eCAD

Aug 2019

eMPSCkatta Current Affairs Diary

क र ोरी
अथसंक
२०१९ आ थक
मराठा सव ण
आर ण
परीक्षेसं MPSCलेटेस्ट अपडेट्ससाठी आमची टे ललग्राम चानेल्स जॉईन करा
टेललग्राम चॅनेल्स कशी जॉईन करावी ?
 सववप्रथम टेललग्राम हे App तुमच्या मोबाईलच्या App Store मधून डाउनलोड करा .
 त्यावर Whats App प्रमाणे तुमचा मोबाईल नंबरच्या सहाय्याने रलजस्टर करा .
 त्यानंतर खालील एक एक ललंक वर लललक करा, चानेल ओपेन होईल नंतर चानेलच्या तळाशी असलेल्या
JOIN बटनवर लललक करून लवषयानुसार चानेल्स जॉईन करा.

खालील टेललग्राम चॅनेल्सच्या ललक

ं वरून एक एक टेललग्राम चॅनेल जॉईन करा :
 eMPSCkatta : https://t.me/eMPSCkatta
 Current Affairs Marathi: https://t.me/ChaluGhadamodi
 MPSC Material: https://t.me/MPSCmaterial
 MPSC Alerts: https://t.me/MPSCAlerts
 MPSC Geography: https://t.me/MPSCGeography
 MPSC History: https://t.me/MPSCHistory
 MPSC Polity: https://t.me/MPSCPolity
 MPSC Economics: https://t.me/MPSCEconomics
 MPSC Science: https://t.me/MPSCScience
 MPSC CSAT: https://t.me/MPSCCsat
 MPSC HRD: https://t.me/MPSCHRD
 Marathi: https://t.me/Marathi
 MPSC English: https://t.me/MPSCEnglish
 :Jotaattahttps://t.me/Jobkatta

For MPSC updates join our social communities:

 Visit our blog:www.empsckatta.blogspot.in
 Like us on Facebook: www.facebook.com/empsckatta
 Follow is on Instagram: www.instagram.com/empsckatta
 Follow us on twitter: www.twitter.com/empsckatta
 Subscribe Oue YouTube Channel: www.youtube.com/eMPSCkatta
 प्रस्तुत इ-कॅ ड eCAD eMPSCkatta Current Affairs Diary मधील चालू घडामोडीींचे
सीं कलन करत असताना शक्य तततकी अचूकता साधण्याचा प्रयत्न के लेला आहे, तथाति अनवधानाने
काही चुका रातहल्या असू शकतात .माससकातवषयी आिल्या सूचना आिण आम्हाला
empsckatta@gmail.com येथे िाठवू शकता.
हे तडसिटल माससक असून िर आिण याच्या फोटोकॉिी कााू न वाचू ) क्सेरोझ ( इच्छित असाल
तर असधक चाींगल्या फोटोकॉिीसाठी आिण आमच्या क्सेरोझ एडीशनची फाईल आमच्या ब्लॉग तकींवा
टे सलग्राम चॅ नेल वरून डाउनलोड करून फोटोकॉिी कााा.
- eMPSCkatta

मागील आणि चालू वर्ाांची eCAD मासिके डाउनलोड करण्यािाठी येथे क्लिक करा.
 Click Here for Old eCAD Magazine
अनुक्रमणिका
अंक विशेष लेख (१-२१) 16. टीबी सपं र्र्वण्यासाठी र्ारत सरकारची राष्ट्रीय
1. मराठा आरक्षण धोरणात्मक योजना
2. अर्थसक 17. लर्वा डोंगय,ु एफएओचे प्रमुि असलेले पर्िले चीनी
ं ल्प २०१९
3. आर्र्थक सर्वेक्षण 18. "डेटा सॉव्िथर्नथटी - द पसथइु ट ऑफ सपु रमॅसी": र्र्वनीत
गोयक ं ा
19. उत्तरािडं ला र्वल्डथ बँकने 31.58 दशलक्ष कोटींचे कजथ
महाराष्ट्र : स्थानिक (२२-२३) 20. मल्याळम र्चत्रपट 'र्वेइलमारंगल'ने शांघाय
1. प्रतापगडार्वर जाण्यासाठी 'रोप र्वे', 'र्र्वशाल आतं रराष्ट्रीय र्चत्रपट मिोत्सर्वात बाजी
प्रकल्पांतगथ'त पयथटन मंत्रयांची मंजुरी 21. नौसार्गथक र्ाषा र्ाषांतर राष्ट्रीय योजनेसाठी ४५०
2. प्रतापगडार्वर जाण्यासाठी 'रोप र्वे', 'र्र्वशाल कोटी
प्रकल्पांतगथ'त पयथटन मंत्रयांची मंजुरी 22. २०२० : सर्वथ ग्राम पच ं ायतींना ब्रॉडबँड कनेर्लटर्व्िटी
3. शूर्टंग परर्वानगयांसाठी एक र्िडकी योजना- मुख्यमंत्री 23. डॉ. सरु र्जत र्ल्ला सर्मती
4. अर्र्वर्वार्ितेला २३ आठर्वड्याचा गर्थ पाडण्याची 24. “A Prime Minister to Remember,”
परर्वानगी; िायकोटाथचा मित्त्र्वपणू थ र्नणथय 25. र्ारत : सर्वाथत कमी िचाथत सौरऊजाथ उत्पादक
5. मिाराष्ट्र देशर्रात आघाडीर्वर 26. आयएनएस र्र्वराट र्ंगारात काढणार
6. शाश्वत गुणर्वत्तेचे आतं रराष्ट्रीय प्रतीक 27. आयएनएस र्र्वराट र्ंगारात काढणार
7. जागर्तक बँकेकडून धरणांच्या देिर्ाल, दुरुस्तीसाठी 28. जर्मनीची धपू र्वाढर्वण्यासाठी जाळणी पद्धत अयोगय
राज्याला ९४० कोटींचा र्नधी 29. ‘सत्तर साल आझादी, याद करो कुबाथनी’-देशर्क्तीपर
8. िस्तर्लर्ित पोथ्या, दुमीळ कागदांच्या सच ू ीचा र्चत्रपट मिोत्सर्वाचे आयोजन
प्रकल्प 30. प्रकाशन र्र्वर्ाग लर्वकरच ‘गीत रामायणा’ची र्िंदी
आर्वृत्ती प्रर्सद्ध करणार
राष्ट्रीय (२४-३४) 31. अर्वयर्वदानाला चालना देण्यासाठी अर्वयर्व
1. कुपोषणर्र्वरोधी योजनांच्या पािणीसाठी नर्वी र्नरीक्षण प्रत्यारोपण कायथक्रम चालू
पद्धती 32. तृतीयपंर्ीयांचे कल्याण
2. कुपोषणर्र्वरोधी योजनांच्या पािणीसाठी नर्वी र्नरीक्षण 33. िादी आतं रराष्ट्रीय ब्रॅण्ड िोण्याकररता सरकारने
पद्धती उचलली र्र्वर्र्वध पार्वले
3. 'एक देश-एक रेशनकाडथ' योजना 34. राष्ट्रीय इलेर्लरक मोर्बर्लटी र्मशन
4. ‘र्स्र्वस’च्या यादीत र्ारत ७४ व्या स्र्ानी 35. 2030 च्या शाश्वत र्र्वकास उर्िष्ांसाठी र्ारताचा समग्र
5. कें द्र सरकार रेरा अर्धक सल ु र् करणार दृर्ष्कोन
6. परर्वडणारी घरेिी जलद र्मळणार 36. या अिर्वालात िर्वामान बदलाबाबत जागर्तक
7. 'या' 19 मोठ्या सरकारी कंपन्या िोणार बंद प्रर्तसाद
8. कालेश्वरम प्रकल्पाचे उद्घाटन 37. सयं ुक्त राष्ट्राच्ं या काश्मीरबाबतच्या अिर्वालार्वर
9. राज्यसर्ेतिी जम्म-ू काश्मीरमधील राष्ट्रपती राजर्वट र्ारताची टीका
र्वाढीचा प्रस्तार्व मज
ं ूर 38. ‘तेजस एलस्प्रेस’ ठरणार देशातली पर्िली िासगी रेल्र्वे
10. मार्रु ामध्ये पर्िल्यांदाच ित्तींसाठी सरुु िोणार र्वॉटर 39. यनु ेस्कोच्या जागर्तक र्वारसा यादीत जयपरू शिराचा
र्ललर्नक समार्वेश
11. ऑपरेशन सक ं ल्प 40. NIA र्र्वधेयकातील मित्त्र्वाच्या बाबी
12. र्ारताबरोबरील व्यापारामध्ये अमेररके ने चीनला मागे 41. र्ारत-सयं क्त ु राष्ट्र सघं यांची सयं क्त
ु आर्र्थक आर्ण
टाकले व्यापार सर्मतीची 13र्वी बैठक सपं न्न
13. कोल्िापुरी चपलांना र्मळाला जीआय टॅग 42. तृतीयपंर्ी व्यक्ती (िलक सरं क्षण) र्र्वधेयक 2019 ला
14. र्तसरी इडं ो-फ्रान्स सायबर पररषद कें द्रीय मंर्त्रमंडळाची मान्यता
15. डीडी इर्ं डया चॅनेल बांगलादेश आर्ण दर्क्षण
कोररयामध्ये प्रसाररत के ले जाणार

* अनक्र
ु मणिका *
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
अंतरराष्ट्रीय (3५-३७)
1. सरु क्षा पररषदेच्या सदस्यत्र्वासाठी र्ारताला ५५
देशांचा पार्ठंबा
2. सपु र कॉम््यर्ु टंग क्षेत्रातील पाच र्चनी सस्ं र्ा
अमेररके च्या काळ्या यादीत
3. पार्कस्तानातील पाचशे र्वषे जुना
गुरुद्वारा र्ारतीयांणािुले
4. FATF चे सदस्यत्र्व र्मळर्वणारा सौदी िा पर्िला अरब
देश
5. 2018 मध्ये आर्शया र्व मध्य अमेररके तील पाच
देशांमध्ये मलेररयाचा कोणतािी रुगण नािी:
डब्लल्यूएचओ
6. पार्कस्तानकडून िर्वाईक्षेत्र िल
ु े
7. ग्रीन काडथर्वरील मयाथदा अमेररके ने िटर्वली
8. र्दनाजपूरमध्ये बांगलादेशची पर्िली लोि िर्नज िान
अर्थ आणि िाणिज्य (३८-४३)
1. जीएसटी’च्या नफे िोरीर्र्वरोधी प्रार्धकरणास २
र्वषाांची मुदतर्वाढ
2. र्क्र्टोकरन्सीची पीछे िाट, तरीिी मूल्यात झाली र्वाढ
3. फे सबुकचे र्लब्रा र्ारतात र्मळणार नािी
4. स्मॉल बँकेतफे मर्िलांना रोजगार
5. र्र्वत्तीय तूट पोिोचली ३.६६ लाि कोटींर्वर
6. देशात सर्वाथर्धक साडेतीन िजार स्टाटथ अप मिाराष्ट्रात
7. आयत करणाऱ्या देशांमध्ये र्ारत २० व्या क्रमांकार्वर
8. इर्ं डयनबुल्स िाउर्सगं फायनान्स आर्ण लक्ष्मी र्र्वलास
बँक र्र्वलीनीकरण
9. तांदळासि 14 र्पकांचा िमीर्ार्व जािीर
10. र्स्र्वस बँकेत ‘यक
ू े ’चा सर्वाथर्धक पैसा
11. प्रधानमंत्री र्कसान योजना
12. ररलायन्स इडं स्री बनली र्ारतातली नंबर 1 कंपनी
13. 50 िजारांिून अर्धकच्या रकमेच्या व्यर्विारासाठी पॅन
काडथऐर्वजी आता र्वापरता येणार आधार
14. घाऊक मिागाई दोन र्वषाांच्या तळात
15. र्चनी अर्थव्यर्वस्र्ेचा २७ र्वषाांतील नीचांक
16. जनधन िात्यातील ठे र्वी एक लाि कोटींपल्याड
17. र्ललपकाटथ ने आणले क्रेर्डट काडथ
अहिाल (४४-४९)
1. मर्िलापं ेक्षा परुु ष करतात आरोगयार्वर सर्वाथर्धक िचथ;
शासकीय योजना मर्िलापं यांत पोिोचत नसल्याचे
उघड
2. परदेशात र्ारतीयांचा 'इतका' काळा पैसा;
* अनुक्रमणिका *
Aug 2019
3. मबुं ईची मिागड्या शिरांच्या यादीत १२ स्र्ानांनी
घसरण
4. र्ारतात घटतेय पारंपररक र्र्वर्वािपद्धती
5. 8 राज्यांमध्ये सर्वाथर्धक बेरोजगारी
6. र्लंग गुणोत्तराच्या र्स्र्तीत सधु ारणा
7. र्र्वत्तीय व्यर्वस्र्ा र्स्र्रच; ररझव्िथ बँकेचा र्नर्वाथळा
8. देशात १६ कोटी लोक करतात मद्यसेर्वन, ५.७ कोटी
लोकांना व्यसन
9. 2030 पयांत उष्ट्णतेमुळे 8 कोटी नोकऱ्या कमी िोणार
10. पंतप्रधानांच्या िस्ते ईएसी अंतगथत मधमाशी र्र्वकास
सर्मतीच्या अिर्वालाचे उद्घाटन
11. र्ारतातले अ-सस ं गथजन्य रोग
12. गररबांच्या उद्धारात र्ारत जगात आघाडीर्वर, UN
13. २०२७ मध्ये 'र्चनी कम'; र्ारत चीनला मागे टाकणार
14. 3 र्वषाांपासनू सातत्याने र्वाढतेय कुपोषण
15. आदशथ व्यक्तींच्या यादीमध्ये मोदी अव्र्वल
16. र्वायुप्रदूषणामुळे अडीच र्वषाांनी घटले र्ारतीयांचे
आयुष्ट्य
व्यनिविशेष (५०-५७)
1. गोर्वा मुर्क्तसग्रं ामातील कायथकते मोिन रानडे कालर्वश
2. दार्क्षणात्य अर्र्नेत्री र्र्वजया र्नमथला यांचे र्नधन
3. उद्योगपती बी. के . र्बलाथ यांचे र्नधन
4. दर्लत पँर्रचे सस्ं र्ापक राजा ढाले यांचे र्नधन
5. जॉनी र्कटागार्वा यांचे र्नधन
6. सगं णक पासर्वडथ जनकाचे र्नधन
7. पद्मश्री सदार्शर्व गोरक्षकर यांचे र्नधन
8. र्दल्लीच्या माजी मुख्यमत्रं ी शीला दीर्क्षत यांचं र्नधन
9. आरोगय र्र्वज्ञान र्र्वद्यापीठ देणार बगं दाम्पत्याला डी.
र्लट्
10. आशा र्ोसले यांना स्र्वामीरत्न परु स्कार
11. डॉ. उदय बोधनकर यांना ‘आरसीपीसीएच’ची
फे लोर्शप
12. मधक ु र जोशी यांना राज्य शासनाचा ज्ञानोबा-तुकाराम
पुरस्कार जािीर
13. स्मृती मानधना आर्ण रोिन बोपण्णा अजथुन पुरस्काराने
सन्मानीत
14. सगं ीत नाटक अकादमी पुरस्कार जािीर
15. आयसीसी Hall of Fame मध्ये सर्चन
16. पी. टी. उषाचा ‘आयएएएफ’च्या ज्येष्ठ मानद
िेळाडूमं ध्ये
17. एअर स्राईकचे रणनीतीकार सामंत गोयल यांची
'रॉ'च्या प्रमुिपदी र्नर्वड
18. १०० प्रर्ार्वशाली मर्िलांत र्नमथला सीतारामन
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine Aug 2019

19. जगातील सर्वाथत प्रर्ार्वशील व्यक्ती नरेंद्र मोदी; रम्प, 4. दुती चंदची सर्वु णथ कामर्गरी! िा पराक्रम करणारी
पुतीन यांना मागे टाकलं पर्िली र्ारतीय िेळाडू
20. अर्मतार् कांत यांना मुदतर्वाढ 5. र्िमाची दासने मर्िन्यार्रात पटकार्वली ५ सर्वु णथ
21. डेन्माकथ मध्ये प्रेडररके सन स्र्ापन करणार सरकार 6. पेरूला नमर्वून ब्राझीलचा र्र्वजेतेपदार्वर कब्लजा
22. पुण्याच्या नेिा नारिेडे यांचा ‘फोब्लसथ’च्या यादीत 7. मिेला जयर्वधथनेला मागे टाकत र्र्वल्यमसन ठरला
समार्वेश यशस्र्वी कणथधार
23. शेफाली जुनेजा यांना आयसीएओच्या पररषदेत 8. Wimbledon 2019 : िॅलेपचा ऐर्तिार्सक र्र्वजय
र्ारतीय प्रर्तर्नधी पदार्वर र्नयक्त ु करण्यात आले 9. र्ारताच्या प्रदीपने र्र्वक्रमासि के ली ‘सर्वु णथ’कमाई
24. शोएब मर्लकची एकर्दर्वसीय आतं रराष्ट्रीय 10. िॅर्मल्टनचे र्र्वक्रमी सिार्वे र्र्वजेतेपद
र्क्रके टमधून र्नर्वत्तृ ी 11. र्चत्तर्रारक लढतीत इगं लंडची बाजी
25. र्ारतीय तटरक्षक दलाचे प्रमि ु म्िणून के नटराजन 12. र्ारताची मर्िला मल्ल र्र्वनेश फोगटला सर्वु णथ
यांनी स्र्वीकारला पदर्ार 13. धार्वपटू सजं ीर्वनी जाधर्व दोन र्वषे र्नलर्ं बत
26. रािुल द्रर्र्वड राष्ट्रीय र्क्रके ट अकादमीचा प्रमि ु 14. अजथुन र्ाटी र्र्वश्व गोल्फ स्पधेत र्र्वजेता
27. डॉ. प्रमोद येर्वले यांची डॉ. बाबासािेब आबं ेडकर 15. पंकज अडर्वाणी बनला 35 व्या पुरुष आर्शयाई स्नूकर
मराठर्वाडा र्र्वद्यापीठाच्या कुलगुरुपदी र्नयक्त ु ी चॅर्म्पयन
28. गोंर्दयाचे डॉ. सर्ु जत टे टे जागर्तक सर्ं र्वधान आर्ण 16. ज्योकोर्र्वच अर्जंलय
सस ं द असोर्सएशनच्या सदस्यपदी 17. अमेररका र्क्रके ट सघं ाच्या िगं ामी प्रर्शक्षकपदी मोरे
29. बनाथल्ड अरनॉल्ट ठरले जगातील दुसरे श्रीमतं व्यक्ती 18. कोलर्ं बयाचे सेबॅर्स्टयन-रॉबटथ दुिेरीत र्र्वजेते
30. अंशल ु ा कातं यांची ‘र्वल्डथ बँके’र्वर र्नयक्त
ु ी
31. उत्तर प्रदेश, र्बिारसि सिा राज्यांचे राज्यपाल बदलले दििविशेष (६५-६७)
32. यरु ोपीय आयोग अध्यक्षपदी उसथल ु ा लेयन
33. डे्यटु ी गव्िनथर र्र्वरल आचायथ यांचा राजीनामा
प्रश्नसंच (६८-७४)
विज्ञाि आणि तंत्रज्ञाि (५८-६०)
1. रर्शयासोबत र्ारताचा क्षेपणास्त्र िरेदी करार
प्रश्नसंच उत्तरे आणि विश्लेषि (७५-८१)
2. ओ्पोने र्र्वकर्सत के ले ‘मेश टॉक’ तंत्रज्ञान
3. जीपीएस ऐर्वजी र्ारताची र्दशादशथक उपग्रि प्रणाली
‘नार्र्वक’
4. अंतराळ गर्तर्र्वधी कायद्यातं गथत आर्वश्यक र्नयम लागु
करणार
5. बाह्य़ग्रिाची र्वातार्वरणीय रचना उलगडण्यात यश
6. र्ारताचं घातक अस्त्र ‘नाग’ अंधारातिी उडर्वणार
शत्रच
ू ा रणगाडा
7. नौदलाला लर्वकरच र्मळणार 100 टॉरपॅडो र्मसाईल
8. अंधांना चलनी नोटा ओळिता येण्यासाठी नर्वे अॅप
9. फे सबुकला टलकर देण्यासाठी गुगलकडून ‘शूलेस’

क्रीडा (६१-६४)
1. द्रर्र्वड एनसीएची सत्रू े िाती घेतली
2. शाकीब अल-िसनने मोडला सर्चनचा र्र्वक्रम
3. अफगार्णस्तानच्या इक्रम अलीची अिेरच्या
सामन्यात झज ुं , मोडला सर्चनचा र्र्वक्रम

* अनुक्रमणिका *
 Click Here for Old eCAD Magazine

१ मराठा आरक्षण
मुंबई हायकोर्टाचा ऐतिहासिक निकाल
मराठा समाजातील आर्थिकदृष्ट्या दर्ु िल आर्ि
शैक्षर्िकदृष्ट्या र्िछाडीवर िडलेल्या वर्ािला मख्ु य प्रवाहात सहभार्ी
करून घेण्याच्या हेतूने राज्य सरकारने के लेला मराठा
आरक्षिाचा कायदा घटनेला धरून असल्याचा वैध असल्याचा
र्नकाल मुंर्ु ई उच्च न्यायालयाने र्दला आहे फक्त मराठा समाजाचुं
आरक्षि १६ टक्के नसेल तर नोकरीत १२ टक्के आर्ि र्शक्षिात १३
टक्क्याुंियंत आरक्षि देता येईल असुं हायकोटािने नमदू के लुं या
र्नकालाने राज्य सरकारला मोठा र्दलासा र्मळाला आहे
मराठा आरक्षिाच्या र्वरोधात आर्ि समथिनाथि दाखल
झालेल्या सवि यार्चकाुंवर न्यायमतू ी भारती डाुंर्रे आर्ि न्यायमतू ी
रिजीत मोरे याुंनी एकर्ित र्नकाल सनु ावला तो ऐकण्यासाठी
कोटिरूममध्ये आर्ि कोटािच्या आवारात प्रचुंड र्दी झाली होती
राज्य सरकारला आरक्षि देण्याचा अर्धकार आहे
आयोर्ाच्या अहवालानसु ार मराठा समाज शैक्षर्िक आर्ि
सामार्जकदृष्ट्या मार्ास आहे अिवादात्मक र्थथतीत ५० टक्क्याुंहून
अर्धक आरक्षि देता येऊ शकतुं या अनषु र्ुं ाने मराठा समाजाला
आरक्षि देिुं घटनार्ाह्य नाही िि ते १६ टक्क्याुंऐवजी १२ ते १३ टक्के
असायला हवुं असुं हायकोटािने थिष्ट के लुं या र्नकालाला थथर्र्ती
देण्याची मार्िी काही यार्चकाकत्यांनी के ली िि ती न्यायमतू ीनुं ी
फे टाळली
मराठा समाजाचे राज्यव्यािी मक ू मोचे आर्ि नुंतर या
आदुं ोलनाला लार्लेल्या र्हसुं क वळिाची र्भुं ीर दखल घेऊन
राज्यातील शैक्षर्िक क्षेिात आर्ि सरकारी नोकऱयामुं ध्ये मराठा
समाजाला १६ टक्के आरक्षि देण्यासर्ुं धुं ी राज्य सरकारने ३० नोव्हेंर्र
२०१८ रोजी कायदा मजुं रू के ला होता हे आरक्षि र्दल्यानतुं र मराठा
विशेष लेख : मराठा आरक्षण
Page 1 of 81
समाजाला आरक्षिाच्या कोित्या प्रवर्ाित सामावनू घेिार असा प्रश्न
र्वर्वध थतरातुं नू उिर्थथत करण्यात आला होता ओर्ीसीमधनू मराठा
समाजाला आरक्षि र्मळू नये यासाठी या समाजातील नेत्याुंनी आर्ि
समाजातील प्रर्तर्ित मुंडळींनी र्वरोध के ला दोन्ही समाज दख ु ावले
जाऊ नयेत यासाठी सरकारने सवु ििमध्य साधत मराठा समाजाला
आरक्षि देण्याकररता र्वशेष प्रवर्ािची र्नर्मिती के ली सामार्जक आर्ि
आर्थिक मार्ास प्रवर्ि एसईर्ीसी असे नाव या वर्ािला देण्यात आले
िरुंतु मराठा समाजाला र्दल्या र्ेलेल्या १६ टक्के
आरक्षिामळ ु े राज्यातील एकूि आरक्षिाचा टक्का ६८ टक्क्याुंवर
िोहोचला सवोच्च न्यायालयाने आरक्षिासाठी ५० टक्क्याुंची सीमा
ठरवनू र्दली आहे त्यामळ ु े च काही जि या आरक्षि कायद्याच्या
र्वरोधात कोटाित र्ेले होते तर काही जिाुंनी मराठा आरक्षिाच्या
समथिनाथि यार्चका के ल्या होत्या त्यावर कोटािने र्नकाल सनु ावला
आरक्षिाच्या र्वरोधात तसेच समथिनाथि यार्चकाकत्यांनी के लेला
यर्ु क्तवाद
१ सवोच्च न्यायालयाच्या र्नदेशानसु ार ५० टक्क्याुंिक्ष
े ा अर्धक
आरक्षि कोितेही राज्य देऊ शकत नाही के वळ अिवादात्मक
र्थथतीत आरक्षिाचा टक्का वाढर्वला जाऊ शकतो आरक्षिाचा
टक्का वाढर्वण्याचा र्नििय र्वधानसभा तसेच सुंसदही घेऊ शकत
नाही त्यासाठी घटनेत दरुु थती आवश्यक आहे जर मराठा समाजाला
आरक्षि द्यायचे असल्यास त्याुंना इतर मार्ास प्रवर्ाित ओर्ीसी
समार्वष्ट करावे
२ एखाद्या समाजाला सामार्जक व शैक्षर्िक मार्ास असे जाहीर
करण्याचा अर्धकार राज्य सरकारला नाही घटनेतील दरुु थतीनसु ार हे
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
अर्धकार राष्ट्रितींना आहेत आर्ि राज्य सरकारने मराठा समाजाला
मार्ास म्हिनू जाहीर करताना राष्ट्रितींची मुंजरु ी घेतलेली नाही
३ एम जी र्ायकवाड सर्मतीने दाखल के लेला अहवाल हा
अर्तशयोक्तीििू ि आहे मराठा समाज सधन आहे राज्यातील र्हुताुंश
साखर कारखाने शैक्षर्िक सथुं था मराठा समाजातील नेत्याुंच्याच
आहेत तसेच राज्यातील र्रीच शेतजमीन त्याुंच्याच नावावर आहे
मराठा समाजातील शेतकऱयाच ुं े आत्महत्या करण्याचे प्रमाि अर्धक
आहे म्हिनू त्याुंना आरक्षि देिे योग्य नाही अन्य समाजातील
शेतकरीही आत्महत्या करत आहेत मराठा लढवय्ये होते ते आमीमध्ये
व अन्य सरकारी नोकऱया करत आहेत
४ महाराष्ट्र राज्य मार्ास प्रवर्ि आयोर्ाने मराठा समाजाचे चक ु ीचे
सवेक्षि के ले आहे राज्याच्या एकूि लोकसुंख्येिक ै ी ३२ २ टक्के
लोकसुंख्या मराठा समाजाची आहे असा आयोर्ाचा र्नष्ट्कषिही
चक ु ीचा आहे त्यार्शवाय अन्य समाज त्याुंच्या लोकसुंख्येिेक्षा जाथत
टक्के आरक्षि उिभोर्त असल्याचे आयोर्ाच्या अहवालावरून
म्हिता येईल कारि अहवालानसु ार राज्यात मराठा समाजाची
लोकसुंख्या ३२ २ अनसु र्ू चत जाती १ ८ अनसु र्ू चत जमाती ० ९
आर्ि ओर्ीसी ३ १५ टक्के आहे याचाच अथि या समाजाला त्याुंच्या
लोकसख्ुं येिक्ष
े ा अर्धक टक्के आरक्षि देण्यात येत आहे म्हिजे
आयोर्ाने चक ु ीच्या मार्हतीच्या आधारे मराठा समाज मार्ास
असल्याचा र्नष्ट्कषि काढला आहे
५ लोकसभा व र्वधासभेच्या र्नवडिक ु ा डोळ्यासमोर ठे वनू हे
आरक्षि देण्यात आले आहे सरकारने र्दलेले हे आरक्षि घटनार्ाह्य
आहे व सवोच्च न्यायालयाच्या आदेशाचे उल्लुंघन करिारे आहे
राज्य घटनेतील तरतुदीनसु ार के वळ िन्नास टक्के च आरक्षि वैध
असनू त्यािढु े सरकार आरक्षि मुंजरू करु शकत नाही आताियंत
र्दलेले आरक्षि टक्के असनू त्यामध्ये ओर्ीसी अनसु र्ू चत जाती
जमाती भटके र्वमक्त ु याुंच्यासह कुिर्ी समाजाचाही समावेश आहे
कुिर्ी समाजाला आरक्षि र्दले असताना मराठा समाजाला वेर्ळे
आरक्षि देण्याची र्रज काय
आताियंत मुंडल आयोर् ते र्ािट आयोर्ाियंत र्दलेल्या सवि
अहवालाुंमध्ये मराठा समाज प्रर्त आहे असेच साुंर्ण्यात आलेले
आहे मर् अचानक तो मार्ास कसा झाला
राज्याचे अठरािैकी र्ारा मख्ु यमुंिी मराठा समाजाचे आहेत आर्ि
लोकप्रर्तर्नधीही अर्धक मराठाच आहेत तरीही समाज मार्ास कसा
होतो
साखर सम्राट र्शक्षि सम्राट सहकार सम्राट अशा सविच क्षेिात मराठा
सधन आहे मर् त्याला मार्ास का म्हिायचे
के न्र सरकारने राज्य घटनेत के लेल्या व्या घटनादरुु थतीमळ
ु े
कोित्याही समाज घटकाला आरक्षि द्यायचे असल्यास त्यार्ार्तचा
अुंर्तम र्नििय देण्याचा अर्धकार राष्ट्रितींना आहे माि राज्य सरकारने
राष्ट्रितींची मुंजरु ीच घेतली नाही
राज्य मार्ास प्रवर्ि आयोर्ाच्या अहवालामध्ये अनेक िटु ी आहेत
विशेष लेख : मराठा आरक्षण
Page 2 of 81
Aug 2019
त्याची िद्धतीही र्ाधक आहे त्यावर र्वसुंर्नू राहता येिार नाही
ज्या िाच सुंथथाुंमाफि त अभ्यास के ला आहे त्यािैकी एका सुंथथेवर
मख्ु यमुंिी िदार्धकारी आहेत त्यामळ ु े त्याची र्वश््‍वासाहित साशुंक
आहे
राज्य सरकारचा यर्ु क्तवाद
१ आरक्षिाचा टक्का अिवादात्मक र्थथतीत वाढर्वण्याचा अर्धकार
मख्ु यमुंत्रयाुंना आहे मख्ु यमुंत्रयाुंनी त्याुंच्या अर्धकाराचा र्ैरवािर के ला
नाही तसेच सवोच्च न्यायालयाच्या र्नदेशाचेही उल्लुंघन के लेले नाही
तार्मळनाडू राज्यात ६९ टक्के आरक्षि देण्यात आले आहे आर्ि हा
वाद सवोच्च न्यायालयात प्रलुंर्र्त आहे
२ मराठा समाजाला राजकारिात आरक्षि र्दलेले नाही के वळ
शैक्षर्िक क्षेिात आर्ि सरकारी नोकऱयाुंत आरक्षि र्दले आहे एम जी
र्ायकवाड सर्मतीने के लेल्या सवेक्षिाच्या आधारावर हे आरक्षि
देण्याचा र्नििय घेतला आहे मराठा समाज सामार्जक आर्थिक आर्ि
शैक्षर्िकदृष्ट्या मार्ास आहे
३ मराठा समाजाला आरक्षि देण्यासाठी र्वशेष प्रवर्ि र्नमािि
करण्याचा अर्धकार राज्य सरकारला आहे सामार्जक व शैक्षर्िक
मार्ास प्रवर्ाित मराठा समाजार्शवाय भर्वष्ट्यात अन्य समाजाचा
समावेश करण्याचा र्वचार करत आहोत माि सध्या मराठा
समाजालाच या प्रवर्ाितून आरक्षि देण्यात येिार आहे
४ समाजातील तळातील लोकाुंना मख्ु य प्रवाहात आिण्यासाठी त्याुंना
आरक्षि देण्याचा अर्धकार सरकारला आहे मख्ु यमिुं ी त्याुंच्या
र्वशेषार्धकाराच ुं ा वािर करून आरक्षि देण्याचा र्नििय घेऊ शकतात
५ मराठा समाजाला र्दलेले आरक्षि कायद्याच्या कसोटीत र्सिारे
आहे
राज्यामध्ये आरक्षि र्कती टक्के असावे यार्ार्त कोितीही
कायदेशीर मयािदा अद्यािी र्नश््‍र्चत झालेली नाही त्यामळ ु े आरक्षि
के वळ िन्नास टक्के च असायला हवे हा दावा चक ू आहे
कुिर्ी आर्ि मराठा यामध्ये चालीररतींमध्ये तफावत असनू
ओर्ीसीच्या आरक्षिात मराठा समाजाचा समावेश के ला असता तर
ओर्ीसींच्या आरक्षिाचा वाटा कमी झाला असता त्यामळ ु े मराठा
समाजाला आर्थिक सामार्जक मार्ास र्टामध्ये आरक्षि र्दलेले आहे
मराठा समाज हा प्रारुंभािासनू च मार्ास होता माि त्याची योग्य ती
दखल आर्ि अभ्यास यािवू ीच्या आयोर्ाुंकडून के ला र्ेला नाही
मख्ु यमिुं ी मराठा समाजाचे असनू काय उियोर् सविसामान्य मराठा
माि सर्ु वधाुंिासनू वर्ुं चत रार्हल्याचे अहवालात थिष्ट झाले आहे
मराठा सधन आहे असा दावा चक ू आहे मोजकीच लोक सधन
असले तरी सरसकट समाज आर्थिक शैक्षर्िक थतरावर मार्ास आहे
राज्य घटनेच्या व्या घटना दरुु थतीमळ ु े जरी आरक्षिाचा अर्धकार
राष्ट्रितींना असला तरी तो सरसकट अर्धकार नाही आर्ि त्या
अर्धकारामळ ु े सरकारचा आरक्षि देण्याच्या अर्धकार सुंिष्टु ात येत
नाही त्याचर्रोर्र व्या घटनादरुु थतीमळ ु े सविि आरक्षि देण्याचा
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine Aug 2019

अर्धकारही राज्य सरकारना आहे त्यामळ ु े सरकारचे आरक्षि मुंजरू
करण्याचे अर्धकार शार्तू आहेत
मार्ास प्रवर्ािचा अहवाल र्िु ात्मक िदध् तीने आर्ि र्वर्वध प्रकारचे
दाखले देिारा िररििू ि सवंकष अहवाल आहे आताियंतचा सवाित
महत्वाचा कायदेशीर आधार असलेला अहवाल आहे
मख्ु यमिुं ी िदार्धकारी असिे र्कुंवा यार्चकादार िदार्धकारी
असण्यामळ ु े सव्हेक्षिातील तिशील वाथतवातीलच आहे त्यामळ ु े या
आरोिात तथ्य नाही
थोडक्यात मराठा आरक्षि
मराठा समाजाला मार्ासलेििाचा दजाि र्दल्यानुंतर भारतीय
राज्य घटनेच्या कलम आर्ि कलम प्रमािे र्शक्षि
आर्ि नोकरीत टक्के आरक्षि देण्याचे र्वधेयक र्वधीमुंडळाच्या
दोन्ही सभार्ृहात एकमताने मुंजरू करण्यात आले यामळ ु े राज्यात िवू ी
टक्के असलेले आरक्षि आता टक्के वर र्ेले आहे
च्या जनर्िनेनसु ार प्रत्येक व्यक्तीमार्े के वळ
टक्के लोकाुंनाच शासकीय र्नमशासकीय नोक या उिलब्ध
झाल्या आहेत मार्ील दशकातील देशभरातील सरकारी नोकरीतील
भरतीचे प्रमाि िार्हले तर लोकसुंख्येच्या प्रमािात त्याचे प्रमाि
टक्के हून कमी आहे याचाच दसु रा अथि असा की तब्र्ल टक्के
नोक या खासर्ी क्षेिातील आहेत त्यामळ ु े आरक्षिाने फार फार तर
शैक्षर्िक सेवा सर्ु वधा र्मळू शकतात माि त्याने सरकारी नोक या
र्मळण्याचे प्रमाि फारच अत्यल्ि असेल
सध्या अनसु र्ू चत जाती जमातींना
आरक्षि इतर मार्ासवर्ीय वर्ािला टक्के आरक्षि तर
र्वमक्त
ु जाती व भटक््‍या जमातींना टक्के आरक्षि तर
र्वशेष मार्ास प्रवर्ािला टक्के असे एकून टक्के आरक्षि
र्वर्वध समहु ाुंना र्मळत आहे राज्य मार्ासवर्ि आयोर्ाने महाराष्ट्रात
टक्के च्या आसिास मराठा समाज असल्याचे म्हटले आहे तसेच
मराठ्याुंना आरक्षि र्दल्यानतुं र राज्यातील समु ारे टक्के समाज
आरक्षिाच्या कक्षेत येईल असेही मार्ासवर्ि आयोर्ाने नमदू के ले
आहे याचाच अथि दर्लत आर्दवासी भटक््‍या जमाती र्वमक्त ु जाती
आर्ि इतर मार्ासवर्ीय प्रवर्ािची एकून लोकसुंख्या
असल्याचा र्नष्ट्कषि काढता येतो आता टक्के मराठ्यानुं ा टक्के
आरक्षि र्दल्यानतुं र राज्यातील टक्के जनतेला टक्के आरक्षि
र्दले जािार आहे तर उविररत टक्के खल्ु या वर्ाितील लोकाुंसाठी
टक्के इतक््‍या जार्ा उिलब्ध असतील
मराठा म्हिजे नक्की कोि
मराठा म्हिजे मराठी भार्षक समाज छििती र्शवाजी
महाराजाुंच्या काळामध्ये या समाजाला मोठे महत्त्व प्राप्त झाले हा
समाज लढवय्या म्हिनू ओळखला जातो थवराज्यासाठी र्शवाजी
महाराजाुंर्रोर्र अनेक लढायाुंत हा समाज अग्रथथानी होता
महाराष्ट्राची एक तृतीयाुंश लोकसुंख्या मराठा समाजाची आहे
राज्यातील अन्य समाजाुंच्या तल ु नेने या समाजातील लोक राजकारिात
अर्धक सर्िय आहेत १९६० िासनू आताियंत या समाजाचे १८
मख्ु यमुंिी महाराष्ट्राला लाभले
राजकारिात वचिथव असनू ही हा समाज शैक्षर्िक
सामार्जक आर्ि आर्थिकदृष्ट्या मार्ास असल्याचे महाराष्ट्र राज्य
मार्ास प्रवर्ि आयोर्ाने जाहीर के ले आयोर्ाच्या म्हिण्यानसु ार
र्शवकाल सिुं ल्यानतुं र या समाजाला उतरि लार्ली कोित्याही
राजकीय िक्षाने या समाजाची िरु े शी दखल घेतली नाही तसेच घरच्या
जर्मनीचे भावडुं ाुंत अनेक तक ु डे होत र्ेले सिुं त्तीचे वाटि झाल्याने हा
समाज आर्थिकदृष्ट्या दर्ु ल ि होत र्ेला तरीही ग्रामीि अथिव्यवथथेमध्ये
या समाजाचा मोठा हातभार आहे
आरक्षिाला यासाठी झाले समथिन
आर्थिक सामार्जक मार्ास प्रवर्ािमध्ये मराठा समाजाला सोळा टक्के
आरक्षि देण्याचा र्नििय राज्य सरकारने मध्ये घेतला या
र्निियाला र्वरोध करिाऱया आर्ि समथिन करिाऱया जनर्हत यार्चका
मुंर्ु ई उच्च न्यायालयात दाखल झाल्या मराठा समाजाला सरकारी
नोकऱया आर्ि र्शक्षिामध्ये आरक्षि मुंजरू झाल्याच्या र्वरोधात
न्यायालयात जनर्हत यार्चका दाखल झाल्या होत्या आता सरकारने
आरक्षि र्दल्यानुंतर िन्ु हा यार्चका दाखल झाल्या होत्या यावर आज
र्नकाल आला मराठा आरक्षिाला र्वरोध का झाला आर्ि कशासाठी
हे आवश्यक आहे यार्वषयी थोडक्यात
टक्के हायकोटाित चार यार्चका र्वरोधात तर दोन यार्चका
समथिनाथि दाखल,्‍त्यार्शवाय हथतक्षेि अजि यामध्ये समथिनाचे
तर र्वरोधातील अजि
आरक्षिाची ची टक्के वारी,्‍ अनसु र्ू चत जाती – , अनसु र्ू चत
जमाती्‍–्‍ , भटके र्वमक्त
ु – ,ओर्ीसी – .
आरक्षिाचा र्तढा
टक्के िन्नास टक्के आरक्षि राज्यघटनेने मुंजरू के ले आहे माि
राज्यात टक्के आरक्षि आहे यामध्ये आता टक्के मराठा
आरक्षिही आलेले आहे त्यामळ ु े एकूि आरक्षि आहे त्यातच
दहा टक्के सविि आरक्षि आल्यामळ ु े टक्के आरक्षि सध्या आहे
मराठा आरक्षिाला िवू िखटल्याुंचा आधार
मराठा समाजाचे मार्ासलेिि र्सद्ध करण्यासाठी आयोर्ाने
वेर्वेर्ळ्या अहवालाुंसह सवोच्च न्यायालयातील र्वर्वध र्नवाड्याुंचे
दाखले अहवालात समार्वष्ट के ले आहेत यार्शवाय ऐर्तहार्सक दाखले
आर्ि शेकडो वषांिवू ीची सतुं वचने अभर्ुं िोवाडे याचुं ा उल्लेख
करत मराठा समाजाची र्िना चातवु िण्य व्यवथथेत शरु ाुंमध्ये के ली जात
असनू यामळ ु े शेतीसह अन्य दय्ु यम दजािची कामे त्याुंच्या वाट्याला

विशेष लेख : मराठा आरक्षण

Page 3 of 81
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
आल्याने हा समाज सामार्जकदृष्ट्या मार्ास ठरतो अशी
कारिमीमाुंसाही अहवालात के ली आहे
र्शवाजी महाराज कुिर्ी समाजाचे असल्याने ब्राह्मि
समदु ायाने या राजाच्या राज्यार्भषेकास र्वरोध के ल्याने त्याुंनी
काशीहून िर्ुं डत र्ार्ाभट्ानुं ा आिनू राज्यार्भषेक के ला याचा उल्लेख
के ला आहे
यासह तक ु ाराम महाराजाुंच्या अभर्ुं वािीचे सदुं भि आर्ि
महात्मा फुले डॉ र्ार्ासाहेर् आर्ुं ेडकर याुंच्या िथु तकाुंचे दाखले
त्याचर्रोर्र उिर्नषदाुंचे दाखलेही या अहवालात नमदू के ले आहेत
भारतीय सुंर्वधानाच्या र्वर्वध अनच्ु छे दाुंन्वये र्दलेल्या हक्काुंचा
सर्वथतर समावेश अहवालात के ला आहे
आरक्षि देताना समाजाचे आर्थिक शैक्षर्िक
मार्ासलेििच नव्हे तर सामार्जक मार्ासलेिि हे अर्धक महत्त्वाचे
आहे असे त्या अहवालात नमदू के ले आहे
मराठा समाज इतर मार्ासवर्ीयाुंमध्ये येत असला तरी
ओर्ीसींमध्ये टक्के लोकसुंख्येचा समावेश के ल्यावर असाधारि
िररर्थथती र्नमािि होऊ शकते
ओर्ीसींमध्ये कें राने जातींचा समावेश के ला आहे तर
राज्यात जाती आर्ि त्यात अनेक उिजाती असनू आरक्षि
देताना त्याचा र्वचार करिे र्रजेचे आहे असे आयोर्ाने म्हटले होते
सवोच्च न्यायालयातील र्वर्वध र्नवाड्याच ुं ा सर्वथतर
उल्लेख आयोर्ात नमदू के ला आहे मडुं ल प्रकरिाच्या इरुं ा
सहानीर्वरुद्ध कें र सरकार या खटल्यात जरी टक्के कमाल मयािदा
आरक्षिाखाली घालनू र्दली असली तरी के नार्राजर्वरुद्ध कें र
सरकार या प्रकरिातील र्नकालानसु ार सवेक्षि आर्ि आकडेवारीच्या
सर्ळ मार्हती िरु ाव्याुंच्या आधारावर ही मयािदा ओलाुंडली जाऊ
शकते असे खद्दु सवोच्च न्यायालयानेच नमदू के ल्याचे अहवालात
म्हटले आहे याचा आधार घेत थवतुंि वर्ि म्हिनू मराठा समाज
आरक्षिाला िाि असल्याचा र्नवािळा आयोर्ाने र्दला आहे यार्शवाय
आताियंत अभ्यासलेल्या के ळकर सर्मती मुंडल आयोर्
खिी र्ािट आर्ि रािे सर्मतीच्या अहवालाचाही सर्वथतर
उल्लेख आयोर्ाच्या अहवालात आहे न्या एम जी र्ायकवाड
याुंच्या अध्यक्षतेखाली थथािन झालेल्या महाराष्ट्र राज्य मार्ासवर्ीय
आयोर्ातील नऊ सदथयीय सर्मतीने यािवू ीच्या खिी आयोर् आर्ि
र्ािट आयोर्ाच्या र्शफारशीही या अहवालात र्वचारात घेतल्या
आहेत
कच्चे घर अल्िर्शक्षि अशा मदु द्य् ाुंवरून र्दसत असलेली
मराठा नार्ररकाचुं ी सामार्जक आर्थिक आर्ि शैक्षर्िक र्र्कट र्थथती
राहण्याचे र्ठकाि एके का कुटुुंर्ासाठी उिलब्ध असलेल्या खोल्या
थवतुंि थवयुंिाकघराची सोय नाही थनानर्ृह शौचालय र्िण्याचे िािी
िारुंिररक जेवि र्नवण्याची साधने शेतकरी आत्महत्या ग्रामीि
भार्ातनू शहरी भार्ात झालेले थथलाुंतर अशा र्ेल्या वषांचा
सामार्जक र्थथत्युंतराुंचा आढावा या अहवालात घेतला आहे के वळ
कुटुुंर् चालवण्यासाठी शारीररक श्रमाची तयारी आुंतरजातीय
विशेष लेख : मराठा आरक्षण
Page 4 of 81
Aug 2019
र्ववाहाचा अभाव अुंधश्रद्धेचा िर्डा आर्ि जनावराुंचे र्ळी अशा
मदु द्य् ाुंचा ऊहािोहही अहवालात के ला आहे
राज्य मार्ासवर्ि आयोर्ाच्या यािवू ीच्या खिी आर्ि र्ािट
आयोर्ाच्या र्शफारशींनसु ार मराठा कुिर्ी आर्ि कुिर्ी मराठा
याुंचा समावेश इतर मार्ासवर्ि जमातींत ओर्ीसी करण्याच्या सचू ना
के ल्या असल्या तरी यात मराठा समाजाला ओर्ीसींमध्ये सामावनू घ्या
असे कुठे ही म्हटले नसल्याचे नमदू के ले आहे
र्ािट अहवालात मराठा समाजाला ओर्ीसींमधनू वर्ळावे
र्कुंवा त्याचुं ा समावेश ओर्ीसींमध्ये करू नये असे थिष्ट नमदू के ले
होते िरुंतु ही र्ार् राज्य सरकारने थवीकारली नाही एर्प्रल साली
तत्कालीन मुंर्ु ई सरकारने र्व्हन्मेंट ऑफ र्ॉम्र्े अर्धसचू ना काढत
र्शक्षिासाठी मराठा समाजाचा समावेश अनसु र्ू चत जातीच्या यादीत
के ला होता मराठा समाजाला र्शक्षिात आरक्षि र्मळावे या हेतनू े तेव्हा
या समाजाचा मध्यम जात प्रवर्ाित सामार्जक व शैक्षर्िकदृष्ट्या
मार्ास प्रवर्ि समावेश के ला होता ियंत त्याुंना याचा लाभ
र्मळाला आहे िरुंतु मध्ये कें र सरकारने के लेल्या यादीत या
समाजाला यादीतून वर्ळल्याचा उल्लेख अहवालात आहे सरकारने
के लेल्या या कृ तीसाठी कोितेही कारि र्दलेले नाही
आयोर्ाने राज्यभरात सनु ावण्या घेऊन एक लाख
हजार व्यक्तींच्या साक्षी घेत मराठा समाजाला आरक्षि देण्याची
र्शफारस के ली आहे यात ग्रामिचुं ायत आर्ि ग्रामसभाुंचे ठराव
आर्ि सुंथथाुंच्या प्रर्तर्नधींचे म्हििे अहवालात नमदू के ले आहे
आयिीएस आयएएस आयएफएससारख्या प्रशासकीय सेवेत मराठा
अर्धकाऱयाुंची सुंख्या खिू च कमी आहे राज्याच्या लोकसुंख्येच्या
तुलनेत टक्के मराठा समाज शहरी भार्ात तर टक्के समाज
ग्रामीि भार्ात राहत असनू त्याुंचा मळ ू व्यवसाय शेती व शेतमजरु ी
आहे राज्यात मराठ्याुंची सुंख्या टक्के आर्ि टक्के च मराठा
र्वद्याथी उच्च र्शक्षि घेत आहेत तर शासकीय व र्नमशासकीय सेवते
काम करिाऱया मराठ्याुंची सुंख्या अवघी टक्के आहे असा उल्लेख
आहे टक्के मराठा शैक्षर्िक िदाुंवर आहेत त्यामळ ु े च मराठा
समाज हा सामार्जक व शैक्षर्िकदृष्ट्या मार्ास एसईर्ीसी असनू या
समाजाचे सरकारी सेवाुंमध्ये अिरु े प्रर्तर्नर्धत्व आहे त्यामळ ु े
राज्यघटनेतील तरतदु ींप्रमािे या समाजाला आरक्षिाचे लाभ
र्मळायला हवेत अशी अर्ुं तम र्शफारस या अहवालात के ली आहे
आयोर्ाने र्वचारात घेतलेले सवोच्च न्यायालयाचे र्वर्वध दाखले
१.्‍ थटेट ऑफ मरास र्वरुद्ध चुंिाकन दोरायरुंजन एआयआर
एससी एससीआर
२.्‍भदु ान चौधरी र्वरुद्ध थटेट ऑफ र्र्हार एआयआर एससी
३.्‍ए आर र्ालाजी र्वरुद्ध थटेट ऑफ मैसरू एआयआर एससी
४.्‍र्चिलेखा र्वरुद्ध थटेट ऑफ मैसरू एआयआर एससी
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine Aug 2019

५.्‍िी राजेंरन र्वरुद्ध थटेट ऑफ तर्मळनाडू एआयआर एससी ८.्‍ समाजात िरु ातन काळातील सामार्जक थवभाव वैर्शष्टये रूढी
िरुंिरा आर्ि प्रथा अद्यािही प्रचर्लत असल्याचे आढळून आल्याचे
६.्‍ए िेररयाकुरुप्िन र्वरुद्ध थटेट ऑफ तर्मळनाडू एससीसी र्वधेयकात म्हटले आहे
९.्‍र्वर्वध प्रकारच्या मार्ासलेििार्द्दल आकलन के ल्यास टक्के
७.्‍के एस जावाश्री र्वरुद्ध थटेट ऑफ के रळ एआयआर एससी मराठ्याुंना प्रकारच्या मार्ासलेििामळ ु े म्हिजेच सामार्जक
शैक्षर्िक आर्ि आर्थिक मार्ासलेििामळ ु े ते र्ार्धत असल्याचे
८.्‍के एस वसुंतकुमार र्वरुद्ध थटेट ऑफ कनािटक एसयिू ीिी र्वधेयकात म्हटले आहे
एससीसी दहा वषाित ग्रामीि भार्ातनू शहरी भार्ात होिा या
९.्‍इरुं ा सहानी र्वरुद्ध यर्ु नयन ऑफ इर्ुं डया एआयआर एससी मराठ्याुंच्या थथलातुं रात मोठी वाढ झाली आहे समु ारे टक्के मराठा
एससीसी एल ऍण्ड एस एसयिू ीिी एसयिू ीिी कुटुुंर्ाुंतील सदथय उिजीर्वके च्या शोधात शहरी भार्ामध्ये थथलाुंतररत
एससीसी मुंडल के स झाले आहेत यात माथाडी हमाल डर्ेवाला घरर्डी र्ोदी कामर्ार
१०.्‍ के नार्राज र्वरुद्ध यर्ु नयन ऑफ इर्ुं डया आदी र्ठकािी अत्यतुं हलक््‍या दजािची मोजमजरु ीची कामे करत
एआयआर एससी एससीसी असल्याचे आढळते त्यामळ ु े र्वद्यमान िररर्थथतीत मराठ्याुंची
अशोका कुमार ठाकूर र्वरुद्ध यर्ु नयन ऑफ इर्ुं डया सामार्जक र्थथती खालावत असल्याचे र्नदशिनास येते असे राज्य
एससीसी मार्ासवर्ि आयोर्ाने नमदू के ले आहे टक्के मराठा मर्हला या
११.्‍ जर्निल र्सर्ुं आर्ि इतर र्वरुद्ध लछमी नारायि र्प्तु ा आर्ि उिजीर्वके साठी मोलमजरु ीचे काम करतात
इतर एसएलिी र्दवािी नुं ऑफ
१२.्‍एस व्ही जोशी आर्ि इतर र्वरुद्ध थटेट ऑफ कनािटक आर्ि इतर मराठ्याुंचा शैक्षर्िक दजाि
ररटर्िटीशन सी नुं आर्ि १.्‍ राज्य मार्ासवर्ि आयोर्ाने नमनु ा सवेक्षिाद्वारे मराठ्याुंच्या
शैक्षर्िक दजािचे र्नधािरि व मल्ू यमािन के ले आहे
१३.्‍ रामर्सर्ुं आर्ि इतर र्वरुद्ध यर्ु नयन ऑफ इर्ुं डया ररटयार्चका २.्‍समाजाच्या शैक्षर्िक मार्ासलेििासाठी एकूि र्िु ाुंिैकी र्िु
सी नुं देण्यात आले आहे
मराठ्याुंची सामार्जक र्थथती ३.्‍ समाजात आजच्या र्थथतीत समु ारे टक्के लोक र्नरक्षर
१.्‍राज्य मार्ासवर्ीय आयोर्ाने के लेल्या सवेक्षिानसु ार मराठा समाज आहेत तर टक्के लोकाुंनी के वळ प्राथर्मक र्शक्षि घेतलेले आहे
मार्ास असल्याने मराठ्याुंना राज्यातील मार्ास प्रवर्ाित टाकिे र्रजेचे ४.्‍ टक्के मराठा समाजातील लोकाुंनी वीियंत र्शक्षि घेतलेले
असल्याचा र्नष्ट्कषि नोंदवला आहे आहे तर के वळ टक्के लोकाुंनी िदवीधर व िदव्यत्तु र र्शक्षि घेतलेले
२.्‍ समु ारे टक्के इतकी मराठा कुटुुंर्े त्याुंच्या उिजीर्वके साठी आहे तर के वळ एक टक्के िेक्षा कमी लोकाुंनी ताुंर्िक व व्यावसार्यक
शेती आर्ि शेतमजरु ीचे काम करतात असे र्वधेयकात म्हटले आहे र्शक्षि घेतले आहे
समु ारे टक्के मराठा हे शासकीय र्कुंवा र्नम शासकीय सेवेत आहेत ५.्‍ समाजाचे र्शक्षि व सुंशोधन क्षेिात प्रमाि फारच कमी आहे
यािैकी र्हुताुंश िदे ही राज्य सेवेतील र्ट ड मधील धारि के ली र्शक्षक प्राध्यािक म्हिनू के वळ टक्के इतकी िदे मराठा समाजातील
आहेत लोकाुंकडे आहेत सुंशोधन क्षेिातही याचे प्रमाि अत्यल्ि आहे
३.्‍मराठा समाजाचे भारतीय प्रशासन सेवेतील प्रमाि टक्के इतके ६.्‍आजच्या र्थथतीत अशी आहे मराठा समाजाची आर्थिक र्थथती
असनू थेट र्नवड भरतीद्वारे हे प्रमाि टक्के इतके कमी आहे ७.्‍समु ारे टक्के मराठा कुटुुंर्र्याुंचे वार्षिक उत्िन्न लाख इतके
४.्‍समाजाचे भारतीय िोर्लस सेवेतील प्रमाि टक्के इतके आहे आहे मराठ्याचुं े हे उत्िन्न मध्यमवर्ीय कुटुुंर्ाुंच्या सरासरीिेक्षा कमी
तर भारतीय वन सेवेतील प्रमाि टक्के इतके आहे आहे यावरून मराठा समाजाची आर्थिक र्थथती हलाखीची असल्याचे
५.्‍समु ारे टक्के मराठा कुटुुंर्े कच्च्या घरामुं ध्ये राहतात असे म्हटले र्सद्ध होते असे र्वधेयकात म्हटले आहे
आहे ८.्‍ सविक्षिानसु ार मराठ्याुंमधील दारररयरे षख े ालील र्ीिीएल
६.्‍ के वळ टक्के मराठा कुटुुंर्े घरर्तु ी वािरासाठी कुटुुंर्ाुंची टक्के वारी ही टक्के इतके असनू ती राज्यात सरासरीच्या
थवयुंिाकाकररता इधुं न म्हिनू जळाऊ लाकूड शेिाच्या र्ोव या र्कुंवा तुलनेत टक्के इतकी असल्याचे र्दसनू आले आहे असे
शेतातील टाकाऊ वथतुंच्ू या िारुंिाररक स्त्रोताुंवर अवलुंर्नू आहेत असे र्वधेयकात म्हटले आहे
र्वधेयकात नमदू के ले आहे ९.्‍कुटुुंर्ाुंमधील भर्ू महीन व अल्िभधू ारक शेतक याुंची एकरिेक्षा
७.्‍ ते या िाच वषािच्या कालावधीत राज्यात एकून हजार कमी जर्मनीची मालकी असलेल्या टक्के वारी ही टक्के इतकी
शेतक याुंनी आत्महत्या के ल्या त्यात इतक््‍या आढळून आली आहे तर समु ारे एकर िेक्षा जाथत जर्मन
मराठा समाजातील शेतक याुंचा समावेश होता

विशेष लेख : मराठा आरक्षण

Page 5 of 81
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine Aug 2019

असलेल्याुंची सुंख्या टक्के इतकी आहे असे र्वधेयकात नमदू मराठा िाुंती मोचािकडून जल ु ै रोजी आुंदोलन मार्े.
करण्यात आले आहे नोव्हेंर्र आयोर्ाकडून खुंडाुंचा अहवाल दाखल
िेनड्राईव्हमधनू न्यायालय आर्ि वर्कलाुंना सिु दु .ि
मराठा्‍समाजाची्‍सध्यर्थथती्‍ नोव्हेंर्र राज्य सरकारकडून अहवालाचा अभ्यास
राज्यातील टक्के हून अर्धक जमीनींचे मालक मराठा समाजाचे करण्यासाठी सर्मती.
िैकी साखर कारखाने मराठा नेत्याुंचे आहेत फे ब्रवु ारी ते माचि दरम्यान उच्च न्यायालयात र्नयर्मत सनु ाविी
टक्के र्शक्षि सुंथथा मराठा समाजाचे सरू
ु .
टक्के सहकारी सुंथथा माचि न्यायालयाने र्नकाल राखनू ठे वला
िासनू टक्के लोकप्रर्तर्नधी मराठा जनू मराठा आरक्षि वैध.
िैकी मख्ु यमुंिी मराठा समाजाचे
मराठा आरक्षिाला सवोच्च न्यायालयात आव्हान
मराठा समाजाच्या मख्ु य समथया मराठा समाजाला आरक्षि देण्याचा राज्य सरकारचा र्नििय
आर्थिक असमानता योग्य ठरविाऱया उच्च न्यायालयाच्या र्निियाला यार्चकाकते सजुं ीत
रोजर्ारािासनू वुंर्चत शक्ु ला याुंनी सवोच्च न्यायालयात आव्हान र्दले उच्च न्यायालयाने
शैक्षर्िक मार्ासलेिि कायदेशीर तरतुदी लक्षात घेतल्या नसल्याचा आरोि यार्चके त
करण्यात आला आहे लवकरच या यार्चके वर सनु ाविी होण्याची
आरक्षिार्वषयी घटनािम शक्यता आहे
कुिर्ी समाजाचा ओर्ीसी आरक्षिामध्ये मध्ये समावेश. एखाद्या समाजाला सामार्जक आर्ि शैक्षर्िकदृष्टय़ा मार्ास
मध्ये माजी मख्ु यमुंिी शरद िवार आर्ि र्वलासराव देशमख ु ठरवनू त्यासाठी थवतुंि श्रेिीत आरक्षि देण्याचा राज्य सरकारला
याुंच्याकडून मराठा आरक्षिाला िाुंर्ठर्ा. अर्धकार आहे असे थिष्ट करत उच्च न्यायालयाने मराठा समाजाला
ते सवि राजकीय िक्ष आरक्षिार्ार्त सहमत आरक्षि देण्याचा राज्य सरकारचा र्नििय र्ेल्या आठवडय़ात वैध
फे ब्रवु ारी नारायि रािे सर्मतीचा अहवाल सादर ठरर्वला माि मराठा समाजाला सरकारी नोकऱया आर्ि र्शक्षिात १६
मराठ्याुंसाठी थवतिुं कोटा देण्याची सचू ना. टक्के आरक्षि देण्याऐवजी राज्य मार्ासवर्ि आयोर्ाने के लेल्या
जनू मध्ये कॉुंग्रेसप्रर्ित आघाडी सरकारकडून टक्के र्शफारशीनसु ार अनि ु मे १३ आर्ि १२ टक्के आरक्षि देण्याचेही
मराठा आरक्षि सरकारी नोकऱया आर्ि र्शक्षिामध्ये मुंजरू न्यायालयाने थिष्ट के ले होते यार्शवाय एखाद्या जातीला मार्ास
सरकारी नोकऱयाुंमध्ये आरक्षि. ठरवण्याचे सविथवी अर्धकार १०२व्या घटनादरुु थतीने राष्ट्रितींना
िवू ीच्या टक्के आरक्षिात टक्के भर झाल्यामळ ु े टक्के देण्यात आले आहेत िरुंतु या दरुु थतीनुंतरही आरक्षि देण्याचा राज्य
एकूि आरक्षि. सरकारचा अर्धकार अर्ार्धत असल्याचा र्नवािळाही न्यायालयाने
नोव्हेंर्र ला उच्च न्यायालयाकडून थथर्र्ती. र्नकालात र्दला होता आरक्षिाची टक्के वारी ५० टक्क्याुंवर नेऊ नये
नोव्हेंर्र राज्य सरकार सवोच्च न्यायालयात माि सवोच्च असे सवोच्च न्यायालयाने म्हटले आहे त्याची जािीव आिल्याला
न्यायालयाने हायकोटिच्या आदेशात हथतक्षेि करण्यास नकार. आहे िरुंतु एखादा समाज मार्ास असल्याची िरु े शी मार्हती असेल तर
भाजि सरकारने सधु ाररत आरक्षि मुंजरू के ले या र्वधेयकाला िन्ु हा त्याआधारे अिवादात्मक र्थथती म्हिनू आरक्षिाची टक्के वारी ५०च्या
न्यायालयात आव्हान वर नेली जाऊ शकते असेही न्यायालयाने प्रामख्ु याने थिष्ट के ले होते
जल ु ै कोिडी र्लात्कार प्रकरि मराठा समाजाच्या मक ू आर्ि मराठा आरक्षिाचा र्नििय वैध ठरवला होता
मोचांना प्रारुंभ.
दरम्यान हून अर्धक मक ू मोचे र्शथतर्द्ध िद्धतीने
काढले.
ऑर्थट मराठा मोचाि आझाद मैदानात
समु ारे आठ ते दहा मर्हन्याुंच्या सनु ाविीनुंतर राज्य मार्ास प्रवर्ािचा
अहवाल दाखल करण्याचे हायकोटिचे आदेश.
जनू राज्य सरकारकडून र्ायकवाड सर्मतीची र्नयक्त ु ी.
िाच सुंथथाुंकडून अभ्यास सव्हेक्षि आर्ि िाहिी सरू ु .
मराठा मोचािचे आदुं ोलन सरू ु च आुंदोलनाला काही र्ठकािी र्हसुं क
वळि न्यायालयाने के ले शाुंततेचे आवाहन.

