था, दलाल पेढय़ा,
म्युच्युअल फंड संस्था आदी उपयोग करत आहे.
 सुरशक्षत व्यिहारांकररता ही यंत्रणा ‘कोअर बँनकिंग’शी जोडणे आिमयक आहे.

बँक घोटाळे टाळण्यासाठी ररझ्थ बँक

े कडून सवमती िापन
 बँकांमधील िाढती घोटाळ्याची प्रकरणे आशण बुडीत कजाथच्या िगथिारी
करण्याबाबत बँकांमधील विविध पळिाटा िापरण्याची पद्दॄती याची दखल
घेत ररझव्हथ बँक ऑफ इंनडयाने एका तज्ज्ञ सवमतीच्या स्थापनेची घोषणा केली
आहे.
 ररझव्हथ बँकेच्या मध्यिती संचालक मंडळाचे माजी सदस्य िाय एच मालेगाम
यांच्या अध्यक्षतेखाली ही सवमती स्थापण्यात आली आहे.
 एकीकडे बँकेची पत गुणित्ता ढासळत असताना, एनपीएचे िगीकरण
करण्यात बँकांकडून हयगय होत आहे. गेल्या काही वतमाहींमध्ये बँनकिंग
अग्रणी स्टेट बँकेसह काही बडय़ा बँकांमध्ये ही अपप्रिृत्ती आढळली आहे.
 एनपीएच्या िगथिारीतील या तफाितीच्या समस्येबाबतही मालेगाम
Page No. 34
 सवमतीकडून उपाययोजना सुचविल्या जाणे अपेशक्षत आहे.
 ्याचप्रमाणे या संबंधाने ननशित देखरेखीची पद्दॄत कशी असािी यािरही
सवमती शशफारस करेल.
 नीरि मोदी घोटाळ्यातील गैरव्यिहाराचे मूळ असलेल्या हस्िफ्ट प्रणालीचा
दुरुपयोग शक्तय असल्याचा आशण ्याबाबत सािधवगरी आिमयक
असल्याचा ऑगस्ट २०१६ पासून नकमान तीन िेळा इशारा नदला गेला आहे,
असा खुलासा ररझव्हथ बँकेने केला आहे.

आर्थथक गैरव्यविाराप्रकरणी काती वचदंबरम यांना अटक

 माजी केंद्रीय अथथमंत्री आशण काँग्रेसचे ज्येष्ठ नेते पी. वचदंबरम यांचे पुत्र काती
वचदंबरम यांना आर्थथक गैरव्यिहाराप्रकरणी सीबीआयने अटक केली आहे.
 या प्रकरणी सीबीआयने मे २०१७मध्ये गुन्हेगारी स्िरुपाची फसिणूक करणे,
बेकायदा पद्दॄतीने लाभ घेणे , सरकार अवधकारृांिरील प्रभािाचा गैरफायदा
घेणे या कलमांखाली गुन्हा दाखल केला होता सीबीआयने गुन्हा दाखल
केला होता.
 पी. वचदंबरम केंद्रीय अथथमंत्री असताना आयएनएक्तस मीनडया या कंपनीला
काती यांनी मदत केली आशण ्या मोबदल्यात स्ितःच्या बेनामी
कंपन्यांमाफथत कोट्यिधी रुपयांचा लाभ घेतल्याचा आरोप होता.
 आयएनएक्तस मीनडया ही कंपनी, शीना बोरा ह्या प्रकरणातील मुख्य आरोपी
पीटर मुखजी आशण इंद्राणी मुखजी यांच्या मालकीची आहे.
 ननयमबाय परकीय गुंतिणूक प्रकरणी या कंपनीला नोटीस बजािविण्यात
आली होती. मात्र, ्यािेळी काती वचदंबरम यांनी िडील पी. वचदंबरम यांच्या
पदाचा गैरिापर करत कंपनीला नव्याने परिानगी वमळिून नदली, असे

Page No. 35
 सांवगतले जाते.
 सीबीआयने या प्रकरणी काती वचदंबरम यांच्या घरािर छापा देखील टाकला
होता. तसेच काही नदिसांपूिीच काती यांच्या सीएलाही सीबीआयने अटक
केली होती.
 अंमलबाजिणी संचालनालयाकडूनही काती वचदंबरम यांची चौकशी
होण्याची शक्तयता असून जानेिारीमध्ये ईडीनेही काती वचदंबरम यांच्या नदल्ली
आशण चेन्नई येथील घरांिर छापे टाकले होते.
 सध्या पी. वचिंदबरम, ्यांची प्नी नशलनी ि मुलगा काती वचिंदबरम हे वतघेही
िादाच्या भोिरृात अडकले आहे.
 नशलनी यांच्यािर पशिम बंगालमध्ये गाजलेल्या शारदा वचटफंड
घोटाळ्यात कोट्यिधी रुपये घेतल्याचा आरोप आहे.
 तर काती यांच्यािर राजस्थान रुग्णिाहहका गैरव्यिहारप्रकरणी आरोप झाले
होते. एअरसेल-मॅहक्तसस प्रकरणातही वचदंबरम नपता-पुत्रांिर आरोप झाले
होते.

२०१८मध्ये भारताची अथथव्यविा ७.६ टक्क

े दराने वाढेल : मूडीज
 भारताची अथथव्यिस्था २०१८मध्ये ७.६ टक्के दराने िाढेल असा अंदाज
मूडीज या आंतरराष्ट्रीय पतननधाथरण संस्थेने व्यक्तत केला आहे.
 नोटाबंदी आशण जीएसटी प्रणाली यांच्या धक्तक्तयातून भारतीय अथथव्यिस्था
सािरली असल्याचे ि स्थस्थती सु धारत असल्याचे मूडीजने म्हटले आहे.
 भारतासारख्या विकसनशील देशांमध्ये विदेशी गुतंिणूकदार गुंतिणूक
करताना आंतरराष्ट्रीय पतननधाथरण संस्थांच्या रेनटिंग्जना ि अंदाजाला मह््ि
देत असल्यामुळे या अहिालाला मह््ि आहे.
Page No. 36
 नोटाबंदीमुळे विशेषत: ग्रामीण अथथव्यिस्थेला झळ बसली होती. मात्र,
बजटेमध्ये ग्रामीण भारतासाठी चांगल्या तरतुदी असून ्याचा अपेशक्षत
पररणाम नदसेल आशण ग्रामीण अथथव्यिस्था रुळािर येईल असे मूडीजने
ग्लोबल ग्रोथ फोरकास्टमध्ये नमूद केले आहे.
 मूडीजच्या अंदाजानुसार २०१८मध्ये भारतीय अथथव्यिस्था ७.६ टक्तक्तयांनी
तर २०१९मध्ये ७.५ टक्तक्तयांनी िाढेल.
 यापूिी भारतीय अथथव्यिस्थेत ि यंत्रणांमध्ये सुधारणा होत असल्याचे सांगत
१३ िषाांमध्ये प्रथमच नोव्हेंबर २०१७मध्ये मूडीजने भारताच्या रेनटिंगमध्ये िाढ
केली होती.

Page No. 37
 आंतरराष्ट्रीय
मालदीवचे माजी राष्ट्राध्यक्ष मोिपमद निीद यांच्या णिक्षेला िवगती
 मालदीि येथील सिोच्च न्यायालयाने तेथे लोकशाही पद्दॄतीने बनलेले पहहले
राष्ट्राध्यक्ष मोहम्मद नशीद यांच्याविरोधातील शशक्षेला स्थवगती देत
्यांच्यािर नव्याने दहशतिादविरोधी खटला चालविण्याचा ननणथय नदला.
 तसेच अटकेत असलेले मोहम्मद नशीद यांच्या १२ समथथक ने्यांच्या सुटकेचे
आदेशही सिोच्च न्यायालयाने नदले आहेत.
 हे खटले ज्या पद्दॄतीने चालिण्यात आले ्यात देशाची घटना आशण
आंतरराष्ट्रीय कायद्यांची पायमल्ली झाली आहे, असे न्यायालयाने म्हटले आहे.
 या ननणथयानंतर मालदीि लोकशाही पक्षाच्या कायथक्याांनी मोठय़ा प्रमाणात
जल्लोष केला. या िेळी पोशलसांशी झटापट झाल्याने काही
हठकाणी दंगलीचे स्िरूप आले होते.
 या ननकालामुळे ८५ सदस्यांच्या संसदेमध्ये गय्यूम पुरोगामी पक्षाचे मतावधक्तय
कमी होणार असून विरोधी पक्षाचे संख्याबळ १२ने िाढणार आहे.
 परंतु मालदीिचे राष्ट्राध्यक्ष अर्बदुल्ला यामीन यांनी सुप्रीम कोटाथचे आदेश
पाळण्यास नकार देत देशात १५ नदिसांची आणीबाणी घोनषत केली.
्यामुळे सिथ नागररकांचे मुलभूत अवधकार रद्द करण्यात आले.
 मालदीि सिोच्च न्यायालयाचे न्यायाधीश अली हमीद यांनादेखील पोशलसांनी
अटक केली. ्यांच्याशशिाय न्याय प्रशासन विभागाच्या प्रशासकालाही अटक
करण्यात आली.
 यामीन यांनी देशात दुसरृांदा आणीबाणी लादली आहे. यापूिी आपल्या
ह्येचा प्रय्न झाल्याचा आरोप करीत ्यांनी नाव्हेंबर २०१५मध्ये आणीबाणी

Page No. 38
 लादली होती.
 मालदीिचे सध्याचे राष्ट्राध्यक्ष : अर्बदुल्ला यामीन
पार्श्थभूमी
 मोहम्मद नशीद हे २००८मध्ये लोकशाहीच्या मागाथने मालदीिचे
राष्ट्राध्यक्ष बनले. २०१२साली ्यांना राजीनामा नदला.
 मोहम्मद नशीद यांनी सत्ताकाळात तेथील मुख्य न्यायमूती अर्बदुल्ला मुहम्मद
यांना अटक केली होती.
 या प्रकरणात नशीद यांच्यासह इतर १२ ने्यांिर दहशतिादविरोधी
गुन्हे दाखल करून २०१५मध्ये १३ िषाांची शशक्षा ठोठािण्यात आली होती.
 यानंतर नशीद यांनी िैद्यकीय उपचाराचे कारण देत नब्रटनमध्ये आश्रय घेतला
होता. तर ्यांच्या पक्षाचे १२ नेते कारागृहात शशक्षा भोगत आहेत.
 नशीद यांचा २०१३मध्ये सध्याचे राष्ट्राध्यक्ष अर्बदुल्ला यामीन यांनी ननसट्या
मतावधक्तक्तयाने पराभि केला होता.

फोर्ब्थची ‘इंनडया ३० अंडर ३०’ यादी जािीर

 विविध क्षेत्रांत उत्तम कामवगरी करणारृा ३० िषाांपेक्षा लहान ३० तरुणांची
‘इंनडया ३० अंडर ३०’ ही यादी फोब्जथ इंनडयाने जाहीर केली.
 यशाचा प्रभाि, दीघथ काळापयांत आपापल्या क्षेत्रात नटकून राहण्याची
क्षमता यासारख्या ननकषांिर या ३० युिा भारतीयांची ननिड या यादीत
करण्यात आली आहे.
 या यादीत सिाथवधक म्हणजे ४ तरुण (जसप्रीत बुमराह (हक्रकेट), हरमनप्रीत
कौर (हक्रकेट), सविता पुननया (हॉकी) आशण हीना वसद्धू (नेमबाजी)) क्रीडा

Page No. 39
 क्षेत्राशी संबंवधत आहेत.
 या िषी ९ स्थानांिर एकूण १० महहलांची नािे आहेत. पहहल्या स्थानी जान्हिी
जोशी आशण नूपुरा नकलोस्कर यांचे नाि आहे.
 मराठमोळी अशभनेत्री वमवथला पालकर, अशभनेत्री भूमी पेडणेकर, ‘मसान’ फेम
अशभनेता विकी कौशल हे मनोरंजन विर्श्ातले तारेही या यादीत आहेत.
 फोब्जथकडून २०११पासून ३० िषाांखालील तरुणांची यादी जाहीर केली जाते.
२०१४पासून फोब्जथ इंनडयाची यादी घोनषत करण्यात येते. या यादीत
भारतातीलच ३० तरुणांची ननिड केली जाते.

बांगलादेिच्या माजी पंतप्रधानांना ५ वर्षाांचा तुरुंगवास

 बांगलादेशच्या माजी पंतप्रधान आशण बांगलादेश राष्ट्रिादी पाटी (बीएनपी)
या विरोधी पक्षाच्या प्रमुख प्रमुख बेगम खालेदा शझया यांना भ्रष्ट्ाचारप्रकरणी
ढाक्तयातील न्यायालयाने ५ िषाांसाठी तुरुंगिासाची शशक्षा सुनािली.
 शझया ऑफथनेज टरस्ट आशण शझया चॅररटेबल टरस्ट या दोन संस्थांच्या नािे
परदेशांतून वमळालेल्या २१ दशलक्ष टका (सुमारे २.५२ लाख
डॉलर) देणग्यांच्या रकमांचा खासगी िापरासाठी अपहार केल्याप्रकरणी ्या
दोषी ठरल्या आहेत.
 या प्रकरणात शझया यांचा मुलगा ताररक रहमान आशण इतर चार जणांना १०
िषाांसाठी तुरुंगिासाची शशक्षा ठोठािण्यात आली आहे.
 २००१-२००६ या काळात बेगम शझया यांच्या नेतृ्िाखाली ‘बीएनपी’चे
सरकार सत्तेिर असताना या दोन स्ियंसेिी संस्था केिळ कागदािर स्थापन
केल्या गेल्या ि ्यांच्या देणग्यांचा अपहार केला गेला, या आरोपािरून
भ्रष्ट्ाचार विरोधी आयोगाने हा खटला दाखल केला होता.
Page No. 40
 हा खटला रद्द केला जािा यासाठी शझया यांनी उच्च ि सिोच्च न्यायालयात
दोनदा यावचका केल्या हो्या. परंतु ्या फेटाळल्या गेल्या हो्या.
 या ननणथयाविरोधात शझया िरच्या न्यायालयात अपील करु शकतात. मात्र,
ये्या नडसेंबरमध्ये होणारृा ननिडणूका ्यांना लढिता येणार नाही.
 न्यायालयाने शझया यांना तुरुंगिासाची शशक्षा सुनािल्यानंतर शझया समथथकांनी
न्यायालयाच्या पररसरात धुडगूस घातला.
 यामध्ये कमीत कमी ५ पोलीस कमथचारी जखमी झाले आहेत. ्याचबरोबर
दोन मोटारसायकली पेटिून देण्यात आल्या.
 बेगम खालेदा शझया या १९९१ ते १९९६ आशण २००१ ते २००६ अशा दोन
िेळेस बांगलादेशच्या पंतप्रधान राहहल्या आहेत.

भारत व इराणदरपयान ९ करारांवर स्वाक्षरृा

 इराणचे अध्यक्ष हसन रुहानी भारताच्या भेटीिर आले असून दहशतिाद,
सुरक्षा, व्यापार ि ऊजाथ या विषयांिर पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्याशी ्यांची
चचाथ झाली.
 राष्ट्रपती भिनमध्ये रुहानी यांचे भव्य स्िागत करण्यात आले. परराष्ट्र मंत्री
सुषमा स्िराज यांनीही रुहानी यांची भेट घेऊन विविध विषयांिर चचाथ केली.
 दोन्ही देशांनी प्रादेशशक स्थस्थतीिर व्यापक चचाथ केली असून शांततामय, संपन्न
ि स्थस्थर अफगाशणस्तानच्या आिमयकतेिर भर नदला आहे.
 दोन्ही देशांनी एकूण ९ करारांिर स्िाक्षरृा केल्या. ्यात चाबहार बंदराच्या
पहहल्या टप्पप्पयातील शाहीद बेहेसटी बंदराचे संचालन काम भारत १८
महहन्यांसाठी भाडेत््िािर चालिण्यास घेण्याच्या कराराचा समािेश आहे.

Page No. 41
 इराण पोटथ अँड मेरीटाईम ऑगथनायझेशन ि भारताच्या पोर्टसथ ग्लोबल
शलवमटेड यांच्यात करार झाला आहे.
 दुहेरी करआकारणी टाळणे , राजनैवतक पासपोटथ असल्यास शव्हसामध्ये सूट,
पारंपररक औषध पद्दॄती, व्यापार समस्या तज्ञ गटाची स्थापना या करारांचाही
यात समािेश आहे.

वसिंगापूर सरकारकडून नागरीकांना बोनस

 वसिंगापूर सरकारने अथथसंकल्पातील शशलकी रकमेतून देशातील २१ िषे ि
्याहून अवधक ियाच्या प्र्येकाला ‘बोनस’ देण्याची घोषणा केली आहे.
 नागररकांना ्यांच्या करपात्र उ्पन्नानुसार १०० ते ३०० वसिंगापूर डॉलर
(४,९०० रुपये ते १४.७०० रुपये) एिढी रक्कम बोनस म्हणून वमळेल.
 या बोनसचे िणथन मंडाररयन भाषेत ‘हाँगबाओ’ असे केले आहे. याचा
अथथ विशेष आनंदाप्रसंगी नदली जाणारी रोख बक्षीस रक्कम.
 वसिंगापूरच्या आर्थथक प्रगतीत प्र्येक नागररकास सहभागी करून घेण्याची
सरकारची प्रवतबद्दॄता यातून नदसून येते.
 वित्तमंत्री हेंग स्िी नकएत यांनी १० अब्ज वसिंगापुरी डॉलर शशलकीचा
अथथसंकल्प मां डताना सुमारे ७०० दशलक्ष वसिंगापुरी डॉलर २७ लाख
नागररकांना ‘बोनस’ म्हणून िाटण्याची घोषणा केली.
 यानंतरही उरलेली रक्कम रेल्िे सुधारणा, ज्येष्ठ नागररकांसाठी विमा संरक्षण
योजनांसारख्या कामासाठी िापरण्यात येणार आहे.
 देशातील िैधाननक मंडळाने अथथव्यिस्थेत नदलेले योगदान आशण मुद्रांक
शुल्क म्हणून जमा झालेली रक्कम यामुळे यंदा इतका नफा असणारा
अथथसंकल्प सादर झाल्याचे िृत्त आहे.
Page No. 42
 नोट : जेव्हा सरकारचे अंदाशजत उ्पन्न अंदाशजत खचाथपेक्षा जास्त असते तेव्हा
्या अथथसंकल्पास शशलकीचा अथथसंकल्प (Surplus Budget) असे
म्हणतात.

