MPSC - रा सेवा, तां क सेवा, अराजप त संयु गट 'ब' व गट 'क' पूव व मु प र ा

तसेच इतर सव सरळ सेवा धा प र ांसाठी उपयु चालू घडामोडी नो स

फे ुवारी 2024
शु

10/-

पृ सं ा
50
VIDARBH IAS Academy
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…

- अनुक्रमणिका -
1. राष्ट्रीय घडामोडी-------------------------------------------------------------------------------------------------------------(३ - 8)
 स्टॅ च्यू ऑफ सोशल जस्टस्टस  शरयू निीत सौरबोट - िेशातील पहहला प्रकल्प
 राष्ट्रीय युवा महोत्सव २०२४  जागततक वारसा स्थळासाठी १२ गडककल्ल्ांचा प्रस्ताव
 ‘हहट ॲण्ड रन’ कलम  राहुल नावेकर सममती
 जगातील सवाात मोठा सौर प्रकल्प  तबल्किस बानो खटला
 श्रीराम मंहिराचे उद्घाटन - प्राणप्रततष्ठा कायाक्रम  सावाकिक लसीकरणात गर्ााशयाच्या ककारोगाची लस
 ई-गव्हनान्स तनिेशांक  Vibrant Gujarat Sumit २०२४

2. प्रादेणिक घडामोडी----------------------------------------------------------------------------------------------------------(9 - १1)

 अटल सेतू : मुंबई ट्रान्स हाबार ललिं क (MTHL)  ताडोबाच्या जंगलातून 'कोलबेड ममथेन' काढण्याचा तवचार
 पुण्यात जगातील पहहले ‘हडलजटल थेरॅप्युटटक्स’ सुरू  महाराष्ट्रात कुष्ठरोगमुक्तीसाठी 'स्पशा' अमर्यान
 राज्यातील पहहले पोक्सो न्यायालय पुण्यात  नवी मुंबई ठरणार मल्टिमॉडेल कनेक्टिव्हव्हटीचे पहहले तवमानतळ
 स्टाटा अप रोजगारात महाराष्ट्र अव्वल  इलेक्ट्रट्रकवर धावतोय महाराष्ट्र

3. आंतरराष्ट्रीय घडामोडी------------------------------------------------------------------------------------------------------(12 - 15)

 चीनच्या बेि अँड रोड इतनलशएटटव्हमधून इटलीने माघार घेतली  र्ारत - मालिीव संबंध
 १९ वी NAM लशखर पटरषि  ७५ व्या प्रजासत्ताक हिनाच्या कायाक्रमास प्रमुख पाहुणे
 िावोस लशखर पटरषि इम्यॅन्यूएल मॅक्रॉन

4. आर्थिक घडामोडी----------------------------------------------------------------------------------------------------------(16 - 20)

 र्ारतीय अथाव्यवस्था : अवलोकन (The Indian Economy: A Review)

5. महत्वाचे पुरस्कार----------------------------------------------------------------------------------------------------------(२1 - 30)

 र्ारतरत्न पुरस्कार २०२४  महषी पटवधान पुरस्कार जाहीर
 ५० वा र्ारतरत्न पुरस्कार - लाल कृष्ण अडवाणी  महाराष्ट्र र्ूषण पुरस्कार २०२३
 ४९ वा र्ारतरत्न पुरस्कार - कपूारी ठाकूर  संसिरत्न पुरस्कार २०२४
 पद्म पुरस्कार २०२४  संसि महारत्न पुरस्कार २०२४
 ICC पुरस्कार २०२३  गोल्डन ग्लोब पुरस्कार २०२४
 पुणे आंतरराष्ट्रीय मचिपट महोत्सव (PIFF)  ६९ कफल्मफेअर पुरस्कार
 ज्ञानोबा तुकाराम पुरस्कार २०२३ - २४  सुर्ाषचंद्र बोस आपत्ती व्यवस्थापन पुरस्कार २०२४

6. महत्वाच्या र्नयुकत्या-------------------------------------------------------------------------------------------------------(31 - ३2)

 १६ व्या तवत्त आयोगाची रचना  बांगलािेशात शेख हसीना पाचव्यांिा पंतप्रधान
 व्हाईस अॅडममरल : ककरण िेशमुख  तनतीश कुमार नवव्यांिा मुख्यमंिी
 ‘प्रमोि रावत’ & ‘अशोक पलांडे’  लष्करातील पहहल्या सुर्ेिार - प्रीती रजक

7. अहवाल व र्नदेिांक--------------------------------------------------------------------------------------------------------(३3- ३7)

 असर अहवाल २०२३  भ्रष्टाचार तनिेशांक २०२३
 र्ारतातील गुन्हेगारी अहवाल २०२२  िेशात सवाांत स्वच्छ - महाराष्ट्र
 जगाची लोकसंख्या ८०० कोटींवर  फोर्ब्ाच्या अब्जाधीशांच्या यािीनुसार सवाामधक श्रीमंत

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {1} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 सहामाही २०२४
8. क्रीडा घडामोडी------------------------------------------------------------------------------------------------------------(३8 - 40)
 कसोटी कक्रकेटमधील सवाात छोटा सामना  सवाश्रेष्ठ फीफा फुटबॉल पुरस्कार २०२३
 खेलो इं हडया युवा स्पधाा २०२३  राज्य क्रीडा पुरस्कारातून सात खेळ वगळले
 ऑस्ट्ट्रे ललयन ग्रँड स्लॅम ओपन टे तनस स्पधाा २०२४  BCCI चे प्रमुख पुरस्कार

9. पयाावरि घडामोडी--------------------------------------------------------------------------------------------------------(41 - 42)

 र्ारतातील एकूण रामसार स्थळांची संख्या - ८०  सन २०२३ सवाामधक उष्ण वषा
 हवामानशास्त्र तवर्ागाचे १५० व्या वषाात पिापाण  र्ारताचे अंटाक्टििकावर होणार नवीन संशोधन केंद्र
 हहम तबबट्या गणना अहवाल 

10. ववज्ञान, तंत्रज्ञान व संरक्षि------------------------------------------- -----------------------------------------------------(43 - 46)

 आहित्य L-१ चा १२५ हिवसांमध्ये १५ लाख ककमी चा प्रवास  AKASH-NG क्षेपणास्त्राची ओहडशात यशस्वी चाचणी
 X – POSAT ण  सवाांत शतक्तशाली सैन्य
 पहहली स्विेशी असॉि रायफल : उग्रम (UGRAM)  A-३५० तवमान
 र्ारतीय बनावटीच्या पहहल्या ड्रोनचे उड्डाण  DESERT CYCLONE युद्ध अभ्यास
 ऑपरेशन सवाशक्ती  SADA-TANSEEQ २०२४ युद्ध अभ्यास

11. योजना------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------(47)
 प्रधानमंिी सूयोिय योजना  मनोधैया योजना
 शेतकरी हहतासाठी वाईन उद्योगास प्रोत्साहन िेण्यासाठी योजना  नारी शक्ती िूत अॅप
 रेशीम उद्योग तवकासासाठी लसि समग्र-२ योजना  K-SMART अॅप

12. र्नधन वाताा---------------------------------------------------------------------------------------------------------------(४8 - 51)

 प्रर्ा अिे  उस्ताि रालशि खान
 कमल परिेशी  प्रर्ाकर िेवधर
 प्रान्झ बेकेनवाउर  मुनव्वर राणा

13. महत्त्वाचे पुस्तके----------------------------------------------------------------------------------------------------------------(51)

o

14. ददनवविेष---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------(52)

15. थोडक्यात घडामोडी--------------------------------------------------------------------------------------------------------(53 - 54)

16. ONE LINER--------------------------------------------------------------------------------------------------------------(55 - 56)

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {2} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…

राष्ट्रीय घडामोडी

स्टॅच्यू ऑफ सोिल जस्टस्टस राष्ट्रीय युवा महोत्सव २०२४

• पुतळ्याचे अनावरण : १९ जानेवारी • कालावधी : १२ ते १६ जानेवारी २०२४

२०२४ रोजी • आवृत्ती : २७ वी
• पुतळ्याची उं ची • आयोजन : केंद्र आव्हण राज्य सरकारच्या
- चौथऱ्यासह उं ची : २०६ फूट युवक आव्हण क्रीडा तवर्ागातफे
- पुतळ्याची उं ची : १२५ फूट • आयोजनाचे टठकाण : नालशक
- चौथऱ्याची उं ची : ८१ फूट (महाराष्ट्रामध्ये १६ वषाांनंतर आयोजन)
• उद्घाटन : पंतप्रधान नरेंद्र मोिी यांच्या हस्ते शुभंकर
• डॉ. बाबासाहे ब आंबेडकरांचा जगातील सवाात उं च पुतळा ठरला.
• टठकाण - तवजयवाडा (आंध्रप्रिेश) • तवकलसत र्ारत २०४७ या संकल्पनेवर
आधारीत
• आंध्र प्रिेशचे मुख्यमंिी वाय. एस. जगमोहन रेड्डी यांच्या हस्ते
• राष्ट्रीय युवा महोत्सवाच्या बोधमचन्ह आव्हण शुर्ंकर मचन्हाचे
• १८.८१ एकर जागेवर हा पुतळा उर्ारण्यात आला आहे.
अनावरण शुक्रवारी केंद्रीय क्रीडामंत्री अनुराग ठाकूर व मुख्यमंत्री
• खचा - ४०४ कोटी ३५ लाख
एकनाथ श िं दे यांच्या हस्ते दृकश्राव्य माध्यमातून करण्यात आले.
• या पुतळ्यासाठी ४०० टन पोलािाचा वापर
• शुर्ंकर मचन्ह म्हणून महाराष्ट्राचा राज्यप्राणी ‘शेकरू’ ची तनवड
• यालशवाय २ हजार प्रेक्षक क्षमतेचे कन्व्हे न्शन सेंटर, ८ हजार करण्यात आली आहे.
चौरस फुटांचे फूड कोटा व मुलांना खेळण्यासाठी जागा उपलब्ध
• यजमान महाराष्ट्राने येथे आयोलजत २७ व्या राष्ट्रीय युवा
• बाबासाहे ब आंबेडकर यांचा िुसरा सवाात उं च पुतळा है िराबािेत महोत्सवात तवतवध कला प्रकारात चमकिार कामतगरी करुन
असून, तेथील पुतळ्याची चौथऱ्यासह उं ची १७५ फूट आहे . सांमघक तवजेतेपि ममळवले.
• चौथऱ्यासह २०६ फूट उं ची असलेला हा पुतळा जगातील ५० • हटरयाणा आव्हण केरळ यांनी अनुक्रमे कितीय आव्हण तृतीय
सवाात उं च पुतळ्यांच्या यािीत समातवष्ट झाला आहे . क्रमांकाचे पाटरतोतषक ममळवले.
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचे पुतळे
ओदडिातील सात उत्पादनांना ‘GI’ मानांकन
पुतळ्याचे उं ची
पुतळ्याचे नाव ठिकाण • ओहडशामधील सात उत्पािनांना र्ौगोललक मानांकन ममळाले.
अनावरण (फूट)
• ओहडशातील उत्पािनांना नुकत्याच ममळालेल्या मानांकनासह
वाय. एस.
Statue of
तवजयवाडा २०६ राज्यातील जीआय मानांकन ममळालेल्या उत्पािनांची संख्या २५
Social Justice जगमोहन रेड्डी
झाली आहे .
Dr. B. R.
Ambedkar है ि राबाि चंद्रशेखर राव १२५ या उत्पादनांना मानांकन
Statue ओडिशातील
GI मिळालेली वस्तू वैशशष्ट्ये
Statue of ठिकाण
लातूर ककरण टरलजजू ७०
Knowledge 1) मगजी ढकनाल खाद्यपिाथा
मेरीलैंड 2) काई चटणी मयूरर्ंज लाल मुंग्ांपासून तयार
Statue of (अमेटरका) १९
- 3) काांतईे मुडी वाांगी नयागड -
Equality (र्ारताबाहेरील
सवाांत उं च पुतळा)
4) कालाजीरा
नयागड औषधी गुणधमाानी युक्त
ताांदूळ
सवोच्च
Dr. B. R. द्रौपिी मुमूा 5) लाांजजया सौरा रायगड मचिशैली
Ambedkar न्यायालयाच्या -
6) शाल - -
Statue आवारात
7) खजुरी गूळ गजपती खजुराच्या झाडापासून