विशेष लेख : मराठा आरक्षण

Page 6 of 81
 Click Here for Old eCAD Magazine
२ भारतीय अर्थसंकल्प
कें द्रीय अर्थसंकल्प 2019-20 ची ठळक वैशिष्ट्ये
कें द्रीय अर्थ आशि कंपनी व्यवहारी मत्रं ी श्रीमती शनमथला सीतारामि
यांनी 2019-20 चा कें द्रीय अर्थसंकल्प संसदेत मांडला. सीतारामि
यांचे अर्थमंत्री म्हिनू हे पशहलेच अर्थसंकल्पीय भाषि होते.
अर्थसक ं ल्पातील ठळक वैशिष्ठ्ये खालीलप्रमािे:
येत्या दिकासाठी 10 श दं चंू े सक ं ल्पशचत्र
१. जनभागीदारी ने टीम इशं डयाची शनशमथती : शकमान सरकार, कमाल
सिु ासन
२. हररत भमू ी आशि शनळ्यािार आकािासाठी प्रदषू िशवरहीत भारत
३. अर्थव्यवस्र्ेच्या प्रत्येक अगं ाचे शडशजटलीकरि
४. गगनयान, चद्रं यान, अवकाि आशि उपग्रह कायथक्रमाच ं ी सरुु वात
५. भौशतक आशि सामाशजक पायाभतू सोयी शनमाथि
६. जल व्यवस्र्ापन आशि स्वच्छ नद्या
७. नील अर्थव्यवस्र्ा
८. अन्नधान्य, डाळी, तेलश या, फळे आशि भाजयांच्या उत्पादनात
स्वावलं नासाठी प्रयत्न
९. आयष्ु मान भारत द्वारे सदृु ढ मशहला, ालके आशि सरु शित नागररक
यांच्या शनरोगी समाजाची शनशमथती
१०. सक्ष्ू म, लघु आशि मध्यम उद्योग, स्टाटथ-अप्स, संरिि
उत्पादने, वाहन, इलेक्ट्रॉशनक, वस्त्रोद्योग आशि वैद्यकीय ११.
उपकरिांच्या िेत्रात मेक इन इशं डया वर भर
५ शरलीयन डॉलर अर्थव्यवस्र्ेकडे
१. जनतेची हृदये आिा, शवश्वास आशि आकांिेने भरलेली असे
अर्थमंत्रयांचे प्रशतपादन
विशेष लेख : केंदीय अर्थ संकल्प
Page 7 of 81
२. येत्या वषाथत भारत 3 शरलीयन डॉलर अर्थव्यवस्र्ा निार
३. भारताला 5 शरलीयन डॉलर अर्थव्यवस्र्ा नवण्याचे सरकारचे
लक्ष्य
४. भारतीय कंपन्या या रोजगार आशि संपत्ती शनशमथतीच्या संस्र्ा
५. पायाभतू उद्योग, शडशजटल अर्थव्यवस्र्ा तसेच लघु आशि मध्यम
कंपन्यामं ध्ये रोजगार शनशमथती यासाठी भांडवली गतंु विक ू आवश्यक
६. गतंु विक ू ीला चालना देण्यासाठी शवशवध पावले
७. व्यवसाय सल ु भ करण्यासाठी शदल्या जािाऱ्या मद्रु ा कजाांमळ ु े
सामान्य मािसाच्या जीवनात मोठे दल
८. सक्ष्ू म, लघु आशि मध्यम आकाराच्या उद्योगांसाठी उपाययोजना
९. प्रधान मत्रं ी कमथ योगी मानधन योजना
१०. 1.5 कोटी रुपयांपि े ा कमी उलाढाल असिाऱ्या 3 कोटी शकरकोळ
व्यापारी आशि लहान दक ु ानदार यांना शनवृत्तीवेतनाचा लाभ
११. आधार, ँक खाते आशि स्व-शनवेदन याद्वारे सल ु भ नोंदिी
१२. 2019-20 आशर्थक वषाथसाठी वस्तू आशि सेवा कराखाली
नोंदवलेल्या सक्ष्ू म, लघु आशि मध्यम उद्योगांना त्यांच्या नव्या शकंवा
आधी घेतलेल्या ऋिांवर 2 टक्ट्के व्याज कपात. यासाठी 350 कोटींची
तरतूद
१३. सवथ िासकीय परताव्यामधील होिारा शवलं टाळण्यासाठी
शविेष व्यवस्र्ा उभारून सक्ष्ू म, लघु आशि मध्यम उद्योगांची सोय
१४. भारतात पशहल्यांदा वाहतूक िेत्रात देिव्यापी स्तरावर देिांतगथत
नावटीची National Common Mobility Card
(NCMC) व्यवस्र्ा माचथ 2019 पासनू सरुु
१५. रु-पे स्वरूपातील ही वाहतक ू काडथ वापरून प्रवास, जकात, पाशकां ग
आशि शकरकोळ खरे दी करता येते.
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine Aug 2019

१६. प्रधान मत्रं ी ग्राम सडक योजना, औद्योशगक आशि मालवाहतक ू ३६. कें द्र सरकार आशि कें द्रीय उपक्रमांकडे असलेल्या जमीनपट्यांवर
कॉररडोर, भारतमाला, सागरमाला, जलमागथ शवकास आशि उडाि या शकफायतिीर गृहशनमाथिासाठी सयं क्त ु शवकास आशि सशु वधा यंत्रिा
योजनांद्वारे देिांतगथत भौशतक जोडिी पिू थ करिार उभ्या करिार.
१७. भारतमाला प्रकल्पाच्या दसु ऱ्या टप्प्यात राजयस्तरावरील रस्ते ३७. पायाभतू सशु वधांच्या पतपरु वठ्यासाठी लवकरच पावले उचलिार
जोडिी पिू थ करिार ३८. पत हमी वृद्धी महामंडळाची 2019-20 मध्ये स्र्ापन करिार
१८. 2019-20 मध्ये जलमागथ शवकास प्रकल्पाद्वारे सही गंज आशि ३९. पायाभतू सशु वधांसाठी दीघथ मदु तींच्या रोयायांची ाजारपेठ
हल्दीया येर्े हुमख ु ी गोदी स्र्ापनू गंगा नदीची वहन िमता वाढविार. शवकशसत करण्यासाठी कृ ती आराखडा
१९. येत्या चार वषाथत गगं ा नदीतून होिारी मालवाहतूक चारपट ४०. परदेिी गतंु विक ु दाराचं ी कजथ रोयायांमधील गतंु विक ू घरे लू
वाढविार. यामळ ु े माल आशि प्रवासी वाहतुकीवर होिारा खचथ कमी गतंु विक ु दारानं ा हस्तातं ररत करण्यासाठी योजना
होऊन आयात खचाथत कपात होिार. ४१. AA मानांकनाच्या रोयायाचं ा तारि म्हिनू वापर तसेच भांडवल
२०. रे ल्वेच्या पायाभतू सोयींसाठी 2018 ते 2030 या कालावधीत 50 ाजारातील खरे दी-शवक्री सल ु भ करुन रोखे ाजार आिखी शवकशसत
लाख कोटी रुपयाचं ी गतंु विक ू गरजेची. करिार.
२१. सावथजशनक आशि खाजगी सहभागाने रे ल्वेचे रुळ, डब् े आशि ४२. सामाशजक रोखे ाजार : सामाशजक आशि स्वयसं ेवी सस्ं र्ांची
मालवहन व्यवस्र्ांचा शवकास करिार. नोंदिी, इलेक्ट्रॉशनक भांडवल उभारिी करुन त्यावर से ीचे
२२. देिभरात 657 शकलोमीटसथ लां ीची मेरो रे ल्वे जोडिी सध्या शनयंत्रि, म्यच्ु यअु ल फंडाप्रमािे रोखे शकंवा िेअर ाजाराप्रमािे शनधी
अशस्तत्वात उभारण्याची व्यवस्र्ा करिार.
२३. हवाई वाहतूक िेत्रात स्वावलं नासाठी दरुु स्ती, देखभाल आशि ४३. नोंदिीकृ त कंपन्यांमधील सावथजशनक भागीदारी 25 टक्ट्क्ट्यांवरुन
शवकास िेत्रासाठी धोरिात्मक दल घडवनू आििार. 35 टक्ट्क्ट्यांवर नेण्याची योजना शवचाराधीन.
२४. हवाई वाहतक ू िेत्रात पतपरु वठा आशि भारतीय धावपट््यांची ४४. ‘तुमच्या ग्राहकाला जािा’चे (KYC) मानक परदेिी
भाडेपट्ी करारावर व्यवसायाशभमख ु ता शनमाथि करण्यासाठी एक गंतु विक ु दारांसाठी आिखी सल ु भ करिार.
मानशचत्र तयार करिार. ४५. रोखे ाजारांचा वापर करुन सरकारी रोखे आिखी लोकशप्रय
२५. ‘फे म’ या योजनेच्या दसु ऱ्या टप्प्यासाठी येत्या तीन वषाथत 10 करण्यासाठी ररझव्हथ ँकेच्या प्रयत्नांना सरकारची मदत.
हजार कोटी रुपयांची तरतूद. ४६. भारताला आिखी आकषथक गंतु विक ू ाजारपेठ नवण्यासाठी
२६. इलेशक्ट्रक वाहनांच्या खरे दी आशि चाशजांग सोयी उभारण्यासाठी हवाई िेत्र, माध्यमे, शवमा िेत्र, शसंगल ब्रँड ररटेल िेत्र आिखी मक्त ु
गंतु विक ु ीला प्रोत्साहन देिार. करिार.
२७. ‘फे म’ योजनेत के वळ नोंदिीकृ त आशि अत्याधशु नक ॅटरी ४७. कंपन्यांमधील परदेिी गतंु विक ु ीचे शनयम आिखी शिर्ील
संचाशलत वाहनांचा समावेि करिार. करिार.
२८. राष्रीय महामागथ कायथक्रमाची पनु थ ांधिी करुन राष्रीय महामागथ ४८. नोंदिीकृ त कजथ रोयायांची खरे दी परदेिी गतंु विक ु दारांसाठी मक्त
ु
जोडिीसाठी पतसयु ोग्य आराखडा तयार करिार. करिार.
२९. ‘एक राष्र, एक ग्रीड’ द्वारे राजयांना वीज परु वठा स्वस्त करिार. ४९. अशनवासी भारतीय आशि परदेिी गंतु विक ु दार यांना
३०. नैसशगथक वायू ग्रीड, जलजाळे आशि प्रादेशिक शवमानतळ यासाठी पोटथफोशलओतील गंतु विक ु ीसंदभाथत समान संधी देिार.
आराखडे तयार. ५०. ‘चालवा-टोल घ्या आशि हस्तांतररत करा’,(TOT) स्र्ावर
३१. जन्ु या आशि अकायथिम वीज शनशमथती कें द्रांना ंद करिे आशि मालमत्ता गंतु विक ू शनधी आशि पायाभतू गंतु विक ू शनधी यासारयाया
नैसशगथक वायच्ु या कमतरतेमळ ु े कमी िमतेने चालिाऱ्या वायु आधाररत नव्या शवत्तीय स्रोतांपासनू 24 हजार कोटी पेिा जास्त शनधी प्राप्त झाला.
वीज कें द्रांचा प्रश्न सोडविे, या शिफारिींची अंमल जाविी. ५१. अवकाि शवभागाअतं गथत, न्यू स्पेस इशं डया शलशमटेड या सरकारी
३२. उजजवल पारे षि खात्री योजना- उदय (Ujjwal DISCOM उपक्रमाची उभारिी करिार जयातून इस्रो द्वारे शवकशसत तत्रं ज्ञानाचे
Assurance Yojana-UDAY) या द्वारे उद्योगांद्वारे वीज शनशमथतीला व्यावसाशयकरि के ले जावू िके ल.
प्रोत्साहन, अशतररक्त अनदु ान आशि खल्ु या ाजारपेठेतील घाऊक वीज
खरे दीवरील उपकर समाप्त. प्रत्यि कर
३३. वीज दर आशि वीज िेत्रातील सरं चनात्मक सधु ार या ा तचे १. 400 कोटींपेिा कमी उलाढाल असिाऱ्या कंपन्यांसाठी के वळ 25
धोरि लवकरच जाहीर करिार. टक्ट्के कंपनी कर.
३४. गृह िेत्रात भाडे व्यवसाय वाढावा म्हिनू सधु ारिा अमं लात २. 2 कोटींपेिा जास्त कर पात्र उत्पन्न असलेल्या व्यक्तींसाठी करात
आििार. वाढ.
३५. आदिथ भाडोत्री कायदा लवकरच पिू थ करुन राजयांना कळविार. ३. कर भरण्यात सल ु भता शनदेिांकात भारताची 172 वरुन 121 वर झेप

विशेष लेख : केंदीय अर्थ संकल्प

Page 8 of 81
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine Aug 2019

४. प्रत्यि कर गगं ाजळी गेल्या पाच वषाथत 78 टक्ट्के वाढून 11.37 अप्रत्यि कर
लाख कोटीवर १. मेक इन इशं डया
२. काज,ू पीव्हीसी, फरिा, वाहनांचे सट्ु े भाग, संगमरवर, ऑप्टीकल
कर सल ु भीकरि आशि सल ु भ जीवन फाय र के ल, सीसीटीव्ही यावरील सीमा िल्ु क माफ
१. कर परताव्यासाठी पॅन रो रच आधार क्रमांकही वापरता येिार ३. भारतात उत्पाशदत होिाऱ्या काही इलेक्ट्रॉशनक वस्तुवरील सीमा
२. अगोदर माशहती भरलेले कर परतावे उपलब्ध होिार िल्ु क माफ
३. ँक, रोखे ाजार, म्यच्ु यअु ल फंड यांच्याकडून माशहतीचे संकलन ४. शवशवध कागदांवरील करमाफी मागे
के ले जािार ५. आयात पस्ु तकांवर 5 टक्ट्के सीमािल्ु क
४. कर आकारिीतला मानवी हस्तिेप टाळिार ६. कृ शत्रम मत्रु शपडं , इलेक्ट्रॉशनक वस्तंच्ू या कारखान्यासाठी लागिारे सट्ु े
भाग, अशण्वक वीज कें द्रांमधील इधं न यावरील सीमा िल्ु क कमी
शकफायतिीर घरे
१. 45 लाखापयांतच्या गृहकजाांसाठी दीड लाखापयांतची सटू , 15 सरं िि
वषाथच्या कजाांसाठी 7 लाख रुपयाच
ं ा फायदा शमळिार १. भारतात न नवल्या जािाऱ्या सरं िि उपकरांवरील मल
ू भतू सीमा
िल्ु क माफ
इलेशक्ट्रक वाहनांना चालना
१. इलेशक्ट्रक वाहनांसाठीच्या कजाांवर दीड लाखापयांतची सटू तसेच अन्य अप्रत्यि करांच्या तरतूदी
वाहनांच्या काही भागावरील सीमा िल्ु क माफ. १. कच्च्या आशि अधथ शवकशसत चमोद्योग उत्पादनावरील शनयाथत
िल्ु काचे शववेकीकरि करिार
इतर प्रत्यि कर सधु ारिा २. पेरोल आशि शडझेलवर प्रशत शलटर 1 रुपया एवढा शविेष अशतररक्त
१. परतावा न भरल्या द्दल होिारी कारवाई परताव्याच्या मोठ्या अ कारी कर आशि रस्ते तसेच पायाभतू उपकर लाविार
रकमेसाठीच होिार ३. सोने आशि अन्य मौल्यवान धातंवू रील सीमा िल्ु कात वाढ
२. काही पात्र गटांना आयकर कायद्याच्या 50 CA आशि 56 ४. वस्तू आशि सेवा कर लागू होण्या आधीच्या कें द्रीय अ कारी आशि
कलमातनू मक्तु ता सेवा कर सं ंशधत तंट्यांच्या शनपटाऱ्यासाठी वारसा तक्रार शनवारि
योजना अमं लात आििार
स्टाटथ अप्सना मदत
१. स्टाटथ अप्सना भांडवल उभारिीसाठी के लेल्या घर शवक्रीवरील ग्रामीि भारत
भांडवली करातून सटू १. उजजवला आशि सौभाग्य या योजनांमळ ु े ग्रामीि भागातील प्रत्येक
२. ऐजं ल टॅक्ट्स (Angel Tax) चे वादग्रस्त मद्दु े शनकालात काढिार कुटुं ाचे जीवन अमल ू ाग्रपिे दलले असनू , त्यांची जीवन सल ु भ झाले
३. स्टाटथ-अप उभारिीसाठी के लेली भांडवल उभारिी आयकर आहे.
शवभागाच्या पडताळिीतून मक्त ु तसेच अिा भांडवल उभारिीची २. 2022 पयांत सवथ ग्रामीि इच्छुक कुटुं ांना शवद्यतु परु वठा आशि
चौकिी करण्यासाठीच्या आयकर अशधकाऱ्यांच्या अशधकारात कपात. स्वच्छ स्वंयपाक नवण्याच्या सोयी परु विार
स्टाटथ अप्सचा तोटा पढु ील वषाथच्या परताव्यात दाखविे सोपे होिार. ३. प्रधानमंत्री आवास योजना-ग्रामीि या योजने अतं गथत 2022 पयांत
सवाांना घरकूल साध्य के ले जािार:
ँ े तर शवत्तीय संस्र्ा
क ४. स्वच्छता गृह, शवद्यतु जोडिी, गॅस जोडिी यांसारयाया सशु वधा 1.95
१. ँकेतर शवत्तीय संस्र्ांना शमळालेले व्याज शमळालेल्या वषीसाठीच कोटी घरांना 2019 ते 2022 या दरम्यान दसु ऱ्या टप्प्यात उपलब्ध करुन
कर पात्र होिार. देिार
५. प्रधानमत्रं ी मत्स्य सपं दा योजना
आतं रराष्रीय शवत्तीय सेवा कें द्र ६. या योजने अतं गथत मत्स्योद्योग शवभाग, मत्स्योद्योग व्यवस्र्ापनासाठी
१. आतं रराष्रीय शवत्तीय सेवा कें द्रासं ाठी प्रत्यि कर लाभ एक मज तू आराखडा उभा करिार
२. 10 वषाांसाठी नफा करमक्त ु ७. या द्वारे पायाभतू सोयी, आधशु नकीकरि, उत्पादन व उत्पादकता
३. लाभाि ं शवतरि करात न
ू सटू वाढविे आशि गिु वत्ता शनयत्रं ि यासारयाया मल्ू य साखळीतील
४. कॅ टेगरी 3 च्या पयाथयी गतंु विक ू शनधींना भांडवली करातनू सटू कमतरता भरुन काढण्याचा प्रयत्न के ला जािार
५. अशनवासी भारतीयांकडून घेतलेल्या कजाथवरील व्याजातनू सटू ८. प्रधानमत्रं ी ग्राम सडक योजना

विशेष लेख : केंदीय अर्थ संकल्प

Page 9 of 81
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
९. 97 टक्ट्के रशहवासी िेत्रांना या आधीच सवथ हगं ामी रस्त्यांिी
जोडण्यात आले असल्यामळ ु े सवथ रशहवासी िेत्रांना रस्त्यांिी
जोडण्याचा कायथक्रम 2022 ऐवजी 2019 या वषाथतच पिू थ के ला जाईल
१०. प्रधानमत्रं ी ग्राम सडक योजनेखाली हररत तंत्रज्ञान, कचऱ्यातील
प्लाशस्टक आशि कोल्ड शमक्ट्स तंत्रज्ञानाचा वापर यासारयाया
उपययोजनांमळ ु े 30,000 शकलोमीटर रस्त्याची क थ पदशचन्हाशवना
शनशमथती करण्यात आली आहे
११. या योजनेखाली शतसऱ्या टप्प्यात 80,250 कोटी रुपयांच्या खचाथने
येत्या 5 वषाथत आिखी 1,25,000 शकलोमीटर लां ीच्या रस्त्याचं ी
श्रेिी वाढ करण्याचे ठरवले आहे
१२. पारंपररक उद्योगांचे आधशु नकीकरि आशि पनु शनथशमथती साठीची
शनधी योजना (स्फूती)
१३. पारंपररक उद्योगांना अशधक उत्पादक, फायदेिीर आशि
त्यांच्यातफे जास्तीत जास्त रोजगाराच्या सधं ी शनमाथि करण्यासाठी
सिम होण्याच्या उद्देिाने क्ट्लस्टर आधाररत शवकासासाठी सामान्य
सशु वधा कें द्र स्र्ापन के ले जािार
१४. 2019 - 20 मध्ये 100 नवीन क्ट्लस्टसथ स्र्ापन के ले जािार यामध्ये
ां ,ू मध आशि खादी यावर शविेष भर असेल त्यामळ ु े 50000
काराशगर आशर्थक मल्ू य िृंखलेत जोडले जातील.
१५. नावीन्यता, ग्रामीि उद्योग आशि उद्योजकता प्रोत्साहन योजनेला
अंशतम रुप देण्यात आले (ASPIRE)
१६. 2019 20 मध्ये 80 एल ी आय अर्ाथत लाईव्हलीहूड श झनेस
इन्क्ट्यु ेटर आशि 20 टी ी आय अर्ाथत टेक्ट्नॉलॉजी श झनेस इन्क्ट्यु ेटर
स्र्ापन के ले जािार
१७. 75000 उद्योजकांमध्ये कृ षी ग्रामीि उद्योग िेत्रासाठी कौिल्य
शवकशसत के ले जािार
१८. िेतकऱ्यांची आशर्थक शस्र्ती सशु नशित करण्यासाठी दहा
हजार िेतकरी उत्पादक संस्र्ा स्र्ापन के ल्या जािार
१९. ई-नामच्या माध्यमातून िेतकऱ्यांना फायदा शमळवनू देण्यासाठी
सरकार राजय सरकार रो र काम करिार
२०. शझरो जेट फाशमांग या अंतगथत काही राजयातल्या िेतकऱ्यांना
यापवू ीच प्रशििि शदले गेले आहे, तसेच प्रशििि इतर राजयातल्या
िेतकऱ्यांना ही शदले जािार आहे
भारताची जलसरु िा
१. नवीन जलिक्ती मत्रं ालय आपल्या जलस्रोत आशि जलपरु वठा
व्यवस्र्ापनासदं भाथत काम करे ल
२. जल जीवन अशभयानाअतं गथत अशभयानाअतं गथत 2024 पयांत ‘हर
घर नल जल’ अर्ाथत प्रत्येक घरापयांत पाईप द्वारे पािीपरु वठा हे उशद्दष्ट
साध्य के ले जाईल
३. पाण्याची मागिी आशि परु वठा लिात घेता स्र्ाशनक पातळीवर
पाण्याचे व्यवस्र्ापन करण्यावर भर शदला जािार आहे
४. हे उशद्दष्ट साध्य करण्यासाठी कें द्र आशि राजय सरकारच्या योजनांना
एकत्र आिले जािार
विशेष लेख : केंदीय अर्थ संकल्प
Page 10 of 81
Aug 2019
५. 256 शजल्यातील 1592 शठकािे जलिक्ती अशभयानासाठी शनशित
करण्यात आली आहेत.
६. यासाठी सी ए एम ए अर्ाथत कंपेंसेटरी अफॉरे स्टेिन फंड मॅनेजमेंट
अँड प्लॅशनंग अर्ोररटी शनधीचा वापर के ला जािार आहे.
स्वच्छ भारत अशभयान
१. 2 ऑक्ट्टो र 2014 पासनू आतापयांत नऊ कोटी 6 लाख
िौचालयांची ांधिी
२. 5.6 लाखाहून अशधक गावे उघड्यावर िौच मक्त ु अर्ाथत ओडीएफ
झाले आहेत
३. प्रत्येक गावात ठोस घनकचरा व्यवस्र्ापन अमलात आिण्यासाठी
स्वच्छ भारत शमिनची व्याप्ती वाढवली जािार
४. प्रधानमत्रं ी ग्रामीि शडशजटल सािरता अशभयान
५. समु ारे दोन कोटी ग्रामीि भारतीयांना शडशजटली शिशित के ले आहेत
६. ग्रामीि-िहरी हा फरक दरू करण्यासाठी भारत नेट अंतगथत प्रत्येक
पंचायत मधील लोकल संस्र्ांना इटं रनेट जोडिी देण्यात आली आहे
७. भारत नेटची गती वाढवण्यासाठी व्यवस्र्ेअंतगथत यशु नव्हसथल
पशब्लके िन फंड (पीपीपी) वापरला जािार
िहरी भारत /अ थन इशं डया
१. प्रधानमंत्री आवास योजना - िहरी (पी एम ए वाय - िहरी)
२. 4.83 लाख कोटी गतंु विक ू ीतून समु ारे 81 लाख घरे मंजरू करण्यात
आले त्यापैकी 47 लाख घरांचे ांधकाम सरू ु झाले आहे
३. समु ारे 26 लाख घरे ांधनू तयार करण्यात आली असनू त्यापैकी 24
लाख घरे लाभार्थयाांना प्रदान करण्यात आली आहेत
४. आत्तापयांत समु ारे 13 लाख घरे नवीन तंत्रज्ञानाचा वापर करून
ांधण्यात आली आहेत
५. 95 टक्ट्क्ट्यांहून अशधक िहरे उघड्यावर िौच मक्त ु अर्ाथत ओडीएफ
म्हिनू जाहीर करण्यात आली आहेत
६. समु ारे एक कोटी नागररकांनी स्वच्छता ॲप डाऊनलोड के ले आहे
७. 2 ऑक्ट्टो र 2019 पयांत भारताला उघड्यावर िौच मक्त ु
करण्यासाठी महात्मा गांधीजींची स्वच्छ भारताचा संकल्प पिू थ
करण्याचे लक्ष्य
८. 2 ऑक्ट्टो र 2019 रोजी राजघाट येर्ील गांधी दिथन येर्े राष्रीय
स्वच्छता कें द्राचे उदघाटन
् के ले जािार
९. यवु क आशि समाजाला सकारात्मक गांधीवादी मल्ू यांसदं भाथत जागृत
करण्यासाठी राष्रीय शवज्ञान सग्रं हालयाच्या
वतीने गांधीपीशडया शवकशसत के ले जािार
१०. शदल्ली मेरठ मागाथवर प्रस्ताशवत जलद प्रादेशिक वाहतक ू व्यवस्र्ा
यासारयाया एसपीव्ही स्रक्ट्चसथ च्या माध्यमातनू उपनगरीय रे ल्वे मध्ये
जास्तीत जास्त गतंु विक ू करण्यासाठी रे ल्वेला प्रोत्साहन
११. मेरो रे ल्वे उपक्रमाला चालना देण्यासाठी काही प्रस्ताव
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
पीपी उपक्रमांला प्रोत्साहन
१. मंजरू झालेली कामे वेळेवात पिू थ झाल्याची खात्री करून घेिे
यवु ा
१. नवीन राष्रीय शििि धोरि खालील प्रस्तावांसो त आिले जाईल
२. िालेय आशि उच्च शििि यामध्ये महत्त्वपिू थ दल
३. अशधक चांगली प्रिासन व्यवस्र्ा
४. सि ं ोधन आशि नावीन्यता यावर जास्त भर
५. राष्रीय सि ं ोधन प्रशतष्ठान (NRF) प्रस्ताशवत
६. देिातील सि ं ोधनासाठी शनधी, समन्वय आशि प्रोत्साहन देिे
७. शवशवध मत्रं ालयाकडून शदला गेलेला स्वतत्रं सि ं ोधन शनधीचा
उपयोग
८. देिातील सपं िू थ सिं ोधन व्यवस्र्ा ळकट करिे
९. यासाठी अशतररक्त शनधी परु े िा प्रमािात उपलब्ध करिे
१०. जागशतक पातळीवरच्या संस्र्ांसाठी वषथ 2019-20 मध्ये चारिे
कोटी रुपयांचा शनधी उपलब्ध करून देण्यात आला, गेल्या वषीच्या
तुलनेत हा शनधी तीन पटींनी जास्त आहे
११. भारतीय उच्च िैिशिक संस्र्ांमध्ये परदेिी शवद्यार्थयाांना
शिििासाठी प्रोत्साहन देण्याकरता 'स्टडी इन इशं डया' प्रस्ताशवत
१२. उच्च शिििाच्या शनयामक व्यवस्र्ांमध्ये सधु ारिा
१३. जास्तीत जास्त स्वायत्तता देण्याला प्रोत्साहन
१४. चांगले िैिशिक पररिाम आिण्यावर भर
१५. भारतीय उच्च शििि आयोग स्र्ापन करण्यासाठी मसदु ा
(एचइसीएल) सादर करिार
१६. आवश्यक आशर्थक सहाय्य देऊन खेलो इशं डया योजनेची व्याप्ती
वाढविार
१७. क्रीडा प्रकारांना सवथ स्तरावर लोकशप्रय करण्यासाठी खेलो इशं डया
अंतगथत क्रीडापटूंच्या शवकासासाठी राष्रीय क्रीडा शििि
मंडळाची स्र्ापना
१८. परदेिातील नोकऱ्यांसाठी यवु कांना तयार करिे, त्यासाठी
जागशतक कौिल्य शवकशसत करण्यावर भर. रो ोशटक्ट्स तसेच भाषा
प्रशििि, एएल, एलओटी, यासारयाया कौिल्य यांचा यात समावेि
आहे
१९. शवशवध कामगार कायदे सरु ळीत करण्यासाठी तसेच नोंदिी आशि
परतावा भरण्याची पद्धती सोयीची करण्यासाठी चार कामगार शनयमांचा
सच ं प्रस्ताशवत
२०. दरू दिथन वाशहन्यांवर स्टाटथ साठी शविेष दरू शचत्रवािी कायथक्रम
प्रस्ताशवत
२१. 2025 या काळासाठी स्टाटथ अप इशं डया योजना कायम ठे वली
जािार. मागिी आधाररत उद्योगांना ँकांतफे आशर्थक सहाय्य उपलब्ध
करून शदले जािार आहे
विशेष लेख : केंदीय अर्थ संकल्प
Page 11 of 81
Aug 2019
जीवन सल ु भीकरि
१. समु ारे 30 लाख कामगार प्रधानमंत्री श्रम योगी मानदडं
योजनेत समाशवष्ट झाले आहेत या योजनेअंतगथत असंघशटत आशि
अनौपचाररक िेत्रातील साठ वषाांवरील कामगारांना दर मशहना तीन
हजार रुपये शनवृशत्तवेतन उपलब्ध करून शदले जािार
२. उजवला योजनेअतं गथत साधारितः 35 कोटी एलईडी ल् शवतररत
करण्यात आले आहे जयामळ ु े वाशषथक 18,341कोटी रुपयांची चत
झाली आहे
३. एलईडी ल् शमिनच्या धतीवर सोलर स्टोव्हस आशि ॅटरी
चाजथसथला प्रोत्साहन
४. रे ल्वे स्र्ानकाचं े आधशु नकीकरि हा मोठा कायथक्रम सरू
ु
नारी तू नारायिी/मशहला
१. मशहला कें शद्रत धोरि शनशमथती ते मशहलांच्या नेतत्ृ वात उपक्रम आशि
चळवळ असा दल
२. लैशगंक भेदभाव दरू करण्यासाठी सरकार आशि खाजगी भागधारक
यांची सशमती प्रस्ताशवत
३. स्वयंसहाय्यता गट (एसएचजी)
४. मशहला स्वयंसहाय्यता गट अर्थसहाय्य कायथक्रमाची व्याप्ती
सवथ शजल्यांमध्ये वाढशवण्याचे प्रस्ताशवत
५. जन धन ँक खाते असलेल्या प्रत्येक मशहला स्वयंसहाय्यता
गटातील सदस्याला पाच हजार रुपयांचा धनाकषथ मंजरू
६. मद्रु ा योजने अंतगथत प्रत्येक स्वयं सहाय्यता गटातील एक मशहला
एक लाख रुपयांच्या कजाथसाठी सिम असायला हवी.
इशं डया सॉफ्ट पॉवर
१. 180 शदवसांचा कालावधीची वाट न घता अशनवासी भारतीयांना
त्यांच्या भारतीय परवान्यासहीत आधारकाडथ जारी करण्याचा प्रस्ताव.
२. आवश्यक पेटेंट आशि भौगोशलक शनदेिांकासह पारंपररक
कलाकारांना एकशत्रत करण्याचे अशभयान
३. माचथ 2018 मधे 18 नवीन भारतीय शिष्टमंडळ अशभयान
आशिके साठी मंजरू करण्यात आले होते, त्यापैकी 5 भारतीय दतू ावास
कायथरत झाले असनू , वषथ 2019-20 मधे इतर 4 दतू ावास कायथरत
होतील.
४. भारतीय शवकास सहाय्य योजनेच्या पनु ाांधिीचा प्रस्ताव
५. जागशतक पातळीच्या शवशवध पयथटन स्र्ळांमधे 17 भारतीय पयथटन
शवकशसत करण्याचे अधोरे शखत
६. आशदवासी सांस्कृ शतक वारसा जपण्यासाठी वतथमान शडशजटल
प्रशक्रया ळकट करिार
शँ कंग आशि शवत्तीय िेत्र
१. मागील सपं िू थ वषाथत व्यावसाशयक ँकांच्या अनत्ु पाशदत सपं त्तीत
(एनपीए) जवळपास 1 लाख कोटी रुपयाचं ी घट
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
२. मागील 4 वषाथत उपलब्ध अहवालांची 4 लाख कोटी रुपयांची
पनु वथसल ु ी
३. या 7 वषाथमधे प्रोशव्हजन कव्हरे ज रे िो सवाथशधक
४. देिांतगथत कजाथत 13.8 टक्ट्क्ट्यांची वाढ
५. सावथजशनक िेत्रातील ँकांसं धं ी मापदडं :
६. सावथजशनक िेत्रातील ँकांना कजाथला प्रोत्साहन देण्यासाठी
70,000 कोटी रुपयांचा प्रस्ताव
७. सवथ सावथजशनक ँकामं धील एका ँकेची सेवा ग्राहकानं ा घेता यावी,
यासाठी ऑनलाईन खाजगी कजथ, उं रठ्यापयांत ँशकंग सेवा,
तंत्रज्ञानाचा फायदा घेता यावा, यासाठी सल ं ग्नता
८. ग्राहकांच्या ँक खात्यातील रोखीवर इतरानं ी शनयत्रं ि ठे वण्यासाठी
उचलण्यात येिार पावले
९. सावथजशनक िेत्रातील ँकांचे प्रिासन ळकट करण्यासाठी सधु ारिा
१०. राष्रीय ँक शवत्तीय महामडं ळ अर्ाथत एन ीएफसी सं शं धत
मापदडं :
११. आर ीआयच्या शनयामक प्राशधकरिाद्वारे गैर शँ कंग शवत्तीय संस्र्ा
अर्ाथत एन ीएफसी ळकट करण्यासाठी शवत्तीय शवधेयकात प्रस्ताव
१२. टीआरईडीएस (TReDS) व्यासपीठावर एन ीएफसीच्या प्रत्यि
सहभागासाठी परवानगी
१३. गृह शवत्त िेत्राकडून राष्रीय गृह क ँ े कडून शनयामक प्राशधकरि
आर ीआयला सोपवण्याचा प्रस्ताव
१४. येत्या 5 वषाथत पायाभतू सशु वधांसाठी 100 कोटींची गतंु विक ू .
सशमतीने शवत्तीय शवकास संस्र्ांकडून शनधी स्रोताला शवशिष्ट आकार
देण्याच्या शिफारसींचा प्रस्ताव मांडला
१५. पीएफआरडीए कडून एनपीएस स्वतंत्र होण्यासाठी उचलण्यात
आली पावले
१६. 5,000 कोटी ते 1,000 कोटी रुपयांपयांतच्या शनव्वळ स्वयं
शनधीच्या आवश्यकतेत घट करण्याचा प्रस्ताव:
१७. आंतरराष्रीय शवमा व्यवहार ऑनलाईन करण्याची सोय
१८. आंतरराष्रीय शवत्तीय सेवा कें द्रांमधे शवदेिी शवमांकडून िाखा
उघडण्याचा प्रस्ताव
१९. सीपीएसई सं ंशधत मापदडं :
२०. वषथ 2019-20 साठी पनु गांतु विक ू ीचे लक्ष्य 1,05,000 कोटी रुपये
ठरशवण्यात आले आहे
२१. सरकारने सावथजशनक िेत्रातील एककांच्या शवक्रीचे धोरि आशि
गैरशवत्तीय िेत्रामधे सावथजशनक िेत्रातील उपक्रमांना शनरंतर एकशत्रत
करण्याची सरुु वात
२२. सध्याचे 51 टक्ट्के सरकारचे भांडवल तसेच ठे वनू सरकारद्वारे
शनयशं त्रत सस्ं र्ांच्या 51 टक्ट्के भागभांडवलात सधु ारिा करिार
२३. कें द्रीय सावथजशनक िेत्रातील उपक्रमामं धे शकरकोळ व्यापाराच्या
सहभागाला प्रोत्साहन
विशेष लेख : केंदीय अर्थ संकल्प
Page 12 of 81
Aug 2019
अशतररक्त गतंु विक ू जागेसाठी तरतदू –
१. कें द्रीय सावथजशनक िेत्रातील उपक्रमांमधील सरकारच्या सहभागाला
शदिा देिार
२. ँकांना ाजारपेठेतील त्यांच्या भागभांडवलात मोठ्या प्रमािावर
उपलब्धता शमळवनू देण्याची परवानगी आशि त्यांच्या ाजारपेठेतील
वाट्यात सधु ारिा
३. ईशक्ट्वटी शलंक सेशव्हगं स्कीम (ईएलएसएस) च्या ईटीएफ मधे
गतंु विक ु ीचा पयाथय खल
ु ा ठे वण्यावर सरकारचा भर
४. सरकारला, शनयमानसु ार 25 टक्ट्के सावथजशनक भागभांडवलातील
वाटा सवथ सावथजशनक िेत्रातील शलस्टेड सस्ं र्ांकडून शमळवण्यासाठी
तसेच उभरत्या ाजारपेठ शनदेिक ं ाचा एक भाग असलेल्या सवथ
सावथजशनक उपक्रमाचं े जास्तीत जास्त शवदेिी भागभांडवल
वाढशवण्याची मयाथदा शमळण्यासाठीचा प्रस्ताव
५. सरकारने त्यांचा ढो ळ कजथ कायथक्रम हा शवदेिी ाजारपेठेकडून
शवदेिी चलन वाढशवण्याला सरकारची मान्यता, यामळ ु े देिांतगथत
ाजारपेठेत सरकारी प्रशतभतू ी मागिीनसु ार प्राप्त होण्याची शस्र्ती
ठे वण्याचा लाभ घेता येईल
६. अंधांना दैनंशदन पातळीवर व्यवहार करता यावेत यासाठी आता 1
रुपया, 2 रुपये, 5, 10 आशि 20 रुपयांची नािी चलनात येिार
शडशजटल पेमेंट
१. वषथभरात 1 कोटी रुपयांपेिा जास्त रक्ट्कम ँक खात्यातून
काढल्यास खातेदाराला 2 टक्ट्के प्रत्यि कर स्रोताद्वारे (टीडीएस) द्यावे
लागतील
२. जया व्यावसाशयक उपक्रमांची वाशषथक उलाढाल 50 कोटी रुपयांपि े ा
जास्त आहे, असे उपक्रम शनम्न शकमतीचे शडशजटल मोड्स देयकासाठी
वापरु िकतात. यावर कुठल्याही प्रकारचे िल्ु क आकारण्यात येिार
नाही तसेच ग्राहक शकंवा व्यापाऱ्यांवर ‘व्यापार अपहार दर’ लावण्यात
येण्याची िक्ट्यता
उभरत्या आशि प्रगत तंत्रज्ञान िेत्रात मोठी गतंु विकू
१. सेमी कंडक्ट्टर फॅ शब्रके िन (एफए ी), सोलर फोटो व्होलॅशटक सेल,
शलशर्यम स्टोरे ज ॅटरीज, कॉम्प्यटु र सव्हथस,थ लॅपटॉप्स इत्यादी या िेत्रात
शवदेिी कंपन्यांना भारतात मोठ्या प्रमािावर शनशमथती उपक्रम प्रस्र्ाशपत
करण्यासाठी आमंशत्रत करण्याची योजना
२. अप्रत्यि कराच्या लाभासह आयकरात सटू शमळावी, यासाठी
गतंु विक
ू सलं ग्नीत करण्यात येिार
वषथ 2014-19 दरम्यानची कामशगरी
१. गेल्या 5 वषाथत भारतीय अर्थ व्यवस्र्ेत 1 शरशलयन डॉलर अतं भतथू
करण्यात आले (55 वषाांच्या तल
ु नेत या 4 वषाथत 1 शरशलयन डॉलरपयांत
पोहोचलो)
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
२. मागील 5 वषाथच्या कालावधीत असलेल्या 11 व्या स्र्ानावरुन या
4 वषाथत भारताने जागशतक पातळीवर 6 वी सवाथशधक मोठी
अर्थव्यवस्र्ा म्हिनू नाव कमावले
३. क्रय िक्ती तुल्यता (पचेशसगं पॉवर पॅरेटी) मधे भारतीय अर्थव्यवस्र्ा
जागशतक पातळीवर शतसऱ्या क्रमांकावर
४. अप्रत्यि कर, ँकेतील भ्रष्टाचार आशि ररयल ईस्टेट या िेत्रात
आराखडायक्त ु सधु ारिा करिार
५. वषथ 2009-14 च्या तुलनेत वषथ 2014-19 मधे खाद्यान्न सरु िेवर
आवश्यक खचथ करण्यात आला
६. वषथ 2014 च्या तल ु नेत 2017-18 मधे मोठ्या प्रमािावर पेटेंट्स
जारी करण्यात आले
७. नीशत आयोगाच्या सहकायाथने नवीन भारताच्या सक ं ल्पनेला आकार
देण्यासाठी योजना तयार
भशवष्यासाठी पर्दिथ
प्रशक्रयांमधे सहजता
कामशगरीला प्रोत्साहन
लाल शफतीच्या कारभारात घट
तंत्रज्ञानाचा योग्य वापर
मोठ्या प्रमािावरील कायथक्रमांची शनशमथती आशि सेवांचा लाभ घेण्याला
प्रार्शमकता
भारतीय अर्थसंकल्पा द्दल महत्वाच्या गोष्टी
१. अर्थसंकल्प हा भारतीय संशवधानाच्या अनच्ु छे द ११२ अन्व्यये
जाहीर के ला जातो. अनच्ु छे द ११२ अन्वये अर्थसंकल्प म्हिजे देिाचे
वषथभराचे आशर्थक लेखाजोखा फे ब्रवु ारीच्या िेवटच्या शदविी मांडला
जातो. मात्र मोदी सरकारने फे ब्रवु ारीच्या पशहल्या आठवड्यांमध्येच
अर्थसंकल्प सादर करण्याची नवीन पद्धत सरुु के ली आहे.
२. सरकारचा कायथकाळ संपत आला असेल अंतररम जेट मांडले
जाते. यामध्ये पढु ील सरकार सत्तेत येईपयांत देि चालवण्यासाठी
लागिाऱ्या शनधीच्या शववरिासदं भाथत तरतूदी असता. फे ब्रवु ारी
मशहन्यामध्ये अंतररम जेट मांडले गेले होते.
३. सन २००० पयांत जेट संध्याकाळी ५. ०० वाजता मांडले जायचे.
ही शब्रटीिकालीन पद्धती होती. २००१ साली भाजप चेच िासन
असताना यिवंत शसंह अर्थमत्रं ी असताना ही प्रर्ा दलून सकाळी
११.०० वाजता जेट मांडण्याची प्रर्ा सरुु झाली. जेट अर्ाथत देिाचे
शवत्त मत्रं ी मांडतात.
४. आर के िन्मख ु म िेट्ी यांनी २६, नोव्हें र, १९४७ मध्ये स्वतत्रं
भारताचा पशहला अर्थसक ं ल्प ससं देत मांडला.
५. अर्थसक ं ल्पाचे पेपर हे अर्थमत्रं ालयाच्या प्रेसमध्ये छापले जातात.
अर्थसक ं ल्प सादर करण्याच्या एक आठवड्याआधी प्रेसमधील
कमथचारी मत्रं ालयातच र्ां नू काम करतात आशि या काळात त्याचं ा
ाहेरच्या जगािी काहीही सपं कथ नसतो.
विशेष लेख : केंदीय अर्थ संकल्प
Page 13 of 81
Aug 2019
६. १९९१-९२ मध्ये अंशतम आशि अंतररम जेट वेगवेगळ्या पिांच्या
दोन अर्थमत्रं यांनी सादर के ला. यिवंत शसंह यांनी अंतररम जेट संसदेत
मांडला. तत्कालीन अर्थमत्रं ी डॉ. मनमोहन शसंह यांनी सादर के ला.
७. १९६५-६६ या वषाांतील अर्थसंकल्पात पशहल्यांदाच काळ्या
पैिांशवरोधातील धोरि मांडण्यात आले. १९५८-५९ मध्ये
अर्थमंत्रालयाच्या आयोजनानतं र अर्थसंकल्प मांडिारे पशं डत
जवाहरलाल नेहरु हे पशहले पंतप्रधान होते
८. सवाथत जास्त १० वेळा जेट सादर करण्याचा मान मोरारजी देसाई
यांनी शमळाला. यामध्ये पाच वाशषथक आशि त्यांच्या पशहल्याच
कायथकाळात एक अतं ररम अर्थसक ं ल्प मांडला. त्यानतं र दसु ऱ्या
कायथकाळात त्यानं ी तीन अशं तम आशि १ अतं ररम जेट सादर के ला.
देसाई त्यावेळी अर्थमत्रं ी आशि उपपतं प्रधान होते.
९. मोरारजी देसाई यांनी सादर के लेल्या अर्थसक ं ल्पाचं वैशिष्ट्य म्हिजे
त्यांनी त्यांच्या वाढशदवसाच्या शदविीच दोन्ही जेट सादर के ले.
देसाईनीं १९६४-६८ सालच्या लीप ईयर अर्ाथत २९ फे ब्रवु ारी रोजी
जेट मांडला. आर. वेंकटरमन हे एकमेव अर्थमत्रं ी होते, जयांना भारताचे
राष्रपती होण्याचा मान शमळाला.
१०. ९०च्या दिकात तीन अतं ररम जेट मांडण्यात आले. यिवतं शसंह
यांनी १९९१-९२ आशि १९९८-९९साठीचा अर्थसंकल्प मांडला. तर
मनमोहन शसंह यांनी१९९६-९७ साठीचा अंतररम अर्थसंकल्प सादर
के ला. पी.शचंद रम वाशिजय मंत्री झाल्यानंतर त्यांनी भारताचं आयात-
शनयाथत धोरि सलग आठ तास न र्ां ता पन्ु हा शलशहले.
११. अरुि जेठली यांनी २०१४-१५ चे जेट मांडले होते, मात्र मे
मशहन्यात मोदी िासन शनवडून आल्यामळ ु े ते पिू थ वषाथचे जेट नव्हते.
त्यामळु े २०१५-१६ साठीचे जेट हे मोदी सरकारचे पशहले पिू थ वषाथचे
जेट होते.
१२. अर्थसंकल्प सादर करिाऱ्या शनमथला सीतारमन पशहल्या मशहला
अर्थमंत्री.
१३. जेट संसदेमध्ये मांडण्याच्या एक आठवडा अगोदर त्याचे शप्रंटींग
पिू थ होते. यामध्ये असलेले सवथ अशधकारी आशि कमथचारी वृंद एका
आठवड्यासाठी शदल्लीच्या नॉर्थ ब्लॉक मध्येच असतो. त्यांना
कोिालाही भेटता येत नाही. यासाठी शप्रंटींग च्या अगोदर “हलवा” ही
गोड शडि नवनू सवाांना वाटली जाते.
Budget 2019: जािनू घ्या भारतीय अर्थसंकल्पाचा इशतहास
शब्रशटिकालीन भारताचा पशहला अर्थसक ं ल्प आशि जेम्स
शवल्सन यानं ी मांडला. स्वातंत्रयपवू थ भारतातील पशहला अर्थसक ं ल्प १८
फे ब्रवु ारी १८६९ मध्ये सादर करण्यात आला. जेम्स शवल्सन यांनी तो
सादर के ला. जेम्स इशं डयन काऊशन्सलचे (स्वातंत्रयपवू थ) शवत्तीय सदस्य
होते. व्हॉइसरॉयला आशर्थक ा ींशवषयी सल्ला देिे हे त्याचं े काम होते.
अर्थिास्त्राचा अभ्यास करण्यापवू ी ते आपल्या कौटुंश क व्यवसायात
मदत करत असत. त्यांच्या कुटुंश यांचा टोपी नशवण्याचा व्यवसाय
होता.
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine Aug 2019

स्वतंत्र भारताचा पशहला अर्थसंकल्प महत्त्वाचे दस्तावेज

देिाला स्वातंत्रय शमळाल्यानंतर जॉन मर्ाई हे दसु रे अर्थमंत्री *वाषथशक शवत्तीय शववरि पत्र
नले. १९४९-५० आशर्थक वषाथसाठीचा अर्थसंकल्प त्यांनी सादर *अनदु ानाच्या मागण्या
के ला होता. संसदेत हल्ली अर्थमंत्री जवळजवळ दोन तासाचं े *लेखानदु ान शवषयक मागण्या
लां लचक भाषि वाचन करतात. त्याकाळात मर्ाई यांनी सपं िू थ *जावक अर्थसंकल्प – भाग 1
अर्थसंकल्पाचे वाचन न करता अर्थसंकल्पातील काही खास मदु द्य् ांचेच *जावक अर्थसंकल्प – भाग 2
संसदेत वाचन के ले होते. या अर्थसंकल्पात पशहल्यांदाच योजना आयोग *शवत्त शवधेयक
आशि पचं वाशषथक योजनांचादेखील उल्लेख करण्यात आला मर्ाई *शवत्तीय शवधेयकातील तरतुदी समजाऊन सांगिारे शववेचन
यांनी ससं देत सादर के लेल्या अर्थसक ं ल्पाची ही शविेष ा होती.
अर्थसक ं ल्प – एका दृष्टीिेपात
गव्हनथरपदी असताना सादर के ला अर्थसक ं ल्प *अर्थसक ं ल्पातील ठळक तरतदु ी
सी. डी. देिमख ु अर्थसक ं ल्प सादर करिारे एकमात्र असे *शवशवध घोषिांच्या अमं ल जाविीची सद्यशस्र्ती
‘ररझवथ ँक गव्हनथर’ होते जयांनी ररझवथ ँकेच्या गव्हनथरपदी असताना *शवत्तीय ज ा दारया आशि अर्थसक ं ल्पीय व्यवस्र्ापन कायदा
अर्थसक ं ल्प सादर के ला होता. १९५१-५२ चा अतं ररम अर्थसक ं ल्प यांच्यािी सं शं धत कागदपत्रे
त्यांनी सादर के ला होता. त्यावेळी सरकारला पैिांची आवश्यकता होती *अर्थसंकल्पीय भाषि अर्ाथत अर्थसंकल्पाची शकल्ली
त्यासाठी कराच्या दरात वाढ करिे गरजेचे होते. यासाठी देिमख ु यांनी
अनोयाया मागाथचा अवलं करत जनतेला साद घातली होती. पैिाची आवक-जावक
भारताच्या ग्रामीि भागातून आपल्याला एक पत्र आल्याचा उल्लेख * कर महसल
ू
देिमख ु यांनी के ला होता. पत्रात त्यांनी एका व्यक्तीचा उल्लेख के ला * कजे आशि ऋि
होता. जयाच्या गावातील कोिीच कर देत नसल्याचे त्याने पत्रात म्हटले
होते. परंत,ु त्याने करस्वरुपात दरवषी पाच रुपये भरून देिाच्या अन्य आवक
शवकासात योगदान देण्याचे वचन शदले होते. कर भरण्यासाठी देिातील * शवत्त मंत्रालय
जनता उत्साशहत व्हावी, यासाठी देिमख ु ांनी हे उदाहरि शदले होते. * योजना ा सहाय्य
* योजना ाय खचथ
पशहल्यांदा शवदेिी सं ंधा ा त उल्लेख * योजनांवरील खचथ
सवथसाधारिपिे अर्थसंकल्पात शवदेिी सं ंधां ा त चचाथ * राजये आशि
अर्वा उल्लेख करण्यात येत नाही. परंत,ु सरुु वातीच्या अर्थसंकल्पात, * कें द्रिाशसत प्रदेि
शवदेि सं ंधावरदेखील प्रकािझोत टाकला जात असे. स्वातंत्रय * राजयांच्या योजनांना देण्यात येिारे कें द्राचे अर्थसहाय्य
शमळाल्यानतं र यकू े , यएू सए, यएू सएसआर (आता रशिया) सारयाया * कें द्रीय योजनांचा आराखडा
देिांकडून देिाच्या शवकासासाठी भारताने आशर्थक सहाय घेतले होते.
त्यामळ
ु े च १९५० च्या अर्थसक ं ल्पामध्ये रशियासो त देिाच्या Budget 2019: काय झाले स्वस्त आशि काय महागले?
सं ंधा ा तची माशहती समाशवष्ट करण्यात आला होता. त्यावेळी कें द्रीय अर्थमंत्री शनमथला सीतारामन यांनी मोदी सरकारच्या
देिाच्या खशजनाच्या मयाु य स्रोत असलेल्या शवदेिी फंडाचादेखील दसु ऱ्या टमथचा पशहला अर्थसंकल्प सादर के ला. हा अर्थसंकल्प सादर
त्यात उल्लेख होता. जवळजवळ १९५९ पयांत हे सरुु होते. करता सीतारमन यांनी काही गोष्टींवर कर वाढवल्याचे तर काही गोष्टींना
करमक्तु के ल्याचे जाहीर के ले. त्यामळ ु े च काही गोष्टी स्वस्त झाल्या
अर्थसक ं ल्पाचे मलू ाधार आहेत तर काही महाग. चला तर जािनू घेऊयात आजच्या
शवत्तीय आवक अर्थसक ं ल्पाच्या घोषिेनतं र कोित्या गोष्टी झाल्या आहेत महाग आशि
सरकारी शतजोरीतील पिाच ं ी आवक आशि अनमु ाशनत खचथ यांच्या कोित्या झाल्या आहेत स्वस्त
आधारे अर्थसक ं ल्प तयार के ला जातो. महाग होिार
रद्द ातल होिे १. तं ाखजू न्य पदार्थ – गटु खा, शसगरे ट, तं ाखू या तं ाखजू न्य
एखाद्या शवशिष्ट कामासाठी तरतदू करण्यात आलेला शनधी जर पदार्ाांवर अशतररक्त कर आकारण्यात येिार
वषाांखेरीस वापरला गेला नसेल तर आपोआप रद्द ातल ठरतो. २. पेरोल-शडझेल – पेरोल शडझेलच्या शकंमतीमध्ये प्रती शलटर दोन
अर्थसक ं ल्पाचे एकक रुपयांनी वाढ होिार आहे. प्रती शलटर एक रुपया इन्िास्टक्ट्चर सेस
अर्थसंकल्प हा खातेशनहाय पद्धतीने सादर के ला जातो.

विशेष लेख : केंदीय अर्थ संकल्प

Page 14 of 81
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
आशि एक रुपया अशतररक्त कर वाढवल्याने पेरोल-शडझेलची शकंमत
दोन रुपयांनी वाढिार आहे
३. शडजीटल कॅ मेरा महाग झाले
४. सोने – सोन्यावरील आयात कर १० टक्ट्क्ट्यांवरुन १२.५० टक्ट्के
करण्यात आल्याने सोने महागिार
५. काजू महाग झाले
६. पस्ु तके – पदेिातून येिाऱ्या पस्ु तकांवरील कर वाढवल्याने शकंमत
वाढिार
७. शपव्हीसी पाईप महागिार
८. गाड्यांचे सटु े भाग महाग होिार
९. शसर्ं ेटीक र र महागिार
१०. ऑप्टीकल फाय र
११. घरांच्या ांधकामासाठी वापरण्यात येिाऱ्या टाइल्सच्या शकंमती
वाढिार
१२. फ्लोअररंग म्हिजेच शव्हनएल फ्लोअररंग महागिार
स्वस्त होिार
१. इलेक्ट्रीक कार: शवजेवर चालिाऱ्या वाहनांच्या खरे दीवर शविेष
सवलती देण्यात येिार असल्याने इलेक्ट्रीक कार स्वस्त होिार
२. शवमा स्वस्त होिार
३. घरे स्वस्त होिार: भाड्याने घरे घेण्यासंदभाथतील कायद्यामध्ये दल
करिार.
अर्थसंकल्प सादर करिाऱ्या शनमथला सीतारमन पशहल्या मशहला
अर्थमंत्री
कें द्रीय अर्थमंत्री शनमथला सीतारामन सकाळी ११ वाजता
लोकसभेत अर्थसंकल्प सादर के ला. याआधी माजी पंतप्रधान इशं दरा
गांधी यांनी अर्थसंकल्प सादर के ला होता. देिाच्या पशहल्या मशहला
अर्थमंत्री होण्याचा मान १९७०-७१ मध्ये इशं दरा गांधी यांच्याकडे गेला
असला, तरी अर्थसंकल्प सादर करिाऱ्या शनमथला सीतारामन या
पशहल्या मशहला अर्थमंत्री ठरिार आहेत. कारि इशं दरा गांधी पिू वथ ेळ
अर्थमंत्री नव्हत्या. १९७०-७१ मध्ये इशं दरा गांधी यांनी पतं प्रधान
असताना अर्थ खातं त्यांच्याकडे ठे वलं होतं. मात्र सीतारामन या खऱ्या
अर्ाथने पशहल्या पिू वथ ेळ मशहला अर्थमंत्री ठरल्या आहेत. यापवू ीही
त्यांनी पशहल्या पिू वथ ेळ मशहला संरििमंत्री म्हिनू काम पाशहले आहे.
आतापयांत सवाथत मोठं अर्थसक ं ल्पीय भाषि कोिी शदलं?
स्वातंत्रयापासनू आतापयांत 88 अर्थसक ं ल्प सादर झाले
आहेत. आतापयांतच्या अर्थमत्रं यांच्या अर्थसक ं ल्पीय भाषिांच्या
लां ीवर नजर टाकल्यास मनमोहन शसगं यांनी शदलेलं भाषि सवाथत मोठं
होत.ं तर एच. एम. पटेल यानं ी सवाथत छोटेखानी भाषि के लं होत.ं
मनमोहन शसगं यांनी अर्थमत्रं ी म्हिनू के लेलं काम आजही
अनेकांच्या लिात आहे. देिाच्या आतापयांतच्या अर्थमत्रं यांच्या
भाषिांवर नजर टाकल्यास मनमोहन शसगं यांचं भाषि सवाथत मोठं होतं.
विशेष लेख : केंदीय अर्थ संकल्प
Page 15 of 81
Aug 2019
1991 मध्ये शसंग यांनी अर्थसंकल्प सादर के ला. त्यावेळी त्यांनी
शदलेल्या भाषिात 18,177 िब्द होते. तर 1977 मध्ये सवाथत लहान
भाषि पाहायला शमळालं. अर्थमत्रं ी एच. एम. पटेल यांच्या भाषिात
के वळ 800 िब्द होते.
अर्थसंकल्प सादर करिारे पंतप्रधान
जवाहरलाल नेहरू, इशं दरा गांधी आशि राजीव गांधी या तीन
पतं प्रधानानं ी आतापयांत अर्थसक
ं ल्प सादर के ले आहेत. 1970 मध्ये
इशं दरा गांधींकडे पतं प्रधान पदासो तच अर्थमत्रं ीपददेखील होत.ं
अर्थसक ं ल्प सादर करिाऱ्या त्या पशहल्या मशहला अर्थमत्रं ी ठरल्या.
यानतं र आता तब् ल 49 वषाांनतं र शनमथला सीतारामन यांच्या रुपात एक
मशहला देिाचा अर्थसक ं ल्प सादर करिार आहे.
शनमथला सीतारामन याचं ी जेट ब्रीफके सऐवजी लाल कापडाला पसतं ी
या अर्थसंकल्पाचे दृश्यात्मक वैशिष्टय़ म्हिजे अर्थमत्रं ी
शनमथला सीतारामन यांनी ब्रीफके सला शदलेला शनरोप! दरवषी अर्थमत्रं ी
संसदेत येतात तेव्हा अर्थसंकल्पीय भाषि, शवत्तीय शवधेयक तसेच
सं ंशधत कागदपत्रांच्या फाईल असलेली त्यांच्या हातातली ब्रीफके सही
लिवेधी ठरत असते. यावेळी मात्र लाल रे िमी वस्त्रांच्या
‘वहीखात्या’त त्यांनी या फाईली आिल्या. ‘‘एकतर शब्रफके सची प्रर्ा
शब्रशटि राजवटीपासनू चालू आहे. ती मला तोडायची होती. तसेच
शब्रफके सपेिा पारंपररक वहीखाते हाताळिे मला अशधक सोपे होते,’’
असे सीतारामन यांनी नंतर सांशगतले.
ब्रीफके सचा इशतहास
संसदेत जेट सादर करण्याची परंपरा शब्रशटि काळापासनू
आहे. या जेटमध्ये ब्रीफके सला खपू महत्त्व आहे. १७३३ मध्ये शब्रशटि
सरकाचे पतं प्रधान आशि अर्थमंत्री रॉ टथ वॉलपोल संसदेत अर्थसंकल्प
सादर करण्यासाठी आले तेव्हा त्यांच्या हातात एक चामडी गॅ होती.
या चामडी गॅ ल े ा िें च भाषेत जु टे म्हटले जाते. कालांतराने हे नाव
जेट असे झाले. ब्रीफके समध्ये जेट म्हिजेच अर्थसंकल्प घेऊन
यायचा ही शब्रटिांचीच परंपरा आहे. आत्तापयांत येिारे अर्थमंत्री हे
ब्रीफके स घेऊनच संसदेत पोहचत असत. मात्र कें द्रीय अर्थमंत्री शनमथला
सीतारामन यांनी या परंपरे ला छे द देत लाल कापडात ठे वलेला
अर्थसंकल्प आिला आहे. या लाल कापडाच्या मध्यभागी भारतीय
राजमद्रु ा आहे.
 Click Here for Old eCAD Magazine