पानकस्तानकडून मँडररनला अवधक

ृ त भार्षेचा दजाथ
 पानकस्तानमधील वसनेटने चीनमधील मँडररन या भाषेचा पानकस्तानमधील
अवधकृत भाषांच्या यादीत समािेश केला आहे.
 ्यामुळे पानकस्तानमध्ये इंग्रजी, अरबी, उदुथसह मँडररनचाही अवधकृत
भाषांच्या यादीत समािेश झाला आहे.
 मँडररनला अवधकृत भाषेचा दजाथ वमळाल्याने चीन-पानकस्तान इकॉनॉवमक
कॉररडॉरअंतगथत जनतेमधील संिाद िाढण्यास हातभार लागेल, असा दािा
केला जात आहे.
 पानकस्तानमध्ये पंजाबी, पमतू या भाषा बोलणारृांचे प्रमाणही लक्षणीय आहे.
मात्र, अजूनही या भाषांना अवधकृत भाषेचा दजाथ वमळालेला नाही.
 पानकस्तानमधील बोली भाषांना डािलून परदेशी भाषेला अवधकृत भाषांच्या
यादीत स्थान देण्याचा प्रकार दुदैिी असल्याचे प्रवतहक्रया अनेकांनी नदली
आहे.
 पानकस्तान-चीनमधील िाढते व्यापारी संबंध पाहता पाकमधील अनेक जण
मँडररन ही भाषा शशकत आहेत.
 चीनमधील शैक्षशणक संस्थांनीही पाकमध्ये मँडररन भाषा िगथ सुरु केले आहेत.
तर पानकस्तानमधील काही शाळांमध्येही ही भाषा शशकिली जाते.
 पशिमेकडील देशांमध्ये पानकस्तानी नागररकांना सन्मानजनक िागणूक
वमळत नसल्याचे अनेकांना िाटते. ्यामुळे पाकमधील तरुणाईचा कल आता
Page No. 43
 चीनकडे िाढत असल्याचे सांवगतले जाते.

नवाज िरीफ पीएमएल-एन पक्षाच्या अध्यक्षपदासाठी अपात्र

 पानकस्तानचे माजी पंतप्रधान निाज शरीफ यांना तेथील सिोच्च न्यायालयाने
पानकस्तानातील सत्ताधारी पक्ष पानकस्तान मुहस्लम लीग-निाजच्या
(पीएमएल-एन) अध्यक्षपदासाठी अपात्र ठरविले आहे.
 ्यामुळे पंतप्रधान पदानंतर शरीफ यांना आता पक्षाध्यक्ष पदािरूनही
पायउतार व्हािे लागणार आहे.
 गेल्या िषी पनामा पेपर शलक प्रकरणात सिोच्च न्यायालयाने शरीफ यांना
दोषी ठरित पंतप्रधानपदािरून हटिले होते.
 पंतप्रधानपदािर असताना निाज शरीफ आशण ्यांच्या कुटुंबीयांनी परदेशात
अिैध संपत्ती गोळा केल्याचा आरोप आहे.
 संयुक्तत तपास पथकाने (जेआयटी) निाज शरीफ प्रकरणाचा तपास केला
होता. जेआयटीच्या अहिलात शरीफ आशण कुटुंबीयांिरील आरोप योग्य
असल्याचे वसद्दॄ झाले होते.

क
ृ ष्णा लाल कोिली पानकस्तानमध्ये ननवडणूक लढवणारृा पहिल्या
दणलत महिला
 पानकस्तानमध्ये कृष्णा लाल कोहली पानकस्तानच्या िररष्ठ सभागृहाची
(वसनेट) ननिडणूक लढिणारृा पहहल्या दशलत महहला ठरल्या आहेत.
 नकशू बाई म्हणून ओळखल्या जाणारृा कोहली यांना वसनेटसाठी पानकस्तान
पीपल्स पाटी या पक्षाकडून उमेदिारी देण्यात आली आहे.

Page No. 44
 कृष्णा यांचे बंधू िीरजी कोहली यांची अपक्ष उमेदिार म्हणून बेरानोच्या
युननयन कौहन्सलच्या अध्यक्षपदी ननिड झाली होती.
 ते कृष्णा यांची साथ देत आहेत. ्यामुळे जर िीरजी वसनेटर पदी ननयुक्तत
झाले तर, अल्पसंख्याक हहिंदू समाज आशण ग्रामीण वसिंध प्रांतातून
पानकस्तानच्या संसदेत पोहोचणारृा आशण राजकीय सूत्र हातात घेणारृा
कृष्णा या पहहल्या महहला ठरणार आहेत.
 मानिी हक्कांसाठी लढणारृा कृष्णा यांचा जन्म १९७९मध्ये वसिं ध प्रांताजिळ
असणारृा नगरपारकर येथे झाला होता.
 ्या पानकस्तानातील ‘कोहली’ या हहिंदू अल्पसंख्यांक समुदायातून आल्या
आहेत. पानकस्तानातील महहलांचे आशण अल्पसंख्यांकांचे सबलीकरण हे
्यांचे ध्येय आहे.
 ्यांचे कुटुंवबय सुरुिातीच्या काळात बंधुआ मजूर म्हणून काम करत होते.
्यामुळे इयत्ता वतसरीत असल्यापासून ्यांनाही मजूरी करािी लागली होती.
 ियाच्या सोळाव्या िषी ्यांनी वसिंध कृषी विद्यापीठात शशकणारृा लाल चंद
यांच्याशी वििाह केला होता.
 लग्नानंतर ्यांनी वसिंध विद्यापीठातून समाजशास्त्र या विषयातील
पदिी घेतली. कुटुंब आशण पतीने नदलेल्या पाहठिंर्बयामुळे ्यांनी पदव्युत्तर
शशक्षणही पूणथ केले.
 २००५पासून ्यांनी सामाशजक कायथक्याथ म्हणून काम करण्यास सुरुिात
केली. २००७मध्ये इस्लामाबाद येथे आयोशजत करण्यात आलेल्या ‘मेहेरगढ
युमन राइर्टस युथ शलडरशशप टरेननिंग कॅम्प’साठी ्यांनी ननिड झाली होती.
 कामाच्या ठाकाणी होणारे लैंवगक शोषण, महहलांचे मुलभूत हक्क आशण
बंधुआ मजूर यांच्याविषयी काही मह््िाची पािले उचलण्यात आशण ्यांच्या

Page No. 45
 हहताच्या दृष्ट्ीने मह््िाच्या कामांमध्ये हातभार लािण्यात ्यांचे मह््िपूणथ
योगदान आहे.
 पानकस्तानच्या युथ वसविल अॅक्तशन प्रोग्राममध्येही ्यांनी आपले योगदान
नदले आहे.

ववकीनपडीयाच्या स्पधेमध्ये जेजुरीच्या फोटोला पहिला क्रमांक

 जगभरातील सिाथत मोठा माहहतीचा स्रोत असलेल्या विकीनपडीयाने
आयोशजत केलेल्या स्पधेमध्ये खंडेरायाची जेजुरीच्या फोटोने पहहला क्रमांक
पटकािला आहे.
 जेजुरी गडािर सोमिती अमािस्येला नटपलेला भंडारृात रंगलेला जेजुरीच्या
मंनदराचा हा फोटो २०१७ सालातील जगातील सिो्कृष्ट् फोटो ठरला आहे.
 विकीपीडीयाने #WikiLovesMonuments ही थीम घेऊन जगभरातील
व्यक्ततींकडून ्यांच्या प्रदेशातील प्रेक्षणीय स्थळांचे फोटो मागिले होते.
 यामध्ये ४५ हून अवधक देशांमधील नागररकांनी ्यांच्या देशातील सिोत्तम
प्रेक्षणीय स्थळांचे लाखो फोटो पाठिले.
 ्यापैकी प्रशांत खारोटे यांनी नटपलेल्या खंडोबाच्या यात्रेच्या या फोटोला
पहहले पाररतोनषक वमळाले आहे.
 विकी लव्ह मॉन्यूमेन्र्टस ही स्पधाथ २०१०मध्ये नेदरलॅण्डमध्ये स्थाननक स्तरािर
सुरु करण्यात आली होती.
 २०११साली ही स्पधाथ सिथ युरोप देशांमध्ये तर २०१२पासून जगभरातील
छायावचत्रकारांसाठी आयोशजत करण्यात येत आहे.

Page No. 46
 पानकस्तान FATFच्या ग्रे णलस्टमध्ये
 दहशतिादी संघटनांना ननधी पुरिणारृा देशांिर नजर ठेिणारी
संस्था फायनाहन्शअल अॅक्तशन टास्क फोसथने (FATF) पानकस्तानला ‘ग्रे
शलस्ट’ मध्ये टाकले आहे.
 दहशतिादी संघटनांना आर्थथक मदत केल्याप्रकरणी ही कारिाई करण्यात
आली आहे. यामुळे आता आंतरराष्ट्रीय स्तरािरून पानकस्तानिर नजर ठेिली
जाणार आहे.
 प्र्येक पररस्थस्थतीत पानकस्तानची साथ देणारृा चीनने यािेळी मात्र पाकला
समथथन नदले नसून या मुद्दृािर माघार घेतली आहे.
 ्यामुळे पॅररसमध्ये सुरु असलेल्या FATFच्या बैठकीत सिथसहमतीने पाकला
‘ग्रे शलस्ट’ मध्ये टाकण्याचा ननणथय घेण्यात आला.
 पानकस्तानला याआधी पैशांची अफरातफर केल्याच्या प्रकरणात िषथ २०१२
ते २०१५ दरम्यान िॉच शलस्टमध्ये टाकण्यात आले होते.
 तसेच काही महहन्यांपूिी दहशतिादी संघटनांना आश्रय नदल्यामुळे अमेररकेने
पानकस्तानची आर्थथक मदतही रोखली आहे.

Page No. 47
 राज्यस्तरीय
मराठवाडा व ववदभाथला अवकाळी पाऊस आणण गारनपटीचा तडाखा
 मराठिाडा ि विदभाथतील काही शजल्यांना ११ फेब्रुिारी रोजी अिकाळी
पाऊस आशण गारनपटीचा तडाखा बसला.
 अचानक झालेल्या गारनपटीमुळे कांदा, गहू आशण हरभरा नपकाचे मोठे
नुकसान झाले आहे. यामुळे शेतकरी पुन्हा एकदा संकटात आला आहे.
 गारपीट ि अिकाळी पाऊस यामुळे भंडारा शजल्यातील तुमसर येथे ३००
पोपटांचा तर काटोलमध्ये ६४ बगळ्यांचा मृ्यूही झाला आहे.
 गेल्या तीन ते चार नदिसांपासून या भागात ढगाळ िातािरण होते. हिामान
खा्याने अिकाळी पािसाचा अंदाज ितथिला होता.
 विदभाथतील अमरािती, बुलढाणा, अकोला, िाशशम तसेच मराठिाड्ातील
बीड, जालना, परभणी, लातूर, उस्मानाबाद, हहिंगोली ि उत्तर महाराष्ट्रातील
जळगाि या ११ शजल्यांना गारनपटीचा सिाथवधक फटका बसला आहे.
 अिकाळी पाऊस आशण गारपीटीमुळे नुकसान झालेल्या शेतकरृांना
शासनाकडून मदत जाहीर झाली आहे.
 कृषीमंत्री पां डुरंग फुंडकर यांनी एनडीआरएफच्या ननकषानुसार शेतकरृांना
मदत देणार असल्याचे सांवगतले. शेतपीकाच्या नुकसानीचे पंचनामे
झाल्यानंतर शेतकरृांना ही मदत वमळणार आहे.
 पीक विमा काढलेल्या शेतकरृांना जास्तीत जास्त रक्कम वमळेल.
्याचप्रमाणे पीक विमा न काढलेल्या शेतकरृांनाही मदत नदली जाईल.
 कुठल्या पीकाला नकती रक्कम
 ज्िारी, मका, गहू नपकांसाठी : प्रवतहेक्तटर ६,८०० रुपये.
Page No. 48
  वसिंचनातील जवमनीसाठी : प्रवतहेक्तटर १३,५०० रुपये.
 मोसंबी, संत्र : प्रवतहेक्तटर २३,३०० रुपये.
 आंबा : प्रवतहेक्तटर ३६,७०० रुपये.
 केळी : प्रवतहेक्तटर ४०,००० रुपये.
 शलिंबू : प्रवतहेक्तटर २०,००० रुपये.
 हरभरा, सुयथफूल : प्रवतहेक्तटर ६,८०० रुपये.
 पीकविमा न काढलेल्यांना : प्रवतहेक्तटर १८,००० रुपये.

बडोद्यात ९१व्या अ. भा. मराठी साहित्य संमेलनाला प्रारंभ

 महाराजा सयाजीराि गायकिाड साहह्यनगरी (बडोदे, गुजरात) येथे १६
फेब्रुिारी रोजी ९१व्या अशखल भारतीय मराठी साहह्य संमेलनाचे औपचाररक
उद्घाटन झाले.
 ज्ञानपीठ पुरस्कारप्राि विजेते ज्येष्ठ गुजराती साहहह्यक डॉ. रघुिीर चौधरी
यांच्या हस्ते संमेलनाचे उद्घाटन करण्यात आले.
 यािेळी संमेलनाचे अध्यक्ष लक्ष्मीकांत देशमुख यांच्या हस्ते ग्रंथपूजन
करण्यात आले. राजमाता शुभांवगनीराजे गायकिाड संमेलनाच्या
स्िागताध्यक्षा आहेत.
 आपल्या कायाथचा आशण कतृथ्िाचा ठसा उमटिलेले महाराज सयाजीराि
गायकिाड यांची बडोदे ही कमथभूमी आहे.
 सुमारे ८३ िषाथनंतर बडोद्यात अशखल भारतीय मराठी साहह्य संमेलन
आयोशजत करण्यात आले आहे. यापूिी १९०९साली येथे साहह्य संमेलन पार
पडले होते.

Page No. 49
 महाराज सयाजीराि गायकिाड यांनी केलेल्या भाषणाची ध्िनननफत उद्घाटन
प्रसंगी ऐकिण्यात आली.
 महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री देिेंद्र फडणिीस आशण गुजरातचे मुख्यमंत्री विजय
रूपाणी हे उद्घाटन सोहळ्याला उपस्थस्थत होते.
 या साहह्यनगरीतील मुख्य व्यासपीठाला ‘वििंदा करंदीकर विचारपीठ’ असे
नाि देण्यात आले आहे.

मुंबई-पुणे िायपर लूप टरेनसाठी ्र्जजन िायपरलूप क

ं पनीिी करार
 मुंबई-पुणे दरम्यान हायपर लूप टरेन मागथ उभारण्यासंदभाथत
महाराष्ट्राशी व्हर्जजन हायपरलूप िन या कंपनीने ईच्छा करार केला आहे.
 मुंबईमध्ये मॅग्नेनटक महाराष्ट्र सवमटसाठी हायपरलुपचे प्रमुख ररचडथ ब्रॅन्सन आले
असून, मुंबई-पुणे हे अंतर हायपरलूप टरेनने अिघ्या २० वमननटात पार करता
येईल असे ्यांनी सांवगतले.
 ब्रॅन्सन यांच्यानुसार हायपरलूपमुळे अपघातांचे प्रमाण कमी होईल. या
प्रकल्पासाठी २० हजार कोटीं रुपयांचा खचथ अपेशक्षत आहे.
 दरिषी १५ कोटी प्रिाशांना िाहून नेण्याची क्षमता या हायपरलूप टरेनची
असेल. हायपरलूप टरेनमुळे दरिषी प्रिाशांच्या ९ कोटी तासांच्या िेळेची
बचत होईल.
 तसेच पयाथिरण प्रदुनषत करणारृा िायुंचे उ्सजथनही दरिषाथला दीड लाख टन
इतके कमी होईल असा दािा करण्यात आला आहे.
 या तंत्रज्ञानांतगथत हिाविरहहत ट्य ू बमधून चुंबकीय क्षेत्राच्या सहाय्याने
ध्िनीच्या गतीने टरेनसारख्या डर्बयांचा प्रिास केला जातो.

Page No. 50
 अजूनतरी हे तंत्रज्ञान जगात कुठेही व्यािसावयक िापरात आलेले
नाही. दुबईमधे हायपरलूपचे काम िेगाने सुरू असून तेथे ती लिकरच िापरात
येण्याची शक्तयता आहे.
 ही यंत्रणा संपूणथपणे िीजेिर चालणारी असून हा मागथ िापरात आला तर मुंबई
पुणे रस््यािरील ताणही कमी होईल असे सांगण्यात येत आहे.

अणभनेते कमल िसन यांचा तावमळनाडूच्या राजकारणात प्रवेि

 दाशक्षणा्य अशभनेते कमल हसनने तावमळनाडूच्या राजकारणात प्रिेश
केला असून, ्यांनी ‘मक्कल ननधी मय्यम’ या आपल्या निीन पक्षाची
घोषणा केली आहे.
 कमल हसन यांनी मदुराईत घेतलेल्या एका सभेत आपल्या पक्षाच्या
राजकीय वचन्हाचेही अनािरण केले.
 एका तारृाभोिती सहा हातांनी केलेली गुंफण असे हसन यांच्या निीन
पक्षांचे वचन्ह असणार आहे.
 या सभेसाठी नदल्लीचे मुख्यमंत्री अरवििंद केजरीिाल यांच्यासह काही
राजकीय नेते आशण कमल हसन यांच्या चाह्यांनी हजेरी लािली.

वांद्रे येथे मराठी भार्षेचे देिातील पहिले ववद्यापीठ

 िाचक चळिळ म्हणून ओळखल्या जाणारृा ग्रंथालीच्या पुढाकाराने मराठी
भाषेचे देशातील पहहले विद्यापीठ िांद्रे येथे मुंबई महापाशलकेच्या जागेत सुरू
होणार आहे.
 यासाठी आिमयक जागेच्या हस्तांतरणाचा औपचाररक कायथक्रम २७ फेब्रुिारी

Page No. 51
 रोजी मराठी भाषा नदनाननवमत्त मुख्यमंत्री देिेंद्र फडणिीस यांच्या हस्ते विधान
भिनात होणार आहे.
 िांद्रे पशिम येथे हे विद्यापीठ सुरू व्हािे याकररता भाजपाचे आमदार आशशष
शेलार या विषयािर दीड िषाथपासून काम करत आहेत.
 िांद्रेमधील बँडस्टँड येथील जागा मुंबई महापाशलकेने विद्यापीठाला देण्याचे
मान्य केले आहे.
 राज्यात मराठीसाठी स्ितंत्र विद्यापीठ व्हािे ही मागणी गेल्या ८० िषाांपासून
म्हणजे स्िातंत्र्यपूिथ काळापासून केली जात आहे.
 महाराष्ट्राची स्थापना झाल्यानंतर मराठी विद्यापीठ स्थापन करािे, अशी मागणी
अशखल भारतीय साहह्य संमेलनातूनही करण्यात आली. मात्र गेल्या साठ
िषाांत ्याला मूतथ रुप आलेले नाही.
 ग्रंथालीचे संस्थापक : नदनकर गांगल
ववद्यापीठाची रचना
 मराठी भाषेतील सिथ ग्रंथ ि पुस्तकांनी सज्ज असे अद्ययाित ग्रंथालय असेल.
 मराठी भाषेच्या संिधथन ि प्रचारासाठी विविध उपक्रम राबविण्यात येतील.
 परीक्षा, संशोधन, लेखन असे उपक्रम विद्यापीठामाफथत राबविण्यात येतील.
अन्य भार्षांची ववद्यापीठे
 केंद्र सरकारच्या सांस्कृवतक खा्याने आजिर तमीळ (२००४), संस्कृत
(२००५), तेलुगू ि कन्नड (२००८), मल्याळम (२०१३) आशण ओनडया (२०१४)
या भाषांना अशभजात भाषेचा दजाथ नदला आहे.
 ्यांपैकी तमीळ (१९८१), तेलुगू (१९८५), कन्नड (१९९१), मल्याळम (२०१२) या
भाषांची आपापल्या राज्यांत स्ितंत्र विद्यापीठे आहेत.