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {3} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
‘वहट ॲण्ड रन’ कलम
चचेत का ?
• संसिेच्या नुकत्याच संपलेल्या अमधवेशनात तिटटशकालीन
जुन्या कायद्यांना ततलांजली िेऊन गुन्हेगारीतवषयक तीन नवे
कायिे मंजूर करण्यात आले. राष्ट्रपतींनीही या नव्या कायद्यांना
मंजुरी हिली आहे.
• त्यात ‘हहट ॲण्ड रन’ प्रकरणातील िोषींना १० वषाांचा तुरुंगवास
आव्हण ७ लाखांचा िं ड अशा लशक्षेची तरतूि असून, या तरतुिीच्या
तवरोधात मालवाहतूकिारांमधील संतापाचा उद्रेक झाला.
• हहट ॲण्ड रन कायद्यातील तरतुिी अद्याप लागू झालेल्या नाहीत.
त्या लागू करण्यापूवी वाहतूकिारांच्या संघटनांशी चचाा करू,
असे आश्वासन केंद्र सरकारने हिल्याने सुरू असलेला संप
मालवाह मालवाहतूकिारांनी मागे घेतला.
वहट अँड रन कायदा काय आहे?
o र्ारतीय न्याय संहहताचे कलम १०६ (२) अंतगात गुन्हा
o जो कोणी बेिरकारपणे आव्हण तनष्काळजीपणे वाहन चालवून
एखाद्या व्यक्तीच्या मृत्यूस कारणीर्ूत ठरतो आव्हण तो घटना
घडल्यानंतर लगेचच पोलीस अमधकारी ककिंवा िं डामधकारी यांना
कळवल्यालशवाय पळू न जातो, आता र्ारतीय न्याय संहहत च्या
कलम १०६ (२) नुसार गुन्हा असेल.
o अपराध्यास १० वषाांपयांत वाढू शकणाऱ्या मुितीच्या कोणत्याही
वणानाच्या तुरुंगवासाची लशक्षा होईल आव्हण तो िं डासही पाि
असेल.
o कलमात नमूि केल्याप्रमाणे, जर त्या व्यक्तीने पोललसांना ककिंवा
िं डामधकाऱ्यांना माहहती हिली, तर कलम १०६ (१) अन्वये हे कृत्य
अनावधानाने होते असे गृहहत धरण्यासाठी न्यायालयाला एक •
आधार ममळे ल, कारण हे तू हे गृहीत धरण्याचे महत्त्वाचे साधन
म्हणून काम करते.
o त्यात असे नमूि केले आहे की जो कोणी कोणत्याही व्यक्तीचा
अतवचारी ककिंवा तनष्काळजीपणाने कृत्य करून मृत्यूला
कारणीर्ूत ठरेल, त्याला लशक्षा होईल.
VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {4}
जगातील सवाात मोठा सौर प्रकल्प
• टठकसण : संयक्त
ु अरब अममरातीमध्ये अबुधाबी शहराच्या
आग्नेयस
े ‘स्वेहान’ या शहरात
• प्रकल्पाचे नाव : नूर अबुधाबी
(अरबी र्ाषेत अथा : प्रकाश)
• योजनेची सुरुवात : मे २०१७
• व्यावसामयक काया सुरुवात :एतप्रल २०१९
• अबुधाबी सरकार आव्हण जपानच्या मारुबेनी कापा तसेच चीनच्या
सोलर होक्टल्डिंगचा संयुक्त प्रकल्प आहे .
• सुमारे ४० लाख सोलर पॅनल्स
े बसवले आहे .
• त्यांच्या माध्यमातून तनमााण केलेली वीज सुमारे िोन लाख
घरांना प्रकालशत करते.
यापूवीचा सवाात मोिा सौर प्रकल्प :
o अमेटरकेत कॅललफोतनि याच्या रोसमोंडमध्ये सोलर स्टार पॉवर
प्लान्टची स्थापना २०१५ मध्ये करण्यात आली होती.
o अमेटरकेतील हा सवाात मोठा सौर प्रकल्प १३ ककलोमीटर
क्षेिात फैलावलेला आहे .
o त्यामध्ये १.७ िशलक्ष पॅनेल्स लावलेले आहे त.
o त्यामधून ५७९ मेगावॅट वीज तनमााण केली जाते.
o अबुधाबीपासून ३५ ककलोमीटर अंतरावर वाळवंटाच्या एका
र्ागाचे रूपांतर अशा लसिं गल-साईट सोलर पॉवर प्लान्टमध्ये
केलेले आहे .
दोन वषाांचे बी. एड. बंद ; आता ४ वषाांचा कोसा
• िोन वषााचा बी.एड. अभ्यासक्रम कायमचा बंि झाला आहे .
पुढील शैक्षव्हणक सि २०२४-२०२५ पासून केवळ चार वषााच्या
बी.एड. अभ्यासक्रमाला मान्यता हिली जाईल, असे
टरहॅ तबललटे शन कौन्सन्सल ऑफ इं हडयाच्या (RCI) पटरपिकात
म्हटले आहे.
• एनसीटीईने नवीन शैक्षव्हणक धोरण-२०२० अंतगात एकास्टिक
लशक्षक लशक्षण कायाक्रमात चार वषााच्या बी.एड.ची तरतूि केली
आहे . त्यामुळे आरसीआयनेही तसा तनणाय घेतला आहे.
• येत्या सिापासून ४ वषाांच्या अभ्यासक्रमालाच मान्यता ममळे ल.
नव्या अभ्यासक्रमात काय?
- बी.एड.च्या तवशेष लशक्षण अभ्यासक्रमात हिव्यांग मुलांना
लशकतवण्यासाठी प्रलशक्षण हिले जाते.
- श्रवण, वाक्, दृमष्टिोष, मानलसक अपंगत्व असलेल्यांना
लशक्षण िेऊ इक्टच्छणाऱ्यांसाठी अभ्यासक्रम चालतवला जातो.
MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
श्रीराम मंददराचे उद्घाटन - प्रािप्रततष्ठा कायाक्रम • राम मंहिराच्या बांधकामासाठी राजस्थान मधील लाल आव्हण
पांढरा िगड वापरला गेला आहे. हा िगड हजारो वषा टटकतो,
• २२ जानेवारी २०२४ रोजी
त्यामुळे या िगडाची तनवड करण्यात आली आहे .
• पंतप्रधान नरेंद्र मोिी
• र्ूतल गर्ागृहात प्रर्ू श्रीरामांची बालमुती न्सस्थत आहे , प्रथमतल
यांच्या हस्ते
गर्ागृहात श्रीराम िरबार आहे .
• अमर्जीत मुहूता : एकूण
• खांबावर तसेच मर्िं तीवर तवतवध िेवीिेवतांचे तसेच िेवांगणांच्या
८४ सेकंि (िुपारी १२ वाजून
मुत्याा आहे त. हिव्यांग तसेच ज्येष्ठ नागटरकांसाठी रॅ म्प तसेच
२९ ममतनटे ८ सेकंि ते १२ वाजून
३० ममतनटे ३२ सेकंि)
ललफ्टची िेखील व्यवस्था करण्यात आली आहे .

• नवीन स्थातपत होणाऱ्या राम लल्ांच्या मूतीला "अचल मूती" • मंहिराच्या चहूबाजूस आयताकृती प्राकार आहे , त्याची लांबी ७३२
म्हटले जाईल. १९४९ पासून स्थातपत राम लल्ांच्या मूतीला मीटर आव्हण रुं िी ४.२५ मीटर आहे .
"उत्सव मूती" म्हटले जाईल. • प्राकाराच्या चारही कोपऱ्यात चार मंहिरे आहे त. त्यामध्ये र्गवान
राम मंदिराचे भूममपूजन सूया, र्गवान शंकर, गणपती, िेवी र्ागवती तसेच िलक्षण बाजूस
प्रर्ू श्री हनुमान आव्हण उत्तरेस अन्नपूणाा िेवीचे मंहिर आहे .
o ‘श्रीराम जन्मर्ूमी तीथा क्षेि ट्रस्ट’ कडू न
o पंतप्रधान नरेंद्र मोिी यांच्या हस्ते • राम मंहिराजवळ पौराव्हणक काळातील ‘शसताकुप’ आहे .
o ५ ऑगस्ट २०२० रोजी • मंहिराच्या नैऋत्य र्ागातील नवरत्न कुबेर टीला येथील
लशवमंहिराचा जीणोद्धार तसेच रामर्क्त ‘श्री जटायू’ यांची
श्रीराम मंददराची वैणिष्टे
स्थापना िेखील करण्यात येणार आहे .
पठरसर क्षेत्र ७० एकर
• श्रीरामलल्ाचे पुराणकाललक िशानमंडळ प्रकल्पात जन्मर्ूमी
मंदिराचे बांधकाम २.७ एकर
संग्रहालय राहणार आहे . उत्खननात आढळलेले लशलालेख,
लांबी ३८० फूट पुरातन अवशेष इत्यािी वस्तू ठे वण्यात येतील.
रं िी २५० फूट
अचल मूती
उं ची १६१ फूट
प्रत्येक मजल्याची उं ची २० फूट
मजली ३
खांब ३९२
िरवाजे ४४
पायऱ्या ३२
प्रत्येक तळाची उं ची २०
द्वार १४
मंडप / शिखर ५

• राम मंहिर हे ‘नागर ैली’त बांधले आहे .

• मुख्य वास्तुवव ारद - श्री चंद्रकांत सोमपुरा • मूतीचे लशल्पकार - अरुण योगीराज
• राम मंददर वनमााण सममतीचे अध्यक्ष - नृपेंद्र ममश्रा • उं ची : ५१ इं च
• राम मंददर वनमााण सममतीचे सरमचटणीस - चंपत राय • वजन : २०० (approx.)
• प्रत्यक्ष मंददराचे बांधकाम - L&T कंपनीिारे • श्रीराम यांची मूती शाळळग्राम या पतवि िगडापासून बनवण्यात
• मंडप : नृत्य मंडप, रं ग मंडप, सर्ा मंडप, प्राथाना मंडप, कीतान मंड आली आहे . शाळीग्राम िगड हा जगर्रात नेपाळमध्ये फक्त
• बांधकामत सल्लागार कंपनी - Tata Consultant काली गंडकी निीच्या ककनारी र्ागात सापडतो.

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {5} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
• तवशेष म्हणजे ते एकाच िगडापासून बनवण्यात आले आहे. 1) तपिं परी मचिं चवड
याचा अथा या िगडात कोणत्याही प्रकारची जोडणी केलेली नाही. सेवा वनकषावर सवोत्तम
2) मुंबई, पुणे
राम लल्ांच्या नवीन मूतीची वविेषता: महापाशलका
3) कोल्हापूर
o रामललाची ही मूती ५ वषााच्या मुलाच्या रूपात बनवण्यात
1) तपिं परी मचिं चवड
आली आहे , ज्यामध्ये रामललाचे बालस्वरूप िगडाच्या संकेतस्थळ या माध्यमात
कमळावर बसलेले िाखवण्यात आले आहे . 2) मुंबई
सवोत्तम महापाशलका
o रामललाच्या मूतीर्ोवती बांधलेल्या मूतीमध्ये रामाचे १० 3) अमरावती
अवतार पाहायला ममळतात. यामध्ये : मत्स, कूमा, वराह, मोबाइल उपयोजन 1) कोल्हापूर आव्हण पुणे
नरलसिं ह, वामन, परशुराम, राम, कृष्ण, बुद्ध, कल्कि माध्यमात सवोत्तम 2) तपिं परी मचिं चवड
o यासोबतच एका बाजूला हनुमान तर िुसऱ्या बाजूला गरुड महापाशलका 3) मुंबई
तवराजमान आहे त.
o ओम, स्वक्टस्तक, शंख-चक्र िेखील मूतीवर आहे त. या • अहवालातील महत्तवाचे मुद्दे :

मचन्हांचे नेमके काय महत्त्व काय आहे ते जाणून घेऊया. - २७ पैकी १२ महापाललकांमध्ये माहहती अमधकार अजा
ऑनलाइन िाखल करण्याची सुतवधा नसल्याचे समोर
सूयािेव रामाच्या वंशाचे प्रतीक आहे. सूयााला लशस्तीचे प्रतीक
आले आहे
िेषनाग र्गवान तवष्णूच्या शय्येचे आव्हण संरक्षणाचे प्रतीक
- महापाललकांच्या ई-गव्हनान्समध्ये हळू हळू सुधारणा होत
ओम ओम ही या तवश्वातील पहहले अक्षर आहे आहे . गेल्या िोन वषााच्या तुलनेत कोल्हापूर महापाललकेने
गिा हे शक्तीचे प्रतीक मानले जाते सकारािक कामतगरी केली.