३ आर्थिक सर्वेक्षण
आर्थिक सर्वेक्षण 2018 19 ची ठळक र्वैर्िष्ट्ये ११. भांडर्वल स्र्वस्त करणे
कें द्रीय र्र्वत्त आर्ण कंपनी व्यर्वहार मंत्री श्रीमती र्नमिला सीतारामन यांनी १२. गंतु र्वणक
ु ी र्वरील परतार्वा आर्ण धोका यांची सांगड घालणे.
संसदेत आर्थिक सर्वेक्षण 2018 19 सादर के ला. ही सर्वि ठळक र्वैर्िष्ट्ये
खालीलप्रमाणे: यत्रं ांसाठी नव्हे तर लोकांसाठी योजना र्वतिनी अथििास्त्राचा र्वापर करून
बदलासाठी लोकांना प्रर्वृत्त करणे
१. पारंपाररक अथििास्त्राला फाटा देऊन लोकांना र्नणिय घेण्यासाठी
र्वाढ रोजगार र्नयाित आर्ण मागणीला खाजगी गतंु र्वणक ु ीद्वारे गर्त प्रदान
प्रर्वृत्त करणे यासाठी र्वतिनी अथििास्त्राचा र्वापर करणे यासाठी उपयोगी
करणे
सामार्जक बदलांर्वर भर देणे इर्च्ित पररणामांसाठी लोकानं ा प्रबल
१. आर्थिक र्र्वकासाचा फायदा तळागाळातील घटकांना र्मळण्याच्या
करणे
प्रर्ियेला गेल्या पाच र्वर्ाित चालना र्मळाली असनू , र्र्वकास तसेच
२. सामार्जक बदलासाठी महत्त्र्वाकांक्षी ध्येय र्नर् त करून ती पणू ि
आर्थिक स्थैयािचे फायदे र्वर्ं चतानं ा र्मळू लागले पाच र्त्रर्लयन
करणे
आकाराची अथिव्यर्वस्था होण्यासाठी र्र्वकास दर र्वाढीत आठ टक्क्याचं े
३. ‘बेटी बचार्व बेटी पढार्व’ पासनू बेटी आपकी धनलक्ष्मी ओर र्र्वजय
सातत्य राखणे आर्वश्यक आहे
लक्ष्मी (BADLAV) पयांत बदलाची आर्वश्यकता
२. यासाठी बचत, गंतु र्वणक ू , र्नयाित आर्ण यर्वु ा लोकसंख्येला त्याचा
४. स्र्वच्ि भारत पासनू संदु र भारत पयांत जाणे
फायदा, या ससु ह्य चिाची र्नर्मिती
५. स्र्वयंपाकाच्या गॅस साठी Give It Up पासनू Think about
३. मागणी, क्षमता, श्रर्मक, उत्पादकता, तंत्रज्ञान रोजगार र्नर्मिती या
Subsidy पयांत जाणे
सर्वाांना खाजगी गंतु र्वणक
ु ीद्वारे चालना र्मळणे आर्वश्यक आहे.
६. करचक ु र्वेर्गरी पासनू कर अनपु ालन पयांत जाणे
४. हे सर्वेक्षण अथिव्यर्वस्थेकडे परंपरागत दृष्टीकोनातनू बघत नाही
५. स्र्वयंकायिक्षम उपयोगी चिाच्या र्दिेने अथिव्यर्वस्थेला देण्यासाठी
बटु क्यांना अजस्त्र बनर्वणे सक्ष्ू म, लघु आर्ण मध्यम उद्योग आर्ण साठी
खालील घटकांची आर्वश्यकता आहे
धोरणांचे पनु दीिार्नदेिन
६. डेटा चा र्वापर जनकल्याणासाठी करणे
१. सक्ष्ू म लघु आर्ण मध्यम उद्योगांचा र्र्वस्तार करुन जास्त नफा
७. कायदेिीर सधु ार अंमलात आणणे
र्मळर्वणे तसेच रोजगार र्नर्मिती करणे िक्य व्हार्वे यार्वर आर्थिक सर्वे
८. धोरणात सातत्य ठे र्वणे
ने भर र्दला आहे. 100 पेक्षा कमी कामगार असलेले जे उद्योग गेल्या
९. र्वतिनी अथििास्त्राचा र्वापर करून र्वागणक ू र्र्वर्यक बदलांकडे लक्ष
दहा र्वर्ाांपेक्षा जास्त काळ व्यर्वसायात आहेत अिा उद्योगांचा
देणे
कारखानदारी मधला र्हस्सा पन्नास टक्क्यांपक्ष े ा जास्त आहे परंतु
१०. सक्ष्ू म, लघ,ु मध्यम उद्योगांना चालना देऊन रोजगार र्नर्मिती कडे
लक्ष देण.े
विशेष लेख : आवथि क सिेक्षण
Page 16 of 81
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
रोजगार र्नर्मितीत त्यांचे योगदान के र्वळ 14 टक्के तर उत्पादकतेमध्ये
योगदान के र्वळ आठ टक्के आहे.
२. लघरुु पातनू भव्यतेकडे: मध्यम, लघु आर्ण सक्ष्ू म उद्योगांच्या
र्वाढीसाठी धोरणे ठरर्र्वणे
३. अर्धक लाभ, रोजगार र्नर्मिती आर्ण र्नर्मितीक्षमता र्वृर्धंगत
होण्याच्या दृष्टीने मध्यम, लघु आर्ण सक्ष्ू म उद्योगांच्या र्वाढीर्वर
अहर्वालाचे लक्ष.
४. सर्वि सघं टीत र्नर्मिती उद्योगांमध्ये 50 टक्क्याहून जास्त र्वाटा आर्ण
10 र्वर्ािहून अर्धक कालार्वधीमध्ये काम के लेले लघु उद्योग (100 पेक्षा
कमी कामगार असलेले उद्योग) फक्त 14 टक्के रोजगार आर्ण के र्वळ 8
टक्के र्नर्मितीक्षमता दििर्र्वतात.
५. मोठ्या कंपन्यांचा (100 पेक्षा अर्धक कमिचारी) एकूण उद्योगांच्या
तल ु नेत 15 टक्के र्वाटा असनू ही त्यांमध्ये 75 टक्के रोजगार आर्ण
जर्वळपास 90 टक्के र्नर्मति ीक्षमता र्दसनू येते.
६. मध्यम, लघु आर्ण सक्ष्ू म उद्योगांना असंघटीत करणे आर्ण खालील
माध्यमातून र्वाढीस प्रर्वृत्त करणे:
७. सर्वि प्रकारच्या उद्योगांना आर्वश्यक पालकत्र्वासोबत 10 र्वर्ाांपेक्षा
कमीचा सनसेट र्नयम
८. राजस्थान मध्ये लक्षात आल्याप्रमाणे, लक्षणीय नोकऱ्या र्नमािण
करण्यासाठी कामगार कायद्याचे र्नबांध हटर्र्वणे.
९. उच्च रोजगार र्नर्मिती क्षेत्रात नव्या उद्योगांना थेट पत चालू
ठे र्वण्यासाठी प्राधान्य क्षेत्र कजािची मागिदििक तत्र्वे तपासनू पाहणे.
१०. रोजगार र्नर्मितीसाठी हॉटेल र्व आहार, र्वाहतूक, बांधकाम
व्यर्वसाय, मनोरंजन यांसारख्या इतर क्षेत्रांर्वरील उच्च अर्धक्य प्रभार्व
असलेल्या पयिटनासारख्या सेर्वा क्षेत्रार्वर देखील अहर्वाल लक्ष कें र्द्रत
करते.
“लोकाचं ी, लोकांकडून, लोकांसाठी” मार्हती
१. मार्हती गोळा करणे र्व साठर्वनू ठे र्वण्यामध्ये प्राप्त तंत्रज्ञानाच्या
प्रगतीपेक्षा समाजाचा मार्हतीचा र्वापर अर्धक आहे.
२. मार्हती गोपनीयतेच्या कायदेिीर चौकटीत राहून सामार्जक
आर्वडीचा भाग म्हणनू लोकांकडून तयार झालेली मार्हती लोकांच्या
सर्ु र्वधेसाठी र्नमािण के ली जाऊ िकते.
३. र्र्विेर्त: गरीब र्व सामार्जक क्षेत्रात लोकांच्या सर्ु र्वधेसाठी मार्हती
तयार करताना सरकारने मध्यस्थी करायला हर्वी.
४. सरकारच्या आधीपासनू ताब्यात असलेले र्वेगर्वेगळे डेटासेट र्र्वलीन
झाल्याने अनेक फायदे होतील
मत्स्यन्यायाचा अतं : कर्नष्ठ न्यायालयाचं ी क्षमता किी र्वाढर्र्वता येईल
१. करार अमं लबजार्वणी र्व र्नपटारा ठरार्व यात होणारा उिीर हा
भारतातील व्यापार सल ु भता आर्ण जीडीपी र्वाढ यामधील एकमेर्व
सर्वाित मोठा अडथळा आहे.
२. कर्नष्ठ न्यायालयांमध्ये समु ारे 87.5 टक्के खटले प्रलंर्बत आहे.
विशेष लेख : आवथि क सिेक्षण
Page 17 of 81
Aug 2019
३. कर्नष्ठ न्यायालयातील 2279 र्व उच्च न्यायालयातील 93 ररकाम्या
जागा भरल्याने 100 टक्के खटल्यांचा र्नपटारा होऊ िकतो.
४. उत्तर प्रदेि, र्बहार, ओर्दिा आर्ण पर् म बंगाल या राजयांर्वर
र्र्विेर् लक्ष देण्याची गरज आहे.
५. कर्नष्ठ न्यायालयात 25 टक्के , उच्च न्यायालयात 4 टक्के र्व सर्वोच्च
न्यायालयात 18 टक्के क्षमता र्वाढ प्रलंर्बत खटले र्नकालात काढू
िकते.
धोरणातील अर्नर् तता गतंु र्वणक ु ीर्वर कसा प्रभार्व पाडू िकते?
१. अमेररके सारख्या मोठ्या देिांत र्वाढलेली आर्थिक धोरण
अर्नर् तता पाहता भारतामध्ये मागील दिकात लक्षणीयरीत्या
आर्थिक धोरणातील अर्नर् तता कमी झाली आहे.
२. अर्नर् तता समु ारे पाच र्तमाहींपयांत गतंु र्वणक
ु ीतील र्वाढ रोखते
३. कमी आर्थिक धोरण अर्नर् तता एक समाधानकारक गतंु र्वणक ू ीचे
र्वातार्वरण र्वाढर्वू िकते.
४. सर्वेक्षणाने आर्थिक धोरणातील अर्नर् ततेत घट कमी करण्याचा
प्रस्तार्व ठे र्वला आहे
५. भर्र्वष्यकालीन मागिदििनासह प्रत्यक्ष धोरणातील ससु ंगतता आणणे.
६. िासकीय र्र्वभागांमध्ये प्रर्ियेमधील गणु र्वत्तेची खात्री देण.े
2040 मधील भारतीय लोकसंख्या: 21व्या ितकातील सार्विजर्नक
सर्ु र्वधा तरतदू योजना
१. पढु ील 2 दिकांमध्ये लोकसंख्या र्वाढीतील तीव्र कमी. बहुतेक
भारतीय लोकसंख्यािास्त्रीय लाभांिांचा आनंद घेतील तर काही राजये
2030 पयांत र्वृध समाजांमध्ये प्रर्वेि करतील.
२. 2021 पयांत एकूण राष्रीय प्रजनन दर प्रर्तस्थापना दरापेक्षा खाली
असेल अिी अपेक्षा आहे.
३. कायिरत लोकसंख्या र्वर्ि 2021-31 दरम्यान साधारण र्वार्र्िक 9.7
दिलक्ष आर्ण 2031-41 मध्ये 4.2 दिलक्ष या प्रमाणात र्वाढेल.
४. पढु ील दोन दिकात प्राथर्मक िाळे त जाणाऱ्या (5-14
र्वयोगटातील) मल ु ांमध्ये लक्षणीय घट झालेली र्दसेल.
५. राजयांनी नर्वीन िाळा बांधण्याऐर्वजी त्यांना व्यर्वहायि
बनर्र्वण्यासाठी संघटीत / एकर्त्रत करणे गरजेचे आहे.
६. धोरण कत्याांनी आरोग्य सेर्वेमध्ये गंतु र्वणकू करून आर्ण सेर्वार्नर्वृत्ती
र्वय र्वाढर्वनू र्वयर्वृधीसाठी टप्याटप्याने तयार राहण्याची गरज आहे.
स्र्वच्ि भारत ते सदंु र भारत हा प्रर्वास स्र्वस्थ भारत द्वारे : स्र्वच्ि भारत
अर्भयानाचे र्र्वश्ले र्ण
१. स्र्वच्ि भारत अर्भयानामळ ु े आरोग्य लाभ.
२. 93.1 टक्के घरामं ध्ये िौचालयांचा र्वापर.
३. यापैकी 96.5 टक्के िौचालयाचं ा र्वापर ग्रामीण भारतात.
४. 30 राजये आर्ण कें द्रिार्सत प्रदेिामं ध्ये 100टक्के र्वैयर्क्तक
िौचालयांचा र्वापर.
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
५. घरगतु ी िौचालय र्नर्मितीत आर्थिक बचत सरासरी 1.7 पटींनी तर
गरीब घरांमध्ये 2.4 पटींनी बचत.
६. दीघिकालीन िाश्वत सधु ारणांसाठी पयािर्वरणीय आर्ण
जलव्यर्वस्थापनाची स्र्वच्ि भारत अर्भयानािी सांगड घालण्याची
आर्वश्यकता.
स्र्वस्त, र्र्वश्वसनीय आर्ण िाश्वत ऊजेच्या माध्यमातनू समार्वेिी र्र्वकास
१. भारताला 2010 च्या र्कंमतीनसू ार 5000 अमेररकन डॉलसि एर्वढे
दरडोई उत्पन्न घडर्वनू आणणे आर्ण उच्च मध्यम र्वगाित मोडण्यासाठी
दरडोई ऊजाि र्वापरात 2.5 पटीने र्वाढ करण्याची आर्वश्यकता.
२. 0.8 मानर्व र्र्वकास र्नदेिांक गाठण्यासाठी दरडोई ऊजाि र्वापरात 4
पटीने र्वाढ करण्याची आर्वश्यकता.
३. भारताचे सध्या पर्वन ऊजाि र्नर्मति ीत 4 थे, सौर ऊजाि र्नर्मितीत 5 र्वे
आर्ण नर्वीकरणीय ऊजाि र्नर्मिती स्थापीत क्षमतेत 5 र्वे स्थान आहे.
४. ऊजाि कायिक्षमता कायििमाच्या माध्यमातून देिात 50,000 कोटी
रुपयांची बचत आर्ण 108.28 दिलक्ष टन काबिन उत्सजिनात कपात.
५. एकूण ऊजाि र्नर्मितीत नर्वीकरणीय ऊजेचा (25 मेगार्वॅटपेक्षा जास्त
जलर्र्वद्यतु र्वगळून) र्वाटा 2014-15 मध्ये 6 टक्के होता तो 2018-19
मध्ये 10 टक्के झाला.
६. और्ष्णक ऊजेचा र्वाटा अजनू ही 60टक्के आहे.
७. भारतामध्ये इलेक्रीक कारचा बाजारपेठेतील र्वाटा के र्वळ 0.06टक्के
आहे, चीनमध्ये हे प्रमाण 2टक्के आहे आर्ण नॉर्वेमध्ये 39टक्के आहे.
८. इलेक्रीक र्वाहनांच्या बाजारपेठ र्वृधीसाठी जलद बॅटरी चाजीगं
सर्ु र्वधा र्वाढर्वण्याची आर्वश्यकता.
कल्याणकारी योजनांच्या प्रभार्वी र्वापरासाठी तंत्रज्ञानाचा र्वापर –
मनरे गाचे उदाहरण
१. मनरे गाच्या प्रभार्वी अंमलबजार्वणीत तंत्रज्ञानाचा चांगला र्वापर
झाल्याचे सर्वेक्षणात म्हटले आहे.
२. NeFMS आर्ण थेट लाभाथी हस्तांतरण योजनेमळ ु े र्वेतनात होत
असलेल्या र्दरंगाईला आळा.
३. मनरे गा अतं गित र्र्विेर्तः दगु मि र्जल्ह्यांमध्ये कामाची मागणी आर्ण
परु र्वठा र्वाढला आहे.
४. आर्थिक र्र्वर्वंचनेतील र्वगि र्र्विेर्तः मर्हला, अनसु र्ू चत जाती आर्ण
अनसु र्ू चत जमातींना मनरे गाअंतगित काम.
समार्वेिी र्र्वकासासाठी र्कमान र्वेतन पधतीचे पनु रार्वलोकन
१. कामगाराचं े सरं क्षण आर्ण दाररद्र्य र्नमिल
ु नासाठी अर्तिय योग्य
पधतीच्या र्कमान र्वेतन प्रणालीची आर्वश्यकता असल्याचा सर्वेक्षणात
प्रस्तार्व.
२. सध्या आपल्या देिात र्कमान र्वेतन पधतीनसू ार र्वेगर्वेगळ्या
नोकऱ्यांसाठी 1,915 प्रकारच्या र्कमान र्वेतन पधती आहेत.
३. भारतातील प्रत्येकी 3 कामगारामं ागे एकाला र्कमान र्वेतन कायद्याचे
संरक्षण नाही.
विशेष लेख : आवथि क सिेक्षण
Page 18 of 81
Aug 2019
४. र्वेतन र्र्वधेयकानसू ार र्कमान र्वेतनाच्या ससु त्रू ीकरणाला सर्वेक्षणात
पाठींबा.
५. सर्वि कामगारांना र्कमान र्वेतनाचा सर्वेक्षणात प्रस्तार्व.
६. कें द्र सरकारने पाच भौगोर्लक र्र्वभाग तयार करुन ‘राष्रीय र्कमान
र्वेतन मंच’ स्थापन करार्वे.
७. र्कमान र्वेतनापेक्षा (floor wage) कमी र्वेतन राजयांनी र्नर् त करु
नये.
८. र्कमान र्वेतनर्नर् ती ही कौिल्य र्कंर्वा भौगोर्लक प्रदेि र्कंर्वा
दोन्हींर्वर आधारीत असार्वी.
९. र्कमान र्वेतन पधती सोपी आर्ण अमं लबजार्वणीयोग्य होण्यासाठी
तंत्रज्ञानाचा र्वापर करण्याचा सर्वेक्षणात प्रस्तार्व.
१०. कें द्रीय श्रम आर्ण रोजगार मत्रं ालयाकडून ‘राष्रीय पातळीर्वरील
डॅिबोडि’ ची र्नर्मिती करुन र्नयर्मत सचू ना देण्याचा सर्वेक्षणात प्रस्तार्व.
११. र्कमान र्वेतनर्र्वर्यक तिारींचे र्नराकरण करण्यासाठी टोल-फ्री
िमांक सर्ु र्वधा सरुु करार्वी.
१२. संर्वेदनाक्षम आर्ण िाश्वत आर्थिक र्र्वकासासठी प्रभार्वी र्कमान
र्वेतन पधती लागू करार्वी.
2018-19 र्वर्ाितील आर्थिक र्स्थती: व्यापक दृष्टीक्षेप
१. भारत अजनू ही 2018-19 र्वर्ाित जलद गतीने र्र्वकर्सत होणारी
अथिव्यर्वस्था.
२. अथिव्यर्वस्थेचा र्र्वकास दर 2018-19 मध्ये 6.8 टक्के , तो 2017-
18 मध्ये 7.2 टक्के होता.
३. चलनर्वाढीचा दर 2018-19 मध्ये 3.4 टक्क्यांर्वर रोखण्यात यि.
४. एकूण अग्रीमांमधील अनजिक संपत्तीच्या प्रमाणात र्डसेंबर 2018
अखेर 10.1 टक्क्यांनी कापत, माचि 2018 अखेर हेच प्रमाण 11.5
टक्के होते.
2017-18 पासनू आर्थिक पनु प्रािप्ती:
१. र्नर् त गंतु र्वणकू ीचे प्रमाण 2016-17 मध्ये 8.3 टक्के होते, ते
पढु ील र्वर्ाित 9.3 टक्के झाले आर्ण 2018-19 र्वर्ाित 10 टक्के झाले.
२. चालू र्र्वत्तीय तूट जीडीपीच्या 2.1 टक्के .
३. कें द्र सरकारच्या आर्थिक तटु ीचे प्रमाण 2017-18 मध्ये 3.4
टक्क्यांहून 2018-19 मध्ये 3.4 टक्क्यांपयांत आले.
४. 2019-20 र्वर्ाित आर्थिक र्वृधीची िक्यता अर्धक खासगी
गतंु र्वणक आर्ण र्वापराचा र्वेग यार्वर आधाररत आहे.
आर्थिक र्र्वकास
१. र्र्वत्तीय र्वर्ि 2018-19 आर्थिक तटू सकल देिांतगित उत्पनाच्या 3.4
टक्के आर्ण सकल देिांतगित उत्पनाच्या तल ु नेत कजािचे जीडीपी प्रमाण
44.5 टक्के (तरतदु ीत्मक) होते.
२. सकल देिांतगित उत्पनाच्या टक्के र्वारीनसु ार, 2018-19 मध्ये
2017-18च्या तल ु नेत कें द्र सरकारच्या एकूण खचाित 0.3 टक्क्यांनी
घट झाली
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
३. महसल ू खचाित 0.4 टक्के घट आर्ण भांडर्वली खचाित 0.1
टक्क्यांनी र्वाढ झाली.
४. 2017-19 सधु ारीत प्रस्थापनेत अथाित आरई मध्ये राजयांचे स्र्वतःचे
कर आर्ण बगैर कर महसल ू ात मजबतू र्वाढ दििर्र्वतो आर्ण 2018-19
अंदाजपत्रके प्रस्थापनेत अथाित बीई मध्ये ही र्वाढ कायम ठे र्वण्याची
अपेक्षा आहे.
५. सामान्य सरकार (कें द्र र्व राजय) र्र्वत्तीय एकत्रीकरण आर्ण आर्थिक
अनि ु ासनाच्या मागािर्वर आहे.
६. 2020-21 पयांत सधु ाररत र्र्वत्तीय तूट मागि राजकोर्ीय तूट सकल
देिांतगित उत्पनाच्या 3 टक्के साध्य करण्याचा र्र्वचार करत आहे आर्ण
2024-25 पयांत कें द्र सरकारचा कजािचा र्वाटा हा सकल देिातं गित
उत्पनाच्या 40 टक्के पयांत असेल.
र्र्वत्त व्यर्वस्थापन आर्ण आर्थिक मध्यस्थी
१. एनपीए गणु ोत्तरात घट झाल्याने आर्ण कजािचा र्वेग र्वाढल्याने बँर्कंग
प्रणालीत सधु ारणा झाली.
२. नादारी आर्ण र्दर्वाळखोरी कायद्यामळ ु े संकटात सापडलेल्या
मालमत्तांची मोठ्या प्रमाणात र्वसल ु ी आर्ण पनु रुत्थान करणे िक्य झाले
आर्ण व्यर्वसायात सधु ारणा झाली आहे.
३. 31 माचि 2019 पयांत सीआयआरपीने 1,73,359 कोटी रुपयांच्या
दाव्यांचा समार्वेि असलेल्या 94 प्रकरणांचा र्नपटारा के ला.
४. 28 फे ब्रर्वु ारी 2019 रोजी रु 8.44 लाख कोटींचा समार्वेि असलेल्या
6097 प्रकरणे मागे घेतली.
५. ररझव्हि बॅकें च्या अहर्वालांप्रमाणे, आधीच्या नॉन-परफॉर्मांग
खात्यांमधनू बॅका ं ंना 50,000 कोटी रुपये प्राप्त झाले आहेत.
६. अ-मानक ते मानक मालमत्तांमधनू अर्तररक्त 50,000 कोटी
रुपयांची भर
७. बेंचमाकि पॉर्लसी रे ट आधी 50 बीपीएसक नी र्वाढर्वण्यात आले
आर्ण गेल्या र्वर्ी 75 बीपीएस कमी के ले.
८. सप्टेंबर 2018 पासनू तरलता पररर्स्थती व्यर्वर्स्थतपणे कायम
रार्हली असल्याने सरकारी कागदपत्रांर्वरील उत्पन्नांर्वर पररणाम होत
आहे.
९. भांडर्वली बाजारातनू उभारलेल्या इर्क्र्वटी फायनान्स मध्ये घट
झाल्यामळ ु े आर्ण एनबीएफसी क्षेत्रातील तणार्व यामळ ु े आर्थिक प्रर्वाह
मयािर्दत रार्हला.
१०. 2018-19 मध्ये सार्विजर्नक इर्क्र्वटी जारी करून भांडर्वल
उभारण्याच्या प्रमाणत 81 टक्क्यांनी घट झाली.
११. माचि 2019 मध्ये एनबीएफसींचा िे र्डट र्वाढीचा दर र्वाई-ओ-र्वाई
30 टक्क्यांर्वरून माचि 2019 मध्ये 9 टक्क्यांर्वर आला.
र्कंमत आर्ण महागाई
१. गेल्या दोन र्वर्ाित सीपीआय-सी र्वर आधारीत चलनर्वाढीचा दर
सलग पाचव्या आर्थिक र्वर्ाित 4.0 टक्क्यांहनू कमी रार्हला.
विशेष लेख : आवथि क सिेक्षण
Page 19 of 81
Aug 2019
२. ग्राहक खाद्य र्कंमत र्नदेिांक (सीएफपीआय) आधाररत अन्नधान्य
चलनर्वाढीचा दरात देखील सलग पाचव्या आर्थिक र्वर्ाित घट झाली
असनू गेल्या दोन र्वर्ाांपासनू तो 2.0 टक्क्यांच्या खाली रार्हला आहे.
३. सीपीआय-सी आधाररत मख्ु य चलनर्वाढीचा दर (अन्न आर्ण इधं न
समहू र्वगळता सीपीआय) आता 2019 -18 च्या आर्थिक र्वर्ािच्या
2017-18 च्या तल ु नेत माचि 201 9 पासनू र्वाढण्यास प्रारंभ झाला
आहे.
४. र्र्वत्त र्वर्ि 2018-19 दरम्यान सीपीआय-सी र्वर आधारीत
र्करकोळ, गृहर्नमािण आर्ण इधं न आर्ण इतर गट यानं ी चलनर्वाढीत
योगदान र्दले आहे.
५. आर्थिक र्वर्ि 2017-19 -18 च्या दरम्यान सीपीआय ग्रामीण
चलनर्वाढीचा दर कमी झाला. तथार्प, र्वर्ि 2018-19 दरम्यान
सीपीआय िहरी चलनर्वाढ र्कंर्चत र्वाढली. र्वर्ि 2018-19 दरम्यान
अनेक राजयामं ध्ये चलनर्वाढीचा दर कमी झाला.
िाश्वत र्र्वकास आर्ण हर्वामान बदल
१. भारताचा ‘एसडीजी’ र्नदेिांक राजयांसाठी 42 ते 69 यांच्यामध्ये
आर्ण कें द्रिार्सत प्रदेिांसाठी 57 ते 68 दरम्यान आहे.
२. राजयांच्या 69 अंकांबरोबरच के रळ आर्ण र्हमाचल प्रदेि सर्वाित
आघाडीर्वर आहेत.
३. कें द्रिार्सत प्रदेिांमध्ये चंर्दगड आर्ण पडु ु चरे ी अनि ु मे 68 आर्ण
65 र्नदेिांकांनी सर्वाित पढु े आहेत.
४. ‘नमार्म गंगे’ मोर्हमेला ‘एसडीजी-6’ र्मळर्वण्यासाठी धोरणात्मक
प्राधान्य देण्याच्या आधारे प्रारंभ करण्यात आला आहे. या
कायििमामध्ये 2015-20 या कालार्वधीमध्ये 20 हजार कोटी
रूपयांच्या र्नधीची अंदाजपत्रकीय तरतूद करण्यात आली होती.
५. ‘एसडीजी’ र्मळर्वण्यासाठी साधन सामग्रु ीची दक्षता घेण्यासाठी
राष्रीय धोरण र्नर् त करण्याचा सल्ला देण्यात आला होता.
६. 2019 मध्ये संपणू ि देिासाठी ‘एनसीएपी’ कायििम सरू ु करण्यात
आला. त्याचा उद्देि आहे –
७. हर्वा, र्वायचू े प्रदर्ू ण र्नयर्ं त्रत, कमी करणे आर्ण पणू ि थांबर्वणे.
८. संपणू ि देिामध्ये हर्वेच्या गणु र्वत्तेर्वर लक्ष ठे र्वण्यासाठी मजबतू
‘नेटर्वकि ’तयार करणे.
९. 2018 मध्ये कॅ टोर्र्वस-पोलंडमध्ये आयोर्जत के लेल्या ‘सीओपी-
24’ मध्ये साध्य झालेली उर्द्दष्टे
१०. र्र्वकर्सत आर्ण र्र्वकसनिील देिांसाठी र्वेगर्वेगळ्या प्रारंभ
र्बंदचंू ी र्नर् ती.
११. र्र्वकसनिील देिांर्र्वर्यी लर्वर्चक धोरण.
१२. समानता आर्ण सामंजस्य राखताना स्र्वतंत्र जबाबदारी आर्ण
कायिक्षमसह र्सधातं ाचा र्र्वचार.
१३. पॅररस हर्वामान बदल सामजं स्य करारामध्ये र्र्वत्तीय भर्ू मके र्वर जोर
देण्यात आला आहे. त्यार्िर्वाय प्रस्तार्र्वत ‘एनडीसी’ चा लाभ र्मळू
िकणार नाही.
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
१४. आंतरराष्रीय समदु ायांच्या अनभु र्वानसु ार, र्र्वकर्सत देि हर्वामान
बदल र्र्वत्तीय प्रर्वाहार्र्वर्यी अनेक प्रकारचे दार्वे करीत आहेत. परंतु
र्वास्तर्वामध्ये के ल्या जाणा-या दाव्यांपेक्षा येणारा र्र्वत्तीय ओघ खपू च
कमी आहे.
१५. भारतामध्ये ‘एनसीडी’ लागू करण्यासाठी आंतरराष्रीय सार्विजर्नक
आर्ण खाजगी क्षेत्रांना आर्थिक मदतीबरोबरच देिांतगित
अंदाजपत्रकीय मदतीचीही आर्वश्यकता आहे.
परराष्र क्षेत्र
१. जागर्तक व्यापार सघं टनेनसु ार (डब्ल्यटू ीओ) जागार्तक व्यापाराचा
र्र्वकास 2017च्या 4.6 टक्क्यांच्या तल ु नेमध्ये 2018 मे कमी होर्वनू 3
टक्के झाला आहे. याची कारणे
२. नव्या आर्ण बदला घेण्याच्या भार्वनेने प्रेररत कर आकारणी.
३. अमेररका आर्ण चीन यांच्यामध्ये व्यापार तणार्वामध्ये र्वाढ.
४. ‘डब्ल्यटू ीओ’च्या र्र्वत्तीय बाजारामध्ये अर्नर् तता.
५. भारतीय चलनाच्या संदभािमध्ये रूपयाच्या अर्वमल्ू यनामळ ु े 2018 -
19 या र्वर्ािमध्ये र्नयाित र्वृधी झाली. तसचं आयातीमध्ये घट र्दसनू
आली.
६. 2018-19च्या एर्प्रल ते र्डसेंबर या काळामध्ये एकूण र्नधीचा ओघ
मध्यम स्र्वरुपाचा होता. तर परकीय प्रत्यक्ष गतंु र्वणक
ु ीचा (एफडीआय)
ओघ तेजीत होता. यामागचे कारण म्हणजे पोटिफोर्लयो गंतु र्वणक ु ीतनू
बाहेर पडण्याचे प्रमाण जास्त होते.
७. र्डसेंबर 2018 मध्ये भारताला 521.1 र्बर्लयन डॉलर परकीय कजि
होतं. हे माचि 2018च्या पातळीचा र्र्वचार करता 1.6 टक्क्यांनी कमी
होतं.
८. परदेिी कजािमध्ये झालेली घट पाहता, भारताला आता दीघि काळ
परदेिी कजि असणार नाही.
९. एकूण देयता आर्ण जीडीपी यांचे प्रमाण (ऋण आर्ण गैर-ऋण
यांच्या घटकांचा समार्वेि करून) 2015 च्या 45 टक्के कमी होर्वनू
2018 मध्ये ते 38 टक्के झाले आहे.
१०. परकीय प्रत्यक्ष गतंु र्वणक ु ीच्या भागीदारीमध्ये र्वाढ झाली आहे
आर्ण एकूण देयकाच्या तसंच समग्र संपणू ि पोटिफोर्लओ गंतु र्वणक ु ीमध्ये
घट झाली आहे. यार्वरून असं र्दसनू येतं की, चालू खात्याची तूट भरून
काढण्यासाठी र्नधी उपलब्ध करण्यासाठी अर्धक र्स्थर स्त्रोतांचा
र्र्वचार के ला पार्हजे.
११. 2017-18 च्या कालार्वधीत भारतीय रूपयाचे मल्ू य प्रर्त डॉलर
65-68 रूपये होते. परंतु अर्वमल्ू यनाबरोबरच भारतीय रूपयाचे मल्ू य
2018-19 मध्ये 70 -74 झाले.
१२. आयातीची िय क्षमता दाखर्वणारे पररणाम सातत्याने तीव्र र्वेगाने
र्वाढत आहेत. या मागचे कारण म्हणजे कदार्चत कच्च्या तेलाच्या
र्कमती आहेत. भारताच्या र्नयाितीच्या तल ु नेत अजनू ही तेजी आलेली
नाही.
१३. 2018-19 मध्ये र्र्वर्नमय दरामध्ये गेल्या र्वर्ीच्या तल ु नेत जास्त
चढ-उतार झाले. कच्च्या तेलाच्या र्कंमतींमळ ु े असे चढ-उतार झाले.
विशेष लेख : आवथि क सिेक्षण
Page 20 of 81
Aug 2019
१४. 2018-19 मध्ये भारताच्या र्नयाित-आयात बास्के टचे स्र्वरूप -
१५. र्नयाित (पनु र्नियाितीसह): 23,07,663 कोटी रूपये.
१६. आयात: 35,94,373 कोटी रूपये.
१७. सर्वाित जास्त र्नयाित झालेल्या र्वस्तंमू ध्ये पेरोर्लयम
उत्पादने , मौल्यर्वान दगड, और्धांचे फॉमल िु े, सोने आर्ण अन्य र्कमती
धातंचू ा समार्वेि आहे.
१८. सर्वािर्धक आयात के लेल्या र्वस्तंमू ध्ये कच्चे तेल, मोती,मौल्यर्वान
दगड, आर्ण सोने याचं ा समार्वेि आहे.
१९. भारताच्या प्रमख
ु व्यापार भागीदारामं ध्ये
अमेररका, चीन, हागं कागं , सयं क्तु अरब अमीरात आर्ण सौदी अरब
यांचा समार्वेि आहे.
२०. भारताने 2018-19 मध्ये र्र्वर्र्वध देिांबरोबर 28 र्द्वपक्षीय, बहु-
पक्षीय करार के ले.
२१. या देिांना होणारी र्नयाित 121.7 र्बर्लयन अमेररकी डॉलर इतकी
झाली. एकूण भारतीय र्नयाितीच्या प्रमाणात ही र्नयाित 36.9 दिांि
टक्के होती.
२२. या देिातून होणारी आयात 266.9 र्बर्लयन अमेररकी डॉलर
इतकी झाली. एकूण भारतीय आयातीच्या ती 52 टक्के आहे.
कृ र्ी आर्ण अन्न व्यर्वस्थापन
१. भारतीय कृ र्ी क्षेत्राची र्वाढ नेहमीप्रमाणे र्वतृिळाकार गतीची रार्हली.
२. 2014-15 मध्ये कृ र्ी क्षेत्राचे सकल मल्ू यर्वधिन 0.2 टक्के होते. ते
2016-17 मधे र्वाढून 6.3 टक्के इतके झाले. परंतु पन्ु हा 2018-19 मधे
ते घसरुन 2.9 टक्के झाले.
३. कृ र्ी क्षेत्रातून सकल मल्ू यर्वधिनाच्या टक्के र्वारीत र्नमािण होणारे
एकूण भांडर्वल 2016-17 मधे 15.6 टक्के इतके होते, ते 2017-18
मधे घसरुन 15.2 टक्के झाले.
४. 2013-14 मधे कृ र्ी क्षेत्राची एकूण मल्ू यर्वधिनार्धत भांडर्वल र्नर्मिती
2.1 दिांि टक्के होती, ती र्वाढून 2016-17 मधे 2.7 दिांि टक्के
झाली.
५. कृ र्ी क्षेत्रातील मर्हलांचा सहभाग 2015-16 मधे 13.9 टक्के
रार्हला. 2005-6 दरम्यान ही टक्के र्वारी 11.7 टक्के होती. लघु आर्ण
सीमांत िेतकरी कुटुंबातील मर्हला सहभागाची टक्के र्वारी सर्वािर्धक
म्हणजे 28 टक्के होती.
६. देिभरात र्वापरात येणाऱ्या एकूण भजू लापैकी 89 टक्के र्संचनासाठी
र्वापरले जाते म्हणनू िेतीच्या उत्पादकते ऐर्वजी र्सचं नजलाची
उत्पादकता ही धोरणात्मकदृष्ट्या महत्र्वाची बाब ठरली पार्हजे.
पाण्याच्या र्वापराची कायिकुिलता र्वाढर्वण्यासाठी सक्ष्ु म र्सचं नार्वर भर
देणे गरजेचे आहे.
७. रसायर्नक खतांना र्पक र्वृर्धने र्मळणारा प्रर्तसाद कमी होत आहे.
सेंद्रीय आर्ण नैसर्गिक िेती तंत्रज्ञान र्र्वकासाने िन्ू याधाररत नैसर्गिक
कृ र्ी अदं ाजपत्रक र्वापरल्याने पाण्याच्या उपयोगाची कायिकुिलता
आर्ण जर्मनीचा कस सधु ारु िकतो.
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
८. कृ र्ी क्षेत्रात उपर्जर्र्वकांमधे र्र्वर्र्वधता आणणे आर्ण
दग्ु धर्र्वकासाला चालना देणे गरजेचे आहे.
९. पिु पालन आर्ण मत्स्योद्योग व्यर्वसाय हे भारतात सर्वािर्धक
उत्पादकतेचे र्र्वभाग आहेत.
उद्योग आर्ण पायाभतू सोयी
१. 2018-19 मधे 8 अत्यंत महत्र्वाच्या उद्योगधंद्यांनी 4.3 इतकी र्वृधी
नोंदर्वली.
२. जागर्तक बँकेच्या डुईगं र्बझनेस या 2019 मधील अहर्वालानसु ार
भारतीय बँकांनी 190 देिांच्या र्वगिर्वारीतील आपले स्थान 77व्या
िमांकापासनू 23 या िमांकापयांत नेण्याची प्रगती साधली आहे.
३. 2014-15 मधे रस्ते बांधणीचा र्र्वकास प्रती र्दन 12 र्कलोमीटर
एर्वढा होता, तो 2018-19 मधे र्वाढून 30 र्कलोमीटर प्रर्तर्दन झाला
आहे.
४. रे ल्र्वेची मालर्वाहतूक आर्ण प्रर्वासी र्वाहतूक गेल्यार्वर्ािच्या तुलनेत
अनि ु मे 5.33 आर्ण 0.64 टक्क्यांनी र्वाढली आहे.
५. देिभरातील एकूण टेर्लफोन कनेक्िनची संख्या 118.34 कोटी
इतकी झाली आहे.
६. देिभरातील एकूण र्र्वद्यतु र्नर्मिती क्षमता 2018 मधे 3 लाख 44
हजार मेगार्वॅट इतकी होती, ती र्वाढून 2019 मधे 3 लाख 56 हजार
मेगार्वॅट इतकी झाली आहे.
सेर्वा क्षेत्र
१. देिभरातील सकल मल्ू यर्वधिनात सेर्वा क्षेत्राचा र्हस्सा 54.3 टक्के
इतका आहे. यामधे बांधकाम क्षेत्राचा समार्वेि नाही. सेर्वा क्षेत्राचा
एकूण मल्ू यर्वधिनाच्या र्वाढीतील सहभाग र्नम्म्या एर्वढा आहे.
२. आयटी-बीपीएम उद्योगात 2017-18 या र्वर्ाित 8.4 टक्के र्वाढ
होऊन तो 167 अब्ज अमेररकी डॉलसिर्वर पोहोचला. 2018-19 या
र्वर्ाित हा उद्योग 181 अब्ज अमेररकी डॉलसिर्वर पोहोचेल असा
अनमु ान आहे.
३. सेर्वा क्षेत्राच्या र्वाढीत 2018-19 या र्वर्ाित 7.5 टक्क्यांपयांत घट
झाली, 2017-18 या र्वर्ाित 8.1 टक्के र्वाढ होती.
४. गर्तमान उपक्षेत्रे : र्र्वत्तीय सेर्वा,बांधकाम क्षेत्र,आर्ण व्यार्वसार्यक
सेर्वा.
५. र्वेग मदं ार्वलेली उप क्षेत्रे : हॉटेल, र्वाहतूक, दरू संचार आर्ण प्रसारण
सेर्वा.
६. 2017 मधे रोजगारात, सेर्वा क्षेत्राचा र्वाटा 34 टक्के रार्हला.
पयिटन :
१. 2018- 19 या र्वर्ाित 10.6 दिलक्ष परदेिी पयिटक आले, 2017-
18 या र्वर्ाित सख्ं या 10.4 दिलक्ष होती.
२. 2018- 19 या र्वर्ाित पयिटनातनू 27.7 अब्ज अमेररकी
डॉलसि परकीय चलनाची कमाई झाली, 2017-18 या र्वर्ाित 28.7
अब्ज अमेररकी डॉलसि परकीय चलनाची कमाई झाली होती.
विशेष लेख : आवथि क सिेक्षण
Page 21 of 81
Aug 2019
सामार्जक पायाभतू सरं चना, रोजगार आर्ण मनष्ु य बळ र्र्वकास
१. समार्वेिी र्र्वकासासाठी, र्िक्षण, आरोग्य, गृहर्नमािण, दळणर्वळण
यासारख्या र्क्लष्ट सामार्जक पायाभतू संरचनेमधली सार्विजर्नक
गंतु र्वणक
ू महत्र्वाची असते.
२. सकल राष्रीय उत्पादनाच्या तल ु नेत सरकारी व्यय टक्के र्वारी (कें द्र
आर्ण राजये)
३. आरोग्य : 2014-15च्या 1.2 टक्क्यांर्वरून, 2018-19 मधे 1.5
टक्क्यांपयांत र्वाढ
४. र्िक्षण: याच काळात 2.8 टक्क्यार्वरून 3 टक्क्यापयांत र्वाढ
५. सकल नोंदणी प्रमाण, स्त्री-परुु र् गणु ोत्तर आर्ण प्राथर्मक िालेय
स्तरार्वरची िैक्षर्णक फल र्नष्पत्ती यात झालेल्या सधु ारणेतनू , गणु ात्मक
आर्ण दजाित्मक िैक्षर्णक र्नकर्ात झालेली लक्षणीय प्रगती
प्रतीर्बर्बत होत आहे.
कौिल्य र्र्वकासाला प्रोत्साहन-
१. अर्धस्र्वीकृ त प्रर्िक्षण संस्थेतून यर्वु कांना प्रर्िक्षण घेता यार्वे
यासाठी र्र्वत्तीय साधन म्हणनू कौिल्य व्हार्वचर सरुु करणे
२. सार्विजर्नक-खाजगी भागीदारी तत्र्वार्वर प्रर्िक्षण संस्था उभारण्याला
तसेच अभ्यासिम र्र्वकर्सत करण्याला, सार्हत्याची तरतुद करण्याला
आर्ण प्रर्िक्षकांना प्रर्िक्षण देण्याला प्रोत्साहन
३. दगु मि भागात प्रर्िक्षणासाठी रे ल्र्वे आर्ण अधि सैर्नक दलाच्या
कमिचाऱ्यांची मदत
४. मागणी आर्ण परु र्वठा यांच्यातली दरी लक्षात घेण्याच्या दृष्टीने
स्थार्नक संस्थांच्या मदतीने ग्रामीण यर्वु कांच्या कौिल्याचे मर्पंग
६. माचि 2019 मधे औपचाररक क्षेत्रात, र्नव्र्वळ रोजगार र्नर्मिती 8.15
लाख इतकी उच्च रार्हली, ईपीएफओच्या मार्हतीनसु ार 2018 च्या
फे ब्रर्वु ारीमधे ही संख्या 4.87 लाख होती.
७. 2014 पासनू प्रधानमत्रं ी ग्राम सडक योजने अतं गित
समु ारे , 1,90,000 र्कलो मीटर लांबीचे ग्रामीण रस्ते बांधण्यात आले.
८. प्रधान मंत्री आर्वास योजने अंतगित 31 माचि 2019 पयांत आर्वश्यक
सर्ु र्वधांसह 1 कोटी पक्की घरे बांधण्याचे उर्द्दष्ट ठे र्वण्यात आले होते
मात्र 1.54 कोटी घरे बांधण्यात आली.
९. र्नरोगी भारतासाठी,राष्रीय आरोग्य अर्भयान आर्ण आयष्ु मान
भारत अर्भयाना द्वारे माफक दरात दजेदार आरोग्य सेर्वा परु र्वण्यात येत
आहेत.
१०. या सेर्वा सर्वाांपयांत पोहोचाव्यात यासाठी प्रयत्न सरुु असनू
देिभरात परर्वडणाऱ्या दरात आरोग्य सेर्वांसाठी राष्रीय आयर्ु
अर्भयान,पयाियी आरोग्य सेर्वा सरुु करण्यात आल्या आहेत.
११. रोजगार र्नर्मिती करणाऱ्या मनरे गा योजनेर्वर तरतदू करण्यात
आलेल्या र्नधीपेक्षा जास्त खचि तसेच गेल्या चार र्वर्ाित यासाठी अथि
सक ं ल्पीय तरतदू चढत्या आलेखाने करण्यात आली आहे.
 Click Here for Old eCAD Magazine
४ महाराष्ट्र : स्थानिक
प्रतापगडावर जाण्यासाठी 'रोप वे', 'ववशाल प्रकल्ाांतगग'त
पर्गटन मांत्र्ाांची मांजुरी
छत्रपती शिवरायाांच्या िौयााचा साक्षीदार असलेल्या शिल्ले
प्रतापगडावर पयाटिाांना पोहोचण्यासाठी जावळी गाव (ता.
महाबळे श्वर) ते प्रतापगड असा रोपवे होणार आहे. पयाटन धोरण 2016
अांतगात या रोपवे प्रिल्पाला शविाल प्रिल्प म्हणनू मान्यता देण्यात
आली आहे. या प्रिल्पाच्या पत् ातेनांतर पयाटिाांना शिल्ले प्रतापगडावर
जाणे सोपे होणार आहे, अिी माशहती राज्याचे पयाटन मत्रां ी जयि्मार
रावल याांनी शदली.
हा रोपवे जावळी गाव (ता. महाबळे श्वर, शज. सातारा) येथनू
सरू् होणार आहे. जावळी गाव ते लँडशवि पॉईटां तसेच प्रतापगड असा
हा 5.6 शिमी लाांबीचा शविाल रोपवे प्रिल्प असेल. या प्रिल्पामळ ् े
भशवष्यात प्रतापगडावर येणाऱ्या पयाटिाांना चढण्यासाठी लागणारा वेळ
िमी होणार असनू गडावर जाणे सोयीचे होणार आहे.
महाराष्ट्रात कुपोषणामुळे ३६% मुलां कमी वजनाची
ि्पोषणमक्त
् ीसाठी सरिार शवशवध योजना, िायाक्रम राबशवले जात
असताांनाही महाराष्रावरील ि्पोषणा िांलि पणू ता शमटलेला नाही,
असे आरोग्य आशण ि्ट्ांब िल्याण मांत्रालयाच्या आिडेवारी शदसते.
महाराष्रात पाच वषाापेक्षा िमी वयाची ३६ टक्िे मल् े िमी वजनाची
आशण ३४ टक्िे मल ् े खपू च ठें गणी आहेत. या ि्पोशषत मल् ाांपैिी
१०.५ टक्िे मल् े अत्यतां िमी वजनाची (९.४ शिलो) तर ३८
* महाराष्ट्र स्थानिक चालू घडामोडी *
Page 22 of 81
टक्क्याांहून अशधि मल ् े अत्यांत ठें गणी आहेत. तथाशप, सवााशधि
ि्पोशषत असलेल्या शबहार, झारखांड, मध्य प्रदेि, उत्तर प्रदेि आशण
गज् रातच्या तल् नेत ि्पोशषत मल् ाचां े महाराष्रातील प्रमाण िमी आहे.
शूटटिंग परवानग्ाांसाठी एक खिडकी र्ोजना- मुख्यमांत्री
शचत्रपट, माशलिा, वेब सीरीज अिा माध्यमातनू मोठ्या
प्रमाणात रोजगाराच्या सांधी शनमााण झाल्या आहेत. शचत्रपटासह शवशवध
शचत्रीिरणाांसाठी लागणाऱ्या सवा प्रिारच्या परवान्याांसाठी एि शखडिी
योजना तयार िरण्यात येणार आहे. येत्या १५ ऑगस्ट रोजी या एि
शखडिी योजनेच्या शडशजटल प्लॅटफॉमाचे उद्घाटन िरण्यात येणार
असल्याची माशहती मख्् यमांत्री देवेंद्र फडणवीस याांनी शवधान पररषदेत
शदली.
सध्या शफल्म इडां स्रीत मोठ्या प्रमाणात शनशमातीचे िाम सरू
्
आहे. या व्यवसायातून छोट्या मोठ्या शवशवध प्रिारचे रोजगार शनमााण
झाले आहेत. त्यामळ ् े शचत्रीिरणासाठी आवश्यि सवा परवानग्या
ऑनलाईन देण्यासाठी या योजनेच्या डीशजटल प्लाटफॉमाचे उद्घाटन
िरण्यात येईल, असेही मख्् यमांत्री म्हणाले.
अवववाटहतेला २३ आठवड्याचा गर्ग पाडण्याची परवानगी;
हार्कोटाचा महत्त्वपूणग टनणगर्
वैद्यिीय गभापात िायद्यानस् ार २० आठवड्यावरचा गभा पाडता येत
नाही. परांत,् मांब् ई उच्च
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
न्यायालयाच्या नागपरू खांडपीठाने चांद्रपरू येथील एिा अशववाशहत
गभावतीला मानवतेच्या आधारावर २३ आठवड्याचा गभा पाडण्याची
परवानगी शदली. तरुणी सज्ञान आहे. त्यामळ ् े शतला शतचे मल ू भतू
अशधिार लक्षात घेता शतच्या स्वत च्या जोखमीवर गभापात िरण्याची
परवानगी शदली जात असल्याचे शनणायात स्पष्ट िरण्यात आले.
न्यायमतू ीद्वय प्रदीप देिमख
् व पष्् पा गणेडीवाला याांनी हा
महत्त्वपणू ा शनणाय शदला. भारतामध्ये अशववाशहतेच्या पोटी जन्मलेल्या
बाळािडे िलांि म्हणनू पाशहले जाते. पीशडत तरुणीला हा िलांि
जीवनभर वाहायचा नाही. तरुणी व बाळ यापैिी ि्णाच्याही ते
फायद्याचे होणार नाही. गभा िायम ठे वल्यास तरुणीचे भशवष्य िाय असू
ििे ल हे सामाशजि पररशस्थती लक्षात घेता पाशहले जाऊ ििते, असे
शनरीक्षण न्यायालयाने हा शनणाय देताना नोंदवले.
महाराष्ट्र देशर्रात आघाडीवर
पयाावरणस्नेही इमारतींच्या मानाि
ां नात जगभरात अव्वल
असणाऱ्या लीडरशिप इन एनजी अँड एन्व्हायनामेण्टल शडझाइन (लीड)
या मानाांिन पद्धतीनस् ार दी यएू स ग्रीन शबशल्डगां िौशन्सलने
(यएू सजीबीसी) भारतातील आघाडीच्या १० राज्याांची सचू ी नि ् तीच
घोशषत िे ली. या सचू ीत महाराष्र पशहल्या क्रमाांिावर असनू त्या
पाठोपाठ िनााटि, तशमळनाडू, हरयाणा आशण उत्तर प्रदेिचा क्रमाांि
लागला आहे. भारतासाठी अिा प्रिारे सचू ी प्रशसद्ध िरण्याचे हे दस् रे
वषा असनू लीड प्रमाशणत एिशत्रत ढोबळ प्रशत चौरस फूट शनिषावर ही
क्रमवारी ठरवली जाते.
"भारत हा पयाावरणस्नेही इमारतींच्या बाबतीत आघाडीवर
असनू प्रत्येि वषाागशणि यात सध् ारणा होत आहे," असे यएू सजीबीसी
आशण ग्रीन शबझनेस सशटाशफिे िन इनिॉपोरे िनच्या आग्नेय आशिया
आशण पशिम आशिया शवभागाचे व्यवस्थापिीय सांचालि
गोपाळिृ ष्णन पद्मनाभन याांनी साांशगतले.
शाश्वत गुणवत्तेचे आांतरराष्ट्रीर् प्रतीक
िाश्वत उपायाांना प्राधान्य देत शनरोगी वातावरणाची शनशमाती िरून,
तसेच, स्रोताांच्या िाटेिोर वापरासह शिमान खचाात व िमीत िमी
िाबान उत्सजान िरणाऱ्या इमारतीसाठी लीड हे िाश्वत गण् वत्तेचे
आांतरराष्रीय प्रतीि आहे. लीड प्रमाशणत इमारती तेथील लोिाांसाठी
शनरोगी वातावरणाची शनशमाती िरतात, तसेच त्या ऊजाा व पाण्याचा
िमी वापर िरतात. पारांपररि इमारतींच्या तल ् नेत पयाावरणस्नेही
इमारतींमधनू िे वळ बाांधिामाच्या िालावधीतच नव्हे, तर नांतरच्या
िाळात, तसेच शतच्या सांपणू ा आयष्् यमानाच्या िालावधीतही
उत्सजानाचे प्रमाण िमी असते.
* महाराष्ट्र स्थानिक चालू घडामोडी *
Page 23 of 81
Aug 2019
जागवतक बँकेकडून धरणाांच्या देिर्ाल, दुरुस्तीसाठी
राज्याला ९४० कोटींचा टनधी
राज्यातील धरणाांच्या देखभाल, दरु् स्तीच्या िामाांसाठी धरणे
पन् वासन आशण सध् ारणा प्रिल्प (डॅम ररहॅशबशलटेिन अॅण्ड इम्प्रव्् हमेंट
प्रोजेक्ट- डीआरआयपी) राबवण्यात येणार आहे. त्यासाठी ‘धरणे
सर् क्षा समीक्षा सशमती’ गशठत िरण्यात आली असनू या प्रिल्पासाठी
जागशति बँिेिडून राज्याला तब्बल ९४० िोटी रुपयाांचा शनधी
शमळणार आहे.
धरणे पन् वासन आशण सध् ारणा प्रिल्प (शिप) हा िें द्रीय पाणी
सांसाधने, नदी सध् ार आशण पन् रुज्जीवन मांत्रालयाचा प्रमख ् प्रिल्प
आहे. या प्रिल्पाांतगात धरणाांचे पन् वासन आशण सध् ारणा िरण्याचे िाम
दोन टप्प्याांत िरण्याचे िें द्र सरिारने ठरवले आहे. त्यासाठी जागशति
बँिेचे आशथाि पाठबळ शमळेल. या प्रिल्पाांतगात दस् ऱ्या टप्प्यात (शिप
टू) राज्यातील धरणाांची िामे िरण्यात येणार असनू त्यासाठी ९४०
िोटी रुपये शमळणार आहेत.
हस्तललखित पोथ्या, दुमीळ कागदाांच्या सूचीचा प्रकल्
भारत इशतहास सांिोधि मांडळाच्या सांग्रहात असलेल्या
हस्तशलशखत स्वरूपातील प्राचीन पोथ्या आशण दफ्तरखान्यातील दम् ीळ
िागदाांची वगावारी िरून सचू ी तयार िरण्याच्या प्रिल्पाला गती
शमळत आहे. त्याचप्रमाणे शनवडि िागदपत्राांचे मराठी शलप्यांतर
िरण्याचे िाम सरू ् िरण्यात आले आहे. राज्य मराठी शविास सांस्थेने
िे लेल्या पाच लाख रुपयाांच्या अथासाह्य़ातून हे प्रिल्प राबशवण्यात येत
आहेत.
इशतहासाचाया शव. िा. राजवाडे आशण सरदार खांडेराव
शचांतामण मेहदें ळे याांनी स्थापना िे लेले भारत इशतहास सांिोधि
मांडळाने ७ जल ् ै २०१९ रोजी ११० व्या वषाांत पदापाण िे ले. मांडळािडे
३१ हजार हस्तशलशखत पोथ्याांचा सांग्रह आहे. त्यापैिी १८ हजार
पोथ्याांची यापवू ी सचू ी िरण्यात आली आहे.
 Click Here for Old eCAD Magazine

५ राष्ट्रीय
कुपोषणविरोधी योजनाांच्या पाहणीसाठी निी ननरीक्षण शेतकरी आत्महत्या रोखण्यासाठी केंद्राची २० सूत्री
पद्धती व्यापक योजना

महिला, बालके याांच्यातील कुपोषणाचे प्रमाण कमी
करण्याकररता असलेल्या योजनाांच्या फलश्रतु ीची तपासणी
करण्यासाठी नवी हनरीक्षण पद्धती कें द्र सरकारने अमलात आणली
आिे. पोषण अहियान, पांतप्रधान मातृवांदना योजना, अांगणवाडी
योजनाांची नीट अांमलबजावणी झाली की नािी याची पािणी के ली
जाणार आिे. पोषण अहियानाच्या फलश्रतु ीचा नीती आयोगाकडून
ठराहवक कालावधीनतां र आढावा घेतला जातो. पोषण अहियानाची
हनयहमतपणे िी पािणी करण्यासाठी राष्ट्रीय पोषण ससां ाधने कें द्र - कें द्रीय
प्रकल्प हनरीक्षण हविागाची (एनएनआरसी-सीपीएमय)ू स्थापना
करण्यात आली आिे. या योजनेच्या अतां गगत जे कायगक्रम िाती घेतले
जातात तयाचां ा आढावा या हविागातफे घेण्यात येतो.
पतां प्रधान मातृवदां ना योजनेचा आढावा इटां रनेटच्या
माध्यमातनू व्यवस्थापन व माहिती (एमआयएस) सॉफ्टवेअरद्वारे घेतला
जातो. तयाचप्रमाणे अांगणवाडी योजनेची नीट अांमलबजावणी िोते आिे
की नािी िे पािण्यासाठी एक हनरीक्षण पद्धती कायागहववत करण्यात
आली आिे. या योजनेसांदिागत िाती आलेल्या माहितीची
एमआयएसच्या माध्यमातनू खातरजमा के ली जाते.
अांगणवाडी योजनेचा आढावा घेण्यासाठी अांगणवाडी,
ब्लॉक, हजल्िा, राज्य, राष्ट्रीय स्तरावर कें द्र सरकारने हवहिष्ट प्रकारची
हनरीक्षण पद्धती लागू के ली आिे. हकिोरवयीन मल ु ींसाठी राबहवलेल्या
योजनाांची गाव, ब्लॉक, हजल्िा, राज्य, राष्ट्रीय स्तरावर पािणी करण्यात
येते. तयाहिवाय अवय योजनाांचा बैठका व हव्िहडओ कॉवफरवस याांच्या
माध्यमातून आढावा घेतला जातो.
िेतकऱयाांच्या सवागहधक आतमितया मिाराष्ट्रात झाल्याची
कबल ु ी सरकारने लोकसिेत हदली. राज्यहनिाय िेतकऱयाांच्या
आतमितयाांच्या यादीत तेलांगणा आहण
कनागटकनांतर मिाराष्ट्र अग्रणी आिे. िेतक-याांच्या आतमितयेचे प्रमाण
वाढल्यानतां र कें द्र सरकारने २० सत्रू ी व्यापक योजना आखली असनू ,
या योजनेमळ ु े िेतक-याांच्या आतमितयेचे प्रमाण हनहित कमी िोईल,
असा दावा सरकारने राज्यसिेत के ला.
२०१६, २०१७ आहण २०१८ मधील यासबां धां ीची
आकडेवारी उपलब्ध नािी, अिी माहितीिी सरकारने राज्यसिेत हदली.
तथाहप, हबिार झारखडां , जम्म-ू काश्मीर आहण गोव्यासि ३६ राज्याांपैकी
१६ राज्याांत एकािी िेतकऱयाने आतमितया के ली नािी. कें द्राच्या २०
सत्रू ी व्यापक योजनेतित राज्याांमाफग त राबहवण्यात येणाºया
कायगक्रमामळ ु े िेतकऱयाांच्या आतमितयेचे प्रमाण कमी िोईल, असा
दावा कें द्रीय कृ षी आहण ग्रामीणहवकासमांत्री नरें द्र हसांि तोमर याांनी
के ला. कृ षी िा राज्याांचा हवषय असल्याने राज्य सरकार यादृष्टीने कें द्रीय
योजना, कायगक्रम िाती घेऊन प्रिावी अांमलबजावणी करतात. सरकारने
२०२२ पयंत िेतकऱयाांचे उतपवन दप्ु पट करण्याचे ठरहवले आिे.
याबाबत हिफारस करण्यासाठी २०१६ मध्ये आांतर-मत्रां ालय सहमती
स्थापन के ली िोती. सहमतीच्या हिफारिी अमलात आणण्याच्या दृष्टीने
हनगराणीसाठी यावषी २३ जानेवारी रोजी एक उच्चाहधकार सहमती
स्थापन करण्यात आली.
२०१५ मध्ये देििरात ८,००७ िेतकºयाांनी आतमितया
के ली. तयापैकी मिाराष्ट्रातील िेतक-याांची सांख्या ३,०३० िोती.

* राष्ट्रीय चालू घडामोडी *

Page 24 of 81
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
२०१४ च्या तल ु नेत िेतक-याांच्या आतमितयेचे प्रमाण अहधक आिे.
२०१४ मध्ये देििरात एकूण २,५६८ िेतकऱयाांनी आतमितया के ली
िोती. एकूणच २०१४ च्या तल ु नेत २०१५ मध्ये िेतकºयाांच्या
आतमितयेचे प्रमाण वाढले, िी वस्तुहस्थती आिे.
'एक देश-एक रेशनकार्ड' योजना
कें द्रातील मोदी सरकार 'एक देि- एक रे िनकाडग' या
घोषणेसि मित्त्वपणू ग पाऊल उचलण्याच्या तयारीत आिे. नव्या
योजनेमळ ु े भ्रष्टाचाराला आळा बसणार असनू रोजगाराहनहमत्त स्थलाांतर
करणाऱया गररब कामगाराांना आपल्या रे िन काडागवर कोणतयािी
राज्यात, कोणतयािी हठकाणी धावय घेणे िक्य िोणार आिे. या
बदलामळ ु े अहधक काडग जवळ बाळगण्याच्या प्रकारालािी आळा
बसणार आिे.
१. कें द्रीय अवन मत्रां ी रामहवलास पासवान याांच्या नेततृ वात अवन
सहचवाांच्या बैठकीत या हनणगयाची जलदगतीने अमां लबजावणी
करण्याचा हनणगय घेण्यात आला आिे.
२. सतत स्थलाांतर करणाऱया कामगाराांना या योजनेचा मोठा लाि
िोणार आिे.
३. या हनणगयामळ ु े स्थलाांतर करणाऱया कामगाराांना पणू ग अवन सरु क्षा
हमळणार आिे.
४. या हनणगयामळ ु े लािाथी कोणतयािी एका हिधावाटप दक ु ानािी
बाांधलेले रािणार नसल्याने तयाांना पणू ग स्वातांत्र्य हमळणार आिे.
या हनणगयामळ ु े भ्रष्टाचारालािी आळा बसणार.
िे लक्ष्य गाठण्यासाठी अवन मत्रां ालय सवग काडडगसचे एक
कें द्रीय डेटाबेस तयार करणार आिे. यामळ ु े डुहप्लके ट काडग रद्द करण्यात
मदत िोणार आिे. आांध्र प्रदेि, गजु रात, िररयाणा, झारखांड, कनागटक,
के रळ, मिाराष्ट्र, राजस्थान, तेलांगण आहण हत्रपरु ा या राज्याांमध्ये िी
पद्धत लागू करण्यात आली असनू या राज्याांमधील नागररक राज्यातील
कोणतयािी हजल्यामध्ये जाऊन रे िन घेऊ िकतो. तसेच पढु ील दोन
महिवयात तेलांगण आहण आध्रां प्रदेिचे लािाथी दोन पैकी कोणतयािी
राज्यातून रे िन हमळवू िकणार आिेत.
‘स्विस’च्या यादीत भारत ७४ व्या स्थानी
नागररक आहण उद्योगाांनी हस्वस बँकेत ठे वलेल्या पैिाांवरून
तयार करण्यात आलेल्या यादीत िारताची एका क्रमाांकाने घसरण
झाली असनू , िारत ७३ वरून ७४ व्या स्थानी आला आिे. तर, हिटन
आपल्या सवोच्च स्थानी कायम आिे. तसेच, पाहकस्तानी
नागररकाांकडून हस्वस बँकेत ठे वल्या जाणाऱया रकमेतिी घट झाली
असनू , ते प्रमाण िारतीयाांयाांच्या तल
ु नेत घसरले आिे. गेल्या चार वषांत
असे पहिल्यादां ाच घडले आिे.
हस्वतझलंडमधील हस्वस बकँ प्रिासनाने िी यादी जािीर
के ली आिे. दोन वषांपवू ी िारत ८८ व्या क्रमाांकावर िोते. तयानांतर
* राष्ट्रीय चालू घडामोडी *
Page 25 of 81
Aug 2019
गेल्या वषी मोठी उसळी घेऊन तो ७३ व्या स्थानी आली िोता. यांदा
तयात पवु िा घसरण झाली असनू , िारत ७४ व्या स्थानी आिे. हस्वस
निनल बँके (एसएनबी) च्या वाहषगक साांहख्यकी अिवालानसु ार बँकेत
पैसे जमा करण्याबाबत िारत हपछाडीवर असनू , एकूण जमा िोणाऱया
रकमेपैकी िारतीयाांद्वारे जमा करण्यात आलेल्या पैिाांचे प्रमाण ०.०७
टक्के आिे. तर, हिटनसाठी िेच प्रमाण २६ टक्के आिे.
यादीत पहिल्या पाट क्रमाांकावर अनक्र
ु मे हिटन, अमेररका,
वेस्ट इहां डज, फ्रावस आहण िॉँगकॉँग िे देि आिेत. मॉररिस (७१ व्या
स्थानी), वयहू झलँड (५९), हफहलपाइवस (५४), कनडा (३६), इस्रायल
(२८), सौदी अरे हबया (२१), जपान (१६), इटली (१५), ऑस्रेहलया
(१३), यएू ई (१२) िे देि िारताच्या पढु े असनू , िारताचे िेजारी देि
श्रीलांका (१४१), म्यानमार (१८७) आहण ितू ान (१९३) खपू च मागे
आिेत. 'हिक्स' देिामां ध्ये रहिया (२० व्या स्थानी), चीन (२२), दहक्षण
आहफ्रका (६०) आहण िाझील ६५ व्या स्थानी आिे.
केंद्र सरकार रेरा अधधक सुलभ करणार
रे रासांबांधी (रीअल इस्टेट रे ग्यलु ेटरी अथॉररटी) प्रहक्रयेमध्ये
आणखी ससु त्रू ता आणण्याचा हनणगय कें द्रीय गृिहनमागण मत्रां ालयाने
घेतला आिे. यानसु ार देििरातील सवग रे रा लवकरच एकाच आयटी
मांचाखाली आणण्याची मित्त्वाकाांक्षी योजना या मांत्रालयाने आखली
आिे. यामळ ु े हवहवध राज्याांतील रे रासांबांधीच्या तक्रारी व तयाांचे हनवारण
देििरातील ग्रािकाांना पिाण्यास उपलब्ध िोऊ िके ल.
गृिखरे दीमध्ये बाांधकाम व्यावसाहयकाांकडून फसवणक ू
िोण्याच्या तक्रारी वाढल्यानांतर कें द्र सरकारने िा कायदा हनमागण के ला
िोता. देिातील ३० राज्याांमध्ये सध्या िा कायदा लागू आिे.
देििरातील रे राांची चार क्षेत्रीय गटाांत हविागणी करण्यात आली आिे.
मात्र यामळ
ु े परराज्याांतील एखाद्या प्रकरणी रे राने काय हनणगय हदला आिे
यासि अनेक मित्त्वाची माहिती ग्रािकाांना हमळत नव्िती. िी गैरसोय
लक्षात घेऊन हदल्ली रे राच्या नेततृ वाखाली एक सहमती नेमण्यात
आली.
परिर्णारी घरेही जलद विळणार
प्रधानमत्रां ी आवास योजनेंतगगत (पीएमएवाय) 'सवांसाठी घरे '
िी योजना अहधक जलदगतीने राबवण्याचा हनणगय कें द्र सरकारने घेतला
आिे. या योजनेंतगगत ििरी िागातां ील एक कोटी नागररकाांना २०२२
पयंत परवडणारी घरे देण्याचे उहद्दष्ट यापवू ी आखण्यात आले िोते. मात्र
हनधागररत मदु तीपवू ी दोन वषे आधीच म्िणजे २०२०पयंत एक कोटी
नागररकाांना या योजनेचा लाि देण्यात येईल, असा हनधागर सरकारतफे
बधु वारी व्यक्त करण्यात आला.
पीएमएवाय एका दृहष्टक्षेपात
२६ लाख : आतापयंत बाांधलेली घरे
१३ लाख : घराांचे सांबांहधताांना हवतरण
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine Aug 2019

८१ लाख : एकूण मांजरू घरे
४८ लाख : घरे बाांधण्याचे काम सरू
ु तसेच राज्याचे पेयजलाचे सांकटिी दरू िोणार आिे. तर मिाराष्ट्र आहण
४.४३ लाख कोटी : घरे बाांधण्यासाठी करण्यात येणारी एकूण गतांु वणक
ू आांध्रप्रदेिच्या अनेक हजल्िय़ाांमध्ये जलपरु वठा िक्य िोणार आिे.
'या' 19 िोठ्या सरकारी कांपन्या होणार बांद
कें द्र सरकारने तोटडयात असणाऱया 19 मोठडया कांपवया बांद
करण्याचे आदेि हदले आिेत. यामध्ये एचटीएम, हिदां स्ु तान के बल्स
आहण इहां डयन ड्रग्स सारख्या बडडया कांपवयाांचािी समावेि आिे.
लोकसिेमध्ये काँग्रेसचे खासदार अदरू प्रकाि याांनी उपहस्थत के लेल्या
प्रश्नाला उत्तर देताना कें द्रीय अवजड उद्योग मांत्री अरहवांद सावतां याांनी
वेगवेगळ्या क्षेत्रात तोटडयात चालणाऱया कांपवयाच ां ी माहिती हदली. याच
वेळी सावतां याांनी तोटडयात चालणाऱया 19 सरकारी कांपवया बदां
करण्याचे आदेि देण्यात आले आिे असां साांगत या कांपवयाांची यादी
जािीर के ली.
बदां िोणाऱया कांपवयाांची नावे
१. हिदां स्ु तान के बल्स हलहमटेड
२. एचएमटी वॉचेस हलहमटेड
३. एचएमटी हचनार वॉचेस हलहमटेड
४. एचएमटी बेअररांग्स हलहमटेड
५. तांगु िद्रा स्टील प्रोडक्टडस हलहमटेड
६. एचएमटी हलहमटेडच्या मालकीचे टक्टर यहु नट आहण इवां स्टुमटें ेिन
हलहमटेडचा कोट्टा येथील कारखाना
७. अांदामन आहण हनकोबार वन आहण वृक्षारोपण हवकास हनगम
हलहमटेड
८. िारत वगन अण्ड इजां ीहनयररांग कांपनी हलहमटेड
९. बनग स्टण्डडग कांपनी हलहमटेड
१०. सीएनए/एन टू ओ फोर प्लण्ट वगळता हिदां स्ु तान ऑगेहनक
के हमकल्स हलहमटेडच्या रसायन क्षेत्रातील सवग कारखाने
११. ज्यटू मवयफ ु क्चसग कॉपोरे िन हलहमटेड
१२. बडगस ज्यटू अण्ड एक्सपोटग हलहमटेड
१३. कें द्रीय अांतदेिीय जल पररविन हनगम हलहमटेड
१४. इहां डयन ड्रग्स आहण राजस्थान ड्रग्स अण्ड फामागस्यहु टकल्स
हलहमटेड
१५. आयओसीएल क्रेडा बायोक्यएु ल हलहमटेड
१६. क्रेडा एचपीसीएल बायोक्यएु ल्स हलहमटेड
१७. एसटीसीएल हलहमटेड
कालेश्वरि प्रकल्पाचे उद्घाटन
तेलांगणात जगातील सवागत मोठय़ा हलफ्ट हसचां न प्रकल्पाचे
उद्घाटन झाले. कालेश्वरम गोदावारी हलफ्ट हसचां न प्रकल्पाचे उद्घाटन 3
मख्ु यमांत्र्याांच्या िस्ते के ले आिे. तेलांगणा, आांध्रप्रदेि आहण मिाराष्ट्राचे
मख्ु यमांत्री या समारांिाला उपहस्थत िोते. या प्रकल्पामळ ु े तेलांगणाच्या
13 हजल्िय़ाांमधील 18 लाख एकर जमीन ओहलताखाली येणार आिे.
िा प्रकल्प मेघा इहां जहनयररांग अँड इवफ्रास्रक्चर हलहमटेड
(एमईआयएल) आहण िेलच्या सिकायागने 82,000 कोटी रुपयाांच्या
खचागने के वळ 3 वषांमध्ये पणू ग झाला आिे. तेलांगणात गोदावरीसि
अनेक नद्या असनू िी तयाच्या पाण्याचा परु े सा लाि हमळत नव्िता, पण
या प्रकल्पामळ ु े पाण्याची समस्या बऱयाचअि ां ी दरू िोणार असल्याचे
एमईआयएलचे सचां ालक श्रीहनवास रे डडडी याांनी म्िटले आिे.
राज्यसभेतही जम्मू-काश्मीरिधील राष्ट्रपती राजिट िाढीचा
प्रस्ताि िांजरू
जोरदार चचेअांती अखेस राज्यसिेत देखील जम्म-ू
काश्मीरमधील राष्ट्रपती राजवटीचा कालावधी सिा महिवयाांसाठी
वाढवण्याचा प्रस्ताव मांजरू झाला. याबरोबरच जम्म-ू काश्मीर आरक्षण
(सधु ारणा) हवधेयक २०१९ ला देखील मांजरु ी हमळाली. गृिमांत्री अहमत
ििा याांनी िे दोविी प्रस्ताव राज्यसिेत माांडले िोते. खरे तर राज्यसिेत
सरकारचे बिुमत नव्िते व लोकसिेत या प्रस्तावास काँग्रेससि अवय
हवरोधकाांनी हवरोध दिगवला िोता. तयामळ ु े राज्यसिेत याला मांजरु ी
हमळण्याची िक्यता कमी वाटत िोती. मात्र, राज्यसिेतिी िे दोविी
हवधेयक पारीत झाल्याने आता जम्म-ू काश्मीरमध्ये ३ जल ु ै पासनू पढु े
सिा महिवयाांसाठी राष्ट्रपती राजवट लागू िोणार आिे.
िाथुरािध्ये पनहल्ाांदाच हत्तींसाठी सुरु होणार िॉटर
क्लिननक
िारतात पहिल्याांदाच माथरु ामध्ये सधां ीवात, साांधे दख
ु ी आहण
पायाांच्या आजाराांमळ ु े ग्रस्त असलेल्या ित्तींसाठी हविेष िायड्रोथेरपी
उपचार कें द्र सरुु के ले आिे. उत्तर प्रदेि वन हविाग आहण एनजीओ
(नॉन-सरकारी ऑगगनायझेिन), ववयजीवन एसओएसचा (SOS)
याांच्या सांयक्त
ु सििागाने याची सरुु वात करण्यात आली आिे.
मितवाचे
१. जांबो िायड्रोथेरपी सेंटर: िे ववयजीवन एसओएसच्या (SOS)
एहलफांट कवझवेिन अँड के अर सेंटर (ईसीसीसी) जवळ आिे, ज्यात
20 पेक्षा जास्त वाचलेले ित्ती आिेत.
२. यामध्ये वायरलेस हडहजटल एक्स रे , लेसर उपचार, डेंटल एक्स रे ,
थमगल इमेहजगां आहण अल्रासोनोग्राफी सद्ध ु ा उपलब्ध आिे.
३. या हठकाणी ११ फुट खोल, २१ िाय प्रेिर जेट स्प्रे आिेत जे ित्तींचे
पाय आहण िरीराला माहलि

* राष्ट्रीय चालू घडामोडी *

Page 26 of 81
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy
ऑपरेशन सांकल्प
21 जनू 2019 रोजी, िारतीय नौदलाने ओमानच्या खाडीत
"ऑपरे िन सांकल्प"ला सरुु वात के ली. याचा मख्ु य िेतू क्षेत्रातील समद्रु ी
घटनाांच्या पिात परे सीयन खाडी आहण ओमानच्या खाडीतनू चालत
असलेल्या िारतीय ध्वजवािक जिाजाांची पनु रग चना करणे िा आिे.
यद्ध
ु जिाज तैनात : िारतीय नौदलाने आय.एन.एस. चेवनई आहण
आय.एन.एस. सनु नै ा िी दोन िारतीय जिाजे या क्षेत्रामध्ये सरु क्षा
कायागसाठी तैनात के ली आिेत.
िवाई हनगराणी
१. गल्फ क्षेत्रामध्ये जिाजाांच्या िालचालींवर लक्ष ठे वण्यासाठी
िारतीय नौदलाच्या हवमाने तैनात के ली आिेत.
२. पाश्वगिमू ी: ओमानच्या खाडीत तणाव वाढल्यानतां र िे ऑपरे िन सरू
करण्यात आले िोते, जेथे दोन तेल टकसगवर िल्ला झाला आहण सयां क्त
अरब अमीरातच्या चार टँकरवर िल्ला झाला. या घटनेनतां र इराण
आहण अमेररके त तणाव वाढत आिे. अमेररके ने यासबां धां ी इराणला दोष
हदला आिे परांतु इराणने िे दोष फे टाळले आिेत.
भारताबरोबरील व्यापारािध्ये अिेररकेने चीनला िागे
टाकले
२०१८-१९ मध्ये अमेररका चीनला मागे टाकत िारताचा
सवागत मोठा माल व्यापार िागीदार बनला आिे. 2017-18 साठी
अमेररके बरोबरचा िारताचा व्यापार अहधिेष कमी िोऊन $ 21.2
अब्जाांवरून 16.8 अब्ज डॉलरवर आला.
मितवाचे
िारताची चीनबरोबरची व्यापार तुट ६३ अब्ज डॉलर
(२०१७-१८) वरून ५३ अब्ज डॉलर (२०१८-१९) वरती आली आिे.
िरतची चीनवरती आयातीसाठी असलेले अवलांहबतव ७६ अब्ज
डॉलर (२०१७-१८) वरून ७० (२०१८-१९) अब्ज डॉलरवरती आला
आिे.
कोल्हापुरी चपलाांना विळाला जीआय टॅ ग
पेटांटडस, हडझाइन आहण रेड माकग च्या कांरोलर जनरलकडून
जगप्रहसद्ध िस्तहनहमगत कोल्िापरु ी चपलानां ा जीआय (Geographic
Indication) (िौगोहलक सक ां े त) टग प्राप्त झाला आिे.
मितवाचे
१. मिाराष्ट्राच्या चार हजल्यामां ध्ये : कोल्िापरू , साांगली, सोलापरू
आहण सतार.
२. कनागटकच्या चार हजल्याांमध्ये : धारवाड, बेलगम, बागलकोट
आहण हबजापरू .
३. टहगगां मळ ु े कोल्िापरू मधील कारागीराांना स्थाहनक आहण
आांतरराष्ट्रीय पातळीवर तयाांची उतपादने बनहवण्यास आहण बाजारपेठ
* राष्ट्रीय चालू घडामोडी *
Click Here for Old eCAD Magazine Aug 2019
हमळहवण्यास मदत िोईल. यामळ ु े या कारागीराांना अवैधररतया फुटवेअर
िँडची कॉपी हकांवा अनक ु रण करण्याचा प्रयतन करणाऱयाांना देखील
िाताळण्यास मदत िोईल.
४. 20 व्या िताब्दीच्या सरुु वातीला कोल्िापरु ी िँडच्या चपला
कोल्िापरु च्या बाजारात येऊ लागल्या. छत्रपती िािू मिाराजाांनी
कोल्िापरू ी चपलाांच्या उतपादनास प्रोतसािन हदले आहण तयाच्या
िासनकाळात 29 चामगउद्योग कें द्रे उघडली.
िौगोहलक सक ां े त बद्दल
िे अिा उतपादनाांवर वापरले जाते ज्यात हवहिष्ट िौगोहलक
मळू असते आहण मळ ू उतपत्तीमळु े तयाला गणु हकांवा प्रहतष्ठा असते.
वतसरी इां र्ो-फ्रान्स सायबर पररषद
ु
ु 20 जनू 2019 रोजी फ्रावसमधील पररस येथे हतसरे इडां ो-फ्रेंच
सायबर सिां ाषण 2019 आयोहजत करण्यात आले. परराष्ट्र व्यविार
मत्रां ालयातील फ्रेंच राजदतू िेन्री वेहडगयर आहण ई-गव्िनगवसचे प्रिारी
सयां क्त
ु सहचव उपेंद्र हसिां रावत, परराष्ट्र व्यविार मत्रां ालयातील माहिती
तांत्रज्ञान आहण सायबर हडप्लोमसी या बैठकीचे सि अध्यक्ष िोते.
मितवाचे
सायबर स्पेसमध्ये दिितवादाचा सामना करण्यासाठी, दोविी
पक्षाांनी प्रिावी यांत्रणा हवकहसत करण्याचा आहण सायबर स्पेसमध्ये
के लेल्या प्रयतनाांचे समववय करण्याचा हनणगय घेतला आिे. सायबर
क्राइमच्या हवरोधात लढा आहण दिितवादाच्या उद्देिाने इटां रनेटचा
वापर करण्याबाबत सल्लामसलत. दोविी बाजनांू ी खल ु े, हवश्वासािग,
सरु हक्षत, हस्थर आहण िाांततापणू ग सायबर स्पेसिी के लेल्या तयाांच्या
वचनबद्धतेची पष्टु ी के ली. चौथा इडां ो-फ्रेंच सायबर सांवाद िारतात
िोणार आिे.
र्ीर्ी इां नर्या चॅनेल बाांगलादेश आणण दक्षक्षण कोररयािध्ये
प्रसाररत केले जाणार
19 जनू 2019 रोजी प्रकाि जावडेकर, िारत सरकारच्या
माहिती आहण प्रसारण (आयएडां बी) मत्रां ालयाने बाांग्लादेि आहण
दहक्षण कोररयासि डीडी (दरू दिगन) इहां डया, िारतीय इग्रां जी बातम्या
आहण करांट अफे यसग चनल या करारावर स्वाक्षरी के ली.
19 जनू 2019 रोजी प्रकाि जावडेकर, िारत सरकारच्या
माहिती आहण प्रसारण (आयएडां बी) मत्रां ालयाने बाांग्लादेि आहण
दहक्षण कोररयासि डीडी (दरू दिगन) इहां डया, िारतीय इग्रां जी बातम्या
आहण करांट अफे यसग चनल या करारावर स्वाक्षरी के ली.
िा करार प्रसार िरती आहण बाांगलादेि सरकारच्या
मालकीचे बीटीव्िी वल्डग याांच्या आहण दहक्षण कोररया सरकारचे इग्रां जी
चनेल के बीएस याांच्यामध्ये पार पडला.
Page 27 of 81
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine Aug 2019