Page No. 52
 संस्कृत भाषेचीही केंद्रीय, अशभमत आशण खासगी अशी अनेक विद्यापीठे
देशाच्या िेगिेगळ्या भागांत कायथरत आहेत.
 शशिाय ऊदूथ, हहिंदी आशण इंग्रजीसह परकीय भाषांसाठी केंद्रीय विद्यापीठे
आहेत. मौलाना आझाद राष्ट्रीय ऊदूथ विद्यापीठ (१९९८) हे हैद्राबादला आहे, तर
महा्मा गांधी आंतरराष्ट्रीय हहिंदी विर्श्विद्यालय (१९९७) महाराष्ट्रात िधाथ येथे
आहे.

Page No. 53
 क्रीडा
१९ वर्षाथखालील ववर्श्चर्षक स्पधेत भारत ववजेता
 न्यूझीलंड येथे सुरू असलेल्या १९ िषाथखालील विर्श्चषकाच्या अंवतम
सामन्यात भारतीय सं घाने ऑस्टरेशलयाचा ८ गडी राखून पराभि करत चौर्थयांदा
विर्श्चषक शजिंकला.
 याआधी मोहम्मद कैफ (२०००), विराट कोहली (२००८), उन्मुक्तत चंद
(२०१२) यांच्या नेतृ्िाखाली भारताने १९ िषाथखालील विर्श्चषक शजिंकला
आहे.
 ऑस्टरेशलयन संघाने नदलेले २१७ धािांचे आव्हान टीम इंनडयाने आठ गडी
राखून दहाहून अवधक षटके शशल्लक असतानाच पूणथ केले.
 या सामन्यात भारताकडून इशार पोरेल, शशिा वसिंग, कमलेश नागरकोटी
आशण अनुकूल रॉय यांनी प्र्येकी २ तर शशिम मािीने १ बळी घेतला.
 तुलना्मक रर्या सोप्पप्पया आव्हानाचा पाठलाग करताना भारताच्या मनजोत
कालराने अिघ्या १०२ चेंडूत १०१ धािांची नाबाद खेळी केली. ्यासाठी
्याला सामनािीराचा पुरस्कार देण्यात आला.
 ्याला हािीक देसाई (नाबाद ४७), कणथधार पृर्थिी शॉ (२९) आशण शुभम
गील (३१) या खेळाडूंनी मोलाची साथ नदली.
 संपूणथ स्पधेत धािांचा पाउस पाडणारृा शुभमन वगलला माशलकािीराचा
नकताब देऊन गौरिण्यात आले.
 या विजयाबरोबरच विक्रमी ४ िेळा १९ िषाथखालील विर्श्चषक स्पधाथ
शजिंकणारा भारत हा पहहलाच देश ठरला आहे.
 बीसीसीआयने विजे्या सं घातील प्र्येक खेळाडूला ३० लाख, प्रशशक्षक

Page No. 54
 राहुल द्रविडला ५० लाख तर सपोटथ स्टाफला २० लाखांचे बक्षीस जाहीर केले
आहे.
 मॅन ऑफ द मॅच : मनजोत कालरा
 मॅन ऑफ द वसरीज : शुभमन वगल

मेरी कोमला इंनडयन ओपन बॉहक्सिंग स्पधेत सुवणथपदक

 भारताची अव्िल महहला बॉहक्तसिंग खेळाडू एम सी मेरी कोम हहने इंनडयन
ओपन बॉहक्तसिंग स्पधेत सुिणथपदक शजिंकले.
 मेरी कोमसह संजीत, मनीष कौशशक, पी. बासुमातर, लव्हलीना बोगाथहेन
यांनीदेखील सुिणथपदक शजिंकले.
 महहला गटात ऑशलहम्पक आशण जागवतक पदकविजेती मेरी कोमने ४८
नकलो गटाच्या अंवतम फेरीमध्ये नफशलनपन्सच्या जोसी गॅबुकोचा
पराभि केला.
 विलाओ बसुमतरीने ६४ नकलो गटामध्ये थायलंडच्या सुदापोनथ वससोन्दीिर
चुरशीच्या लढतीमध्ये ३-२ अशी मात करत सुिणथपदक शजिंकले.
 आसामच्याच लोिशलना बोगरेहेनने िेल्टरिेट ६९ नकलो गटामध्ये भारताच्याच
पूजाचा पराभि करत सुिणथपदकािर नाि कोरले.
 पुरुषांमध्ये संजीतने उझबेनकस्तानच्या सन्जर तुसुथनोिला हरित ९१ नकलो
गटाचे जेतेपद पटकािले.
 ६० नकलो गटामध्ये मनीष कौशशकला सुिणथपदक वमळाले. ्याचा प्रवतस्पधी
मंगोशलयाचा बाट्टूमूर वमशील्ट जखमी असल्याने ्याने अंवतम फेरीतून माघार
घेतली.

Page No. 55
 आशशयाई स्पधेतील कांस्यपदक विजेता सतीश कुमार (९१ नकलोिरील)
आशण नदनेश डगरला (६९ नकलो) रौप्पयपदकािर समाधान मानािे लागले.
पी ्ी वसिंधूला इंनडया ओपन स्पधेत उपववजेतेपद
 भारताची ऑशलहम्पक रौप्पयपदक विजेती बॅडवमिंटनपटू पी व्ही वसिं धूचा इंनडया
ओपन बॅडवमिंटन स्पधेत अंवतम सामन्यात पराभि झाल्यामुळे वतला
उपविजेतेपदािर समाधान मानािे लागले.
 गेल्या िषी ग्लासगो येथे पार पडलेल्या िल्डथ चॅहम्पयननशप तसेच दुबईत पार
पडलेल्या सुपरसीररजच्या अंवतम फेरीत पराभूत झाल्यामुळे वसिं धूला
उपविजेतेपदािरच समाधान मानािे लागले आहे.
 इंनडया ओपनच्या उ्कंठापूणथ अंवतम सामन्यात अमेररकन खेळाडू झांग
बेनिेईने वतचा २१-१८, ११-२१, २२-२० असा पराभि करत स्पधेचे
विजेतेपद पटकािले.
 बेनिेईचे हे पहहलेच सुपर वसरीज विजेतेपद ठरले. याआधी वतने २०१६मध्ये
रेंच ओपनची उपां्य फेरी गाठली होती.
 पुरुष गटात चीनच्या शेई युकी याला विजेतेपद वमळाले. ्याने तृतीय
मानांनकत चोयू वतएनचेन याचा २१-१८, २१-१४ असा पराभि केला.

झुलन गोस्वामी २०० बळी घेणारी पहिली महिला गोलंदाज

 भारतीय महहला हक्रकेट संघाची अनुभिी गोलंदाज झुलन गोस्िामी महहला
िन-डे हक्रकेटमध्ये २०० बळी वमळिणारी पहहली महहला गोलंदाज ठरली
आहे.
 दशक्षण आनरकेची सलामीिीर फलंदाज लॉरा िोल्िाटथला झेलबाद करत
झुलनने िन-डे हक्रकेटमधला आपला २०० िा बळी नटपला.
Page No. 56
 २०११ साली न्यूझीलंडविरुद्दॄ खेळताना झुलनने ३२ धािांत ६ बळी घेतले
होते. ही वतच्या कारनकदीतली आतापयांची सिोत्तम कामवगरी ठरलेली आहे.
 सध्या सिाथवधक बळी वमळिणारृांच्या यादीत झुलन गोस्िामी २०० बळींसह
आघाडीिर आहे.
 यानंतर ऑस्टरेशलयाची कॅथररन नफर्टझपॅटरीक दुसरृा (१८० बळी) आशण
ऑस्टरेशलयाचीच शलसा स्थळेकर (१४६ बळी) वतसरृा स्थानािर आहे.
 ्याखालोखाल चौथा स्थानी िेस्ट इंनडजची अननसा मोहम्मद (१४५ बळी)
आशण पाचव्या स्थानी भारताची ननतू डेव्हीड (१४१ बळी) आहेत.

रंगना िेरथ सवाथवधक गडी बाद करणारा डावखुरा गोलंदाज

 श्रीलंकेच्या हक्रकेट संघातील नफरकी गोलंदाज रंगना हेरथ याने बांग्लादेश
विरुध्द कसोटी सामन्यात डािखुरृा गोलंदाजांमध्ये सिाथवधक गडी बाद
करण्याचा निा विक्रम प्रस्थानपत केला.
 हेरथने पानकस्तानचे िेगिान गोलंदाज िवसम अक्रम यांना मागे टाकत हा
विक्रम आपल्या नािािर केला आहे.
 ्याने आतापयांत एकूण ४१५ गडी बाद केले आहेत. तर िवसम अक्रम यांच्या
नािे ४१४ गडी बाद करण्याचा विक्रम होता.
 कसोटी हक्रकेटमध्ये सिाथवधक गडी बाद करणारे पहहले पाच डािखुरे
गोलंदाज
 रंगना हेरथ (श्रीलंका) : ४१५ बळी
 िवसम अक्रम (पानकस्तान) : ४१४ बळी
 डॅननअल शव्हटोरी (न्यूझीलंड) : ३६२ बळी

Page No. 57
  चावमिंडा िास (श्रीलंका) : ३५५ बळी
 वमचेल जॉन्सन (ऑस्टरेशलया) : ३१३ बळी

स्टी्न हस्मथला प्रवतष्ठेचे अ‍ॅलन बोडथर पदक

 ऑस्टरेशलयाचा कणथधार स्टीव्हन हस्मथने प्रवतष्ठेचे अ‍ॅलन बोडथर पदक शजिंकले.
्याने दुसरृांदा या पदकािर नाि कोरले.
 महान माजी हक्रकेटपटू डॉन ब्रॅडमन यांच्यानंतर ऑस्टरेशलयाचा सिो्कृष्ट्
फलंदाज म्हणून गणल्या जाणारृा हस्मथला २४६ मते पडली.
 ्याने दोन िेळचा पदक विजेता सलामीिीर डेशव्हड िॉनथर (१६२ मते) आशण
नफरकीपटू नॅथन शलयॉनला (१५६ मते) मागे टाकले.
 ऑस्टरेशलयाचा यंदाचा िषाांतील सिोत्तम कसोटीपटूचा पुरस्कार वमळिलेल्या
हस्मथने २०१५मध्ये बोडथर पदक शजिंकले होते.

पारुपल्ली कश्यपला ऑहस्टरयन खुल्या बॅडवमिंटन स्पधेचे जेतेपद

 राष्ट्रकुल स्पधेतील विजे्या पारुपल्ली कमयपने ऑहस्टरयन खुल्या आंतरराष्ट्रीय
चॅलेंज बॅडवमिंटन स्पधेत पुरुष गटाचे जेतेपद पटकाविले.
 ्याने मलेशशयाच्या जून िेई चीमचा २३-२१, २१-१४ अशा फरकाने अिघ्या
३७ वमननटांत पराभि केला.
 यापूिी कमयपने २०१५मध्ये सय्यद मोदी आंतरराष्ट्रीय स्पधेत अखेरचे
जेतेपद वमळिले होते. तर गतिषी कमयपने अमेररकन खुल्या ग्रां. नप्र. गोल्ड
स्पधेच्या अंवतम फेरीत प्रिेश केला होता.
 जागवतक क्रमिारीत एकेकाळी सहाव्या क्रमांकािर असलेल्या

Page No. 58
 कमयपला मागील काही िषाांत दुखापतींनी त्रस्त केले होते. ्यातून सािरत
्याने हे यशस्िी पुनरागमन केले.

सुनीत जाधव सलग पाचव्यांदा मिाराष्ट्र श्री

 संस्मरणीय अशा महाराष्ट्र श्री राज्य अशजिंक्तयपद शरीरसौष्ठि स्पधेत सुनीत
जाधिने सलग पाचिे राज्य अशजिंक्तयपद शजिंकण्याचा भीमपराक्रम केला.
 जागवतक स्पधेत सुिणथ शजिंकणारृा महेंद्र चव्हाण, माजी मुंबई श्री सुजन
नपळणकर आशण अतुल आंब्रेिर मात करीत सुनीतने विजेतेपद पटकािले.
 नफजीक स्पोटथस् प्रकारात पुरूषांमध्ये पुण्याचा रोहन पाटणकर तर महहलांमध्ये
पुण्याचीच स्टेला गौडे अशजिंक्तय ठरली.
 संपूणथ स्पधेिर मुंबईकरांनी आपले िचथस्ि गाजिले. मुंबईने सांवघक विजेतेपद
तर उपनगरने सांवघक उपविजेतेपद पटकािले.

णजपनॅहस्टक्स वल्डथकपमध्ये भारताच्या अरुणा रेड्डीला कांस्यपदक

 ऑस्टरेशलयात मेलबनथमध्ये सुरु असलेल्या शजम्नॅहस्टक्तस िल्डथकपमध्ये िॉल्ट
प्रकारात भारताच्या अरुणा बुडा रेड्डीने कांस्यपदक शजिंकले. अशी कामवगरी
करणारी ती पहहली भारतीय शजम्नॅस्ट ठरली आहे.
 या स्पधेत स्लोव्हाननयाच्या जासा कायससेल्फला सुिणथ आशण ऑस्टरेशलयाच्या
इमायली व्हाइटहेडला रौप्पयपदक वमळाले.
 याच प्रकारातील अन्य भारतीय महहला स्पधथक प्रणाती नायकला सहाव्या
क्रमांकािर समाधान मानािे लागले.
 अरुणा रेड्डी कराटे प्रशशक्षक असून वतच्याकडे र्बलॅक बेल्ट आहे. २००५साली

Page No. 59
 शजम्नॅहस्टक्तसमध्ये अरुणाने पहहले राष्ट्रीय पदक वमळिले.
 २०१४साली राष्ट्रकुल स्पधेच्या पात्रता फेरीत िॉल्ट अॅपराटसमध्ये अरुणाला
१४िे तर आशशयाई स्पधेत नििे स्थान वमळाले होते.
 २०१७साली आशशयाई चॅहम्पयनशशपमध्ये अरुणाला िॉल्ट प्रकारात सहािे
स्थान वमळाले होते.

आंतरराष्ट्रीय बॉहक्सिंग स्पधेत ववकास क

ृ ष्णनला सुवणथपदक
 भारतीय बॉक्तसर विकास कृष्णनने बल्गेररयाची राजधानी सोनफया येथे
झालेल्या स्टरँडजा स्मृती आंतरराष्ट्रीय बॉहक्तसिंग स्पधेत ७५ नकलो िजनी गटात
सुिणथपदक शजिंकले.
 विकासला स्पधेतील सिोत्तम खेळाडू म्हणूनही गौरिण्यात आले.
एखाद्या भारतीय खेळाडूला पहहल्यांदाच हा मान वमळाला आहे.
 २६ िषीय विकासने अंवतम फेरीत जागवतक अशजिंक्तयपद स्पधेतील
कांस्यपदक विजे्या टरॉय इस्लीचा पराभि केला.
 गतिषीच्या आशशयाई अशजिंक्तयपद स्पधेतील कांस्यपदकानंतर विकासचे हे
पहहलेच आंतरराष्ट्रीय पदक ठरले.
 भारताच्या अवमत पांघलनेही ४९ नकलो िजनी गटात सुिणथपदकाची
कमाई केली
 या स्पधेत भारताने २ सुिणथ, ३ रौप्पय ि ६ कांस्यपदकांदसह एकूण ११
पदकांची कमाई केली. यापैकी ५ पदक पुरुषांनी ि ६ पदक महहलांनी
पटकािली.

Page No. 60
 राणिद खान हक्रक
े ट ववर्श्ातील सवाथत युवा कणथधार
 अफगाशणस्तानचा नफरकीपटू राशशद खान हक्रकेट विर्श्ातील आतापयांतचा
सिाथत युिा कणथधार ठरला आहे.
 राशशदचे िय सध्या १९ िषे आशण १५९ नदिस असून, असगर
स्टॅननकजईऐिजी राशशद खानकडे अफगाशणस्तानच्या संघाचे नेतृ्ि देण्यात
आले आहे.
 अफगाशणस्तान संघातील प्रमुख गोलंदाज असलेल्या राशशद खानने
नुकतेच आयसीसी टी-२० गोलंदाजांच्या क्रमिारीत पहहले स्थान पटकािले
आहे.
 राशशद खानने ३७ एकनदिसीय सामन्यात ३५ डािांमध्ये ३.८२ च्या
इकॉनामीने ८६ विकेट वमळिल्या आहेत. १८ धािांच्या बदल्यात ७ बळी ही
्याची सिो्कृष्ट् कामवगरी आहे.
 तर टी-२०च्या २९ सामन्यात ्याने ४७ विकेट नटपल्या आहेत. टी-२० मध्ये
्याने एका डािात ३ धािा देऊन ५ विकेट ही सिो्कृष्ट् कामवगरी केली आहे.
 हक्रकेट इवतहासातील युिा कणथधार:
 राशशद खान (अफगाशणस्तान) : १९ िषे १५९ नदिस
 रोडनी टरॉट (बमुथडा) : २० िषे ३३२ नदिस
 राशजन सलेह (बांगलादेश) : २० िषे २९७ नदिस
 तेतेंदा तैबू (शझम्बार्बिे) : २० िषे ३४२ नदिस
 निाब पतोडी (भारत) : २१ िषे ७७ नदिस

Page No. 61
 णजतनराम मांझी राष्ट्रीय लोकिािी आघाडीमधून बािेर
 वबहारचे माजी मुख्यमंत्री शजतनराम मांझी भाजपाप्रणीत राष्ट्रीय लोकशाही
आघाडीमधून बाहेर पडत, राष्ट्रीय जनता दल-काँग्रेस यांच्या महाआघाडीत
सामील झाले आहेत.
 तीन िषाांपूिी झालेल्या वबहार विधानसभा ननिडणुकीत जद(यू) आशण राजद
आघाडीला शह देण्यासाठी माजी मुख्यमंत्री शजतन राम मांझी यांनी भाजपाशी
हातवमळिणी केली होती.
 ्यानंतर संयुक्तत जनता दलातून हकालपट्टी झाल्यािर शजतनराम मांझी
यांनी ‘हहिंदुस्थानी अिाम मोचाथ’ या पक्षाची स्थापना केली.
 ननतीशकुमार भाजपामध्ये आल्यापासून मांझींकडे भाजपाचे दुलथक्ष होत
असल्याचा आरोप मांझी समथथकांकडून केला जात होता.
 २०१५मध्ये विधानसभा ननिडणुकीतही लालूप्रसाद यादि यांनी शजतनराम
मांझी यांना भाजपाविरोधी लढ्यात सामील होण्याचे आमंत्रण नदले होते.
 मांझींना महाआघाडीत घेण्यासाठी लालूंचे प्रय्न सुरु होते. मात्र,
ननतीशकुमार ि समाजिादी पक्षाचे मुलायमवसिंह यादि यांनी मांझींना विरोध
दशथिला होता.
 एनडीएतून बाहेर पडणारा मांझी यांचा दुसरा पक्ष आहे. आगामी विधानसभा
ि लोकसभा ननिडणूक स्िबळािर लढण्याचे जाहीर करत शशिसेनेने यापूिी
भाजपला धक्का नदला होता.
 तर आंध्र प्रदेशमध्ये तेलगू देसम पक्षाचे सिेसिाथ ि मुख्यमंत्री चंद्राबाबू नायडू
हे देखील भाजपािर नाराज आहेत.