स्वस्तिक संस्कृतीचे आव्हण वैहिक परं परेचे प्रमुख प्रतीक आहे - मीरा र्ाईंिर, उल्हासनगर, मालेगाव महापाललकांची
कामतगरी खालावल्याचे तनिशानास आले.
धनुष्य र्गवान रामाच्या लशक्षणाचे आव्हण प्रयत्नांचे प्रतीक
र्गवान रामाच्या चेहऱ्यामागे तनमााण झालेली आर्ा
िरयू नदीत सौरबोट - देिातील पवहला प्रकल्प
आभा
संपूणा तवश्वाचे प्रतीक आहे • िेशात पहहल्यांिाच अयोध्येतील शरयू निीतून सौरऊजेवर
चालणारी बोट धावणार आहे.
‘ई-गव्हनान्स’ र्नदेिांकात अग्रस्थानी : वपिंपरी चचिंचवड महापाणलका
• पंतप्रधान नरेंद्र मोिी आव्हण मुख्यमंिी योगी आहित्यनाथ यांच्या
• अहवाल जाहीर करणारी संस्था : Policy Research मेक इन इं हडया धोरणानुसार या प्रकल्पाचे संचालन केले जाईल.
Organisastion
• उत्तर प्रिेश सरकारचा हा प्रयोग िेशातील इनलँड वॉटर वे
• अहवालाची आवृत्ती : ३ री
सव्हव्हिसेसच्या (अंतगात जलमागा सेवा) दृष्टीने क्रांततकारक ठरू
• सेवा, पारिशाकता आव्हण उपलब्धता या प्रमुख तीन तनकषांवर शकतो असा आहे .
ई-गव्हनान्स तनिेशांक तयार करण्यात आला.
• अयोध्येला मॉडेल सोलर लसटी करण्याचा योगींचा संकल्प आहे .
1) तपिं परी मचिं चवड • सौरऊजेवर चाजा करण्यासह ही बोट इलेक्ट्रट्रकवरही चालू
अहवालानुसार पदहल्या
2) मुंबई महापाललका शकते. बोटीची बॉडी फायबरग्लासयुक्त आहे.
तीन महापाशलका
3) कोल्हापूर महापाललका • ध्वनी, पयाावरण असे कुठलेही प्रिूषण होत नाही.

1) पुणे आव्हण कोल्हापूर • एकावेळी ३० जण बोटीतून प्रवास करू शकतील.

उपलब्धता वनकषावर
2) पंपरी मचिं चवड आव्हण मुंबई जागततक वारसा स्थळासाठी १२ गडदकल्ल्ांचा प्रस्ताव
सवोत्तम महापाशलका
3) कल्याण-डोंतबवली • छिपती लशवाजी महाराज यांच्या राज्यामर्षेकाच्या ३५० व्या
1) तपिं परी मचिं चवड वषाातनममत्त सतराव्या शतकातील १२ लशवकालीन गडककल्ल्ांना
पारििाकता वनकषावर जागततक वारसा स्थळाचा िजाा ममळावा, असा प्रस्ताव र्ारत
2) मुंबई आव्हण कोल्हापूर
सवोत्तम महापाशलका सरकारने युनेस्कोला सािर केला आहे .
3) पुणे

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {6} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
• युनेस्कोच्या जागततक वारसा यािीत २०२४-२५ साठी मराठा • तबल्किस बानो प्रकरणातील सवा ११ आरोपींना येत्या िोन
रणर्ूमीला ‘मराठा ममललटरी लँडस्केप्स’ या नावाने नामांकन आठवड्ांत शरणागती पत्करण्याचे आिेश सवोच्च
िेण्याचे प्रस्ताव केंद्रीय सांस्कृततक मंिालयाने पाठतवले आहे त. न्यायालयाच्या खंडपीठाने हिले आहे त.
• यामध्ये सतराव्या शतकात बांधलेले ककल्े रायगड, राजगड, • या गुन्हेगारांची लशक्षा कमी करण्याचा गुजरात सरकारला
लशवनेरी, तोरणा, लोहगड, साल्हे र, खंडेरी, प्रतापगड, पन्हाळा, कसलाही अमधकार नसल्याची महत्त्वपूणा टटपणीही खंडपीठाने
लसिं धुिुगा, तवजयिुग,ा सुवणािुगा या ककल्ल्ांचा समावेश आहे. केली. त्यामुळे तबल्किस यांना मोठा हिलासा ममळाला आहे.
• युनेस्कोकडे सांस्कृततक आव्हण नैसतगि क अशा िोन तनकषांच्या • सवोच्च न्यायालयात न्यायमूती बी. व्ही. नागरत्ना आणण
श्रेणींमध्ये नामांकन केले जाते. न्यायमूती उज्जाल भुयान यांच्या खंडपीठाने १२ ऑिोबर २०२३
• मराठा लष्करी र्ूदृश्ये सांस्कृततक तनकषांच्या श्रेणीमध्ये रोजी या प्रकरणाचा तनवाडा राखून ठे वला होता.
नामांककत करण्यात आली आहे त. • तो तनकाल ८ जानेवारी २०२४ रोजी जाहीर करण्यात आला.
• र्ारतात सध्या ४२ जागततक वारसा स्थळे आहे त, त्यापैकी ३४ पाश्वभूिी
सांस्कृततक स्थळे , सात नैसतगि क स्थळे तर एक ममश्र स्थळ आहे .
o २७ फेिुवारी २००२ या हिवशी गोध्रा या स्टे शनजवळ साबरमती
• यापैकी, महाराष्ट्रात सहा जागततक वारसा स्थळे असून, पाच एक्स्प्रेसचे काही डबे जाळण्यात आले.
सांस्कृततक आव्हण एक नैसतगि क स्थळ आहे . o या घटनेत अयोध्येतन
ू परतणाऱ्या ५९ कारसेवकांचा मृत्यू झाला.
1) अलजिं ठा लेणी (१९८३) या घटनेचे पडसाि िेशर्रात उमटले आव्हण हहिं साचाराच्या घटना
2) एलोरा लेणी (१९८३) घडल्या. गुजरातमध्ये िं गल पेटली. याच िं गलीत तबल्किस
3) एललफंटा लेणी (१९८७) बानोचे कुटुं बही सापडलं आव्हण होरपळू न तनघाले
4) छिपती लशवाजी महाराज टममि नस (२००४) o यािरम्यान तबल्किस बानो आव्हण ततचे कुटुं ब लजथे लपले होते
ततथे ३ माचा २००२ या हिवशी २० ते ३० लोकांचा जमाव आला.
5) पळिम घाट (२०१२)
त्यांच्या हातात तलवारी आव्हण काठ्या होत्या.
6) व्हव्हिोटरयन गॉमथक आव्हण आटा डेको एन्सेम्बल्स ऑफ
o त्यांनी या घरावर हल्ा केला. तसेच तबल्किस बानोवर
मुंबई (२०१८)
सामूहहक बलात्कार करण्यात आला. ही र्यंकर घटना घडली
राहुल नावेकर सममती तेव्हा तबल्किस बानो पाच महहन्यांची गर्ावती होती.
• पक्षांतरबंिी संिर्ाात र्ारतीय घटनेच्या १० व्या पटरलशष्टातील o ततच्या घरातल्या सात कुटुं बीयांची हत्या करण्यात आली.
तनयमांचा आढावा घेण्यासाठी महाराष्ट्र तवधानसर्ेचे अध्यक्ष त्यावेळी ततच्या कुटुं बातले सहाजण पळू न गेले होते.
यांच्या अध्यक्षतेखाली राष्ट्रीय पातळीवर एका सममतीची o या प्रकरणात सीबीआय कोटााने ११ जणांना िोषी ठरवण्यात
स्थापना करण्यात आली आहे. आले. या सगळ्यांना जन्मठे पच
े ी लशक्षा सुनावण्यात आली.
o यातल्या एका आरोपीने गुजरात उच्च न्यायालयात एक अजा
• पक्षांतरबंिी कायद्यातील सुधारणांसाठी लशफारशी करण्याची
केला होता. त्यात त्याने टरममशन पॉललसीच्या अंतगात सुटकेची
जबाबिारी या सममतीवर सोपतवण्यात आली आहे .
मागणी केली होती. गुजरात उच्च न्यायालयाने ती यामचका
तबल्किस बानो खटला फेटाळली होती.
चचेत का ? o तबल्किस बानोही या हल्ल्ात मारली गेली आहे असे
मारेकऱ्यांना वाटले. तसेच ततच्या कुटुं बावर या हल्ल्ाचा इतका
• २२ वषाापूवी िेश ढवळू न
गहहरा पटरणाम झाला की सहाजण बेपत्ता झाले. १७ पैकी सात
काढणारे तबल्किस बानो
जणांची हत्या झाली. कुटुं ब उद्ध्ध्वस्त झाले. तब
बलात्कार आव्हण त्यांच्या
o ल्किस बानो हल्ल्ानंतर आव्हण सामूहहक बलात्काराच्या
कुटुं बातील १३ सिस्ांची हत्या
घटनेनंतर ३ तास बेशुद्ध होती.
प्रकरण गुजरातेत घडले होते.
o तबल्किस बानो शुद्धीवर आली तेव्हा ततने ललमखेडा पोलीस ठाणे
• या प्रकरणातील ११ आरोपींची सुटका गुजरात सरकारने केली गाठले. ततथे ततने तक्रार िाखल केली.
होती. या ११ ही आरोपींची सुटका रद्द करीत सवोच्च न्यायालयाने o या प्रकरणाची सुनावणी मुंबईतील तवशेष सीबीआय
सोमवारी गुजरात सरकारला जोरिार झटका हिला आहे. न्यायालयात झाली. या प्रकरणात २००८ मध्ये ११ आरोपींना

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {7} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
जन्मठे पेची लशक्षा झाली. त्यानंतर मुंबई उच्च न्यायालयानेही ही
लशक्षा कायम ठे वली.
o पोललसांनी या प्रकरणात पुरावे नसल्यामुळे तपास थांबवला
होता. त्यानंतर हे प्रकरण मानवामधकार आयोगाकडे गेले.
o सवोच्च न्यायालयात यामचका िाखल झाली. सवोच्च
न्यायालयाने सीबीआय तपासाचे आिेश हिले होते.
o सीबीआयने तपास करुन १८ जणांवर आरोपपि िाखल केले.
त्यात ०५ पोलीस आव्हण िोन डॉिर होते. पोलीस आव्हण
डॉिरांनी पुराव्यात फेरबिल केल्याचा आरोप होता.
o महहलांमधील गर्ााशयाच्या ककारोगासाठी प्रततबंधािक
लस
o आंतरराष्ट्रीय स्तरावर नऊ ते २६ वषाांच्या वयोगटातील
महहलांना ही लस हिली जाते
o र्ारतात ९ ते १४ वषााच्या मुलींना लस िेण्यासाठी परवानगी
o महहलांबरोबरच पुरुषांसाठीही ककारोगाची लस उपयोगी
भारतातील गभााियाच्या ककारोगाच्या रग्ांची स्थस्थती
२०१५ ६५,९७८

o गुजरात सरकारने २०२२ मध्ये स्वातंि हिनी जन्मठे पीची लशक्षा २०१७ ७५,२०९
र्ोगणाऱ्या सवा ११ आरोपींची मुक्तता केली. २०२५ ८५,२४१ (अंिाजे)
o गुजरात सरकाराने माफीच्या धोरणानुसार जसवंत नाई, गोवविं द
नाई, ैले भट्ट, राधेश्याम ाह, वववपन चंद्र जो ी, के रभाई
Vibrant Gujarat Sumit २०२४
वोहावनया, प्रदीप मोढवाडडया, बाकाभाई वोहावनया, राजूभाई
सोनी, ममते भट्ट आणण रमे चांदना यांची मुक्तता केली.
त्यानंतर पुन्हा हे प्रकरण सवोच्च न्यायालयात गेले.
o या प्रकरणाची सुनावणी मुंबई उच्च न्यायालयात पार पडली
होती. त्यामुळे गुजरात सरकारने लशक्षा रद्द करण्यापूवी मुंबई
उच्च न्यायालयाचा सल्ा घेणे आवश्यक होते, असेही सवोच्च
न्यायालयाने तनकालपिात नमूि केले आहे .
o तबल्किस बानो यांच्यावर अत्याचार केलेल्या आरोपींची लशक्षा
कमी करण्याचा तनणाय गुजरात सरकारने घेतला होता. • हा िै वातषि क गुंतवणुकिारांचा जागततक व्यवसाय कायाक्रम आहे
त्यातवरोधात खुद्द तबल्किस यांनी सवोच्च न्यायालयात धाव जो र्ारतातील गुजरात राज्यात आ योलजत केला जातो.
घेतली होती. • सुरुवात – २००३
o त्यासह काही जनहहत यामचकाही िाखल करण्यात आल्या • कालावधी - १० ते १२ जानेवारी २०२४
होत्या. त्यानंतर आता ८ जानेवारी २०२४ रोजी हिलेल्या
• आवृत्ती - १० वी
तनणायात सवोच्च न्यायालयाने आरोपींची लशक्षा माफ
• थीम - Gate Way to Future
करण्याचा तनणाय रद्द केला आहे .
• टठकाण - गांधीनगर (गुजरात)
सावाचत्रक लसीकरिात गर्ााियाच्या ककारोगाची लस
• प्रमुख पाहुणे - शेख मोहम्मि तबन झायेि अल नाहयान (UAE)
• गर्ााशयाच्या ककारोगासंबंधीची लस बाजारात िाखल झाली
• उद्घाटक - पंतप्रधान नरेंद्र मोिी
आहे . पुरेसे उत्पािन झाल्यास पुढील सहा महहन्यांत ततचा
• जगातील सवाात मोठ्या लशखर पटरषिेपैकी एक असलेल्या
सावाकिक लसीकरणात समावेश होईल, अशी माहहती लसरम
व्हायिंट गुजरात ग्लोबल सममटअंतगात अनेक उद्योग अन्
इन्स्टिट्यूट ऑफ इं हडयाचे संस्थापक डॉ. सायरस पूनावाला
व्यावसामयक क्षेिे एकाच छिाखाली आले आहे त.
यांनी हिली.
• या वषीच्या लशखर पटरषिेसाठी ३४ र्ागीिार िेश आव्हण १६
• ककारोगाच्या लशीची उत्पािनक्षमता वाढवून एक कोटीपयांत
र्ागीिार संस्था आहे त. याव्यततटरक्त ईशान्येकडील प्रिेश
नेणार असल्याचे त्यांनी सांतगतले.
तवकास मंिालय व्हायिंट गुजरात प्लॅटफॉमाचा वापर
• ककारोगाची लस
ईशान्येकडील प्रिेशांमध्ये गुंतवणुकीच्या संधी तनमााण
o ह्यूमन पॅतपलोमाव्हायरस (एचपीव्ही) प्रकारातील करण्यासाठी करेल.
कायााव्हॅक नावाची लस