िे चनेल िारतात डीडीफ्री हडिवर उपलब्ध असतील, ज्यात समु ारे 35 ३. २०५० पयंत ७.७ अब्ज लोकसांख्या ९.७ अब्ज एवढी िोईल,
दिलक्ष ग्रािक आिेत. यामळ ु े दहक्षण आहियाई देिाांबरोबर िारताचे एवढडया मोठडया लोकसांख्येसाठी लागणाऱया आिाराची तयारी
सांबांध दृढ िोण्यास मदत िोईल. करण्यासाठी हनयोजन आखण्याची गजर साांगण्यात आली आिे.
बाांग्लादेि बद्दल ४. क्वा डोंग्यु िे जीविास्त्रज्ञ आिेत व तयाांना ३० वषांचा अनिु व आिे.
१. राजधानी : ढाका एफएओ बद्दलः
२. चलन: बाांगलादेिी ता १. मख्ु यालय: रोम, इटली
३. पतां प्रधान: िेख िसीना २. स्थापनाः 16 ऑक्टोबर 1945
दहक्षण कोररया बद्दल
१. राजधानी : सोल "र्ेटा सॉर्व्डननिटी - द पसुडइट ऑफ सुपरिॅसी": विनीत
२. चलन : दहक्षण कोररयन हजक ां ला गोयांका
३. अध्यक्ष: चद्रां जेई-इन
हवहनत गोयांका, सेक्रेटरी सेंटर फॉर नॉलेज सावगिौहमक
टीबी सांपविण्यासाठी भारत सरकारची राष्ट्रीय धोरणात्मक (सीके एस) आहण गव्िहनंग कौहवसल - सीआरआयएस (रे ल्वे माहिती
योजना कें द्र कें द्र), रे ल्वे मांत्रालय, चे सदस्य याांचे नवी हदल्ली येथे "डेटा फॉर
स्कोव्िगटी - द पसगइु ट ऑफ सपु रमसी" नावाचे पस्ु तक प्रकाहित झाले.
24 जनू 201 9 रोजी, आरोग्य आहण कुटुांब कल्याण मांत्री िे पस्ु तक जगावर राज्य करणारे डेटा जनरे िन आहण वापर या सांबांधी
अहश्वनीकुमार चौबे याांनी साांहगतले की 2025 पयंत सरकारने क्षय रोग आिे.
(टीबी) समाप्त करण्यासाठी मितवाकाांक्षी राष्ट्रीय धोरणातमक योजना िे डेटा लोकलायझेिनवर धोरणकतयांना प्रोतसाहित करते
हवकहसत के ली आिे. आहण देिाच्या लोकाांमध्ये माहितीच्या सांिाव्यतेवर आहण बाय
१. ग्लोबल टीबी अिवालाच्या अनसु ार, दरवषी 27.4 लाख नवीन लोकाांपयंत पोिोचल्या जाणायाग डेटाच्या पररणामाबद्दल जागरुकता
टीबी के सेस आढळतात जे वषग 2017 साठी 204 लाख एवढी आिे. हनमागण करते. या पस्ु तकाचे इतर लेखक लेफ्टनांट जनरल व्िी. एम.
२. प्रहत लाख लोकसांख्येच्या टीबीच्या बाबतीत िारत जगात 35 व्या पाटील, लेहफ्टनेंट जनरल डॉ. डी. बी. िेखरकर, लेहफ्टनेंट जनरल
क्रमाांकावर आिे. हवनोद िाहटया, लेहफ्टनेंट जनरल हवनोद खांदारे , जयदेव रानडे, आहण
३. 2018 मध्ये, 5 लाख 62 िजार रुग्णाांना टीबीचे उपचार झाले. िारत पाांचाळ. िे पस्ु तक पेनमन बक्ु स याांनी प्रकाहित के ले आिे.
४. टीबी मक्तु क्षयरोगामळ ु े िोणारे मृतय,ू रोग आहण गररबी िवू य
करण्याचे ध्येय आिे. उत्तराखांर्ला िर्ल्ड बँकने 31.58 दशलक्ष कोटींचे कजड

क्वा र्ोंग्यु, एफएओचे प्रिुख असलेले पनहले चीनी
23 जनू 2019 रोजी चीनचे कृ षी उपमिाद्वीप क्वा डोंग्यू (55)
याांची 4 वषागच्या कालावधीसाठी रोम, इटली येथे यनु ायटेड नेिन फूड
अँड एग्रीकल्चर ऑगगनायझेिन (एफएओ) चे नवीन सच ां ालक म्िणनू
हनवडले गेले. ते आपला पदिार ऑगस्टमध्ये साांिाळतील. सद्य
िाझीलचे जोस ग्राहझयानो दा हसल्वा एफएओचे प्रमख ु आिेत.
मितवाचे
१. क्वा डोंग्यु यानां ा एकूण १०८ मते हमळाली, तयानतां र फ्रावसच्या
कथरीन गेस्लेन-लेनल े े (या पदासाठी लढणारी पहिली महिला,
यरु ोहपयन फूड सेफ्टी अथॉररटीच्या माजी प्रमखु ) याांना ७१ मते हमळाली
जॉहजगयाच्या डेहव्िट हकरवाहलझ (माजी कृ हषमत्रां ी) यानां ा 12 मते
हमळाली.
२. या हनवडणक ु ीचा मख्ु य िेतू िवामान बदल आहण यद्ध ु ाांमळ
ु े धोक्यात
आलेली जागहतक उपासमार हनमगल ू नासाठी लढा देणे िा आिे.
एफएओने या आधीच अवन सरु क्षा आहण उच्च पातळीचे कुपोषण
याच्या धोक्याची घटां ा वाजवली आिे.
26 जनू , 2019 रोजी उत्तराखांड सावगजहनक हवत्तीय
व्यवस्थापन सिक्तीकरण प्रकल्पासाठी िारत सरकार, उत्तराखांड राज्य
सरकार आहण जागहतक बँकेने 31.58 दिलक्ष डॉलर (समु ारे 221
कोटी रुपये) च्या कजागच्या हत्रपक्षीय करारनाम्यावर स्वाक्षरी के ली.
यामळ ु े हवत्तीय प्रणाली व्यवस्थाहपत करण्याची राज्य क्षमता सधु ारण्यास
मदत िोईल आहण हवकास स्त्रोताचां ा उत्तम वापर िोईल.
१. कें द्र सरकारच्या बाजनू े अथग मत्रां ालयाचे अहतररक्त सहचव समीर
कुमार खरे , उत्तराखडां सरकारच्या बाजनू े अहतररक्त अथग सहचव
उत्तराखडां सहवन बवसल याांनी स्वाक्षऱया के ल्या.
२. यामळ ु े हवत्तीय प्रणाली व्यवस्थाहपत करण्याची राज्य क्षमता
सधु ारण्यास मदत िोईल आहण हवकास स्त्रोताांचा उत्तम वापर िोईल.
३. जागहतक बँकेच्या पनु हनगमागण आहण हवकास (आयबीआरडी) च्या
जागहतक बँकेकडून 31.58 दिलक्ष अमेररकन डॉलसगला 5 वषांची ग्रेस
हपरीयड आहण 11 वषांची अांहतम मदु तपतू ी आिे.
उत्तराखांड बद्दल
१. राजधानी : देिरादनू
२. मख्ु यमत्रां ी: हत्रवेवद्र हसांि रावत

* राष्ट्रीय चालू घडामोडी *

Page 28 of 81
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
िल्ाळि चचत्रपट 'िेइलिारां गल'ने शाांघाय आांतरराष्ट्रीय
चचत्रपट िहोत्सिात बाजी
22 व्या िाांघाय आतां रराष्ट्रीय हचत्रपट मिोतसवात, हनदेिक
हबजक ु ु मार दामोदरन यानां ा हचत्रपट, वेइल मारांगल (सयू ागच्याखाली
झाडे) साठी उतकृ ष्ट कलातमक परु स्कार हमळाला आिे.
मितवाचे
१. एवढडया मोठडया मोितसवात परु स्कार हजांकणारा पहिला िारतीय
हचत्रपट.
२. गोल्डन ग्लोब परु स्कारामध्ये ११२ देिाांमधनू पाठवण्यात आलेल्या
३,९६४ हचत्रपटाांपैकी एका हचत्रपट.
३. उतसवातील जरू ी अध्यक्ष तुकीचे सचां ालक नरी हबलगे सेलन िोते.
४. 2012 साली िाांघायमध्ये 'आकािनाथ रांगा' (रांगाचा स्काय)
हचत्रपट नेल्यानांतर हदल्यानतां र डॉ. हबजू याांचा िा दसु रा उतसव िोता.
नौसावगिक भाषा भाषाांतर राष्ट्रीय योजनेसाठी ४५० कोटी
इलेक्रोहनक आहण माहिती तांत्रज्ञान मत्रां ालयाने कें द्रीय
मांहत्रमांडळापढु े पढु ील 3 वषांसाठी 450 कोटी रुपये खचग करून नचरल
लँग्वेज रावसलेिन राष्ट्रीय योजनेचा आराखडा माांडला आिे.
पांतप्रधानाांच्या हवज्ञान, तांत्रज्ञान आहण इनोवेिन अडव्िायझरी
कौहवसलने (पीएम-एसटीआयएसी) आखलेल्या मित्त्वाच्या
मोहिमेंपैकी िी एक मोिीम आिे.
१. मानव सांसाधन हवकास (मानव सांसाधन हवकास) आहण हवज्ञान
आहण तांत्रज्ञान हविाग याांच्याबरोबर िी योजना कायागहववत करणारी
आयटी (माहिती तांत्रज्ञान) मांत्रालय िी आघाडीची सांस्था आिे.
२. िी योजना पांतप्रधान नरें द्र मोदी याांच्या हनदेिाांनसु ार MeitY द्वारा
तयार के लेल्या 100-हदवसीय कृ ती योजनेचा एक िाग आिे.
३. इग्रां जी आहण आपली मातृिाषा या हद्विाषाांद्वारे हवज्ञान आणी
तांत्रज्ञान हिक्षण आहण िोधासाठी सल ु ि करणे िा िेतू आिे.
४. िाषाांतराव्यहतररक्त इतर हमिवसमध्ये क्वाांटम फ्रांहटयर,
आहटगहफहियल इटां ेहलजेंस (एआय), निनल बायो-डायव्िहसगटी हमिन,
इलेहक्रक व्िेकल, बायोसाइवस फॉर यमू न िेल्थ आहण खोल
मिासागराचां ा िोध समाहवष्ट आिे.
काय आिे PM-STIAC
PM-STIAC एक अतयतां मित्त्वाची सस्ां था आिे जी हवज्ञान
आहण तत्रां ज्ञानाच्या क्षेतातील आव्िानाच ां ी ओळख करते.
२०२० : सिड ग्राि पांचायतींना ब्रॉर्बँर् कनेक्टिव्हर्व्टी
27 जनू 2019 रोजी इलेक्रॉहनक्स व आयटी मत्रां ी रहविक ां र
प्रसाद यानां ी साांहगतले की देिातील सवग ग्राम पचां ायती माचग 2020 पयंत
िरतनेट प्रकल्पाच्या अतां गगत िाय स्पीड िॉडबँडिी जोडले जातील.
* राष्ट्रीय चालू घडामोडी *
Page 29 of 81
Aug 2019
मितवाचे
१. सांपणू ग िारतात 2.5 लाख ग्राम पचां ायतींना त्रास-मक्त ु िाय स्पीड
िॉडबँड कनेहक्टहव्िटी प्रदान करणे.
२. प्रकल्पाच्या अतां गगत, आजपयंत 128870-ग्राम पांचायत ऑहप्टकल
फायबरसि जोडल्या गेल्या आिेत.
३. हडसेंबर २०१७ पयंत िारतनेट प्रकल्पाच्या पहिल्या टप्प्यात 1 लाख
ग्राम पचां ायत सरकारद्वारे जोडल्या गेल्या आिेत.
४. दसु रऱया टप्यात २ लाख ग्रामपचां ायती माचग २०२० पयंत जोडल्या
जातील.
५. 19 जल ु ै 2017 रोजी कें द्रीय महां त्रमडां ळाने िरतनेट कायगक्रमाच्या
सधु ाररत धोरणास मावयता हदली आिे.
िारतनेट प्रकल्पाबद्दल
१. िा प्रकल्प यहु नव्िसगल सहव्िगस ऑहब्लगेिन फांड (यएू सओएफ) द्वारे
हमळालेल्या हनधीद्वारे उिारला जात आिे.
२. ग्रामीण आहण दरू च्या िागातील दरू सचां ार सेवाांमध्ये सधु ारणा
करण्यासाठी स्थापन.
३. ई-गव्िनगवस, ई-िेल्थ, ई-एज्यक ु े िन, ई-बँहकांग, इटां रनेट आहण इतर
सेवा ग्रामीण िारतात पोिोचहवण्याची सोय करणे िा उद्देि.
र्ॉ. सुरधजत भल्ला सविती
वाहणज्य मांत्रालयाने जागहतक व्यापार व सेवा व्यापारात
िारताची िागेदारी आहण मित्त्व वाढहवण्यासाठी हवदेिी व्यापार
धोरणावरील पांतप्रधानाांच्या आहथगक सल्लागार पररषदेचे सदस्य
अथगतज्ज्ञ डॉ. सरु जीत एस. िल्ला याांच्या अध्यक्षतेखाली एक उच्च
स्तरीय सल्लागार गट गहठत के ली िोती.
मितवाचे
१. सहमतीने कॉपोरे ट कर दर कमी करण्याचा आहण 2025 पयंत हनयागत
(माल आहण सेवा) दप्ु पट करून 1,000 अब्ज डॉलसग करण्याचे लक्ष्य
ठे वण्याची हिफारस के ली आिे.
२. कहमिनने लॉवग टमग इवफ्रास्रक्चरसाठी हनधी प्रदान करणारे हविेष
सरु क्षा उतपादन म्िणनू एहलफांट बॉांडसची हिफारस के ली आिे.
३. आहथगक सेवाांसाठी िारताला पसतां ीचे बनहवण्यासाठी आहथगक
सेवाांच्या फ्रेमवकग मध्ये सधु ारणा करण्याची हिफारस के ली आिे.
एहलफांट बॉांड काय आिे?
िा बॉांड एक २५ वषागचा सावगिौम बॉांड आिे ज्यामध्ये
लोकाांनी अघोहषत के लेली सपां त्तीच्या ५०% िाग या बॉांड मध्ये
गांतु वला जातो. या बॉांडचा उपयोग के वळ इवफ्रास्रक्चर प्रकल्पाांच्या
उिारणीसाठी के ला जातो.
“A Prime Minister to Remember,”
माजी नेव्िी ची चीफ एडहमरल सि ु ील कुमार याांनी
हलहिलेल्या “A Prime Minister to Remember- Memories of
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy
a Military Chief” या पस्ु तकाचे प्रकािन झाले. कोनार पहब्लिसग
प्रा. हल., नवी हदल्ली, याांनी िे पस्ु तक प्रकाहित के ले आिे. या
पस्ु तकामध्ये तयाांचा िरतील नौदलातील कारहगल यद्ध ु ा वेळेची
कारकीदग आहण सांसदेवरील िल्ल्यानांतर ऑपरे िन पराक्रम सरुु झाले
तयावेळी चीफ ऑफ स्टाफ कहमटीचे अध्यक्ष असतानाची कारकीदग या
सांबांधी हलहिले आिे. 199 8 ते 2001 या काळात पांतप्रधान
अटलहबिारी वाजपेयी याांच्यासोबत काम के लेल्या एडहमरलबद्दलिी
तयाांनी हलहिले आिे.
भारत : सिात किी खचात सौरऊजा उत्पादक
आतां रराष्ट्रीय नतू नीकरणक्षम ऊजाग एजवसी (IRENA) ने
प्रकाहित के लेल्या “Renewable Power Generation Costs in
2018” या अिवालामध्ये िारत िा सवागत कमी खचागमध्ये सौर उजेची
हनहमगती करतो आहण िारत कमी काचागमधील उतपदाच्या बाबतीत
जागहतक अनेक देिाांच्या पढु े आिे असे सागां ण्यात आले आिे. िारताने
कमी उतपादाांच्या बाबतीत अग्रेसर असलेल्या चीनलािी मागे टाकले
आिे. तयाचबरोबर अमेररका, कनडा आहण फ्रावसच्या सारख्या इतर
देििां ी मागे टाकले आिे. यहु टहलटी-स्के ल सोलर पीव्िी प्रकल्प
बसवण्याचा सवागत कमी आिे आहण तो २०१८ च्या माहितीनसु ार
७९३ डॉलर प्रती हकलोवट एवढा आिे जो २०१७ च्या तल ु नेत २७%
कमी आिे.
उच्च खचग असलेले देि
१. कनडा ($2,427/kW)
२. रहिया ($2,302/kW)
३. जपान ($2,101/kW)
४. आहफ्रका ($1,617/kW)
५. ऑस्रेहलया ($1,554/kW)
कमी खचग असलेले देि
१. चीन, इटली आहण फ्रावस ($1,074/kW)
२. जमगनी ($1,113/kW)
आयएनएस विराट भांगारात काढणार
आयएनएस हवराट िे हवमानवािू जिाज िगां ार म्िणनू
हवकण्याचा हनणगय कें द्र सरकारने घेतला आिे. सध्या िे जिाज
नौदलाच्या सेवेत नािी. या हनणगयामळ ु े लष्ट्कराचा इहतिास आहण
वारसा जतन करण्याच्या सरकारच्या क्षमतेवर प्रश्नहचवि उमटले आिे.
आयएनएस हवक्राांतच्या वाटेने हवराटला जाऊ देऊ नये, अिी
मागणी यापवू ीपासनू च िोत िोती; परांतु सांरक्षण राज्यमांत्री श्रीपाद नाईक
याांनी राज्यसिेत हदलेल्या लेखी उत्तरात आयएनएस हवराट हवकत
घेण्याचे अनेक प्रस्ताव आले आिेत, अिी माहिती हदली. हवराट
कोणतयािी राज्य सरकारकडे देण्यात येणार नािी. सरु क्षेचा मद्दु ा
* राष्ट्रीय चालू घडामोडी *
Click Here for Old eCAD Magazine Aug 2019
हवचारात घेता नौदलािी झालेल्या चचेनतां र हवराट िांगारात काढण्यात
येण्याचा हनणगय घेण्यात आला, असी माहिती नाईक याांनी हदली.
धजओकर्ून ‘नर्धजटल उर्ान’ साक्षरता अवभयान
ररलायवस हजओने ‘हडहजटल उडान’नावानी साक्षरता
अहियान लाँच के ले आिे. सदरचे अहियान पहिल्यादा इटां रनेटचा वापर
करणाऱया यजु सगला हडहजटलच्या माध्यमातून साक्षर बनहवण्यासाठी
मदत करणार आिे. हजओसोबत सध्या देिातील जवळपास 30 कोटी
इटां रनेट वापरकते जोडले गेले असल्याची माहिती हदली आिे. यात
प्रथमच इटां रनेट वापरणाऱयाचा समावेि करण्यात येणार असल्याचे स्पष्ट
के ले आिे.
वापर करण्याचे हिक्षण या सहु वधेमधनू देण्यात येणार आिे.
हजओ फोनचे हफचसग व ऍप्सचा वापर करणाऱयानां ा इटां रनेटचा उपयोग
सरु हक्षत ठे वण्यासाठीचे पयागय उपलब्ध करुन हदले जाणार आिेत. यात
फे सबक ु सोबत अवय बाबी सदां िागतील हिक्षण देण्यात येणार असल्याचे
हजओकडून स्पष्टीकरण देण्यात आले आिे.
जविनीची धूप िाढिण्यासाठी जाळणी पद्धत अयोग्य
राष्ट्रीय िररत वयायाहधकरणाने 10 हडसेंबर 2015 रोजी कें द्र
िाहसत प्रदेि, हदल्ली, राजस्थान, पजां ाब, उत्तर प्रदेि आहण िररयाणा
या राज्याांमध्ये कृ षी िेष ज्वलांत प्रकरणा सदां िागत एक आदेि हनदेहित
के ला, ज्याद्वारे अिा प्रकरणाांवर प्रहतबांध घातला आिे. पांजाब मधील
इडां ो-गांगा हसांधचु े मैदान, िररयाणा, उत्तर प्रदेि राज्याांमध्ये रब्बी
हपकाांच्या पेरणीसाठी जहमनीची धपू वाढवण्यासाठी जाळणे पद्धत
उपरोक्त राज्याांमध्ये अहस्ततवात आिे, तथाहप इतर राज्याांनी असे
सचू वले की, अिा प्रकारची जाळणी िी िास्त्रीयदृष्टडया हपकाांच्या
उतपादनाला पोषक नािी.
‘सत्तर साल आझादी, याद करो कुबानी’-देशभक्तीपर
चचत्रपट िहोत्सिाचे आयोजन
देिातल्या प्रादेहिक िाषाांतल्या हचत्रपटाांना प्रोतसािन देऊन,
राष्ट्रीय आहण आांतरराष्ट्रीय पातळीवर पोिोचवण्यासाठी माहिती आहण
प्रसारण मत्रां ालय हविेष प्रयतन करत आिे, अिी माहिती कें द्रीय मत्रां ी
प्रकाि जावडेकर याांनी लोकसिेत हदली.
12 ते 18 ऑगस्ट 2016 दरम्यान, स्वातांत्र्यहदनाचे औहचतय
साधत, सरां क्षण मत्रां ालयासोबत ’70 साल आझादी, याद करो कुबागनी’
िा हविेष कायगक्रम आयोहजत करण्यात आला िोता, असे जावडेकर
याांनी साांहगतले. दरवषी देिात िोणाऱया इफ्फी आहण हमफ सारख्या
हचत्रपट मिोतसवात प्रादेहिक हचत्रपट तसेच लघपु ट मोठडया प्रमाणात
दाखवले जातात, अिी माहिती तयाांनी हदली.
Page 30 of 81
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
मांत्रालयातफे हदले जाणारे राष्ट्रीय हचत्रपट परु स्कार,
तयाहिवाय हिक्स सांमल े नातिी प्रादेहिक हचत्रपट दाखवले जातात.
आांतरराष्ट्रीय हचत्रपट मिोतसवात सििागी िोण्यासाठी सरकारतफे
हचत्रपटाांना अथगसिाय्य के ले जाते.
प्रकाशन विभाग लिकरच ‘गीत रािायणा’ची नहिंदी
आिृत्ती प्रचसद्ध करणार
‘गीत रामायणा’ची दत्त प्रसाद जोगकृ त हिदां ी पस्ु तक आवृत्ती
प्रकािन हविाग लवकरच प्रहसद्ध करणार आिे. आज झालेल्या
बैठकीत कें द्रीय मत्रां ी प्रकाि जावडेकर याांनी िा हनणगय घेतला.
यासांदिागत आयषु मांत्री (स्वतांत्र कायगिार) श्रीपाद नाईक, मिाराष्ट्राचे
मख्ु यमांत्री देवेंद्र फडणवीस, गोव्याचे मख्ु यमत्रां ी प्रमोद सावांत, गोव्याचे
साांस्कृ हतक मत्रां ी गोहवांद गावडे याांना यासांदिागत जावडेकर याांनी पत्र
हलिून कळवले आिे.
गीत रामायण:-
ग.हद.माडगळ ू कर हलहखत आहण सधु ीर फडके याांनी सगां ीतबद्ध के लेल्या
गीतरामायणाने इहतिास घडवला िोता. 1955-56 या वषागत पणु े
आकािवाणी वरुन गीतरामायणाचे प्रसारण करण्यात आले िोते.
अियिदानाला चालना देण्यासाठी अियि प्रत्यारोपण
कायडक्रि चालू
अवयवदानाला प्रोतसािन देण्यासाठी सरकारने राष्ट्रीय
अवयव प्रतयारोपण कायगक्रम सरुु के ला आिे. तयासाठी नवी हदल्ली इथे
राष्ट्रीय अवयव आहण उती प्रतयारोपण सस्ां था स्थापन करण्यात आली
असनू , चांदीगड, मांबु ई, चेवनई, कोलकाता आहण गवु ािाटी इथे पाच
क्षेहत्रय अवयव आहण उती प्रतयारोपण सांस्थाांची स्थापना करण्यात
आली आिे. मध्य प्रदेि, के रळ, राजस्थान, िररयाणा, गोवा, जम्म-ू
काश्मीर, ओहदिा आहण उत्तर प्रदेि या राज्याांना, राज्य अवयव आहण
उती प्रतयारोपण सांस्था स्थापन करण्यासाठी कें द्र सरकारने हनधी हवतरीत
के ला आिे.
अवयवदानासांदिागत अिोरात्र कॉल सेंटर सरुु करण्यात आले
असनू , 1800114770 िी टोल फ्री िेल्पलाईनिी आिे.
अवयवदानासांदिागत जागरुकता हनमागण करण्यासाठी हवहवध िागात
कायगक्रम आयोहजत के ले जातात. तसेच दरू दिगन आहण इतर
दरू हचत्रवाणी वाहिवयाांवरुन सांदि
े िी प्रसाररत के ला जातो.
तृतीयपांथीयाांचे कल्ाण
देिात 2011 च्या जनगणनेमध्ये प्रथमच परुु ष -1, हस्त्रया-2
आहण इतर -3 असे सांकेताांक परु वण्यात आले िोते. तयाची हनवड
माहिती देणाऱया व्यक्तीवर अवलांबनू िोती. माहिती देणाऱया
* राष्ट्रीय चालू घडामोडी *
Page 31 of 81
Aug 2019
व्यक्तीने जर 1 आहण 2 यापैकी हनवडण्यास नकार हदल्यास तया
व्यक्तीची नोंद 'इतर' मध्ये करून 3 सांकेताांक नोंदवण्यात येत िोता.
िारताच्या जनगणनेमध्ये तृतीयपथां ीयाांबाबत हविेष म्िणनू वेगळी
कोणती माहिती गोळा के ली गेलेली नािी. तसेच 'इतर' या वगगवारीत
के वळ तृतीयपांथीयाांचाच नव्िे तर कुठलीिी व्यक्ती हजला आपले हलांग
या वगगवारीत नोंदवायचे आिे तयाांचािी समावेि िोता.
तसेच कािी तृतीयपांथीयाांनी स्वतःचा उल्लेख परुु ष हकांवा स्त्री
वगगवारीत के ला असणेिी िक्य आिे. 2011 च्या
जनगणनेनसु ार 'इतर' वगगवारीतली लोकसख्ां या 4,87,803
आिे. मिाराष्ट्रात िी सख्ां या 40,891 आिे.
तृतीयपथां ी समदु ायातील व्यक्तींना कौिल्य हवकास
प्रहिक्षणासाठी 2018-19 या आहथगक वषागत सामाहजक वयाय आहण
सक्षमीकरण मत्रां ालयाने राष्ट्रीय मागासवगग हवत्त आहण हवकास
मिामडां ळाला 1 कोटी रुपये हवतररत के ले आिेत. सामाहजक वयाय
आहण सक्षमीकरण राज्यमांत्री रत्तन लाल कटाररया याांनी आज
लोकसिेत लेखी उत्तरात िी माहिती हदली.
खादी आांतरराष्ट्रीय ब्रॅण्ड होण्याकररता सरकारने उचलली
विविध पािले
खादी आतां रराष्ट्रीय िण्ड िोण्याकररता िारत सरकारने
हवहवध पावले उचलली आिेत. खादीच्या अस्सलतेच्या िमीसाठी
िारत सरकारने ‘खादी माकग ’ अहधसहू चत के ला आिे. परदेिात
व्यवसाय पोिोचवण्यासाठी खादी आहण ग्रामोद्योग आयोग हवहवध
प्रदिगनात सििागी िोतो. जमगनीसारखे कािी देि खादीचा िण्ड म्िणनू
वापर करत असनू , तयाांची उतपादने हवकत आिेत. जमगनीमध्ये बेस्ट
नचरल प्रॉडक्टस’ने (बीएनपी) यरु ोपीय सांघ बौहद्धक सांपदा
कायागलयाकडून ‘खादी रेडमाकग ’ची नोंदणी प्राप्त करुन घेतली असनू ,
साबण, तेल इतयादी उतपादनाचां ी हवक्री ते करत आिे.
याहवरोधात खादी आहण ग्रामोद्योग आयोगाने आव्िान हदले
िोते, मात्र तयाला यि आले नािी. यासदां िागतली कायगवािी सरुु आिे.
‘खादी’ रेडमाकग अतां गगत आयोगाला यापवू ीच जमगनी, इग्ां लांड,
ऑस्रेहलया, रहिया आहण चीन या पाच देिात नोंदणी प्राप्त झाली
आिे. सक्ष्ू म, लघू आहण मध्यम उद्योग मत्रां ी हनतीन गडकरी यानां ी आज
लोकसिेत लेखी उत्तरात िी माहिती हदली.
राष्ट्रीय इलेक्ट्रिक िोवबणलटी विशन
इलेहक्रक वािनाचां ा जलद गतीने वापर सरुु करण्यासाठी
आहण तयाांचे देिात उतपादन सरुु करण्याच्या दृष्टीने पथदिी आराखडा
परु वण्यासाठी निनल इलेहक्रक मोहबहलटी हमिन प्लान
(एनईएमएमपी) 2020 आखण्यात आला आिे. राष्ट्रीय इधां न सरु क्षा
वाढवणे, माफक दरातली आहण पयागवरण स्नेिी वाितूक व्यवस्था
परु वणे तसेच वािन उतपादन क्षेत्रात िारतीय उद्योगाने जागहतक स्तरावर
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
अग्रगण्य रािावे िे या आराखडडयामागचे उद्देि आिेत. कें द्रीय अवजड
उद्योग आहण सावगजहनक उपक्रम मत्रां ी अरहवांद सावतां याांनी काल राज्य
सिेत एका लेखी उत्तरात िी माहिती हदली.
एनईएमएमपी 2020 चा एक िाग म्िणनू अवजड उद्योग
हविागाने 2015 मधे ‘फे म इहां डया’ योजना तयार के ली. याचा पहिला
टप्पा 1 एहप्रल 2015 मधे 2 वषागसाठी सरुु करण्यात आला. तयानांतर या
योजनेला आता 31 माचग 2019 पयंत मदु तवाढ हमळाली आिे.
मागणीत वाढ करणे, तांत्रज्ञान मचां , प्रायोहगक प्रकल्प, चाजीग पायाितू
सरां चना या चार बाबींद्वारे या योजनेच्या पहिल्या टप्प्यात
अमां लबजावणी करण्यात आली.
याच्या आधारावर या योजनेचा दसु रा टप्पा 1 एहप्रल 2019
पासनू सरुु करण्यात आला. तीन वषागसाठीच्या या टप्प्यासाठी 10,000
कोटी रुपयाचां ी तरतदू करण्यात आली आिे. सावगजहनक आहण
सामाहयक वाितक ू व्यवस्थेचे हवद्यतु ीकरण, यासाठी अनदु ानाद्वारे
7000 ई-बस, 5 लाख ई तीनचाकी वािने, 55000 ई चारचाकी प्रवासी
वािने, 10 लाख ई दोन चाकी वािने यावर प्रामख्ु याने लक्ष कें हद्रत
करण्यात येणार आिे.
खाजगी मालकीची नोंदणी के लेली दोन चाकी वािनेिी या
योजनेत समाहवष्ट के ली जातील. याहिवाय इलेहक्रक वािनाांच्या
चाजीगां चा प्रश्न सोडवण्यासाठी हनवडक ििरात आहण प्रमख ु ठोस पावले उचललेली नािीत, असा दावा प्रहसद्ध झालेल्या अद्ययावत
मिामागागवर चाजीगां सरां चना हनमागण के ली जाणार आिे.
2030 च्या शाश्वत विकास उनिष्ाांसाठी भारताचा सिग्र
दृवष्कोन
िाश्वत हवकासासाठी धोरणातमक पढु ाकार
या अिवालात िाश्वत हवकास उहद्दष्टे साध्य करण्याच्या
हदिेने सरकारच्या धोरणाांचा उल्लेख करण्यात आला आिे.
यामध्ये स्वच्छ िारत हमिन, बेटी बचाओ बेटी पढाओ, प्रधानमांत्री
आवास योजना, स्माटग हसटीज, प्रधानमत्रां ी जनधन योजना, दीनदयाल
उपाध्याय ग्राम ज्योहत योजना आहण प्रधानमत्रां ी उज्जवला योजना
आहण अवय योजनाांचा समावेि आिे.
नमाहम गगां े हमिन- एसडीजी-6 साध्य करण्यासाठी एक
प्रमख
ु धोरणातमक कायगक्रम म्िणनू याची सरू ु वात 2015-2020
कालावधीसाठी वीस िजार कोटी रुपये खचागसि करण्यात आली िोती.
यामध्ये साांडपाणी व्यवस्थापन, ििरी आहण ग्रामीण साफ
सफाई, औद्योहगक प्रदषू ण दरू करणे, जल उपयोग हनपणु ता आहण
गणु वत्ता सधु ारणा, आहण स्वच्छ गांगा हनहध याांचा समावेि आिे.
या अहिालात हिािान बदलाबाबत जागवतक प्रवतसाद
मजबतू करण्यासाठी पैरीस करारात िवामान हनधीवर िर
देण्यात आला आिे असे नमदू करण्यात आले आिे. या
अिवालात UNCTAD 2014 च्या अिवालाचा दाखला देण्यात
* राष्ट्रीय चालू घडामोडी *
Page 32 of 81
Aug 2019
आला आिे. एसडीजी साध्य करण्यासाठी हवकसनिील देिाांच्या
गांतु वणक
ू ीत प्रहतवषग 2.5 हरहलयन अमेररकी डॉलरची कमतरता आिे.
जागहतक समदु ायासाठी िवामान सांदिागत कारवाईसाठी वातावरण
हनमागण करण्यात िारताने आपली जबाबदारी पार पाडण्याची िी योग्य
वेळ असल्याचे या अिवालात म्िटले आिे.
सांयुक्त राष्ट्राांच्या काश्मीरबाबतच्या अहिालािर भारताची
टीका
जम्म-ू काश्मीरमधील पररहस्थतीबाबत सांयक्त ु राष्ट्र
मानवाहधकार कायागलयाच्या अिवालाबाबत िारताने तीव्र हनषेध
नोंदवला. िा अिवाल म्िणजे यापवू ीच्या ‘खोटय़ा व प्रेररत’ कथेचा
हवस्तार असनू , पाहकस्तानातून उगम पावणारा दिितवाद या मळ ू
मद्दु य़ाकडे यात दल ु गक्ष करण्यात आल्याची टीका िारताने के ली. सांयक्त ु
राष्ट्र मानवाहधकार आयक्त ु ाांच्या कायागलयाने गेल्या वषी
काश्मीरबाबतचा तयाांचा आजवरचा पहिला अिवाल प्रहसद्ध के ला
िोता.
आम्िी यापवू ीच्या अिवालात उपहस्थत के लेल्या अनेक
हचांतायक्त
ु हवषयाांच्या सोडवणक ु ीसाठी िारत हकांवा पाहकस्तान याांनी
अिवालात करण्यात आला आिे. मे २०१८ ते २०१९ या कालावधीत
काश्मीर आहण पाकव्याप्त काश्मीर येथे बळी गेलेल्या नागररकाांची
सांख्या बिुधा दिकिराच्या कालावधीतील सवागहधक सांख्या असावी,
असे या हठकाणच्या पररहस्थतीबाबत सांयक्त ु राष्ट्र मानवाहधकार
अिवालात नमदू के ले आिे, असे सांयक्त ु राष्ट्राांच्या मानवाहधकार
कायागलयाच्या नव्या अिवालात म्िटले आिे. सांयक्त ु राष्ट्र
मानवाहधकार आयक्त ु ाांच्या कायागलयाचा िा ताजा अिवाल म्िणजे
जम्म-ू काश्मीरबाबतच्या यापवू ीच्या खोटय़ा आहण प्रेररत कथेचा
हवस्तार आिे, अिी टीका परराष्ट्र व्यविार मत्रां ालयाचे प्रवक्ते रवीि
कुमार यानां ी के ले.
‘तेजस एक्स्प्रेस’ ठरणार देशातली पनहली खासगी रेल्वे
कें द्र सरकारने मोठडयाप्रमाणात हवरोध असनु िी अखेर
रे ल्वेच्या खासगीकरणाकडे पाऊल टाकले आिे. हदल्ली आहण
लखनऊ दरम्यान धावणारी तेजस एक्स्प्रेस िी देिातील पहिली खासगी
रे ल्वे ठरणार आिे. रे ल्वेने १०० हदवसाांचे धोरण हनहित करत
सरू ु वातीस दोन खासगी रे ल्वे चालवण्याचा हनणगय घेतला आिे. कें द्र
सरकारने िारतीय रे ल्वेच्या खासगीकरणासाठी पावलां उचलण्याचां
नक्की के लां आिे. खासगी तत्त्वावर चालणारी पहिली रे ल्वे िी
हदल्लीिून लखनऊ या हठकाणी जाणारी तेजस एक्स्प्रेस ठरणार आिे.
या रे ल्वेसांबांधीचा प्रस्तावाचा अहां तम हनणगय १० जल ु ैपयंत घेतला
जाईल. रे ल्वेने १०० हदवसाांच्या अजेंडडयाची अमां लबजावणी करण्यास
सरू ु वात के ली आिे. सरू ु वातीला देिात दोन खासगी रे ल्वे चालवण्यात
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
येतील अिी माहिती पीटीआयने हदली आिे. तेजस एक्स्प्रेसची २०१६
मध्ये सरू
ु करण्यात आली आिे. या एक्स्प्रेसचे नवे वेळापत्रकिी नक ु तेच
जािीर करण्यात आले आिे.
तेजस एक्स्प्रेस िी देिातली पहिली खासगी रे ल्वे ठरणार
असनू ती तािी २०० हकमी वेगाने धावणारी रे ल्वे आिे. या रेनला
स्वयांचहलत प्लग असलेले दरवाजे आिेत. मेरोप्रमाणेच या रे ल्वेचे
दरवाजे आपोआप उघडतील आहण बांद िोतील. अिी व्यवस्था
असलेली िी पहिलीच रे ल्वे आिे. तेजस असे या रे ल्वेचे नाव असल्याने
या रे ल्वेच्या डब्याांना सयू गहकरणाच
ां ा रांग देण्यात आला आिे. इतरिी
अनेक वैहिष्टडये असलेली िी रे ल्वे आता देिातली पहिली खासगी रे ल्वे
ठरणार आिे.
युनेस्कोच्या जागवतक िारसा यादीत जयपूर शहराचा
सिािेश
गलु ाबी रांगाचे ििर म्िणनू ओळख असलेल्या जयपरू ला
यनु ेस्को वारसा स्थळाांच्या यादीत स्थान हमळाले आिे. वास्तुरचना व
सांवेदनिील सांस्कृ ती याांचा वारसा जयपरू ला लािलेला आिे.
यनु ेस्कोच्या जागहतक वारसा सहमतीची बैठक अझरबैजान येथील बाकू
येथे ३० जनू ला सरू ु झाली असनू १० जल ु ै पयंत चालली. तयात जयपरू
ििराच्या प्रस्तावावर हवचार करण्यात आला व तयानांतर या ििराला
यादीत समाहवष्ट करण्यात आले.
‘दी इटां रनिनल कौहवसल ऑन मोवयमु ेंटडस अँड साइटडस’ या
सांस्थेने २०१८ मध्ये जयपरू ििराची पािणी के ली िोती. तयाआधारे
जयपरू च्या नामाांकनाचा बाकू येथील बैठकीत हवचार करण्यात आला.
यनु ेस्को वारसा सहमती िी २१ सदस्याांची असनू तयाांची बैठक दरवषी
िोते. आतापयंत १६७ देिातील १०९२ हठकाणाांची हनवड यनु ेस्को
जागहतक वारसा स्थळाांमध्ये झाली आिे.
जयपरू च का?
जयपरू िे राजस्थानातील ऐहतिाहसक ििर असनू तयाची
स्थापना सवाई जयहसगां हद्वतीय याांनी इ.स १७२७ मध्ये के ली.
साांस्कृ हतकदृष्टय़ा सपां वन असलेल्या राजस्थानची ती राजधानी असनू
ििर हनयोजन व वास्तक ू ला या मद्दु य़ाांवर जयपरू ची हिफारस करण्यात
आली िोती. िे ििर मध्ययगु ीन व्यापार ििराचे दहक्षण आहियातील
प्रतीक असनू व्यापाराच्या नव्या सक ां ल्पना तेथे उदयास आल्या. येथील
पारांपररक कलाांना राष्ट्रीय व आतां रराष्ट्रीय मावयता आिे.
NIA विधेयकातील िहत्त्वाच्या बाबी
लोकसिेत एनआयए सांिोधन हवधेयक 2019 पाररत
करण्यात आले. मोठडया चचेनांतर लोकसिेत िे हवधेयक पाररत करण्यात
आले. या हवधेयकामळ ु े एनआयएची कक्षा रूांदावणार आिे. दरम्यान,
सांपणू ग जगाला आहण िारताला दिितवादाचा सामना करायचा
* राष्ट्रीय चालू घडामोडी *
Page 33 of 81
Aug 2019
असल्याचे गृिराज्य मांत्री जी. हकिन रे डडडी याांनी साांहगतले. तपास
यांत्रणाांना अहधक सक्षम करणां िे या हवधेयकाचे मित्त्वाचे उहद्दष्ट आिे.
काय आिेत मित्त्वाच्या बाबी
या हवधेयकामळु े एनआयएच्या कक्षा देिातच नािी तर
देिाबािेरिी रूांदावणार आिेत. देिाबािेर िारतीयाांवर दिितवादी
िल्ले झाल्यास, तसेच िारतीय हितसांबांध असलेल्या हठकाणी िल्ले
झाल्यास सदर हठकाणी एएनआयला तपास करता येणार आिे.
दरम्यान, एनआयएने ताब्यात घेतलेल्या व्यक्तीला आपण दिितवादी
नसल्याचेिी हसद्ध करावे लागणार आिे.
१. एनआयएला दिितवादा व्यहतररक्त मानवी तस्करीिी हनगडीत
तपासाचे अहधकार देण्यात येणार असल्याचेिी हवधेयकात म्िटले आिे.
२. एनआयएला अहतररक्त अहधकार देण्यात आले आिेत. तयानां ा आता
सायबर गवु याचां ािी तपास करता येणार आिे.
३. िारताबािेर िारतीय नागररकाहां वरोधात तसेच िारताचे िारताचे
हितसांबांध हबघडतील अिी कृ ती करणाऱयाांहवरोधातिी एनआयएला
कारवाई करण्याचे अहधकार देण्यात आले आिेत.
४. एनआयएला बनावट नोटाांसांबांधीत गवु याांच्या तपासाचेिी अहधकार
देण्यात आले आिेत.
५. एक्सप्लोहजव्ि सबस्टवस अक्ट, 1 9 08 च्या अतां गगत येणाऱया
प्रकरणाांच्या तपासणीसाठी एनआयएला सक्षम करण्यात आले आिे.
६. ितयाराांची हनहमगती आहण तयाांच्या हवक्री सांबांहधत िोणाऱया गवु याांचा
तपासिी आता एनआयएला करता येणार आिे.
७. एनआयएच्या कक्षेत येणारे गवु िे हकांना अवय गवु याांसाठी हविेष
वयायालयाची स्थापना करण्यासिी परवानगी देण्यात आली आिे.
८. दरम्यान, देिाच्या सरु क्षेसाठी अहत मित्त्वाच्या असलेल्या या
हवधेयकावर सवगच पक्षाांचे एकमत झाले आिे. 278 हवरूद्ध 6 मताांनी िे
हवधेयक पाररत करण्यात आले.
भारत-सांयुक्त राष्ट्र सांघ याांची सांयुक्त आचथिक आणण व्यापार
सवितीची 13िी बैठक सांपन्न
वाहणज्य आहण उद्योग तसेच रे ल्वेमत्रां ी हपयषू गोयल आहण
यकु े चे आतां रराष्ट्रीय व्यापार मत्रां ी हलॲम फॉक्स यानां ी लांडन येथे 15
जल ु ै 2019 रोजी िारत-यक ु े सयां क्त
ु आहथगक आहण व्यापार सहमतीची
13वी बैठक झाली. 2015-2018 या वषांमध्ये दोविी देिाांमधला
व्यापार 27 टक्क्याांनी वाढला असल्याची माहिती बैठकीनांतर प्रहसद्ध
करण्यात आलेल्या सांयक्त ु हनवेदनात देण्यात आली आिे. दोविी
देिाांमधील आहथगक िागीदारी अहधक वृद्धींगत करण्याचे बैठकीत
ठरवण्यात आले.
१. एहप्रल 2018 मध्ये दोविी देिाांमधल्या व्यापारातले अडथळे दरू
करण्यासाठी दोविी देिाांच्या पतां प्रधानाांनी नवी िारत-यक ु े व्यापार
िागीदारी जािीर के ली.
२. 12व्या जेटकोमध्ये सिमती झालेल्या हिफारिींची अांमलबजावणी
करण्यासाठी सांयक्त ु कायगकारी गट काम करत आिे.
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine Aug 2019

३. अवन आहण पेय, माहिती सांवाद तांत्रज्ञान, जीव हवज्ञान आहण सेवा तृतीयपांथी व्यक्ती (हक्क सांरक्षण) विधेयक 2019 ला
साांहख्यकी याबाबत दोविी देिाांमध्ये सरू ु झालेला सांवाद यावेळी केंद्रीय िांवत्रिांर्ळाची िान्यता
अधोरे हखत करण्यात आला.
४. यक ु े -िारत बिुपक्षीय सांवादाच्या माध्यमातून झालेल्या प्रगतीचे पतां प्रधान नरें द्र मोदी याांच्या अध्यक्षतेखाली कें द्रीय
दोविी देिाांनी कौतुक के ले. महां त्रमडां ळाने तृतीयपथां ी व्यक्ती (िक्क सरां क्षण) हवधेयक 2019 सादर
५. यक ु े -िारत फास्ट रक स्टाटग अप फांड क्षेत्रात झालेल्या प्रगतीचे दोविी करण्याच्या प्रस्तावाला मावयता हदली. ससां देच्या पढु ील सत्रात िे
देिाांनी कौतुक के ले. हवधेयक सादर के लां जाईल. तृतीयपांथी व्यक्तींच्या सामाहजक, आहथगक
६. व्यापार स्थैयग आहण हनयामक व्यवस्थेचे मितव दोविी देिाांनी व्यक्त आहण िैक्षहणक सबलीकरणासाठी या हवधेयकाची मदत िोईल.
के ले. जागहतक बँकेच्या व्यापार सल ु ितेत िारताने 77 व्या स्थानावर पररणाम
झेप घेत के लेल्या प्रगतीबाबत यक्र ु े ने िारताचे अहिनदां न के ले. मोठडया प्रमाणावर तृतीयपांथी व्यक्तींना या हवधेयकाचा
७. ताहां त्रक सिकायग, प्रगत उतपादने आहण अहियाांहत्रकी, स्माटग ििरे फायदा िोणार आिे. समाजाकडून तृतीयपांथी व्यक्तींवर लावला जाणारा
याबाबत सयां क्त ु कायगकारी गटाने के लेल्या कायगक्रमाचे कौतक ु 13व्या कलांक, तयाांच्यासांदिागत के ला जाणारा िेदिाव आहण तयाांचा िोणारा
बैठकीत करण्यात आले के ले. नव्याने स्थापन झालेल्या गटाांकडून छळ या हवधेयकामळ ु े कमी िोण्यास मदत िोणार आिे आहण तृतीयपांथी
आम्िाला अपेक्षा आिे. आयसीटीच्या व्यापार, खाद्य व पेये आहण व्यक्तींना समाजाच्या मख्ु य प्रवािात आणले जाईल. या हवधेयकामळ ु े
जीवहवज्ञानावर स्थापन सांयक्त ु कायगसमिु ाांसोबत ते काम करतील, असे तृतीयपांथी व्यक्ती समाजाच्या मख्ु य प्रवािात येऊन समाजासाठी सदस्य
दोविी राष्ट्राांच्या प्रमख
ु ाांनी साांहगतले. म्िणनू तयाांचा योग्यरीतया चाांगला उपयोग िोऊ िके ल.
८. जेटकोची पढु ील बैठक वषग 2020 मध्ये नवी हदल्ली येथे िोईल.

* राष्ट्रीय चालू घडामोडी *

Page 34 of 81
 Click Here for Old eCAD Magazine

६ आंतरराष्ट्रीय
सुरक्षा पररषदेच्या सदस्यत्वासाठी भारताला ५५ देशाांचा सुपर कॉम्प्यठु िं ग क्षेत्रातील पाच चचनी सांस्था अमेररकेच्या
पाठठिंबा काळ्या यादीत

आशिया-प्रिाांत समहू ाने सांयक्त

ु राष्ट्रे सरु क्षा पररषदेत सपु र कॉम््यशु टांग क्षेत्रातील पाच शचनी सांस््ाांना अमेररके ने काळ्या
(यएू नएससी) दोन वषाांच्या हगां ामी यादीत टाकले आहे. लष्ट्करािी सबां ांशधत उपकरर्ाांवर काम करर्ाऱ्या
सदस्यत्वासाठी भारताच्या उमेदवारीला पाशठांबा शदला या सांस््ाांना राष्ट्रीय सरु क्षेच्या कारर्ावरून काळ्या यादीत टाकण्यात
आहे. भारतासाठी हा राजनैशतकदृष्ट्या महत्त्वपर्ू ण शवजय मानला जात येत असल्याचे अमेररके ने म्हटले आहे. अमेररका सरकारच्या वाशर्ज्य
आहे. शवभागाने ही कारवाई के ली आहे.
पांधरा देि सदस्य असलेल्या या पररषदेच्या पाच हगां ामी काळ्या यादीत टाकण्यात आलेल्या सांस््ाांत सपु र कॉम््यटु र
सदस्याांसाठी २०२१-२२ या दोन वषाांच्या मदु तीसाठी पढु ील वषाणत शनमाणती सांस््ा सगु ॉनचा समावेि आहे. सगु ॉन ही कांपनी मोठ्या
जनू च्या आसपास शनवडर्कू होर्ार आहे. प्रमार्ात अमेररकी परु वठ्यावर अवलांबनू आहे. सगु ॉनच्या
यएू नएससीने या पररषदेच्या दोन वषाांच्या हगां ामी सदस्यत्वासाठी परु वठादाराांत इटां ेल, एनशहहशडया आशर् अ‍ॅडहहॉन्सड माय्ो
भारताच्या उमेदवारीला सवाणनमु ते मांजरु ी शदली. सवण ५५ सदस्याांनी शडहहायसेस याांचा समावेि आहे. याशिवाय वि ु ी शजयाांगनान
एकमख ु ी पाशठांबा शदला. इशन्स्टट्यटू ऑफ टेक्नॉलॉजी आशर् सगु ॉनच्या तीन उपकांपन्याांनाही
भारताच्या उमेदवारीला पाशठांबा देर्ाऱ्या ५५ देिाांत काळ्या यादीत टाकण्यात आले आहे. अमेररकी वाशर्ज्य मत्रां ालयाने
अफगाशर्स्तान, बाांगलादेि, भतू ान, चीन, इडां ोनेशिया, इरार्, जपान, म्हटले की, सगु ॉन आशर् वि ु ी शजयाांगनान इशन्स्टट्यटू या सांस््ा
कुवैत, शकशगणशिस्तान, मलेशिया, मालदीव, म्यानमार, नेपाळ, चीनच्या लष्ट्करी सांिोधन सांस््ेच्या मालकीच्या आहेत. शचनी
पाशकस्तान, कतार, सौदी अरब, श्रीलांका, शसररया, तुकी, सांयक्त ु अरब लष्ट्करासाठी पढु ील शपढीतील उच्चक्षमता असलेली सांगर्कीय
अशमरात आशर् शहहएतनामचा समावेि आहे. दरवषी १९३ सदस्यीय प्रर्ाली शवकशसत करण्याचे काम या सांस््ा करीत आहेत.
सांयक्त
ु राष्ट्राांची आमसभा दोन वषाांसाठी सांयक्त
ु राष्टÑ सरु क्षा पररषदेच्या
पाच हगां ामी सदस्याांची शनवड करते. चीन, फ्रान्स, रशिया, शिटन आशर् पाठकस्तानातील पाचशे वषे जुना गुरुद्वारा भारतीयाांणाखुले
अमेररका हे पाच देि सांयक्त ु राष्टÑ सरु क्षा पररषदेचे कायमस्वरूपी
सदस्य आहेत. शवभागीय आधारावर या पररषदेच्या दहा हगां ामी जागाचां े पाशकस्तानच्या पांजाब प्राांतातील शसयालकोट ये्ील पाचिे वषे जनु ा
वाटप करण्यात आले आहे. गरुु द्वारा भारतीय िीख भाशवकाांसाठी खल
ु ा करण्यात आली आहे. बाबे
* आंतराष्ट्रीय चालू घडामोडी *
Page 35 of 81
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
दे बेर असे गरुु द्वाराचे नाव असनू , यापवू ी भारतीय भाशवकाांना ते्े
जाण्याची परवानगी शदली जात नहहती. शसयालकोट िहरापासनू हा
गरुु द्वारा समु ारे दीडिे शकलोमीटर अांतरावर आहे.
पाशकस्तानने भारताबरोबरच यरु ोप, क‍ॅ नडा आशर्
अमेररके तील भाशवकाांनादेखील गरुु द्वारा खल ु ा के ला आहे. पांजाब
प्राांताचे गहहनणर मोहमां द सरवर याांनी प्राांताच्या औकाफ खात्याला
गरुु द्वारासांदभाणतील आदेि शदले आहेत. भारतासह अनेक देिाांतील
िीख भाशवक पजां ाब प्राांतातील अनेक धाशमणक स््ळी नेहमीच जातात.
िीख परांपरे नसु ार 16 हया ितकात गरू ु नानक हे काश्मीरहन
शसयालकोट ये्े आले. ते बेरीच्या िाडाखाली ्ाांबले होते. या भेटीच्या
स्मरर्ा्ण सरदार नत््ा शसगां याांनी गरुु द्वारा उभारला.
FATF चे सदस्यत्व ममळवणारा सौदी हा पठहला अरब देश
फायनाशन्ियल ऍक्िन टास्क फोसण (एफएटीएफ) ची पर्ू ण
सदस्यता शमळशवर्ारा सौदी अरे शबया हा पशहला अरब देि बनला आहे.
या समहू ातील कायमस्वरूपी सदस्याांची सख्ां या 3 9 इतकी आहे.
1989 मध्ये प‍ॅररसमध्ये आयोशजत िालेल्या पशहल्या
बैठकीची 30 हया वधाणपन शदन साजरा करताना एफएटीएफने
ऑरलाांडो, फ्लोररडामधील ग्रपु च्या वाशषणक सवणसाधारर् सभेनांतर
जागशतक मनी लॉांडररांग वॉचडॉगमध्ये प्रवेि शमळाला.
2015 मध्ये "पयणवेक्षक सदस्य" म्हर्नू सामील होण्यासाठी
सऊदी अरब याांना एफएटीएफ कडून आमांत्रर् शमळाले होते.
एफएटीएफ बद्दलः
१. मख्ु यालय: प‍ॅररस, फ्रान्स
२. स््ापनाः 1 9 8 9
३. अध्यक्षः मािणल शबशलांग्लेस
2018 मध्ये आशशया व मध्य अमेररकेतील पाच देशाांमध्ये
मलेररयाचा कोणताही रुग्ण नाही: डब्ल्यूएचओ
वल्डण हेल्् ऑगणनायिेिन (डब्लल्यएू चओ) च्या
अहवालानसु ार, आशियातील चार देिाांमध्ये चीन, इरार्, मलेशिया
आशर् शतमोर-लेस्टे आशर् मध्य अमेररके तील एक देि समाशवष्ट आहे,
एल साल्वाडोरमध्ये 2018 सालामध्ये मलेररयाचा एकही रुग्र्
आढळला नाही आशर् अहवाल पष्टु ी करतो की 2020 पयांत सपां र्ू ण जग
मलेररया शनमल णू नापयांत पोहोचण्याच्या मागाणवर आहे.
१. ई -2020 प्रगती अहवाल, जी 2016 मध्ये सरू ु करण्यात आली
आहे, ज्यामध्ये 21 देिाांचा समावेि आहे आशर् पाच शवभागाांचा
शवस्तार के ला आहे.
२. ई -2020 पढु ाकार: 2019 प्रगती अहवालानसु ार चीन आशर् एल
साल्वाडोरने शनरांतर दसु याण वषाणसाठी कोर्तीही प्रकरर्े नोंदशवली नाहीत
तर इरान, मलेशिया आशर् शतमोर-लेस्टे ये्े 2018 मध्ये प्र्मच
मलेररयाचे िन्ू य प्रकरर् होते.
* आंतराष्ट्रीय चालू घडामोडी *
Page 36 of 81
Aug 2019
३. मलेशियाने 2018 मध्ये िन्ू य प्रकरर्ाांची नोंद के ली, जी 2010 मध्ये
5,194 प्रकरर्ाांवरून 2017 मध्ये 85 प्रकरर्े िाली.
४. 2010 मध्ये इरार्मध्ये 1,800 पेक्षा जास्त मामले होते जे 2018
मध्ये िन्ू य िाले.
५. 2006 मध्ये शतमोर-लेस्टीमध्ये 223,002 रुग्र्ाांचा रोग, 2016 मध्ये
9 5 प्रकरर्े, 2018 मध्ये िन्ू य प्रकरर्े आहेत.
६. मे 201 9 मध्ये अल्जेररया आशर् अजेंशटना याांना डब्लल्यएू चओने
मलेररयामक्त ु म्हर्नू घोशषत के ले.
७. डब्लल्यएू चओच्या जागशतक मलेररयाच्या अहवालात 2018 च्या
अहवालानसु ार, पाच वषाणखालील मल ु ाांमध्ये 60% मृत्यू िाल्यामळ ु े
जगभरातील मलेररयाचे एकूर् 266,000 मृत्यू िाल्या आहेत.
८. भारतात (4 टक्के ) 2017 मध्ये मलेररयाचे प्रमार् 2016 च्या तल ु नेत
कमी िाले (24% कमी), नायजेररया (25 टक्के ), कााँगोचे लोकिाही
प्रजासत्ताक (11 टक्के ), मोजाांशबक (5 टक्के ) , आशर् यगु ाांडा (4 टक्के )
जगभरातील सवण मलेररयाच्या बाबतीत जवळपास 50 टक्के ने कमी
होते.
डब्लल्यएू चओ बद्दल
१. मख्ु यालय: शजनेवा, शस्वत्िलांड
२. हेड: टेड्रोस अढानोम
३. स््ापनाः 7 एशप्रल 1 9 48
पाठकस्तानकडून हवाईक्षेत्र खुले
बालाकोट हवाई हल्ल्यानतां र पाशकस्तानने बदां के लेले हवाईक्षेत्र पन्ु हा
खल ु े करण्यात आले असनू भारत-पाशकस्तान दरम्यान हवाई वाहतूक
सेवा पवू णवत िाली. नागरी शवमानाांसाठी पाशकस्तानचे हवाई क्षेत्र
साडेचार मशहन्याांनी खल ु े िाले आहे. पाशकस्तानच्या हवाई वाहतक ू
प्राशधकरर्ाने जारी के लेल्या नोशटिीत म्हटले आहे, की पहाटे १२.४१
वाजेपासनू हवाई क्षेत्र नागरी शवमानाांसाठी खल ु े करण्यात येत आहे.
हवाई वाहतूक शनयत्रां र् कक्षाने जाहीर के लेल्या मागाणवर ही वाहतूक
खल ु ी करण्यात आली आहे. पाशकस्तानने हवाई क्षेत्र खल ु े के ल्यानांतर
भारतानेही आपले हवाई क्षेत्र खल ु े के ले आहे.
पाशकस्तानने २६ फे िवु ारीला बालाकोट ये्े भारताने
के लेल्या हवाई हल्ल्यानतां र त्याांच्या देिातून जार्ारे हवाई मागण
भारताला बांद के ले होते. त्यानतां रच्या काळात एकूर् ११ मागाणपैकी
दशक्षर् पाशकस्तानातनू जार्ारे दोन मागण खल ु े करण्यात आले होते.
पाशकस्तानने हवाई क्षेत्र बांद के ल्याने इशां डगो कांपनीला शदल्ली-इस्तम्बल ू
्ेट सेवा सरू ु करता आली नहहती. त्याांना ही सेवा कतारमधील दोहा
ये्े इधां न भरून लाांबच्या मागाणने द्यावी लागत होती.
ग्रीन काडडवरील मयादा अमेररकेने ह वली
अमेररके च्या सांसदेत ग्रीन काडणवरील मयाणदा हटवण्यासांबांधी
सादर करण्यात आलेले शवधेयक मजां रु करण्यात आले आहे. सध्या ग्रीन
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine Aug 2019

काडणसाठी सात टक्क्याांची मयाणदा आहे. याचा फायदा अमेररके त
जार्ाऱ्या हजारो भारतीय आयटी इशां जशनअसणना होर्ार आहे. ग्रीन
काडणमळ ु े सांबांशधत हयक्तीला कायम स्वरूपी अमेररके त वास्तहय
करण्याची परवानगी शमळते. आता हे शवधेयक मांजरु िाल्यामळ ु े प्रशतक्षेत
असलेल्या भारतीयाांसह अन्य देिाांच्या नागररकाांनाही शदलासा
शमळण्याची िक्यता आहे. फे अरनेस ऑफ हाय शस्कल्ड इशमग्रेंट्स
अ‍ॅक्ट, 2019 / एचआर 1044 नावाचे हे शवधेयक अमेररके च्या सांसदेत
365 शवरूद्ध 65 अिा सख्ां याबळाने मजां रु करण्यात आले.
सध्या अमेररके त एका वषाणत कुटुांबाला देण्यात येर्ाऱ्या
प्रवासी शहहसाच्या सख्ां येला मयाणशदत ठे वण्यात आले आहे. तसेच सध्या
अमेररके कडून एका देिासाठी के वळ सात टक्के शहहसा देण्यात येत
आहेत. परांतु नहया शवधेयकात ही टक्के वारी वाढवनू 15 टक्के करण्यात
आली आहे.
तसेच कामाशनशमत्त अमेररके त जार्ाऱ्याांना सात टक्के शहहसा
देण्यात येत होते. परांतु नहया शवधेयकानसु ार ही मयाणदा पर्ू पण र्े काढून
टाकण्यात आली आहे. या शवधेयकाचा कायदा होण्यासाठी
अमेररके च्या राष्ट्राध्यक्षाांची स्वाक्षरी होर्े आवश्यक आहे. तसेच
त्यापवू ी त्याला अमेररकन सीनेटचीही मांजरु ी शमळर्े आवश्यक आहे.
यामध्ये ररपशब्ललकन पक्षाच्या खासदाराांची सांख्या सवाणशधक आहे.
ठदनाजपूरमध्ये बाांगलादेशची पठहली लोह खठनज खान
19 जनू 2019 रोजी बाांग्लादेिच्या शदनाजपरू मधील इसापरू शजल्यात
देिाची पशहली लोहखशनज खार् सापडली. या खार्ीचा िोध
भौगोशलक सवेक्षर् बाांगलादेि (जीएसबी) ने के ली.
महत्वाचे
१. 1,750 फूट खोलीत 400 फूट जाड लोखांडी ्र सापडली आशर् ती
6-10 स्क्वेअर शकलोमीटरच्या क्षेत्रात पसरली आहे.
२. खार्ीमध्ये लोहाची टक्के वारी 60 आहे, जी जगातील इतर लोह
खशनज खार्ींच्या गर्ु वत्तेच्या तुलनेत जास्त आहे.
३. इतर देिः क‍ॅ नडा, चीन, िािील स्वीडन आशर् ऑस्रेशलयामध्ये 50
टक्के पेक्षा कमी लोह आहे.
४. सापडलेल्या खार्ीमध्ये ताांब,े शनके ल आशर् ्ोशमयम आशर्
चनु खडीसारख्या इतर खशनजे देखील 1,150 फूट खोलीच्या आहेत.
५. बाांगलादेिातील या िोधामळ ु े देिामध्ये आश्णक आशर् रोजगार
सधां ी वाढतील.
बाांग्लादेि बद्दल
१. क‍ॅ शपटलः ढाका
२. चलनः बाांग्लादेिी ता
३. पतां प्रधान: िेख हसीना