Page No. 62
 ववज्ञान-तंत्रज्ञान
स्पेसएक्सद्वारे ‘फाल्कन िेवी’ अवकाि यानाचे प्रक्षेपण
 अमेररकन उद्योग सम्राट इलॉन मस्क यांच्या ‘स्पेसएक्तस’ या कंपनीने ‘फाल्कन
हेिी’ हे प्रचंड शक्ततीशाली अिकाश यान अिकाशात सोडले.
 फ्लोररडातील केनडी स्पेस सेंटर तळािरुन हे रॉकेट अिकाशात झेपािले.
फाल्कन हेिीची पहहली चाचणी यशस्िी ठरली आहे. याच फ्लोररडातील
तळािरुन नासाच्या चंद्र मोहहमेला सुरुिात झाली होती.
 फाल्कन रॉकेटचे िजन दोन अिकाश यानांइतके (सुमारे ६३.८ टन) आहे.
२३० फूट लांबीच्या या यानात २७ मर्जलन इंशजन बसिण्यात आले आहे.
 या २३ मजली जंबो रॉकेटमध्ये पेलोड म्हणून ‘टेस्ला रोडस्टर’ ही स्पोर्टसथ कार
ठेिण्यात आली होती.
 अिकाशयानातून ननघाल्यानंतर टेस्ला कारने पृर्थिी आशण मंगळाच्या कक्षेत
जाणे अपेशक्षत होते पण ही कार आपला मागथ भरकटली.
 या कारला अिकाशात वतच्या ननशित मागाथकडे पाठिण्यासाठी इंधनाचा
स्फोट ज्या तीव्रतेने व्हायला हिा होता, तो झाला नाही ्यामुळे ही कार मागथ
भरकटली आहे.
 ही कार मंगळाची कक्षा ओलां डून सूयथमालेच्या बाहेर असलेल्या उल्का ि
अशनींच्या पट्ट्यात शशरली आहे.
 आता ती कुठिर पोहोचेल, कुठे जाऊन स्थस्थरािेल, बाय अिकाशाच्या अ्यंत
प्रवतकूल पररस्थस्थतीत नकती काळ नटकेल, याविषयी अननशितता आहे.
 मंगळािर मानिी िस्ती करण्याच्या दृष्ट्ीने प्रकल्पाचा पहहला टप्पपा म्हणून
मस्क यांच्या मोहहमेकडे पाहहले जात आहे.

Page No. 63
 जगाच्या इवतहासात पहहल्यांदाच एका खासगी कंपनीने अंतराळ उड्डाण
यशस्िी केले आहे.

गुगलला १३५.८६ कोटींचा दंड

 जगातील सिाांत लोकनप्रय सचथ इंशजन गुगलला भारतीय प्रवतस्पधी आयोगाने
(सीसीआय) १३५.८६ कोटींचा दंड ठोठािला आहे.
 स्पधाथविरोधी ितथणुकीप्रकरणी आयोगाने हा दंड ठोठािला. भारतीय बाजारात
सचथ ररझल्टमध्ये अनुवचत व्यापार पद्दॄतींचा अिलंब केल्याचा गुगलिर आरोप
आहे.
 मॅनटरमनी डॉट कॉम आशण कंझ्यूमर युननटी अँड टरस्ट सोसायटीने याप्रकरणी
२०१२मध्ये गुगलविरोधात तक्रार दाखल केली होती.
 ऑनलाइन सचथमध्ये आपली स्थस्थती मजबूत असल्याचा दुरूपयोग करत
सचथमध्ये पक्षपातीपणा आशण अफरातफरी केल्यामुळे प्रवतस्पधी कंपन्या
आशण ग्राहकांचे नुकसान झाल्याचा गुगलिर आरोप होता.
 सीसीआयच्या आदेशानुसार, दंडाची रक्तक्तम १३५.८५ कोटी रूपये असून, ६०
नदिसांच्या आत ही रक्कम जमा करण्याचे आदेश गुगलला नदले आहेत.
 आर्थथक िषथ २०१३, २०१४ आशण २०१५मध्ये भारतात गुगलने
वमळिलेल्या महसूलाच्या ५ टक्के इतकी ही रक्कम आहे.
 यापूिी तपासात सहकायथ करत नसल्याच्या कारणािरून गेल्यािषी गुगलला
एक कोटी रूपयांचा दंड ठोठािण्यात आला होता.
 जागवतक पातळीिर अशा प्रकारच्या उल्लंघनासाठी अनेक देशांमध्ये गुगलची
चौकशी सुरू असली, तरी अशा प्रकारचा दंड ठोठािला जाण्याची घटना
अपिादा्मक आहे.
Page No. 64
 सीसीआय : कॉहम्पनटशन कवमशन ऑफ इंनडयाने

ननवडणूकीच्या प्रहक्रयेसाठी सरकारचे ERONET अॅहललक

े िन
 सरकारने ननिडणूकीच्या प्रहक्रयेमध्ये नडशजटलायझेशनला प्रो्साहन
देण्यासाठी ERONET (Electoral Rolls Services Net) हे
अॅहप्पलकेशन तयार केले आहे.
 यामुळे मतदारांना आता मतदार यादीत नाि समाविष्ट् करणे , मतदार काडाथची
नोंदणी, पत्ता आशण नाि बदलणे या कामांसाठी मतदार केंद्रािर जाण्याची
आिमयकता उरणार नाही.
 आतापयांत २२ राज्ये या अॅहप्पलकेशनशी जोडण्यात आली आहेत. जून
महहन्यापयांत सिथ राज्ये आशण केंद्रशावसत प्रदेश यामध्ये जोडले जाणार
आहेत.
 या अॅहप्पलकेशनमध्ये सुरक्षा आशण पारदशथकतेच्या दृष्ट्ीने सुविधा करण्यात
आली आहे.

भारताकडून अग्नी-२ची यिस्वी चाचणी

 भारताने २० फेब्रुिारी रोजी अग्नी-२ या अण्िस्त्र िाहण्याची क्षमता असलेल्या
मध्यम िगाथत मोडणारृा क्षेपणास्त्राची यशस्िी चाचणी केली.
 ओनदशामधल्या एपीजे अर्बदुल कलाम बेटािरून इंनटग्रेटेड टेस्ट रेंजच्या
मोबाइल लाँचरच्या माध्यमातून ही चाचणी घेण्यात आली आहे.
 जवमनीिरुन जवमनीिर मारा करणारे अग्नी-२ क्षेपणास्त्र २० मीटर लांबीचे
असून ्याचे िजन १७ टन आहे.

Page No. 65
 तसेच १ टन इतकी अण्िस्त्र िहनक्षमता असलेल्या बॅलेहस्टक वमसाइल अग्नी-
२चा मारृाचा पल्ला २,००० नकमी इतका आहे.
 भारताचे नडफेन्स ररसचथ अँड डेव्हलपमेंट ऑगथनायझेशनने (डीआरडीओ)
विकवसत केलेल्या अग्नी या माशलकेतील हे क्षेपणास्त्र आहे.
 या माशलकेत अग्नी-१ (७०० नकमी पल्ला), अग्नी-३ (३,००० नकमी पल्ला),
अग्नी-४ (४,००० नकमी पल्ला) ि अग्नी-५ (५,००० नकमीपेक्षा जास्त
पल्ला) यांचा समािेश आहे.
 हे क्षेपणास्त्र याआधीच लष्करामध्ये सामील झाले असून अ्यंत अ्याधुननक
अशा नॅव्हीगेशन वसस्टीमने (नदशादशथन यंत्रणा) ते सज्ज आहे.

५ वर्षाथखालील मुलांसाठी आता बाल आधार काडथ

 युननक आयडेंनटनफकेशन अथॉररटी ऑफ इंनडया म्हणजेच UIDAIने
आता बाल आधार काडथ लाँच केले आहे.
 ५ िषथ ियोगटाच्या आतील मुलांना ननळया रंगाचे हे आधार काडथ जारी केले
जाणार आहे. UIDAIने ्यांच्या अवधकृत हिटर हँडलिरुन ही माहहती नदली.
 ्यानुसार मुलाच्या शाळेचे ओळखपत्र हे बाल आधारकाडथच्या
नािनोंदणीसाठी चालेल. परंतु मान्यताप्राि शालेय संस्थेचे बालकाचा फोटो
असलेले ओळखपत्र असणे अननिायथ आहे.
 सिथसामान्यांना माहहती वमळािी यासाठी UIDAIने ननळया रंगाच्या आधार
काडाांची काही इन्फोग्राफीक्तसही पोस्ट केली आहेत.
 या बाल आधार काडाथसाठी बायोमेटरीक प्रहक्रया पूणथ करण्याची गरज
नाही. परंतु मूल ५ िषाांचे झाल्यानंतर सामान्य नागररकांप्रमाणेच हाताची बोटे ,
डोळे, चेहरा यांची बायोमेटरीक चाचणी बंधनकारक असेल.
Page No. 66
 मूल ५ िषाांचे झाल्यानंतर पालक जिळच्या आधार केंद्रात जाऊन बाल
आधार काडथ अपडेट करु शकतात. ियाच्या ५व्या आशण १५िषी बायोमेटरीक
पद्दॄतीने अपडेट करणे बंधनकारक आहे.
 आधार काडथ अपडेट करण्यासाठी कुठलेही शुल्क आकारण्यात येणार नाही
ते पूणथपणे मोफत असेल.
 १ ते ५ िषथ ियोगटासाठी आधारकाडथ बंधनकारक नाही. मात्र परदेशातील
शैक्षशणक कायथक्रम आशण अन्य सरकारी स्कॉलरशशपसाठी बाल आधारकाडथ
उपयुक्तत ठरु शकते.
चेिरा बनणार आधार
 UIDAIने ज्येष्ठ लोकांच्या पडताळणीसाठी लोकांची चेहरृाच्या माध्यमातून
पडताळणी करण्याची योजना आणली आहे.
 बरृाचदा ियोमानानुसार ियोिृद्दॄ लोकांच्या अंगठ्याचे ठसे नाहीसे होतात.
्यामुळे ्यांची आधार काडथ पडताळणी करणे अिघड जाते.
 यासाठी सरकारने ही निी सुविधा उपलर्बध करून नदली असून, १ जुलै २०१८
पासून ती लागू होणार आहे.

Page No. 67
 ववववध अिवाल व ननदेिांक
लोकिािी ननदेिांकांमध्ये भारत ४२व्या िानी
 दरिषी जागवतक स्तरािर जाहीर केल्या जाणारृा देशांच्या लोकशाही
ननदेशांकांमध्ये यािषी १० क्रमांकाने घसरण होऊन भारत ४२व्या
स्थानी आला आहे.
 या यादीत भारताचे िगीकरण ‘सदोष लोकशाही’ गटात झाले आहे.
गेल्यािषी भारत या यादीत ३२व्या स्थानी होता.
 इंग्लंडमधील इकॉनॉवमस्ट इंटेशलजन्स युननट (इआययु) ही पाहणी करते.
एकूण १६५ स्ितंत्र देश ि दोन प्रदेशांची पाहणी करून अहिाल तयार केला
जातो.
 ननिडणूक प्रहक्रया, बहुविधता, नागरी स्िातंत्र्य, सरकारचे कामकाज,
राजकीय सहभाग ि राजकीय संस्कृती या ननकषांच्या आधारे लोकशाही
ननदेशांक काढला जातो.
 ्यानुसार देशांचे िणथन िगीकरण पूणथ लोकशाही, सदोष लोकशाही, संकररत
सरकार ि हुकुमशाही सरकार असे केले जाते.
 या जागवतक ननदेशांकात नॉिेने नेहमीप्रमाणे अव्िल स्थान राखले आहे. या
यादीतील पहहल्या १९ देशांना ‘पूणथ लोकशाही’चा दजाथ वमळाला आहे.
 भारतासह अमेररका (२१ िा क्रमांक), जपान, इटली, रांस, इस्त्रायल,
वसिंगापूर, हाँगकाँग यांचा समािेश ‘सदोष लोकशाही’ गटात आहे.
 पानकस्तान (११०), बांग्लादेश (९२) ि भूतान (९९) यांचा समािेश ‘संकररत
सरकारे’ या गटात आहे.
 ‘हुकूमशाही सरकारे’ गटात चीन (१३९), म्यानमार (१२०), रशशया (१३५)

Page No. 68
 आशण शव्हएतनाम (१४०) हे देश आहेत. सीररया (१६६) ि उत्तर कोररया (१६७)
या यादीत सिाथत शेिटी आहेत.

आरोग्य ववकास अिवालात क

े रळ अव्वल
 नीवत आयोगाने प्रवसद्दॄ केलेल्या राज्यांच्या आरोग्य विकास अहिालात केरळ,
पंजाब आशण तावमळनाडू या राज्यांनी अनुक्रमे पहहले तीन क्रमांक
पटकाविले आहेत.
 ‘हेल्दी स्टेटस प्रोग्रेवसव्ह इंनडया’ असे या अहिालाचे नाि असून यामध्ये
राज्यांना आरोग्य श्रेणीप्रमाणे गुण देण्यात आले आहेत.
 आरोग्य ननदेशांकाठी मोठी राज्ये, छोटी राज्ये, केंद्रशावसत प्रदेश असे तीन
गट तयार करण्यात आले.
 प्र्येक राज्य ि केंद्रशावसत प्रदेशातील आरोग्यविषयक स्थस्थती, सरकारी
यंत्रणांचा कारभार ि आरोग्यविषयक माहहती अशा तीन ननकषांच्या आधारे
अभ्यास करुन हा अहिाल तयार करण्यात आला.
 नीती आयोगाने केलेल्या आरोग्य ननदेशांक अहिालाला जागवतक बँकेचे
सहकायथ लाभले आहे.
 देशामध्ये विविध राज्यांत आरोग्यविषयक स्थस्थती कशी आहे याबाबत आरोग्य
ननदेशांक अहिालातून माहहती वमळते.
 ज्या राज्यांत आरोग्यविषयक स्थस्थती उत्तम नाही ती सु धारण्यासाठी ्या
राज्यांना इतर राज्यांनी मदत करण्याची प्रेरणाही अशा अहिालातून वमळते.
 या अहिालानुसार देशामध्ये मोठ्या राज्यांमध्ये केरळचा आरोग्य ननदेशांक
सिाथवधक असून, उत्तर प्रदेश शेिटच्या क्रमांकािर आहे.

Page No. 69
 म्हणजेच आरोग्याच्या बाबतीत केरळ सुदृढ ि उत्तर प्रदेश हे आजारी राज्य
आहे. केरळमध्ये आरोग्य ननदेशांक ७६.५५ ि उत्तर प्रदेशात ३३.६९ इतका
आहे.
 उत्तर प्रदेशमध्ये आरोग्य ननदेशांकाची स्थस्थती गेल्या काही िषाांत काहीशी
सुधारली असली तरी यासंदभाथत मोठ्या राज्यांच्या क्रमिारीत अजूनही हे
राज्य शेिटच्या क्रमांकािरच आहे.
 आकाराने मोठ्या राज्यांमध्ये केरळनंतर पंजाब, तावमळनाडू ि गुजरात या
राज्यांचा आरोग्य ननदेशांक उत्तम आहे.
 तर उत्तर प्रदेश, राजस्थान, वबहार, ओनदशा या राज्यांत मात्र आरोग्य
ननदेशांकाची प्रकृती गंभीर अिस्थेत आहे.
 मोठ्या राज्यांमध्ये झारकेद्र`खंड, उत्तर प्रदेश, जम्मू-काहममर येथील आरोग्य
ननदेशांकामध्ये िृद्दॄी होत आहे.
 महाराष्ट्रात आरोग्य ननदेशांकाची स्थस्थती नेमकी काय आहे याबाबत नीती
आयोगाने माहहती नदलेली नाही.
 देशातील छोट्या राज्यांपैकी वमझोरामचा आरोग्य ननदेशांक सिाथत
चांगला असून ्यानंतर मशणपूर ि गोिा या राज्यांचा क्रमांक लागतो.
केंद्रशावसत प्रदेशांमध्ये लक्षद्वीप आधाडीिर आहे.
 नीती आयोगाचे मुख्य कायथकारी अवधकारी अवमताभ कांत

बौवद्धक संपदा ननदेिांकात भारत ४४वा

 ५० देशांच्या बौवद्दॄक संपदा (इंटेलेक्तच्युअल प्रॉपटी) ननदेशांकात भारताने
थोडीशी प्रगती करून ४४िे स्थान वमळविले आहे

Page No. 70
 गेल्या िषी या ननदेशांकात ४५ देशांचाच समािेश होता. ्यात भारताचे स्थान
४३ िे होते. यंदा भारताने काही गुणांची सुधारणा केली आहे.
 यूएस चेंबर ऑफ कॉमसथच्या ग्लोबल इनोव्हेशन पॉशलसी सेंटरने हा अहिाल
सादर केला असून, यानुसार नव्या मापदंडािर भारताची कामवगरी
मजबूत राहहली आहे.
 ्याचप्रमाणे कम्प्पयुटर-इहम्प्पलमेंटेड इन्व्हेन्शन्सच्या क्षेत्रात बौवद्दॄक संपदा हक्क
वमळविण्याच्या बाबतीत भारताचे प्रय्नही सकारा्मक आहेत.
 भारताचे प्रय्न िाखाणण्याजोगे असले तरी अजून खूप काही करािे लागणार
असल्याचे नदसून येते. विशेषत: आयुर्थिज्ञान बौवद्दॄक संपदा यांसह अनेक
क्षेत्रात काम करणे भारताला आिमयक आहे.