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {8} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…

प्रादेशिक घडामोडी

अटल सेतू : मुंबई ट्रान्स हाबार णलिंक (MTHL)
• उद्घाटन : १२ जानेवारी २०२४ रोजी
• पंतप्रधान नरेंद्र मोिींच्या हस्ते
• पुलाचे पूवीचे नाव : मुंबई ट्रान्स हाबार ललिं क (MTHL)
• पुलाचे नवीन नाव :अटल तबहारी वाजपेयी लशवडी - न्हावा शेवा
o स्ट्ट्रक्चरल स्टील जे वापरण्यात आलं आहे ते हावडा िीजपेक्षा
चार पट अमधक आहे .
o यामध्ये जे वायटरिं ग आहे ती िेखील मोठी आहे . हे ट्रक्स जर
सरळ रेषेत उर्े केले तर पृथ्वीपासून चंद्रापयांत रांग लागेल.
o या पुलावर ज्या लाईट्स लावण्यात आलेल्या आहे त त्या
पाण्यातील जलचरांच्या वातावरणाला धक्का लागू िेत
नाहीत.
o यामध्ये एका चालकाला वषााला जवळपास १.५ लाख टोल
घ्यावा लागणार आहे कारण जपान सरकारच्या जायका या
आमथि क संस्थेकडू न कजा घेऊन उर्ारण्यात आला आहे .
त्यामुळे या कजााची पण परतफेड करावी लागणार आहे .
o यामध्ये जे ट्राकफक मॅनेजमेंट लसस्टस्टम बसवण्यात आलं आहे ते
र्ारतातील सवाात अत्याधुतनक आहे .

मागा लशवडी - न्हावा o यामध्ये १९० तर थमाल कॅमेरे आहेत. कारण यामध्ये धुकं आलं
व्हव्हलसतबललटी कमी झाली तरी हे कॅमेरे ते टटपू शकतील.
बांधकामाचा एकूण खचा १७,८४३ कोटी
o गाडी थांबली, खराब झाली ककिंवा गाडीतून कोणी उतरलं तरी
बांधकाम कालावधी ५ वषे ७ महहने
िेखील हे कॅमेरे ते टटपू शकतात.
लांबी २१.८ ककमी
o तनळित केलेल्या वेगमयाािेपक्ष
े ा अमधक वेगानं जर कोणी गाडी
रं िी २७ मीटर
चालवत असेल तर ते िेखील या कॅमेरात टटपलं जाईल.
उं ची २५ मीटर
o यामध्ये ‘राडारोडा’ या अत्याधुतनक तंिज्ञानाचा वापर
पुलाचे आयुमाान १०० वषे करण्यात आला आहे.
पोलािाचा वापर १.२० लाख टन o ऑथोटॉतपक्स स्टस्टल डेक्स यामध्ये आवाज कमी होतो तसेच
कााँक्रीटचा वापर ८.३० लाख घनमीटर व्हायिेशन्स कमी होतात. यामुळं पाण्यातील जीवांवर कमीत
बांधकामात कामगार समावेि १५,००० कमी धोका तनमााण होत नाही. अनेक अशी उपकरणं

बांधकामात अभभयंत्यांचा समावेि १५०० वापरण्यात आली आहे त. ज्यामध्ये काम सुरु असताना
आवाज कमी होतो तसेच राडारोडा उचलण्याचे खास तंिज्ञान
वाहने वाहून नेण्याची क्षमता ७०,०००
वापरले गेले आहे .
आयफेल टॉवरपेक्षा १७
स्टील चा वापर पुण्यात जगातील पवहले ‘दडर्जटल थेरॅप्युदटक्स’ सुरू
पट जास्त
स्टॅ च्यू ऑफ ललबटीपेक्षा • पुण्यातील हृियरोगतज्ज्ांसाठी जगातील पहहले ‘डडशजटल
कााँक्रीटचा वापर
६ पट जास्त थेरॅप्युठटक्स’ सहर्ाग प्रमाणपिाची सुरुवात झाली.

- अटल सेतूची वैणिष्ट्ये - • कोणाद्वारे सुरवात :

- ‘लुतपन हडलजटल हेल्थ’तफे
o मुंबई शहराला नवी मुंबईशी जोडतो हा एक ऐततहालसक पूल
बनला आहे. - ‘लुतपन हडलजटल हेल्थ’ ही लुतपन ललममटे डची सहयोगी कंपनी

o हा पूल र्ारतातील सवाात लांब पूल असून र्ारत आव्हण - ‘काहडि ओलॉजी हडलजटल थेरॅप्युटटक्स प्लॅटफॉमा’ आव्हण
आलशयातील सवाात मोठा समुद्रातील पूल आहे. ‘अमेटरकन कॉलेज ऑफ कॉहडि ओलॉजी’ िारे