* आंतराष्ट्रीय चालू घडामोडी *

Page 37 of 81
 Click Here for Old eCAD Magazine

‘
७ अर्थ, वाणिज्य आणि व्यापार
जीएसटी’च्या नफेखोरीविरोधी प्राधधकरणास २ िर्षांची
मुदतिाढ
जीएसटी परिषदेने नफे खोिीवििोधी प्रावधकिणास दोन िषाांची
मदु तिाढ वदली असनू , जीएसटी लागू झाल्यानतं ि कमी झालेल्या
किाचा लाभ ग्राहकांना न वदल्यास १० टक्क्यांपयांत दडं ाच्या तितुदीस
मान्यता वदली आहे. जीएसटी परिषदेच्या ३५ व्या परिषदेत हा वनणणय
घेण्यात आला.
जीएसटीचे िावषणक विििणपत्र भिण्यासाठी दोन मवहन्यांची
म्हणजेच ३० ऑगस्टपयांत मदु तिाढ देण्यात आली आहे. एका अजाणचे
निे जीएसटी विििणपत्र भिणे १ जानेिािी २०२० पासनू सरू
होईल. कें द्रीय मंत्र्याच्या नेतत्ृ िाखालील तसेच सिण िाज्ये ि कें द्रशावसत
प्रदेशांच्या प्रवतवनधींचा समािेश असलेल्या जीएसटी परिषदेने
मवल्टप्लेक्समध्ये इलेक्रावनक्स इन्व्हॉईस व्यिस्था आवण ई-वतकीट
व्यिस्थेला मंजिु ी वदली. इलेवक्रक िाहनांििील जीएसटी १२
टक्क्यांिरून ५ टक्के किणे आवण इलेवक्रक चाजणििील जीएसटी १८
टक्क्यांिरून १२ टक्के किणे हे प्रस्ताि वनधाणिण सवमतीकडे (वफटमेंट
कवमटी) पाठविण्याचा वनणणय घेण्यात आला आहे.
प्रावधकिणाने आतापयांत वदले ६५ आदेश
िाष्ट्रीय नफे खोिीवििोधी प्रावधकिणाला (एनएए) ३० नोव्हेंबि
२०२१ पयांत मदु तिाढ देण्यात आली आहे. १ जल ु ै २०१७ िोजी
जीएसटी लागू झाल्यानंति प्रावधकिणाची दोन िषाांसाठी स्थापना
किण्यास सिकािने मंजिु ी वदली होती. जीएसटीमळ ु े किात झालेल्या
कपातीचा लाभ ग्राहकांपयांत पोहोचािा, यासाठी ही व्यिस्था वनमाणण
किण्यात आली होती. ३० नोव्हेंबि २०१७ िोजी बी. एन. शमाण यांच्या
नेतत्ृ िाखाली एनएएची स्थापना झाली. या सस्ं थेने आतापयांत ६७
आदेश वदले आहेत.
* अर्थ , वाणिज्य आणि व्यापार *
Page 38 of 81
क्रिप्टोकरन्सीची पीछेहाट, तरीही मूल्यात झाली िाढ
भाितासह अनेक देशांनी बंदी घातल्यानंति विप्टोकिन्सी
वबटकॉईनची वपछे हाट झाली असली तिी गेल्या िषाणच्या तुलनेत यंदा
आभासी चलनातील संपत्तीचे मल्ू य िाढलेलेच आहे. जगातील
श्रीमतं ांच्या यादीत अग्रस्थानी असलेल्या जेफ बेझोस आवण वबल गेटस्
यांच्या एकवत्रत संपत्तीएिढी संपत्ती सध्या आभासी चलनात असल्याचे
वदसनू येत आहे.
वबटकॉईन हे काही एकमेि विप्टो चलन नाही. लाईटकॉईन,
मोनेिो आवण आणखी बिीच विप्टो चलने आभासी बाजािात आहेत.
याक्षणी जगातील सिण आभासी चलनाचं े (विप्टोकिन्सी) मल्ू य २०२
ु अब्ज डॉलि आहे. त्यात वबटकॉईनचे मल्ू य ११२ अब्ज डॉलि आहे.
जेफ बेझोस (११२ अब्ज डॉलि) आवण वबल गेटस् (९० अब्ज डॉलि)
यांची सपं त्ती एकत्र के ली तिी विप्टो चलनातील या सपं त्तीएिढे मल्ू य
भिते. वबटकॉईनमधील गतंु िणक ू अनेक छोट्या देशांच्या जीडीपेक्षा
जास्त आहे. जगातील शेअि बाजाि, चलनी नोटा, सोने इत्यादी
स्िरुपातील सपं त्तीचे मल्ू य ८६.५ लाख कोटी डॉलि आहे. एक लाख
कोटी म्हणजे एक वरवलयन होय. यातील शेअि बाजािातील
गंतु िणक ु ीचे मल्ू य ६७.५ लाख कोटी डॉलि आहे.
जगात िापिल्या जाणाऱ्या एकूण सोन्याचे मल्ू य ७.८ लाख
कोटी डॉलि आहे. गेल्या दोन िषाांत सोन्याच्या मल्ू यात घसिण
झाल्याचे वदसनू आले आहे. २०१७ मध्ये सोन्यामधील गतंु िणक ु ीचे
मल्ू य ८.२ लाख कोटी डॉलि होते. वबटकॉईन आवण सोन्यामधील एक
साम्य असे आहे की, या दोन्हीमधील संपत्ती औपचारिक बँवकंग
व्यिस्थेपासनू दिू आहे.
सिण देशांच्या चलनी नोटा ि नाण्यांचे मल्ू य ३४.४ लाख
कोटी डॉलि आहे. नोटा आवण नाणी या स्िरुपात चलनात असलेल्या
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
अमेरिकी डॉलिचे एकूण मल्ू य १.५ लाख कोटी डॉलि आहे. बलाढ्य
बहुिाष्ट्रीय कंपनी अम‍ॅ ेझॉनचे मल्ू य ४०२ अब्ज डॉलि, ति अ‍ॅपलचे
मल्ू य ७३० अब्ज डॉलि आहे. अम‍ॅ ेझॉन आवण अ‍ॅपलचे मल्ू य अनि ु मे
नायजेरिया आवण नेदिल‍ॅण्ड यांच्या अथणव्यिस्थांपक्ष
े ा अवधक आहे.
वबटकॉईनचे तौलवनक स्थान
१. जगातील एकूण पैसा : ८६.५ लाख कोटी डॉलि
२. शेअि बाजािातील पैसा : ६७.५ लाख कोटी डॉलि
३. चलन स्िरुपात पैसा : ३४.४ लाख कोटी डॉलि
४. सोन्यातील पैसा : ७.८ लाख कोटी डॉलि
५. डॉलिमधील पैसा : १.५ लाख कोटी डॉलि
६. अप‍ॅ लचे मल्ू य : १ लाख कोटी डॉलि
७. अम‍ॅ ेझॉनचे मल्ू य : ९७० अब्ज डॉलि
८. सिण विप्टो चलनाचे मल्ू य : २०२ अब्ज डॉलि
९. जेफ बेझोस याचं ी सपं त्ती : ११२ अब्ज डॉलि
१०. वबटकॉईनचे मल्ू य : ११२ अब्ज डॉलि
११. वबल गेटस् यांची संपत्ती : ९० अब्ज डॉलि
फेसबुकचे ललब्रा भारतात वमळणार नाही
सोशल नेटिवकां ग िेबसाईट फे सबक ु पढु ील िषी वलब्रा हे
आभासी चलन बाजािात आणणाि आहे. पिंतु ते भाितात उपलब्ध
होणाि नाही, अशी मावहती सोशल मीवडया क्षेत्रातील तज््ांनी वदली.
भाितामध्ये रिझव्हण बँकेने गेल्या िषी वबटकॉईन या आभासी चलनािि
बंदी घातली होती. आतं ििाष्ट्रीय सट्टाबाजािात सटोवडयांनी एका
वबटकॉईनचा भाि तब्बल २०,००० डॉलसणपयांत नेला होता. त्यामळ ु े
चढ्या दिात वबटकॉईन खिे दी किणाऱ्या ग्राहकांना धोका वनमाणण झाला
होता म्हणनू रिझव्हण बँकेने ही बंदी आणली होती. भाितीय कायद्यानसु ाि
कुठलेही चलन वकंिा आवथणक व्यिहािाशी संबंवधत उत्पादन बाजािात
आणायचे असेल ति रिझव्हण बँकेची पििानगी आिश्यक आहे.
पिंतु फे सबक ु ने अजनू वलब्रासाठी बँकेकडे अजणच के लेला नाही.
फे सबक
ु ची उपकंपनी ‘क‍ॅ वलब्रा’ वलब्रा हे आभासी चलन
आणणाि असल्याची चचाण आहे. पिंतु ज्या देशांमध्ये आभासी चलन
ि फे सबक ु िि बदं ी आहे अशा देशांमध्ये वलब्रा सादि होणाि नाही.
दिम्यान, वलब्रा हे आभासी चलन प्रचवलत किण्यासाठी फे सबक ु ने
वव्हसा, मास्टिकाडण, उबि, पे-यू अशा २८ वडवजटल पेमेंट कंपन्यांशी
सहकायण किाि के ला आहे. प्रत्यक्षात वलब्रा बाजािात येईल तोपयांत
१०० कंपन्यांशी असे किाि झालेले असतील, अशी मावहती आहे.
फे सबकु च्या वलब्रा चलनाला अमेरिकन खासदािांकडूनही
वििोध सरू ु झाला आहे. अमेरिकन संसदेच्या आवथणक व्यिहाि
सवमतीच्या अध्यक्षा म‍ॅक्झीन िॉटसण यांनी जोपयांत ससं द (हाऊस ऑफ
रिप्रेझेंटेटीव्हज)् ि िाज्यसभा (वसनेट) वलब्राच्या व्यिहािाबदल पणू ण
तपासणी किीत नाही तोपयांत फे सबक ु ने वलब्रा बाजािात आणू नये,
असा आदेशच पारित के ला आहे.
* अर्थ , वाणिज्य आणि व्यापार *
Page 39 of 81
Aug 2019
स्मॉल बँकेतफे मक्रहलाांना रोजगार
मवहला सक्षमीकिणाच्या हेतूने स्मॉल इडं स्रीज डेव्हलपमेंट
बँक ऑफ इवं डयातफे (वसडबी) पढु ील िषणभिात पाच िाज्यांमध्ये एक
हजाि स्िािलंबन वशिण प्रवशक्षण कें द्रे सरू
ु किण्यात येणाि आहेत.
यातून २० हजाि मवहलांना िोजगाि वमळे ल, असे वसडबीने म्हटले आहे.
यासाठी वसडबीने उषा इटं िन‍ॅशनल वलवमटेडशी (यआ ू यएल) किाि
के ला असनू वबहाि, झािखंड, िाजस्थान, तेलंगण ि उत्ति प्रदेश या
िाज्यांत ही कें द्रे सरू
ु किण्यात येणाि आहेत. ग्रामीण भागांतील
मवहलांना प्रथम वशिणकला वशकिणे ि या कौशल्याचे व्यिसायामध्ये
कशाप्रकािे रूपांति किता येईल, याचे मागणदशणन देणे हे या कें द्रांचे प्रमख
ु
उविष्ट आहे.
वित्तीय तूट पोहोचली ३.६६ लाख कोटींिर
निीन आवथणक िषाणच्या सरुु िातीच्या दोन मवहन्यातं च वित्तीय
तूट (वफस्कल डेवफसीट) ३,६६,१५७ कोटी रुपयांिि पोहोचली आहे.
ही िक्कम सिकािच्या अथणसक ं ल्पातील एकूण तितदु ींच्या ५२ टक्के
असल्याचेही समोि आले आहे. लेखावनयत्रं कांनी (कंरोलि जनिल
ऑफ अकाउंट्स) ही आकडेिािी जाहीि के ली.
मागील आवथणक िषाणत (२०१८-१९) याच कालािधीत
वित्तीय तटू एकूण तितदु ींच्या ५५.३ टक्के होती. कें द्र सिकाितफे
फे ब्रिु ािीमध्ये सादि झालेल्या २०१९-२० या आवथणक िषाणच्या हगं ामी
अथणसंकल्पात वित्तीय तटू ७.०३ लाख कोटी रुपये िाहील, असा अंदाज
ितणविण्यात आला होता. चालू आवथणक िषाणसाठी वित्तीय तुटीचे लक्ष्य
३.४ टक्क्यांच्या स्तिािि िाखण्याचे वनधाणरित के ले होते. एकीकडे
सिकािची आवथणक घडी वबघडलेली असतानाच भांडिली खचाांचे
प्रमाण (क‍ॅ वपटल एक्स्पेंवडचि) अथणसंकल्पात नमदू तितुदीच्या १४.२
टक्क्यांिि िावहले आहे. गेल्या िषी याच कालािधीत हा आकडा २१.३
टक्के होता.
एवप्रल आवण मेमध्ये एकूण खचण ५.१२ लाख कोटी रुपयांिि
पोहोचला. ही िक्कम अथणसंकल्पातील तितुदीच्या १८.४ टक्के
िावहली. गेल्या िषी हे प्रमाण १९.३ टक्के होते. अमेरिकी डॉलिच्या
तुलनेत रुपयाचे मल्ू य िधाित आहे. गेल्या चाि वदिसांत रुपयाचे मल्ू य
५१ पैशांनी िधािले आहे. डॉलिच्या वकमतीत घसिण झाल्याने
तसेच, कच्च्या इधं नाच्या दिातही घट होत असल्याने रुपया गरुु िािी ८
पैशांनी िधािला ि त्याने ६९.०७ असा निा विवनमय दि नोंदिला.
देशात सिाधधक साडेतीन हजार स्टाटटअप महाराष्ट्रात
‘स्टाटणअप इवं डया’ योजनेंतगणत गेल्या चाि िषाणत देशभिात
19 हजाि 351 स्टाटणअप उद्योगांची नोंदणी झाली असनू सिाणवधक 3
हजाि 661 स्टाटणअप उद्योगांची नोंदणी एकट्या महािाष्ट्रात झाली आहे.
या योजनेंतगणत देशातील िाज्यांमध्ये स्टाटणअप उद्योगात झालेल्या
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
िैकवल्पक गतंु िणक ु ीतही महािाष्ट्राने आघाडी घेत देशात दसु िा िमांक
पटकािला आहे. िाज्यात एकूण 68 स्टाटणअप मध्ये 440 कोटी 38
लाखांची िैकवल्पक गंतु िणक ू झाली आहे.
कें द्रीय उद्योग ि िावणज्य मत्रं ालयाच्याितीने 16 जानेिािी
2016 पासनू देशभिात ‘स्टाटणअप इवं डया’ योजनेची अमं लबजािणी
सरुु झाली. एकूण 19 कृ ती आिाखड्यानसु ाि सरुु असलेल्या या
कायणिमािि देखिे ख ठे िणाऱ्या कें द्रीय उद्योग ि िावणज्य मंत्रालयाच्या
उद्योग ि देशांतगणत व्यापाि प्रोत्साहन विभागाने (डीपीआयआयटी) 24
जनू िोजी िाज्यवनहाय स्टाटणअप उद्योगाच ं ी यादी जाहीि के ली आहे. या
यादीत देशातील 29 िाज्ये आवण 7 कें द्र शासीत प्रदेशाच ं ी आकडेिािी
जाहीि किण्यात आली असनू 3 हजाि 661 स्टाटणअप उद्योगांसह
महािाष्ट्र पवहल्या स्थानािि आहे. या यादीत महािाष्ट्रापाठोपाठ
कनाणटक 2 हजाि 847, वदल्ली 2 हजाि 552, उत्तिप्रदेश 1 हजाि 566
ति 1 हजाि 80 स्टाटणअपसह तेलंगण पाचव्या स्थानािि आहे.
लघु उद्योग विकास बँकेने भांडिली बाजािािि देखिे ख
ठे िणाऱ्या ‘सेबी’ संस्थेकडे नोदणं ीकृ त संस्थांच्या माध्यमातून स्टाटणअप
उद्योगांसाठी िैकवल्पक गतंु िणक ू वनधी उभािला आहे. या वनधीच्या
माध्यमातून देशभिात 13 िाज्ये आवण वदल्लीत 247 स्टाटणअप उद्योगांत
1 हजाि 625 कोटी 73 लाखांची िैकवल्पक गंतु िणक ू के ली आहे. या
यादीत महािाष्ट्र 68 स्टाटणअपमधील 440 कोटी 38 लाखांच्या
िैकवल्पक गतंु िणक ु ीस दसु -या स्थानािि आहे. ति 75 स्टाटणअप मधील
499 कोटी 85 लाखांच्या िैकवल्पक गंतु िणक ु ीस कनाणटक पवहल्या
स्थानािि आहे. स्टाटणअप इवं डया योजनेंतगणत स्टाटणअप उद्योग
उभािण्यासाठी ‘फंड ऑफ फंड फॉि स्टाटणअप’ (एफएफएस) नािाने 10
हजाि कोटींचा वनधी उभािला आहे.
आयत करणाऱ्या देशाांमध्ये भारत २० व्या िमाांकािर
सपं त्ती सल्लागाि, नाइट फ्रँकने यांच्या "सविय भांडिल
(Active Capital)" 201 9 च्या अहिालात, जागवतक स्तिािि शीषण
भांडिल आयात किणाऱ्या देशांच्या यादीमध्ये 20 व्या िमांकािि
भािताला स्थान वदले आहे. बाहेिच्या सीमािे षा गतंु िणक ू ीच्या बाबतीत
भाित 30 व्या स्थानी होता. 2018 च्या पवहल्या वतमाहीत आवण 2019
च्या पवहल्या वतमाहीत िॉस-बोडणि क‍ॅ वपटल फ्लोमध्ये भाितातील
व्यािसावयक रिअल इस्टेटमध्ये 2.6 अब्ज डॉलसण आवण पिदेशी
सीमािे खा गतंु िणक ू ी 92% िाढून $ 0.7 अब्ज (रु 4,893 कोटी) एिढी
िाढली.
महत्िाचे
१. जागवतक पातळीिि, 80.89 अब्ज डॉलसणच्या गंतु िणक ू ीसह
अमेरिका (यएू स) या यादीमध्ये अव्िल भांडिल आयात किणािा देश
आहे. त्याचबिोबि भांडिल वनयाणत किणाऱ्या देशांच्या यादीत ही
अमेरिका 59.56 अब्ज डॉलसणच्या गतंु िणक ु ीसह अव्िल स्थानी आहे.
अमेरिके नतं ि क‍ॅ नडा 50.41 अब्ज डॉलसण आवण जमणनीने 24.50 अब्ज
डॉलसणच्या गतंु िणक ु ीसह वनयाणतीत नबं ि लागतो.
* अर्थ , वाणिज्य आणि व्यापार *
Page 40 of 81
Aug 2019
२. वसंगापिू ने हाँगकाँगला पिदेशी भांडिल गतंु िणक ु ीत आवशया-
प‍ॅवसवफकचे सिोच्च स्त्रोत म्हणनू मागे टाकले आहे. वसंगापिू ने चीन,
दवक्षण कोरिया, यक ु े आवण ऑस्रेवलया मध्ये माचण २०१९ पयांत ४
अब्ज डॉलिची गंतु िणक ू के ली आहे.
३. २०१८ आवण २०१९ च्या पवहल्या वतमाहीत वसंगापिु भािताच्या
रियल इस्टेट क्षेत्रामध्ये गतंु िणक ू किणािा सिाणत मोठा देश आहे. या
क्षेत्रामध्ये वसंगापिू ने ७०४.१४ दशलक्ष डॉलसण एिढी गतंु िणकू के ली
आहे.
४. भांडिली आयात किणाऱ्या देशांमध्ये चीन 14.30 अब्ज डॉलिच्या
गतंु िणक ू ीसह 6 व्या स्थानािि आहे.
५. २०१८ आवण २०१९ च्या पवहल्या वतमाहीत आवशया प‍ॅवसवफकची
एकूण पिदेशी भांडिली गतंु िणक ू ३४% ने घसिली आहे ि ती ८८
अब्ज डॉलसण िरून ५७ डॉलि ििती आली आहे. आवशया
प‍ॅवसवफकचीचे स्थान अमेरिका (११० अब्ज डॉलि) आवण यिु ोप (१०४
अब्ज डॉलि) नंति वतसिऱ्या िमांकािि आले आहे. याचे मख्ु य कािण
चीन मधनू होणािी पिदेशी भांडिल गंतु िणक ू कमी झाली आहे.
नाईट फ्रँक बिल:
१. मख्ु यालय: लंडन, यक ूे
२. स्थापनााः 18 9 6
नाईट फ्रँक इवं डया चे अध्यक्ष ि व्यिस्थापकीय संचालक वशवशि बैजल
इां क्रडयनबुल्स हाउससिंग फायनान्स आलण लक्ष्मी विलास
बँक विलीनीकरण
20 जनू 2019 िोजी भाितीय प्रवतस्पधी आयोगाने
(सीसीआय) लक्ष्मी विलास बँकेसह इवं डयाबल्ु स हाउवसंग
फायनान्सच्या प्रस्तावित विलीनीकिणाला मंजिु ी वदली. विलीन
झालेल्या कंपनीला इवं डयाबल्ु स लक्ष्मी विलास बँक असे नाि वदले
जाईल.
एवप्रल 2018 मध्ये लक्ष्मी विलास बँकेच्या मडं ळाने
इवं डयाबल्ु स हाउवसगं फायनान्सच्या शेअि-स्ि‍ॅप सौद्यामध्ये
विलीनीकिण जाहीि के ले होते. इवं डयाबल्ु स हाउवसगं फायनान्सच्या 14
शेअसण त्यांच्याकडे असलेल्या प्रत्येक 100 शेअसणसाठी वमळतील.
ताांदळासह 14 वपकाांचा हमीभाि जाहीर
अथणसकं ल्प सादि होण्याच्या आधीच सिकािने शेतकऱ्यांना
मोठी भेट वदली आहे. खिीप हगं ामातील 14 वपकांच्या वकमान
आधािभतू खिे दीमध्ये (एमएसपी) लक्षणीय िाढ के ली आहे. तांदळ ू ,
मका, ज्िािी, बाजिी आदींचा यामध्ये समािेश किण्यात आल्याने
शेतकऱयांना मोठा फायदा होणाि आहे. तांदळ ू खिे दीमध्ये 85 रुपये
प्रवतवक्िंटल िाढ के ल्याने याची एमएसपी 1835 रुपये झाली आहे.
यावशिाय सिकािने िेजकोडही पास के ल्याने िोजंदािी किणाऱ्यांनाही
भक्कम आधाि प्राप्त होणाि आहे.
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine Aug 2019

कें द्र सिकािने यािषी देशभिातून 357 लाख टन गहू खिे दीचे स्थानािि, श्रीलंका 141 व्या स्थानािि, म्यानमाि 187 व्या स्थानािि
लक्ष ठे िले आहे. गेल्यािषी शासनाच्या माध्यमातून देशभिातनू आवण भतू ान 193 व्या स्थानािि आहे.
357.95 लाख टन गहू खिे दी के ला होता. एफसीआयच्या यादीमधील इति देश…
आकडेिािीनसु ाि पंजाबमधनू सिाणवधक 127.01 लाख टन गव्हाची यादीतील इति देशांत मॉिीशस (71), न्यवू झलँड (59),
खिे दी किण्यात आली आहे. ति हरियाणामधनू 92.23 लाख टन खिे दी वफवलवपन्स (54), व्हेनेझएु ला (53), सेशेल्स (52), थायलँड (39),
के ली आहे. देशात सिाणवधक गव्हाचे उत्पन्न उत्ति प्रदेशात घेतले जाते प‍ॅनडा (36), तुकी (30), इस्त्राईल (28), सौदी अिब (21), पनामा
तिीही तेथे 26.25 लाख टन गहू खिे दी के ला आहे. िाजस्थानमधनू (18), जपान (16), इटली (15), ऑस्रेवलया (13), संयक्त ु अिब
10.89 लाख टन, उत्तिाखडं 39 हजाि टन, वहमाचल प्रदेश 1 हजाि टन अमीिात (12) यांचा समािेश आहे.
खिे दी के ल्याचे एफसीआयच्या आकडेिािीमध्ये नमदू किण्यात आले
आहे. प्रधानमांत्री क्रकसान योजना
वपकाचा प्रकाि िाढीि िक्कम (प्रवतवक्िटं ल)
तांदळू 85 रुपये देशातल्या सिण शेतकऱ्यांचा समािेश व्हािा, या उिेशाने
ज्िािी 120 रुपये प्रधानमत्रं ी वकसान योजनेची व्याप्ती िाढिण्यात आली आहे. पात्र
नाचणी 253 रुपये लाभाथी शेतकिी वनवित किणे आवण पीएम-वकसान पोटणलिि त्याचं ी
सोयाबीन 311 रुपये मावहती अपलोड किणे, याची सपं णू ण जबाबदािी िाज्य सिकाि / कें द्र
सयू णफुल 262 रुपये शावसत प्रदेशांिि देण्यात आली आहे. सधु ािीत योजनेसाठी पात्र
तिू डाळ 125 रुपये लाभाथीचं ी सचू ी तयाि किणे आवण त्यांची मावहती पोटणलिि िेळेिि
मगू डाळ 75 रुपये अपलोड किण्याच्या कामाला गती देण्याची विनतं ी िाज्यानं ा किण्यात
उडीद डाळ 100 रुपये आली आहे. यािि वव्हडीओ कॉन्फिन्सींद्वािे कें द्र सिकाि वनयवमत
भईु मगू 200 रुपये देखिे ख कित आहे.
तीळ 236 रुपये
कापसू 105 रुपये ररलायन्स इां डस्ट्री बनली भारतातली नांबर 1 कांपनी

स्विस बँकेत ‘यूके’चा सिाधधक पैसा
वस्िस बँकेचे नाि ऐकल्यािि भाितामध्ये काळा पैसा
आठिला जातो. वस्ित्झलँडच्या बँकांमध्ये जो सिाणवधक पैसा जमा
आहे तो यनू ायटेड वकंगडमचा (यक ू े ). ति यामध्ये भाित 74 व्या
स्थानािि आहे. गेल्या िषी भाित 15 व्या स्थानािरून उडी माित
यादीच्या 73 व्या स्थानािि पोहोचला होता.
वस्िस न‍ॅशनल बँक (एसएनबी) द्वािा सादि किण्यात
आलेल्या िावषणक आकडेिािीनसु ाि, वस्िस बँकेत भाितीय पैसा जमा
किण्यात खपू मागे आहेत. वस्िस बँकेत विदेशीद्वािा जमा एकूण
पैशापैकी 0.07 टक्के पैसा भािताच्या लोकांचा आहे. 2018 च्या
शेिटी या बँकेत जमा िकमेच्या एकूण 26 टक्के िक्कम यक ू े च्या
लोकांची होती. यक ू े नतं ि अमेरिका दसु ऱया स्थानािि आहे. वतसऱया
स्थानािि िेस्ट इडं ीज, चौथ्या स्थानािि फ्रान्स आवण पाचव्या स्थानािि
हाँगकाँग आहे. वस्िस बँकेत एकूण जमा िकमेच्या 50 टक्क्यापेक्षा
जास्त िक्कम या पाच देशांच्या नागरिकांची आहे.
वस्िस बँकेत पैसा जमा किण्यात वब्रक्स देशांमध्ये भाित
सिाणत मागे आहे. पिंतु रूस सिाणत पढु े 20 व्या स्थानािि, चीन 22 व्या
स्थानािि, दवक्षण आवफ्रका 60 व्या स्थानािि आवण ब्राझील 65 व्या
स्थानािि आहे. ति शेजािील देशांपैकी पावकस्तान या यादीत 82 व्या
स्थानािि आहे. बांग्लादेश 89 व्या स्थानािि, नेपाळ 109 व्या
बाजाि भागभांडिलानसु ाि रिलायन्स इडं स्री (RIL)
देशातील सिाणत मोठी कंपनी म्हणनू समोि आली आहे. रिलायन्स
इडं स्रीच्या शेअिनं घेतलेल्या उसळीनं कंपनीचं बाजाि भांडिल 5
लाख कोटी रुपयांच्या पाि के लं आहे. कंपनीच्या शेअसणमध्ये सध्या 2
टक्क्यांची िाढ नोंदिली गेली आहे. सिकािी कंपनी इवं डयन आईल
कॉपोिे शन (IOC)ला मागे टाकत रिलायन्स इडं स्री सिाणत मोठी कंपनी
बनली आहे.
पेरोवलयमपासनू रिटेल आवण टेवलकॉमसािख्या विविध
क्षेत्रात विस्तािलेल्या आिआयएलनं िषण 2018- 19मध्ये एकूण 6.23
लाख कोटी रुपयांची उलाढाल के ली आहे. ति आयओसीनं 31 माचण
2019मधल्या वित्त िषाणत 6.17 लाख कोटी रुपयांचं व्यिहाि के ला
होता. आिआयएलनं आयओसीच्या दप्ु पट फायदा कमािनू देशातील
सिाणत मोठी कंपनी बनली आहे.
(1) रिलायन्स इडं स्रीज
(2) टीसीएस (टाटा कंस्लटन्सी सवव्हणसेस)
(3) HDFC बँक
(4) HDFC वलवमटेड
(5) HUL (वहदं स्ु तान यवु नलीिि वलवमटेड)
(6) ITC (इवं डयन टोब‍ॅको कंपनी)
(7) SBI (स्टेट बँक ऑफ इवं डया)
(8) इन्फोवसस

* अर्थ , वाणिज्य आणि व्यापार *

Page 41 of 81
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
(9) कोटक मवहद्रं ा बँक
(10) ICICI बँक
50 हजाराांहून अधधकच्या रकमेच्या व्यिहारासाठी पॅन
काडटऐिजी आता िापरता येणार आधार
50 हजािांहून अवधकचे व्यिहाि किायचे असल्यास
आपल्याला बँकेत प‍ॅन काडण नबं ि द्यािा लागतो. तसेच आपल्या प‍ॅन
काडणची खातिजमा करूनच असे व्यिहाि के ले जातात. पिंतु आता प‍ॅन
काडणऐिजी आधाि काडणच्या माध्यमातनू 50 हजािांहून अवधकच्या
िकमेचे व्यिहाि किणं शक्य होणाि आहे. महसल ू सवचि अजय भषू ण
पांडे यांनी ही मावहती वदली आहे.
ज्या व्यिहािांसाठी आधी प‍ॅन काडणचा िापि के ला जात
होता. त्याऐिजी आता आधाि काडणचाही िापि किता येऊ शकतो. पण
आधाि काडणचा िापि किण्याआधी बँका अन् इति संस्थांना यंत्रणा
अद्ययाित किािी लागणाि आहे. तसेच किदात्या यापढु े प‍ॅन
काडणऐिजी आधाि काडणच्या माध्यमातनू रिटनण फाइल किता येणाि
आहे. आज 22 कोटी प‍ॅन काडण हे आधािशी जोडलेले आहेत. ति 120
कोटी लोकांकडे आधाि आहे. जि कोणाला प‍ॅन काडण बनिायचं
असल्यास त्यांच्याकडे आधाि काडण असािं लागतं. आधाि काडण
असल्यािि प‍ॅन काडण तयाि किता येते. त्यानतं ि त्या प‍ॅन काडणचा उपयोग
के ला जातो. त्यामळ ु े आता बँकेचे व्यिहाि किताना प‍ॅन काडणऐिजी
आधाि काडणचाही िापि किता येणाि आहे.
घाऊक महागाई दोन िर्षांच्या तळात
घाऊक वकंमत वनदेशांकािि आधारित महागाई दि यंदा
सलग दसु ऱ्या मवहन्यात घसिता िावहला आहे. जनू मध्ये घाऊक महागाई
दि २.०२ टक्क्यांिि वस्थिािताना गेल्या जिळपास दोन िषाांच्या तळात
विसािला आहे.भाज्यांसह इधं न ि ऊजाण गटातील िस्तंच्ू या वकमती
कमी झाल्याने घाऊक महागाई दिाने यंदा उसंत घेतली आहे. गेल्याच
आठिडय़ात जनू मधील वकिकोळ महागाई दि ३ टक्क्यांच्या आणखी
पढु े सिकल्याचे स्पष्ट झाले.
१. भांडिली व्यिहािादिम्यानच जाहीि झालेला जनू मधील घाऊक
महागाई दि हा गेल्या २३ मवहन्यातं ील वकमान पातळीिि येऊन ठे पला
आहे. मेमध्ये हा दि २.४५ टक्के ति िषणभिापिू ी, जनू २०१८ मध्ये तो
५.६८ टक्के होता.
२. घाऊक वकंमत वनदेशांकाबाबत अन्नधान्याच्या वकंमतीचा दि गेल्या
मवहन्यात वकिकोळ कमी झाला आहे. मेमधील ६.९९ टक्क्य़ांच्या
तुलनेत तो यंदाच्या जनू मध्ये ६.९८ टक्के च वस्थिािला आहे.
३. गेल्या मवहन्यात भाज्यांच्या वकमती मवहन्याभिापिू ीच्या ३३.१५
टक्क्यांिरून २४.७६ टक्क्यांपयांत विसािल्या आहेत. ति बटाटय़ाच्या
४. वकमती उणे २३.३६ टक्क्यांिरून उणे २४.२७ टक्क्यांिि आल्या
आहेत.
* अर्थ , वाणिज्य आणि व्यापार *
Page 42 of 81
Aug 2019
५. कांद्याचे दि मात्र सलग िाढते िावहले आहेत. मेमधील १५.८९
टक्क्यांच्या तलु नेत ते यदं ाच्या जनू मध्ये १६.६३ टक्क्यांपयांत उंचािले
आहेत. ति एकूण घाऊक वकंमत वनदेशांक गेल्या मवहन्यात जल ु ै २०१७
नंति वकमान स्तिािि आहेत.
६. यंदा इधं न ि ऊजाण गटातील घाऊक महागाई दि ०.९८ टक्क्यांिरून
उणे २.२० टक्क्यांिि वस्थिािला आहे. ति वनवमणत िस्तंचू े दिदेखील
१.२८ टक्क्यांिरून ०.९४ टक्क्यांपयांत खाली आले आहेत.
७. अन्नधान्याच्या िाढत्या वकमतींमळ ु े गेल्या मवहन्यातील वकिकोळ
महागाई दि हा मेमधील ३.०५ टक्क्यांच्या तल ु नेत ३.१८ टक्क्यापं यांत
उंचािला होता. ति दोन मवहन्यापं िू ी २ टक्क्यांच्या आत असलेल्या
अन्नधान्याच्या वकमती यदं ाच्या जनू मध्ये या टप्प्याच्या पढु े गेल्या.
वकिकोळ महागाई दि सहामाहीच्या ििच्या टप्प्यािि आहे.
८. देशातील औद्योवगक उत्पादन काहीसे खटंु ले आहे. वनवमणती,
खवनकमण क्षेत्रातील समु ाि कामवगिीमळ ु े मेमधील औद्योवगक उत्पादन
दि ३.१ टक्के असा िेगाने खाली आला आहे. अथणविकासाला चालना
देण्याचा प्रयत्न म्हणनू रिझव्हण बँक येत्या मवहन्यातील पतधोिणात पन्ु हा
व्याजदि कपात किण्याची शक्यता आहे.
सचनी अर्टव्यिस्थेचा २७ िर्षांतील नीचाांक
चीनच्या आवथणक विकास दिाने दसु ऱ्या वतमाहीत गेल्या
सत्तािीस िषाांतील नीचांक गाठला असनू तो ६.२ टक्के नोंदला गेला
आहे. गेल्या जिळपास तीन दशकातील हा कमी विकास दि असनू
चीनची अथणव्यिस्था जगात दसु ऱ्या िमांकािि आहे. सध्या अमेरिका
ि चीन यांच्यातील व्यापाि यद्ध ु वशगेला पोहोचले असल्याने त्याचा
फटका अथणव्यिस्थेला बसला आहे. आवथणक विकास दि पवहल्या
वतमाहीत ६.४ टक्के होता तो दसु ऱ्या वतमाहीत ६.२ टक्के झाला आहे.
२००९ मधील आवथणक पेचप्रसंगािेळीही चीनचा आवथणक विकास दि
६.४ टक्क्य़ांच्या खाली गेला नव्हता, पण या िेळी वनयाणतीिि अिलंबनू
असलेल्या चीनच्या अथणव्यिस्थेला फटका बसला आहे. पिदेशी
व्यापािात हळूहळू होत चाललेली घटही याला कािणीभतू आहे असे
वदसनू येत आहे. २०१९ च्या पवहल्या पिाणत चीनचा आवथणक विकास
दि ६.३ टक्के होता, त्या िेळी अथणव्यिस्था ६.५६ लाख कोटी
डॉलसणची होती, असे न‍ॅशनल ब्यिु ो ऑफ स्ट‍ॅवटवस्टक्स या संस्थेने म्हटले
आहे.
आवथणक विकास दिाचे चीनने दाखिलेले िावषणक उविष्ट हे ६
ते ६.५ टक्के होते, त्यामळ ु े आताचा विकास दि कमी झाला असला
तिी तो या लक्ष्याशी ससु ंगत मानला जात आहे. २०१८ मध्ये चीनने
६.६ टक्के आवथणक विकास दिाचा अंदाज वदला होता. एकूण सकल
िाष्ट्रीय उत्पन्नात सेिा क्षेत्राचा िाटा ५४.९ टक्के असनू प्राथवमक
उद्योगाचं ा िाटा तीन टक्के िाढला आहे. दय्ु यम उद्योगाचं ा िाटा ५.८
टक्के िाढला आहे. चीनची आयात जल ु ैत ७.३ टक्क्य़ांनी कमी झाली
असनू िस्तंच्ू या खपाचा आवथणक विकास दिातील िाटा ६०.१ टक्के
आहे.
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine Aug 2019

जनधन खात्यातील ठे िी एक लाख कोटींपल्याड फ्लिपकाटटने आणले िेक्रडट काडट

जन धन बचत खात्यांमधील एकूण िकमेने एक लाख कोटी
रुपयांचा टप्पा ओलांडला आहे. मोदी सिकािने पाच िषाांपिू ी सरू ु के ले आहे. सदिचे प्रीडट काडण न्य-ू टु-िवडट म्हणजे निीन िे वडट
के लेल्या या महत्त्िाकांक्षी योजनेची ही मोठी फलश्रतु ी आहे. कें द्रीय
अथणमंत्रालयाकडून प्रसृत आकडेिािीनसु ाि, पंतप्रधान जन धन
योजनेतील एकूण ३६.०६ कोटी बँक खात्यांमध्ये ३ जल ु ै २०१९ अखेि
एकूण ठे ि १,००,४९५.९४ कोटी रुपये झाली आहे. बँवकंग सवु िधांच्या
सािणवत्रकीकिणाच्या उिेशाने पंतप्रधान जन धन योजना २८ ऑगस्ट
२०१४ पासनू सरू ु किण्यात आली. ज्यायोगे घिटी वकमान एक अशा
तऱ्हेने तळागाळातील जनतेचे मल ू भतू बँक बचत खाते उघडण्यापासनू
सरूु झालेल्या या योजनेत पढु े नतं ि रूपे डेवबट काडण आवण ओव्हिड्राफ्ट
यासािख्या सवु िधांची भि घालण्यात आली. ३६ कोटींपैकी २८.४४
कोटी खातेदािानं ा आजिि रुपे डेवबट काडण वितरित किण्यात आली.
योजनेला वमळालेला प्रवतसाद पाहता, ऑगस्ट २०१८ पासनू
जन धन खातेदािांना अपघात विम्याचे सिं क्षण १ लाखािरून २ लाख
रुपयांपयांत िाढविण्यात आले आहे. ओव्हिड्राफ्टची मयाणदाही दपु टीने
िाढिनू १०,००० रुपये किण्यात आली. उल्लेखनीय म्हणजे जन धन
खातेदािांमध्ये जिळपास ५० टक्के मवहला खातेदाि आहेत.
वफ्लपकाटणने ऍवक्सस बँक आवण मास्टिकाडणसोबत सादि
ग्राहकांसाठी ही सोय उपलब्ध करुन देण्यात येणाि आहे. या काडणला
आगामी काळात समाधानकािक िाताििण वमळणाि असल्याचे संकेत
वमळताहेत. वफ्लपकाटण आपल्याला खिे दीच्या दिम्यान आपल्याकडे
वखशाकडेही लक्ष द्यािे लागते कािण आवण आपली इच्छा असतानाही
आपण खिे दी करु शकत नाही. पिंतु सध्या आपल्याला ही वचतं ा सोडून
द्यािी लागणाि असनू वफ्लपकाटण आपल्याला खिे दीची संधी उपलब्ध
करुन देणाि आहे. यासाठीच कंपनीने आपले पेवडट काडण सादि के ले
आहे. आवण यासोबतच आगामी काळात पेटीएम आवण ओलासािख्या
इटं िनेटच्या मागाणचा िापि किणाऱया सावमल होणाि असल्याचे सक ं ेत
नोंदिण्यात आलेत.
2020 पयणत लाखो काडणचे वितिण
भावगदािीसोबत सादि के लेले िे वडट काडणसोबत अन्य
व्यिहाि किणाऱया प्रवियामं ध्ये व्यिहाि, प्रविया, के िायसी, सिलत,
क‍ॅ शब‍ॅक आदीची सवु िधा उपलब्ध करुन देण्यात येणाि आहे. ि
यासाठी ऍवक्सस बँक ि वफ्लपकाटण माके वटंग आवण प्रमोशनचे काम
किणाि आहेत. येत्या 2020 पयणत 10 लाख पेवडट काडण सादि किण्याचे
ध्येय कंपनीने वनवित के ले आहे.

* अर्थ , वाणिज्य आणि व्यापार *

Page 43 of 81
 Click Here for Old eCAD Magazine
८ अहवाल आणि णिर्देशाांक
महिलाांपेक्षा पुरुष करतात आरोग्यावर सवाधिक खर्च;
शासकीय योजना महिलाांपयंत पोिोर्त नसल्यार्े उघड
जीवनशैलीतील बदलाांचे आक्रमण परुु षाांच्या, तसेच
महिलाांच्यािी आरोग्यावर झाले आिे. मात्र, महिलाांपेक्षा
परुु ष आरोग्यावरसवााहिक खचा करत असल्याची हचतां ाजनक बाब एका
अभ्यासातून समोर आली आिे. महिलाांना आरोग्य क्षेत्रातिी अनतां
अडचणींना सामोरे जावे लागते, तयाांच्या आरोग्याकडे हवशेष लक्ष द्यावे,
यासाठी अनेक शासकीय योजनािी आिेत. मात्र, तरीिी महिलाांपयंत
या आरोग्यहवषयक योजना-सेवा पोिोचत नसल्याचे अभ्यास
अिवालातनू समोर आले आिे.
नॅशनल सॅम्पल सर्व्िे ऑगानायझेशनच्या अिवालानसु ार,
देशभरातील शासकीय रुग्णालयाांत औषिोपचार घेणाऱ्या ३५ िजार
५१५ महिला व परुु षाचां ा सिभाग या अभ्यास अिवालात आिे. तयात
परुु ष सरासरी २३ िजार ६६६ रुपये आरोग्यावर खचा करतात, तर
महिला १६ िजार ८८१ रुपये खचा करतात. तयानसु ार,
औषिोपचाराांसाठी रुग्णालयात परुु ष महिलाांपक्ष े ा अहिक काळ
थाांबतात.
अिवालातील हनष्कषाानसु ार, औषिाांचा खचा, डॉक्टराांची
फी, वैद्यकीय चाचणी शल्ु क, वैद्यकीय साहितय याांचा खचा महिलाांच्या
तुलनेत परुु ष अहिक करतात. वषाानवु षे आरोग्यसेवा क्षेत्रातिी
महिलाांच्या आरोग्याकडे दल ु ाक्षच िोत असल्याची खेदजनक बाब
अिवालाच्या माध्यमातून समोर आली आिे. या हथथतीला हवहवि
सामाहजक, आहथाक आहण पारांपररक रूढी - परांपरा अशा
हवहविकारणाांची पार्श्ाभमू ी असल्याचे अिवालात थपष्टपणे नमदू
करण्यात आले आिे.
* क्रीडा चालू घडामोडी *
Page 44 of 81
अिवाल काय साांगतो?
देशातील ग्रामीण भागात आरोग्यसेवेचा खचा िा घर हवकून,
दाहगने गिाण ठे वनू , हमत्रपररवाराकडून पैसे उसने घेऊन के ला जातो,
असे हनरीक्षणिी अिवालात नोंदहवले आिे. आपल्या आरोग्यहवषक
खचाासाठी गतांु वणक ू करणाऱ्या र्व्यक्तींचा आढावा घेतल्यास तयात
परुु षाांचे प्रमाण ४५.७३ टक्के आिे, तर महिलाचां े प्रमाण ५१.०२ टक्के
आिे. देशभरात २७ टक्के महिलानां ा नोकरी आिे, अन्य महिला या
घरगतु ी आहण के अरहगर्व्िींग क्षेत्रात काम करत असल्याने, तयाांच्याकडे
थेट उतपन्नाच्या स्रोताचां ा अभाव आिे. पररणामी, याच कारणामळ ु े
महिलाांच्या आरोग्याला मित्त्व हदले जात नसल्याचे अिवालात
अिोरे हखत करण्यात आले आिे.
परदेशात भारतीयाांर्ा 'इतका' काळा पैसा;
1980 ते 2010 या कालाविीत देशातनू जवळपास 246.48
अब्ज डॉलर (17,25,300 कोटी रुपये) ते 490 अब्ज डॉलर
(34,30,000 कोटी रुपये) इतका काळा पैसा परदेशात गेल्याची
आकडेवारी तीन हदग्गज सांथथाांनी समोर आणली आिे.
एनआयपीएफपी, एनसीएईआर आहण एनआयएफएम या तीन सांथथाांनी
काळ्या पैशाशी सांबांहित आकडेवारी प्रहसद्ध के ली. या तीन सांथथाांनी
हदलेल्या आकडेवारीवरुन तयार करण्यात आलेला एक अिवाल
सांसदेत माांडण्यात आला. ररयल इथटेट, खाणकाम, फामााहसटीकल, पान
मसाला, गटु खा, तांबाख,ू हचत्रपट, हशक्षण या क्षेत्राांमिनू काळ्या पैशाची
हनहमाती मोठ्या प्रमाणावर िोत असल्याचां हनरीक्षण अिवालात
नोंदवण्यात आलां. अथा हवषयाशी सांबांहित थथायी सहमतीनां 'थटेटस
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
ऑफ अनअकाऊांटेड इन्कम/वेल्थ बोथ इनसाइड अँड आऊटसाइड द
कांट्री-ए हक्रहटकल अॅनाहलहसस' िा अिवाल सादर के ला.
काळा पैसा मोजण्याची कोणतीिी सवामान्य पद्धत नसल्याचां
या अिवालात नमदू करण्यात आलां आिे. 'कािी अदां ाजाांनसु ार काळा
पैसा मोजला जातो. आतापयंत समोर आलेले आकडे एका हवहशष्ट
पद्धतीच्या माध्यमातून समोर आलेले नािीत. कारण यासांबिां ी
कोणतीिी एक पद्धत अहथततवात नािी,' असां अिवाल सादर करताना
सहमतीनां थपष्ट के ल.ां सहमतीनां सादर के लेल्या अिवालात तीन सथां थाांनी
हदलेल्या काळ्या पैशाच्या आकडेवारीचा उल्लेख आिे. तयापैकी
नॅशनल काऊांहसल ऑफ अप्लाइड इकॉनॉहमक ररसचानां (एनसीएईआर)
1980 ते 2010 या कालाविीत भारतातनू 26,88,000 लाख कोटी
रुपये ते 34,30,000 कोटी रुपयाच ां ा काळा पैसा परदेशात गेल्याचा
अदां ाज र्व्यक्त के ला आिे. तर नॅशनल इहन्थटट्यटू ऑफ फायनाहन्शयल
मॅनेजमेंटनां (एनआयएफएम) 1990 ते 2008 या कालाविीत जवळपास
15,15,300 कोटी रुपये (216.48 अब्ज डॉलर) इतका पैसा देशाबािेर
गेल्याचा अदां ाज वतावला आिे. नॅशनल इहन्थटट्यटू ऑफ पहब्लक
पॉहलसी अँड फायनान्स या सांथथेनां 1997 ते 2009 या काळात देशाच्या
एकूण जीडीपीच्या 0.2 ते 7.4 टक्के इतका पैसा परदेशात गेल्याचां
म्िटलां आिे.
मुांबईर्ी मिागड्या शिराांच्या यादीत १२ स्थानाांनी घसरण
भारतातील सवांत मिागडे शिर म्िणनू पररहचत
असलेली मांबु ई आता अहिक हकफायतशीर िोत असल्याचे हदसनू येत
आिे. जागहतक जीवनमान खचा हनदेशाांकात मांबु ईची १२ थथानाांनी
घसरण झाली आिे. या हनदेशाांकात मांबु ई ६७ वरून ५५ र्व्या थथानावर
आली आिे.
‘मेसेर’ने जारी के लेल्या एका सवेक्षणानसु ार, मांबु ईतील
वथतांच्ू या मिागाईचा दर कमी िोऊन १.८ टक्के झाला आिे. खाद्य वथतू
तुलनेने थवथत झाल्याचे हदसनू आले. असे असले तरी मांबु ई अजनू िी
आहशयातील पहिल्या आठ तसेच जगातील पहिल्या २० मिागड्या
शिराांत आिे. मांबु ईतील घराांच्या हकमतीिी जगातील सवााहिक
मिागड्या शिराांच्या यादीत आिेत.
भारतीय शिराांच्या बाबतीत मांबु ईनांतर नवी हदल्ली दसु ऱ्या
आहण चेन्नई हतसऱ्या थथानी आिे. मात्र मांबु ईच्या तुलनेत या शिराचां े
यादीतील थथान खपू खालचे आिे. नवी हदल्ली ११८ र्व्या, तर चेन्नई
१५४ र्व्या थथानी आिे. हवशेष म्िणजे नवी हदल्ली आहण चेन्नई िी
शिरे िी अहिक हकफायतशीर झाली आिेत. तयाांची अनक्र ु मे १० आहण
१५ थथानाांनी घसरण झाली आिे. या यादीत बगां ळुरू १७९ र्व्या तर
कोलकाता १८९ र्व्या थथानी आिे.
२०९ शिराचां ा के ला अभ्यास
या सवेक्षणात जगातील २०९ शिराच ां ा तसेच २०० वथतू व
सेवाांचा अभ्यास करण्यात आला. तयात घरे , वाितक ू , अन्न, कपडे,
घरगतु ी वापराच्या वथतू आहण मनोरांजनाची सािने याांचा समावेश
* अहवाल *
Page 45 of 81
Aug 2019
आिे. हसनेमा हतहकटाांच्या बाबतीत लांडन २५ डॉलरसि सवांत मिागडे
शिर असनू , ५ डॉलरसि मेहक्सको आहण मांबु ई सवांत थवथत आिे.
कॉफीची हकांमत िाँगकाँगमध्ये सवााहिक ८ डॉलर आिे. के पटाऊनला
ती के वळ २ डॉलरला हमळते.
भारतात घटतेय पारां पररक वववािपद्धती
भारतात, मख्ु यतवे शिरी भागात पारांपररक हववािाांचे प्रमाण
कमी िोत आिेत. तयाांची जागा प्रेमाला सांमती हमळून िोणारे हववाि घेत
आिे,' असे सांयक्त ु राष्ट्राांच्या एका महिलाहवषयक अिवालात नमदू
करण्यात आले आिे. यामळ ु े वैवाहिक हिसां ा कमी िोत असनू , अथा
हकांवा कुटुांब हनयोजनासारख्या मित्त्वपणू ा हनणायाांत महिलानां ा मित्त्व
देण्यात येत असल्याचेिी अिवालात म्िटले आिे.
आई-वहडलानां ी पसतां के लेल्या र्व्यक्तीशी पाल्ल्याने हववाि
करण्याची भारतीय परांपरा आिे. अनेकदा तर तरुणी हववािाच्या
हदवशीच आपल्या िोणाऱ्या पतीला पाित; परांतु कालानरू ु प अशा
हववािातां घट िोऊ लागली आिे. प्रामख्ु याने शिरी भागाांत मल ु गा
आहण मल ु ीने पसतां के लेल्या र्व्यक्तीला पालकाांकडून समथान हमळून
िोणाऱ्या हववािाचां ी सख्ां या वाढत आिे. अशा हववािाांमध्ये आई-
वडील फार तर सल्ला देण्याचे काम करतात; मात्र कुणाशी हववाि
करायचा िा हनणाय तरुणीच घेतात. सांयक्त ु राष्ट्राांच्या 'जगातील
महिलाांची प्रगती २०१९-२०२०' या अिवालात िे हनरीक्षण नोंदवण्यात
आले आिे.
पारांपररक हववािाच्या तुलनेत प्रेमहववाि हकांवा प्रेमाला
सांमती हमळून िोणाऱ्या हववािाांत खचा, कुटुांब हनयोजन हकांवा अन्य
मित्त्वाच्या हनणायाांत महिलाांना तीनपट अहिक हवचारात घेतले जाते,
तर हमत्रमांडळी हकांवा नातेवाईकाांना किी भेटण्याचे िे ठरवण्याचे तयाांना
दप्ु पट थवातांत्र्य असते. याहशवाय प्रेमसांमतीच्या हववािामध्ये पारांपररक
हववािपद्धतीच्या तल ु नेत वैवाहिक हिसां चे े प्रमाणिी कमी असते, असे
या अिवालात नमदू करण्यात आले आिे.
िडां ा प्रथा कायम
दहक्षणी व पवू ी आहशया, सिारा आहिका आहण उत्तर
आहिका आहण पहिम आहशया या भागाांत हववाि िा सावाभौहमक
आहण सामाहजकदृष्ट्या अहनवाया आिे. भारत आहण बाांगलादेशमध्ये
िडां ा प्रथेला प्रहतबांि असताना व तयाहवरोित अनेक मोहिमा राबवण्यात
येत असतानािी एकूणच दहक्षण आहशयामध्ये िी प्रथा कायम आिे, तर
भारतात आहथाक उदारीकरण आहण र्व्यापारीकरण िोत असताना
कुटुांबाची आहथाक हथथती िा आजिी हववािाशी सांबांहित मित्त्वपणू ा
घटक असल्याचे िा अिवाल साांगतो.
8 राज्ाांमध्ये सवाधिक बेरोजगारी
नागालँड, लक्षद्वीप, अांदमान-हनकोबार, महणपरू , के रळ,
पडु ् डुचरे ी आहण हमझोरम या राजयाांमध्ये सवााहिक बेरोजगारी दर आिे.
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
राष्ट्रीय नमनु ा सवेक्षणाच्या पीररयॉहडक लेबर फोसा सवे (पीएलएफएस)
नसु ार या राजयाांमिील बेरोजगारीचा दर दिु रे ी आकडय़ात आिे.
सवााहिक बेरोजगारी दर 21. 4 टक्के नागालँडमध्ये राहिला आिे. तर
दादरा-नगर िवेलीत िा आकडा 0.4 टक्के इतका आिे. देशात एकूण
बेरोजगारी दर 6.1 टक्के आिे. लोकसभेत श्रम तसेच रोजगार राजयमत्रां ी
(थवतांत्र प्रभार) अशोक कुमार गांगवार याांनी एका प्रश्नाच्या उत्तरादाखल
िी माहिती हदली आिे.
14 वषांमध्ये बेरोजगारीचा दर 3.8 टक्क्याांनी वाढला आिे.
एनएसएसच्या सवेक्षणानसु ार 2004 मध्ये बेरोजगारीचा दर 2.3 टक्के
िोता. 2018 मध्ये िे प्रमाण 3.8 टक्क्याांनी वाढून 6.1 टक्क्याांवर
पोिोचला आिे. रोजगाराच्या या नर्व्या सवेक्षणाची मागील
आकडेवारीशी तल ु ना करणे योग्य नािी. या सवेक्षणाची पद्धत जन्ु या
सवेक्षणापेक्षा वेगळी असल्याचे प्रमख ु साांहख्यकीतज्ञ प्रवीण श्रीवाथतव
याांनी म्िटले आिे.
ललिंग गुणोत्तराच्या स्थस्थतीत सुिारणा
देशभरातील हलगां गणु ोत्तरात 8 अक ां ाांची वृद्धी नोंदली गेली
आिे. 2015-16 च्या तल ु नेत आता दर 1000 मल ु ामां ागे मल
ु ींचे प्रमाण
931 वर पोिोचले आिे. माचा 2019 पयंत के रळ आहण छत्तीसगड िी
राजये याप्रकरणी अर्व्वल ठरली आिेत. दोन्िी राजयाांमध्ये दर 1000
मल ु ाांमागे मलु ींची सांख्या 959 आिे. हमझोराममध्ये िा आकडा 958,
गोर्व्यात 954, दमण आहण दीवमध्ये 889, लक्षद्वीपमध्ये 891 आहण
पांजाबमध्ये 900 इतका आिे.
2015-16 मध्ये दर 1000 मल ु ाांमागे मल ु ींची सांख्या 923
इतकी िोती. लोकसभेत भाजपचे खासदार जगदहां बका पाल याांच्या
प्रश्नाच्या उत्तरादाखल महिला आहण बाल हवकास मांत्री थमृती इराणी
याांनी िी माहिती हदली आिे. पाल याांनी हसद्धाथानगर या थवतःच्या
लोकसभा मतदारसांघासांबांिी बेटी बचाओ, बेटी पढाओ योजनेबद्दल
कािी प्रश्न हवचारले िोते. याच्या उत्तरादाखल इराणी याांनी हलांग
गणु ोत्तराचे आकडे माांडले आिेत.
21 राजये आहण कें द्रशाहसत प्रदेशाांमध्ये 2017-18 च्या
तुलनेत हलांग गणु ोत्तरात सिु ारणा झाली आिे. यात अदां मान आहण
हनकोबार बेट 51 अांकाांसि पहिल्या थथानावर आिे. तेथे दर 1000
मल ु ाांमागे मलु ींची सांख्या 897 वरून 948 पयंत पोिोचली आिे. तर
हसहक्कमध्ये िा आकडा 928 वरून 948 तर तेलांगणामध्ये 925 वरून
943 वर पोिोचला आिे.
12 राजयाांमध्ये घसरण
2017-18 च्या तुलनेत 12 राजयाांमध्ये घसरणीची नोंद झाली
आिे. 42 अक ां ाचां ी सवाात मोठी घसरण अरुणाचल प्रदेशात (956 वरून
914) हदसनू आली आिे. जम्म-ू काश्मीरमध्ये (958 वरून 943 वर)
हथथती हबघडल्याचे हचत्र आिे. ताहमळनाडूत िे प्रमाण 947 वरून 936
मल ु ींवर आले आिे. तर मिाराष्ट्रात 940 मल ु ींवरून 930 इतके गणु ोत्तर
खालावले आिे. तर िररयाणात िे प्रमाण मागील वषााइतके च राहिले
* अहवाल *
Page 46 of 81
Aug 2019
आिे. मागीलवषी तेथे 1000 मल ु ाांमागे 914 मल
ु ींची सांख्या िोती.
िररयाणातच पतां प्रिान नरें द्र मोदींच्या उपहथथतीत बेटी बचाओ, बेटी
पढाओ मोहिमेची सरुु वात करण्यात आली िोती.
ववत्तीय व्यवस्था स्थस्थरर्; ररझविच बँकेर्ा हनवाळा
गैर बँहकांग हवत्त कांपन्याांमिील ताजे थकीत देयिक्के सिन
करणारी देशाची हवत्तीय र्व्यवथथा हथथर असल्याचा हनवााळा खद्दु ररझर्व्िा
बँकेने हदला आिे. तयाचबरोबर र्व्यापारी बँकाांसाठी हचांतेचा मानले
जाणाऱ्या थकीत कजााचे प्रमाणिी कमी िोईल, याबाबत आशावाद
र्व्यक्त करण्यात आला आिे.
ररझर्व्िा बँकेने जारी के लेल्या हवत्तीय हथथरता अिवालात िी
बाब नमदू करण्यात आली आिे. या अिवालात गैर बँहकांग हवत्त
कांपन्यामां िील थकीत देय रकमेबाबतच्या अहनयहमततेचािी उल्लेख
करण्यात आला आिे. मात्र तयाकररता योग्य उपाययोजना के ल्याचा
दाखलािी देण्यात आला आिे.
हवत्तीय बाजारपेठेतील जोखीम कािी कालाविीसाठी कायम
रािण्याची भीती र्व्यक्त करतानाच गैर बँहकांग हवत्त कांपन्याांप्रती हशथत
हदसनू आल्याचेिी अिवालात नमदू करण्यात आले आिे. बडय़ा गैर
बँहकांग हवत्त कांपन्या तसेच गृि हवत्त कांपन्याांवर देखरे खीची गरजिी
ररझर्व्िा बँकेच्या हवत्तीय हथथरता अिवालात प्रहतपादन करण्यात आली
आिे.
र्व्यापारी बँकाांच्या अनतु पाहदत मालमत्ता प्रमाणाबाबत
अिवालात, िे प्रमाण माचा २०१९ अखेर ९.३ टक्के तर चालू आहथाक
वषाअखेर ते ९ टक्क्य़ाांपयंत हथथरावेल, असा आशावाद र्व्यक्त करण्यात
आला आिे. सावाजहनक क्षेत्रातील बँकाांचे याबाबतचे प्रमाण याच
दरम्यान १२.६ टक्क्य़ाांवरून १२ टक्क्य़ाांपयंत सावरे ल, असेिी
अिवालात अांदाहजत करण्यात आले आिे.
देशात १६ कोटी लोक करतात मद्यसेवन, ५.७ कोटी
लोकाांना व्यसन
देशातील १६ कोटी लोक मद्यसेवन करत असनू तब्बल ५.७
कोटी लोकानां ा दारुचां र्व्यसन असल्याचां सामाहजक न्याय आहण िक्क
मत्रां ालयाने के लेल्या सवेक्षणात थपष्ट झालां आिे. तसचां शालेय हवद्याथी
आहण मिाहवद्यालयीन तरुणाांच्या मद्यपानाच्या प्रमाणामध्ये लक्षणीय
वाढ झाली असल्याचां िी या सवेक्षणात थपष्ट झालां आिे.
सामाहजक न्याय आहण िक्क मत्रां ालयाने पहिल्याांदाच असां
सवेक्षण के लां आिे. या सवेक्षणाची जबाबदारी सवाथवी एम्स आहण
एनडीडीसी( नॅशनल ड्रग्स हडपेंडन्सी सेंटर)वर िोती. ३६ राजयात
करण्यात आलेल्या या सवेक्षणात २ लाखाांिून अहिक कुटुांब सिभागी
झाले. देशातील १६ कोटी मद्यसेवन करतात तर ३.१ कोटी लोकां भाांगचे
सेवन करत असल्याचां या सवेक्षणात थपष्ट झालां आिे. तयाचप्रमाणे
१.१८ कोटी लोकां सीडेहटर्व्ि ड्रग्जचे सेवन करतात.
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
या सवेक्षणाचे काम अहां तम टप्प्यात असनू १० शिराांमध्ये
शालेय हवद्याथी आहण कॉलेजमिील तरुणाांचे सवेक्षण अजनू िी सरू ु
असनू या सवेक्षणाचा अिवाल नोर्व्िबें र २०१९ मध्ये हमळेल अशी
माहिती सामाहजक आहण न्यायहवकास मांत्री थावरचदां गेिलोत याांनी
हदली आिे.
2030 पयंत उष्णतेमुळे 8 कोटी नोकऱ्या कमी िोणार
वाढतया उष्ण वातावरणाचा फटका आगामी
काळातील हवहवि क्षेत्राांतील नोकऱयाांवर िोणार असल्याचे सांकेत
र्व्यक्त करण्यात येत आिेत. कारण पयाावरणीतल पाणी व िवा याांचे
सतां ुलन हबघत असल्याने येणाऱ्या 2030 पयात जवळपास 8 कोटी
नोकऱ्या कमी िोणार असल्याचे आतां रराष्ट्रीय श्रम सघां टना
(आयएलओ) च्या अिवालात नोंदवण्यात आले आिे.
तापमान वाढीसोबत उतपन्नाचे िोणारे गहणत हबघडणार
असल्याचे म्िटले जाते. तयामळ ु े काम करणाऱया लोकाांमिील उच्चाि
मात्र कमी िोणार असल्याचे थपष्टीकरण हदले आिे. याांचा प्रभाव
हवकहसत देशाांवर अहिकचा िोणार असल्याचे थपष्ट के ले आिे. यातील
जागहतक अथार्व्यवथथेला 2.4 हट्रहलयन डॉलसाचे नक ु सान िोण्याचे
सांकेत र्व्यक्त िोत आिेत.
भारतावर पररणाम
भारतामध्ये लोकसांख्या अहिक असनू येथे काम करण्याच्या
तासात 5.8 टक्क्याांनी कमी येऊ शकते. जी जवळपास 3.4 कोटी
नोकऱयाांच्या बरोबर असल्याची नोंद यावेळी करण्यात आली आिे.
1995 मध्ये जागहतक थतरावर 280 अब्ज डॉलसाचे नक ु सान झाले िोते.
पांतप्रिानाांच्या िस्ते ईएसी अांतगचत मिमाशी ववकास
सवमतीच्या अिवालार्े उदघाटन
प्राध्यापक हबबेक देब्रॉय याांच्या अध्यक्षतेखाली मिमु ाशी
हवकास सहमती पांतप्रिान आहथाक हवकास सहमतीने गठीत के ली िोती.
या सहमतीचा पहिला अिवाल पांतप्रिान नरें द्र मोदी याांच्या िथते
प्रकाहशत करण्यात आला. भारतामिील मिमु ाशाांच्या उतपादनाांच्या
हवकासासाठी हवहवि प्रगत मागा अवलांबहवण्यात यावेत, यासाठी िी
सहमती गठीत करण्यात आली िोती. या सहमतीमळ
ु े कृ षी उतपादकतेत
वाढ, रोजगार हनहमातीला चालना, पोषक सरु क्षा आहण शार्श्त जैव
हवहवितेला मदत हमळणार आिे. तसेच वषा 2022 च्या शेतकऱ्याांच्या
उतपन्नात मिमु ाशाांच्या उतपन्नातील हवकासामळ
ु े भर पडणार आिे.
वषा 2017-18 च्या खाद्य आहण कृ ती सांगठन पायाभतू ते द्वारे
भारत जागहतक थतरावर मि उतपादनात आठर्व्या क्रमाांकावर िोता.
मिमु ाशी पालन िे के वळ मि हकांवा तयापासनू हमळणाऱ्या मेणासाठी
(वॅक्ससाठी) मयााहदत नसनू , यामळ
ु े रॉयल जेली, पोलेन आहण
प्रोपोहलज याांचािी सिभाग आिे. यामळ
ु े शेतकऱ्याांना मदत हमळते
तसेच कृ षी आहण फुल उतपादनात या क्षेत्रात मितवाचा वाटा राहिल.
* अहवाल *
Page 47 of 81
Aug 2019
भारताच्या अथक प्रयतनाांमळ ु े वषा 2014-15 च्या तुलनेत 2017-18
मिे मि हनयाात 29.6 वरुन 51.5 िजार टनाांपयंत वाढली. तथाहप
अजनू िी या क्षेत्रात बरीच प्रगती करायची आिे.
१. जहमन हवरहित शेतकऱ्याांना उतपन्नाचा स्रोत म्िणनू मिमाशा
पालनासाठी देण.े
२. राजय सरकारद्वारे मिमु ाशी पालकाांना प्रहशक्षण देण.े
३. मि आहण इतर मिमाशा उतपादनाची प्रहक्रया आहण बाजारपेठ
हमळवणे तसेच राष्ट्रीय आहण हवभागीय थतरावर साठवणक ू कें द्राांचा
हवकास.
४. मि आहण मितेतर उतपादनाांच्या हनयाातीसाठी प्रमाणक
हमळवण्याची प्रहक्रया सल ु भ करणे.
५. मिमाशाांना मि गोळा करता यावा, यासाठी आवश्यक सवु ाहसक
झाडाांची लागवड आहण थवयसां ािाय्यता गटाांच्या महिलाचां ी
देखभालीसाठी हनयक्त ु ी, इतयादी.
६. मिमाशी हवकास सहमतीने आपला अिवाल पतां प्रिानाांना सादर
के ला असनू , लोक माहितीसाठी सक ां े त थथळावरिी उपलब्ि आिे.
भारतातले अ-सांसगचजन्य रोग
भारतीय वैद्यक सांशोिन पररषदेच्या एका अिवालानसु ार,
देशातल्या एकूण मृतयपू ैकी अ-ससां गाजन्य रोगामळ ु े िोणाऱ्या मृतयचू े
2016 मिे 61.8 टक्के प्रमाण िोते. 1990 मिे िे प्रमाण 37.9 टक्के
िोते. अ-सांसगाजन्य रोगासाठी, वािाक्य, अनारोग्यकारी आिार, बैठी
जीवनशैली, उच्च रक्तदाब, उच्च रक्त शका रा, प्रमाणाबािेर वाढलेले
कोलरे थटोल, वाढलेले वजन िे घटक कारणीभतू ठरतात.
सावाजहनक आरोग्य िा राजयाांच्या सचु ीतला हवषय असला
तरी राजय सरकाराांच्या प्रयतनाांना, कें द्र सरकारचा सियोग लाभतो.
राष्ट्रीय आरोग्य अहभयाना अतां गात, कका रोग, मिमु ेि, पक्षाघात आहण
हृदयहवकार हनयांत्रण आहण अटकाव यासाठीचा राष्ट्रीय कायाक्रम
राबवला जातो. आरोग्यदायी जीवनशैलीला प्रोतसािन देण्याबरोबरच,
कका रोगासि इतर अ-सांसगाजन्य रोगाांची तपासणी िा याचा उद्देश आिे.
मिमु ेि, उच्च रक्तदाब, मख ु आहण थतनाचा कका रोग
यासारख्या सवासािारणपणे आढळणाऱ्या अ-सांसगाजन्य रोगाांसाठी,
लोकसांख्येच्या आिारावर तपासणीलािी राष्ट्रीय आरोग्य अहभयाना
अांतगात सरु वात करण्यात आली आिे. यामळ ु े प्राथहमक थतरावरच
रोगाचे हनदान िोऊन रोगासाठी िोकादायक ठरणाऱ्या घटकाबाबत
जागृती हनमााण िोण्यासाठी मदत िोणार आिे.
सरुु करण्यात आलेल्या नवीन एम्स मध्ये कॅ न्सर उपचाराांवर
भर आिे. रुग्णाांना, कका रोग आहण हृदय हवकाराशी सांबहित औषिे
आहण प्रतयारोपण माफक दरात उपलब्ि र्व्िावीत यासाठी 159 सथां था
आहण रुग्णालयात दीनदयाळ कक्षाची हनहमाती करण्यात आली आिे.
माफक दरात जेनररक औषिे उपलब्ि र्व्िावीत यासाठी जन औषिी
भाांडार उघडण्यात आली आिेत. कें द्रीय आरोग्य आहण कुटुांब कल्याण
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
राजयमांत्री अहर्श्नी कुमार चौबे याांनी आज राजयसभेत एका लेखी उत्तरात
िी माहिती हदली.
गररबाांच्या उद्धारात भारत जगात आघाडीवर, UN
गररबी कमी करण्यासाठी मित्तवपणू ा प्रयतन करणाऱ्या दिा
देशाांमध्ये भारताचािी सिभाग आिे. मल्टीडायमेंशनल पॉवटी इडां ेक्स
२०१९ (MPI) च्या ररपोटामध्ये िी माहिती समोर आली आिे. यामध्ये
झारखांड सवाात गररब राजय असनू वेगाने तेथील गररबी वेगाने कमी िोत
असल्याचां समोर आलां आिे. िा ररपोटा ऑक्सफोडा पॉवटी अॅण्ड ह्यमु न
डेर्व्िलपमेंट इहनहशएहटर्व्ि आहण यनु ायटेड नेशन डेर्व्िलपमेंट प्रोग्रॅम
याांनी हमळून तयार के ला आिे. ररपोटानसु ार, २००५-०६ ते २०१५-१६
दरम्यान २७.१ कोटींना दाररद्र्यरे षते ून बािेर काढण्यात आल.ां यामध्ये
झारखडां राजयात सवाात वेगाने गररबी कमी झाल्याची नोंद करण्यात
आली आिे.
गररबी कमी करण्यासाठी मख्ु यतवे १० मख्ु य मदु द्य् ाांचा हवचार
करण्यात आला. यामध्ये सपां त्ती, थवयपां ाक इिां न, थवच्छता आहण
पोषण याचां ा समावेश आिे. एमपीआयमध्ये १०१ देशामां िील आरोग्य,
हशक्षण आहण जीवनाचा थतर मख्ु यतवे लक्षात घेतला िोता. ररपोटामध्ये
साांगण्यात आल्यानसु ार, भारताने दाररद्र्यरे षेतनू बािेर काढण्यासाठी
गररबाांच्या हिताची िोरणां राबवली िे थपष्ट िोत आिे.
झारखांड एक असां राजय आिे हजथे २००५-०६ ते २०१५-
१६ या दिा वषांमध्ये गररबी ७४.९ वरुन कमी िोऊन ४६.५ टक्के
राहिली आिे. भारतामिील चार राजयां हबिार, झारखांड, उत्तर प्रदेश
आहण मध्य प्रदेशात सवााहिक एमपीआय आिे. झारखांडने यामध्ये
सवोत्तम कामहगरी के ली आिे. मित्त्वाचां म्िणजे भारत तया तीन
देशाांमध्ये सिभागी झाला आिे हजथे ग्रामीण क्षेत्रात कमी िोणारां
गररबीचां प्रमाण शिराांपेक्षािी जाथत आिे.
ररपोटानसु ार, भारताने आपल्या येथील गररबी ५५.१
टक्क्याांवरुन खाली आणत २७.९ टक्के म्िणजे जवळपास अध्याावर
आणली आिे. भारताने जवळपास २७.१ कोटी लोकाांना गररबीतनू
बािेर काढलां आिे. याआिी गररब लोकाांची सांख्या ६४ कोटी िोती,
जी आता ३६.९ कोटींवर आली आिे.
“एमपीआयमध्ये भारताने चाांगली कामहगरी नोंदवली आिे. भारताने
देशभरात महल्टडायमेंशनल गररबी दरू करण्यात यश हमळवलां आिे”,
अशी प्रहतहक्रया यएु नडीपीचे भारतातील हनवासी प्रहतहनिी शोको नोडा
याांनी हदली आिे. भारतार्व्यहतररक्त गररबी कमी करणाऱ्या देशाांमध्ये
भारताहशवाय पेरु, बाांगलादेश, कांबोहडया, नायजेररया, पाहकथतान,
हर्व्िएतनाम, इथोहपया, िैती आहण काांगो गणराजय याांचा समावेश आिे.
२०२७ मध्ये 'चर्नी कम'; भारत र्ीनला मागे टाकणार
येतया तीन दशकाांमध्ये भारत आहण नायजेररयाची
लोकसांख्या अहतशय वेगानां वाढणार असल्याचां सांयक्त
ु राष्ट्रानां
* अहवाल *
Page 48 of 81
Aug 2019
अिवालात म्िटलां आिे. पढु ील तीन दशकाांमध्ये भारताची लोकसांख्या
२७ कोटी ३० लाखाांनी वाढेल. तर याच काळात नायजेररयाच्या
लोकसांख्येत २० कोटींची भर पडेल, अशी आकडेवारी सांयक्त ु राष्ट्राच्या
अिवालातून समोर आली आिे.
सांयक्त
ु राष्ट्रानां जागहतक लोकसख्ां येबद्दल भाष्य करणारा
अिवाल प्रकाहशत के ला आिे. सध्या लोकसांख्येच्या
बाबतीत चीन पहिल्या क्रमाांकावर आिे. मात्र २०२७ मध्ये
भारत चीनला मागे टाकून पहिल्या थथानावर असेल, असां अिवाल
साांगतो. पढु ील तीन दशकाांमध्ये जगाची लोकसख्ां यादेखील मोठ्या
प्रमाणात वाढलेली असेल, असा अदां ाज यातनू वतावण्यात आला आिे.
सध्या जगाची लोकसख्ां या ७.७ अब्ज इतकी असनू २०५० पयंत ती
९.७ अब्जाांवर जाऊन पोिोचेल, अशी आकडेवारी सयां क्त ु राष्ट्राच्या
अिवालात आिे.
सध्या भारतातील तरुणाचां ी सख्ां या जाथत आिे. तयामळ ु े येतया
कािी वषांमध्ये भारताची लोकसख्ां या वेगानां वाढेल, असां हवश्ले षण
अिवालात करण्यात आलां आिे. भारत आहण नायजेररयामळ ु े जगाची
लोकसांख्या झपाट्यानां वाढणार असल्याचां अिवालात नमदू करण्यात
आलां आिे. भारतातील महिलाांनी सरासरी १ हकांवा २ मल ु ाांना जन्म
हदला तरीिी लोकसांख्या वेगानां वाढेल. नायजेररयातील एक महिला
सरासरी पाच मल ु ाांना जन्म देते. तयामळ
ु े नायजेररयाची लोकसांख्या येतया
तीन दशकाांमध्ये झपाट्यानां वाढणार असल्याचां सांयक्त ु राष्ट्राचा
अिवाल साांगतो.
3 वषांपासून सातत्याने वाढतेय कुपोषण
जगात उपासमारी आहण कुपोषणाची समथया मागील 3
वषांपासनू साततयाने तीव्र िोत आिे. सांयक्त ु राष्ट्रसांघ फूड अँड
ऍहग्रकल्चर ऑगानायझेशनने (यएु नएफएओ) एक अिवाल प्रहसद्ध के ला
आिे. या अिवालानसु ार 2018 मध्ये 82.10 कोटी लोकाांना दररोज
रात्री उपाशीपोटी झोपावे लागले िोते. 2017 मध्ये अशा लोकाांची
सांख्या 81.10 कोटी िोती. सद्यकाळात जगातील 14.9 कोटी मल ु े
उपासमारीच्या सांकटाला तोंड देत आिेत.
िवामान बदल आहण यद्ध ु ाच्या हथथतीमळ ु े जगात कुपोषण
आहण उपासमारीची समथया हवक्राळ झाल्याचे अिवालात नमदू
करण्यात आले आिे. 2030 पयंत िी समथया पणू पा णे सांपवत लोकाांचा
शारीररक-मानहसक हवकास करण्याचे लक्ष्य सांयक्त ु राष्ट्रसांघाने बाळगले
आिे. 2030 पयंत शन्ू य उपासमारीचे लक्ष्य गाठणे अवघड असल्याची
कबल ु ी जागहतक खाद्य कायाक्रमाचे प्रमख
ु डेहर्व्िड बॅसली याांनी हदली
आिे.
अन्नसरु क्षा असेल तरच शातां ता
उपासमारीमळु े जीव गमाहवणाऱया मल ु ाांच्या तुलनेत बेहक्झट
आहण डोनाल्ड ट्रम्प याांच्याबद्दल प्रसारमाध्यमाांना अहिक औतसक्ु य
असते. नवा चक ु ीचा कल सरू ु झाला आिे. अन्नसरु क्षा नसल्यास
आम्िी जगात शाांतता आहण थथैया प्रथथाहपत करू शकत नािी.
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
सद्यकाळात अन्नसरु क्षेची हथथती कुपोषणामळ ु े अतयतां हबकट झाली
आिे. चाांगली अथार्व्यवथथा आहण सामाहजक योजनाांहशवाय िे सांकट
सांपहवता येणार नसल्याचे डेहर्व्िड म्िणाले.
आहशयात प्रमाण अहिक
आहिकन देशाांच्या एकूण लोकसख्ां येच्या समु ारे 20 टक्के
लोक कुपोषणाने ग्रथत आिेत. तर आहशयात अशा लोकाांची सांख्या 12
टक्के आिे. दहक्षण अमेररका आहण कॅ रे हबयन देशाांमिील एकूण
लोकसख्ां येच्या 7 टक्के लोक या समथयेला तोंड देत आिेत. उत्तर
अमेररका आहण यरु ोपमध्ये 8 टक्के लोक कुपोषणाने ग्रथत आिेत. िी
समथया दरू करण्यासाठी सवा देशानां ा ठोस िोरणाांची हनहमाती करावी
लागणार असल्याचे एफएओच्या अहिकाऱयाने म्िटले आिे.
आदशच व्यक्तींच्या यादीमध्ये मोदी अव्वल
हब्रटनमिील ‘योगोर्व्ि’ या अतां रराष्ट्रीय माके ट ररसचा आहण
डेटा अॅनहलसीस करणाऱ्या कांपनीने जगभरातील आदशा घ्यावा अशा
र्व्यक्तींची यादी तयार के ली आिे. मागील वषीप्रमाणे यदां ािी या
यादीमध्ये मायकोसॉफ्टचे सि-सथां थापक हबल गेट्स िे पहिल्या थथानी
कायम आिेत. मात्र या यादीमध्ये भारताचे पतां प्रिान नरें द्र मोदी याांना
बढती हमळली आिे. मागच्या वषी या यादीत आठर्व्या क्रमाांकावर
असणारे मोदी यांदा सिार्व्या क्रमाांकावर आिेत. हवशेष म्िणजे मोदी
याांनी या यादीत पोतागु ालचा लोकहप्रय फुटबॉलपटू आहण इटलीच्या
यवु ेंटसचा मख्ु य खेळाडू असणाऱ्या हिहथतयानो रोनाल्डोलािी मागे
टाकले आिे.
जगभरातील लोक कोणाला आपला आदशा मानतात
यासांदभाात ‘योगोर्व्ि’ने यदां ा ४१ देशाांमिील नागररकाांची मते जाणनू
घेतली. या सवेक्षणामध्ये ४२ िजारिून अहिक जणाांच्या मल ु ाखती
घेण्यात आल्या. यानांतर जगातील सवाात प्रभावशाली २० परुु ष आहण
२० महिलाांची यादी तयार करण्यात आली. यामध्ये परुु षाांच्या यादीतील
पहिली पाच नावे मागील वषााप्रमाणेच आिेत. पहिल्या क्रमाांकावर बील
गेट्स, दसु ऱ्या क्रमाांकावर अमेररके चे माजी अध्यक्ष बराक ओबमा,
हतसऱ्या थथानावर अहभनेता जॅकी चॅन, चौथ्या थथानावर चीने अध्यक्ष
शी हजगां हपगां आहण पाचर्व्या थथानावर ‘अलीबाबा’चा सांथथापक जॅक
मा याांचा समावेश आिे. या यादीमध्ये सिार्व्या क्रमाांकावर भारताचे
पांतप्रिान नरें द्र मोदी असनू तयाांचा एकूण थकोअर ४.८ इतका आिे.
पाचर्व्या थथानी असणाऱ्या जॅक मा याांचा थकोअर ४.९ इतका आिे.
नरें द्र मोदींबरोबरच या यादीमध्ये अहभनेता अहमताभ बच्चन (१२ र्व्या
थथानी), शािरुख खान (१६ र्व्या थथानी) आहण सलमान खान (१८ र्व्या
थथानी) या तीन भारतीयाांचा समावेश आिे. एकािी भारतीय
हक्रके टपटूचा या यादीत समावेश नािी. अहमताभ याच ां े थथान मागील
वषाापेक्षा तीन जागाांनी खाली घसरले असनू शािरुख आहण सलमान
याांचा पहिल्याांदाच या यादीमध्ये समावेश करण्यात आला आिे.
दसु रीकडे महिलाांमध्ये पहिल्या थथानी अमेररके चे माजी
अध्यक्ष बराक ओबामा याांच्या पतनी हमशेल ओबामा आिेत. याशीवाय
* अहवाल *
Page 49 of 81
Aug 2019
महिलाांच्या यादीमध्ये १३ र्व्या थथानी हदहपका पादक ु ोण, १४ र्व्या
थथानी हप्रयांका चोप्रा, १६ र्व्या थथानी ऐर्श्याा राय तर १७ र्व्या थथानी
सहु ष्मता सेन याांचा समावेश आिे. हदहपकाने मागील वषीच्या तल ु नेत
आपले थथान कायम राखले आिे. हप्रयाांका १२ वरुन १४ र्व्या थथानी
घसरली असनू ऐर्श्याा ११ वरून थेट १६ र्व्या थथानी घसरली आिे. तर
सहु ष्मताचा पहिल्याांदाच या यादीत समावेश करण्यात आला आिे.
वायुप्रदूषणामुळे अडीर् वषांनी घटले भारतीयाांर्े आयुष्य
हदवसागहणक वायप्रु दषू णाचे वाढते प्रमाण िी जागहतक
समथया बनली आिे. गेल्या कािी वषांत सवा वयोगटातील नागररकाांना
या वायप्रु दषू णाचे दरू गामी पररणाम सिन करावे लागत आिेत.
पररणामी, सेंटर फॉर सायन्स अण्ॅ ड एन्र्व्िाममेंटट या सथां थेच्या
अिवालानसु ार, वायप्रु दषू णामळ ु े िोणाऱ्या आजारामां ळु े भारतीयाांचे
आयष्ु य दोन वषे सिा महिन्यानां ी घटले असल्याचा िक्कादायक
अिवाल समोर आला आिे. देशातील वायप्रु दषू ण िे आरोग्यहवषयक
आजारामां िील हतसरे अहतजोखमीचे कारण बनले आिे.
या अिवालानसु ार, घरातील प्रदषू ण आहण वातावरणातील
प्रदषू ण याांमळु े र्श्सनाशी हनगहडत हवकारामां ध्ये कमालीची वाढ झाली
आिे. िम्रू पानानतां र वायप्रु दषू णामळ ु े आरोग्यावर िोणारा हवपरीत
पररणाम िे मृतयमू ागील मख्ु य कारण आिे. जागहतक पातळीवर
आयमु ाान घटण्याच्या प्रमाणाशी तल ु ना करता देशातील प्रमाण अहिक
असल्याचे हचतां ाजनक हनरीक्षण अिवालात नोंदहवले आिे. बाह्य
वातावरणातील प्रदषू णामळ ु े एक वषा आहण सिा महिन्याांनी आयष्ु य
घटते, तर घरातील प्रदषू णामळ ु े एक वषा, दोन महिन्याांनी आयष्ु य
घटल्याची नोंद अिवालात आिे. घरातील प्रदषू णाचे बाह्य प्रदषू णापेक्षा
हतपटीने शारीररक आहण मानहसक थवाथथ्यावर गांभीर पररणाम हदसनू
येतात.
वायप्रु दषू णामळ
ु े िोणाºया र्श्सनहवकाराांचे प्रमाण वाढले
आिे. तयात ४९ टक्के नागररकाांना दीघाकालीन फुप्फुसाांचे आजार
झालेले हदसनू येतात. तर ३३ टक्के र्व्यक्तींचा मृतयू फुप्फुसाच्या
कका रोगाने िोत आिे. याखेरीज, मिमु ेि व हृदयहवकाराांचे प्रमाण १५
टक्के असल्याचे आढळले आिे. तयाचप्रमाणे, र्श्सनाच्या हवकाराचां े
प्रमाण अगदी कमी वयातच हदसनू येत असल्याची गभां ीर बाब या
अिवालात नमदू आिे. र्श्सनाद्वारे सक्ष्ू म अल्ट्रा कण शरीरात जातात, ते
कण पेशी, रक्तप्रवािातिी पसरतात. वायप्रु दषू णातील हवषारी वायमू ळ ु े
सवा वयोगटातील र्व्यक्तींना दीघाकालीन शारीररक आहण मानहसक
आजाराांना सामोरे जावे लागत असल्याचे अिवालात म्िटले आिे.
दिा वषांत चारपट वाढ.
१. घरात आहण बािेर िोणाऱ्या वायप्रु दषू णामळ ु े िोणाऱ्या मृतयच्ांू या
प्रमाणात दिा वषांत चार पट वाढ.
२. जगातल्या दर आठ मृतयमांू ध्ये एक मृतयू वायप्रु दषू णामळ ु े िोत आिे.
३. भारत आहण चीनमध्ये जगात वायप्रु दषू णाचे सवााहिक बळी गेल्याचे
उघड.
 Click Here for Old eCAD Magazine