एडीआरचा देिातील मुख्यमंत्र्यािी संबंवधत अिवाल जािीर

 देशातील २९ राज्यांचे मुख्यमंत्री आशण दोन केंद्राशावसत प्रदेशांचे मुख्यमंत्री
यांनी ननिडणुकीत नदलेल्या प्रवतज्ञापत्राचा अभ्यास करुन असोवसएशन ऑफ
डेमोक्र
े नटक ररफॉम्सथ (एडीआर) या संस्थेने अहिाल प्रवसद्दॄ केला आहे.
 या अहिालानुसार.......
 आंध्रप्रदेशचे मुख्यमंत्री चंद्राबाबू नायडू (संपत्ती : १७७ कोटी रुपये) देशातील
सिाथत श्रीमंत मुख्यमंत्री.
 नत्रपुराचे मुख्यमंत्री माशणक सरकार (संपत्ती : २६ लाख रुपये) हे देशातील
सिाथत गरीब मुख्यमंत्री.
 देशातील १९ टक्के मुख्यमंत्र्यांची संपत्ती एक कोटी रुपयांपेक्षा कमी आहे. तर
५५ टक्के मुख्यमंत्र्यांची संपत्ती १ कोटी ते १० कोटी रुपयांदरम्यान आहे.

Page No. 71
 देशातील २५ मुख्यमंत्री कोट्यधीश.
 पशिम बंगालच्या मुख्यमंत्री ममता बॅनजी यांच्याकडे ३० लाख रुपयांची आशण
जम्मू-काममीरच्या मुख्यमंत्री मेहबुबा मुफ्ती यांच्याकडे ५५ लाख रुपयांची
संपत्ती.
 अरुणाचल प्रदेशचे मुख्यमंत्री पेमा खां डू यांच्याकडे १२९ कोटी रुपयांची तर
पंजाबचे मुख्यमंत्री कॅप्टन अमररिंदर वसिंग यांच्या नािािर ४८ कोटी रुपयांची
संपत्ती.
 महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री देिेंद्र फडणिीस यांच्यािर सिाथवधक गुन्हे (२२)
दाखल. यात तीन गंभीर गुन्यांचा समािेश आहे. केरळचे मुख्यमंत्री पी.
विजयन (११) हे दुसरृा तर नदल्लीचे मुख्यमंत्री अरवििंद केजरीिाल (१०)
वतसरृा स्थानी.
 सिाथत कमी गुन्हेगारी खटल्यांची नोंद वबहारचे मुख्यमंत्री ननतीश कुमार (१)
आशण जम्मू कममीरच्या मुख्यमंत्री महबूबा मुफ्ती (१) यांच्या नािािर आहे.
 ३१ पैकी २० मुख्यमंत्र्यांचा गुन्हेगारी रेकॉडथ स्िच्छ असून ८ मुख्यमंत्र्यांिर
गंभीर स्िरुपाचे गुन्हे दाखल आहेत.
 देशातील ३९ टक्के मुख्यमंत्री हे पदिीधर असून १६ टक्के मुख्यमंत्री हे पदव्यूत्तर
शशक्षण घेतलेले आहेत. वसक्कीमचे मुख्यमंत्री पी के चामशलिंग यांच्याकडे
डॉक्तटरेट आहे.
 ३२ टक्के मुख्यमंत्र्यांनी व्यािसावयक अभ्यासक्रम पूणथ केले आहेत.
ज्यांनी माध्यवमक शशक्षणही पूणथ केले नाही अशांचे प्रमाण १० टक्के आहे.

जगातील श्रीमंत ििराच्या यादीत मुंबई १२वी

 ‘न्यू िल्डथ हेल्थ’तफे प्रवसद्दॄ केलेल्या अहिालातून समोर आलेल्या
Page No. 72
 माहहतीनुसार भारताची आर्थथक राजधानी मुंबईने जगातील श्रीमंत शहराच्या
यादीत १२िे स्थान वमळविले आहे.
 मुंबईची एकूण संपत्ती ९५० वबशलयन डॉलर म्हणजे अंदाजे ६१,१२,७७५ कोटी
रुपये आहे.
 या यादीत एकूण १५ श्रीमंत शहरांची नािे प्रवसद्दॄ करण्यात आली आहेत.
 यामध्ये न्यूयॉकथने पहहला क्रमांक पटकािला असून या शहराची संपत्ती ३
नटरशलयन डॉलर म्हणजे अंदाजे १९३ लाख कोटी रुपये आहे.
 तर दुसरृा स्थानािर लंडनने आशण वतसरृा स्थानािर जपानने बाजी मारली
आहे.
 याशशिाय यामध्ये कॅशलफोर्षनयातील शहरे, चीन, कॅनडा, ऑस्टरेशलया, रांस
या देशातील शहरांचाही समािेश आहे.
 शहराच्या संपत्तीमध्ये ्या शहरात राहणारृा प्र्येक नागररकाची िैयहक्ततक
संपत्ती ग्राय धरण्यात आली आहे.
 यामध्ये मालमत्ता, रोकड, इहवटी यासारख्या गोष्ट्ींची नोंद करण्यात आली
आहे. सरकारी ननधीचा यामध्ये समािेश करण्यात आलेला नाही.
 सिाथवधक अब्जाधीश असलेल्या शहरांची यादी पाहता मुंबई पहहल्या १०मध्ये
आहे. १ वबशलयनपेक्षा जास्त संपत्ती असलेले एकूण २८ अब्जाधीश
मुंबईत आहेत.
 ्यामुळे जगातील सिाथत श्रीमंत देशांच्या यादीत भारत सहाव्या
क्रमांकािर आहे.

Page No. 73
 जगातील १५ श्रीमंत ििरांची यादी
क्र. ििर संपत्ती
१. न्यूयॉकथ (अमेररका) ३ नटरशलयन डॉलर
२. लंडन (यूके) २.७ नटरशलयन डॉलर
३. टोनकयो (जपान) २.५ नटरशलयन डॉलर
४. सॅन राहन्सस्को (कॅशलफोर्षनया) २.३ नटरशलयन डॉलर
५. बीशजिंग (चीन) २.२ नटरशलयन डॉलर
६. शांघाय (चीन) २ नटरशलयन डॉलर
७. लॉस एंजेलस (कॅशलफोर्षनया) १.४ नटरशलयन डॉलर
८. हाँग काँग १.३ नटरशलयन डॉलर
९. वसडनी (ऑस्टरेशलया) १ नटरशलयन डॉलर
१०. वसिंगापूर १ नटरशलयन डॉलर
११. शशकागो ९८८ वबशलयन डॉलर
१२. मुंबई (भारत) ९५० वबशलयन डॉलर
१३. टोरंटो (कॅनडा) ९४४ वबशलयन डॉलर
१४. रँकफटथ (जमथनी) ९१२ वबशलयन डॉलर
१५. पॅररस (रान्स) ८६० वबशलयन डॉलर

भारतात बालमृत्यूंमध्ये घट : युननसेफ अिवाल

 दरिषी भारतामध्ये जन्म झाल्यािर सुरुिातीच्या २८ नदिसांमध्येच
दगािणारृा बाळांची संख्या ६ लाख इतकी असल्याचे युननसेफच्या
अहिालातून स्पष्ट् झाले आहे.
 गेल्या पाच िषाांमध्ये भारतात बालमृ्यूंमध्ये घट झाल्याचेही या अहिालात
नमूद करण्यात आले आहे.
Page No. 74
 जगातील एकूण १८४ देशांची आकडेिारी या अहिालातून प्रवसद्दॄ करण्यात
आली आहे. या यादीमध्ये भारताचा ३१िा क्रमांक आहे.
 भारतात अभथक मृ्यूचे प्रमाण २५.४ (प्रवत १००० जन्म) असल्याचे ्यात
म्हटले आहे.
 बाळाच्या जगण्याच्या दृष्ट्ीने ्याच्या जन्मानंतरचे पहहले २८ नदिस अ्यंत
मह््िाचे असतात. पहहल्या महहन्याभरात बाळाचा मृ्यू होण्याची सिाथवधक
शक्तयता असते.
 जगभराच्या सरासरीनुसार जन्मलेल्या प्र्येक १००० बाळांमागे १९ बालके
दगाितात. संपूणथ जगाचा विचार केल्यास २०१६ साली जन्मल्यािर पहहल्याच
आठिड्ात २६ लाख अभथकांचा मृ्यू झाला.
 ्यातील १० लाख बालके जन्माच्या पहहल्याच नदिशी दगािली तर
जिळपास १० लाख बालके जन्मल्यािर एका आठिड्ाच्या कालािधीत
दगािली.
 या बालकांचा मृ्यू विविध आजारांमुळे, अकाली जन्म, बाळंतपणाच्या िेळेस
ननमाथण होणार प्रश्न, संसगथ अशा विविध कारणांमुळे झाला.
 ० ते ५ िषे या कालािधीत होणारृा मृ्यूमध्ये १९९० ते २०१५ या
कालािधीत ६६ टक्के घट झाली आहे.
 गेल्या काही िषाांमध्ये सुधारलेल्या आरोग्य सेिा आशण राहणीमान यामुळे
बालमृ्यूचे प्रमाण घटले आहे.

भ्रष्ट्ाचारी देिांच्या यादीत भारताला ८१वे िान

 टरान्सपरंसी इंटरनॅशनल संस्थेनी प्रवसद्दॄ केलेल्या जागवतक भ्रष्ट्ाचार आकलन

Page No. 75
 ननदेशांक २०१७ या अहिालानुसार भ्रष्ट्ाचारी देशांच्या यादीत ४० गुणासह
भारताने ८१िे स्थान वमळविले आहे.
 २०१६मध्ये भारत एकूण १७६ देशांमध्ये ७९व्या (गुण ४०) क्रमांकािर होता.
तर २०१५मध्ये भारत या यादीत ३८व्या क्रमांकािर होता.
 यािषी या यादीत एकूण १८० देशांना ्यांच्या सािथजननक क्षेत्रात भ्रष्ट्ाचाराच्या
पातळीनुसार क्रमीत करण्यात आले आहे.
 हा ननदेशांक ० ते १०० गुणांमध्ये देशांना मापतो. ननदेशकानुसार ० गुण हे
अवत भ्रष्ट्ाचाराचे तर १०० गुण स्िछ व्यिस्थेचे सूचक आहे.
 या यादीत न्यूझीलँड आशण डेन्माकथ अनुक्रमे ८९ आशण ८८ या गुणांसह
अग्रस्थानी आहेत. तर सीररया, दशक्षण सूदान आशण सोमाशलया अनुक्रमे १४,
१२ आशण ९ गुणांसह तळाशी आहेत.
 यादीत चीन ४१ गुणांसह ७७व्या क्रमांकािर आहे. तसेच ब्राझील
९६व्या, पानकस्तान ११७व्या आशण रशशया २९ गुणांसह १३५व्या क्रमांकािर
आहे.
 भारतात भ्रष्ट्ाचाराच्या विरोधात कायथ करणारे पत्रकार, कायथकते, विरोधी
पक्षनेते तसेच तपास यंत्रणांचे अवधकारी यांना जीि गमिािा लागल्याचेही या
अहिालात नमूद करण्यात आले आहे.
 पत्रकारांच्या संरक्षणाथथ असलेल्या सवमतीच्या अहिालातही गेल्या सहा
िषाांमध्ये भ्रष्ट्ाचाराविरोधात शलखाण करणारृा १५ पत्रकारांचा खून झाल्याचे
म्हटले आहे.
 आशशयाई देशांमध्ये भूतान देश चांगल्या स्थानािर आहे, तर बांगलादेश,
म्यानमार, श्रीलंका यांचे स्थान वबकट असल्याचे नमूद करण्यात आले आहे.

Page No. 76
 सायबर िल्ले िोणारृा देिांच्या यादीत भारत सातव्या िानी
 सायबर सुरक्षा आशण डेटा चोरीसंदभाथत अमेररकेतील अकमै टेक्तनोलॉजी या
कंपनीने केलेल्या सिेक्षणानुसार सायबर हल्ले होणारृा देशांच्या यादीमध्ये
भारत सातव्या स्थानी आहे.
 अकमै टेक्तनोलॉजीने जाहीर केलेल्या ‘स्टेट ऑफ द इंटरनेट’ अहिालामध्ये
सायबर सुरक्षा आशण डेटा चोरीसंदभाथतील आकडेिारी जाहीर केली आहे.
 मागील िषी भारतात झालेल्या एकूण सायबर हल्ल्यांपैकी ४० टक्के
म्हणजेच ५३ हजारहून अवधक सायबर हल्ले हे आर्थथक क्षेत्रांशी संबं धीत
बेिसाईर्टस आशण अॅहप्पलकेशन्सिर झाले आहेत.
 नफशशिंग, िेब हॅक्तस आशण मालिेअर प्रकारातील सायबर हल्ल्यांच्या प्रमाणात
२०१७ सालात िाढ झाल्याची माहहती समोर आली आहे.
 याशशिाय बँनकिंग क्षेत्राशी संबंवधत असणारृा नडस्टरीर्बयुटेड नडनायल ऑफ
सशव्हथसेस (डॉस) प्रकाराच्या सायबर हल्ल्यांमध्ये ५० टक्तक्तयांहून अवधक
प्रमाणात िाढ झाली आहे.
 ्यामुळेच भारताने नडजीटल व्यिहार अवधक सुरशक्षत करण्याचा प्रय्न
करायला हिा असेही या अहिालात नमूद करण्यात आले आहे.

क्यूएस वल्डथ युनन्र्थसटी रँनक

िं गमध्ये भारताची घसरण
 ‘द क्तयूएस िल्डथ युननव्हर्थसटी रँनकिंग २०१८’मध्ये प्रवतहष्ठत भारतीय तंत्रज्ञान
संस्थेची (आयआयटी) गेल्या िषीच्या तुलनेत अनेक विषयांमध्ये घसरण
झाल्याचे नदसून आले आहे.
 इंनडयन इहन्स्टटय़ूट ऑफ टेक्तनॉलॉजी (इंनडयन स्कूल ऑफ माइन्स) आशण
आयआयटी खरगपूर या ‘अशभयांनत्रकी-खननज ि खाणकाम’ या
Page No. 77
 विषयात पहहल्या ५० क्रमांकातील स्थान राखण्यात यशस्िी झाल्या असल्या,
तरी ्यांची क्रमिारी घसरली आहे.
 या यादीत आयआयटी (आयएसएम) २९व्या, तर आयआयटी खरगपूर ४०व्या
क्रमांकािर आहे.
 गेल्या ४ िषाांशी तुलना करता, विषयननहाय श्रेणीच्या यादीत पहहल्या
५०मध्ये स्थान वमळिण्यात केिळ ३ भारतीय संस्था यशस्िी ठरल्या आहेत.
्याचप्रमाणे यंदा केिळ २० भारतीय संस्था सिोच्च १००च्या यादीत आहेत.
 ‘इलेहक्तटरकल ि इलेक्तटरॉननक अशभयांनत्रकी’ या विषयाने सिोत्तम कामवगरी
केली असून, टॉप १०० मधील ३ विद्यापीठांसह १० विद्यापीठांनी या यादीत
स्थान वमळिले आहे.
 ४८ विषयांतील आयआयटीच्या ८० विभागांनी क्तयूएस रँनकिंगमधे जागा
वमळिली असली, तरी २५ प्रकरणांत ्यांचे स्थान घसरले आहे.

Page No. 78
 नवीन ननयुक्त्या व राजीनामे
ु लगुरुपदी बाळू आनंद चोपडे
बीएचयूच्या क
 औरंगाबाद येथील डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर मराठिाडा विद्यापीठाचे कुलगुरू
बाळू आनंद चोपडे यांची बनारस हहिंदू विद्यापीठाच्या (बीएचयू) कुलगुरुपदी
ननयुक्तती करण्यात आली आहे.
 गेल्यािषी बीएचयूमध्ये मुलींची छेडछाड झाल्याचे प्रकरण समोर आल्यानंतर
विद्यार्थयाांनी जोरदार आंदोलन केलं होते.
 ही पररस्थस्थती हाताळण्यात बीएचयूचे कुलगुरू प्रा. जी एस नत्रपाठी यांना
अपयश आल्यामुळे ्यांना दीघथकालीन सुट्टीिर पाठविण्यात आले होते.
्यामुळे सध्या बीएचयूमधील कुलगुरुपद ररक्तत होते.
 ्यानंतर कोणतेही आरोप नसलेले आशण पदासाठी पात्र ठरणारे कु लगुरू
शोधण्याचे प्रहक्रया राष्ट्रपतींनी सुरू केली होती.
 बायोटेक्तनॉलॉजीचे अभ्यासक असलेल्या चोपडे यांची मराठिाडा
विद्यापीठाच्या कुलगुरुपदी ४ जून २०१४ रोजी ननयुक्तती करण्यात आली होती.

आयसीसीच्या स्वतंत्र संचालकपदी इंद्रा नुयी

 पेहप्पसकोच्या प्रमुख इंद्रा नुयी यांची आंतरराष्ट्रीय हक्रकेट पररषदेमध्ये
(आयसीसी) इंनडपेंडन्ट डायरेक्तटर (स्ितंत्र संचालक) म्हणून
ननयुक्तती करण्यात आली आहे.
 जून २०१८मध्ये ्या पदभार स्िीकारणार असून, २ िषाांसाठी ्या या पदािर
असतील. या पदािर विराजमान होणारृा ्या पहहल्या महहला तसेच पहहल्या
स्ितंत्र संचालक आहेत.

Page No. 79
 ‘फॉच्यूथन’ मावसकाने जगातील शहक्ततशाली महहलांच्या यादीत इंद्रा नुयी यांचा
समािेश केला आहे.
 इंद्रा नुयी पेहप्पसकोच्या सीईओ असून ्यांच्या अंतगथत पेहप्पसकोची २२ उ्पादने
येतात. यात टरॉनपकाना, नरटो-ले, पेहप्पस-कोला याचा समािेश आहे.
 आयसीसीचे अध्यक्ष : शशांक मनोहर
इंद्रा नुयी यांच्याबद्दल
 इंद्रा नुयी यांचा जन्म चेन्नईत झाला असून ्यांनी पदिीपयांतचे शशक्षण विज्ञान
शाखेत तर ्यापुढील शशक्षण ्यांनी कोलका्यातील आयआयएममधून
घेतले.
 भारतात काही िषथ काम केल्यानंतर ्या पुढील शशक्षणासाठी अमेररके त
गेल्या. १९९४मध्ये ्या पेहप्पसकोत रुजू झाल्या.
 २००४मध्ये ्यांनी पेहप्पसकोच्या मुख्य वित्त अवधकारी म्हणून जबाबदारी
सांभाळली. यानंतर २००६मध्ये ्यांची कंपनीच्या सीईओपदी ननयुक्तती झाली.
 २००७मध्ये ्यांना प्रवतष्ठेच्या भारत सरकारच्या पद्मभूषण पुरस्काराने
सन्माननत करण्यात आले आहे.