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {9} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
• ‘लसनजी हाटा इन्स्टिट्यूट’ व ‘एललट हाटा न्स्टितनक’चे संचालक
डॉ. समचन हुंडेकरी आव्हण ‘लुतपन हडलजटल हेल्थ’चे मुख्य
व्यवसाय अमधकारी राजेश खन्ना यांच्या उपन्सस्थतीत सुरू झाले.
• ‘लाइफ’चा तवकास हा लुतपन हडलजटल हेल्थने केल.
• हा लसद्ध ‘टरमोट काहडि अॅक टरहॅ तबललटे शन प्रोग्रॅम’ आहे .
• ‘लाइफ प्लॅटफॉमा’ मुळे औषधांची वेळ पाळणे, डॉिरांशी संपका
साधणे तसेच आपत्कालीन न्सस्थतीत रुग्णवाहहका
ममळतवण्यासारखी कामे करू शकतात.
• ‘हडलजटल थेरॅप्युटटक्स’ आव्हण ‘टरमोट पेशटं मॉतनटटरिं ग’मध्ये
आरोग्सेवा पटरणामकारक करण्यावर र्र हिला जात आहे.
• ‘हडलजटल थेरॅप्युटटक्स’मधून आरोग् पद्धतींमध्ये सुधारणा करून
तणाव कमी करण्यावर र्र आहे .
राज्यातील पवहले पोक्सो न्यायालय पुण्यात
• कोवळ्या वयातील मुलांवर होणाऱ्या अत्याचारांच्या गुन्ह्यांतील
पीहडतांना जलि न्याय ममळण्यासाठी शिवाजीनगर येथे लजल्हा
व सि न्यायालय आवारात बाललैंतगक खटले चालतवण्यासाठी
स्वतंि पोक्सो न्यायालय उर्ारण्यात येणार आहे .
• बाललैंतगक अत्याचाराचे खटले चालतवण्यासाठी उर्ारण्यात
येणारे हे न्यायालय राज्यातील पहहले पोक्सो न्यायालय
असणार आहे.
• पोक्सो न्यायालय पुणे मेट्रोच्या वतीने बांधण्यात येणारे पोक्सो
कोटा हे तीनमजली असणार आहे.
• या इमारतीत एकूण ६ कोटा रूम असणार आहे त.
• प्रत्येक मजल्यावर िोन कोटा रूम करण्यात येणार आहे.
• याखेरीज, इमारतीत डे केअर, कॅटटन याखेरीज न्यायालयीन
कामकाजाची अन्य कायाालये असणार आहे त.
• २ वषाांत बांधकाम पूणा होऊन त्याचे लोकापाण करण्यात येणार
‘स्टाटाअप’ रोजगारात महाराष्ट्र अव्वल
• नवनवीन संकल्पनांना मूता स्वरूप िेऊन तरुण स्वतःचे स्टाटा अप
सुरू करीत असून, ते तरुणांना रोजगाराचे माध्यम बनत आहे .
VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {10}
• वषा २०२० ते २०२२ या तीन वषाांत िेशात स्टाटा अपच्या माध्यमातून
६ लाख १५ हजार ३०९ रोजगार तनममि ती झाली.
• रोजगार हिलेल्या स्टाटा अपला केंद्र शासनाच्या डडपाटा मेंट फॉर
प्रमो न ऑफ इं डस्ट्री अॅण्ड इं टनाल रे डने (DPIIT) मान्यता
हिलेली आहे.
• स्टाटा अपमध्ये गुंतवणूक वाढतवण्यासाठी स्टाटा अप इं हडयाच्या
माध्यमातून प्रयत्न केले जात आहेत.
• यासाठी स्टाटा अप तनधी कोश योजना (FFS) आव्हण स्टाटा अप
इं हडया फंड स्कीम (SISF) कायाास्टन्वत करण्यात आली.
• स्टाटा अप सुरू करण्यात सवाामधक संख्या तरुणांची असून, Tire
२ लसटीमध्येही स्टाटा अपची संख्या वाढती आह
• स्टाटा अपमधून रोजगार िेण्यात महाराष्ट्र आघाडीवर आहे . तीन
वषाांत १ लाख १८ हजार ५९८ जणांना स्टाटा अपमधून रोजगार
तनममि ती झाली आहे .
• स्टार्टअपसच्या िाध्यिातून रोजगार मिळवण्यात राज्यमनहाय क्रि :
1) महाराष्ट्र
2) कनााटक
3) गुजरात
स्टाटा अपमधून ममळालेल्या वषावनहाय रोजगारांची संख्या
२०२० १ लाख ५१ हजार ८२६
२०२१ १ लाख ९५ हजार ५२७
२०२२ २ लाख ६७ हजार ९५६
ताडोबाच्या जंगलातून 'कोलबेड ममथेन' काढण्याचा ववचार
• तविर्ाातील ताडोबा जंगल पटरसरात कोलबेड ममथेनचा
(CBM) मोठा साठा आहे . त्यामुळे ताडोबामधून 'CBM'
काढण्याचा तवचार सुरू असल्याची माहहती तनतीन गडकरी यांनी
हिली. यासाठी पयाावरण तवर्ागाची परवानगी गरजेची
नसल्याचा तनणाय घेण्यात आलानागपूरमध्ये सुरू असलेल्या
खासिार औद्योतगक महोत्सवातनममत्त आयोलजत एका.
कोलबेड ममथेन' म्हणजे काय ?
o कोलबेड ममथेन (सीबीएम) हा अपारं पटरक नैसतगि क वायूचा
स्त्रोत आहे. कोळशावर एका तवलशष्ट िबावाखाली प्रकक्रया
केल्यानंतर CBM चे उत्सजान होते.
o जगातील कोळसा खाणीच्या बाबतीत र्ारताचा जगात पाचवा
क्रमांक लागतो.
o त्यामुळे र्ारताच्या तवतवध राज्यांमध्ये मोठ्या प्रमाणात CBM
चे साठे आहे त. चंद्रपूर लजल्ह्ह्याच्या ३३१ वगा ककमी र्ागात ३७
तबललयन क्युतबक मीटर, तर गडमचरोलीच्या ७०९ वगा ककमी
पटरसरात ४७ तबललयन क्युतबक मीटर CBM साठा
असल्याची माहहती आहे.
MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
महाराष्ट्रात कुष्ठरोगमुक्तीसाठी 'स्पिा' अणर्यान
• 'कुष्ठरोगातवरुद्ध अखेरचे युद्ध' या घोषवाक्याच्या साह्याने
आरोग् तवर्ागातफे 'स्पशा' जनजागृती अमर्यान राज्यर्रात
राबतवण्यात येणार आहे.
• याअंतगात कुष्ठरोग व क्षयरोग जनजागृतीसाठी २६ जानेवारी
रोजी एकाच वेळी ग्रामसर्ा, तसेच शाळा- महातवद्यालयांमध्ये
प्रततज्ञा वाचन पार पडले.
• राष्ट्रतपता महािा गांधी यांच्या पुण्यततथीतनममत्त ३० जानेवारी ते
१३ फेिुवारी िरम्यान कुष्ठरोग य क्षयरोगाबाबत
जनजागृतीकटरता तवतवध कायाक्रम राबतवण्यात येणार आहे.
• यामध्ये संबंमधत आरोग् अमधकाऱ्यांमाफात लजल्ह्ह्याचे वाटप
स्पशा जनजागृती अमर्यानाचे पयावेक्षण करण्याच्या सूचना
हिल्या जातील.
• सिर उपक्रम पंचायत सममती, ग्रामपंचायत, ग्रामतवकास, नागरी
तवकास, माता व बाल संगोपन केंद्र, सामालजक न्याय तवर्ाग
आिी तवर्ागांच्या सहकायााने व वैद्यकीय अमधकाऱ्यांच्या
मागािशानात राबतवला जाणार आहे .
नवी मुंबई ठरिार मल्किमॉडेल कनेस्टिव्हव्हटीचे पवहले ववमानतळ
• नवी मुंबई आंतरराष्ट्रीय तवमानतळ हे िेशातील मल्टिमॉडेल
कनेक्टिीव्हव्हटीचे पहहले तवमानतळ असणार आहे अशी माहहती
नागरी उड्नयणमं
ु िी ज्योतीराहित्य लशिं िे यांनी हिली.
• हडसेंबर २०२४ मध्ये पहहला टप्पा पूणा करण्याचे उहद्दष्ट असून
यामुळे एक टममि नल आव्हण एक रनवेचे काम पूणा होईल.
• ३१ माचा २०२५ व्यावसामयक वापरासाठी पहहला टप्पा खुला
केला जाईल. त्यानंतर िोन कोटी प्रवासी येथन
ू प्रवास करु
शकतील.
• त्यानंतर ३,४ आव्हण ५ या टप्प्प्याचे काम पूणा झाल्यानंतर तीन
टममि नल आव्हण एक रनवे असेल. ही सवा कामे पूणा झाल्यावर
येथून सुमारे ९ कोटी प्रवाशांची िळणवळण होईल.
• तवमानतळाला अलट सेत,ु मुंबई- पुणे एक्सप्रेसवे, सायन-
पनवेल हे महामागा तसेच मेट्रो, ट्रान्स हाबार रेल्वे जोडली गेली
आहे . जलमागााचा पयाायही उपलब्ध केला जाणार आहे.
• नवी मुंबई आंतरराष्ट्रीय तवमानतळाला कै. हि. बा. पाटील यांचे
नाव िेण्याचा तनणाय पंतप्रधान आव्हण केंद्रीय मंकिमंडळ घेईल
असे स्पष्ट केले.
इलेक्ट्रट्रकवर धावतोय महाराष्ट्र
• वाढते प्रिूषण रोखण्यासाठी मुंबईकरांसह महाराष्ट्रवासीय
पयाावरणस्नेही होत असल्याचे राज्यातील वाढत्या इलेक्ट्रट्रकल
वाहनांच्या संख्येवरून हिसते.
VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {11}
• राज्यात इलेक्ट्रट्रकल वाहनांची संख्येत उत्तर प्रिेशनंतर
महाराष्ट्राचा िुसरा क्रमांक लागतो.
• महाराष्ट्रातील चार लाख इलेक्ट्रट्रकल वाहनांमध्ये २९ हजार
इलेक्ट्रट्रक कासा आव्हण ३ लाख ४० हजार ई-बाईक्सचा समावेश
• २०२३ मध्ये मुंबईत १३ हजार ३५ नव्या इलेक्ट्रट्रकल वाहनांची
नोंिणी झाली. मुंबईत सध्या ३२ हजार ३४७ इलेक्ट्रट्रक वाहने
असून, त्यात सुमारे २० हजार ई-बाईक्स आहे त.
• इलेक्ट्ररकल वाहनांमध्ये उत्तर प्रदे चा पदहला क्रमांक लागला
आहे . या राज्यात एकूण ७ लाख वाहने आहे त, तर महाराष्ट्रात ४
लाख वाहनांची नोंि आहे
• दे ात इलेक्ट्ररक कारच्या संख्येत महाराष्ट्र पदहल्या स्थानी आहे .
महाराष्ट्रात २९ हजार इलेक्ट्रट्रक कार आहे त, तर कनााटकमध्ये १९
हजार ५००, केरळ १६ हजार, तर हिल्ी व तममळनाडू त प्रत्येकी
१२ हजार इलेक्ट्रट्रक कासाची नोंि आहे .
महाराष्ट्र सरकारचे महत्ताचे मंचत्रमंडळ र्निाय
 इचलकरं जी पॉवरलूम मेगा िस्टरला र्ांडवली अनुिान
िेण्याचा तनणाय झाला. वस्त्रोद्योग धोरण २०१८-२३ मधील अटी
लशमथल केल्या आहे त. याचा फायिा ४०० उद्योगांना होईल. या
प्रकल्पास एकाचवेळी संपूणा ४५ टक्के अनुिान हिले जाईल.
 नांिेड-तबिर नवीन िॉडगेज प्रकल्पाला वेग िेण्यासाठी राज्य
शासनाच्या हहश्श्श्याच्या ७५० कोटीस मान्यता मंकिमंडळाने
हिली. या मागाासाठी जममनीच्या ककमतीसह १५०० कोटी ९८
लाख इतका खचा येणार आहे .
 तविर्ाातील लसिं चन अनुशष
े िूर करण्यासाठी वैनगंगा-नळगंगा
प्रकल्पास पाणी उपलब्धता अट लशमथल करण्याचा तनणाय
मंकिमंडळाने घेतला,
 वैनगंगा उपखोऱ्यातून पूणाा, तापी खोऱ्यातील बुलढाणा
लजल्ह्ह्यातील नळगंगा प्रकल्पापयांत चळतवले जाणार आहे.
तविर्ाातील ६ लजल्ह्ह्यांतील ३ लाख ७१ हजार हे िर क्षेि लसिं मचत
होणार आहे.
 मंिालयीन ललतपक- टं कलेखकांना िरमहा पाच हजार रुपये ठोक
र्त्ता िेण्याचा तनणाय बैठकीत घेण्यात आला. तवर्ागांमध्ये
ललतपक टं कलेखकांची संख्या १,८९१ इतकी असून त्याना याचा
लार् ममळे ल.
 सहकारी संस्थांच्या अमधकाऱ्यातवरुद्ध आता अतवश्वास
प्रस्तावाचा कालावधी वाढतवण्यात आला असून २ वषााच्या आत
असा प्रस्ताव आणता येणार नाही, अशी सुधारणा करण्यास
मंकिमंडळाने मान्यता हिली.
MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
आंतरराष्ट्रीय घडामोडी
१९ वी NAM णिखर पदरषद
• टठकाण - कंपाला (युगांडा)
• कालावधी - १५ ते २० जानेवारी
२०२४
• २०२४ च्या पटरषिेची थीम -
Deepening Cooperation for
Shared Global Affluence
• र्ारताचे प्रतततनमधत्व - एस. जयशंकर
• NAM मध्ये आकिकेतील ५३, आलशयातील ४०, लॅटटन
अमेटरका आव्हण कॅटरतबयन मधील २६ आव्हण युरोपमधील
बेलारूस िेशाचा समावेश आहे.
पडरषदेत चर्चिलेले िहत्वाचे िुद्दे
o NAM िेशांच्या नेत्यांनी गाझामधील इस्रायलच्या हल्ल्ाचा
तनषेध केला आहे आव्हण लशखर पटरषिेिरम्यान तात्काळ
युद्धतवराम करण्याची मागणी केली आहे .
o र्ारताने एका मुक्त पॅलेस्टस्टनी राज्य स्थापन करण्याचा आग्रह
धरला असून पॅलेस्टस्टनी लोक सुरलक्षत सीमेवर राहू शकतील
अशा कि-राज्य उपायाची मागणी केली आहे .
o र्ारताने जगाचा ममि म्हणून आपल्या र्ूममकेच्या माध्यमातून
“तवश्व ममिा” उपक्रमाअंतगात आपल्या र्ाषणात जागततक
एकता आव्हण सहकायाावर र्र हिला.
NAM च्या स्थपनेिागील पाश्वभूिी
o िुसऱ्या महायुद्धानंतर सुरु झालेल्या शीत युद्धािरम्यान जगातील
तवकासनशील िेशांनी एकि येऊन अललप्ततावािी चळवळीची
स्थापना करण्यासाठी पुढाकार घेतला.
o श्री. व्ही. के. मेनन यांनी आपल्या १९५३ च्या संयुक्त राष्ट्रांच्या
र्ाषणात "अललप्ततावाि" हा शब्द प्रथम वापरला.
o नंतर र्ारताचे पंतप्रधान जवाहरलाल नेहरू यांनी त्यांच्या १९५४
च्या कोलंबो र्ाषणात पंचशील तत्वाची रूपरेषा स्पष्ट केली.
यातूनच अललप्ततावािी चळवळीचा पाया तयार झाला.
o अललप्ततावािी चळवळीचा उगम इं डोनेलशयातील १९५५ च्या
बांडुंग पटरषिेत झाला.
o या पटरषिेिरम्यान वषाानुवषे वसाहतीअंतगात पारतंत्र्यात
असलेल्या २९ आलशयाई आव्हण आकिकन िेशांच्या प्रतततनधींनी
सामान्य समस्ांवर चचाा केली.
VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {12}
o कालांतराने १९६१ मध्ये युगोस्लाव्हव्हयाची राजधानी बेलग्रेड येथे
NAM ची स्थापना झाली. याच टठकाणी NAM ची पहहली
लशखर पटरषि पार पडली.
o र्ारताचे पंतप्रधान जवाहरलाल नेहरू, युगोस्लाव्हव्हयाचे
राष्ट्राध्यक्ष जोलसप िोझ टटटो, इलजप्तचे राष्ट्राध्यक्ष गमाल अब्देल
नासेर, घानाचे राष्ट्राध्यक्ष क्वामे एनकुमा आव्हण इं डोनेलशयाचे
राष्ट्राध्यक्ष सुकणो हे NAM च्या स्थापनेत प्रमुख र्ूममका
बजावणारे नेते होते.
दावोस णिखर पदरषद
• क्टस्वत्झलांडमधील िावोस येथे वातषि क वल्डा इकॉनॉममक फोरम
लशखर पटरषिेची ५४ वी आवृत्ती पार पडली.
• कालावधी - १५ ते १९ जानेवारी २०२४
• थीम - Rebuilding Trust
दावोस पडरषदेत चर्चिलेले िहत्वाचे िुद्दे
o या बैठकीत मानवी
कल्याणासाठी तवतवध
पटरवतानीय क्षमता, तसेच
तनयमनाची गरज, नोकरी
गमावण्याची र्ीती,
िोतनिं ग आव्हण चुकीची माहहती ममळण्याची जोखीम आव्हण
असमानता वाढवण्यात त्याचे संर्ाव्य योगिान यावर चचाा
झाली.
o जागततक नेत्यांनी जगाच्या तवतवध र्ागांमध्ये संविे नशील र्ू-
राजकीय पटरन्सस्थतींमुळे उद्भवलेल्या जोखमींवर चचाा केली.
o मध्य पूवा आव्हण युरोपमधील युद्धे, जागततक पुरवठा साखळींना
धोका आव्हण अन्न सुरक्षेबाबत अतनळितता मचिं ता व्यक्त केली.
o उद्योगांनी हवामान बिलाशी जुळवून घेण्याची गरज आव्हण
मतर्ेि असूनही त्यातवरोधात कारवाई करण्यासाठी िेशांनी
एकि येण्याची गरज हाही बैठकीतील चचेचा प्रमुख तवषय होता.
o जागततक बँकेच्या अध्यक्षांनी व्यवसायांिारे शाश्वत पद्धतींचा
अवलंब केल्याने ममळणारे अंततम फायिे आव्हण हवामान
बिलातवरूद्धच्या लढ्यात संसाधनांचे योग् वाटप करण्याची
गरज यावर प्रकाश टाकला.
o तवकलसत िेशांना हवामानतवषयक कारवाईसाठी आमथि क मित
करावी लागेल, अन्यथा तवषमता वाढे ल यावर जोर िेण्यात
आला.
MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
o मंिावलेल्या अथाव्यवस्थेचा सामना करत, चीनने पळिमेकडू न
अमधक गुंतवणूक आकतषि त करण्याचा प्रयत्न केला आहे ,
ज्यामध्ये काही प्रमाणात सुधारणा हिसून आली आहे.
o २०२३ मध्ये ५.२% चा चीनचा GDP वाढीचा िर अजूनही
महामारीपूवा पातळीपेक्षा कमी आहे आव्हण ते वेगळे करण्याच्या
अमेटरकेच्या प्रयत्नांशी संघषा करत आहे या बैठकीत असे
सांगण्यात आले की, चीनला अततशय महत्त्वाच्या संरचनािक
आमथि क आव्हानांचा सामना करावा लागत आहे .
o िावोस बैठकीत र्ारत झपाट्याने जगातील सवाात वेगाने
वाढणाऱ्या मोठ्या अथाव्यवस्थांपैकी एक बनत असल्याचे
अधोरेव्हखत करण्यात आले. आपल्या आमथि क क्षमतेव्यततटरक्त,
र्ारताने या बैठकीत आपली उपन्सस्थती इतर मागाांनीही
िाखवली. २०२४ पयांत आव्हण त्यापुढील तंिज्ञान, प्रततर्ा,
आरोग्सेवा आव्हण इतर क्षेिांच्या बाबतीत र्ारताच्या
र्तवष्यावर लक्ष केंहद्रत केले जाईल.
o या वषी चचाा झालेल्या तवषयांपैकी एक म्हणजे महहलांच्या
आरोग्ामध्ये गुंतवणूक केल्याने २०४० पयांत जागततक
अथाव्यवस्थेला प्रततवषा US$१ टट्रललयनने कशी चालना
ममळे ल.
o वल्डा इकॉनॉममक फोरम आव्हण र्ारत सरकारच्या सहकायााने
आव्हण समथानाने ‘Global Good Alliance for Gender
Equity and Equality’ लाँच करण्याची घोषणा ही या
बैठकीच्या प्रमुख कामतगरींपैकी एक होती. महहलांचे आरोग्,
लशक्षण आव्हण एंटरप्राइझच्या ओळखल्या गेलेल्या क्षेिांमध्ये
जागततक सवोत्तम पद्धती, ज्ञानाची िेवाणघेवाण आव्हण
गुंतवणूक एकि आणणे हे त्याचे उहद्दष्ट आहे.
र्ारत - मालदीव संबंध
चचेत का ?
• पंतप्रधान नरेंद्र मोिी यांनी ४
जानेवारी रोजी लक्षिीपला हिलेल्या
र्ेटीचे काही फोटो शेअर केले होते.
• मालिीवबाबत एकाही शब्दाचा
उल्ेख न करता, पंतप्रधानांनी
लक्षिीपच्या सौंियााची प्रशंसा केली
आहे .
• यावर पंतप्रधान नरेंद्र मोिी यांच्याबद्दल मटरयम, अब्दुल्ा आव्हण
मलशा यांनी अत्यंत आक्षेपाहा शब्द वापरले. मोिींचे लक्षिीप
बेटावरील छायामचि शेअर करून मालिीवच्या या ३ मंत्र्यांनी
मोिींना इस्रायलधालजि णाही म्हटले.
VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {13}
• पंतप्रधान मोिींचा अपमान केल्याबद्दल अनेकांनी रोष व्यक्त
केला आहे . सध्या सोशल मीहडयावर बॉयकॉट मालिीव ट्रें ड
(#BoycottMaldives) सुरु झाला.
िालदीवचे स्थान
o र्ारताच्या िलक्षणेकडे आहे .
o केरळपासून मालिीवचे अंतर ६५० ते ७०० ककलोमीटर आहे.
o त्याचे आकारमान ३९८ चौरस ककलोमीटर आहे .
o मालिीव हा ३७ बेटांचा समूह असला, तरी तेथील चार ते पाच
बेटांवरच वस्ती आहे.
o त्यापैकी मालिीवची राजधानी असणाऱ्या मालेमध्ये
लोकसंख्येची घनता सवाामधक आहे .
o मालिीवची एकूण लोकसंख्या : ५.२५ लाख
भारत - िालदीवचा वाणणज्य इततहास ?
o उर्य िेशांतील सध्याचा किपक्षीय व्यापार : ७०० कोटी
o मालिीवमधील र्ारतीय तनयाात क्षेि : कृषी, पोल्ह्ट्री उत्पािन,
साखर, फळे , र्ाजीपाला, मसाले, तांिळ
ू , गव्हाचे पीठ, कापड,
औषध, औद्योतगक उत्पािने.
o मालिीवमधील र्ारतीयांची संख्या : २९ हजार
o प्राथममक, माध्यममकमधील र्ारतीय लशक्षक : २५ %
o १९६५ मध्ये मालिीवला स्वातंत्र्य ममळाल्यानंतर त्यांच्याशी
आंतरराष्ट्रीय, व्यापारी संबंध प्रस्थातपत करणाऱ्या िेशांमध्ये
र्ारत अग्रेसर.
o २००९ पासून मालिीवच्या तवनंतीनुसार र्ारताने मालिीवमध्ये
नौिलाचे अक्टस्तत्व कायम ठे वले आहे .
o मालिीवचे चीनवरील अवलंतबत्व कमी करण्यासाठी र्ारत
मालिीवला वेगवेगळ्या स्वरूपात मित करतो आहे
भारताने १५ िाचटपयंत िालदीविधून सैन्य हर्वावे
o र्ारताने १५ माचापयांत मालिीवमध्ये तैनात केलेले लष्कर
हटवण्यास सांतगतले. मालिीवचे अध्यक्ष मोइझू यांनी ही िोन
महहन्यांची मुित हिली असल्याचे एका वटरष्ठ अमधकाऱ्याने
सांतगतले.
o मोईझू सरकारच्या धोरणानुसार र्ारतीय लष्करी कमाचारी
मालिीवमध्ये राहू शकत नाहीत. मालिीव आव्हण र्ारताने
उच्चस्तरीय गट तयार केला आहे.
o या गटाची माले येथील परराष्ट्र व्यवहार मंिालयाच्या
मुख्यालयात या गटाची पहहली बैठक झाली.
o या बैठकीला र्ारतीय उच्चायुक्त मुनु महावर उपन्सस्थत होते.
MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
o नाव्हझम यांनी अशी बैठक झाल्याच्या वृत्ताला िुजोरा िेत
सांतगतले, की १५ माचापयांत सैन्य मागे घेण्याची तवनंती हा
बैठकीचा मुख्य तवषय होता.
o गेल्या वषी १७ नोव्हें बर रोजी मालिीवचे अध्यक्षपिाची शपथ
घेतल्यानंतर लगेचच मोईझू यांनी मालिीवमधून र्ारतीय
लष्करी कमाचारी माघारी बोलावण्याची औपचाटरक तवनंती
र्ारताकडे केली होती.
o नाव्हझम यांनी सांतगतले, की मालिीवच्या जनतेने र्ारताला हे
हटवण्याची तवनंती करण्यासाठी नव्या सरकारला र्क्कम बहुमत
हिले आहे.
o मोइझू सरकारच्या तीन उपमंत्र्यांनी पंतप्रधान नरेंद्र मोिींच्या
तवरोधात समाजमाध्यमांवर केलेल्या अपमानास्पि टटप्पण्यांच्या
पाश्वार्ूमीवर िोन्ही िेशांत तनमााण झालेल्या वािाच्या पाश्वार्ूमीवर
र्ारतीय लष्कराच्या माघारीची चचाा सुरू झाली.
िालदीवचे व्यापारी िहत्त्व
o मालिीवच्या उत्तर आव्हण िलक्षण बाजूने समुद्राचा पट्टा आहे . तेथन
र्ारताचा ५० टक्के व्यापार होतो.
o आखाती तेलापैकी ८० टक्के येथून येते. िुसरीकडे चीनचा
आकिका आव्हण आखाताला होणारा तनम्मा व्यापार मालिीव
समुद्रातून होतो. त्यामुळे मालिीव महत्त्वाचा आहे.
o चीनने २०१८-१९ मध्ये मालिीवमध्ये लढाऊ नौका तैनात केल्या
होत्या. मालिीवमध्ये १९८० च्या िशकात अंतगात उठाव झाला
होता. पंतप्रधानांना पळू न जावे लागले.
o त्यांनी र्ारताला तवनंती केल्यावर तत्कालीन पंतप्रधान राजीव
गांधी यांच्या आिेशाने लष्कराने 'ऑपरेशन कॅिस'िारे ते
लष्करी बंड मोडू न काढले.
o अगिी अलीकडे पाणी, साखर, त्सुनामीनंतरची मित, कोव्हव्हड
लशी ही मित र्ारत करत आला, संरक्षणसाहहत्यही पुरतवले.
संदीप पांडे अमेदरकेच्या र्नषेधाथा ‘मॅगसेसे’ परत करिार
• अमेटरका इस्राईलला शस्त्रतवक्री करत
असल्याने त्यांनीच हिलेले सन्मान हे
स्वतःजवळ ठे वणे मनाला पटत नाही,’
असे सांगत ज्येष्ठ सामालजक कायाकते
संिीप पांडे यांनी आलशयाचा नोबेल
म्हणून ओळखला जाणारा रॅ मन
मॅगसेसे सन्मान परत करण्याची घोषणा आज केली.
• संिीप पांडे यांना २००२ मध्ये सन्मानाने गौरतवण्यात आले होते.
पांडे हे ‘सोशॅललस्ट पाटी’शी (इं हडया) संबंमधत आहे त.
VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI
• मॅगसेसे सन्मानासाठी अमेटरकेतील ‘रॉकफेलर फाउं डेशन’
आमथि क मित करते.
‘मॅगसेसे’ परत करण्यामागील कारणे :
- पांडे यांना ज्या श्रेणीतून हा सन्मान िेण्यात आला होता त्याला
‘फोडा फाउं डेशन’कडू न आमथि क मित केली जाते.
- इस्राईलने गाझामध्ये केलेल्या लष्करी कारवाईत २१
हजारांपेक्षाही अमधक नागटरक मरण पावले असून एवढे होऊन
िेखील अमेटरका इस्राईलला शस्त्र तवक्री करताना हिसते.
- त्यामुळेच मॅगसेसे सन्मान परत करण्याचा तनणाय घेतला आहे.
पिव्या परत करणार :
- सायरॅ कस तवद्यापीठातून ‘मॅन्युफॅक्चटरिं ग अँड कॉम्प्प्यटु र
इं लजतनअटरिं ग’ या तवषयात एम. एस्सी
- बकाले येथील कॅललफोतनि या तवद्यापीठातून त्यांनी ‘मेकॅतनकल
इं लजतनअटरिं ग’ या तवषयातून पी. एचडी
- अमेटरकी तवद्यापीठांतून घेतलेल्या ‘मास्टर ऑफ
ू
सायन्सेस’च्या िोन पिव्या
७५ वा प्रजासत्ताक ददन
• ७५ व्या प्रजासत्ताक हिनाची थीम – Developed India and
India- Mother of Democracy (तवकलसत र्ारत आव्हण र्ारत
ही लोकशाहीची जननी)
• हवाई िलाच्या ५१ तवमानांनी फ्लायपास्टमध्ये र्ाग घेतला.
फ्लायपास्टमध्ये ६ राफेल तवमानांचे आकाशातील प्रात्यलक्षक
मचतथरारक होते.
• प्रचंड हे ललकॉप्टरही यात सहर्ागी झाले. एलसीएच तवमान, २
अपाचे हे ललकॉप्टर आव्हण २ एमके-४ तवमानांसह एक डकोटा
आव्हण िोन डॉतनि यर तवमानांचे प्रात्यलक्षकही लक्षणीय होते. २९
लढाऊ तवमाने, ७ वाहतूक तवमाने, ९ हे ललकॉप्टर आव्हण एका
हे टरटे ज तवमानाचा त्यात समावेश होता.
• िेंच लष्करातील राफेल तवमान पहहल्यांिाच फ्लायपास्टमध्ये
सहर्ागी होते.
• पंतप्रधान राष्ट्रीय बाल पुरस्कार तवजेत्या १९ मुलांनीही या
परेडमध्ये सहर्ाग घेतला.
र्चत्ररथ
• संचलनातील उत्तर प्रिेशचा अयोध्या, र्गवान रामाचे जन्मस्थान,
तवकलसत र्ारत-समृद्ध र्ारत या तवषयार्ोवती ही सजावट
गुंफलेली होती. प्रर्ू रामाचे बालस्वरूप लक्षवेधी ठरले.
• महाराष्ट्रासह तवतवध राज्यांचे िेखावे संचलनात सहर्ागी होते.
{14} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
• यंिा प्रजासत्ताक हिनी • िान्सचे अध्यक्ष इमॅन्यअ
ु ल मॅक्रॉन यांच्या ताज्या र्ारत
कताव्यपथावर महाराष्ट्राचा िौऱ्यामुळे िोन्ही िेशांमधील संबध
ं आणखी दृढ झाले आहे त.
मचिरथ वेगळे पण घेऊन • िान्सच्या वातषि क 'बास्टस्टल डे'च्या कायाक्रमासाठी गेल्या वषी
उतरला आहे . छिपती पंतप्रधान मोिी यांना तनमंकित करण्यात आले होते. लशवाय
लशवराय, लजजाऊ आव्हण िोन्ही िेशांमधील संबंध अततशय मधुर आहे त.
राजमुद्रा अशी थीम यंिा होती • या पाश्वार्ूमीवर, मॅक्रॉन यांना बोलातवण्यात आले.
• हवाई िलाकडू न मचिरथात 'समृद्ध र्ारत, सशक्त र्ारत, प्रजासत्ताकहिनी प्रमुख पाहुणे म्हणून येणारे मॅक्रॉन हे िान्सचे
आितनर्ार र्ारत' ही संकल्पना सािर करण्यात आली. पाचवे अध्यक्ष होते. ते ४० जणांच्या लशष्टमंडळासह र्ारत
िडहला अधधकाऱ्ांनकिे ततन्ही सैन्य दलांच्या तुकिीचे नेतृत्व िौऱ्यावर आले होते.