९ व्यक्तिविशेष : विधि, वििड आवि पुरस्कार

ननधन रािडे यांचे गोवा मक्तु िसंग्रामातील अिभु वांवर ‘सतीचे वाण’
हे आतमचररत्र तसेच ‘स्रगल अिक्तफक्तिश्ड’ हे पस्ु तक प्रक्तसद्ध आहे.
तयांच्या सामाक्तजक योगदािाबद्दल गोवा सरकारिे ‘गोवा परु स्कार’
गोवा मुक्तिसंग्रामातील कार्यकते मोहन रानडे कालवश तसेच कें द्र सरकारिे पद्मश्री देऊि सन्माक्तित के ले आहे.

गोवा मक्तु िसंग्रामातील लढवय्ये काययकते, स्वातंत्र्य सैक्तिक
मोहि रािडे यांचे पण्ु यातील एका खासगी रुग्णालयात क्तिधि झाले. ते
90 वर्ाांचे होते. मक्तु िसग्रं मातील आझाद गोमतं क दलाचे िेते ही रािडे
यांची महत्त्वाची ओळख आहे. रािडे यािं ा पोतयगु ालात 26 वर्ाांची
क्तिक्षा सिु ावण्यात आली होती. गोव्याच्या मि ु ीितं रही तयांिी 14 वर्े
तरुु ं गवास भोगला. १९६९ मध्ये तयांची सटु का झाली. रािडे यांिी
क्तिक्षकी पेिा स्वीकारूि गोव्यात प्रवेि के ला. पोतयगु ीजांक्तवरोधात
सिस्त्र बडं उभारले. बेती येथील पोक्तलस चौकीवर के लेल्या हल्ल्यात ते
जखमी झाले आक्तण १९५५ मध्ये पोतयगु ीज पोक्तलसांिी तयांिा अटक
के ली. तयाचं ी रवािगी पोतयगु ालमधील क्तलस्बि येथे झाली. १९६२ मध्ये
कें द्र सरकारच्या ल्करी कारवानिंतर ४५० वर्ाांच्या पोतयगु ीजांच्या
गल ु ामक्तगरीतिू गोवा स्वतंत्र झाला.
रािडे यांच्या सटु के साठी ततकालीि क्तवरोधी पक्षिेते
अटलक्तबहारी वाजपेयी यांिी संसदेत आवाज उठक्तवला होता. संगीत
क्तदग्दियक सधु ीर फडके यांच्या अध्यक्षतेखाली ‘मोहि रािडे क्तवमोचि
सक्तमती’ स्थापि झाली होती. ताक्तमळिाडूचे मख्ु यमत्रं ी सी. एि.
अण्णादरु ान यांिी पोप पॉल यांची व्हॅक्तटकि क्तसटीत भेट घेऊि रािडे
यांच्या सटु के ची मागणी के ली होती. पोपिी हस्तक्षेप के ल्याितं र रािडे
यांची सटु का झाली.
* व्यक्तिक्तिशेष : क्तिधि, क्तििड आक्ति पुरस्कार चालू घडामोडी *
Page 50 of 81
दाक्षिणात्य अभिनेत्री भवजर्ा ननमयला र्ांचे ननधन
दक्तक्षणातय ्ये्ठ अक्तभिेत्री आक्तण क्तदग्दियक जी. क्तवजया
क्तिमयला (वय 73) यांचे हृदयक्तवकाराच्या झटक्यािे क्तिधि झाले.
अक्तभिेत्री म्हणिू कारक्तकदीची सरु वात करणाऱ्या क्तवजया क्तिमयला यांिी
अिेक क्तचत्रपटांची क्तिक्तमयती व क्तदग्दियि के ले आहे. तयांिी तेलगू
क्तचत्रपटसृष्टीत 44 क्तचत्रपटांचे क्तदग्दियि के ले आहे. मक्तहला क्तदग्दियकािे
तब्बल 44 क्तचत्रपटांचे क्तदग्दियि के ल्यािे 2002 मध्ये तयांची क्तगक्तिस बक ु
ऑफ रे कॉडयसमध्ये िोंद करण्यात आली. तेलगू क्तचत्रपटसृष्टीतील
योगदािामळ ु े तयांिा रघपु ती व्यंकय्या परु स्कार क्तमळाला होता. क्तदग्दियक
होण्यासाठी तया िेहमी तेलगू अक्तभिेत्री साक्तवत्री यांिा श्रेय देत होतया.
तक्तमळिाडूमध्ये जन्म झालेल्या क्तवजया क्तिमयला यांचे वडील
क्तचत्रपटसृष्टीत होते. मच्छा रे खान (1950) या क्तचत्रपटातिू तयांिी
क्तचत्रपटसृष्टीत पदापयण के ले होते. अक्तभिेते कृ ्णा यांच्यासोबत तयांचा
क्तववाह झाला.
उद्योगपती बी. के. भबला र्ांचे ननधन
वस्त्रोद्योग, क्तसमेंट तसेच क्तिक्षण, सामाक्तजक कायय क्षेत्रातील
क्तबलाय समहू ाच्या कायायचे प्रणेते बी. के . ऊफय बसतं कुमार क्तबलाय यांचे
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
वाधयक्यािे क्तिधि झाले. ते ९८ वर्ाांचे होते. आक्तदतय क्तबलाय समहू ाचे
अध्यक्ष कुमारमंगलम क्तबलाय हे बी. के . क्तबलाय यांचे िातू आहेत. तर
पक्तहल्या क्तपढीचे उद्योगपती घिश्याम दास क्तबलाय यांचे ते सवायत लहाि
पत्रु होते. बी. के . क्तबलाय यांचे पत्रु आक्तदतय क्तवक्रम क्तबलाय यांचे १९९५
मध्ये क्तिधि झाल्याितं र व्यवसायाची जबाबदारी तयांच्या दोि कन्या
मंजश्रु ी खेताि व जयश्री मोहता यांच्यावर सोपक्तवण्यात आली.
बी. के . क्तबलाय सेंच्यरु ी टेक्सटानल अँड इडं स्रीजचे अध्यक्ष
होते. के सोराम इडं स्रीजचे अध्यक्षपदही तयांिी भर्ू क्तवले होते. वयाच्या
१५ व्या वर्ीच व्यवसायात रुजू झाले. सेंच्यरु ी एक ं ा, जयश्री टी आदी
व्यवसायाचा तयािं ी क्तवस्तार के ला होता. राजस्थािमधील क्तपलािी,
पण्ु यातील कला व व्यवस्थापि, क्तदल्लीतील व्यवस्थापि तत्रं ज्ञाि तसेच
कोलकातातील िालेय क्तिक्षण क्षेत्रातील सस्ं था तयांिी स्थापि के ल्या
आहेत.
दललत पँथरचे संस्थापक राजा ढाले र्ांचे ननधन
आबं ेडकरी चळवळीतले ्ये्ठ क्तवचारवतं , बडं खोर लेखक
आक्तण दक्तलत पँथर या सामाक्तजक सघं टिेचे सस्ं थापक राजा ढाले याचं े
क्तिधि झाले. आबं ेडकरी चळवळ पढु े िेणाऱ्या, बाबासाहेब आबं ेडकर
यांचे क्तवचार मािणाऱ्या क्तवचारवतं ांमध्ये तयांची गणिा होत होती. दक्तलत
पँथरची स्थापिा तयांिी िामदेव ढसाळ आक्तण अरुण कृ ्णाजी कांबळे
यांच्या मदतीिे के ली होती. तयाआधी ते भारतीय ररपक्तब्लकि पक्षाच्या
राजा ढाले गटाचे प्रमख ु होते.
राजा ढाले यांिी भाररप बहुजि महासंघाच्या क्ततक्तकटावर
१९९९ मध्ये लोकसभा क्तिवडणक ु ीच्या उत्तर मंबु न मतदारसंघातिू
क्तिवडणक ू लढवली होती मात्र ते क्तिवडूि आले िाहीत. मराठीतल्या
सतयकथेची सतयकथा तयांिीच क्तलक्तहली. महारा्रातल्या एका खेडययात
दक्तलत तरुणीवर बलातकाराची घटिा घडली होती. तयािंतर भारतीय
स्वातंत्र्यालाच प्रश्न करणारा काळा स्वातंत्र्यक्तदि हा लेखही तयांिी
क्तलक्तहला होता. तयांच्या परखड क्तवचारांसाठी आक्तण आक्रमकतेसाठी
ते प्रक्तसद्ध होते.
जॉनी नकटागावा र्ांचे ननधन
जपािच्या मिोरंजि क्षेत्रात अधयितकाहूिही जास्त काळ
काययरत असलेले आक्तण 'आरािी', 'टोक्तकयो' आक्तण 'एसएमएपी' या
फि मल ु ांच्या बँडची क्तिक्तमतय ी करणारे जॉिी क्तकटागावा यांचे वयाच्या
८७ व्या वर्ी क्तिधि झाले. जपािसह आक्तिया खंडातील अिेक
कलाकारांिा तयांिी मिोरंजि क्षेत्रात पढु े आणले. फि मल ु ांचे
म्यक्तु झकल बँडयस तयार करणे हा जपािमध्ये ततकालीि सांस्कृ क्ततक
धक्काच होता. मात्र, तयांच्या डोक्यािे चाललेल्या एजन्सीिे देिाच्या
मिोरंजि क्षेत्रावर वचयस्व गाजवले.
* व्यक्तिक्तिशेष : क्तिधि, क्तििड आक्ति पुरस्कार चालू घडामोडी *
Page 51 of 81
Aug 2019
संगणक पासवडय जनकाचे ननधन
अमेररके तील प्रख्यात संगणक संिोधक फिाांडो कॉबेटो यांचे
वयाच्या 93 व्या वर्ी क्तिधि झाले आहे. कॉबेटो यांिी संगणक
पासवडयचा िोध लावला होता. 1960 च्या दिकात कॉम््यटु र टाइम
िेअररंग क्तसस्टीमक्तवर्यक एका प्रकल्पावर तयांिी काम के ले होते. या
प्रकल्पामळु े क्तवक्तवध क्तठकाणांवर अिेक वापरकतयाांिा एकाच
संगणकाचा दरू ध्विी वायरच्या माध्यमातूि एकाचवेळी ऍक्सेस
करण्याची अिमु ती देण्यात आली. तयांच्या याच संिोधिामळ ु े आज
आपण सवयजण पसयिल कॉम््यटु र आक्तण कॉम््यटु र पासवडयचा वापर
करत आहोत. फिाांडो हे मॅसाच्यसु ेटयस इन्स्टीटय़टू ऑफ
टेक्िॉलॉजीमध्ये प्राध्यापक होते.
1950 च्या दिकात सगं णकाचा वापर करणे थकवा
आणणारे ठरायचे. तया काळात सगं णकाचा आकार मोठा असायचा
आक्तण प्रोसेक्तसगं क्तसस्टीमवर एकावेळी के वळ एकच काम करणे िक्य
होते. ही समस्या पाहता कॉबेटो यािं ी टानम-िेअररंग तंत्रज्ञाि क्तवकक्तसत
के ले होते. या तंत्रज्ञािामळ ु े सगं णकाच्या प्रोसेक्तसगं क्तसस्टीमला
वेगवेगळय़ा कामामं ध्ये क्तवभागले गेले आक्तण यातिू च सगं णकाकडूि
एकाचवेळी अिेक कामे करविू घेणे िक्य झाले होते. कॉबेटो यांच्या
संिोधिामळ ु े च एका सगं णक यंत्रणेवर क्तवक्तवध लोक वेगवेगळी
अकौटयसं उघडू िकतात. या प्रक्तक्रयेत कुठलाही वापरकताय दसु ऱया
व्यिीचा क्तवदा हाताळू िकत िाही. सीटीएसएस तंत्रज्ञािािे क्तडक्तजटल
गोपिीयतेतही महत्त्वाची भक्तू मका बजावली आहे.
पद्मश्री सदालशव गोरिकर र्ांचे ननधन
भारतीय इक्ततहासाची जपणक ू करण्यात आय्ु य खचय करणारे
पद्मश्री सदाक्तिव गोरक्षकर यांचे आज क्तिधि झाले. ते 86 वर्ाांचे होते.
तयांच्या क्तिधिामळ ु े इक्ततहासाचा जाणकार हरपल्याची भाविा व्यि होत
आहे. लेखक, कला समीक्षक, संग्रहालय तज्ञ अिी बहुआयामी
ओळख गोरक्षकरांची होती. 2003 मध्ये पद्मश्री परु स्कार देऊि तयांचा
गौरव करण्यात आला. क्तप्रन्स ऑफ वेल्स म्यक्तु झअममध्ये (आताचे
छत्रपती क्तिवाजी महाराज वस्तुसंग्रहालय) सहाय्यक अक्तभरक्षक म्हणिू
1964 मध्ये तयांिी कारकीदीला सरुु वात के ली. संग्रहालय िास्त्रातील
डॉक्टरे टदेखील तयांिी क्तमळवली. तयांच्या मागयदियिाखालीच
कोकणातील देवरूखमध्ये लक्ष्मीबान क्तपत्रे कला संग्रहालय साकारले
गेले.
गोरक्षकर यांिी राजभवन्स इि महारा्र, अक्तिमल्स इि
इक्तं डयि आटय, द मॅररटाइम हेररटेज ऑफ इक्तं डया, काले के व्हस ऑफ
वेस्टिय इक्तं डया, काक्तलदास अँड द महायोगी ऑफ घारापरु ी ही पस्ु तके
तयांिी क्तलक्तहली आहेत. महारा्राच्या दृष्टीिे तयांच्या हातिू घडलेली
अजिू एक लेखिकृ ती म्हणजे ‘डॉि ऑफ क्तसक्तव्हलायजेिि ऑफ
महारा्र’. यात तयांिी उतखििातिू हाती आलेल्या क्ततसऱया ितकातील
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
महारा्रातील प्रागैक्ततहाक्तसक िमन्ु यांच्या आधारे इक्ततहासाच्या प्रदीघय
कालौघातील महारा्राचा दीघय प्रवास अधोरे क्तखत के ला.
नदल्लीच्या माजी मुख्यमंत्री शीला दीक्षित र्ांचं ननधन
क्तदल्लीच्या माजी मख्ु यमत्रं ी आक्तण क्तदल्ली काँग्रेसच्या
अध्यक्षा िीला दीक्तक्षत यांचे क्तिधि झाले आहे. वयाच्या ८१ व्या वर्ी
तयांिी अखेरचा श्वास घेतला. िीला दीक्तक्षत यांिी १५ वर्े मख्ु यमंत्रीपद
भर्ू वलं आहे. १९९८ ते २०१३ या काळात तयांिी क्तदल्लीचं
मख्ु यमंत्रीपद भर्ू वलं होतं. क्तदल्लीमध्ये सवायक्तधक काळ मख्ु यमत्रं ी
राक्तहलेल्या मख्ु यमंत्री म्हणिू िीला दीक्तक्षत यांिा ओळखलं जातं. ३१
माचय १९३८ रोजी िीला दीक्तक्षत यांचा जन्म पजं ाबमधील कपरू थला
येथे झाला होता. िीला दीक्षीत याच ं े क्तिक्षण क्तदल्लीमध्ये झालं आहे.
िीला दीक्तक्षत यांच्याबद्दल :
– िीला दीक्तक्षत याचं ा जन्म ३१ माचय १९३८ रोजी पजं ाबच्या
कापरू थाळामध्ये खत्री कुटुंबात झाला. तयाच ं े िालेय आक्तण
महाक्तवद्यालयीि क्तिक्षण क्तदल्लीतच झाले.
– १९९८ ते २०१३ अिी तब्बल १५ वर्य तयांिी क्तदल्लीचे मख्ु यमत्रं ीपद
भर्ू वले. क्तदल्लीचे सवायक्तधककाळ मख्ु यमत्रं ीपद तयांिी भर्ू वले. २०१३
च्या क्तवधािसभा क्तिवडणक ु ीत िवी क्तदल्ली क्तवधािसभा मतदारसंघातिू
तयांचा आम आदमी पाटीचे सवेसवाय अरक्तवंद के जरीवाल यांिी पराभव
के ला होता.
– ११ माचय २०१४ रोजी िीला दीक्तक्षत यांची के रळच्या रा्यपालपदी
क्तियिु ी करण्यात आली होती. मात्र कें द्रात सत्ताबदल झाल्यािंतर
तयाचवर्ी २५ ऑगस्ट २०१४ रोजी तयांिी रा्यपालपदाचा राजीिामा
क्तदला.
– २०१७ च्या उत्तर प्रदेि क्तवधािसभा क्तिवडणक ु ीत तयांिा काँग्रेसकडूि
मख्ु यमंत्रीपदाचे उमेदवार जाहीर करण्यात आले होते. पण िंतर तयांिी
माघार घेतली.
– यावर्ी १० जािेवारी २०१९ रोजी तयांची क्तदल्ली काँग्रेसच्या
प्रदेिाध्यक्षपदी क्तियि ु ी करण्यात आली होती.
– १९८४ ते १९८९ दरम्याि िीला दीक्तक्षत यांिी उत्तर प्रदेिच्या किौज
लोकसभा मतदारसंघाचे संसदेमध्ये प्रक्ततक्तिधीतव के ले.
– १९८६ ते १९८९ दरम्याि िीला दीक्तक्षत यांिी कें द्रीय मंत्रीपद
भर्ू वले. आधी तया संसदीय रा्यमंत्री होतया ितं र पंतप्रधाि
कायायलयात रा्यमत्रं ी होतया.
– मक्तहलांवर होणाऱ्या अतयाचाराक्तवरोधात जेव्हा तयांिी आंदोलि सरुु
के ले तेव्हा १९९० साली उत्तर प्रदेि सरकारिे तयांच्यासह ८२ जणांिा
२३ क्तदवस तुरुंगात ठे वले होते.
– १९९८ सालच्या लोकसभा क्तिवडणक ु ीत पवू य क्तदल्लीतिू भाजपाच्या
लाल क्तबहारी क्ततवारी यांिी िीला दीक्तक्षत याच ं ा पराभव के ला. तयाितं र
१९९८ साली िीला दीक्तक्षत क्तदल्लीच्या मख्ु यमत्रं ी झाल्या. २०१३ पयांत
तब्बल १५ वर्य तया क्तदल्लीच्या मख्ु यमत्रं ी होतया.
* व्यक्तिक्तिशेष : क्तिधि, क्तििड आक्ति पुरस्कार चालू घडामोडी *
Page 52 of 81
Aug 2019
पुरस्कार
आरोग्य भवज्ञान भवद्यापीठ देणार बंग दाम्पत्याला डी. ललट्
समाजसेवेचे व्रत घेतलेल्या डॉ. अभय व डॉ. राणी बंग यांिा
महारा्र आरोग्य क्तवज्ञाि क्तवद्यापीठातफे डी. क्तलट पदवी प्रदाि करण्याची
घोर्णा क्तवद्यापीठाचे प्रक्ततकुलपती तथा वैद्यकीय क्तिक्षणमत्रं ी क्तगरीि
महाजि यांिी येथे के ली. क्तवद्यापीठाच्या अक्तधसभेचे आयोजि येथील
बॉम्बे हॉक्तस्पटल इक्तन्स्टटययटू ऑफ मेक्तडकल सायन्सेस येथे आयोजि
करण्यात आले होते.
आशा िोसले र्ांना स्वामीरत्न पुरस्कार
श्री स्वामी समथय अन्िछत्र मडं ळ (रस्ट) अक्कलकोट याचं ा
३२ वा वधायपि क्तदि आक्तण गरुु पौक्तणमय ा उतसवाचे औक्तचतय साधिू १५
जल ु ै रोजी आयोक्तजत करण्यात आलेल्या प्रथमवर्ीय परु स्कार क्तवतरण
समारंभात ख्यातिाम गाक्तयका पद्मक्तवभर्ू ण आिा भोसले यािं ा
स्वामीरति रा्रीय परु स्कार, क्तसिेअक्तभिेता स्व्िील जोिी व ्ये्ठ कवी,
गीतकार िा. धों. महािोर यांिा स्वामीभर्ू ण रा्य परु स्कारािे सन्माक्तित
करण्यात येणार आहे. या परु स्काराचे क्तवतरण पद्मश्री प.ं हृदयिाथ
मगं ेिकर यांच्या उपक्तस्थतीत पार पडणार आहेे़ यावेळी क्तप्रक्तसजि उद्योग
समहू ाचे यतीि िहा, अन्िछत्र मडं ळाचे संस्थापक अध्यक्ष जन्मेजय
भोसले आदी मान्यवर उपक्तस्थत राहणार आहेत. या काययक्रमाचे
सत्रू संचालि सधु ीर गाडगीळ हे करणार आहेत.
डॉ. उदर् बोधनकर र्ांना ‘आरसीपीसीएच’ची फेलोलशप
आतं ररा्रीय ख्यातीप्राप्त बालरोगत्ज्ञ डॉ. उदय बोधिकर
यांिा इग्ं लंड येथील रॉयल कॉलेज ऑफ पेक्तडयाक्तरक्स अॅन्ड चानल्ड
हेल्थच्या वतीिे फे लोक्तिप प्रदाि करण्यात आली आहे. बालरोग
क्तचक्तकतसा क्षेत्रातील ही सवोच्च फे लोक्तिप आहे. बाळांच्या
आरोग्यासाठी अमल्ू य योगदाि क्तदल्यामळ ु े तयांची या फे लोक्तिपकररता
क्तिवड करण्यात आली होती. तयांिा १९९२ मध्ये जेसीआय यएू सएचा
आऊटस्टॅक्तन्डंग यंग पसयि ऑफ इक्तं डयि अवॉडय क्तमळाला आहे. २००९
मध्ये तयांिा राणी एक्तलझाबेथ यांिी क्तिमत्रं ण पाठवले होते. तसेच,
ऑस्रेक्तलयातील क्तसडिी क्तवद्यापीठािे व्याख्यािासाठी बोलावले होते.
याचवर्ी तयांिा चीिचा ऑऊटस्टॅक्तन्डंग पेक्तडयाक्तरक्तियि ऑफ एक्तिया
परु स्कारािेही सन्माक्तित करण्यात आले होते. याक्तिवायही महत्त्वाचे
परु स्कार तयांिा क्तमळाले आहेत. ते अमेररकि अकॅ डेमी ऑफ
पेक्तडयाक्तरक्स, एक्तियाक्तटक सोसायटी फॉर पेक्तडयाक्तरक ररसचय,
कॉमिवेल्थ असोक्तसएिि फॉर हेल्थ अॅन्ड क्तडसॅक्तबक्तलटी, इक्तं डयि जियल
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
ऑफ पेक्तडयाक्तरक्स, महारा्र यक्तु िव्हक्तसयटी ऑफ हेल्थ सायन्स इतयादी
संस्थांिी जळ
ु ले आहेत.
मधुकर जोशी र्ांना राज्य शासनाचा ज्ञानोबा-तुकाराम
पुरस्कार जाहीर
रा्य िासिाच्यावतीिे संत साक्तहतयासाठी तसेच
मािवतावादी कायायसाठी क्तदला जाणारा सि २०१८-१९ चा ‘ज्ञािोबा-
तुकाराम परु स्कार’ संत साक्तहतयाचे अभ्यासक म.रा.जोिी यांिा जाहीर
करण्यात आला आहे. ५ लाख रोख, मािपत्र आक्तण मािक्तचन्ह असे
परु स्कारांचे स्वरुप असिू , आर्ाढी एकादिीच्या महु ूतायवर सांस्कृ क्ततक
कायय मत्रं ी क्तविोद तावडे यांिी या परु स्काराची घोर्णा के ली.
मधक ु र जोिी हे सतं साक्तहतयामधील ्ये्ठ लेखक असिू या
क्तवर्यावर ते लेखि करीत आहेत. पदव्यत्तु र अभ्यासक्रमाचे प्राध्यापक
म्हणिू िागपरू क्तवद्यापीठातूि ते सेवाक्तिवृत्त झाले आहेत. िागपरू
क्तवद्यापीठामध्ये मराठी साक्तहतयाच्या ज्ञािकोर्ाचे ते संपादक आहेत.
तुकाराम महाराजांच्या एक हजार पृ्ठ ांच्या गाथेचे तयांिी संपादि के ले
आहे. मधक ु र जोिी संत साक्तहतय क्तवर्याचे पीएच.डी चे मागयदियक
आहेत. तयांचे २०० हूि अक्तधक लेख ‘एिसायक्लोपीक्तडया ऑफ
क्तहदं इु जम’ कडूि प्रकाक्तित करण्यात आले आहेत. ‘साथय तक ु ाराम
गाथे’ची ४०० हस्तक्तलक्तखते तपासिू प्रक्तसद्ध के ली आहेत. िाथ
सांप्रदाय, ज्ञािेश्वरी संिोधि, गल ु ाबराव महाराज समकालीि साक्तहतय,
दत्त गरुु चे दोि अवतार, मिोहर आम्बािगरी, श्री क्तवठ्ठल आक्तण पंढरपरू ,
समग्र समथय रामदास स्वामी साक्तहतय अिी तयांची अिेक पस्ु तके
प्रकाक्तित झाली. सध्या ते तंजावर येथील ३५०० मराठी हस्तक्तलक्तखतांचे
संिोधि करत आहेत. मधक ु र रामदास जोिी यांिा हा परु स्कार
लवकरच प्रदाि करण्यात येणार असल्याचे तावडे यांिी येथे सांक्तगतले.
स्मृती मानधना आलण रोहन बोपण्णा अजुयन पुरस्काराने
सन्मानीत
क्रीडा क्षेत्रातील उल्लेखिीय कामक्तगरीसाठी भारतीय मक्तहला
क्तक्रके ट संघातील क्तक्रके टपटू स्मृती मािधािा व टेक्तिसपटू रोहि बोपन्िा
यांिा भारताचे क्रीडा मंत्रा क्तकरे ि ररक्तजजू यांच्या हस्ते अजयिु परु स्कार
प्रदाि के ले. पाच लाख रुपये रोख, मािक्तचन्ह आक्तण प्रमाणपत्र असे या
परु स्काराचे स्वरूप आहे. गेल्या वर्ी २५ स्टेंबर रोजी रा्रपतींच्या
हस्ते हा परु स्कार सोहळा पार पडला होता. मात्र आतं ररा्रीय
टूिायमेंटमध्ये भाग घेतल्यामळ
ु े हे दोन्ही खेळाडू देिाबाहेर होते.
संगीत नाटक अकादमी पुरस्कार जाहीर
सगं ीत, िाटयय आक्तण िृतय क्षेत्रातं ील उल्लेखिीय
योगदािासाठी सगं ीत िाटक अकादमीतफे क्तदल्या जाणाऱ्या अकादमी
* व्यक्तिक्तिशेष : क्तिधि, क्तििड आक्ति पुरस्कार चालू घडामोडी *
Page 53 of 81
Aug 2019
रति (फे लोक्तिप) आक्तण अकादमी परु स्कारांची घोर्णा करण्यात
आली. प्रक्तसद्ध तबलावादक झाक्तकर हुसेि, िृतयांगिा सोिल मािक्तसंग,
जतीि गोस्वामी आक्तण कल्याणसंदु रम क्तपल्लन यांिा अकादमी रति तर
प्रक्तसद्ध गायक सरु े ि वाडकर, िाटककार राजीव िानक, अक्तभिेत्री सहु ास
जोिी यांच्यासह ४४ मान्यवरांिा अकादमी परु स्कार जाहीर झाले
आहेत. अकादमी रति ठरलेल्या चारही मान्यवरांिा प्रतयेकी तीि लाख
रुपये आक्तण मािपत्र तर अकादमी परु स्काराचे मािकरी ठरलेल्या
कलावतं ांिा प्रतयेकी एक लाख रुपये, मािपत्र आक्तण मािक्तचन्ह देविू
सन्माक्तित करण्यात येणार आहे.
अकादमी परु स्काराचे मािकरी :
सगं ीत : मणी प्रसाद, मधपु मद्गु ल (िास्त्रीय गायि), तरुण भट्टाचायय
(सतं रू वादि), तेजेंद्र िारायण मजमु दार (सरोदवादि), अलामेलू मणी,
मल्लादी सरु ीबाबू (किायटक सगं ीत), एस काक्तसम आक्तण एस. बाबू
(संयि ु परु स्कार), िादस्वरम, गणेि आक्तण कुमारे ि (संयि ु परु स्कार),
सरु े ि वाडकर (सगु म संगीत), िांती क्तहरािंद (सगु म संगीत), एच.
अिंगबी देवी (िाटयय संक्तकतयि)
िृतयकला : राधा श्रीधर (भरतिाटययम), इक्तिरा आक्तण मौक्तलक िाह
(कथ्थक), अखम लक्ष्मी देवी (मक्तणपरु ी), पसमू तू ी रामक्तलंग िास्त्री
(कुचीपडु ी), सरू ु प सेि (ओक्तडसी), टंकेश्वर हजाररका बोरबयाि
(सक्तत्रया), गोक्तपका वमाय (मोक्तहिीअट्टम), तपिकुमर पट्टिायक (छऊ),
दीपक मजमु दार (समकालीि िृतय)
िाटक : राजीव िानक (िाटययलेखि), लल्टूलांक्तग्लयािा क्तखयांगटे (
िाटययलेखि), संजय उपाध्याय आक्तण एस. रघिु ंदि (क्तदग्दियि), सहु ास
जोिी आक्तण टीकम जोिी (अक्तभिय), स्व्ि िदं ी (मक ू अक्तभिय),
भगवत ए. एस. िन्ज्पा (यक्षगाि), ए. एम. परमेश्वरि कुट्टि चक्कीयार
(कुक्तटयाट्टम)
क्तदवाणक्तसंग बजेली (स्कॉलरक्तिप), परू ु दधीच (अक्तभिय क्षेत्रातील
योगदाि)
आर्सीसी Hall of Fame मध्ये सचचन
सक्तचि तेंडुलकरचा औपचाररकरीतया आंतररा्रीय क्तक्रके ट
पररर्देच्या (आयसीसी) मािाच्या ‘हॉल ऑफ फे म’मध्ये समावेि
करण्यात आला. क्तक्रके ट जगतातील हा एक प्रक्तत्ठ ेचा समजला जाणारा
सन्माि आहे. Hall of Fame या मािाच्या यादीत स्थाि
पटकवण्यासाठी सवायत महतवाचे म्हणजे खेळाडूला आतं ररा्रीय
क्तक्रके टमधिू क्तिवृत्त होऊि ५ वर्े पणू य होणे गरजेचे आहे. तयामळु े
सक्तचिच्या आधी कंु बळे आक्तण राहुल द्रक्तवडचा हॉल ऑफ फे ममध्ये
सहभाग झाला होता.
सक्तचिसह दक्तक्षण अक्तिके चे माजी वेगवाि गोलदं ाज अॅलि
डोिाल्ड, ऑस्रेक्तलयाच्या माजी मक्तहला वेगवाि गोलंदाज कॅ थरीिसह
तीि जणांिा िक्र ु वारी आयसीसीच्या हॉल ऑफ फे ममध्ये समाक्तवष्ट
करण्यात आले. हॉल ऑफ फे म मध्ये स्थाि क्तमळालेला सक्तचि सहावा
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
भारतीय क्तक्रके टपटू ठरला आहे. याआधी क्तबिि क्तसंह बेदी, कक्तपल देव,
सिु ील गावस्कर, अक्तिल कंु बळे आक्तण राहुल द्रक्तवड यांिा सहभागी के ले
होते.
पी. टी. उषाचा ‘आर्एएएफ’च्या ज्येष्ठ मानद खेळाडंमध्ये
भारताची अव्वल धावपटू पी. टी. उर्ा यांचा
अॅथलेक्तटक्समधील उल्लेखिीय योगदािाबद्दल आतं ररा्रीय
अॅथलेक्तटक्स महासंघाच्या (आयएएएफ) ्ये्ठ मािद खेळाडूंमध्ये
समावेि करण्यात आला आहे. भारताची सवरे तकृ ष्ट धावपटू तसेच
‘अॅथलेक्तटक्सची राणी’ म्हणिू ओळखल्या जाणाऱ्या पी. टी. उर्ा यांचा
आतं ररा्रीय महासघं ाकडूि क्तविेर् सन्मािक्तचन्ह देऊि सतकार के ला
जाणार आहे. ‘‘जागक्ततक अॅथलेक्तटक्ससाठी क्तदलेल्या प्रदीघय आक्तण
मैत्रीपणू य सेवेबद्दल पी. टी. उर्ा याच
ं ा आयएएएफच्या ‘वेटरि क्तपि’साठी
म्हणजेच ्ये्ठ मािद खेळाडूंमध्ये समावेि करण्यात आला. उर्ा यािं ी
१९८४च्या लॉस एजं ेक्तलस ऑक्तलक्तम्पक स्पधेत सस्ं मरणीय कामक्तगरी
के ली होती. ४०० मीटर अडथळा िययतीची अक्तं तम फे री गाठणारी ती
पक्तहली मक्तहला धावपटू ठरली होती. मात्र उर्ा यांिा एक-ितांि
सेकंदािे कांस्यपदकािे हुलकावणी क्तदली होती.
ननवड आलण इतर
एअर स्ट्राईकचे रणनीतीकार सामंत गोर्ल र्ांची 'रॉ'च्या
प्रमुखपदी ननवड
कें द्र सरकारिे 1984 बॅचचे आयपीएस अक्तधकारी सामतं
गोयल यांिा रॉ (RAW) चे प्रमख ु म्हणिू क्तियि
ु के लं आहे.
तयाचसोबत आयपीएस अक्तधकारी अरक्तवदं कुमार यांची गप्तु चर
संस्थेच्या संचालकपदावर क्तियि ु ी के ली आहे.
पंजाब कॅ डरमधील आयपीएस अक्तधकारी सामंत गोयल यांिी बालकोट
एअर स्टानकची पणू य योजिा आखली होती. सामंत गोयल हे क्तवद्यमाि
रॉ चे प्रमखु अक्तिल कुमार धस्मािा यांच्याकडूि पदभार स्वीकारतील.
धस्मािा क्तिवृत्त होत आहेत. 1990 च्या दिकात पंजाबमध्ये
उग्रवाद्यांिी दहित माजवली होती तयाच्याक्तवरोधात सामंत गोयल यांिी
मोठयया प्रमाणात आंदोलि सरुु के लं होतं.
तर दसु रीकडे गप्तु चर संस्थेचे िवक्तियि
ु संचालक अरक्तवंद
कुमार हे काश्मीर प्रश्नाचे अभ्यासक आहेत. सध्या ते काश्मीर
प्रकरणातील क्तवभागातील क्तविेर् सक्तचव म्हणिू काम पाहतात. सामतं
गोयल यांच्याप्रमाणे अरक्तवदं कुमार हे 1984 बॅचमधील आसाम-
मेघालय कॅ डरमधील आयपीएस अक्तधकारी आहेत.
* व्यक्तिक्तिशेष : क्तिधि, क्तििड आक्ति पुरस्कार चालू घडामोडी *
Page 54 of 81
Aug 2019
१०० प्रिावशाली मनहलांत ननमयला सीतारामन
कें द्रीय क्तवत्तमंत्री क्तिमयला सीतारामि यांचा क्तिटि-
भारत यांच्यातील १०० प्रभाविाली मक्तहलांच्या यादीत समावेि
करण्यात आला आहे. क्तिटिच्या मत्रं ी पेिी मोरडॉन्ट यांिाही तयात स्थाि
क्तमळाले आहे. क्तिटिच्या संसदेत गृहमंत्री साक्तजद जाक्तवद यांिी सोमवारी
या यादीचे प्रकािि के ले. भारत व क्तिटिचे संबंध आणखी दृढ
करण्यासाठी क्तिमयला सीतारामि यांिी महत्त्वाची भक्तू मका बजावल्यािे
तयांचे िाव या यादीत समाक्तवष्ट के ले आहे. लंडि स्कूल ऑफ
इकॉिॉक्तमक्समध्ये क्तिक्षण घेतलेल्या क्तिमयला सीतारामि यांिी तयाितं र
काही काळ क्तिटिमध्ये िोकरीही के ली होती. तयामळ ु े भारतातील अन्य
कें द्रीय मत्र्ं यापं ेक्षा सीतारामि यािं ी क्तिटि अक्तधक पररचयाचा आहे
असेही या यादीत तयाचं ी ओळख करूि देतािा म्हटले आहे.
जगातील सवात प्रिावशील व्यिी नरेंद्र मोदी; रम्प, पुतीन
र्ांना मागे टाकलं
पंतप्रधाि िरें द्र मोदी जगातील सवायत प्रभाविाली व्यिी
बिले आहेत. क्तिटीि हेराल्ड 2019 च्या सवेक्षणात व्लाक्तदमीर
पतु ीि, डोिाल्ड रम्प यांिा मागे टाकूि मोदींिी बाजी मारली आहे.
क्तिटीि हेराल्डिे जगातील सवायत प्रभाविाली व्यिी क्तिवडण्यासाठी
वाचकांचा पोल तयार के ला होता. या िामांकिाच्या यादीत जगातील
25 प्रभाविाली व्यिींचा समावेि के ला होता. अखेरच्या ट््यात
समीक्षकांसमोर चार उमेदवारांची िावं ठे वण्यात आली.
या चार जणांच्या यादीत भारताचे पंतप्रधाि िरें द्र मोदी,
रक्तियाचे रा्रपती व्लाक्तदमीर पतु ीि, अमेररके चे रा्रपती डोिाल्ड
रम्प आक्तण चीिचे रा्रपती िी क्तजिक्तपगं यांची िावे होती. ्यामध्ये या
सवाांिा मागे टाकत पतं प्रधाि िरें द्र मोदी यांिी एक िंबर पटकावला. या
क्तिवड प्रक्तक्रयेचं मल्ु यांकि मतांची आकडेवारी, व्यापक संिोधिच्या
आधारावर करण्यात आले आहे.
क्तिटीि हेराल्डिे वाचकांिा मोस्ट पॉवरफुल पसयि 2019
साठी मते िोंदवायला एक ओटीपी क्तदला होता. ्यामळ ु े एका व्यिीला
एकापेक्षा अक्तधक मते देणं िक्य िव्हतं. मोदी याचं ी जगातील सवायत
प्रभाविाली व्यिी म्हणिू क्तिवड झाल्याितं र क्तिटीि हेराल्डच्या कव्हर
पेजला मोदींचा फोटो झळकणार आहे. 15 जल ु ै रोजी क्तिटीि हेराल्डची
पक्तत्रका प्रकाक्तित होनल.
कोणाला क्तकती क्तमळाले मते?
िरें द्र मोदी - 30.9 टक्के
व्लाक्तदमीर पतु ीि - 29.9 टक्के
डोिाल्ड रम्प - 21.9 टक्के
िी क्तजगक्तपगं - 18.1
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
अभमताि कांत र्ांना मुदतवाढ
क्तिती आयोगाचे मख्ु य काययकारी अक्तधकारी (सीनओ)
अक्तमताभ कांत यांिा बधु वारी दोि वर्ाांची मदु तवाढ देण्यात आली. कें द्र
सरकारच्या काक्तमक य मंत्रालयािे एक क्तिवेदि जारी करूि ही माक्तहती
क्तदली. कांत यांचा काययकाळ ३0 जिू - पासिू पढु े आणखी दोि
वर्ाांसाठी वाढक्तवला आहे. ते ३0 जिू २0२१ पयांत या पदी राहतील.
कांत यांची १७ फे िवु ारी २0१७ रोजी दोि वर्ाांसाठी िेमणक ू झाली
होती.
डेन्माकयमध्ये प्रेडररकेसन स्थापन करणार सरकार
क्तकतयेक आठवडय़ांपयांत चाललेल्या चचेिंतर तीि डावे
आक्तण डाव्या क्तवचारसरणीच्या क्तदिेिे झक ु लेल्या पक्षांसोबत करार
झाल्यावर डेन्माकय च्या सोिल डेमोक्रेट िेतया अल्पमतातील सरकार
स्थापि करणार आहेत. मेट्टे प्रेडेररकसेि (41 वर्े) डेन्माकय च्या सवायत
कमी वयाच्या पंतप्रधाि ठरणार आहेत. डेन्माकय मध्ये 1988 िंतर
सरकार स्थापिेसाठी पक्तहल्यांदाच 3 आठवडय़ांपयांत चचाय चालली
आहे. हररत लक्ष्यांिा प्राधान्य देणारा हा जगाचा पक्तहला राजकीय
दस्तऐवज आहे. मतदार आक्तण डाव्या पक्षांमधील हा एक महत्त्वाचा
मद्दु ा होता असे तया म्हणाल्या.
पुण्याच्या नेहा नारखेडे र्ांचा ‘फोर्ब्य’च्या र्ादीत समावेश
प्रक्ततक्त्ठ त ‘फोब्सय’िे अमेररके तील ‘ररचेस्ट सेल्फमेड वमू ि
अंडर ४०’ अथायत चाळीस वर्ाांखालील स्वकतृयत्त्वावर श्रीमतं झालेल्या
मक्तहलांची यादी िक ु तीच जाहीर के ली. तयात क्तवख्यात टेक्तिसपटू सेरेिा
क्तवल्यम्स, मॉडेल-अक्तभिेत्री क्तकम करदाक्तियाँ यांच्यासह मळ ू च्या
पण्ु याच्या असलेल्या िेहा िारखेडे यांिी स्थाि क्तमळवले आहे. तयामळ ु े
महारा्रासाठी ही अक्तभमािाची बाब ठरली आहे.
पण्ु यातील पणु े इक्तन्स्टटय़टू ऑफ कम््यटु र टेक्िॉलॉजीमधिू
(पीआयसीटी) अक्तभयांक्तत्रकीची पदवी संपादि के ल्यािंतर िेहा यांिी
अमेररके तील क्तवद्यापीठातूि उच्च क्तिक्षण घेतले. तयाितं र ‘क्तलंक्ड इि’
या संकेतस्थळाच्या कंपिीत तयांिी काम के ले. तयांिी योगदाि क्तदलेले
‘अपाचे काफ्का’ हे सॉफ्टवेअर जगभरात गाजले. पढु े तयांिी आपल्या
दोि सहकाऱ्यांबरोबर ‘कॉन्फ्यएु टं ’ या कंपिीची स्थापिा के ली. सध्या
तया या कंपिीच्या मख्ु य तंत्रज्ञाि अक्तधकारी म्हणिू काययरत आहेत. या
यादीत तयांच्या िावावर आठ गणु असिू , वयाच्या ३४ व्या वर्ी तयाचं ी
सपं त्ती ३६ कोटी डॉलसय असल्याचे ‘फोब्सय’िे िमदू के ले आहे. गेल्या
वर्ी ‘फोब्सय’च्याच ‘५० टेक वमू ि’च्या यादीत तया झळकल्या होतया.
तसेच अमेररके तील तंत्रज्ञािाच्या क्षेत्रात भारतीय वि ं ाच्या चार
प्रभाविाली मक्तहलांमध्येही तयाच ं ा समावेि होता.
* व्यक्तिक्तिशेष : क्तिधि, क्तििड आक्ति पुरस्कार चालू घडामोडी *
Page 55 of 81
Aug 2019
शेफाली जुनेजा र्ांना आर्सीएओच्या पररषदेत िारतीर्
प्रभतननधी पदावर ननर्ुि करण्यात आले
21 जिू , 201 9 रोजी भारतीय सरकारच्या कामगार
मत्रं ालयािे क्तदलेले आदेिािसु ार, भारतीय महसल ू सेवा (आयकर कॅ डर)
च्या 1992 मधील बॅच अक्तधकारी िेफाली जिु ेजा याचं ी आतं ररा्रीय
िागरी उडयडयि संघटिेच्या (आयसीएओ) पररर्देत भारताचे प्रक्ततक्तिधी
म्हणू तीि वर्ाांच्या कालावधीसाठी क्तियि ु करण्यात आले.
सध्या तया िागरी उडयडयि मत्रं ालयाच्या (एमसीए) संयि ु सक्तचव म्हणिू
काययरत आहे.
अलोख िेखर (आयएएस अक्तधकारी) यांची तया जागा घेतील.
आयसीएओ बद्दल:
१. मख्ु यालय: मॉक्तन्रयल, कॅ िडा
२. स्थापिााः 1 9 44
आंतररा्रीय िागरी उडयडयि संघटिा संयि ु रा्रांची एक
क्तविेर् संस्था आहे. हे आंतररा्रीय वायु िेक्तव्हगेििच्या तत्त्वांचे आक्तण
तंत्रांचे संकेति करते आक्तण आतं ररा्रीय वाहतक ू क्तियोजि आक्तण
क्तवकास यांिा सरु क्तक्षत आक्तण व्यवक्तस्थत वाढ सक्तु िक्तित करण्यासाठी
प्रोतसाक्तहत करते.
शोएब मललकची एकनदवसीर् आंतरराष्ट्रीर् निकेटमधन
ननवृत्ती
बांगलादेि पाक्तकस्ताि सामन्यात क्तवजय क्तमळवल्याितं र
पाक्तकस्ताि सघं ातील खेळाडू िोएब मक्तलकिे एकक्तदवसीय क्तक्रके टमधिू
क्तिवृत्ती जाक्तहर के ली आहे. ३५ कसोटी, २८७ एकक्तदवसीय आक्तण १११
टी -२० मधील अिभु वी खेळाडू िोएब मक्तलकिे २० वर्ाांच्या
कररयरिंतर एकक्तदवसीय क्तक्रके टमधिू क्तिवृत्ती जाहीर के ली आहे.
यंदाच्या क्तक्रके ट क्तवश्वचर्कात िोएब मक्तलकला फारिी चांगली
कामक्तगरी करता आली िाही. भारताक्तवद्धच्या सामन्यात हाक्तदक य
पांडययािे िोएब मक्तलकला िन्ू यवरच क्तत्रफळाचीत के ले होते.
िारतीर् तटरिक दलाचे प्रमुख म्हणन के नटराजन र्ांनी
स्वीकारला पदिार
भारतीय तटरक्षक दलाचे 23वे प्रमख ु म्हणिू के िटराजि
यांिी आज सत्रू ं स्वीकारली. भारतीय तटरक्षक दलाच्या पाचव्या
तुकडीतले अक्तधकारी िटराजि, जािेवारी 1984 मधे सेवेत रुजू झाले.
35 वर्ाांच्या आपल्या झळाळतया कारकीदीत भारतीय तटरक्षक
दलाच्या सवय श्रेणीतल्या जहाजाचं े तयांिी िेततृ व के ले आहे. रा्राच्या
सेवेबद्दल ध्वजाक्तधकाऱ्यांिा रा्रपती तटरक्षक पदकािे सन्माक्तित
करण्यात आले आहे.
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
राहुल द्रभवड राष्ट्रीर् निकेट अकादमीचा प्रमुख
बीसीसीआयिे राहुल द्रक्तवडची रा्रीय क्तक्रके ट अकादमीचा
प्रमख ु म्हणिू क्तिवड के ली आहे. बीसीसीआय बंगळुरुमध्ये असणाऱ्या
रा्रीय क्तक्रके ट अकादमीचा कायापालट करण्याच्या तयारीत आहे.
तयाच पाश्वयभमू ीवर हा क्तिणयय घेण्यात आला आहे. तरुण खेळाडूंिा
क्तक्रके टचे योग्य धडे क्तमळावेत यासाठी ही क्तियिु ी करण्यात आली आहे.
१९ वर्ायखालील संघातील गणु वाि खेळाडूंिा हेरूि तयांिा तयार
करण्याचं मोठं काम राहुल द्रक्तवडच्या खांद्यांवर असणार आहे.
याचसोबत राहुल द्रक्तवडकडे बीसीसीआयिी सल ं ग्ि असणाऱ्या क्तक्रके ट
अकादमींच्या प्रक्तिक्षकपदाची िेमणक ू ीचे अक्तधकारही देण्यात आले
आहेत. राहुल द्रक्तवड याआधी भारताच्या १९ वर्ायखाली क्तक्रके ट
सघं ाचा मख्ु य प्रक्तिक्षक म्हणिू काम पाहत होता. मात्र राहुल द्रक्तवडला
क्तमळालेल्या पदोन्ितीमळ ु े पारस म्हांिे आक्तण अभय िमाय यांच्याकडे
१९ वर्ायखाली क्तक्रके ट सघं ाची जबाबदारी देण्यात आलेली आहे.
डॉ. प्रमोद र्ेवले र्ांची डॉ. बाबासाहेब आंबडे कर मराठवाडा
भवद्यापीठाच्या कुलगुरुपदी ननर्ुिी
रा्रसतं तक ु डोजी महाराज िागपरू क्तवद्यापीठाचे प्र-
कुलगरुु डॉ. प्रमोद गोक्तवंदराव येवले यांची औरंगाबाद येथील डॉ.
बाबासाहेब आंबेडकर मराठवाडा क्तवद्यापीठाच्या कुलगरू ु पदी क्तियि ु ी
करण्यात आली आहे. रा्यपाल क्तवद्यासागर राव यांिी प्रमोद
येवले यांच्या क्तियि ु ीची घोर्णा के ली. डॉ. प्रमोद येवले यांची क्तियि
ु ी
पाच वर्ाांसाठी अथवा ते वयाची ६५ वर्े पणू य करतील, यापैकी जे
अगोदर असेल, तया क्तदवसापयांत करण्यात आली आहे. क्तवद्यापीठाचे
कुलगरुु डॉ बी ए चोपडे यांचा काययकाळ ३ जिू २०१९ रोजी
संपल्यामळ ु े हे पद ररि झाले होते. कोल्हापरू येथील क्तिवाजी
क्तवदयापीठाचे कुलगरुु डॉ. देवािदं क्तिदं े यांचेकडे डॉ. बाबासाहेब
बेडकर मराठवाडाक्तवद्यापीठाच्या कुलगरुु पदाचा अक्ततररि काययभार
सोपक्तवण्यात आला होता.
डॉ येवले यांिी और्धीक्तिमायणिात्र क्तवर्यात पीएचडी प्राप्त
के ली असिू , तयांिा अध्यापि, सि ं ोधि व प्रिासिाचा व्यापक अिभु व
आहे. जिू २०१५ साली तयांची रा्रसतं तक ु डोजी महाराज िागपरू
क्तवद्यापीठाच्या प्रकुलगरुु पदी क्तियि ु ी करण्यात आली
होती. क्तवद्यापीठाच्या कुलगरूु ं च्या क्तियि
ु ीसाठी
रा्यपालािं ी सवोच्च न्यायालयातील सेवाक्तिवृत्त न्यायमतु ी अक्तिल
दवे यांच्या अध्यक्षतेखाली क्तिवड सक्तमती गठीत के ली होती. िॅििल
इक्तं स्टटयटु ऑफ टेक्िॉलॉजी, क्तदल्ली या सस्ं थेचे सच ं ालक प्रवीण
कुमार तसेच िासिाचे प्रधाि सक्तचव भर्ू ण गगराणी हे या क्तिवड
सक्तमतीचे सदस्य होते.
* व्यक्तिक्तिशेष : क्तिधि, क्तििड आक्ति पुरस्कार चालू घडामोडी *
Page 56 of 81
Aug 2019
गोंनदर्ाचे डॉ. सुक्तजत टेटे जागभतक संभवधान आलण संसद
असोचसएशनच्या सदस्यपदी
िक्षलग्रस्त आक्तण आक्तदवासी क्षेत्रातील क्तवध्याथ्याांिा
आतं ररा्रीय भार्ेतील दजेदार गणु वत्तापणू य क्तिक्षण आक्तण तयाच बरोबर
िक्षलग्रस्त भागातील मराठी-छत्तीसगडी-क्तहदं ी भाक्तर्क क्तवध्याथ्याांिा
आंतररा्रीय भार्ेत क्तिमायण होणाऱ्या समस्या आक्तण तयावरील
उपाययोजिा सदर संिोधि प्राचायय डॉ. सक्तु जत एच. टेटे यांिी सादर
के लेला होता. सदर संिोधि अहवालाची स्तुती जागक्ततक स्तरावर
करण्यात आलेली असिू डॉ. सक्तु जत टेटे यांच्या क्तिक्षणक्षेत्रातील सप्तु
कामक्तगरीची दखल घेत जागक्ततक संक्तवधाि आक्तण संसद असोक्तसएिि
द्वारे जागक्ततक सदस्यतव िक ु तेच प्रदाि करण्यात आलेले आहे. प्राचायय
डॉ सक्तु जत टेटे मागील 10 वर्ापायसिू खाजगी िैक्षक्तणक संस्थेच्या
माध्यमातूि अध्यापिाचे काम करीत असिू देवरी येक्तथल लोकक्तप्रय
ब्लॉसम पक्तब्लक स्कूल मधे काययरत आहेत. तसेच क्तिरक्तिराळ्या
िैक्षक्तणक संिोधिात भाग घेतलेला आहे.
यएु सओ चे सदस्यतव, अक्तखल भारतीय मराठी साक्तहतय
पररर्द पणु चे े सदस्यतव, ऑल इक्तं डया टीचर वेल्फे यर असोक्तसएििचे
सदस्यतव, पयायवरण क्तवर्यक कायातील ग्रीि आमी चे सदस्यतव, अथय
फे डरे ििचे सदस्यतव तसेच िक्षलग्रस्त भागातील क्तवद्याथ्याांचा
िैक्षक्तणक स्तर उंचावण्यासाठी के लेल्या प्रयतिाची दखल घेत यिु ायटेड
िॅिि वॅलिटीयर चे सदस्यतव सद्ध ु ा प्राप्त झालेले आहे.
बनाल्ड अरनॉल्ट ठरले जगातील दुसरे श्रीमंत व्यिी
जगातील सवायत श्रीमंतांच्या यादीत ऍमेझाँिचे जेफ बेजोस
पक्तहल्या क्रमांकावर आहेत. मात्र, दसु ऱया क्रमांकावर असलेले
मायक्रोसॉफ्टचे क्तबल गेटयस यांिा लक्झरी साक्तहतय बिक्तवणारी कंपिी
एलव्हीएमएचचे अध्यक्ष बिायल्ड अरिॉल्ट यांिी मागे टाकले आहे.
तयामळ ु े क्तबल गेटयस हे श्रीमतं ांच्या यादीत क्ततसऱ्या क्रमांकावर आहेत.
बिायल्ड अरिॉल्ट यांची संपत्ती 7.45 लाख कोटी झाली
आहे. बिायल्ड यांच्या कंपिीचे समभाग मगं ळवारी 1.38 टक्क्मयांिी
वाढले. यामळ ु े तयांच्या सपं त्तीतही कमालीची वाढ झाली. क्तबल गेटयस
यांच्याकडे 7.38 लाख कोटींची सपं त्ती आहे. गेटयस हे ब्ल्यमू बगय
क्तबलेक्तियर इडं ेक्समध्ये गेल्या सात वर्ाांत पक्तहल्यांदाच क्ततसऱया
क्रमांकावर आले आहेत. या इडं ेक्समध्ये जगातील 500 श्रीमतं ांची यादी
दररोज अमेररके चा िेअर बाजार बदं झाल्यावर अद्ययावत के ली जाते.
या यादीिसु ार बिायल्ड यांच्या सपं त्तीत यदं ा सवायक्तधक 2.69 लाख
कोटींची वाढ झाली आहे.
अंशुला कांत र्ांची ‘वल्डय बँके’वर ननर्ुिी
भारतीय स्टेट बँकेच्या व्यवस्थापकीय सचं ालक अि ं ल
ु ा
कांत यांची वल्डय बँकेवर (जागक्ततक बँक) व्यवस्थापकीय संचालक
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine Aug 2019

आक्तण मख्ु य क्तवत्त अक्तधकारी म्हणिू क्तियि

ु ी करण्यात आली आहे. वल्डय
बँकेचे अध्यक्ष डेक्तव्हड मालपास यांिी याबाबतची घोर्णा के ली. वल्डय
बँकेमध्ये तया ररस्क, रेझरी, फंड आदी जबाबदाऱ्या सांभाळणार आहेत.
वल्डय बँकेच्या व्यवस्थापकीय संचालक आक्तण मख्ु य क्तवत्त
अक्तधकारीपदी क्तियि ु ी झालेल्या तया पक्तहल्या मक्तहला ठरल्या आहेत.
अंिल ु ा यांिा अथय आक्तण बँक्तकंग क्षेत्रातील 35 वर्ाांचा
अिभु व असिू भारतीय स्टेट बँकेमध्ये सीएफओ म्हणिू काम करत
असतािा तंत्रज्ञािाचा उत्तम वापर करण्यामध्ये तया अग्रेसर ठरल्या
होतया. तयांच्यामळ ु े भारतीय स्टेट बँकेिे मोठा पल्ला गाठला आहे. स्टेट
बँकेत मख्ु य क्तवत्त अक्तधकारी असतािा तयांिी 38 क्तबक्तलयि डॉलरचे
उतपन्ि बँकेला क्तमळविू क्तदले होते.
उत्तर प्रदेश, भबहारसह सहा राज्यांचे राज्यपाल बदलले
रा्रपती रामिाथ कोक्तवंद यांिी िक्तिवारी रा्यांचे रा्यपाल
बदलण्याचे आदेि क्तदले. यामध्ये मध्यप्रदेिच्या रा्यपाल असलेल्या
आिंदीबेि पटेल यांिा उत्तर प्रदेिच्या रा्यपाल बिवण्यात आले आहे.
या अगोदर राम िानक यांच्याकडे उत्तर प्रदेिच्या रा्यपाल पदाचा
काययभार सोपवलेला होता. तर लालजी टंडि यांिा मध्य प्रदेिचे
रा्यपाल म्हणिू क्तियि ु करण्यात आले आहे, ते अगोदर क्तबहारचे
रा्यपाल होते.
याक्तिवाय जगदीप धिकड यांिा पक्तिम बंगाल तर रमेि बैस
यांिा क्तत्रपरू ाच्या रा्यपालपदी क्तियिु के ले गेले आहे. फगु चौहाि यांिा
क्तबहार तर आरएि रक्तव यांिा िागालैंडच्या रा्यपाल पदाची जबाबदारी
देण्यात आली आहे. या रा्यपालांिी आपला िवा पदभार स्वीकरताच
ह्या क्तियक्ु तया प्रभावीपणे लागू होणार आहेत.
या अगोदर रा्रपतींिी १५ जल ु ै रोजी क्तहमाचल प्रदेि आक्तण
गजु रातसाठी िव्या रा्यपालाच ं ी क्तियि ु ी के ली होती. क्तहमाचल प्रदेिचे
रा्यपाल आचायय देवव्रत यांिा गजु रातच्या रा्यापालपदी क्तियि ु के ले
गेले . तर भाजपाचे वरर्ठ िेते आक्तण माजी कें द्रीय मत्रं ी कलराज क्तमश्रा
यांक्तहमािा चल प्रदेिचे रा्यपाल बिवले आहे.
घेतील. यरु ोपीय संसदेत पार पडलेल्या गप्तु मतदािात तयांिा 383 मते
प्राप्त झाली आहेत.
डेप्युटी गव्हनयर भवरल आचार्य र्ांचा राजीनामा
ररझव्हय बँक ऑफ इक्तं डयाचे डे्यटु ी गव्हियर क्तवरल आचायय
यांिी राजीिामा क्तदला आहे. आचायय यांचा काययकाळ संपण्यास सहा
मक्तहन्यांचा अवधी क्तिल्लक होता. 2017 मध्ये आचायय
आरबीआयच्या सेवेत दाखल झाले होते. आचायय यांिी तडकाफडकी
क्तदलेला राजीिामा आरबीआयला सात मक्तहन्यांमध्ये बसलेला दसु रा
धक्का आहे. तयाआधी क्तडसेंबरमध्ये उक्तजयत पटेल यांिी वैयक्तिक कारण
देत गव्हियर पदाचा राजीिामा क्तदला होता.
क्तवरल आचायय हे उक्तजतय पटेल यांच्या टीमचे महत्त्वाचे घटक
होते. मात्र तयािं ीही पटेल यांच्या प्रमाणेच काययकाळ सपं ण्याआधी
राजीिामा क्तदला. 23 जािेवारी 2017 रोजी आचायय आरबीआयच्या
सेवेत रुजू झाले. तयांचा काययकाळ तीि वर्ाांचा होता. पटेल यांच्या
राजीिाम्याितं र सरकारिं िक्तिकातं दास याचं ी गव्हियरपदी क्तियि ु ी
के ली. मात्र दास आक्तण क्तवरल यांच्या मतांमध्ये बरंच अतं र होत.ं
पतधोरण क्तिक्तित करण्यासाठी झालेल्या मागील दोि बैठकांमध्ये
महागान आक्तण क्तवकास दर या मदु द्यय ांवरुि दोघांचे मतभेद समोर आले
होते. िक ु तयाच झालेल्या पतधोरण सक्तमतीच्या बैठकीत वाढतया
महसल ु ी तुटीवरुि आचायय यांिी मांडलेली मतं दास यांच्यापेक्षा वेगळी
होती.