‘साई’च्या मिासंचालकपदी नीलम कपूर

 केंद्र सरकारने नीलम कपूर यांची भारतीय क्रीडा प्रावधकरणाच्या (साई)
महासंचालक पदािर ननयुक्तती केली आहे.
 १९८२च्या तुकडीतील भारतीय माहहती सेिेतील अवधकारी असलेल्या
कपूर याआधी क्षेत्रीय प्रवसद्दॄी संचालनालयाच्या मुख्यावधकारी हो्या.
 २००९च्या आधी कपूर ‘पीआयबी’च्या मुख्य महासंचालक म्हणून कायथरत

Page No. 80
 हो्या. एनडीएचे सरकार सत्तेत आल्यानंतर ्यांच्यािर क्षेत्रीय प्रवसद्दॄी
संचालनालयाची जबाबदारी सोपविण्यात आली.
 कपूर यांनी यूपीए सरकारच्या काळात केंद्र सरकारच्या प्रिक्त्या म्हणून
जबाबदारी सांभाळली आहे.
 गतिषी नोव्हेंबर माहहन्यात ्यांच्यािर गृह आशण क्रीडा विभागाच्या प्रसाराचा
अवतररक्तत कायथभार सोपविण्यात आला होता.
 या पदािर ननिड झालेल्या ्या भारतीय माहहती सेिेतील पहहल्याच
अवधकारी आहेत.

क
े पी िमाथ ओली नेपाळचे नवे पंतप्रधान
 राजकीय अस्थस्थरतेचा सामना करणारृा नेपाळमध्ये युएमएल पक्षाचे
अध्यक्ष के पी शमाथ ओली यांनी नेपाळचे पंतप्रधान म्हणून दुसरृांदा शपथ
घेतली आहे.
 चीनधार्जजण्या भूवमकेसाठी ओळखले जाणारे ओली यांनी यापूिी ११
ऑक्तटोबर २०१५ ते ३ ऑगस्ट २०१६ या कालािधीत देशाचे पंतप्रधानपद
भूषिले होते.
 राजकीय अस्थस्थरतेमुळे सातच महहन्यातच शेर बहादूर देऊबा यांनी नेपाळच्या
पंतप्रधानपदाचा राजीनामा नदला. ते देशाचे ४०िे पंतप्रधान होते.
 यापूिी मे २०१७मध्ये पुष्पा कमल दहल म्हणजे प्रचंड यांच्या राजीनाम्यानंतर
शेर बहाद्दूर देबुआ यांनी नेपाळच्या पंतप्रधानपदाचा पदभार स्िीकारला होता.
 प्रचंड यांनी अिघ्या नऊ महहन्यात पंतप्रधानपदाचा राजीनामा नदला होता.
ते नेपाळचे ३९िे पंतप्रधान होते.

Page No. 81
 नेपाळच्या संसदीय आशण स्थाननक ननिडणुकीत देबुआ यांच्या पक्षाला
पराभिाचा सामना करािा लागला होता. सीपीएनच्या पाहठिंर्बयाने देबुआ
नेपाळचे पंतप्रधान झाले होते.
 नडसेंबरमध्ये झालेल्या ननिडणुकीत ओली नेतृ्ि करत असलेल्या सीपीएन-
युएमएल आशण प्रचंड नेतृ्ि करत असलेल्या सीपीएन-माओिादी यांच्या
आघाडीने संसदेतील २७५ पैकी १७४ जागा शजिंकल्या.
 ओली यांचा सीपीएन-यूएमएल पक्ष २७५ सदस्यांच्या संसदेत १२१ जागा
शजिंकून सिाथत मोठा पक्ष ठरला आहे.
 नेपाळच्या राष्ट्रपती विद्यादेिी भंडारी यांनी ओली ि सीपीएन- यूएमएलच्या
दोन मंत्र्यांना पद आशण गोपनीयतेची शपथ नदली. ओली हे नेपाळचे ४१ िे
पंतप्रधान आहेत.
 सीपीएन माओिादी पक्षासोबतच्या ओली यांच्या डाव्या आघाडीने संसदेच्या
ननिडणुकीत ऐवतहावसक विजय वमळिल्यानंतर या देशात राजकीय स्थैयथ
प्रस्थानपत होईल, अशी आशा आहे.

आनिक
े चे राष्ट्राध्यक्ष जेकब झुमा यांचा राजीनामा
 अनेक घोटाळ्यांनी प्रवतमा कलंनकत झालेले दशक्षण आनरकेचे राष्ट्राध्यक्ष
जेकब झुमा यांनी १४ फेब्रुिारी रोजी अखेर आपल्या पदाचा राजीनामा नदला.
 देशिावसयांना उद्देशून टीव्हीिर केलेल्या भाषणात झुमा यांनी पद्यागाची
घोषणा केल्याने आनरका खंडातील या सिाथवधक विकवसत देशातील
राजकीय अस्थस्थरता संपली आहे.
 यानंतर लगेचच संसदेने सध्या उपराष्ट्राध्यक्ष असलेले वसररल रामपोसा यांची
निे राष्ट्राध्यक्ष म्हणून ननिड केली.
Page No. 82
 सत्ताधारी आनरकन नॅशनल काँग्रेस पक्षाने (एएनसी) झुमा यांना पद
सोडण्याचे आदेश नदले होते. परंतु झुमा यांनी बंडखोरीचा पवित्रा घेत आपण
पद्याग करणार नाही, अशी भूवमका घेतली होती.
 विरोधी पक्षांनी झुमा यांच्याविरुद्दॄ संसदेत मां डलेला अविर्श्ास ठराि १५
फेब्रुिारी रोजी चचाथ ि मतदानासाठी येणार होता.
 झुमा स्ित:हून पदािरून दूर झाले नाहीत तर या अविर्श्ास ठरािाच्या बाजूने
मतदान करून ्यांची हकालपट्टी करण्याचे संकेत एएनसीने नदले होते.
 तसे झाले तर गच्छंती अटळ आहे याची जाणीि ठेिून झुमा यांनी बदनाम
होऊन पदािरून जाण्यापेक्षा स्ित:हून पायउतार होण्याचा पयाथय ननिडला.
 २००९मध्ये एएनसीचे प्रमुख या ना्याने झुमा यांनी ्यािेळचे राष्ट्राध्यक्ष
एन्केबी यांना अशाच पद्दॄतीने पद्याग करायला लािून स्ित: राष्ट्राध्यक्षपद
पटकविले होते.

आयुष्मान भारत योजनेच्या संचालकपदी डॉ. नदनेि अरोरा

 ननती आयोगाचे आरोग्य संचालक डॉ. नदनेश अरोरा यांची नुकतीच ‘आयुष्मान
भारत’ या केंद्रीय अथथसंकल्पात जाहीर करण्यात आलेल्या योजनेचे संचालक
म्हणून नेमणूक करण्यात आली आहे.
 आयुष्मान भारत अमेररकेतील ओबामा केअरएिढीच मोठी आरोग्य
योजना असून, या योजनेची प्राथवमक आखणी अरोरा यांनी केली होती.
 अरोरा हे एमबीबीएस डॉक्तटर होऊन भारतीय प्रशासकीय सेिेत आले. मूळ
चंनदगढचे असलेले डॉ. अरोरा केरळ केडरचे २००२च्या तुकडीचे
अवधकारी आहेत. पंजाबी, मल्याळम, हहिंदी ि इंग्रजी या भाषांिर ्यांचे
प्रभु्ि आहे.
Page No. 83
 केरळच्या पल्लकड शजल्यातील ओट्टापल्लम येथे ्यांनी उपशजल्हावधकारी
म्हणून प्रशासकीय कारकीदथ सुरू केली.
 ्यांनी सािथजननक आरोग्य योजनेत केरळमध्ये २००६-२००९ दरम्यान काम
केले आहे. ्यांच्या काळात केरळने आरोग्य क्षेत्रातील अनेक ननदेशांकांत
बाजी मारली होती.
 विम्यातून सािथजननक आरोग्य क्षेत्राला पैसा वमळेल ि तो पैसा पुन्हा याच
व्यिस्थेसाठी िापरल्याने ही योजना बळकट होईल, असे ्यांचे मत आहे.
 ्यांनी केरळात बेकायदा खाणींिर बंदी, बंनदस्त हत्तींच्या समस्या, िाहतूक
अशा अनेक प्रश्नांत लक्ष घालून शशस्त आणली. ्यामुळे बेधडक
अवधकारी म्हणून ्याचा नािलौनकक आहे.
 प्रशासकीय सेिेत असताना ्यांनी शशष्यिृत्ती वमळिून लंडन स्कूल ऑफ
इकॉनॉवमक्तसचा अथथशास्त्र ि राज्यशास्त्राचा अभ्यासक्रम पूणथ केला आहे.
 ग्रामीण विद्युतीकरण महामंडळात काम करताना ्यांनी दीनदयाळ उपाध्याय
ग्राम ज्योती योजना, प्रधानमंत्री सहज वबजली हर घर योजना (सौभाग्य)
यात चमकदार कामवगरी केली आहे.

Page No. 84
 पुरस्कार व सन्मान
पंतप्रधान मोदींना पॅलेस्टाइनचा ग्रँड कॉलर सन्मान
 पंतप्रधान नेरेंद्र मोदी यांना पॅलेस्टाइनचे राष्ट्राध्यक्ष महमूद अर्बबास यांच्या
हस्ते ‘ग्रँड कॉलर ऑफ नद स्टेट ऑफ पॅलेस्टाइन’ या सन्मानाने गौरविण्यात
आले.
 भारत आशण पॅलेस्टाइनमध्ये परस्पर चांगले राजकीय संबंध राखण्यात
मह्िाचे योगदान नदल्याबद्दल ्यांना हा सन्मान बहाल करण्यात आला.
 पॅलेस्टाइनमध्ये आलेल्या राजांना, देशाच्या नकिंिा सरकारांच्या प्रमुखांना तसेच
्यांच्या समकक्ष पद भूषिणारृा परदेशी पाहुण्यांना नदला जाणारा हा सिोच्च
सन्मान आहे.
 पंतप्रधान नरेंद्र मोदी आशण पॅलेस्टाइनचे राष्ट्राध्यक्ष महमूद अर्बबास यांच्यात
झालेल्या हद्वपक्षीय बैठकीदरम्यान मोदींना या सन्मानाने गौरविण्यात आले.
 यापूिी पॅलेस्टाइनकडून सौदी अरेवबयाचे राजे सलमान, बहाररनचे राजे हमद,
चीनचे राष्ट्राध्यक्ष शी शजननपिंग यांसारख्या राष्ट्रप्रमुखांना ‘ग्रँड कॉलर’ या सिोच्च
सन्मानाने गौरविण्यात आले आहे.
 पॅलेस्टाइनला अवधकृत भेट देणारे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी हे पहहले भारतीय
पंतप्रधान ठरले आहेत.

सुवमता वमत्रा यांचा ‘यूएस नॅिनल इन्ेन्टसथ िॉल ऑफ फ

े म’मध्ये
समावेि
 भारतीय िंशाच्या कल्पक िैज्ञाननक सुवमता वमत्रा यांचा अमेररकेत ‘यूएस
नॅशनल इनव्हेन्टसथ हॉल ऑफ फेम’मध्ये समािेश करून ्यांचा गौरि

Page No. 85
 करण्यात येणार आहे.
 एकंदर ९८ पेटंट सुवमता वमत्रा यांच्या नािािर आहेत. अमेररकन केवमकल
सोसायटीत ्या विज्ञान प्रशशक्षक हो्या.
 गेली तीन दशके रसायनशास्त्रातील ज्ञानाचा िापर ्यांनी मानिी
कल्याणासाठी केला आहे. दातांचे आरोग्य ि सौंदयथ नटकिण्यासाठी ्यांनी
नॅनोकणांिर आधाररत दंतभरण (नॅनो डेंटल नफलसथ) पदाथथ तयार केले.
 ्यांनी जे दंतभरण तयार केले आहे ्याचे नाि नफलटेक असून, ्याचे रीतसर
व्यापारवचन्हही घेण्यात आले आहे. थ्री एम ओरल केअरमध्ये काम करताना
्यांनी हे दंतभरण तयार करण्यात यश वमळिले.
 ्यांनी अनेक दंत उ्पादने तयार केली असून, ्यांनी तयार केलेली दंतभरणे
भक्कम असल्याने दंतरोगतज्ज्ञांकडे िारंिार जाण्याची िेळ येत नाही.
 ्यांच्या या संशोधनाने थ्री एम कंपनीला दोन अब्ज डॉलसथचा फायदा झाला
हेही एक व्यािसावयक यश आहे.
 वमत्रा या मूळ पशिम बंगालच्या असून, कोलकाता येथील प्रेवसडेन्सी
कॉलेजमधून ्यांनी रसायनशास्त्रात बीएस्सी पदिी घेतली. काबथनी
रसायनशास्त्रात ्यांनी कोलकाता विद्यापीठातून एमएस्सी पदिी घेतली.
 उच्च शशक्षणासाठी ्या अमेररकेला गेल्या. तेथे ्यांनी वमशशगन
विद्यापीठातून काबथनी ि बहुिाररक रसायनशास्त्रात पीएचडी केली.
 थ्री एम कंपनीतील ३० िषाांच्या सेिेनंतर २०१०मध्ये ्या ननिृत्त झाल्या, आता
्या वमत्रा केवमकल कन्सलटन्सी ही कंपनी ्यांच्या पतीसह चालितात.
 सुवमता यांनी एकूण १२० शोधननबं ध शलहहले आहेत. २००९मध्ये ्यांना हहरोज
ऑफ केवमस्टरी पुरस्काराने गौरिण्यात आले.

Page No. 86
 मिाराष्ट्राचे ववकास साठ्ये यांना ऑस्कर पुरस्कार
 व्यिसायाने अशभयंता असलेल्या महाराष्ट्रीयन विकास साठ्ये यांना सायन्स
अँड टेक्तनॉलॉजी गटातील २०१८चा ऑस्कर पुरस्कार वमळाला आहे.
 कुठल्याही हिाई िाहनातून थेट खाली कॅमेरा रोखून वचत्रण करता येईल
अशी शॉटओव्हर के १ कॅमेरा वसस्टीम तयार करणारृा चमूत ्यांचा
समािेश होता. ही यंत्रणा म्हणजे ६ अक्ष असलेला हिाई कॅमेरा स्थस्थर ठेिू
शकणारा स्टँड आहे.
 साठ्ये यांच्यासोबत या वसस्टीमिर काम करणारे जॉन कॉयल, ब्रॅड हनथडेल
आशण शेन बकहॅम या वतघांचीही ऑस्कर पुरस्कारासाठी ननिड केली.
 साठ्ये यांचा जन्म १९६७मध्ये पुण्यात झाला. पुण्याच्या व्हीआयटी संस्थेतून
इलेक्तटरॉननक्तस विषयात बीई पदिी घेतली.
 १९९९ मध्ये ्यांनी टाटा हनीिेल कंपनीत काम केले. तेथून ते न्यूझीलंडला
गेले ि शॉटओव्हर कॅमेरा वसस्टीमिर काम केले.
 साठ्ये यांनी न्यूझीलंडमधील वीन्सटाऊन येथे शॉटओव्हर कॅमेरा वसस्टीम्स या
कंपनीत २००९मध्ये काम सुरू केले. तेथेच ्यांनी या स्टँडच्या ननर्थमतीची
कल्पना प्र्यक्षात आणली होती.
 ्यांचे हे तंत्रज्ञान िॉर फॉर द प्पलॅनेट ऑफ द एप्पस , द फेट ऑफ नद फ्युररयस,
पायरेर्टस ऑफ द कॅरेवबयन: डेड मेन टेल नो टेल्स, स्पायडरमॅन: होमकवमिंग,
टरान्सफॉमथसथ : द लास्ट नाइट या प्रवसध्द वचत्रपटांमध्ये िापरले गेले आहे.

राज्य िासनच्या णिवछत्रपती पुरस्कारांची घोर्षणा

 हक्रकेटपटू अशजिंक्तय रहाणे, रोहहत शमाथ, रोईं गपटू दत्तू भोकनळ, हॉकीपटू
युिराज िाहल्मकी ि देिेंद्र िाहल्मकी, कबड्डीपटू ननतीन मदने, अशभलाषा
Page No. 87
 म्हात्रे यांसारख्या १००हून अवधक खेळाडूंना राज्य शासनच्या शशिछत्रपती
पुरस्काराने गौरिण्यात येणार आहे.
 महाराष्ट्राचे क्रीडा मंत्री विनोद तािडे यांनी २०१४-२०१७ िषाथसाठी
शशिछत्रपती पुरस्कारांची घोषणा केली आहे.
 यंदाच्या शशिछत्रपती पुरस्कारासाठी नकमान ३ राष्ट्रीय स्पधाथ खेळणे गरजेचे हा
ननकष ठेिण्यात आला होता.
 याचसोबत यंदा ननकषांव्यवतरीक्तत क्रीडा मंत्रालयाने आंतरराष्ट्रीय पातळीिर
उल्लेखनीय कामवगरी केलेल्या काही खेळाडूंना थेट पुरस्काराची
घोषणा केली.
 शशिछत्रपती पुरस्काराचे मानकरी
 बुद्दॄीबळ : ग्रॅण्डमास्टर अक्षयराज कोरे, विनदत गुजराथी
 लॉन टेननस : प्राथथना ठोंबरे
 जलतरण : मंदार आनंदराि नदिसे
 हॉकी : युिराज िाहल्मकी, देिेंद्र िाहल्मकी
 कबड्डी : ननतीन मदने, अशभलाषा म्हात्रे, नकशोरी शशिंदे
 िेटशलहफ्टिंग : ओंकार ओतारी, गणेश माळी
 एव्हरेस्टिीर : आशशष माने
 हक्रकेट : रोहीत शमाथ, अशजिंक्तय रहाणे
 जलतरण : सौरभ सांगिेकर
 बॅडवमिंटन : अक्षय देिलकर
 ॲथलेनटक्तस : लशलता बाबर
 रोईं ग- दत्तू भोकनळ
Page No. 88
  मागथदशथक : प्रविण आमरे
 खाडी ि समुद्र पोहणे : रोहन मोरे
 नदव्यांग खेळाडू : सुयश जाधि

डॉ. यिवंत मनोिर यांना कवववयथ क

ु सुमाग्रज पुरस्कार
 मराठिाडा साहह्य पररषदेतफे देण्यात येणारा कविियथ कुसुमाग्रज पुरस्कार
ज्येष्ठ किी डॉ. यशिंत मनोहर यांना जाहीर झाला आहे.
 २७ फेब्रुिारी रोजी मराठी भाषानदनी हा पुरस्कार ्यांना प्रदान करण्यात येणार
आहे. ११ हजार रुपये रोख, शाल, श्रीफळ ि सन्मानवचन्ह असे या पुरस्कारांचे
स्िरूप आहे.
 याआधी हा पुरस्कार वििंदा करंदीकर, मंगेश पाडगािकर, नाराणय सुिे,
अरुण कोलटकर, नामदेि ढसाळ यांना वमळाला आहे.
 डॉ. यशिंत मनोहर यांचे आजिर उ्थानगुंफा, मूर्थतभंजन, जीिनायन असे १०
कवितासंग्रह प्रकाशशत झाले आहेत.
 ्यांना महाराष्ट्र शासनाचा केसिसूत काव्य पुरस्कार, उ्थानगुंफाला शासनाचा
उ्कृष्ट् कवितासंग्रह असे अनेक पुरस्कार वमळाले आहेत.