• प्रजासत्ताक हिन संचलनात हवाई िलाच्या एका तुकडी प्रमुख
असतात. त्यामागे तीन तुकडी उपप्रमुख असतात. हवाई िलाच्या
तुकडीतील चारही जबाबिाऱ्या महहलांकडे होत्या.
o स्क्वॉड्रन लीडर रश्मी ठाकूर यांच्याकडे हवाई िलाच्या
तुकडीचे नेतृत्व होते.
o सुममता यादव, प्रततती अहलुवाजलया व ककतति रोहहल या
उपप्रमुख होत्या.
• २०२४ च्या प्रजासत्ताक हिनात प्रथमच ततन्ही िलांमधील
'अतग्नवीर' सहर्ागी झाले होते. त्यामध्ये अतग्नवीरांच्या या
तुकडीचे नेतृत्व श्रीष्ठी वमाा यांच्याकडे होते.
• र्ारतीय हवाई िलाच्या पथकाचे नेतृत्व फ्लाईट लेफ्टनंट अनन्या
शमाा आणण फ्लाइां ग ऑकिसर आस्मा शेख यांनी केले
भारत आणण फ्रान्स यांच्यातील व्यापार
o िोन्ही िेशांमधील व्यापारात संथ गतीने वाढ होत आहे . २०२२-
२३ या आमथि क वषाात िोहोंमधील व्यापार नव्या उच्चांकावर
म्हणजे १३.४ अब्ज डॉलरवर पोहोचला होता.
o र्ारताकडू न होणाऱ्या तनयाातीने सात अब्ज डॉलरचा टप्पा
ओलांडला, तर आयात ५.८ अब्ज डॉलरवर गेली होती.
o तवतवध िेशांकडू न र्ारतात होणाऱ्या गुंतवणुकीत िान्सचा
क्रमांक अकरावा आहे. नव्या सहस्रकातील गेल्या २३ वषाांत
िान्सकडू न िेशात सुमारे १०.५ अब्ज डॉलर गुंतवणूक झाली.
o गेल्या काही वषाांत िोन्ही िेशांमधील संरक्षण सहकाया वाढले
आहे . र्ारताने िान्सकडू न 'राफेल' लढाऊ तवमाने खरेिी केली
आहे त.