र्ुरोपीर् आर्ोग अध्यिपदी उसुयला लेर्न

जमयिीच्या सरं क्षणमत्रं ी उसयल

ु ा वॉि डेर लेयिे (60 वर्े) यांची
यरु ोपीय महासघं ाची काययकारी िाखा असलेल्या यरु ोपीय आयोगाच्या
अध्यक्षपदाची क्तिवड करण्यात आली आहे. या पदावर आरुढ होणाऱ्या
तया पक्तहल्या मक्तहला ठरणार आहेत. उसल यु ा एक िोव्हेंबर रोजी िवा
पदभार साभं ाळणार आहेत. ततपवू ी 31 ऑक्टोबर रोजी क्तिटि यरु ोपीय
महासंघापासिू क्तवभि होऊ िकतो. या पाश्वयभमू ीवर तयांचा
अध्यक्षपदाचा काययकाळ आव्हािातमक ठरणार आहे. जमयिीच्या
चॅन्सेलर अँजल े ा मके ल यांच्या सहकारी आक्तण क्तिक्तस्तयि डेमोक्रेट
यक्तु ियिच्या सदस्या उसयल ु ा यरु ोपीय आयोगात लॉड जंकर यांची जागा

* व्यक्तिक्तिशेष : क्तिधि, क्तििड आक्ति पुरस्कार चालू घडामोडी *

Page 57 of 81
 Click Here for Old eCAD Magazine

१० विज्ञान आवि तंत्रज्ञान

०0भारताचा क्षेपणास्त्र खरेदी करार
रशियासोबत के ला आहे. ‘मेश टॉक’ हे तंत्रज्ञान चीनी थमाटसफोन कंपनी ओप्पोने
स्वकस्सत के ले आहे.
यद्ध
ु सदृश स्थितीला सामोरे जाण्यासाठी भारत थवतःला सदैव
सज्ज ठे वू इस्छितो. याच उद्देशाने भारतीय वायदु लाने रस्शयासोबत
रणगाडस्वरोधी क्षेपणास्त्र ‘स्त्रम अटाका’ खरे दी करार के ला आहे.
बालाकोट एअर थराइकनतं रचा घटनाक्रम पाहता कुठल्याही स्थितीला
कोणत्याही क्षणी सामोरे जाण्यासाठी सज्ज रहावे, असा भारताचा प्रयत्न
आहे. या रणगाडास्वरोधी क्षेपणास्त्राला एमआय-35 अटॅक चॉपससछया
ताफ्यासोबत जोडले जाणार आहे.
रणगाडास्वरोधी क्षेपणास्त्र ‘स्त्रम अटाका’ खरे दीचा करार 3
मस्हनयांमध्ये परु वठा करण्याछया अटीसह करण्यात आला आहे. दोनही
देशांदरम्यानचा हा करार समु ारे 200 कोटी रुपयामं ध्ये झाला आहे. या
क्षेपणास्त्रांछया मदतीने भारताची एमआय-35 हेस्लकॉप्टसस शत्रचू े
रणगाडे आस्ण अनय स्चलखती वाहनांवर हल्ला करू शकतील.
एमआय-35 वायदु लाचे लढाऊ हेस्लकॉप्टर आहे. रस्शयन
क्षेपणास्त्रांछया खरे दीछया योजनेवर दीघसकाळ स्वचार सरू ु होता, पण
समु ारे एक दशकानंतर हा करार स्वशेष अटीसह झाल्याचे अस्धकाऱयाने
सांस्गतले आहे.
ओप्पोने विकससत केले ‘मेि टॉक’ तंत्रज्ञान
काही स्वस्शष्ट स्ठकाणी मोबाइल नेटवकस ला अडचण येते
स्कंवा प्रवासात कधी-कधी नेटवकस स्मळत नाही, अशा अडचणी
बऱयाच जणांना येत असतात. पण यावर कोणतीही मोबाइल नेटवकस
देणारी कंपनी तोडगा काढू शकली नाही. मात्र चीनी कंपनीने आता स्वना
नेटवकस मेसेज करणे आस्ण बोलणे शक्मय होणार असल्याचा दावा
* विज्ञान आवि तंत्रज्ञान चाल ू घडामोडी *
Page 58 of 81
शांघाय मोबाइल वल्डस कााँग्रेसमध्ये हे तंत्रज्ञान सादर के ले
आहे. यात ‘मेश टॉक’ या तंत्रज्ञानाचा समावेश आहे. यात दोन ओप्पो
यझु र 3 स्कमीमध्ये मोबाइल नेटवकस , वायफाय स्कंवा ब्लूटूिस्वना
एकमेकांशी सवं ाद साधू शकतात आस्ण मेसेज पाठवू शकतात असा
दावा कंपनीने के ला आहे. या तंत्रज्ञानाचा बॅटरीवर कोणताही पररणाम
होणार नाही. तर गदीछया स्ठकाणी हे तंत्रज्ञान उत्तमप्रकारे काम करणार
असल्याचे कंपनीने म्हटले आहे.
नवीन तंत्रज्ञान ठरणार फायदेशीर
ओप्पोने मेश टॉक व्यस्तररक्त थक्रीन कॅ मेरा फीचर सादर के ले.
आतापयंतछया मोबाइल फोनमध्ये कॅ मेरा थक्रीनछया बाहेर येत होता.
पण या तंत्रज्ञानामळ
ु े कॅ मेरा थक्रीनसोबत जोडला जाणार आहे. यामळ ु े
कॅ मेरासाठी मोबाइलमध्ये देण्यात येणारी जागा कमी होईल. यामळ ु े
भस्वष्यात नवीन तंत्रज्ञान स्कंवा बॅटरीची जागा वाढवण्यासाठी
फायदेशीर ठरणार आहे.
जीपीएस ऐिजी भारताची ददिादिशक उपग्रह प्रणाली
‘नाविक’
इस्रोने भारताची थवत:ची क्षेत्रीय स्दशादशसक उपग्रह प्रणाली
सरुु के ली असनू , स्तचे नाव ‘नेस्व्हगेशन स्वि इस्ं डयन कॉनथटेलेशन’-
नास्वक असे आहे. एस्प्रल 2018 पासनू ती कायसरत आहे. या प्रणालीची
क्षमता स्वस्वध उपयोजन क्षेत्रात जसे की वाहन माग यंत्रणा, मोबाईल,
मत्थयव्यवसाय, सवेक्षण इत्यादी क्षेत्रात स्सद्ध के ली जात आहे.
उदाहरणािस 1 एस्प्रल 2019 पासनू नोंदणीकृ त सवस व्यावसास्यक
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
वाहनांसाठी रॅकसस बंधनकारक असनू , ते ‘नास्वक’ सक्षम आहेत.
यामळ
ु े अमेररके छया जीपीएसवरील अवलंस्बत्व कमी करता येईल.
अणऊ ु जास आस्ण अतं राळ खात्याचे राज्यमंत्री डॉ. स्जतेंद्र स्संह यांनी
आज लोकसभेत लेखी उत्तरात ही मास्हती स्दली.
अंतराळ गवतविधी कायद्ांतगशत आिश्यक दनयम लागु
करणार
अंतराळ गस्तस्वधी स्वधेयकावर सध्या काम सरुु असनू , हे
स्वधेयक पवू स वैधास्नक मसलतीछया टप्प्यावर आहे. बाह्य अतं राळ
गस्तस्वधींबाबत भारताने संयक्त ु राष्रांशी करार के ला आहे. या
करारांतगसत, येणारी दास्यत्वे जसे की बाह्य अंतराळातील राष्रीय
गस्तस्वधींसाठी जबाबदारी आस्ण आपल्या अंतराळ गस्तस्वधींमळ
आस्ण वथतंमू ळ ु े काही नक ु सान झाल्यास त्याचे दास्यत्व याबाबतची
अंमलबजावणी राष्रीय / देशांतगसत कायद्याद्वारे करावयाची असते.
सध्याछया स्वधेयकामळ ु े अतं राळ गस्तस्वधी कायद्यांतगसत, आवश्यक
स्नयम लागू करणे शक्य होईल.
अंतराळ गस्तस्वधी कायदा लागू झाल्यामळ ु े, सरकारने जारी के लेल्या
परवानयाछया माध्यमातून भारतातील स्बगर सरकारी क्षेत्राला अंतराळ
कायसक्रमासाठी अस्धकृ त के ले जाईल. अणऊ ु जास आस्ण अतं राळ
खात्याचे राज्यमत्रं ी डॉ. स्जतेंद्र स्संग यांनी आज लोकसभेत लेखी उत्तरात
ही मास्हती स्दली.
बाह्य़ग्रहाची िातािरणीय रचना उलगडण्यात यि
पृथ्वी व नेपछयनू यांछया मधल्या ग्रहांछया आकाराछया
आपल्या ग्रहमालेबाहेरील दसु ऱ्या ताऱ्याभोवती स्फरणाऱ्या एका
ग्रहाछया वातावरणाची रासायस्नक रचना उलगडण्यात यश आले आहे.
त्यातून या ग्रहाचे थवरूप व त्याची स्नस्मसती यावर प्रकाश पडणार आहे.
अमेररके छया नासा या संशोधन सथं िेछया स्थपटझर व हबल दबु ीणींनी
गोळा के लेल्या मास्हतीछया आधारे हे संशोधन करण्यात आले आहे.
अशा प्रकारचा एकही ग्रह आपल्या सौरमालेत नाही, पण या प्रकारचे
ग्रह इतर ताऱ्याभं ोवती स्दसनू येतात असे नासाने म्हटले आहे.
स्ललस ३४७० बी (जीजे ३४७० बी) हा ग्रह पृथ्वी व
नेपछयनू छया मधल्या आकाराचा असनू त्याचा खडकाळ गाभा हा
हायड्रोजन व हेस्लयमछया वातावरणात गरु फटलेला आहे. या ग्रहाचे
वजन पृथ्वीपेक्षा जाथत तर नेपछयनू पेक्षा कमी आहे. असे अनेक ग्रह
नासाछया के प्लर दबु ीणीने शोधनू काढले आहेत. २०१८ मध्ये या
के पलर दबु ीणीचे काम बदं झाले आहे. आपल्या दीस्घसकेतील ८० टक्के
ग्रह हे या वथतुमानाछया टप्प्यात येतात. खगोलशास्त्रज्ञांछया मते या
ग्रहाछया वातावरणाची रासायस्नक रचना उलगडण्यात यश आले आहे.
जीजे ३४७० बी या ग्रहाछया वातावरणाचे घटक उलगडताना या ग्रहाचे
थवरूप व मळ ू याबाबतही मास्हती स्मळत आहे.
* विज्ञान आवि तंत्रज्ञान चाल ू घडामोडी *
Page 59 of 81
Aug 2019
या ग्रहावरील वातावरणात जड मल ू द्रव्यांचा समावेश आहे.
इतर बाह्य़ग्रह हे तप्त गरू
ु सारखे आहेत ते त्यांछया ताऱ्याभोवती फार दरू
अंतरावर तयार झाले व नतं र जवळ गेले. जीजे ३४७० बी हा ग्रह लाल
बटू ताऱ्याभोवती जवळछया अतं रावर तयार झाला. त्या ताऱ्याचे
वथतुमान सयू ासछया स्नम्मे आहे.
ग्रहाचे वेगळे पण
या ग्रहाचे वैस्शष्टय़ म्हणजे तो गरू
ु सारखा मळ ू ताऱ्यापासनू
दरू नाही स्शवाय त्याछयात ग्रहस्नस्मतस ी वेळचा हायड्रोजन आहे त्यामळ ु े
त्याचे हे वेगळेपण हे सश ं ोधकांसाठी महत्त्वाचे आहे.
भारताचं घातक अस्त्र ‘नाग’ अंधारातही उडिणार ित्रूचा
रणगाडा
ु े
नाग या रणगाडास्वरोधी क्षेपणास्त्राचा लवकरच लष्कराछया
ताफ्यात समावेश होईल. सरं क्षण संशोधन आस्ण स्वकास संथिेने
(डीआरडीओ) पोखरण फायरींग रें जवर नाग क्षेपणास्त्राछया तीन यशथवी
चाचण्या घेतल्या. स्दवसा आस्ण रात्री दोनही वेळा नाग क्षेपणास्त्र डागनू
चाचणी घेण्यात आली. स्तनही चाचण्या यशथवी ठरल्याचे
डीआरडीओछया अस्धकाऱ्यांकडून सांगण्यात आले.
नाग क्षेपणास्त्र लष्कराछया ताफ्यात समावेश होण्याछया
अंस्तम टप्प्यात आहे. डीआरडीओने स्वकस्सत के लेल्या नाग
क्षेपणास्त्रांची ५२४ कोटी रुपयांना खरे दी करण्याछया प्रथतावाला
डीएसीने मागछयावषीच मंजरु ी स्दली आहे. नाग ही स्तसऱ्या स्पढीची
रणगाडास्वरोधी क्षेपणास्त्र यंत्रणा आहे. क्षेपणास्त्र वाहून नेणारे वाहनही
या स्सस्थटममध्ये आहे. स्दवसाच नव्हे तर रात्रीछया वेळी सद्ध ु ा शत्रू
देशाचे रणगाडे उद्धवथत करण्याची नागमध्ये क्षमता आहे. नागछया
समावेशाने भारतीय लष्कराची हल्ला करण्याची क्षमता वाढणार आहे.
१९८० छया दशकात भारताछया सरु क्षेछया दृष्टीने पाच क्षेपणास्त्र
स्वकस्सत करण्याची योजना बनवण्यात आली होती. नाग त्यापैकी एक
आहे. अस्लन, पृथ्वी आस्ण आकाश ही क्षेपणास्त्र सद्ध ु ा याच
कायसक्रमातंगतस स्वकस्सत करण्यात आली आहेत.
नौदलाला लिकरच वमळणार 100 टॉरपॅडो वमसाईल
येत्या काळात नौदलाची ताकद अस्धक वाढणार आहे. 100
हेवीवॅट टॉरपॅडो स्मसाईल खरे दी करण्यासाठी सरं क्षण मत्रं ालयाने 2
हजार कोटी रूपयाचं े टेंडर जारी के ले आहे. तसेच मबंु ईतील माझगाव
डॉकमध्ये तयार करण्यात येत असलेल्या थकॉस्पसअन क्षेणीछया सहा
पाणबडु यामं ध्ये हे टॉरपॅडो स्मसाईल तैनात करण्यात येणार आहेत.
100 हेवीवॅट टॉरपॅडो स्मसाईल खरे दी करण्यासाठी 10
स्दवसांपवू ीच एक टेंडर जारी करण्यात आले आहे. थकॉस्पसअन क्षेणीछया
पाणबडु यांची स्नस्मसती मबंु ईतील माझगाव डॉकमध्ये सरू ु असनू त्यांना
कलवरी क्लास हे नाव देण्यात आले आहे. तसेच या क्षेणीमधील
पस्हली पाणबडु ी यापवू ीच नौदलात दाखल करण्यात आली आहे.
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine Aug 2019

तसेच सध्या ती पाणबडु ी ऑपरे शनल मोडमध्ये आहे. सध्या परदेशी फेसबुकला टक्कर देण्यासाठी गुगलकडून ‘िूलेस’
स्वक्रेत्यांकडून नौदलाची मागणी पणू स करण्यात येणार असली, तरी
त्यानंतरची मागणी ‘मेक इन इस्ं डया’ अंतगसत पणू स करण्यात येणार आहे. सध्या सोशल मीस्डया लोकांछया जीवनाचा अस्वभाज्य
डीआरडीओ पाणबडु यांसाठी तसेच लढाऊ यद्ध ु नौकांसाठी घटक बनला असनू , लोकांचे जीवनही पणू तस ः बदलून गेले आहे. यात
हेवीवेट टॉरपॅडो स्मसाईलचा वापर करण्याछया तयारीत आहे. फ्रानस, आता पनु हा स्शरकाव करत फे सबक ु ला टक्कर देण्यासाठी गगु लने
थवीडन, रस्शया आस्ण जमसनीछया जागस्तक उत्पादकांना हेवीवॅट आपले नवीन सोशल मीस्डया ऍप शल ू ेस सादर के ले आहे. याचे
टॉरपॅडोसाठी टेंडर जारी करण्यात आले आहे. यापवू ी इटास्लयन फमस वैस्शष्टय़ म्हणजे या सोशल मीस्डया प्लॅटफॉमसद्वारे , वापरकते एकमेकांना
‘ब्लॅक शाकस टॉरपॅडो’ या कंपनीची यासाठी स्नयक्त ु ी करण्यात आली ऑफलाइन कनेक्ट होऊ शकणार आहेत. हा सोशल मीस्डया प्लॅटफॉमस
होती. परंतु हेस्लकॉप्टर घोटाळ्यातील नमेक्के स्नका समहु ाछया गगु लछया इन-हाउस टीम एररया 120 यस्ु नटद्वारे स्डझाइन करण्यात
गतंु वणक ु ीमळ
ु े हा कायसक्रम रद्द करावा लागला होता. अररहतं श्रेणीछया आला आहे.
अस्ण्वक शक्तीने सपं नन असलेल्या पाणबडु ीसाठीही सध्या टॉरपॅॅ़डोची या प्लॅटफॉमसवर लोकांचे थवभाव, त्यांछया आवडीस्नवडीछया
आवश्यकता आहे. दरम्यान, कलवरी श्रेणीतील 5 पाणबडु यांना येत्या गोष्टी, कृ ती याद्वारे तुम्ही लोकांशी जोडले जाणार आहात. तसेच तुमछया
पाच वषांमध्ये नौदलात सास्मल करण्यात येणार आहे. तसेच येत्या आजबू ाजछू या लोकांशी कनेक्ट होण्याची, मैत्री करण्याची खास सोय
काही मस्हनयामं ध्ये आयएनएस खादं रे ीदेखील नौदलात सास्मल होणार यामध्ये असणार आहे. सध्या गगु ल शल ू ेस फक्त इनव्हाईट ओनली
आहे. बेस्ससवर, अमेररके त उपलब्ध आहे. हे सोशल मीस्डया ऍप ऍनड्रॉइड
आस्ण आयओएस अशा दोनहीला सपोटस करे ल.
अंधांना चलनी नोटा ओळखता येण्यासाठी निे अप
ॅ या सोशल मीस्डया ऍपमध्ये सामील होण्यासाठी,
वापरकत्यांकडे गगु लचे खाते असणे आवश्यक आहे. जे लोक नव्या
अधं ांना चलनी नोटा सहज ओळखता याव्यात, यासाठी एक स्ठकाणी अिवा नव्या शहरात आहेत स्कंवा ज्यांना आजबू ाजछंू या
अनप्रु योग (अॅस्प्लके शन) ररझवस बाँक ऑफ इस्ं डयाने स्वकस्सत करण्याचे पररसराची काही मास्हती नाही अशा लोकांसाठी हे ऍप खपू च फायद्याचे
ठरवले असनू सध्यातरी रोखीछया व्यवहारांना महत्त्व असल्याने त्याचा ठरणार आहे. गगु लने याआधी त्यांचे गगु ल प्लस हा सोशल मीस्डया
वापर करता येणार आहे. प्लॅटफॉमस बदं के ला होता. त्यानतं र आता हा नवीन प्लॅटफॉमस फे सबक ु
सध्या १०, २०, ५०, १००, २००, ५००, २००० या नोटा ला तगडी टक्कर देईल, असा स्वश्वास व्यक्त के ला गेला आहे.
चलनात असनू एक रुपयाची नोट कें द्राने जारी के ली आहे. ररझवस बाँक
ऑफ इस्ं डयाने म्हटले आहे, की नोटा ओळखणे अंधांना सोपे नसते.
त्यामळ ु े या नोटांमधील खणु ांछया माध्यमातनू त्या ओळखणे आवश्यक
असते त्यासाठी १०० व त्यावरील चलनाछया नोटात अंधांसाठी खास
ओळख पटवणाऱ्या सस्ु वधा आहेत पण त्या त्यांना मास्हती नाहीत.
नोव्हेंबर २०१६ मध्ये स्नश्चलनीकरणानंतर पाचशे व हजाराछया नोटा
बाद करण्यात आल्या होत्या. त्यानतं र पाचशे व दोन हजाराछया नवीन
नोटा चलनात आल्या.
अंधांना या नोटा ओळखता याव्यात यासाठी ररझवस बाँक
प्रयत्नशील आहे. महात्मा गांधी मास्लका व महात्मा गांधी नवी
मास्लका यातील नोटांछया प्रस्तमा घेऊन प्रथतास्वत मोबाइल
अनप्रु योगासाठी स्नस्वदा मागवण्यात आल्या आहेत.
या अनप्रु योगात ध्वनीछया माध्यमातनू सचू नेचा पयासय
राहील. त्यात प्रस्तमा योलय प्रकारे घेतली तर ती नोट कुठल्या स्कमतीची
आहे हे समजू शके ल. देशात ८० लाख अंध लोक असनू त्यांना या
अनप्रु योगाचा फायदा होणार आहे. जनू २०१८ मध्ये बाँकेने अंधांना
नोटा ओळखता याव्यात, यासाठी उपकरण स्कंवा अनप्रु योग तयार
करण्याचे सतू ोवाच के ले होते. दक ु ानदारानं ीच अधं ांना असा प्रकारचे
अॅप (अनप्रु योग) उपलब्ध करून द्यावे, अशी सचू नाही आधी बाँकेने
मांडली होती.

* विज्ञान आवि तंत्रज्ञान चाल ू घडामोडी *

Page 60 of 81
 Click Here for Old eCAD Magazine

११ क्रीडा
त्याच्या या आकडेिारीिरुन यदं ाची स्पधाण त्याच्यासाठी क्रकती
द्रविड एनसीएची सूत्रे हाती घेतली लाभदायी गेली आहे याचा अदं ाज येतो. याचसोबत या स्पधेत
आतापयांत खेळलेल्या आठही सामन्यामं ध्ये र्ाकीबने ४० ही
बेंगळूरमध्ये असलेल्या राष्ट्रीय क्रिके ट अकादमीच्या प्रमख
ु धािसख्ं या ालांडली आहे. क्रिश्वचर्क इक्रतहासात अर्ी कामक्रगरी
पदाची सत्रू े भारताचा माजी कर्णधार राहुल द्रक्रिड हाती घेतली. राहुल करर्ारा र्ाकीब पक्रहला फलदं ाज ठरला आहे.
द्रक्रिडची एनसीएच्या प्रमखु पदी दोन िर्ाांसाठी क्रनयक्त
ु ी करण्यात आली
आहे. भारतीय क्रिके ट क्षेत्रातील कक्रनष्ठ पातळीिरील दजेदार सघं तयार अफगाणिस्तानच्या इक्रम अलीची अखेरच्या सामन्यात
करण्यामध्ये द्रक्रिडचे योगदान महत्त्िाचे असनू त्याच्या मागणदर्णनाखाली झुंज, मोडला सचचनचा विक्रम
भारताचे क्रिक्रिध ियोगटातील निे सघं तयार होत आहेत. पारस महाब्रं रे
आक्रर् अभय र्माण यांच्याकडे सध्या भारताच्या अ आक्रर् 19 क्रिश्वचर्क स्पधेत इिम अलीने क्रिंडीजच्या गोलंदाजीचा
िर्ाांखालील सघं ाचं ी जबाबदारी सोपक्रिण्यात आली आहे. सामना करत ८६ धािांची खेळी के ली. या कामक्रगरीसह इिमने
क्रिश्वचर्कात अनोखा क्रििम आपल्यानािे जमा के ला आहे. इिमने
शाकीब अल-हसनने मोडला सचचनचा विक्रम सक्रचन तेंडुलकरचा क्रििम मोडला आहे. इिम अली क्रिश्वचर्क
इक्रतहासात सिाणत कमी ियात सिाणक्रधक धािा करर्ारा खेळाडू ठरला
बांगलादेर्चा डािखरु ा अष्टपैलू खेळाडू र्ाकीब अल हसनने आहे. सक्रचन तेंडुलकरने ियाच्या १८ व्या िर्ी १९९२ क्रिश्वचर्क
अखेरच्या साखळी सामन्यातही आपला धडाके बाज फॉमण कायम स्पधेत न्यझू ीलंडक्रिरुद्ध ८४ धािा के ल्या होत्या. अफगाक्रर्स्तानच्या
राखला आहे. पाक्रकस्तानक्रिरुद्ध सामन्यात अधणर्तक झळकािताना इिम अलीने ९२ चेंडूत ८६ धािा करत हा क्रििम आपल्या नािे जमा
र्ाकीबने माजी क्रिके टपटू सक्रचन तेंडुलकरचा क्रििम मोडीत काढला के ला.
आहे. क्रिश्वचर्क स्पधेच्या इक्रतहासात सिाणक्रधक िेळा, ५० पेक्षा
अक्रधक धािा करर्ाऱ्या फलंदाजांच्या यादीत र्ाकीबने सक्रचनला मागे दती चुंदची सििण कामवगरी! हा पराक्रम करिारी पहहली
टाकलं आहे. भारतीय खेळाडू
२००३ साली दक्रक्षर् आक्रिके त झालेल्या क्रिश्वचर्क स्पधेत
सक्रचनने ११ डािांमध्ये ७ अधणर्तकी खेळी के ल्या होत्या. तर यंदाच्या भाराताची आघाडीची धािपटू धतु ी चंद क्रहने इटालीमध्ये
स्पधेत र्ाकीबने ८ डािांमध्ये ७ िेळा अधणर्तकी खेळी के ली आहे. सिु र्णपदक पटकाित एक्रतहाक्रसक कामगीरी के ली आहे. इटलीमधील
* क्रीडा चालू घडामोडी *
Page 61 of 81
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
नेपल्स र्हरात सरुु असलेल्या ३०व्या समर यक्रु नव्हक्रसणटी स्पधेत क्रतने ही
ऐक्रतहाक्रसक कामक्रगरी के ली आहे. दतु ी चंदने १०० मीटर र्यणतीत
सिु र्णकामक्रगरी के ली आहे. द्यतु ीने १०० मीटर अंतर ११.३२ सेकंदात
पार करत भारताला सिु र्णपदक क्रमळिनू क्रदले आहे.
यंदाच्या यक्रु नव्हक्रसणटी स्पधेतील भारताचे हे पक्रहले सिु र्णपदक
ठरले आहे. क्रर्िाय या जागक्रतक स्पधेत १०० मीटर र्यणतीत सिु र्णपदक
क्रजंकर्ारी दतु ी चदं पक्रहलीच भारतीय खेळाडू ठरली आहे. आश्चयाणची
बाब महर्जे याआधी एकाही भारतीय स्पधणकाला यक्रु नव्हक्रसणटी
गेमसमध्ये १०० मीटर र्यणतीत पात्रता फे रीपयांतही मजल मारता आली
नव्हती. या स्पधेत क्रस्ित्झलांडच्या अँजला डेल पोंटेने ११.३३ सेकंदात
१०० मीटर अतं र पार करत रौप्य पदक पटकािले आहे.
हहमाची दासने महहन्याभरात पटकािली ५ सििण
क्रढगं एक्स्पस्प्रेस या नािाने प्रक्रसद्ध झालेली भारताची यिु ा
धािपटू क्रहमा दास क्रहची सध्या सोनेरी दौड सरू ु आहे. र्क्रनिारी झेक
प्रजासत्ताकमधील नोिे मेस्टोनाड मेटुजी ग्ां.प्री. स्पधेत क्रहमाने
मक्रहलांच्या 400 मीटर धािण्याच्या स्पधेत अव्िलस्थान पटकाित
सिु र्णपदकािर नाि कोरले. हे क्रहमा दास क्रहचे गेल्या मक्रहनाभरातील
पाचिे सिु र्णपदक ठरले आहे.
क्रहमा क्रहने ट्क्रिटरिर एक फोटो र्ेअर करून यासंदभाणतील
माक्रहती क्रदली आहे. झेक प्रजासत्ताक येथे 400 मीटर र्यणत
अव्िलस्थानी राहत पर्ू ण के ली. क्रहमा क्रहने 52.09 सेकंद िेळेत र्यणत
पर्ू ण के ली. याआधी झेक प्रजासत्ताक येथे झालेल्या टबोर अ‍ॅथलेक्रटक्स्पस
मीट स्पधेत क्रहमाने २०० मीटर र्यणतीत सिु र्ण कामक्रगरी के ली. २३.२५
सेकंदाची िेळ देत क्रतने र्ानदार बाजी मारली होती.
क्रहमाची सिु र्ण कामक्रगरी
१. 2 जल ु ैला पोजनान अ‍ॅथलेक्रटक्स्पस
ग्ां. प्री. स्पधेत 200 मी. 23.65 सेकंदासह र्यणतीत सिु र्ण.
२. 7 जल ु ैला कुटनो अ‍ॅथलेक्रटक्स्पस
मीट स्पधेत २०० मीटर र्यणतीत 23.97 सेकंदासह सिु र्ण.
३. 13 जल ु ै झेक प्रजासत्ताक
येथे क्स्पलांदो अ‍ॅथलेक्रटक्स्पस 200 मीटर र्यणतीत 23.43 सेकंदासह सिु र्ण.
४. 18 जल ु ै, झेक प्रजासत्ताक
टबोर अ‍ॅथलेक्रटक्स्पस मीट, २०० मीटर र्यणतीत २३.२५ सेकंदांसह सिु र्ण.
५. 20 जल ु ै झेक प्रजासत्ताक
नोिे मेस्टोनाड मेटुजी ग्ां.प्री. 400 मीटर र्यणतीत 52.09 सेकंदांसह
सिु र्णपदक.
पेरूला नमिून ब्राझीलचा विजेतेपदािर कब्जा
कोपा अमेररका फुटबॉल स्पधाण
ग‍ॅक्रब्रएल जीससला लाल काडण दाखिण्यात आल्यामळ ु े १०
खेळाडूंसह खेळूनसद्ध ु ा ब्राझीलने सोमिारी कोपा अमेररका फुटबॉल
* क्रीडा चाल ू घडामोडी *
Page 62 of 81
Aug 2019
स्पधेच्या अंक्रतम फे रीत पेरू संघािर ३-१ अर्ी दर्दर्ीत मात करून
क्रिजेतेपद क्रमळिले. ब्राझीलचे हे एकूर् नििे क्रिजेतेपद ठरले. २००७
नंतर प्रथमच त्यांनी जेतेपदािर नाि कोरले. ब्राझीलचा ड‍ॅनी अल्िेस
सिरे त्कृ ष्ट खेळाडूच्या परु स्काराचा मानकरी ठरला. ब्राझीलच्याच
अ‍ॅक्रलसनला सिरे त्कृ ष्ट गोलरक्षकाचा परु स्कार प्रदान करण्यात आला.
क्रतसऱ्या िमांकासाठीच्या सामन्यात अजेक्रटनाने क्रचलीला २-१ असे
पराभतू के ले. ३ ईव्हटणन सोरे स आक्रर् पािलो ग्िेरेरो या दोघांनी स्पधेत
सिाणक्रधक तीन गोल झळकािले.
महेला जयिर्णनेला मागे टाकत विल्यमसन ठरला यशस्वी
किणर्ार
न्यझू ीलंडचा कर्णधार के न क्रिल्यमसनने २०१९ क्रिश्वचर्क
स्पधेत आपला फॉमण कायम राखत, यर्स्िी कर्णधार बननू दाखिलं
आहे. क्रिश्वचर्क स्पधेत सिाणक्रधक धािा काढर्ाऱ्या कर्णधारांच्या
यादीत क्रिल्यमसनने श्रीलंकेचा माजी कर्णधार महेला जयिधणनेला मागे
टाकलं आहे. २००७ साली श्रीलंकेचा कर्णधार महेला जयिधणनने ५४८
धािा के ल्या होत्या. क्रिल्यमसनने इग्ं लंडक्रिरुद्धच्या सामन्यात हा क्रििम
आता आपल्या नािे जमा के ला आहे. क्रिल्यमसनने २०१९ क्रिश्वचर्क
स्पधेत ५५० धािा काढल्या आहेत.
Wimbledon 2019 : हॅ लेपचा ऐवतहाचसक विजय
क्रिमबल्डन खल्ु या टेक्रनस स्पधेच्या मक्रहला एके रीत
अमेररके ची सेरेना क्रिल्यमस क्रहला अंक्रतम सामन्यात पराभिाचा धक्स्पका
बसला. सातिी मानांक्रकत रोमाक्रनयाची क्रसमोना ह‍ॅलेप क्रहने सेरेनला दोन
सरळ सेटमध्ये पराभतू करून पक्रहल्यािक्रहल्या क्रिमबल्डन क्रिजेतेपदाला
गिसर्ी घातली. सात िेळा क्रिजेतेपद पटकािर्ाऱ्या सेरेनाला २४ िे
ग्ँडस्ल‍ॅम क्रिजेतेपद क्रमळिण्याची सधं ी होती. पर् ह‍ॅलेपने अप्रक्रतम खेळ
के ला. क्रतने सेरेनिर ६-२, ६-२ असा एकतफी क्रिजय क्रमळिला.
भारताच्या प्रदीपने विक्रमासह केली ‘सििण’कमाई
भारताचा िेटक्रलफ्टर प्रदीप क्रसंग याने Commonwealth
Weightlifting Championship स्पधेच्या र्ेिटच्या क्रदिर्ी
सिु र्णकमाई के ली. प्रदीपने क्स्पलीन अँड जकण प्रकारात राष्ट्रकुल
स्पधाांमधील क्रििम मोडीत काढला आक्रर् भारताला सिु र्णपदक
क्रमळिनू क्रदले. प्रदीपने १०९ क्रकलो िजनी गटात क्स्पलीन अँड जकण
प्रकारात २०२ क्रकलो िजन उचलनू निीन क्रििम प्रस्थाक्रपत के ला.
त्याआधी त्याने पक्रहल्या प्रयत्नात १४८ क्रकलोचे िजन उचलले होते.
त्यामळु े त्याने एकूर् ३५० क्रकलो िजन उचलण्याचा परािम के ला
आक्रर् सिु र्णकमाई के ली.
याक्रर्िाय, २ िेळा राष्ट्रकुल स्पधेत पदक क्रिजेता ठरलेला
क्रिकास ठाकूर याने परुु र्ांच्या ९६ क्रकलो िजनी गटात रौप्यपदकाची
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
कमाई के ली. क्रिकासने दोन प्रयत्नात १५३ क्रकलो आक्रर् १८५ क्रकलो
असे क्रमळून एकूर् ३३८ क्रकलो िजन उचलून रौप्यपदकाला गिसर्ी
घातली. दरमयान, या स्पधेत भारतीय िेटक्रलफ्टसणने उल्लेखनीय
कामक्रगरी करत एकूर् ३५ पदकांची कमाई के ली. यासह भारतीय
खेळाडूंनी यिु ा, कक्रनष्ठ आक्रर् िररष्ठ गटात अनेक जनु े क्रििम मोडले
आक्रर् निे क्रििम प्रस्थाक्रपत के ले.
हॅ वमल्टनचे विक्रमी सहािे विजेतेपद
एफ-िन रे क्रसंग क्षेत्रातील क्रब्रक्रटर् ग्ा क्रप्र मोटार र्यणतीचे
क्रिजेतेपद मक्रसणडीस चालक आक्रर् क्रिद्यमान क्रिश्व क्रिजेता क्रब्रटनचा
लेक्रिस ह‍ॅक्रमल्टनने क्रििमी सहाव्यादं ा पटकाक्रिले. आतापयांत पाचिेळा
क्रिश्वक्रिजेतेपद क्रमळक्रिर्ाऱ्या ह‍ॅक्रमल्टनने या र्यणतीत आपला नजीकचा
प्रक्रतस्पधी आक्रर् मक्रसणडीस सघं ातील सहकारी बोटासला 25 सेकंदाने
मागे टाकत अक्रजक्स्पं यपद पटकाक्रिले. ह‍ॅक्रमल्टनने आपल्या िैयक्रक्तक एफ-
िन रे क्रसगं कारकीदीमध्ये क्रििमी सहाव्यांदा क्रब्रटीर् ग्ा क्रप्र र्यणत
क्रजक ं ण्याचा परािम के ला. आता एफ-िन रे क्रसगं सांक्रघक जेतेपदाच्या
र्यणतीत क्रब्रटनचा ह‍ॅक्रमल्टन आघाडीिर असनू त्याचे क्रिश्व क्रिजेतेपद
जिळपास क्रनक्रश्चत झाले आहे. सिांकर् जेतेपदाच्या र्यणतीत मक्रसणडीस
चालक ह‍ॅक्रमल्टन आपला नजीकचा प्रक्रतस्पधी क्रफन पेक्षा 39 गर्ु ांनी
आघाडीिर आहे. क्रब्रटीर् ग्ा क्रप्र स्पधेत फे रारी चालक चाल्सण
क्रलक्स्पलेकने क्रतसरे स्थान तर क्रपएरी ग‍ॅसलेने चौथे स्थान क्रमळक्रिले.
चचत्तथरारक लढतीत इुं ग्लुंडची बाजी
क्रिश्वचर्काच्या इक्रतहासात अक्रतर्य क्रचत्तथरारक ठरलेल्या
अंक्रतम लढतीत यजमान इग्ं लंडने न्यझू ीलंडचा सपु राव्हरमध्ये पराभि
करून पक्रहल्यांदाच क्रिश्वचर्क पटकािला. इग्ं लंडच्या जेतेपदाचा
क्रर्ल्पकार ठरलेला बेन स्टोक्स्पस सामनािीराचा मानकरी ठरला तर
न्यझू ीलंडचा कर्णधार क्रिल्यमसनला स्पधाणिीराचा परु स्कार क्रमळक्रिला.
स्टोक्स्पसला सक्रचन तेंडुलकरच्या हस्ते परु स्कार देण्यात आला.
भारताची महहला मल्ल विनेश फोगटला सििण
इस्तंबल
ु येथे झालेल्या यासेर डोगु आंतरराष्ट्रीय मक्रहलांच्या
कुस्ती स्पधेत भारताची अव्िल मल्ल क्रिनेर् फोगटने 53 क्रकलो िजन
गटात सिु र्णपदक पटकाक्रिताना अंक्रतम सामन्यात रक्रर्याच्या
पोलेश्चकु चा पराभि के ला. आतं रराष्ट्रीय मक्रहलांच्या कुस्ती स्पधेत
क्रिनेर् फोगटने 53 क्रकलो िजनगटात सलग दसु रे सिु र्णपदक
पटकाक्रिले आहे. इस्तंबल ु मधील सरू ु असलेल्या या स्पधेत भारताने
आतापयांत तीन सिु र्णपदके क्रमळक्रिली आहेत. गेल्या आठिडय़ात
स्पेनमध्ये झालेल्या ग्ा क्रप्र मक्रहलांच्या कुस्ती स्पधेत क्रिनेर् फोगटने
भारताला सिु र्णपदक क्रमळिनू क्रदले होते.
* क्रीडा चाल ू घडामोडी *
Page 63 of 81
Aug 2019
र्ािपटू सुंजीिनी जार्ि दोन िर्षे हनलुंवबत
उत्तेजक क्रनयमांचा भगं के ल्याच्या आरोपािरून भारताची
मक्रहला धािपटू संजीिनी जाधि क्रहच्यािर आयएएएफच्या ऍथलेक्रटक्स्पस
इक्रं टगेटी यक्रु नटने दोन िर्ाांची क्रनलंबनाची कारिाई के ली आहे. 23 िर्ीय
संजीिनी जाधिने 2019 च्या आक्रर्याई स्पधेत 10 हजार मी.
धािण्याच्या र्यणतीत कास्यपदक तर 2017 च्या आक्रर्याई स्पधेत 5
हजार मी. धािण्याच्या र्यणतीत कास्यपदक क्रमळक्रिले होते.
संजीिनी जाधिने आपर् उत्तेजक क्रनयमांचे उल्लंघन
के ल्याची कबल ु ी क्रदली होती. आंतरराष्ट्रीय हौर्ी ऍथलेक्रटक्स्पस
फे डरे र्नच्या क्रर्स्तपालन लिादासमोर या प्रकरर्ाची सनु ािर्ी
करण्यात आली होती. 27 मे 2018 रोजी बेंगळूरमध्ये झालेल्या
टीसीएस क्रिश्व 10 क्रक. मी. पल्याच्या म‍ॅरेथॉनमधील तसेच 58 व्या
राष्ट्रीय आतं रराज्य िररष्ठांच्या ऍथलेक्रटक्स्पस स्पधेतील सजं ीिनी जाधिचे
सिण क्रनकाल अपात्र ठरक्रिण्यात आले आहेत.
अजणन भाटी विश्व गो्फ ्परर्ेत विजेता
अमेररके तील क‍ॅ क्रलफोक्रनणया येथे झालेल्या कक्रनष्ठांच्या क्रिश्व
गोल्फ स्पधेचे अक्रजक्स्पं यपद भारताचा गोल्फपटू अजणनु भाटीने
पटकाक्रिले. या स्पधेतील अक्रं तम लढतीत अजणनु भाटीने तैिानच्या
जेरेमी चेनचा पराभि के ला. कक्रनष्ठांच्या क्रिश्व गोल्फ स्पधेत 40 देर्ाचं े
637 गोल्फपटू सहभागी झाले होते. या स्पधेत भारताच्या अजणनु भाटीने
एकूर् 199 स्रोक्स्पस नोंदक्रित प्रथम स्थानासह क्रिजेतेपद क्रमळक्रिले.
तैिानच्या चेनने 202 स्रोक्स्पस नोंदक्रित दसु रे तर न्यझू ीलंडच्या बैईने 207
स्रोक्स्पस नोंदक्रित क्रतसरे स्थान क्रमळक्रिले. अजणनु ने 13 ते 18 िर्े
ियोगटात झालेल्या लढतीत सिोत्तम कामक्रगरी के ली. अजनणु भाटी हा
क्रदल्लीजिळील ग्ेटर नोइडा येथील र्ालेय क्रिद्याथी असनू गेल्या सात
िर्ाांच्या कालािधीत त्याने 150 स्पधेत आपला सहभाग दर्णक्रिताना
110 स्पधाण क्रजंकल्याआहेत.
पुंकज अडिािी बनला 35 व्या परुर्ष आणशयाई स्नूकर
चॅम्पियन
भारताचा सपु त्रु पंकज अडिार्ी यांनी दोहा, कतारमधील 35
िे परुु र् आक्रर्याई स्नक ू र च‍ॅक्रमपयनक्रर्प क्रजक
ं ली. त्याने थाईच्या
थानाित क्रतरापोंगपाइबनू ला पराभतू के ले. ही च‍ॅक्रमपयनक्रर्प
क्रजकं ल्यानतं र, तो एकमेि खेळाडू बनला आहे जो आक्रर्याई आक्रर्
जागक्रतक अर्ा सिण प्रकारात त्याने क्रिजय क्रमळिला आहे. त्याचा
पढु ील सहभाग आयबीएसएफ क्रिश्वचर्क, दोहा येथे असेल.
क्रबक्रलयड्णस स्पोट्णस (एसीबीएस) च्या आक्रर्याई सघं टनेबद्दल:
१. अध्यक्ष - मोहममद सलेम अल-नईु मी
२. मख्ु यालय - दोहा, कतार.
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine Aug 2019

ज्योकोविच अजजिंक्य अमेररका हक्रकेट सुंघाच्या हुं गामी प्रणशक्षकपदी मोरे

इग्ं लंड येथे झालेल्या सामन्यात क्रिद्यमान क्रिजेत्या नोव्ह‍ॅक
ज्योकोक्रिचने पाचव्यांदा क्रिमबल्डनचे जेतेपद पटकािताना अक्रतर्य
चरु र्ीने लढल्या गेलेल्या अंक्रतम लढतीत रॉजर फे डररचा पाच
सेट्सच्या झंजु ीत पराभि के ला. चार तास 57 क्रमक्रनटे रंगलेली ही झजंु
या स्पधेतील सिाणत दीघण िेळ झालेली आक्रर् ऐक्रतहाक्रसक टायब्रेकरिर
क्रनर्ाणयक झालेली लढत ठरली आहे.
32 िर्ीय ज्योकोक्रिचने दोन म‍ॅचपॉईटं ् स िाचित 16 िे
ग्ँडस्ल‍ॅम जेतेपद पटकािले. ज्योकोक्रिच, फे डरर ि नदाल या क्रतघांनी
क्रमळून सलग 11 ग्ँडस्ल‍ॅम क्रजंकल्या आहेत. या क्रतघांव्यक्रतररक्त 2016
मध्ये स्ट‍ॅन िािररंकाने अमेररकन ापन स्पधाण क्रजक ं ली होती. याक्रर्िाय
30 िर्े ियाच्या आत ग्ँडस्ल‍ॅम स्पधाण क्रजक
ं र्ारा अँडी मरे हा र्ेिटचा
खेळाडू आहे. त्याने 2016 ची क्रिमबल्डनची स्पधाण क्रजक ं ली तेव्हा तो
29 िर्ाणचा होता.
अमेररका क्रिके ट संघाच्या हगं ामी प्रक्रर्क्षकपदी भारताचा
माजी यष्टीरक्षक आक्रर् फलंदाज क्रकरर् मोरे ची क्रनयक्त
ु ी करण्यात आली
आहे. गेल्या मक्रहन्यात अमेररकन क्रिके टचे सचं ालक महर्नू मोरे ची
नेमर्क
ू करण्यात आली होती. अमेररका क्रिके ट संघाचे प्रमख ु प्रक्रर्क्षक
लंकेचे पी.दासनायके यांनी आपल्या पदाचा राजीनामा क्रदल्याने
अमेररकन संघाला आता क्रकरर् मोरे , भारताचे माजी कसोटीिीर सनु ील
जोर्ी आक्रर् प्रिीर् आमरे यांच्याकडे प्रक्रर्क्षकपदाची जबाबदारी
संयक्त
ु पर्े सोपक्रिण्याचा क्रनर्णय अमेररकन क्रिके ट संघटनेने घेतला आहे.
कोलुंवबयाचे सेबस्टॅ ियन-रॉबटण दहेरीत विजेते
जआ ु न सेब‍ॅक्रस्टयन काबाल ि रॉबटण फाराह या कोलंक्रबयाच्या जोडीने
क्रिमबल्डन ग्ँडस्ल‍ॅम टेक्रनस स्पधेत परुु र् दहु रे ीचे जेतेपद पटकािले.
ग्ँडस्ल‍ॅम क्रजक ं र्ारी कोलक्रं बयाची ही पक्रहलीच जोडी आहे. अक्रं तम
फे रीत या जोडीने िान्सच्या क्रनकोलस मेहुत ि एदआ ु दण रॉजेर व्ह‍ॅसेक्रलन
यांचा पराभि के ला. समु ारे पाच ही झजंु रंगली होती. फाराहने
म‍ॅचपॉईटिरं ब‍ॅकहँड व्हॉली मारत जेतेपद साकारले.

* क्रीडा चाल ू घडामोडी *

Page 64 of 81
 Click Here for Old eCAD Magazine
१२ दिनदिशेष २१ जून ते २० जुलै
२१ जनु
१७५६ : कलकत्ता येथील फोर्ट विल्यम मधील काळ्या कोठडीची
घर्ना.
१९४८ : सी. राजगोपालाचारी भारताचे शेिर्चे गव्हनटर बनले.
१९७५ : िेस्र् इडं ीस र्ीमने पवहला विके र् िल्डट कप वजंकला.
२१ जनू रोजी खालील वििस साजरे के ले जातात.
अंतरराष्ट्रीय सगं ीत वििस
फ्रान्सचे सांस्कृ वतक मत्रं ी जॅक लँग १९८२ मध्ये पवहल्यांिा
पॅररसमध्ये हा वििस साजरा के ला. यानतं र हा वििस १२० िेशांमध्ये
साजरा के ला जातो.
अंतरराष्ट्रीय योग वििस
अंतरराष्ट्रीय योगा वििसाचा प्रस्ताि भारतचे सध्याचे
प्रधानमत्रं ी नरें द्र मोिी यांनी २७ सप्र्ेंबर २०१४ रोजी संयक्तु राष्ट्रांच्या
आम सभेमध्ये मांडला. ११ वडसेंबर २०१४ मध्ये भारताचे प्रवतवनधी
अशोक मख ु जी यांनी या संबंधीचा मसिु ा संयक्त ु राष्ट्राच्या आम
सभेमध्ये मांडला. हा मसिु ा १७७ राष्ट्रांपढु े मांडण्यात आला परंतु या
मसद्यु ाचा स्िीकार वबन विरोध/ विना मतिान करण्यात आला.
पवहला अंतरराष्ट्रीय योगा वििस २१ जनू २०१५ मध्ये
साजरा करण्यात आला. या वििशी एकाच िेळी ३५,९८५ लोकांनी
निी विल्ली राजपथ येथे ३५ वमवनर्ामध्ये २१ आसने के ली. यासाठी
आयषु मत्रं ालयाला िोन वगनीज बक ु ऑफ िल्डट रे कॉडटने सन्मावनत
करण्यात आले. २०१९ या िषीची सक ं ल्पना हृियासाठी योगा ही होती.
२२ जनू
१५५५ : हुमायनू े अकबराला आपला िारसिार म्हणनू घोवषत के ले.
१८९७ : पण्ु यामध्ये चाफे कर बधं नंू ी तत्कालीन वजल्हावधकारी िाल्र्र
चाल्सटची हत्या के ली.
१९३९ : नेताजी सभु ाषचंद्र बोस यांनी फॉरिडट ब्लॉक ची स्थापना
के ली.
१९४६ : इग्ं लंडमधील लॉडसट मैिानािरती पवहला भारत विरुद्ध इग्ं लंड
कसोर्ी सामना सरुु झाला.
२०१६ : इस्त्रो ने एकाचिेळी २० उपग्रंचे प्रेक्षपे ण करून इवतहास रचला.
२३ जनू
१७५७ : इग्रं ज आवण बंगालचा निाब वसराज-उि-िौलामध्ये
प्लासीच्या लढाईला सरुु िात.
१७६१ : मराठा पेशिा बाळाजी बाजीराि यांचे वनधन.
१८६८ : विस्र्ोफर एल शोल्स यांनी र्ाइपराइर्रचे पेर्ंर् वमळिले.
१८८० : संजय गांधी यांचे वनधन.
* दिनदिशेष २१ मे ते २० जन
Page 65 of 81
२४ जनू
१२०६ : विल्ली सल्तनतमधील सल ु तान कुतुबद्दु ीन ऐबक लाहोर येथे
राज्यावभषेक.
१५६४ : भारताच्या इवतहासातील प्रवसद्ध िीरांगना राणी िगु ाटिती यांचे
वनधन.
१७९३ : फ्रान्सने पवहल्यांिा गणराज्य संविधानाचा स्िीकार के ला.
१८६३ : भारताचे प्रवसद्ध लेखक, इवतहासकार विश्वनाथ कावशनाथ
राजिाडे यांचा जन्म.
१८८५ : भारताचे िांवतकारी िामोिर हरी चाफे कर यांचा जन्म.
१९६१ : भारताच्या पवहल्या स्ििेशी बनािर्ीच्या एचएफ 24
सपु रसोवनक विमानाची वनवमटती.
१९६४ : भारताचे चौथे राष्ट्रपती व्ही. व्ही. वगरी यांचे वनधन.
२५ जनू
१७८८ : अवमरे काचे संविधान स्िीकारणारा व्हवजटवनया १० ि िेश
बनला.
१९६० : मािागास्करला फ्रान्सकडून स्िातंत्र्य वमळाले.
१९०० : भारताचे शेिर्चे व्हाईसरॉय माउंर्बेर्न यांचा जन्म.
१९०८ : भारताच्या स्ितंत्र सेनानी सचु ेता कृ पलानी यांचा जन्म.
१९३१ : भारताचे आठिे पतं प्रधान विश्वनाथ प्रताप वसंह यांचा जन्म.
१९७५ : इवं िरा गांधी सरकारच्या सल्यानसु ार राष्ट्रपती फाखारुवद्दन
अली अहमि यांनी िेशामध्ये आणीबाणीची घोषणा के ली.
१९८३ : िेस्र् इडं ीसला हरिनू भारताने पवहल्यांिा विके र् िल्डट कप
वजक
ं ला.
२६ जनू
१२५४ : इर्लीचा प्रवसद्ध प्रिासी माको पोलो याचे वनधन.
२७ जनू
१९५० : संयक्त
ु राष्ट्र सरु क्षा पररषिेचा प्रस्ताि स्िीकारण्यात आला.
२००२ : जी-८ िेशांनी अणश ु स्त्रे नष्ट करण्याच्या रवशयाच्या योजनेचा
स्िीकार के ला.
२००३ : समलैंवगक संबंधांिरील प्रवतबंध अमेररके ने उठिला.
२८ जनू
१९१९ : िसाटया शांती करार पार पडून िसु ऱ्या महायद्धु ाचा शेिर्.
१९२१ : भारताचे माजी पतं प्रधान पी. िी. नरवसंह राि यांचा जन्म.
१९५२ : िवक्षण आवफ्रकाचे नेते नेल्सन मंडेला यांना जेलमध्ये
र्ाकण्यात आले.
१९७२ : भारताचे प्रवसद्ध संख्याशास्त्रज्ञ पी. सी. महालनोबीस याचं े
वनधन.
ू *
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine July 2019

१ जल ु ै १८८६ : न्ययू ॉकट वरब्यनू सिाटत पवहल्यांिा छपाई मशीनचा ितटमान

१७८१ : मैसरू चा सल्ु तान हैिर अली आवण इग्रं ज यांच्यामध्ये पोर्ो
नोिो चे यद्ध
ु झाले.
१८६२ : कलकत्ता उच्च न्यायालयाचे उद्घार्न.
१९१३ : महाराष्ट्राचे माजी मख्ु यमत्रं ी िसंतराि नाईक यांचा जन्म.
१९२१ : कम्यवु नस्र् पार्ी ऑफ चायनाची स्थापना.
१९२७ : भारताचे आठिे पतं प्रधान चंद्रशेखर वसंह यांचा जन्म.
१९४८ : महु म्मि आली वजन्ना यानं ी पावकस्तान सेन्रल बँकेचे उद्घार्न
के ले.
१९५५ : इवम्पररयल बँक ऑफ इवं डयाचे राष्ट्रीयीकरण करून त्याचे
नामांतरण स्र्ेर् बँक ऑफ इवं डया असे करण्यात आले.
१९६१ : भारतीय िश ं ाची प्रवसद्ध अतं राळिीर कल्पना चािला याचं ा
जन्म.
१९६४ : भारतीय औद्योवगक विकास बँकेची स्थापना.
१९७५ : इवं िरा गांधीनी राष्ट्रीय विकासासाठी २० कलमी कायटिमाची
घोषणा के ली.
१९९६ : ऑस्रेवलयाच्या उत्तर प्रांतामध्ये जगामध्ये पवहल्यांिा स्िेच्छा
मृत्यू कायिा लागू करण्यात आला.
२०१७ : भारतामध्ये सिटत्र िस्तू आणी सेिा कर (GST) लागू झाला.
रष्ट्रीय वचवकत्सक वििस
भारतामध्ये १ जल ु ै रोजी भारताचे प्रवसद्ध वचवकत्सक आवण
बंगालचे िसु रे मख्ु यमंत्री डॉ. वबधान चंद्र रॉय यांच्या जन्माच्या स्मृती
प्रत्याथट सिटत्र राष्ट्रीय वचवकत्सक वििस साजरा के ला जातो. वबधान चंद्र
रॉय यांचा जन्म १ जल ु ै १८८२ रोजी झाला ि त्यांचा मृत्यू १ जल ु ै
१९६२ रोजी झाला. ४ फे ब्रिु ारी १९६१ मध्ये वबधान चंद्र रॉय यानी
भारतरत्न या सिोच्च नागरी परु स्कार िेण्यात आला.
२०१९ िषाटची संकल्पना : “Zero tolerance to violence against
doctors and clinical establishment”.
२ जल
ु ै
१९१६ : भारतीय भिू ैज्ञावनक सिेक्षणची स्थापना.
१९४० : सभु ाषचंद्र बोस यांना वब्रर्ीश सरकारने अर्क के ली.
१९७६ : वियतनाम गणराज्याचा अंत झाला.
३ जलु ै
१६१६ : मघु ल सम्रार् शाहजहाँचा पत्रु शाह शजु ा याचा जन्म.
१६६१ : पोतटगु ालने मबंु ई आवण तंजोर इग्ं लंडचा राजा चाल्सट वितीय
ला विले.
१७४६ : मघु ल सम्रार्ाच्या आिेशािर बाबा बिं ावसहं बहािरू यानं ी
फाशी विली.
१७६० : मराठयांनी विल्ली िरती कब्जा वमळिला.
१८७९ : पवहले िावं तकारी िासिु िे बळितं फडके यांना इग्रं ज सरकारने
अर्क के ली.
छापण्यासाठी उपयोग के ला.
१९०८ : बाळ गंगाधर वर्ळकांना िेशद्रोहाच्या गन्ु याखाली अर्क
करण्यात आली.
१९७२ : भारत-पाक यद्ध ु ानंतर वशमला करारािर स्िाक्षरी करण्यात
आली.
४ जल ु ै
१६९८ : वब्रर्नच्या थॉमस सेिरी यानं ी पवहले व्यािसावयक स्र्ीम
इजं नचे पेर्ंर् घेतले.
१७८९ : पेशिा आवण इग्रं जामं ध्ये वर्पू विरोधी करार.
१९०२ : स्िामी वििेकानिं याचं े वनधन.
५ जल
ु ै
१९४५ : वब्रर्ेनमध्ये लेबर पार्ीने संसिीय वनिडणक ु ीमध्ये विजय
वमळिला.
१९९८ : र्ॅकं विरोधी नाग वमसाईलचे यशस्िी परीक्षण.
६ जल ु ै
१७८७ : बंगालमध्ये भारतीय िनस्पती उद्यानची स्थापना.
१८३७ : प्रवसद्ध समाज सधु ारक रामकृ ष्ट्ण गोपाल भांडारकर यांचा
जन्म.
१८८५ : लुई पाश्चरने रे बीज लसीचे यशस्िी परीक्षण के ले.
१९२३ : सोवियत सोशावलस्र् ररपवब्लकची स्थापना झाली.
२०१४ : इवतहास आवण राज्यशास्त्राचे अभ्यासक अमेररकन लेखक
पद्मश्री ग्रॅवव्हन ऑवस्र्न यांचे वनधन.
७ जल
ु ै
१६५६ : वशखांचे आठिे गरुु गरुु हर वकशन वसंह यांचा जन्म.
१७६३ : मीर जाफरला िसु ऱ्यांिा बंगालचा निाब बनिले.
१७९९ : महाराजा रणजीत वसहं ने लाहोर ताब्यात घेतले.
९ जलु ै
१८७५ : भारताच्या पवहल्या स्र्ॉक एक्सचेंज बॉम्बे स्र्ॉक एक्सचेंजची
स्थापना.
१९४४ : सभु ाषचद्रं बोस यानं ी आझाि वहिं ी सेनचे े नेतत्ृ ि स्िीकारले.
१९५१ : भारताच्या पवहल्या पचं िावषटक योजनेला सरुु िात.
१० जल ु ै
१८०० : इग्रं ज सरकराने भारतामध्ये फोर्ट विल्यम कॉलेजची स्थापना
के ली.

* दिनदिशेष २१ मे ते २० जन
ू *
Page 66 of 81
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
११ जल ु ै
जागवतक लोकसंख्या वििस
िरिषी ११ जल ु ै हा वििस ‘जागवतक लोकसंख्या विन’
म्हणनू साजरा के ला जातो. हा वििस लोकसंख्यािाढीमळ ु े वनमाटण
होणाऱ्या प्रश्ांकडे लक्ष िेधण्यासाठी संयक्त
ु राष्ट्र संघर्नेच्या
माध्यमातून हा वििस जगभरात साजरा के ला जातो. आजच्या या
वििसावनवमत्त जाणनू घेऊयात जागवतक लोकसंख्येबद्दलची थक्क
करणारी आकडेिारी
१. जागवतक लोकसख्ं या: ७७० कोर्ी (एवप्रल २०१९ पयंत)
२. जागवतक लोकसख्ं येला १०० कोर्ींचा र्प्पा गाठण्यासाठी २ लाख
िषांचा कालािधी लागला
३. जागवतक लोकसख्ं येने १०० कोर्ींिरुन ७०० कोर्ींचा आकडा
अिघ्या २०० िषांमध्ये गाठला
४. १९५५ ते १९७५ िरम्यान जागवतक लोकसख्ं या िाढ सिाटवधक
म्हणजे िषाटला १.८ र्क्क्यांनी िाढली
५. २०१० ते २०१५ िरम्यान जागवतक लोकसंख्येची िाढ १.२
र्क्क्यांनी घर्ली
६. २०५० पयंत जागवतक लोकसख्ं येचा आकडा १ हजार कोर्ींपयंत
िाढणार आहे
७. २१०० ला जागवतक लोकसख्ं या १ हजार १०० कोर्ी इतकी
असण्याची शक्यता आहे
८. २०१८ च्या आकडेिारीनसु ार जागवतक लोकसंख्येचे सरासरी
ियोमान ३० िषे ४ मवहने इतके आहे
९. सिाटवधक लोकसंख्या असणारे खंड पढु ीलप्रमाणे:
१०. आवशया (लोकसंख्या: ४४३. ६ कोर्ी)
११. आवफ्रका (लोकसंख्या: १२१. ६ कोर्ी)
१२. यरु ोप (लोकसंख्या: ७३.८ कोर्ी)
१३. उत्तर अमेररका (लोकसंख्या: ५७.९ कोर्ी)
१४. िवक्षण अमेररका (लोकसंख्या: ४२.२ कोर्ी)
१५. ऑस्रेवलया (खंड) (लोकसंख्या: ३९.९ कोर्ी)
१६. अर्ं ावर्टका (लोकसंख्या: १२०० कायमचे रवहिाशी नाही के िळ
संशोधक)
सिाटवधक लोकसंख्या असणारे िेश (२०१४ च्या आकडेिारीनसु ार)
१. चीन – १३ कोर्ी ९८१ लाख २० हजार
२. भारत – १३ कोर्ी ४९४ लाख ६० हजार
३. अमेररका – ३ कोर्ी २९५ लाख १० हजार
४. इडं ोनेवशया – २ कोर्ी ६५० लाख १५ हजार ३००
५. पावकस्तान – २ कोर्ी १२७ लाख ४२ हजार ६३१
६. ब्राझील – २ कोर्ी १०१ लाख ४१ हजार
७. नायझेररया – १ कोर्ी ८८५ लाख
८. बागं लािेश – १ कोर्ी ६६८ लाख ५९ हजार
९. रवशया – १ कोर्ी ४६८ लाख ७७ हजार ८८
१०. जपान – १ कोर्ी २६४ लाख ४० हजार
* दिनदिशेष २१ मे ते २० जन
Page 67 of 81
July 2019
४३८ कोर्ी लोक या िहा िेशांमध्ये राहतात. हा आकडा जागवतक
लोकसंख्येच्या ५७ र्क्के इतका आहे. (जल ु ै २०१६ पयंतची
आकडेिारी) २०२७ मध्ये भारत चीनला मागे र्ाकत जगातील
सिाटवधक लोकसंख्या असणारा िेश होण्याची शक्यता.
१४ जल
ु ै
१६५६ : वशखाचं े आठिे गरुु गरुु हर वकशन यांचा जन्म.
१८५६ : भारतीय समाज सधु ारक गोपाळ गणेश आगरकर याचं ा जन्म.
१९०० : स्ितंत्रसेनानी िेशबधं ू गप्तु यांचा जन्म.
१६ जल ु ै
६२२ : मस्ु लीम यगु ाची सरुु िात, या वििशी पैगबं र महु म्मि यानं ी मक्का
ते मविना यात्रेला सरुु िात के ली.
१७९० : अमेररका काँग्रेसने कोलंवबयाची स्थापना के ली.
१८५६ : वहिं ू विधिांना परु ाविटिाह हक्क कायिा मंजरू करण्यात आला.
१९०९ : भारतीय स्िातंत्र्य संग्रामातील अरुणा आसफ अली यांचा
जन्म.
१९४५ : अमेररकाने अणबु ॉम्बची पवहल्यांिा चाचणी के ली.
१९६९ : अपोलो ११ चंद्रािर पोहोचले.
१९८१ : भारताने अणबु ॉम्ब चाचणी के ली.
१७ जल ु ै
१४८९ : वनजाम खान वसकंिर शाह लोिी वितीय नािाने विल्लीचा
सल्ु तान बनला.
१७९० : प्रवसद्ध राजकीय अथटशास्त्रज्ञ एडम वस्मथ यांचे वनधन.
१८ जल ु ै
१८५७ : बॉम्बे विश्वविद्यालयाची स्थापना.
१८७२ : वब्रर्नमध्ये सिाटत पवहल्यांिा गप्तु मतिान अवधवनयमन पाररत
के ले.
१९१८ : ि. आवफ्रकाचे माजी राष्ट्रपती नेल्सन मंडेला यांचा जन्म.
१९७७ : वियतनाम संयक्त ु राष्ट्रांचा सिस्य बनला.
२० जल ु ै
१२९६ : अल्लाउवद्दन वखलजीने स्ितःला विल्लीचा सल ु तान घोवषत
के ले.
१७६१ : माधि राि प्रथम पेशिे बनले.
१९९७ : भारत-बांग्लािेश यांच्यामध्ये वतस्ता निी पाणी िार्प करार.
ू *
 Click Here for Old eCAD Magazine
मासिक प्रश्निंच
१. खालीलपैकी कोणत्या व्यक्तीची लंडनमधील नेहरू सेंटरच्या ७. नीती आयोगाच्या आरोग्य क्रमवारी २०१९ बाबत खालील
संचालक पदी ननवड झाली? नवधानांचा नवचार करा.
१. राघवेंद्र नमश्रा २. पनु ीत सबनीस अ. एकूण आरोग्य क्रमवारीत तानमळनाडू प्रथम क्रमांकावर आहे.
३. अनमष निपाठी ४. पकं ज सदंु रम ब. या क्रमवारीत महाराष्ट्राचा सातवा क्रमांक आहे.
क. सध्या नीती आयोगाचे उपाध्यक्ष डॉ. राजीव कुमार आहेत.
२. जागनतक ननवाानसत नदन २०१९ (World Refugee Day) बाबत वरीलपैकी सत्य नवधान/ने कोणते/ती ओळखा.
खालील नवधानांचा नवचार करा. १. फक्त अ व ब २. फक्त क
अ. दरवषी १५ जनू रोजी आयोनजत करण्यात येतो. ३. वरील सवा ४. फक्त ब व क
ब. यावषीची संकल्पना “Step with Refugee- Take a Step on
World Refugee Day” अशी होती. ८. स्वातंत्र्यसैननक मोहन रानडे यांच्याबाबत खालील नवधानांचा नवचार
वरीलपैकी सत्य नवधान/ने कोणते/ती? करा.
१. फक्त अ २. फक्त ब ३. अ व ब ४. कोणतेही नाही अ. गोवा मक्त ु ीसंग्रामात त्यांचा सहभाग होतं.
ब. त्यांना पद्मश्री परु ाक्साराने सन्माननत करण्यात आले आहे.
३. शेफाली जनु ेजा या अलीकडे बातमयांमध्ये होत्या, त्यांच्यासंबंधी क. त्यांनी पोतागु ाल (नलस्बन) येथे कारावास भोगला.
खालील नवधानांचा नवचार करा. वरीलपैकी सत्य नवधान/ने ननवडा.
अ. नक ु तीच त्यांची अन्न व कृ षी संघटना सचं ालकपदी ननयक्त
ु ी झाली. १. अ व क २. के वळ अ
ब. त्या सध्या नागरी हवाई उड्डाण मंिालयात संयक्तु सनचव आहेत. ३. के वळ ब व क ४. वरील सवा
वरीलपैकी असत्य नवधान/ने कोणते/ती ओळखा?
१. के वळ अ २. के वळ ब ९. ‘स्वच्छ संदु र शौचालय स्पधाा’ बाबत खालील नवधानांचा नवचार
३. अ व ब दोन्ही ४. कोणतेही नाही करा.
अ. ही स्पधाा कें द्रीय जलशक्ती मिं ालयाच्या वतीने घेण्यात आली.
४. नक
ु ताच ‘कोल्हापरु ी चप्पल’ यास भौगोनलक ननदेशांक (GI) प्रदान ब. राजयांच्या श्रेणीत महाराष्ट्र १० व्या क्रमांकावर आहे.
करण्यात आला, असा ननदेशांक देताना कोणते नजल्हे लक्षात घेण्यात क. ग्रामीण नवभागामध्ये सातारा नजल्याने प्रथम क्रमामक ं नमळनवला.
आले? वरीलपैकी सत्य नवधान/ने ननवडा.
अ. सांगली ब. नवजापरू १. फक्त अ २. फक्त अ व क
क. सोलापरू ड. कोल्हापरू इ. धारवाड ३. फक्त ब व क ४. वरील सवा
१. के वळ अ व ड २. के वळ अ, क व ड
३. के वळ ड ४. वरील सवा १०. दीपकमल फाउंडेशनतफे नदला जाणारा श्यामाप्रसाद मख
ु जी
परु स्कार कोणास जाहीर झाला आहे?
५. डी. डी. इनं डया वानहनी कोणत्या दोन देशांत नदसण्यास सरुु वात १. बाबसाहेब परु ं दरे २. मोहन जोशी
झाली? ३. श्रीराम जोशी ४. नरें द्र जाधव
१. अफगाननस्तान, इराण २. बांगलादेश, दशीन कोररया
३. पानकस्तान, यएु ई ४. भतू ान, नसगं ापरू ११. खालील नवधाने लक्षात घ्या.
अ. अरनवंद कुमार यांची रॉ (RAW) चे प्रमख
ु महणनू ननवड झाली.
६. कालेश्वर प्रकल्पबाबत खालील नवधानांचा नवचार करा. ब. सामंत गोयल यांची आयबी प्रमखु महणनू ननवड झाली.
अ. हा आंध्र प्रदेश सरकराचा उपक्रम आहे. वरीलपैकी सत्य नवधान/ने कोणते/ती?
ब. या प्रकल्पाच्या उद्घाटनास महाराष्ट्राचे मख्ु यमंिी हजर होते. १. फक्त अ २. फक्त ब
क. हा प्रकल्प कृ ष्ट्णा नदीवर उभारण्यात आला आहे. ३. अ व ब ४. वरीलपैकी नाही
वरीलपैकी असत्य नवधान/ने कोणते/ती?
१. फक्त अ २. फक्त अ व क १२. कृ षी पणन आनण शेतकऱयांसाठी परू क सधु ारणांचा ननदेशांक
३. फक्त क ४. कोणतेही नाही याबाबत खालील नवधाने अभ्यासा.
अ. हा ननदेशांक कें द्रीय कृ षी मंिालयाने प्रकानशत के ला आहे.
ब. यामध्ये शेती आधाररत उद्योगात महाराष्ट्र अव्वल आहे.