अरुण सन्याल आणण पार्थथक नायडू यांना नामांनकत ववज्ञान पुरस्कार

 अरुण जे सन्याल आशण पार्थथक नायडू या भारतीय िंशाच्या दोन अमेररकन
संशोधकांची व्हर्जजननयातील नामांनकत विज्ञान पुरस्कारासाठी ननिड करण्यात
आली आहे.

Page No. 89
 जागवतक स्तरािर मानिी आरोग्याच्या दृष्ट्ीने मह््िपूणथ योगदान देणारृा
आशण समाजाप्रती आपली जबाबदारी जाणणारृा एकूण सहाजणांची या
पुरस्कारासाठी ननिड करण्यात आली आहे.
 व्हर्जजननयाचे गव्हनथर राल्फ नॉथथम यांनी २०१८च्या आऊटस्टॅंनडग स्टेम
(STEM) पुरस्कारांसाठी ही नािे ननिडली आहेत.
 स्टेम (STEM) म्हणजेच, विज्ञान (Science), तंत्रज्ञान (Technology),
अशभयांनत्रकी (Engineering) आशण गशणत (Mathematics).
 पुरस्कारासाठी ननिड झालेल्या सन्याल यांनी यकृत रोग ननदान आशण उपचार
प्रशशक्षण कायथक्रम विकवसत केले आहेत.
 सन्याल हे ‘फॅटी शलव्हर नडशजसेस’ (NASH)मधील तंत्र आशण ्याचे पररणाम
यािर आशण मेटॅबोशलक वसिंडरोमची िाढती व्यािी आशण जागवतक
पररणामांची ओळख करण्याचे ननरीक्षण करत आहेत.
 या ननरीक्षणाबद्दल यापूिी ्यांची व्हर्जजननयातील ‘आऊटस्टँनडिंग साइंनटस्ट’ या
पुरस्कासाठीही ननिड करण्यात आली आहे.
 स्टँडफडथ विद्यापीठात शशकणारृा १८ िषीय पार्थथक नायडूने ककथरोगाच्या ३-
डी इंटरॅक्तशनचा अभ्यास करणारे सॉफ्टिेअर तयार केले आहे.
 हे सॉफ्टिेअर सध्या िापरात असलेल्या उपकरणांपेक्षा ककथरोगजन्य
डीएनएच्या जैि पध्दतींचे िेगिान, कमी खर्थचक आशण अचूक विमलेषण
करते.
 या संशोधनाबद्दल ्याची स्टेम आऊटस्टँनडिंग पुरस्कारासाठी ननिड करण्यात
आली आहे. पार्थथक सध्या कॉम्प्पयुटर सायन्सचे शशक्षण घेत आहे.

गणणतज्ञ व्लानदमीर नडरनफ

े ल्ड यांना प्रवतष्ठेचा वुल्फ पुरस्कार
Page No. 90
 प्रवसध्द गशणतज्ञ व्लानदमीर गेरशोनोविच नडरनफेल्ड यांना गशणतातील
प्रवतष्ठेचा िुल्फ पुरस्कार वमळाला आहे.
 एक लाख डॉलसथचा हा पुरस्कार इस्रायलच्या िुल्फ फाऊंडेशनच्या
माध्यमातून नदला जातो. ज्यांना आधी िुल्फ पुरस्कार वमळाला अशा
अनेकांना नंतर नोबेलही वमळाले आहे.
 नडरनफेल्ड यांचे गशणतातील संशोधन हे अंकीय वसद्दॄांत, वथअरी ऑफ
अ‍ॅटॉमॉर्षफक फॉम्र्स, बीजगशणतीय भूवमती, एशलहप्टक मोडय़ुल, वथअरी ऑफ
लँग्लांड्स कॉरस्पाँ डन्स या विषयांमध्ये आहे.
 पुंज समूहाची संकल्पना ्यांनी ि वमशशयो शजिंबो यांनी एकाच िेळी मां डली.
्यातून गशणतीय भौवतकशास्त्रात मोठी भर पडली. वथअरी ऑफ
सॉशलटॉन्समध्ये नडरनफेल्ड-सोकोलोव्ह यांनी अनेक सु धारणा केल्या.
 युक्र
े नमध्ये जन्मलेल्या नडरनफेल्ड यांनी ियाच्या पंधराव्या िषी बुखारेस्ट
येथे गशणत ऑशलहम्पयाडमध्ये रशशयाचे प्रवतननवध्ि केले होते.
 १९७८मध्ये मॉस्को विद्यापीठातून ्यांनी पदिी घेतली. स्टेकलोि इहन्स्टटय़ूट
ऑफ मॅथॅमेनटक्तस या संस्थेतून ्यांनी विज्ञानातील डॉक्तटरेट वमळिली.
 १९८१ ते १९९९ या काळात ्यांनी व्हेरनकन इहन्स्टटय़ूट फॉर लो टेम्परेचर
नफशजक्तस अँड इंशजनीअररिंग या संस्थेत काम केले. १९९९मध्ये ्यांनी शशकागो
विद्यापीठात काम सुरू केले.
 ियाच्या विसाव्या िषी ्यांनी लँग्लांड्स काँ जेक्तससथ फॉर जीएल २ हा कूटप्रश्न
सोडिला. एशलहप्टक मोडय़ुल्स म्हणजे नडरनफेल्ड मॉडय़ुल्सची कल्पना ्यांनी
मां डली होती.
 गशणतात युरी मॅननन हे ्यांचे सहकारी होते. ्यांनी यांग-वमल्स इन्स्टँटनच्या
मॉडय़ुलाय स्पेसची संकल्पना मां डली. ती नंतर वमखाइल अवतया ि ननगेल

Page No. 91
 हहचीन यांनी स्ितंत्रपणे वसद्दॄ केली.
 वांटम ग्रूप हा शर्बदप्रयोगही ्यांनीच प्रथम िापरला. ्यांचा संबंध यांग
बॅक्तसटर समीकरणाशी जोडून ्यांनी या संशोधनास निी नदशा नदली.
 व्हटेक्तस बीजगशणतीय वसद्दॄांत ्यांनी अ‍ॅलेक्तझां डर बेलीनसन यांच्यासमिेत
नव्याने विकवसत केला.
 नडरनफेल्ड यांनी समकालीन गशणताच्या विकासात मोठा हातभार लािला
असून अनेक निीन वसद्दॄांतांना ्यांचे नाि नंतर देण्यात आले.
 सूत्र वसद्दॄांतासह, भौवतकशास्त्राच्या अभ्यासात पायाभूत असलेले अनेक
गशणती वसद्दॄांत ्यांनी विकवसत केले आहेत.

प्रमोद नागदेवे यांना पंतप्रधान श्रमवीर पुरस्कार

 अशोक लेलँडचे कमथचारी प्रमोद हररिंद्र नागदेिे यांना पंतप्रधान श्रमिीर
पुरस्कार घोषीत झाला असून, ये्या २६ फेब्रुिारीला नदल्ली येथील विज्ञान
भिनात ्यांना सन्माननत करण्यात येत आहे.
 भारत सरकारअंतगथत येणारृा श्रम ि रोजगार मंत्रालय नदल्लीतफे हा
पुरस्कार दरिषी देण्यात येतो.
 कामगार क्षेत्रात केलेल्या उल्लेखनीय कायाथसाठी ्यांची पंतप्रधान श्रमिीर
पुरस्कारासाठी ननिड झाली आहे.
 यापूिी महाराष्ट्र कामगार कल्याण मंडळ मुंबईतफे केला जाणारा गुणिंत
कामगार २००८ या पुरस्काराचे ते मानकरी ठरले होते.

Page No. 92
 ननधनवाताथ
बॉणलवूडच्या अणभनेत्री श्रीदेवी यांचे अकाली ननधन
 बॉशलिूडच्या प्रवसध्द अशभनेत्री श्रीदेिी यांचे २४ फेब्रुिारी रोजी
हृदयविकाराच्या धक्तक्तयाने ियाच्या ५४व्या िषी दुबईत ननधन झाले.
 श्रीदेिी यांनी मद्यपान केल्यामुळे ्यांचा तोल गेल्याने बाथटबमधील पाण्यात
बुडून ्यांचा मृ्यू झाला, असे दुबई पोशलसांनी केलेल्या प्राथवमक
तपासणीतून उघड झाले आहे.
 श्रीदेिी उफथ अम्मा यंगर अय्यपन यांचा जन्म १३ ऑगस्ट १९६३
रोजी तावमळनाडूतील शशिकाशी येथे झाला.
 ्या १९९६साली ननमाथते, नदग्दशथक बोनी कपूर यांच्याशी वििाहबद्दॄ झाल्या.
्यांना जान्हिी आशण खुशी या दोन मुली आहेत.
 श्रीदेिी यांनी बॉशलिूडमध्ये अशभनय, सौंदयथ आशण नृ्याविष्काराने स्ितःचा
िेगळा असा ठसा उमटिला आहे.
 ्यांनी सदमा, वमस्टर इंनडया, नावगन, लम्हें, इंहग्लश वििंहग्लश यासारख्या
अनेक वचत्रपटांमध्ये भूवमका साकारुन रवसकांच्या मनािर अवधराज्य
गाजविले.
 ियाच्या अिघ्या चौर्थया िषी बालकलाकार म्हणून श्रीदेिी यांनी तवमळ
वचत्रपट ‘थुनैिन’मधून वचत्रपटसृष्ट्ीत पदापथण केले.
 १९७१साली ‘पुम्बाता’ या मल्ल्याळम वचत्रपटातील भूवमकेसाठी केरळ
सरकारने सिो्कृष्ट् बाल कलाकार म्हणून गौरि केला होता.
 ियाच्या १२व्या िषी ‘ज्युली’ या वचत्रपटातून बॉलीिूडमध्ये बालकलाकार
म्हणून पदापथण केले. तर १५व्या िषी ‘सोलिा सािन’ हा ्यांचा प्रौढ

Page No. 93
 कलाकार म्हणून पहहला वचत्रपट ठरला.
 ्यांनी हहिंदी वचत्रपटांसह तमीळ, तेलगू, मल्याळम, कन्नड वचत्रपटांमध्ये सुद्दॄा
काम केले. १९८३मध्ये ‘हहम्मतिाला’ हा ्यांचा पहहला सुपरहहट
वचत्रपट ठरला. तर मॉम हा वचत्रपट श्रीदेिीचा शेिटचा वचत्रपट ठरला.
 लग्नानंतर जुदाई वचत्रपटाचा अपिाद िगळता श्रीदेिी वचत्रपटसृष्ट्ीपासून दूर
हो्या. ्यानंतर ६ िषाथनंतर ्यांनी ‘वमसेस माशलनी अय्यर’ या माशलकेतून
छोट्या पडद्यािर पदापथण केली.
 ्यानंतर २०१२साली आलेल्या ‘इंहग्लश-वििंहग्लश’ या वचत्रपटातून श्रीदेिी
यांनी बॉशलिूडमध्ये पुनरागमन केले.
 अशभनय क्षेत्रात उत्तम कामवगरी केल्याबद्दल श्रीदेिी यांनी भारत
सरकारकडून पद्मश्री या पुरस्काराने गौरविण्यात आले होते.
 श्रीदेिी यांना हहिंदी, तवमळ, तेलुगू भाषांतील वचत्रपटातील भूवमकांसाठी पाच
िेळा नफल्मफेअर पुरस्कार प्रदान करण्यात आला आहे.
श्रीदेवी यांचे कािी गाजलेले वचत्रपट
 जुली, सोलािा सािन, सदमा, हहम्मतिाला, जाग उठा इन्सान, अक्तलमंद,
इंकलाब, तोहफा, सरफ़रोश, बशलदान, नया कदम, नगीना, घर संसार, नया
कदम, मकसद, सुल्तान, आग और शोला, भगिान, आखरी रास्ता, जांबां ज,
ितन के रखिाले, जिाब हम देंगे, औलाद, नज़राना,कमाथ, हहम्मत और
मेहनत, वमस्टर इंनडया, ननगाहें, जोशीले, गैर ऺानूनी, चालबाज, खुदा गिाह,
लम्हे, हीर राँझा, चांदनी, रूप की रानी चोरों का राजा, चंद्रमुखी, चाँद का
टुकड़ा,गुमराह, लाडला, आमी, जुदाई, हल्ला बोल, इंहग्लश वििंहग्लश.

Page No. 94
 बालनाट्य चळवळीच्या प्रणेत्या सुधा करमरकर यांचे ननधन
 बालरंगभूमीचा पाया रचणारृा, बालरंगभूमीला सशक्तत दृहष्ट्कोन देणारृा
सुधाताई करमरकर यांचे िृद्दॄापकाळाने ६ फेब्रुिारी रोजी ननधन झाले.
 मराठी रंगभूमीिर ‘शलटल वथएटर’ची रुजिात करणारृा नाट्य ननमाथ्या सु धा
करमरकर यांना बालनाट्य चळिळीच्या प्रणे्या म्हणून ओळखले जाते.
 सुधा करमरकर यांचा जन्म १९३४मध्ये मुंबईत झाला. ्यांनी मुंबईच्या
एहल्फन्स्टन कॉलेजमधून पदिी प्राि केली.
 ्यानंतर दामू केंकरे यांनी ्यांना मुंबईतील जे जे स्कूल ऑफ आट्थ‍समध्ये
(्यांच्या नाटकातून काम करण्यासाठी) दाखल करून घेतले.
 ्यािेळी भारतीय विद्याभिनच्या आंतरमहाविद्यालयीन नाट्यस्पधेत दामू
केंकरे नदग्दर्जशत ‘उद्याचा संसार’ हे नाटक सादर केले. ्या स्पधेत सिो्कृष्ट्
अशभनयाचे पाररतोनषक सुधा करमरकरांना वमळाले.
 अवधकचे नाट्यशशक्षण घेण्यासाठी सुधा करमरकर परदेशात गेल्या. ्यांनी
अमेररकेत जाऊन 'बालरंगभूमी' या संकल्पनेचा अभ्यास केला.
 मायदेशी परतल्यानंतर ्यांनी साहह्य सं घाच्या सहकायाथने 'बालरंगभूमी-
शलर्टल वथएटर’ सुरू केले.
 सुधाताई यांनी शलनटल वथएटरतफे मोठय़ा प्रमाणात बालनाटय़ ि प्रौढ नाटय़
प्रशशक्षण शशवबरेही आयोशजत केली. या शशवबरांमधून अनेकांनी ्यांच्याकडे
अशभनयाचे धडे वगरविले.
 रंगभूमीिरील ्यांच्या मह््िपूणथ योगदानाची दखल घेऊन राज्य शासनाने
्यांना ‘प्रभाकर पणशीकर रंगभूमी जीिनगौरि’ पुरस्काराने सन्माननत केले.
 ्यांची लोकनप्रय बालनाट्य
े

Page No. 95
  अशलबाबा आशण चाळीस चोर
 अल्लाउहद्दन आशण जादूचा नदिा
 कळलाव्या कांद्याची कहाणी
 वचनी बदाम
 गणपती बाप्पपा मोरया
 मधुमंशजरी

कांची कामकोटी पीठाचे िंकराचायथ जयेंद्र सरस्वती यांचे ननधन

 शेकडो िषाांची परंपरा असलेल्या कांची कामकोटी पीठाचे शंकराचायथ जयेंद्र
सरस्िती यांचे हृदयविकाराच्या तीव्र झटक्तयाने २८ फेब्रुिारी रोजी ियाच्या
८२व्या िषी ननधन झाले.
 जयेंद्र सरस्िती यांचा जन्म १८ जुलै १९३५ रोजी तावमळनाडूमधील इरुलनीकी
गािामध्ये झाला. दशक्षण भारतात ्यांचे मोठ्या प्रमाणात अनुयायी होते.
 मठाचे ६८िे शंकराचायथ चंद्रशेखरेंन्द्र सरस्िती यांनी १९५४साली जयेंद्र
सरस्िती यांना कांची मठाच्या पीठाधीपती पदािर ननयुक्तत केले.
 जयेंद्र सरस्ितींचे मूळ नाि सुब्रमण्यन महादेि अय्यर होते. चंद्रशेखरेंन्द्र
यांनीच सुब्रमण्यन यांना जयेंद्र सरस्िती हे नाि नदले.
 चंद्रशेखरेंद्र सरस्िती यांच्या ननधनानंतर १९९४पासून जयेंद्र सरस्िती यांनी
कांची कामकोटी पीठाचे शंकराचायथपद सांभाळले. ते या पीठाचे ६९िे
शंकराचायथ होते.
 जयेंद्र सरस्िती यांच्या ननधनामुळे आता विजयेंद्र सरस्िती हे पद सांभाळतील.
१९८३साली जयेंद्र सरस्िती यांनी विजयेंद्र सरस्िती यांना मठाचे उत्तरावधकारी

Page No. 96
 म्हणून घोनषत केले होते.
 देशात अयोध्येच्या प्रश्नासह हहिंदू धमाथिर पररणाम करणारृा विषयांिर ्यांच्या
भूवमकेला मोठे मह्ि प्राि झाले होते.
 कांचीपुरम िरदराजन पेरूमल मंनदराचे व्यिस्थापक शंकररामन खून प्रकरणी
सरस्िती यांना २००४मध्ये अटक झाली होती. ५ जानेिारी २००५पयांत ते
तुरुंगात होते.
 नंतर ्यांना जामीन वमळाल्यािर २०१३मध्ये पुडुचेरीच्या विशेष न्यायालयाने
्यांना या आरोपातून ननदोष मुक्तत केले.
 सुमारे अडीच हजार िषाांपूिी आदी शंकराचायथ यांनी कांची कामकोटी पीठाची
स्थापना केल्याचे मानले जाते. या पीठाकडून शाळा, रुग्णालये चालविली
जातात.

प्रवसद्ध कथकली नतथक मदावूर वासुदेवन नायर यांचे ननधन

 केरळचे प्रवसद्दॄ कथकली नतथक मदािूर िासुदेिन नायर यांचे आंचल येथील
अगस््यकोड महादेि मंनदरात कथकली नृ्य सादर करीत असताना ६
फेब्रुिारी रोजी ननधन झाले.
 कथकली नृ्याची अजोड समपथणाने आराधना केलेल्या नायर यांना आपल्या
आिड्या कलेची आराधना करीत असतानाच मृ्यू आला.
 वतरुअनंतपुरम येथे ७ एनप्रल १९२९ रोजी ्यांचा जन्म झाला. ्यांचे िडील रामा
कुरूप हे लोकनतथक होते तर आई शास्त्रीय गावयका.
 सुरुिातीला ्यांचा ओढा कनाथटकी शास्त्रीय संगीत ि भहक्ततगीतांकडे होता.
पण नंतर ते नृ्याकडे िळले.