• प्रथमच, सशस्त्र िल वैद्यकीय सेवांच्या महहला तुकडीने o त्याचबरोबर 'स्कॉतपि न िास' पाणबुड्ांसाठी लाखो डॉलरचा
संचलनात र्ाग घेतला, मेजर सृष्टी खुल्लर यांनी नेतृत्व केले. करार केला आहे .

• लेफ्टनंट कनाल अांककता चौहान यांनी मोबाईल ड्रोन जॅमर मॅक्रॉन यांच्या िौऱ्याचे फशलत :
लसस्टस्टमच्या तुकडीचे नेतत्व
ृ केले. o संरक्षण उद्योगाच्या बाबतीत िोन्ही िेशांनी संयुक्त प्रकल्प
• राजपुताना रायफल्सच्या मामचि ग तुकडीचे नेतृत्व २० व्या राबतवण्याची हिशा ठरतवली गेली.
बटाललयनचे लेफ्टनंट सन्यम चौधरी यांनी केले. सु o संरक्षण साधने बनतवण्यासाठी त्यांच्या आरेखनापासून
तनममि तीपयांत िोन्ही िेश एककितपणे प्रयत्न करतील, यावर र्र
७५ व्या प्रजासत्ताक डदनाच्या कायटक्रिास प्रिुख पाहुणे
िेण्यात आला.
इम्यॅन्यूएल िॅक्रॉन
o बहुउद्देशीय हे ललकॉप्टरची तनममि ती र्ारतात करण्यात येणार
• माजी पंतप्रधान
असून, िान्समधील इं लजनतनममि ती करणाऱ्या 'सफरान'
जॅक लशराक
कंपनीने त्यासाठी तंिज्ञान हस्तांतर करण्यास तयारी िशातवली
यांनी १९७६
आहे . मोिी यांच्या िान्स िौऱ्यात याबाबत माहहती िेण्यात
आव्हण १९९८ असे
आली होती.
िोन वेळा
o तंिज्ञान हस्तांतराचा हा मुद्दा मॅक्रॉन यांच्या िौऱ्यातही पुढे
प्रजासत्ताक
नेण्यात आला.
हिनाच्या कायाक्रमास हजेरी लावली होती.
o २०३०पयांत सुमारे ३० हजार र्ारतीय तवद्यार्थ्ाांना िान्समधील
• गतवेळी प्रजासत्ताक हिनाच्या कायाक्रमास प्रमुख पाहुणे म्हणून
संस्थांत लशक्षण िेण्याचे उहद्दष्ट ठे वल्याचे मॅक्रॉन यांनी जाहीर
इलजप्तचे अध्यक्ष अब्देल फतह अल लससी यांनी उपन्सस्थती
केले. तवशेषतः िेंच र्ाषा लशकतवण्यासाठी 'आललयान्स
िशातवली होती. कायाक्रमास हजर राहणारे इमॅन्युअल मॅक्रॉन
िॉन्साइज' च्या जाळ्याचा वापर करण्यात येणार आहे.
फ्रान्सचे सहावे वररष्ठ नेते ठरतील.

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {15} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…

आशथिक घडामोडी

र्ारतीय अथाव्यवस्था : अवलोकन (The Indian Economy: A Review)

 या नोट्समध्ये २९ जानेवारी २०२४ रोजी प्रकालशत झालेला तवत्तमंिालयािारे मुख्य आमथि क सल्ागार व्ही. अनंत नागेश्वरन
यांची प्रस्तावना असलेला ‘भारतीय अथाव्यवस्था : अवलोकन’ (The Indian Economy: A Review) नावाचा ७४
पानांचा आढावा िस्तावेज प्रलसद्ध झाला आहे , त्याची परीक्षामर्मुख महत्तावाची माहहती हिली आहे.
 प्रचललत संसिीय व्यवस्थेनुसार िरवषी अथामंिी १ फेिुवारीला अथासंकल्प मांडतात व त्याच्या एक हिवस पूवी ‘आमथि क पाहणी
अहवाल’ प्रकालशत होतो परं तु या वषी लोकसर्ा तनवडणूका असल्यामुळे यावषीचा आमथि क पाहणी अहवाल प्रकालशत झाला
नसून त्याजागी हा आढावा िस्तावेज प्रलसद्ध केला.
 आमथि क पाहणी अहवालामध्ये ज्या बाबी असतात त्या बाबी या अहवालामध्ये अततशय थोडक्यात समातवष्ट करण्यात आलेले
आहे . यंिा १ फेिुवारीला ‘अंतटरम अथासंकल्प’ अथाात पूवी लोकसर्ेच्या तनवडणुकीपूवी अल्पावधीसाठी सािर होणारे केवळ
लेखानुिान असेल. त्यामुळे अथासंकल्पपूवा िेशाच्या प्रगतीचा आलेख मांडणारा आमथि क पाहणी अहवाल मांडला गेला नाही.
 लोकसर्ा तनवडणूक पार पडल्यानंतर नवीन सरकार िारे जून-जुलै महहन्यात जेव्हा २०२४-२५ चा पूणा अथासंकल्प मांडला
जाईल त्याच्या पूवासध्य
ं ेला ‘आमथि क पाहणी अहवाल २०२३-२४’ प्रकालशत करण्यात येणार

अहवालातील महत्तवाचे मुद्दे
• एकूण सावाजवनक क्षेत्रातील भांडवली गुंतवणूक आमथि क वषा
२०१५ मधील ५.६ लाख कोटी रुपयांवरून, आमथि क वषा २०२४
अथासंकल्पीय अंिाजानुसार १८.६ लाख कोटी रुपयांवर गेली.
• पुढील तीन वषाांत र्ारत ५ टट्रललयन डॉलरच्या सकल िेशांतगात
उत्पािनासह जगातील वतसरी सवाात मोठी अथाव्यवस्था बनणे
अपेलक्षत असून, सध्या प्रगतीपथावर असलेल्या सुधारणांच्या
पाश्वार्ूमीवर अथाव्यवस्था २०३० पयांत सात लाख कोटी डॉलरचे
उहद्दष्टही गाठे ल, असे अहवालामध्ये प्रततपािन केले आहे.

• सरकारने २०४७ पयंत ‘ववकशसत दे ’ बनण्याचे उहद्दष्ट र्ारताने
ठे वले आहे .
• िेशांतगात मागणीच्या बळामुळे अथाव्यवस्थेला गेल्या ३ वषाांत ७
टर्ांहून अमधक वाढीचा िर साधता आला आहे .
• आमथि क वर्ा २०२४-२५ मध्ये, र्ारताचे सकल िेशांतगात उत्पािन
(GDP) २०२४ या आमथि क वषाात मध्ये ७.२% पेक्षा वेगाने
वाढे ल, जरी जागततक अथाव्यवस्था २% पेक्षा जास्त वाढीसाठी
संघषा करत आहे .
• अमेटरका आव्हण तिटन नंतर र्ारत ही जगातील ततसरी सवाात
मोठी कफनटे क अथाव्यवस्था बनली आहे.
• र्ारताने हाँगकाँगला मागे टाकूत जगातील चौर्थ्ा क्रमांकाचा
शेअर बाजार बनला आहे.
• जन धन योजनेंतगात ५१ कोटी बँक खात्यांमध्ये आता एकूण २.१
लाख कोटींच्या ठे वी आहे त. त्यापैकी ५५ टरक्यांहून अमधक
महहला आहे त
 हा ७४ पानांनाचा िस्तावेज आमथि क व्यवहार तवर्ागाने
तयार केलेले आमथि क पाहणी अहवाल नाही. ते
सावाकिक तनवडणुकीनंतर पूणा अथासंकल्पापूवी येईल.
या िस्तावेजात िोन प्रकरण आहेत :
 प्रकरण I - भारतीय अथटव्यवस्थेचा : भूतकाळ, वतटिानकाळ
आणण भतवष्यकाळ
o १९५०-२०१४ : अथाव्यवस्थेची प्रगती
o २०१४ पयांतच्या अथाव्यवस्था प्रगतीचा अनुर्व
o २०१४-२०२४: पटरवतानशील वाढीचे िशक
o २०२० ह्या िशकात र्ारताच्या तवकासाचे क्षेि
o आव्हाने मात केल्यानंतरच्या नोंिी (Track
Record)
o पुढील मागा (Looking Ahead)
 प्रकरण II - भारतीय अथटव्यवस्था कशािुळे िजबूत झाली ?

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {16} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
अहवालातील महत्त्वाची आकडेवारी

सरासरी GDP वाढीचा दर • GST मालसक सकल संकलन आमथि क वषा २०१८ मध्ये ०.९ लाख
कोटींवरून आमथि क वषा मध्ये १.५ लाख कोटी झाली आहे.
इ. स. १७०० २२.६ %
जीएसटी करिात्यांची संख्या ६६ लाखांवरून २०२२ मध्ये १.४
इ. स. १९५२ ३.८ % कोटीपयांत वाढली.
१९५० चे ििक ३.९ % • मान्यताप्राप्त स्टाटा अप्सची संख्या २०१६ मध्ये ४५२ वरून २०२३
१९६० चे ििक ४.१ % मध्ये ९८,००० पेक्षा जास्त झाली आहे .