* मासिक प्रश्निंच*
Page 68 of 81
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine Aug 2019

वरीलपैकी सत्य नवधान/ने ओळखा. १९. राष्ट्रीय सांनख्यकी नदनाबाबत (National Statastic Day)
१. फक्त अ २. फक्त ब खालील नवधानांचा नवचार करा.
३. अ व ब दोन्ही ४. दोन्ही नाहीत अ. २९ जनू रोजी साजरा करण्यात आला.
ब. २०१९ ची संकल्पना ‘Sustanable Development Goals’
१३. महाराष्ट्राच्या शतकोटी वृक्ष लागवड अनभयानांतगात कोणता अशी होती.
नजल्हा आघाडीवर आहे? वरीलपैकी असत्य नवधान/ने ओळखा.
१. यवतमाळ २. अमरावती १. फक्त अ २. फक्त ब
३. कोल्हापरू ४. रायगड ३. अ व ब दोन्ही ४. दोन्ही नाही

१४. कोपा अमेररका स्पधाा २०१९ बाबत खालील नवधाने अभ्यासा. २०. ‘ऑपरे शन नमलाप (Operation Milap)’ खालीलपैकी कोणत्या
अ. अनं तम सामन्यात ब्राझीलने पेरू देशाचा पराभव के ला. नवषयाशी सबं नं धत आहे?
ब. ब्राझीलने २००७ नतं र ही स्पधाा नजक
ं ली. १. हरवलेल्या मल ु ांसबं धं ी नदल्ली पोनलसाचं े अनभयान.
क. ही स्पधाा अजेनन्टना येथे पार पडली. २. के रळमधील परू ग्रस्त लोकांना मदत.
१. फक्त अ २. फक्त ब व क ३. प. बगं ालमधील अशांत प्रदेशातनू सामान्य जनतेचे सरं क्षण.
३. फक्त अ व ब ४. वरील सवा ४. भारतीय हवाईदल आनण लष्ट्कर यांचा संयक्त ु सराव.

१५. उपराष्ट्रपती व्यंकय्या नायडू यांनी ‘नववेकदीनपनी २१. खल्ु या प्रवगाातील आनथाकदृष्ट्या कमकुवत (EWS) असलेल्यांना
(Vivekadeepini)’ या पस्ु तकाचे उद्घाटन के ले, हे पस्ु तक कोणी सरकारी नशक्षण संस्था आनण १०% आरक्षण देणारे चौथे राजय कोणते?
नलनहले आहे? १. गजु रात २. पनिम बगं ाल
१. आनद शंकराचाया २. शंख भास्कराचाया ३. उत्तर प्रदेश ४. नसक्कीम
३. बाबा रामदेव ४. नवनू धमााचाया
२२. सवोच्च न्यायालयाचे ननकाल आता खालीलपैकी कोणत्या
१६. नफफा मनहला नवश्वचषक फुटबॉल स्पधाा २०१९ (FIFA भाषांमध्ये उपलब्ध होणार आहेत?
Women’s World Cup) बाबत खालील नवधानांचा नवह्कॅ र करा. अ. मराठी ब. बगं ाली
अ. ही स्पधाा अमेररके ने नजंकली. क. तेलगु ड. उडीया इ. आसामी
ब. अंनतम सामन्यामध्ये नेदरलंडने अमेररके चा पराभव के ला. १. अ, क, ड व इ २. अ, क व ड
क. ही स्पधाा जमानीत पार पडली. ३. क, ड व ब ४. वरील सवा
वरीलपैकी असत्य नवधान/ने कोणते/ती ओळखा.
१. फक्त अ २. फक्त ब व क २३. खालील नवधानांचा अभ्यास करा.
३. वरील सवा ४. फक्त ब अ. नकु तेच अमेररके ने भारताला ‘नाटो’ समान देशाचा दजाा नदला.
ब. नाटो या संघटनेचे मख्ु यालय फ्रान्स देशात आहे.
१७. घराच्या छतावर (Rooftop) सौर उजाा पॅनल बसनवण्याबाबत वरीलपैकी सत्य नवधान/ने ओळखा.
नदल्ली पोनलसांनी कोणाबरोबर करार के ला? १. फक्त अ २. फक्त ब ३. अ व ब ४. दोन्ही नाही
१. अतं रराष्ट्रीय सौर आघाडी
२. भारतीय सौर उजाा महामंडळ २४. महाराष्ट्राचे मख्ु यमंिी देवेंद्र फडणवीस यांच्याबाबत खालील
३. टाटा मलु भतू सश ं ोधन सस्ं था नवधाने अभ्यासा.
४. भारतीय हवामान शास्त्र सस्ं था अ. मख्ु यमिं ी पदाचा पाच वषााचा कायाकाळ पणू ा करणारे आतापयंतचे
एकवेम व्यक्ती आहेत.
१८. खालीलपैकी कॅ नडा ओपन बॅडनमटं न स्पधाा २०१९ चा नवजेता ब. ते नवधानसभेच्या गोंनदया मतदारसघं ातनू प्रनतनननधत्व करतात.
कोण? वरीलपैकी सत्य नवधान/ने ओळखा.
१. ली शी फें ग २. लीन डॅन १. फक्त अ २. फक्त ब
3. चेन लॉंग ४. श्रीकांत कादबं ी ३. अ व ब दोन्ही ४. दोन्ही नाहीत

* मासिक प्रश्निंच *
Page 69 of 81
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine Aug 2019

२५. नमग-२१ लढाऊ नवमानावर नदवसाच्या मोनहमेसाठी पि होणाऱया ३२. इस्तंबल

ु येथे झालेल्या यासर दोगु मानांकन कुस्ती स्पधेत कोणी
प्रथम भारतीय नमहीला कोण आहेत? सवु णापदक नजंकले?
१. अवनी चतुवेदी २. भावना कांत १. राहुल आवारे २. योगेश्वर दत्त
३. ऍणी नदव्या ४ . दवु ाा बॅनजी ३. सधु ील कुमार ४. जीत रामा

२६. पानकस्तानातून होणाऱया घसु खोरीला आळा घालण्यासाठी ३३. चांद्रयान २ मोनहमेबाबत खालील नवधाने अभ्यासा.
‘बीएसएफ’ ने कोणते अनभयान चालू के ले आहे? अ. MK-3 हा प्रेक्षपक अवकाश कक्षेत सोडणार आहे.
१. ऑपरे शन अटॅक २. ऑपरे शन ब. ही मोहीम यशस्वी झाली तर चद्रं ाला स्पशा करणारा भारत दसु रा देश
३. ऑपरे शन सदु शान ४. ऑपरे शन सदमा असेल.
वरीलपैकी असत्य नवधान/ने कोणते/ती.
२७. अतं रराष्ट्रीय अणउु जाा सघं टनेच्या (IAEA) नव्हएन्ना येथे १. फक्त अ २. फक्त ब
झालेल्या पररषदेत भाग घेणाऱया भारताच्या एकमेव मनहला सश ं ोधक ३. अ व ब ४. कोणतेच नाही
कोण?
१. डॉ. नप्रयांका जावळे २. डॉ. नवशाखा मल्होिा ३४. १४ जल ु ै २०१९ पासनू महाराष्ट्र कोणत्या नेत्याचे जन्मशताब्दी
३. डॉ. नशवानी देसाई ४. डॉ. रे वा पॉवेल वषा साजरे करणार आहे?
१. यशवंतराव चव्हाण २. डॉ. शंकराव चव्हाण
२८. ‘चांद्रयान-२’ या मोनहमेचे कोणत्या दोन मनहला शास्त्रज्ञ नेतत्ृ व ३. कमावीर भाऊराव पाटील ४. बाबासाहेब व्यास
करात आहेत?
अ. एम वननता ब. सानक्षता सैनी ३५. नक ु तेच ‘स्माईल मशाल जयोती’ या उपक्रमाचे कोणत्या राजयात
क. ररतू कारीथल ड. प्रणनवका पनं डत उद्घाटन झाले?
१. अ व ड २. अ व क ३. ब व क ४. क व ड १. म. प्रदेश २. उ. प्रदेश ३. राजयस्थान ४. महराष्ट्र

२९. नकु तेच डॉ. सदानशव गोरक्षकर यांचे ननधन झाले. त्यांच्याबाबत ३६. बॅनस्टल परे ड (बॅनस्टल नदन) बाबत खालील नवधानांचा नवचार
खालील नवधाने अभ्यासा. करा.
अ. ते संग्रहालयशास्त्रज्ञ व थोर इनतहासकार होते. अ. दरवषी अमेररका या देशात आयोजन होते.
ब. २००३ साली कें द्र सरकारने त्यांना ‘पद्मश्री’ परु स्कार नदला. ब. १४ जल ु ै रोजी साजरा के ला जातो.
क. ते कला समीक्षक महणनू ही ओळखले जात. वरीलपैकी सत्य नवधान/ने कोणते/ती?
वरीलपैकी सत्य नवधान/ने कोणते/ती ओळखा. १. के वळ अ २. के वळ ब
१. फक्त अ २. फक्त अ व क ३. अ व ब ४. कोणतेही नाही
३. फक्त ब व क ४. वरील सवा
३७. माजी लष्ट्करी हुकुशहा हुसैन महमदं इशााद यांच्याबाबत खालील
३०. नवमबल्डन ग्रँड स्लॅम टेननस स्पधाा (मनहला) बाबत खालील नवधाने अभ्यासा.
नवधाने पहा. अ. ते नेपाळचे माजी अध्यक्ष होते.
अ. ही स्पधाा नसमोना हॅलेपने नजंकली. ब. ते जातीय प्रक्षाचे प्रमख
ु होते.
ब. ऑस्रेनलयन मनहलेने नजंकली. क. त्यांचा जन्म कूचनबहार नजल्यात झाला होता.
क. अनं तम सामन्यात सेरेना नवल्यमसचा पराभव झाला. वरीलपैकी सत्य नवधान/ने ओळखा.
वरीलपैकी असत्य नवधान/ने ओळखा. १. अ व क २. फक्त अ ३. ब व क ४. वरील सवा
१. फक्त अ २. फक्त ब
३. फक्त अ व क ४. वरील सवा ३८. नवश्व सानहत्य समं लेन (२०१९) बाबत खालील नवधाने अभ्यासा.
अ. २७ ऑगस्ट २०१९ रोजी हे समं ेलन नसगं ापरू येथे आयोनजत.
३१. जयनु नयर वल्डा कप नेमबाजी स्पधाा २०१९ कोणत्या नठकाणी पार ब. या समं ल
े नाचे अध्यक्ष डॉ. गो. ब. देगलरू कर आहेत.
पडली? वरीलपैकी अयोग्य नवधान/ने ननवडा.
१. अमेररका २. भारत ३. ब्राझील ४. जमानी १. फक्त अ २. फक्त ब ३. अ व ब ४. कोणतेही नाही

* मासिक प्रश्निंच *
Page 70 of 81
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine Aug 2019

३९. आयसीसी (ICC) नवश्वचषक स्पधाा (Cricket : 2019) बाबत १. फक्त अ व क २. फक्त क
खालील नवधाने पहा. ३. फक्त अ व ब ४. वरील सवा
अ. स्पधेच्या इनतहासात पनहल्यांदाच न्यझू ीलंडने नवजेतेपद नमळनवले.
ब. इग्ं लंडला सलग दसु ऱयांदा उपनवजेतेपदावर समाधान मानावे लागले. ४७. नवश्वचषक नक्रके ट स्पधाा २०१९ बाबत खालील नवधाने अभ्यासा.
क. अंनतम सामन्यात रॉस टेलर सामनावीर ठरला. अ. या स्पधेत ऑस्रेनलयाच्या नमशेल स्तका ने सबाानधक गडी बाद के ले.
वरीलपैकी चक ु ीचे/ची नवधाने/ने ओळखा. ब. भारताच्या रोनहत शमााने सवाानधक झेल पकडले.
१. अ व क २. फक्त ब क. मानलकावीर परु स्कार बेन स्टोक्सला नमळाला.
३. फक्त क ४. वरील सवा १. फक्त अ व क २. फक्त ब व क
३. फक्त अ ४. फक्त अ व ब
४०. जेरेमी लालरीनगंु ा खालीलपैकी कोणत्या खेळाशी सबं नं धत आहे?
१. नक्रके ट २. हॉकी ३. भारोत्तोलन ४. बॉनक्सगं ४८. जल धोरण बननवणारे देशातील पनहले राजय नकणते?
१. महाराष्ट्र २. उत्तर प्रदेश ३. तेलगं णा ४. मेघालय
४१. ज्ञानोबा-तक
ु ाराम परु स्कार २०१९ कोणास जाहीर झाला?
१. बाबासाहेब परु ं दरे २. रामदास महाराज ढोक ४९. ‘नस्कल इनं डया नमशन’ च्या सनदछ्या दतु पदी कोणाची ननयक्त
ु ी
३. मधक ु र रामदास जोशी ४. योगीराज नशके करण्यात आली आहे?
१. वरून धवन व अनष्ट्ु का शमाा
४२. संगीत नाटक अकादमी परु स्कार २०१९ बाबत खालील नवधाने २. अनमताभ बच्चन व जया बच्चन
अभ्यासा. ३. नहमा दास व देनवका राणी
अ. राजा श्रीधर यांना सगं ीत क्षेिातील योगदानाबद्दल परु स्कार नमळाला. ४. नवराट कोहली व स्मृती मानधना
ब. मनी प्रसाद यांना अनभनय क्षेिातील योगदानासाठी परु स्कार प्रदान झाला.
वरीलपैकी असत्य नवधान/ने ओळखा. ५०. आयएचएस (IHS) माके टनसु ार खालीलपैकी कोणत्या वषी
१. फक्त अ २. फक्त ब ३. अ व ब ४. कोणतेही नाही भारत जपानला मागे टाकत नतसरी सवाात मोठी अथाव्यवस्था बनेल?
१. २०३० २. २०२५ ३. २०४५ ४. २०५०
४३. खालील नवधाने अभ्यासा.
अ. नक ु तीच अनसयू ा उइके यांची मनणपरू च्या राजयपालपदी ननवड ५१. अंतरराष्ट्रीय बक
ु र पाररतोनषकाच्या ननणाय सनमतीमध्ये कोणत्या
झाली. भारतीय लेखकाची ननवड झाली आहे?
ब. नवश्व भषू ण हररचंदन यांनी गजु रातचे राजयपाल महणनू शपथ घेतेली. १. सवाानंद घोषाल २. जीत थाईल
१. अ योग्य व ब चक ू २. अ चक ू व ब योग्य ३. अरुंधती रॉय ४. यापैकी नाही
३. दोन्ही चक ू ४. दोन्ही योग्य
५२. खालील नवधाने अभ्यासा.
४४. राष्ट्रकुल टेबल टेननस अनजंक्यपद स्पधाा २०१९ कोणत्या नठकाणी अ. गायीला राष्ट्रमाता उत्तराखंड या राजयाने घोनषत के ले.
आयोनजत करण्यात आली? ब. मल
ु ींची पनहली नडनजटल शाळा बल्लारपरू येथे होणार.
१. कटक २. मबंु ई ३. नोएडा ४. गगं टोक क. अमरावती (आंध्र प्रदेश) येथे पनहली नजल्हा शीतकरण प्रणाली सरुु
करण्यात आली.
४५. नक ु तीच कोणाची थायलंडच्या पतं प्रधानपदी नेमणक
ू झाली? वरीलपैकी योग्य नवधान/ने कोणते/ती?
१. प्रयथु -शान ओछा २. माररयो माऊदेर १. फक्त अ व क २. फक्त अ व ब
३. थॉमस मेरीटॉन ४. नथगं लुक नशनवािा ३. फक्त ब ४. वरील सवा

४६. जेष्ठ नवचारवंत राजा ढाले याचं े नक

ु तेच ननधन झाले त्यांच्याबद्दल ५३. प्रादेनशक परु स्कार – २०१९ बाबत खालीलपैकी चक
ु ीचे पयााय
खालील नवधाने अभ्यासा. ननवडा.
अ. त्यांनी ‘नलटन मॅगॅझीनची’ चळवळ उभारली. १. जनस्थान परु स्कार : वसतं डहाके
ब. ते दनलत पँथरचे सस्ं थापक होते. २. राजश्री शाहू परु स्कार : आण्णा जहारे
क. त्यानं ी ‘आत्ता’ नावाचे ननयतकानलक प्रकानशत के ले. ३. तन्वीर सन्मान : बी. जयश्री
वरीलपैकी योग्य नवधान/ने ओळखा. ४. मास्टर नदनानाथ परु स्कार : डॉ. जयंत नारळीकर

* मासिक प्रश्निंच *
Page 71 of 81
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine Aug 2019

५४. नकु तेच अनभनेत स्वरूप दत्त यांचे ननधन झाले, ते कोणत्या ३. फक्त अ व क बरोबर ४. वरील सवा बरोबर
राजयाशी संबंनधत होते?
१. झारखंड २. पनिम बंगाल ३. आसाम ४. मध्य प्रदेश ६२. ‘शाश्वत नवकास उनद्दष्टे नलंग ननदेशांक (SDG Gender Index)’
बाबत खालील नवधाने अभ्यासा.
५५. ब्लमु बगा नबलेननयर इडं ेक्स : २०१९ च्या यादीनसु ार जगातील अ. २०१९ चा हा अशा प्रकारचा दसु रा ननदेशांक होता.
सवाानधक श्रीमंत व्यक्तींच्या दसु ऱया क्रमांकावर कोण नवराजमान झाले? ब. १२९ देशांच्या यादीत भारताला ९५ वे स्थान नमळाले आहे.
१. जेफ बेझोस २. बनााडा अरनॉल्ट क. ‘इक्वल मेजसा – २०३०’ या संस्थेने हा ननदेशांक तयार के ला आहे.
३. माका झकरबगा ४. नबल गेट्स वरीलपैकी असत्य नवधान/ने कोणते/ती ओळखा.
१. फक्त अ व क २. फक्त अ ३. वरील सवा ४. फक्त क
५६. इग्ं लंडच्या ब्रँड फायनान्स या सल्लागार सस्ं थेने भारतातील सवाात
मौल्यवान ब्रँड महणनू कोणाला गौरनवले आहे? ६३. #Selfewithsapling चा खालीलपैकी कशाशी सबं धं आहे?
१. ररलायन्स नडनजटल २. अदानी कॅ नपटल १. धानमाक नठकाणी सेल्फी काढण्यास मनाई
३. रॉयल कॅ प्रो ४. टाटा ग्रपु २. एक मोठी जनआरोग्य चळवळ
३. पयाावरण मिं ालयाची एक जनमोहीम
५७. आंतरराष्ट्रीय न्यायनवषयक नदन २०१९ बाबत खालील नवधाने ४. प्राणी संवधानसाठी जागनतक बँकेचा करार
अभ्यासा :
अ. १७ जल ु ै रोजी साजरा करण्यात आला. ६४. खालीलपैकी कोणता नदवस ‘मंडेला नदन’ महणनू साजरा करण्यात
ब. संकल्पना : ‘If you want peace Development, Work for येतो?
Justice’ अशी होती. १. ११ माचा २. २० एनप्रल ३. २२ मे ४. १८ जल ु ै
१. फक्त अ २. फक्त ब ३. अ व ब ४. दोन्ही नाही
६५. अमेररके तील अलास्का येथे नस्थत ‘नदनाली नशखर’ सर करण्याचा
५८. खालीलपैकी कोणास यक ु े इनं डया परु स्कार सोहळ्यात पराक्रम कोणी के ला?
‘जीवनगौरव परु स्काराने’ गौरनवण्यात आले? १. अपणाा कुमार २. शाहीन चतुवेदी
१. सर माका टुली २. माररया मनोअस ३. ऋतुजा शमाा ४. भारवी पनल्लकल
३. इररन ऍड्र्यसू ४. नक्रस मॅथ्यसु
६६. १५ नवत्त आयोगाबाबत खालील नवधाने अभ्यासा.
५९. ‘करतापरू सानहब कॉरीडॉर’ बाबत खालील नवधानांचा नवचार अ. या आयोगास अहवाल सदर करण्यास ३० नोव्हेंबर २०१९ पयंत
करा. मदु तवाढ देण्यात आली आहे.
अ. गरुु नानक देव यांच्या ५५० व्या जयंतीच्या नननमत्ताने बांधण्याचा ब. या आयोगाचे अध्यक्ष रमेश चंद आहेत.
ननणाय. वरीलपैकी अयोग्य नवधान/ने कोणती/ते ओळखा.
ब. हा कॉरीडॉर ‘भारत-अफगानणस्तान’ या देशांदरमयान आहे. १. फक्त अ २. फक्त ब ३. अ व ब ४. कोणतेही नाही
वरीलपैकी योग्य नवधान/ने कोणते/ती ओळखा.
१. फक्त अ २. फक्त ब ३. अ व ब ४. दोन्ही नाही ६७. ‘ब्लू फ्लॅग’ प्रमाणीकरण खालीलपैकी कशाशी संबंनधत आहे?
१. जागनतक अनहसं ा नदनाची संकल्पना.
६०. इफ्ं फी (International Film Festival of India) च्या सवु णा २. समद्रु नकनाऱयांना प्रमाणन नमळवणे.
महोत्सवी समारोहाचे आयोजन २०१९ कोठे होणार आहे? ३. भारतीय नौदलाचे यद्ध ु सराव सि.
१. महाराष्ट्र २. गोवा ३. नवी नदल्ली ४. भवु नेश्वर ४. यापैकी नाही.

६१. जागनतक पयाावरण नदन – २०१९ बाबत खालील नवधाने ६८. खालीलपैकी कोणत्या दोन पक्षयांच्या सवं धानासाठी सवोच्च
अभ्यासा. न्यायालयाने उच्चस्तरीय सनमती नेमली आहे?
अ. दरवषी ५ जनू रोजी साजरा के ला जातो. १. तणमोर व माळढोक २. नचमणी व आनशयन पॅरोट
ब. २०१९ चे यजमानपद सौदी अरे नबया देशाकडे आहे. ३. रॉके ट कावळा व तणमोर ४. लांडोर व व्हाईट कावळा
क. सक
ं ल्पना ‘Beat Sound Pollution’अशी आहे.
१. फक्त ब व क बरोबर २. फक्त अ बरोबर ६९. खालीलपैकी कोठे इल्यजु न (Illusion) मयनु झयम सरुु झाले आहे?

* मासिक प्रश्निंच *
Page 72 of 81
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine Aug 2019

१. पणु े २. औरंगाबाद ३. नानह्दक ४. नागपरू अ. नक ु ताच या संघाने आपला ५० वा अंतरराष्ट्रीय नवजय नमळनवला.
ब. नकु ताच त्यांनी नसंगापरू संघाचा पराभव के ला.
७०. सामानजक कायाकत्याा जया अरुणाचलम यांच्याबाबतीत खालील वरीलपैकी योग्य नवधान/ने कोणते?
नवधाने अभ्यासा. १. के वळ अ २. के वळ ब ३. अ व ब ४. दोन्ही नाही
अ. त्या वनकं ग नवमेन्स फोरमच्या संस्थानपका होत्या.
ब. त्या देशातील मनहला बचत गटांच्या चळवळीच्या प्रणेत्या होत्या. ७७. खालीलपैकी कोणी आनशयाई स्कूनर चॅनमपयननशपचे २०१९
वरीलपैकी योग्य नवधान/ने कोणते/ती? नवजेतेपद नमळनवले?
१. के वळ अ २. के वळ ब ३. अ व ब ४. कोणतेही नाही १. थानावत नतरापोंग २. पक
ं ज अडवाणी
३. राके श कलिी ४. पवू ाज मल्होिा
७१. खालील नवधानाचं ा अभ्यास करा.
अ. दनक्षण कोररया आनण उत्तर कोररया दरमयानच्या ननलाष्ट्करीकृ त ७८. अतं रराष्ट्रीय ओलनमपक सनमती (IOC) बाबत खालील नवधाने
भागात (DMZ) डोनाल्ड रमप आनण नकम जोंग उन याच ं ी भेट झाली. अभ्यासा.
ब. डोनाल्ड रमप उत्तर कोररयामध्ये पाउल टाकणारे दसु रे अमेररकन अ. नक ु तेच १२५ वधाापन नदन साजरा के ला.
अध्यक्ष आहेत. ब. आपल्या नवीन मख्ु यालयाचे न्ययू ॉका येथे उद्घाटन के ले.
१. अ योग्य २. ब योग्य वरीलपैकी सत्य नवधान/ने ओळखा.
३. अ व ब योग्य ४. अ व ब अयोग्य १. के वळ अ २. के वळ ब
३. अ व ब दोन्ही ४. दोन्ही नाही
७२. अंतरराष्ट्रीय सौर आघाडीच्या (ISA) फ्रेमवका करारावर नकु तीच
कोणत्या देशाने स्वाक्षरी के ली? ७९. मंबु ई प्रेस क्लबच्या वतीने देण्यात रे डीइक
ं (RedInk) ‘जनानलस्ट
१. पानकस्तान २. नायजेररया ३. पलाऊ ४. यापैकी नाही ऑफ द इअर’ हा प्रनतष्ठेचा परु स्कार कोणाला प्रदान करण्यात आला?
१. प्राची साटम २. गौरी मालुसरे
७३. इटं रनेट साथी (Internate Sathi) कायाक्रमाबाबत खालील ३. रचना कै वल्य ४. रचना खैरा
नवधाने अभ्यासा.
अ. गगु ल इनं डया आनण टाटा रस्ट यांचा संयक्त
ु उपक्रम आहे. ८०. लेसन्स लाईफ टॉट मी अननोइगं ली (Lessons Life Tought
ब. ग्रामीण भागातील मनहलांना नडनजटल साक्षरता प्रदान करणे, हा me Unknowingly) हे कोणाचे आत्मचररि आहे?
याचा प्रमख
ु उद्देश आहे. १. नप्रया वॉरीयर २. अनपु म खेर
वरीलपैकी सत्य नवधान/ने ओळखा. ३. आशालता कामठे ४. अननल कपरू
१. फक्त अ २. फक्त ब ३. दोन्ही ४. कोणतेही नाही
८१. यरु ोपच्या पररषदेने नक
ु ताच कोणत्या देशाला पन्ु हा मतदानाचा
७४. राष्ट्रीय तपास संस्था (NIA) दसु री नवधेयक २०१९ बाबत अनधकार नदला?
खालील नवधाने अभ्यासा. १. चीन २. जपान ३. पानकस्तान ४. रनशया
अ. राजयसभेत ते ६ नवरुद्ध २७८ मतांनी पाररत झाले.
ब. याद्वारे राष्ट्रीय तपास संस्था कायदा २००८ मध्ये दरुु स्त्या करण्यात ८२. ‘अंतरराष्ट्रीय खलाशी नदन’ बाबत खालील नवधाने अभ्यासा.
आल्या आहेत. अ. २५ जनू रोजी साजरा करण्यात आला.
वरीलपैकी योग्य नवधान/ने ओळखा. ब. २०१९ या वषााची संकल्पना ‘नलंग समानतेसाठी मी तयार आहे’
१. फक्त अ २. फक्त ब ३. दोन्ही ४. दोन्ही नाही अशी होती.
वरीलपैकी योग्य नवधान/ने कोणते/ती ते ओळखा.
७५. भारतीय नौदलाने पनशायन आखात आनण ओमानच्या १. के वळ अ २. के वळ ब ३. अ व ब ४. दोन्ही नाही
आखातामध्ये............जयामळ
ु े भारतीय जहाजाच
ं ा या क्षेिातनू सरु नक्षत
प्रवास होईल. ८३. यक ु े -भारताच्या सवाात प्रभावशाली व्यक्तींमध्ये खालीलपैकी
१. ऑपरे शन ध्येय २. ऑपरे शन जय कोणास स्थान नमळाले आहे?
३. ऑपरे शन करण ४. ऑपरे शन सक
ं ल्प १. रघरु ाम राजन २. राजीव भागाव
३. ननमाला सीतारामन ४. यापैकी नाही
७६. भारतीय मनहला रग्बी संघाबाबत खालील नवधाने पहा.

* मासिक प्रश्निंच *
Page 73 of 81
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine Aug 2019

८४. जी-२० पररषद २०१९ बाबत खालील नवधाने अभ्यासा. २. सरु क्षा नवकास ननधी
अ. दनक्षण कोररयातील सेउल या नठकाणी पार पडली. ३. मातृभाषा बचत गट
ब. भारताचे प्रनतनननधत्व ननमाला सीतारामन यांनी के ले. ४. नववेकवनधानी सोसायटी ऑफ बेंगाल
क. २०२१ ची पररषद भारतात पार पडणार आहे.
वरीलपैकी सत्य नवधान/नेओळखा. ९३. खालीलपैकी कोणता देशाचे नक
ु तेच आनफ्रकन संघ (AU) मधनू
१. के वळ अ २. के वळ अ व क ननलंनबत करण्यात आले आहे?
३. के वळ ब व क ४. कोणतेही नाही १. पराग्वे २. सदु ान ३. इनथओनपया ४. के ननया

८५. ‘जागनतक अमं ली पदाथा दरुु पयोग व अवैध तस्करी नवरोधी नदन’ ९४. जागनतक अन्नसरु क्षा नदनाबाबत २०१९ खालील नवधाने अभ्यासा.
कोणत्या नदवशी साजरा करण्यात येतो? अ. ७ जनू रोजी पनहलाच अशा प्रकारचा नदन साजरा करण्यात आला.
१. २६ जनू २. १२ एनप्रल ३. १९ माचा ४. ४ मे ब. याची सकं ल्पना ‘अन्न सरु क्षा प्रत्येकाची जबाबदारी अशी होती.
वरीलपैकी चक ु ीचे/ची नवधान/ने कोणती/ते?
८६. अतं रराष्ट्रीय नबयाणे चाचणी असोनसएशन काँग्रेसचे (ISMA) चे १. फक्त अ २. फक्त ब ३. अ व ब ४. कोणतेही नाही
आयोजन कोठे करण्यात आले?
१. नागपरू २. मंबु ई ३. भोपाळ ४. हैद्राबाद ९५. नृपेंद्र नमश्रा यांच्याबाबत खालील नवधानांचा नवचार करा.
अ. त्यांची पतं प्रधानांच्या मख्ु य सनचवपदी फे रननयक्त
ु ी करण्यात आली.
८७. नक ु तीच मनणपरू चे राजयपाल महणनू कोणाची ननवड करण्यात ब. त्यांचा कायाकाल तीन वषांनी वाढनवण्यात आला.
आली? क. ते रायचे अध्यक्ष आहेत.
१. सत्यपाल मनलक २. अनघा पलीकुल वरीलपैकी योग्य नवधान/ने ओळखा.
३. पद्मनाभ आचाया ४. सी. नवद्यासागर १. फक्त अ २. फक्त ब ३. फक्त अ व क ४. वरील सवा

८८. भारतीय ननयाात महासाघांच्या अध्यक्षपदी कोणाची नेमणक

ू ९६. भारत कोणत्या देशाच्या मदतीने ‘राष्ट्रीय सागरी वारसा संग्रहालय
करण्यात आली? स्थापन करणार आहे?
१. शरद कुमार सराफ २. शरद पवार १. नेपाळ २. इस्त्राईल ३. पोतृगल ४. इटली
३. दादासाहेब लोकरे ४. नवनोदकुमार झा
९७. कासीम जोमाता तोकायोव यांनी ......... या देशाच्या राष्ट्राध्यक्षपदी
८९. ऍमनेस्टी इटं रनॅशनल या संस्थेचा ‘अँबने सटर ऑफ कॉनसाइन्स’ हा शपथ घेतली?
परु स्कार कोणाला नमळाला आहे? १. कझाकस्तान २. नैरोबी ३. नसरीज ४. इनजप्त
१. ऍना पॉलीबगा २. सॅन्ड्रा एवलीन
३. ग्रेटा थनबगा ४. पॅनरक जोन्स ९८. नक ु तीच कोणत्या राजयात उपमख्ु यमिं ीपदी ५ व्यक्तींची नयु क्त
ु ी
करण्यात आली?
९०. नदल्ली उच्च न्यायालयाचे नवे मख्ु य न्यायाधीश महणनू कोणी १. गजु रात २. कनााटक ३. गोवा ४. आंध्र प्रदेश
शपथ घेतली?
१. वजभु ाई वाला २. सरदारनसगं ९९. ‘IndspaceEx’ नक ु तेच चचेत होते, याचा संबंध खालीलपैकी
३. धीरूभाई पटेल ४. प्रज्ञान झावरी कशाशी आहे?
१. भारताची शक्र
ु मोहीम
९१. फ्लाईस्टस्टेटस (Flightstatus) या सस्ं थेच्या ननष्ट्कषाानसु ार २. पयाावरणासबं धं ी जनजागृती
जगातील सवाात वक्तशीर एअरलाईन कोणते? ३. भारताचा अतं राळात होणारा यद्ध
ु ाभ्यास
१. इनं डयन एअरलाईन २. श्रीलंकन एअरलाईन ४. यापैकी नाही
३. नेपाळ एअरलाईन ४. नसगं ापरू एअरलाईन
१००. ‘जागनतक रक्तदाता नदन’ कधी आयोनजत करण्यात येतो?
९२. सयं क्त
ु राष्ट्रांच्या नवकास कायाक्रमाद्वारे (UNDP) देण्यात येणारा १. १५ नोव्हेंबर २. १८ मे ३. १४ जाने. ४. १४ जनू
इक्वेटर पाररतोनषक-२०१९ कोणास जाहीर झाले आहे?
१. डेक्कन नवकास सोसायटी मनहला गट

* मासिक प्रश्निंच *
Page 74 of 81
 Click Here for Old eCAD Magazine

मासिक प्रश्निंच: उत्तर व सवश्लेषण

१. ३ - मशक्षण : बी. कॉि आमण एल. एल. बी.
- अमिष मिपाठी याचां ी प्रमिद्ध पस्ु तके - १९५४ िाली िगर-हवेली िक्त ु ीलढ्यात िहभाग.
- Secret of the Nagas, Sita-Warrior of Mithila - काही कला रे ड क्रॉि (गोवा) चे अध्यक्ष.
- ते श्रीमिवाि गोंिू याांची जागा घेणार आहेत. - आत्िचररि : ितीचे वाण
- लडां ििधील िेहरू िेंटर इडां ीयि कॉन्िील फॉर कल्चरळ ररलेशि अतां गगत - गोवा िरकारचा गोवा परु क्िार प्राप्त.
येतात.
९. १
२. २ - राज्याच्ां या श्रेणीत िहाराष्ट्र ५ व्या स्थािावर.
- दरवषी हा मदवि २० जिू रोजी आयोमजत करण्यात येतो. - ग्रािीण मवभागात कोल्हापरू मजल्यािे दिु रा क्रिाक ां मिळमवला.
- २००१ पाििू या मदिाि आयोमजत करण्याि िरुु वात झाली. - िातारा मजल्याि मवशेष परु स्कार.
- कें द्रीय जलशक्ती िांिी : गजेंद्रमिांह शेखावत
३. १
- शेफाली जिु ेजा याचां ी मिवड ‘अतां रराष्ट्रीय िागरी उड्डाण िांस्था १०. ३
(International Civil Aviation Organisation) च्या पररषदेवर - श्रीराि जोशी : पिकार
मिवड झाली आहे. (िख्ु यालय : िॉमन्रअल: कॅ िडा) - िेघालयचे राज्यपाल तथागत राय याांच्या हस्ते परु स्कार.
- त्या भारतीय िहिल
ू िेवते ील अमधकारी आहेत. - राष्ट्रवाद आमण अथगमवषयक धोरणाच्या लेखिािाठी हा परु स्कार देण्यात
- कालावधी ३ वषे. आला.
४. ४ ११. ४
- आणखी मजल्हे : बेळगाव, बागलकोट (किागटक), िातारा भौगोमलक - िािांत गोयल याचां ी आयबी प्रिख
ु पदी मिवड : बालाकोट हवाई हल्ला
मिदेशाांक वैधता १० वषागपयंत अिेल. व २०१६ च्या िमजगकल स्राईक िध्ये िहत्वाची भमू िका.
- िांबमां धत कायदा : १९९९
१२. २
५. २ - हा मिदेशाांक िीती आयोगािे जाहीर के ला.
- अिा करार ७ िे २०१९ रोजी प्रिार भरती (भारत) आमण बाग्ां लादेश टी. - याििु ार राज्याांचा क्रि
व्ही (BTV) याांच्यािध्ये झाला. िहाराष्ट्र, राज्यस्थाि, गजु रात आमण िध्य प्रदेश.
- डी. डी. इमां डया िरुु वात : १४ िाचग १९९५ - कृ षी उत्पन्ि बाजार िमिती कायद्ातां गगत याचे मिकष तयार करण्यात
- िख्ु यालय : िवी मदल्ली आले आहेत.
- अतां गगत येणाऱ्या वामहन्या : डी. डी. न्यजू , डी. डी. िॅशिल, डी. डी. स्पोटग
आमण डी. डी. भरती. १३. ३
- िांबु ईत आतापयंत या अमभयािाची िरुु वात झाली िाही.
६. २ - पयागवरण िांतलु ि आमण जागमतक तापिािवाढीवर िात करण्यािाठी
- कालेश्वर प्रकल्प तेलगां णा िरकारचा उपक्रि आहे. राज्यात ५० कोटी वृक्ष लागवड करण्याचा राज्य शाििाचा िािि आहे.
- हा प्रकल्प गोदावरी िदीवर बाधां ण्यात आला आहे. - मजल्हावार वृक्ष लागवड : कोल्हापरू मिांधदु गु ग, रत्िामगरी, ठाणे आमण
- तेलगां णा िख्ु यििां ी : चद्रां शेखर राव अहिदिगर.
- तेलगां णा राज्यपाल : िरमिांहि
१४. ३
७. २ - ही स्पधाग ररओ दी जिेररओ येथे पार पडली.
- आरोग्य मिदेशाांकात २३ आरोग्य मिकषाचां ा मवचार करूि क्रिवारी तयार - अमां ति िािन्यात ब्राझील िांघ १० खेळाडूांिह खेळला.
के ली आहे. - ब्राझील िांघाचा कणगधार – डॅिी आमल्वि
- हरयाणा (१२), राजस्थाि (१६), झारखांड (१४) या राज्याचां ी क्रिवारी
खालावली आहे. १५. १
- हे पस्ु तक एकूण १० भाषािां ध्ये प्रकामशत होणार आहे.
८. ४ - आमद शक ां राचायग इ.ि. ८ व्या शतकातील थोर भारतीय तत्वज्ञ होते.
- िोहि रािडे याांचा जन्ि २५ मडिेंबर १९३० िध्ये िाांगली येथे झाला. - हे पस्ु तक प्रश्न उत्तर स्वरुपात आहे.
* मासिक प्रश्निंच सिश्ले षण*
Page 75 of 81
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine
१६. २
- ही स्पधाग फ्रान्ि देशात पार पडली.
- अमां ति िािन्यात िेदरलडां चा २-० अिा पराभव झाला.
- अिेररके िे ही स्पधाग आतापयंत ४ वेळा मजक
ां ली.
१७. २
- भारतीय िौर उजाग िहािांडळ (Solar Energy Corporation of
india) बरोबर करार.
- िवग पोलीि ठाणे (ििु ारे २००) िौर पॅिल बिमवणार
- मदल्ली पोलीि आपली िवग ठाणी ‘Eco-Friendly’ करणार
१८. १
- या स्पधेत भारतच्या परुपल्ली कश्यपला उपमवजेतेपद.
- ली शी फें ग : चीिचा खेळाडू.
- िमहलाच्ां या स्पधेत द. कोररयाची िी यगां मवजेता.
१९. ४
२०१९ चा राष्ट्रीय िामां ख्यकी मदि १३ वा होता.
- भारताचे थोर िाांमख्यकीतज्ञ पी. िी. िहालिोबीि याांच्या जयांती मदिी हा
मदवि िाजरा करण्यात येतो.
- पी. िी. िहालिोबीि याांिा ‘भारतीय िांख्यीकीचे जिक म्हणतात.
२०. १
- मदल्ली पोमलिािां ी या अमभयािातगां गत ििु ारे ििु ारे ३३३ हरवलेल्या
िलु ािां ा शोधिू त्याच्ां या पालकाक
ां डे िोपमवले आहे.
- हे अमभयाि २०१४ िाली िरुु करण्यात आले.
- यािाठी मदल्ली पोमलिाांिी ‘Anti-Human Trafficking Unit
(AHTU)’ स्थापि के ले आहे.
२१. २
- या आधी तामिळिाडू, िहाराष्ट्र आमण तेलगां ािा या राज्याांिी २५% हूि
अमधक आरक्षण मदले आहे.
- प. बगां ाल िध्ये खल्ु या प्रवगागतील आमथगकदृष्ट्या किकुवत (EWS)
वगागला १०% आरक्षण घोमषत के ल्यािे एकूण ५५% आरक्षण झाले आहे.
- प. बगां ाल िख्ु यिांिी : ििता बॅिजी
२२. १
- खालील भाषाांिध्ये िवोच्च न्यायालयाचे मिकाल प्रमिद्ध होणार : महदां ी,
तेलग,ु आिािी, इग्रां जी, िराठी, उडीया.
- २०१७ िध्ये कोची येथील कायगक्रिात राष्ट्रपती राििाथ कोमवांद यािां ी
अिा आदेश मदला.
२३. १
- NATO : North Atalantic Treaty Organisation
- िख्ु यालय: ब्रिु ेल्ि, बेमल्जयि
- स्थपिा: ४ एमप्रल १९४९
* मासिक प्रश्निंच सिश्ले षण*
Page 76 of 81
Aug 2019
- अिेररका व यरु ोपीय खांडातील देशाांची िघां टिा.
- १२ देशाांिी मिळूि NATO ची स्थापिा के ली होती.
२४. ३
- िख्ु यििां ी पदाचा कायगकाल पणू ग करणारे दिु रे व्यक्ती.
- या आधी : वितां राव िाईक
- ते िागपरू दमक्षण-पमिि ितदारिघां ाचे प्रमतमिमधत्व करतात.
२५. २
- भाविा काांत याांिी ही पािता मिग २१ बायिि मविािावरील लढाऊ
पायलट म्हणिू अभ्यािक्रि पणू ग के ल्यािांतर मिळाली आहे.
- त्या िध्या िल (राजस्थाि) येथे एअरबेििध्ये तैिात आहेत.
- जन्िगाव : बाहुर (मबहार)
२६. ३
- पजां ाब आमण जम्िू काश्िीरच्या पामकस्तािच्या लागिू अिलेल्या
िीिावां र ही िोहीि हाती घेतली आहे.
- यािध्ये या िीिाांवर ‘घिु खोरीमवरोधी ग्रीड’ बिमवण्यात आले आहे.
- तिेच या भागािध्ये आधमु िक तांिज्ञािािह प्रचांड िोठ्या प्रिाणावर
िैन्यही तैिात करण्यात आले आहे.
२७. १
- डॉ. मप्रयाकां ा जावळे िध्या िामविीबाई फुले पणु े मवद्ापीठात कायगरत
आहेत.
- या पररषदेचा यावषीचा मवषय : मवभक्त पॉवर ररऍक्टरकडूि मवस्ताररत
इधां ि व्यवस्थापि-भतू काळापाििू मशकणे आमण भमवष्ट्य िक्षि करणे.
- या पररषदेत डॉ. जावळे याांिी ‘परिाणू उजाग-मवस्ताररत इधां ि व्यवस्थापि
आमण त्यापढु ील िािामजक व कायदेशीर अतां रराष्ट्रीय व राष्ट्रीय आव्हािे
या मवषयावर ित िाडले.
२८. २
- पमहल्या भारतीय िमहला रॉके ट िायमां टस्ट म्हणिू ओळख अिणाऱ्या
ररतू कररधल याच्ां याकडे ‘मिशि डायरे क्ट’ ची जबाबदारी.
- एि वमिता – प्रोजेक्ट डायरे क्टर
२९. ४
- डॉ. िदामशवराव गोरक्षकर िबांु ईतील छिपती मशवाजी िहाराज
वस्तिु ांग्रहालयाचे िाजी िचां ालक होते.
- मिधि : १३ जल ु ै २०१९
- जगभरात अिेक मठकाणी कें द्र िरकारचे प्रमतमिधी म्हणिू हजर.
३०. २
- मििोिा हॅलपे : रोिामिया
- अमां ति िािन्यात िातव्या िािाांमकत हॅलपे िे िेरेिा मवल्यम्िचा पराभव
के ला.
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine Aug 2019

३१. ४ - िाििावीर : बेि स्टोक्ि

- उदयवीर मिद्धू यािे या स्पधेत दोि िवु णगपदक मिळमवले.
- िाांमघकचे िवु णग आमण रौप्यपदक भारताला. ४०. ३
- भारताच्या यवु ा भारोत्तोलि जेरेिी लालरीिांगु ा यािे िािोआ देशात िरुु
३२. १ अिलेल्या २०१९ राष्ट्रकुल भारोत्तोलि अमजक्ां यपद स्पधेत तीि मवक्रि
- राहुल आवारे : िहाराष्ट्र िोडीत काढले.
- ६१ मकलो गटात िवु णग - वय : १६ वषे, वजिी गट : ६७ kg
- याच स्पधेत उत्कषग काळे (िहाराष्ट्र) : ब्राझझपदक - त्यािे यवु ा मवश्वमवक्रि आमशयाई स्पधांिधील मवक्रि आमण राष्ट्रकुल
- भारतािे या स्पधेत तीि िवु णगपदकाांिह चार पदकाांची किाई के ली. स्पधांिधील मवक्रि िोडले.

३३. ४१. ३
- ही िोहीि यशस्वी झाल्याि चांद्राला स्पशग करणारा भारत चौथा देश - िाांस्कृ मतक कायगिांिी मविोद तावडे याांिी घोषण के ली.
अिेल. - स्वरूप : ५ लाख रु., िािपि आमण िािमचन्ह
- यापवू ी अशी कािमगरी करणारे देश : रमशया, अिेररका आमण चीि.
४२. ३
३४. २ - अकादिी परु स्कार
- शांकराव चव्हाण : कॉांग्रिे चे जेष्ठ िेते. - िांगीत क्षेि : िणी प्रिाद, तरुण भट्टचयग, िरु े श वाडकर, शाांती हरीिांद,
- िाजी कें द्रीय गृहिांिी अलािेलू िणी.
- जलिांस्कृ तीचे जिक - िृत्यकला : राजा श्रीधर, अखि लक्ष्िी देवी, गोमपका विाग, तपिकुिार
- ििाधीस्थळ : घिेगाव (िाांदडे ) पट्टिायक, मदपक िजु िु दार.
- िाटक : राजीव िाईक, स्वप्ि िांदी, मदवाणमिगां बजेली.
३५. २
- उद्देश : वैद्कीय िेवते ील िवां ाद वाढमवणे ४३. ३
- उत्तर प्रदेश िख्ु यििां ी : योगी अमदत्यिाथ - काही राज्ये व त्याचां े राज्यपाल.
- छत्तीिगढ : अिियू ा उइके
३६. १ - आध्रां प्रदेश : मवश्व भषू ण हररचांदि
- फ्रान्ि या देशात आयोजि.
- उद्देश : यरु ोमपयि लष्ट्करी ििस्याचां े दशगि घडमवणे. ४४. १
- पाश्वगभिू ी : फ्रेंच राज्यक्राांतीवेळी १४ जल
ु ै १७८९ रोजी बॅमस्टल मकल्ला - या स्पधेत भारतीय िघां ाचे िेतत्ृ व : अचांता शरथ किाल.
उद्वस्त करण्यात आला होता. - भारताचा ‘ब’ गटात ििावेश.
- फ्रान्िचे अध्यक्ष : इिॅन्यएु ल िॅक्रॉि. - ‘ब’ गट : भारत + मिगां ापरू + स्कॉटलडां

३७. ३ ४५. १
- ते बाग्ां लादेशचे िाजी अध्यक्ष आमण िाजी लष्ट्करी अमधकारी होते. १४ - प्रयथु शाि ओछा यािां ी २०१४ िध्ये ित्ता हातात घेतली होती.
जलु ै २०१९ रोजी त्याचां े मिधि झाले. - ते लष्ट्कराचे किाांडर
- ते काहीकाळ ििां देत मवरोधी पक्षिेते होते. - थायलडां ची राजधािी : बझकॉक

३८. २ ४६. ४
- मवश्व िामहत्य िांिेलि : २०१९ - राजा ढाले : (१९४०-२०१९)
- मठकाण : अगां कोरवाट (कांबोमडया) - आबां डे करी चळवळीचे भाष्ट्यकार
- अध्यक्ष: डॉ. गो. ब. देगलरू कर - मलटल िॅगॅझीिची चळवळ उभारणारे मवचारवांत
- उद्घाटि : श्रीपाल िबिीि
४७. २
३९. ४ - २०१९ च्या मवश्वचषकात िवागमधक िाििावीर रोमहत शिाग.
- अमां ति िाििा : इग्ां लडां मव. न्यझू ीलडां - िामलकावीर : के ि मवल्यिन्िि (न्यझू ीलडां कणगधार)
- मवजेता िघां : इग्ां लडां - अमां ति िाििा : बेि स्टोक्ि (िाििावीर)

* मासिक प्रश्निंच सिश्ले षण*

Page 77 of 81
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine Aug 2019

४८. ४ ५६. ४
- उपक्रिाचा िख्ु य उद्देश : - इमां डयाज १०० मलमडांग ‘ब्रझडि-२०१९’ या शीषगकाखाली देशातल्या
िहकारी तत्वावर शाश्वत पाण्याचे स्त्रोत वाढमवणे. िवागत िौल्यवाि ब्रझडची एक यादी जाहीर.
जलस्रोताचां े िांरक्षण काणे. - टाटा ग्रपु चे िल्ु य : १९.५५ अब्ज डॉलर
िदी प्रदषू ण किी करणे. - मद्वतीय स्थाि : भारतीय आयगमु विा िहािडां ळ
- तृतीय स्थाि : इन्फोमिि (६.५ अब्ज डॉलर)
४९. १
- वरूि धवि व अिष्ट्ु का शिाग याांच्या ‘िईु धागा’ मचिपटातिू कौशल्यपणू ग ५७. २
प्रमशक्षणाचे िहत्व ििदू के ले आहे. - उद्देश : आतां रराष्ट्रीय न्यायमवषयक बाबींिध्ये ििु िू ता आणणे .
- Skill India Mision : १५ जल ु ै २०१५ - याच मदवशी १९९८ िाली रोि (इटली) येथे न्यायदेवतेच्या पतु ळ्याचे
- अमभयाि उमद्दष्ट : २०२२ पयंत ४० कोटी भारतीयाांिा कौशल्यपणू ग अिावरण करण्यात आले होते.

५०. २ ५८. १
- चालू वषागत (२०१९) भारत मब्रटिला िागे टाकत जगातील ५ वी िवागत - िर िाकग टुली
िोठी अथगव्यवस्था बिणार आहे. - मब्रटिचे अिभु वी पिकार
- भारताची अथगव्यवस्था २०२५ िालापयंत ५.९ लक्ष कोटी डॉलरपयंत - ते िवी मदल्ली येथील बीबीिीचे िाजी ब्यरु ो चीफ आहेत.
पोहचण्याचा अदां ाज. - यापवू ी त्याांिा मब्रटिच्या राणी एमलझाबेथ मद्वतीय याांिी परु स्कृ त के ले
- िध्या भारत जागमतक बझकेच्या व्यविाय िल ु भीकरणािांबधां ी होते.
मिदेशाांकािध्ये १९० देशाांिध्ये ७७ व्या क्रिाांकावर आहे. - पद्मभषू ण भारत िरकारिे प्रदाि के ला आहे.

५१. २ ५९. १
- जीत थाईल : (राज्य के रळ) - हा कॉरीडॉर ‘भारत-अफगामिस्ताि’ या देशाांदरम्याि आहे.
- प्रमिद्ध ‘िाकोपोलीि’ या कादबां रीचे लेखक - मशवाय भारत मझरो पॉईटवर
ां एक पलू बधां णार आहे.
- िामहत्य अकादिी परु स्कार मवजेते. - प्रमतमदि ५००० भारतीय भामवक करतापरू िामहब गरुु द्वाराला भेट देऊ
- ‘The Book of Chocolate Sentence’ ही प्रमिद्ध कादबां री. शकतात.

५२. ४ ६०. २
- कें द्रीय िामहती व प्रिारण िांिी : पप्रकाश जावडेकर
५३. ४ - या िहोत्िवाचे २००४ पाििू गोव्यात आयोजि के ले जाते.
- िस्टर मदिािाथ परु स्कर : २०१९ - स्थपिा : १९५२
- िलीि खाि - या िहोत्िवाचा २०१९ भागीदारी देश : रमशया
- पण्ु यभषू ण परु स्कार (२०१९) : डॉ. गो. ब. देगलरू कर
- रिाबाई रािडे परु स्कार (२०१९) : िक्तु ा ििोहर ६१. २
- २०१९ चे यजिािपद : चीि
५४. २ - िांकल्पिा : ‘वायू प्रदषू ण (Beat Air Pollution)’
- स्वरूप दत्त : वयाच्या ७८ व्या वषी मिधि - १९८७ िालापाििू हा मदि िाजरा करण्यात येतो.
- त्याचां े काही मचिपट : पाप पण्ु य, िािवता, आपिजात - २०१८ च्या पयागवरण मदिाचे यजिािपद भारताकडे.

५५. २ ६२. २
- या यादीििु ार जगातील िवागमधक ५ श्रीिांत व्यक्ती - अशा प्रकारचा हा पमहलाच मिदेशाांक आहे.
१. जेफ बेझोि (अिेझॉि : अिेररका) - या मिदेशाांकािध्ये देशाांचे िल्ु याक
ां ि १७ पैकी १४ शाश्वत मवकाि
२. बिागडग अरिॉल्ट (LVMH : अिेररका) उमद्दष्टािां धील ५१ मिकषाच्ां या आधारे करण्यात आले आहे.
३. मबल गेट्ि (िायक्रोिॉफ्ट : अिेररका)
४. वॉरे ि बफे (हॅथवे : अिेररका) ६३. ३
५. िाकग झकरबगग - कें द्रीय पयागवरण िांिी प्रकाश जावडेकर याांिी ५ जिू रोजी िाजरा के लेल्या
जागमतक पयागवरण मदिाच्या पाश्वगभिू ीवर या जििोमहिेचा प्रारांभ के ला.

* मासिक प्रश्निंच सिश्ले षण*

Page 78 of 81
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine Aug 2019

- एक रोपटे (sapling) लाविू त्याििवेत आपला िेल्फी ििाज - अिघां टीत क्षेिातील िमहलाांिाठी तामिळिाडू बचतगटाचां ी स्थपिा
िाध्यिावर पोस्ट करत िवांिी यात िहभाग घेण्याचा िांकल्प. के ली.
- या मदवशी मक्रके टपटू कमपल देव आमण मििेअमभिेते जॅकी श्रॉफ याांिी - १९७८ : वमकं ग मविेन्ि फोरिची स्थापिा.
वृक्षारोपण करण्याचे आव्हाि के ले.
७१. १
६४. ४ - १९५० ते १९५३ अशी तब्बल ४ वषे चाललेले कोररयि यद्ध ु , शातां ता
- िेल्िि िांडेला करार ि होता शस्त्रिांधी होविू जेथे थाांबले त्या रे षवे र रम्प आमण मकि
- जन्ि : १८ जल ु ै १९१८ याचां ी भेट झाली.
- िृत्यू : ५ मडिेंबर २०१९ - यावेळी दमक्षण कोररयाचे अध्यक्ष ििू -जे-इि उपमस्थत होते.
- दमक्षण आमफ्रके चे िाजी अध्यक्ष (पमहले कृ ष्ट्णवणीय)
- त्याांिा १९९३ िाली िोबेल शाांती परु स्कार मिळाला. ७२. ३
- या कराराव स्वाक्षरी करणारा पालाऊ हा ७६ वा देश आहे.
६५. १ - िाराक्के श (िोरोस्को) येथे झालेल्या कोप – २२ पररषदेत १५ िोव्हेंबर
- अपणाग कुिार : भारतीय पोलीि िेवते ील अमधकारी आिी इडां ो-मतबेट २०१६ रोजी अतां रराष्ट्रीय िौर आघाडीचा करार खल ु ा करण्यात आला.
बॉडगर पोलीि दलातील अमधकारी. - अतां रराष्ट्रीय िौर आघाडी : २०१५
- त्यािां ी मतिऱ्या प्रयत्िात मशखर िर के ले. - िख्ु यालय : गरू ु ग्राि (हररयाणा)
- त्या ७ िात खांडातील ७ िवोच्च मशखर िर करणाऱ्या एकिेव
आयपीएि अमधकारी. ७३. ३
- मदिाली मशखर : २०,३१० फुट उांच. - िध्या १८ राज्याांिध्ये राबमवला जात आहे.
- िकु ताच ओमडशा व पांजाब राज्यात मवस्तार.
६६. २ - िरुु वाट जल
ु ै २०१५
- आयोगाची स्थापिा : िोव्हेंबर २०१७ - राजस्थाििध्ये प्रायोमगत तत्वावर िरुु वात करण्यात आली होती.
- या आयोगाच्या मशफारशींची अिां लबजावणी : १ एमप्रल २०२० ते ३१
िाचग २०२५ ७४. २
- अध्यक्ष : एि. के . मिगां - हे मवधेयक लोकिभेत ६ मवरुद्ध २७८ ितािां ी पाररत झाले.
- राष्ट्रमहत अबामधत ठे वणे व देशातिू दहशतवादाचा मबिोड करणे या
६७. २ हेतिू े राष्ट्रीय तपाि यांिणेला अमधक अमधकार देण्यािाठी हे मवधेयक
- कें दीय पयागवरण िांिालयािे भारतातील १२ ििद्रु मकिाऱ्याचां ी प्रिाणि िाांडण्यात आले.
मिळमवण्यािाठी मिवड के ली आहे. - या मवधेयकािळ ु े आता राष्ट्रीय तपाि यांिणेला एखाद्ा गभां ीर गन्ु यािाठी
- जे स्वच्छता आणी पयागवरण िबां धां ी मवमवध मिकष पणू ग करणाऱ्या परदेशातही तपाि करण्याचे अमधकार मिळणार आहेत.
स्थळाांिा प्रदाि के ले जाते.
७५. ४
६८. १ - या क्षेिात अलीकडील काळात झालेल्या िागरी घडािोडींच्या
- िाळढोक (ग्रेड इमां डयि बस्टडग) आमण तणािोर (लेिर फ्लोरीकि) या पाश्वगभिू ीवर हे ऑपरे शि लॉांच करण्यात आले.
दोि भारतीय पक्षाांच्या िािशेष होण्याच्या धोक्याची गांभीर दाखल. - भारतीय िौदलाच्या िौका INS चेन्िई आमण INS ििु ैिा या क्षेिातील
- ३ िदस्यीय िमिती : मदपक आपटे, अिट आर रहिािी, धिांजय िोहि. िागरी िरु क्षा िमु िमित करण्यािाठी पाठमवण्यात आल्या आहेत.

६९. २ ७६. २
- िहात्िा गाांधी मिशिच्या एपीजे अब्दल ु कलाि खगोल अतां राळ मविाि - भारताच्या िमहला रग्बी िघां ािे आपला पमहला अतां रराष्ट्रीय मवजय
कें द्र व क्लबच्या वतीिे हे िांग्रहालय उभारले. मिळमवला.
- या िांग्रहालय िांस्थेचे िमचव अक ां ु शराव कदि याांच्या ‘िािाचा गाव’ - आघाडीची खेळाडू : िमु ििा िायक
िक ां ल्पिे त ि
ू तयार करण्यात आले आहे .
७७. २
७०. ३ - भारताच्या पांकज अडवाणीिे आपले कररयर स्लॅि पणू ग के ले.
- जया अरुणाचलि - िवग प्रकारात आमशयाई आमण मवश्व चॅमम्पयिमशप मजकां णारा तो एकिेव
- २९ जिू २०१९ रोजी चेन्िई यथे मिधि. खेळाडू ठरला आहे.

* मासिक प्रश्निंच सिश्ले षण*

Page 79 of 81
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine Aug 2019

७८. १ ८६. ४
- अतां रराष्ट्रीय ओलमम्पक िमितीिे लोझोि (मस्वत्झरलडां ) येथे आपल्या - २६ जिू ते ३ जल
ु ै दरम्याि आयोजि
िव्या िख्ु यालयाच्या इिारतीचे उद्घाटि के ले.
- स्थापिा : २३ जिू १८९४ ८७. ३
- या इिारतीला उजाग-कायगक्षि शाश्वतेिाठी अतां रराष्ट्रीय परु स्कार प्राप्त. - िमणपरू उच्च न्यायालयातील जेष्ठ न्यायाधीश लािश ु गांु कि यािां ी त्यिां ा
पद आमण गोपिीयतेची शपथ मदली.
७९. ४ - ते भारतीय जिता पक्षाशी िांबमां धत आहेत.
- मरब्यिु न्यजू िमव्हगिच्या पिकार. - त्याांिी िागालझड, आिाि, मिपरु ाचे राज्यपाल म्हणिू काि के ले आहे.
- त्याांिी आधार काडगचा डेटा िरु मक्षत ििल्याचा गौप्यस्फोट के ला. - िामिपरु ाची राजधािी : इम्फाळ.
- िध्या त्या ‘द हमफांगटि’ पोस्टिाठी काि करत आहेत.
८८. १
८०. २ - ते िािामां कत मियागतदार गणेश कुिार गप्तु ा याचां ी जागा घेतील.
- हे पस्ु तक पेंमग्वि रझ डि हाउिद्वारे प्रकामशत के ले जाणार आहे. - यापवू ी भारतीय मियागत िहािाघाचां े दोिदा उपाध्यक्ष रामहले आहेत.
- प्रकाशिाची तारीख : ५ ऑगस्ट २०१९ - चार वेळा क्षेिीय अध्यक्ष (पमिि क्षेि)
- अिपु ि खेर : पद्मश्री, पद्मभषू ण - भारतीय मियागत िहािघां ाचे उपाध्यक्ष अितािा त्यािां ी ‘भारतीय
मियागतदार तक्रार िचां ा’ची स्थापिा के ली.
८१. ४
- यरु ोपच्या पररषदेच्या स्रािबगग (फ्रान्ि) येथे आयोमजत ििां दीय िभेिे ५ ८९. ३
वषांपवू ी रमशयाचा ितदािाचा अमधकार काढूि घेण्यात आलेला - जागमतक तापिािवाढीबाबत जागरुकता करण्यािाठी त्याांिा हा परु स्कार
ितदािाचा अमधकार पन्ु हा देण्यात आला. प्रदाि.
- या मिणगयािळ ु े रमशया यरु ोप पररषदेच्या िव्या िहािमचव पदािाठी - ग्रेटा थिबगग : जन्ि ३ जािेवारी २००३
होणाऱ्या मिवडणक ु ीिध्ये िहभागी होवू शकणार आहे. - देश : स्वीडि
- ती ‘Youth for Climate’ या आदां ोलिाची िस्ां थामपका आहे.
८२. ३
- अतां रराष्ट्रीय िेरीटाइि ऑगगिायझेशि तफे ििन्वयीत के ला जातो. ९०. ३
- २०१० िध्ये या मदिाची िरुु वात करण्यात आली. - न्या. धरुु भाई पटेल याांिा ले. गव्हिगर अमिल बैजल याांिी शपथ मदली.
- IMO िागरी वाहतक ु ीचे मियांिण करण्यािाठी कायग करते. - ते न्या. राजेंद्र िेिि याचां ी जागा घेतील.
- स्थापिा : १९४८ (मजमिव्हा) - मदल्ली िख्ु यिांिी : अरमवांद के जरीवाल

८३. ३ ९१. २
- मब्रटि-भारत मद्वपक्षीय िांबधां दृढ बिमवण्याच्या दष्टु ीिे योगदाि - गेल्या १२ िमहन्यात श्रीलक ां ि एअरलाईिला दोि वेळा हा िन्िाि
मदल्याबद्दल त्यािां ा स्थाि. मिळाला आहे.
- मशक्षण : लडां ि स्कूल ऑफ इकॉिॉिीक्ि. - फ्लाईस्टस्टेटि ही व्याविाईक मविािचालबाबत िामहती परु वठा करते.
- ही यादी मब्रटिचे गृहििां ी िामजद जावीद यािां ी िादर के ली. - जागमतक मविाि उड्डाणाची ररअल टाईि िामहती परु मवणारी ही एक
अग्रगण्य कांपिी आहे. मजचा वापर मवमवध कांपन्या आमण अिेक लोकाांद्वारे
८४. ४ के ला जातो.
- जपाििधील ओिाका येथे जी-२० पररषद पार पडली.
- भारताचे प्रमतमिमधत्व : िरें द्र िोदी ९२. १
- २०२२ िाली मह पररषद भारतात होणार. - पयागवरणशास्त्रािध्ये त्याांिी मदलेले योगदाि व कोरडवाहू बाजरीच्या
लागवडीिध्ये के लेली िवमिमिगती यािाठी त्याांिा पाररतोमषक जाहीर झाले
८५. १ आहे.
- उद्देश : अिां ली पदाथांचा दरुु पयोग आमण त्याचां ी अवैध तस्करी याचां ा - २०१९ िाठी हे पाररतोमषक मजक ां णारा भारत हा एकिेव देश आहे.
ििाजाला अिलेल्या धोक्याबां द्दल जागरुकता मििागण करणे. - डेक्कि मवकाि िोिायटीच्या ६ िमहला गटाला हे पाररतोमषक प्रदाि
- पमहल्याांदा १९८९ िाली िाजरा करण्यात आला. करण्यात आले आहे.
- यावषीची िक ां ल्पिा : “आरोग्यािाठी न्याय, न्यायािाठी आरोग्य”

* मासिक प्रश्निंच सिश्ले षण*

Page 80 of 81
eCAD-eMPSCkatta Current Affairs Dairy Click Here for Old eCAD Magazine Aug 2019

९३. २
- आमफ्रकि िांघािे जोपयंत लोकशाही प्रस्थामपत होत िाही तोपयंत - िाचग २०१९ िध्ये कें द्र िरकारिे िागरी वारिा िांग्रहालयािाठी अिदु ाि
मिलमां बत के ले आहे. जाहीर के ले होते.
- इमथओमपयाची राजधािी आमदि अबाबा येथे आयोमजत आमफ्रकि
िघां ाच्या शातां ता आणी िरु क्षा पररषदेच्या बैठकीिध्ये हा मिणगय घेण्यात ९७. १
आला आहे. - िावळते राष्ट्राध्यक्ष : िरु िल्ु ताि िाझरबेव
- यावेळी िदु ाििधील रक्तरांमजत िघां षग थाबामवण्याची व लष्ट्करी राजवट - राष्ट्राध्यक्ष पदावर मियक्त
ु होण्यापवू ी ते मििेटचे िभापती होते.
ििाप्त करण्याची िागणी करण्यात आली. - त्याांिी देशात िदु तपवू ग मिवडणक ु ा जाहीर के ल्या होत्या.

९४. ४ ९८. ४
- ियां क्त
ु राष्ट्रिांघाच्या अन्ि व कृ षी िांघटिेच्या िहकायागिे जागमतक - वायएिआर कॉांग्रिे च्या िवीि िरकारिे पॅटिग मििागण के ला.
आरोग्य िघां टिेिे हा मदि िाजरा के ला. - उद्देश : राज्यातील िवगच घटकाांिा िांमििांडळात प्रमतमिमधत्व मिळावे.
- उद्देश : िरु मक्षत अन्िाचे िहत्व अधोरे मखत करणे. - हे पाच उपिख्ु यिांिी अििु मू चत जाती, अििु मू चत जिाती, इतर
- या मदिाची स्थापिा : मडिेंबर २०१८ िागािवगग, आमण कपू ििाजाचे प्रमतमिमधत्व करणार आहेत.

९५. १ ९९. ३
- िृपेंद्र मिश्रा : मिवृत्त आयएएि अमधकारी. - उद्देश : चीिला टक्कर देणे आमण राष्ट्रीय िरु क्षा आणखी िजबतू करणे.
- पांतप्रधािाांचे िख्ु य िमचव - अतां राळात काउांटर-स्पेि िितेचे िोजिाप करणे.
- त्याचां ा कायगकाळ ५ वषांिी वाढमवण्यात आला आहे.
- ३१ िे २०१९ पाििू ते पढु ील पाच वषांिाठी या पदाचा कायगभार १००. ४
पाहतील. - िांकल्पिा २०१९ : ‘िेफ ब्लड फॉर ऑल’
- यजिाि देश : रवाांडा
९६. ३ - १४ जिू कालग लझड्स्टिर याचां ा जन्िमदि
- भारत आमण पोतगगु ाल या देशािां ी भारतातील परु ाति स्थळ लोथल - २००४ पाििू आयोमजत
(गजु रात) येथे एकमितपणे राष्ट्रीय िागरी वारिा िांग्रहालय उभारण्याचा
मिणगय घेतला आहे.

* मासिक प्रश्निंच सिश्ले षण*

Page 81 of 81
 Click Here for Old eCAD Magazine

sources
प्रस्तुत “इ कॅ ड” मासिकामधील चालू घडामोडींचे िक
ं लन करत
अिताना खलील वेब िाईट्ि चा उपयोग झाला आहे :

िकाळ – तरुण भारत –

www.esakal.com www.tarunbharat.com
लोकित्ता – महान्यूज –
www.mahanews.com
www.loksatta.com
PIB –
मटा –
www.maharashtratimes.com www.pibmumbai.gov.in
लोकमत – Rajya Sabha -
https://rajyasabha.nic.in/
www.lokmat.com
LokSabha -
https://loksabha.nic.in/
 empsckatta/eblogspot

t.me/eMPSCkatta

fb.com/empsckatta

www.jobkatta.in

Instagram.com/
empsckatta fb.com/jobkatta.in

Instagram.com/
jobkatta.in t.me/jobkatta

eMPSCkatta
À¶m {d{dY {S>{OQ>b ßb°Q>’$m°‘©daVr Amåhmbm ’$m°bmo H$am.