Page No. 97
 ्यांना कंबडीकाली ि कुथीयोत्तम या लोकनृ्यप्रकारात विशेष प्रािीण्य होते.
ियाच्या तेराव्या िषी नायर यांनी कथकलीचे धडे वगरिण्यास सुरुिात केली.
 मदािूर परमेर्श्रन नपल्ले हे ्यांचे कथकलीतील पहहले गुरू. नंतर ते कुररची
कुंजन पशणक्कर यांनी सुरू केलेल्या कथकली कलारी या संस्थेत दाखल झाले.
नंतर ते पद्मश्री चेंगानूर रामन नपल्ले यांचे शशष्य बनले.
 ते काठी, पाचा, िेलाथाडी, वमनुकू पात्रांच्या आविष्करणात तरबेज होते.
तसेच ्यांनी हनुमान, हंसम, रािण, दुयोधन, कीचक, जरासं ध,
हहरण्यकमयपू, नरकासुर ही पौराशणकपात्रेही साकारली.
 भारताशशिाय वसिंगापूर, हाँगकाँग, नफजी, इंडोनेशशया, कॅनडा, ऑस्टरेशलया,
जमथनी, नब्रटन, अमेररका या देशात ्यांचे कायथक्रम झाले होते.
 थुलासीिनम पुरस्कार, अल्लापुझा क्तलब पुरस्कार, केरळीय कलाक्षेत्र
पुरस्कार, तपस्या अशभनंदन पत्र, संगीत नाटक अकादमी पुरस्कार, पद्मभूषण
(२०११) असे अनेक मानसन्मान ्यांना वमळाले.

ज्येष्ठ साहिहत्यक अननल क

ु लकणी यांचे ननधन
 महाराष्ट्र राज्य मराठी विर्श्कोश ननर्थमती मंडळाचे सेिाननिृत्त संपादक, ज्येष्ठ
साहहह्यक अननल रघुनाथ कुलकणी ऊफथ ‘अर सर’ यांचे ियाच्या ८१व्या िषी
८ फेब्रुिारी रोजी अल्पशा आजाराने ननधन झाले.
 मुंबईत शशक्षण घेतलेल्या अननल कुलकणी यांनी काही काळ रेल्िेमध्ये
तसेच दादर येथील शाळेत शशक्षक म्हणून नोकरी केली. आजचे आघाडीचे
अशभनेते नाना पाटेकर हे ्यांचे विद्याथी आहेत.
 पुढे ते तकथतीथथ लक्ष्मणशास्त्री जोशी यांच्या संपकाथत आले आशण ्यांनी
मराठी विर्श्कोश आशण िाई ही आपली कमथभूमी मानली.
Page No. 98
 विर्श्कोशाच्या पहहल्या खंडापासून ते विसाव्या खंडापयांत ज्यांनी यात
योगदान नदले ्यात अननल रघुनाथ कुलकणी यांचाही समािेश करािा
लागेल.
 ्यांनी विर्श्कोशाच्या पहहल्या खंडापासून ते विसाव्या खंडापयांत ्यांनी लेखन
आशण संपादनाची जबाबदारी सांभाळली.
 इंग्रजीिर प्रभु्ि आशण जागवतक िा ड.मयाचा अभ्यास असलेल्या कुलकणी
यांनी विर्श्कोशात मराठी साहह्याबरोबरच जागवतक साहह्य ि साहहह्यक,
धमथ, त््िज्ञान, मानसशास्त्र या विषयांचे लेखन केले.
 आशयपूणथ मां डणी आशण सारभूत ि प्रमाणभूत वििेचन हे ्यांच्या लेखनाचे
िैशशष्ट्य मानले जाते. ्यांनी विर्श्कोशासाठी शेकडो नोंदी शलहहल्या.
 अनेक िषे ते प्रवतष्ठेच्या अशा निभारत मावसकाच्या संपादक मंडळािर होते.
्यामधून ्यांनी िैचाररक शलखाण केले आहे.
 कथाकार म्हणूनही मराठी साहह्यात ्यांनी आपली ओळख ननमाथण
केली होती. सॉशलटरी हक्रपसथ, ऐलतीर पैलतीर, सां जसूर, तळ्याकाठच्या
सािल्या आशण कांतार हे ्यांचे प्रवसद्दॄ कथासंग्रह.
 ्यांच्या ‘तळ्याकाठच्या सािल्या’ या कथासंग्रहास महाराष्ट्र शासनाचे
पाररतोनषक वमळाले. ‘वसटी ऑफ जॉय’ या ्यांनी अनुिानदत केलेल्या
साहह्यकृतीस महाराष्ट्र साहह्य पररषदेचा पुरस्कार वमळाला.

पानकस्तानी मानवावधकार कायथकत्याथ आसमा जिांगीर यांचे ननधन

 पानकस्तानमधील प्रवसद्दॄ महहला िनकल आशण मानिावधकार कायथक्याथ
आसमा जहांगीर यांचे ११ फेब्रुिारी रोजी हृदयविकाराच्या झटक्तयामुळे ननधन
झाले.
Page No. 99
 जहांगीर या ककथरोगाने त्रस्त हो्या. अनेक िषाांपासून ्यांच्यािर उपचार सुरु
होते. ्यांना आजारी पडल्यानंतर रुग्णालयात दाखल करण्यात आले होते.
मात्र, उपचारादरम्यानच ्यांचा मृ्यू झाला.
 आसमा जहांगीर या ‘जहांगीर यूमन राईर्टस ऑफ कवमशन’च्या
सहसंस्थापक हो्या. २०१० ते २०१२ मध्ये ्या पानकस्तानच्या सुप्रीम
कोटाथच्या बार असोवसएशनच्या अध्यक्षही हो्या.
 ्यांचा जन्म १९५२मध्ये लाहोर येथे झाला होता. १९८७ ते २०११पयांत
्या पानकस्तान मानिावधकार आयोगाच्या अध्यक्षाही हो्या.
 नकनाडथ कॉलेजमधून ्यांनी पदिी घेतली होती. ्यानंतर पंजाब विद्यापीठातून
्यांनी १९७८ मध्ये कायद्याची पदिी वमळिली होती.

ज्येष्ठ पत्रकार व लेखक मुझफ्फर हुसेन यांचे ननधन

 इस्लामी देशांतील विविध घडामोडींिर मराठीतून अभ्यासपूणथ शलखाण
करणारे ज्येष्ठ पत्रकार, विचारिंत आशण लेखक मुझफ्फर हुसेन यांचे १३
फेब्रुिारी रोजी ननधन झाले. ते ७८ िषाांचे होते.
 २० माचथ १९४० रोजी जन्मलेले मुझफ्फर हुसेन महाराष्ट्राच्या िैचाररक
क्षेत्रातील प्रवसद्दॄ आशण प्रख्यात लेखक, विचारिंत म्हणून सिाांना सुपररवचत
होते.
 पानकस्तान िा अरब देशांतील मह््िाच्या घटनांिर विविध िृत्तपत्रांचे
संपादक ्यांना आिजूथन शलहायला सांगत.
 कोणताही पूिथग्रह न ठेिता एखाद्या विषयाचे नेमके वििेचन करणे , हा ्यांच्या
लेखनाचा मह््िाचा पैलू होता.
 मुझफ्फर हुसेन यांनी शलहहलेली अनेक पुस्तके िाचकनप्रय ठरली. ्यापैकी
Page No. 100
 इस्लाम ि शाकाहार, मुहस्लममानसशास्त्र, दंगों में झुलसी मुंबई, अल्पसंख्याक
िाद : एक धोका, इस्लाम धमाथतील कुटुंब ननयोजन, लादेन, दहशतिाद
आशण अफगाशणस्तान, समान नागरी कायदा ही पुस्तके प्रवसद्दॄ आहेत.
 मुंबईतील विर्श् संिाद केंद्राच्या स्थापनेपासून ते उपाध्यक्ष होते. राष्ट्रीय
स्ियंसेिक सं घाशी ्यांचा जिळचा संबंध होता. परभणी येथे
झालेल्या समरसता साहह्य संमेलनाचे ते अध्यक्ष होते.
 २००२साली ्यांना पद्मश्री पुरस्काराने गौरविण्यात आले होते. महाराष्ट्र
शासनाचा लोकमान्य नटळक जीिनगौरि पत्रकानकता पुरस्कार
(२०१४) देऊन ्यांना सन्माननत करण्यात आले होते.
 याशशिाय राजमाता पत्रकाररता पुरस्कार, राममनोहर नत्रपाठी पुरस्कार,
पत्रकार केसरी पुरस्कार ्यांना वमळाले होते.

जगप्रवसध्द हृदयरोगतज्ज्ञ डॉ. बी क

े गोयल यांचे ननधन
 प्रख्यात हृदयरोगतज्ज्ञ डॉ. बी के गोयल यांचे २० फेब्रुिारी रोजी
हृदयविकाराच्या झटक्तयाने ियाच्या ८२व्या िषी ननधन झाले.
 सिथसामान्य तसेच गरजू रुग्णांना उत्तम िैद्यकीय सेिा देणारे डॉक्तटर म्हणून
्यांची ख्याती होती.
 हृदयविकारशास्त्रातील प्रगाढ अभ्यास आशण अनुभिामुळे देशाच्या
कानाकोपरृातून गोयल यांच्याकडे रुग्णांचा ओघ असे.
डॉ. बी क
े गोयल यांच्याबद्दल
 जयपूरला १९३६साली जन्मलेले डॉ. बी के गोयल हे एक जगप्रवसद्दॄ हृदयरोग
तज्ज्ञ होते.

Page No. 101

 डॉ. गोयल हे मुंबईतील बॉम्बे हॉहस्पटल इंहस्टट्य ू ट ऑफ मेनडकल
सायन्सेसच्या कार्षडयोलॉजी विभागाचे प्रमुख होते.
 तसेच ्यांनी जे जे ग्रुप ऑफ हॉहस्पटल आशण मुंबईच्या ग्रँट मेनडकल
कॉलेजमध्ये कार्षडयोलॉजीचे डायरेक्तटर-प्रोफेसर म्हणूनही काम केले.
 टेक्तसास हाटथ इहन्स्टटय़ूट ि न्यू ऑर्जलन्स येथील ओशनर हाटथ इहन्स्टटय़ूट या
संस्थांमध्ये ते सल्लागार शल्यविशारद होते.
 खान अर्बदुल गफार खान म्हणजे सरहद्द गांधी यांच्यािरील
शस्त्रहक्रयेमुळे गोयल यांचे नाि सिथतोमुखी झाले.
 १९९०मध्ये त्कालीन राष्ट्रपती शंकर दयाळ शमाथ यांना नदल्लीतील
रुग्णालयात दाखल केले होते तेव्हा ्यांच्यािर उपचारासाठी गोयल यांना
पाचारण करण्यात आले होते.
 गोयल यांनी भारतातील पहहले इंटेहन्सव्ह केअर युननट आशण मोबाइल
कोरोनरी केअर युननट स्थापन केले.
 ्यांचे ‘हाटथ टॉक’ हे पुस्तक अनेक भाषांत प्रसाररत झाले. १९८०मध्ये ियाच्या
३९व्या िषी ते मुंबईचे नगरपाल (शेरीफ) होते.
 अिघ्या २९व्या िषी जे जे रुग्णालयातील हृदयरोग विभागाचे प्रमुख म्हणून
्यांची ननयुक्तती झाली होती. याशशिाय अनेक रुग्णालयांत हृदयरोगतज्ज्ञ
म्हणून ्यांनी काम केले.
 युस्टनस्थस्थत टेक्तसास हाटथ इहन्स्टट्य
ू टमध्ये ते हृदयरोगतज्ज्ञ सल्लागार होते
तसेच भारतीय सैन्यदलाच्या विभागाचेही ते हृदयरोगतज्ज्ञ सल्लागार होते.
 महाराष्ट्राच्या राज्यपालांच्या िैद्यकीय सल्लागार चमूमध्येही ्यांचा सहभाग
होता. मुंबईतील हाफनकन संस्थेच्या अध्यक्षपदाचा ्यांनी १४ िषे कायथभार
सांभाळला.
Page No. 102
 देशातील पल्स पोशलओ अशभयान, इंनडयन रेड क्रॉस सोसायटी, इंडो
अमेररकन सोसायटी ऑफ कार्षडओलॉजी, हाटथ फाऊंडेशन ऑफ इंनडया,
इंनडयन कॉलेज ऑफ कार्षडओलॅजी, धन्िंतरी फाऊंडेशन येथेही ्यांनी भरीि
काम केले.
 मेडीकल कौहन्सल ऑफ इंनडयाने गोयल यांची जुलै २००७मध्ये उपराष्ट्रपती
पदासाठी आशण माचथ २०१२मध्ये राष्ट्रपती पदासाठी शशफारस केली होती.
 िैद्यकीय क्षेत्रातील मौल्यिान योगदानाबद्दल ्यांना पद्मश्री (१९८४), पद्मभूषण
(१९९०), पद्मविभूषण (२००५) या पुरस्कारांनी सन्माननत करण्यात आले होते.
 गोयल यांनी पन्नासहून अवधक िषे िैद्यकीय सेिा केली. यात ्यांनी गरीब-
श्रीमंत असा भेदभाि न करता ननस्पृह भािनेने रुग्णसेिा केली.

नोबेलववजेते िास्त्रज्ञ ररचडथ एडवडथ टेलर यांचे ननधन

 भौवतकशास्त्रातील नोबेलविजेते शास्त्रज्ञ आशण स्टॅनफडथचे मानद प्राध्यापक
ररचडथ एडिडथ टेलर यांचे २२ फेब्रुिारी रोजी ननधन झाले.
 नॅशनल ॲहक्तसलरेटर लॅबोरेटरी या दोन नकलोमीटर लांबीच्या रेषीय ्िरणक
यंत्राच्या मदतीने ्यांनी बरेच प्रयोग केले होते.
 अणूतील अनेक उपकण कालांतराने शोधले गेले, ्यात वाकथ या कणाचा
शोध लागला नसता तर आपण गॉड पार्षटकल (हहग्ज बोसॉन) पयांतची
िाटचाल करू शकलो नसतो.
 या वाकथ कणाचा शोध घेण्याच्या कामवगरीसाठी टेलर, जेरोम नरडमन ि हेन्री
केण्डॉल यांना नोबेल वमळाले होते.
 टेलर यांचा जन्म कॅनडामध्ये दुसरृा महायुद्दॄाच्या काळात झाला. युद्दॄानंतर
्यांचे मेनडसीन हाट नािाचे गाि जैविक ि रासायननक युद्दॄतंत्राचे संशोधन
Page No. 103
 केंद्र बनले होते.
 १९४५मध्ये अणुबॉम्बचा िापर झाला ्या िेळी टेलर यांनी भौवतकशास्त्राचा
अभ्यास करण्याचे ठरिले.
 अल्बटाथ विद्यापीठातून ्यांनी भौवतकशास्त्रात एमएस केले. १९९२मध्ये ते
स्टॅनफडथला हाय एनजी नफशजक्तस लॅबमध्ये काम करू लागले.
 अमेररकन अ‍ॅकॅडमी ऑफ आर्टसथ अ‍ॅण्ड सायन्सेस, नॅशनल अ‍ॅकॅडमी ऑफ
सायन्सेस, रॉयल सोसायटी ऑफ लंडन या संस्थांचे ते मानद सदस्य होते.
 नोबेलव्यवतररक्तत ्यांना ऑडथर ऑफ कॅनडा, हुम्बोल्ट प्राइज असे अनेक
मानाचे पुरस्कार वमळाले होते.

अनुभवी सनदी अवधकारी टीएसआर सुब्रमणणयन यांचे ननधन

 देशातील अनेक मह््िाच्या धोरणा्मक बाबींिर आपल्या प्रशासकीय
कौशल्याची नाममुद्रा उमटिणारे अनुभिी ि अभ्यासू सनदी अवधकारी
टीएसआर सुब्रमशणयन यांचे २६ फेब्रुिारी रोजी ननधन झाले.
 ्यांचा जन्म १९३८साली मद्रासमध्ये झाला. कोलका्याच्या सेंट झेवियसथमधून
्यांनी गशणतात पदिी तसेच स्नातकोत्तर पदिी घेतली. तर लंडनच्या
इहम्पररयल कॉलेजमधुन पदविका घेतली.
 उत्तर प्रदेश केडरचे सनदी अवधकारी म्हणून १९६१मध्ये ्यांची कारकीदथ सुरू
झाली. गॅट कराराच्या काळात देशाचे व्यापार धोरण ठरिण्यात ्यांचा मोठा
िाटा होता.
 एच डी देिेगौडा, आय के गुजराल, अटलवबहारी िाजपेयी या तीन
पंतप्रधानांच्या काळात ्यांनी मंनत्रमंडळ सवचि म्हणून काम केले.

Page No. 104

  संयुक्तत राष्ट्रांच्या इंटरनॅशनल टरेड सेंटरचे सल्लागार असताना ्यांनी आशशया,
आनरका, लॅनटन अमेररका भागातील विकसनशील देशांच्या हहताचे ननणथय
घेतले.
 केंद्रीय मंनत्रमंडळ सवचि असताना िाहतूक, िीज, दूरसंचार या क्षेत्रांत
पायाभूत सुविधा िाढिण्याचा ्यांचा प्रय्न प्रशंसनीय ठरला.
 २०१६मध्ये ्यांनी निीन शैक्षशणक धोरणाबाबत अहिाल नदला होता,
्यात इंनडयन एज्युकेशन सशव्हथस सुरू करण्याची शशफारस होती.
 माहहती अवधकार कायद्याचा पहहला मसुदा टीएसआर यांनीच तयार केला
होता. ्यांनी सरकारच्या कामात पारदशथकता आणण्यासाठी नागरी
संहहता तयार केली. दूरसंचार सुधारणांचे पिथ ्यांच्याच काळात सुरू झाले.
 जिळपास ३६ िषाांच्या सनदी सेिा कारकीदीत ्यांनी गृह, दूरसंचार, माहहती
तंत्रज्ञान, माहहती ि प्रसारण, खाण ि खननज, महसूल, पयथटन अशा अनेक
खा्यांत काम केले. ननिृत्तीनंतर अनेक कंपन्यांचे ते सल्लागार होते.
 ्यांनी ‘जनीज थ्रू बाबूलँड’ या पुस्तकात उत्तर प्रदेशचे मुख्यमंत्री मुलायमवसिंह
यादि यांच्याशी ्यांचे मुख्य सवचि असताना झालेले मतभेद ि इतर अनेक
बाबींचा उल्लेख केला आहे.

To advertise your Products and Brands with us

Send us an Email on mpsctoppers@gmail.com
or
Text us on 937 337 3838

© वरील नोट्सबाबत सवथ िक्क MPSC TOPPERSच्या अधीन असून, यातील कोणतािी भाग MPSC TOPPERSच्या लेखी
परवानगीणिवाय कोणत्यािी प्रकारे पुनमुथनद्रत नक
िं वा पुनप्रथकाणित करता येणार नािी. तसेच याचा व्यावसावयक स्तरावर वापर करता येणार
नािी. असे करताना आढळल्यास कॉपीराईट कायद्यांतगथत कारवाई करण्यात येईल.

Page No. 105