१९७० चे ििक २.९ % • केंद्र सरकारचा प्रर्ावी र्ांडवली खचा माचा २०१४ ला संपलेल्या
आमथि क वषाात GDP च्या २.८ टरक्यांवरून २०२३-२४ (BE)
१९८० चे ििक ५.७ %
मध्ये ४.५ टरक्यांवर पोहोचला आहे .
१९९० चे ििक ५.८ %
• १०.११ कोटींहून अमधक महहलांना मोफत गॅस कनेक्शन तवतरीत
२००० चे ििक ६.३ %
• ११.७२ कोटी शौचालये बांधण्यात आली आहे त
२०१४ पयंतच्या अथटव्यवस्था प्रगतीचा अनुभव • ५१.६ कोटी जनधन खाती उघडण्यात आली आहे त त्यात ३.२४
लार्ार्थ्ाांची नोंिणी करण्यात आली आहे
• र्ारतीय अथाव्यवस्था बंि अथाव्यवस्थेतून खुल्या अथाव्यवस्थेत
बिलली. र्ारतीय अथाव्यवस्था सावाजतनक गुंतवणुकीच्या • २.६ कोटी पक्की घरे गरीब लोकांसाठी बांधण्यात आली आहे त
वचास्वातून सावाजतनक आव्हण खाजगी गुंतवणुकीच्या सह- • आयुष्मान र्ारत योजनेअंतगात ६.२७ कोटी लार्ाथी
अक्टस्तत्वाकडे वळली. तंिज्ञानाची ओळख वाढीचे द्योतक बनले
देशांतगटत अथटव्यवस्था
• या सांरचनात्मक मयाादाांमध्ये पुढील गोष्टींचा समावेश होता:
• आमथि क वषा २०२२ आव्हण आमथि क वषा २०२४ िरम्यान र्ारताचा
o प्रकल्प प्रस्तावांवर त्वटरत तनणाय घेण्यात अडचणी आल्याने वास्ततवक GDP सरासरी ७.९ टक्के वाढण्याचा अंिाज आहे.
व्यवसाय करण्याच्या सुलर्तेवर पटरणाम झाला. याचा
• सरकारच्या मेक इन इं हडया ममशनमुळे सकल मूल्य वमधि त
पटरणाम मोठ्या प्रमाणात प्रकल्प तवलंब आव्हण अपुरी पूरक
(GVA) २०१४ च्या १७.२ टरक्यांवरून वाढू न २०१८ मध्ये १८.४
गुंतवणुकीत झाला.
टरक्यांपयांत झाले.
o गैर-लल्कित सबलसडीमुळे सावाजतनक गुंतवणुकीसाठी
• एकूण सकल मूल्य वमधि त मध्ये बांधकामाचा वाटा,
आमथि क जागा कमी झाली, संसाधनांचे वाटप तवकृत झाले.
पटरमाणानुसार, आमथि क वषा १४ मध्ये ८.८ टक्के होता. टरअल
o कमी उत्पािन आधार, तवशेषत: र्ांडवली वस्तूंचा, आव्हण इस्टे ट तनयामक प्रामधकरण (RERA-२०१६) ची स्थापना
उत्पािनामध्ये कमी मूल्यवधान. िेखील टरअल इस्टे टमधील वाढीचा पाया आहे .
o मोठ्या अनौपचाटरक क्षेिाची उपन्सस्थती आव्हण औपचाटरक परविणारे आणण मनरोगी आरोग्य
क्षेिात अपयााप्त श्रम शोषण.
• ३०.३ कोटी आयुष्मान र्ारत काडा तयार केले आव्हण ६.२ कोटी
o तवपणनाच्या तवतवध स्तरांमध्ये मध्यस्थांची लक्षणीय
रूग्णालयात प्रवेश (१७ जानेवारी २०२४ पयांत)
उपन्सस्थती, साठवण आव्हण प्रकक्रया पायार्ूत सुतवधांची
• आयुष्मान आरोग् मंहिर (पूवीचे AB-HWCs) १.६ लाखाहून
कमतरता, कृषी उत्पािनांची आंतरराज्यीय हालचाल यामुळे
अमधक प्राथममक आरोग् सुतवधा अपग्रेड केल्या गेल्या(१३
अनेक घटकांमुळे कृषी उत्पािकता कमी झाली.
हडसेंबर २०२३ पयांत)
२०२० ह्या दशकात भारताच्या तवकासाचे क्षेत्र • आयुष्मान आरोग् मंहिरात १७.४ कोटी रुग्णांनी ई-संजीवनी
• खाजगी गैर-तवत्तीय क्षेिाचे कजा ते GDP गुणोत्तर, जे माचा २००० OPD सेवेचा लार् घेतला (३ नोव्हें . २०२३ पयांत)
मध्ये ५८.८ टरक्यांवरून ११३.६ टरक्यांवर पोहोचले. • िेशर्रातील १०,००० जनऔषधी केंद्रे, बाजारर्ावाच्या तुलनेत
• सप्ट ेंबर २०२३ पयांत, २,८०८ कॉपोरेट कजािारांची सुटका ५०-९० टक्के स्वस्त िरात औषधे तवकत आहे त (३० नोव्हेंबर २०२३ पयांत)
संहहतेिारे, एकतर संकल्प योजनांिारे ककिंवा • २०१५ ते २०२२ िरम्यान क्षयरोगाच्या घटनांमध्ये १६ % घट,
अपील/पुनरावलोकन/सेटलमेंटिारे करण्यात आली आहे. मृत्यूिरात १८ % घट

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {17} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
सुधाडरत शशक्षण
• २० ऑिोबर २०२२ रोजी राष्ट्रीय अभ्यासक्रम िेमवका फॉर
फाऊंडेशनल लाँच केले गेल.े
• याच्या आधारावर, लतनिं ग टीमचिं ग मटे टरयल आव्हण पाठ्यपुस्तके
२०२३ मध्ये लाँच करण्यात आली आहे त
• २०२३ मध्ये तवद्यार्थ्ाांच्या मूल्यांकनाशी संबंमधत तनकष तनळित
करण्यासाठी आव्हण कक्रयाकलापांची अंमलबजावणी
करण्यासाठी सुरू करण्यात आले
• राष्ट्रीय शैक्षव्हणक कायाक्रमासाठी (NEP) १४,५०० PM-SHRI
शाळांसाठी योजना आहे
• २०२६-२७ पयांत पायार्ूत साक्षरता आव्हण संख्याशास्त्राच्या
सावाकिक संपािनासाठी तनपुन र्ारत ममशन स्वयं प्रर्ा आव्हण
MOOCs िारे हडलजटल लशक्षणाचा तवस्तार: २०० चॅनल
े , ०३
पेक्षा
• २०१८-१९ ते २०२३-२४ पयांत समग्र लशक्षाची उपलब्धी :
- ३,०६२ शाळा प्राथममक, माध्यममक आव्हण उच्च माध्यममक
स्तरावर श्रेणीसुधाटरत केल्या.
- २३५ नवीन तनवासी शाळा आव्हण वसततगृहे उघडली
- ९७,३६४ शाळांचे बळकटीकर
- १.२ लाख शाळा हडलजटल उपक्रमांतगात समातवष्ट
- ८,६१९ शाळा व्यावसामयक लशक्षणांतगात समातवष्ट
- २८,४४७ मुलींसाठी स्वतंि शौचालये बांधण्यात आली
िूलभूत सुतवधा
• स्वच्छ र्ारत ममशन- ग्रामीण अंतगात ११ कोटी शौचालये आव्हण
२.३ लाख सामुिामयक शौचालय संकुल बांधण्यात आले. (११
जानेवारी २०२४ पयांत)
• जल जीवन ममशन अंतगात १०.८ कोटी कुटुं बांना नळ कनेक्शन
प्रिान केले. (११ जानेवारी २०२४ पयांत)
• २०१६ पासून पंतप्रधान उज्ज्वला योजनेंतगात १० कोटी
एलपीजी कनेक्शन प्रिान केले गेले (८ जाने. २०२४)
• हडलजटल इं हडया: ४.५ लाख सामान्य सेवा केंद्रे स्थापन ग्रामीण
र्ाग (३० नोव्हें बर २०२३ पयांत)
• पीएम-आवास-शहरी आव्हण पीएम-आवास-ग्रामीण अंतगात,
गेल्या ९ वषाांत गटरबांसाठी ७९ लाख आव्हण २.५ कोटी घरे
बांधण्यात आली. (८ जानेवारी २०२४ आव्हण ११ जानेवारी २०२४
पयांत)
• २०१५ पासून सौर्ाग् अंतगात २१.४ कोटी ग्रामीण कुटुं बांचे
तवद्युतीकरण करण्यात आले (३१ माचा २०१९ पयांत)
VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {18}
िोठ्या प्रिाणावर कौशल्य
• २०१५ पासून PM कौशल तवकास योजनेअंतगात १.४ कोटी
उमेिवार प्रलशलक्षत झाले (१३ हडसेंबर २०२३ पयांत)
• नॅशनल ॲप्रेंटटसलशप प्रमोशन स्कीम अंतगात२६.९ लाख
प्रलशक्षणाथी कायारत आहे त. (३० सप्ट ेंबर २०२३ पयांत)
• २०१४-२२ मध्ये ITIs मध्ये १.१ कोटी व्यक्तींसाठी कारागीर
प्रलशक्षण योजना
• एतप्रल २०१८ ते माचा २०२३ िरम्यान २ लाख लार्ार्थ्ाांसाठी
उद्योजकता प्रलशक्षण
• कारागीर यांना शेवटपयांत समथान िेण्यासाठी सप्ट ेंबर २०२३ मध्ये
PM तवश्वकमाा योजना सुरू
उद्योजकता
• िेशातील ७६३ लजल्ह्ह्यांमध्ये १,१४,९०२ मान्यताप्राप्त स्टाटा अप्स
(३१ ऑिोबर २०२३ पयांत)
• मुद्रा योजनेंतगात २६.१ लाख कोटी रुपयांची ४४.५ कोटी कजे
मंजूर करण्यात आली आहे त, ज्यात ६८ टक्के खाती महहला
उद्योजकांची आहे त.
• PMSvanidhi अंतगात, ५८ लाखांहून अमधक रस्त्यावरील
तवक्रेत्यांना ८२.३ लाख कजा मंजरू करण्यात आले, ज्याचे एकूण
मूल्य ₹ १०,९२२.४ कोटींहून अमधक आहे (११ जानेवारी २०२४
पयांत)
• DAY-NRLM अंतगात, ९.५ कोटी महहलांना ८७.४ लाख
स्वयंसेवी गटात एककित केले गेले.
• स्टँ ड-अप इं हडया अंतगात, २.१ लाख कजा मंजूर करण्यात आले
आहे त, त्यापैकी ८४ टक्के महहला उद्योजकांना मंजूर करण्यात
आले आहे त (२४ नोव्हेंबर २०२३ पयांत)
सािाजजक सुरक्षा
• पंतप्रधान जन धन योजनेंतगात ५१.४ कोटी खाती उघडली. (३
जानेवारी २०२४ पयांत)
• DBT मोडने आतापयांत (हडसेंबर २०२३) ₹३३.६ लाख कोटींहून
अमधक हस्तांतटरत केले आहे .
• पीएम जीवन ज्योती योजना आव्हण पीएम सुरक्षा बीमा
योजनेअंतगात अनुक्रमे १८.५ कोटी आव्हण ४१.० कोटी नोंिणी
झाली (१५ नोव्हें बर २०२३ पयांत)
• अटल पेन्शन योजना एकूण ग्राहक संख्या ६.१ कोटी झाली आहे
(३१ हडसेंबर २०२३ पयांत)
• पीएम श्रम योगी मानधन योजनेअंतगात नोंिणी केलेल्या ४९.७
लाख असंघटटत कामगारांसाठी तनळित पेन्शन
MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
PLI योजना
• उत्पािन आव्हण तनयाात वाढवण्यासाठी उत्पािकांना प्रोत्साहन
िेण्यासाठी १४ क्षेिांचा समावेश असलेली PLI योजना
आघाडीवर आहे . PLI योजनेंतगात, १.९७ लाख कोटी खचााचा
समावेश असलेल्या, हडसेंबर २०२३ अखेरपयांत ७४६ अजा मंजूर
करण्यात आले होते, ज्यामध्ये १७६ MSME थेट लार्ाथी होते.
• या योजनेत १.०७ लाख कोटीहून अमधक गुंतवणूक झाली,
ज्यामुळे २८.७ लाख कोटींचे उत्पािन/तवक्री आव्हण ७ लाखांहून
अमधक रोजगार तनममि ती झाली.
• मोठ्या प्रमाणात इलेरट्रॉतनक्स उत्पािन, फामाास्ुटटकल्स, फूड
प्रोसेलसिं ग, आव्हण टे ललकॉम आव्हण नेटवककिंग उत्पािने यासारख्या
क्षेिांच्या महत्त्वपूणा योगिानासह या योजनेने २३.४ लाख
कोटींहून अमधक तनयाात केली आहे .
• PLI योजनेंतगात सकारात्मक प्रभाव पडलेली क्षेत्रे :
- मोबाइल उत्पािनात मूल्यवधानात लक्षणीय वाढ
- िूरसंचार क्षेिात आयात प्रततस्थापन
- फामाा क्षेिातील कच्च्च्या मालाच्या आयातीत लक्षणीय घट
- ड्रोनच्या उलाढालीत झालेली वाढ
- अन्न प्रकक्रयेतील कच्च्च्या मालाच्या िेशांतगात सोलसिं गमध्ये
लक्षणीय सुधारणा
स्टार्टअप
• स्टाटा अप इं हडया उपक्रमांतगात सरकारने मान्यता हिलेल्या १.१४
लाख स्टाटा अप्स (ऑिोबर २०२३ पयांत) मध्ये १२ लाखांहून
अमधक नोकऱ्या तनमााण झाल्याची नोंि आहे.
• हडलजटल कॉमसासाठी ओपन नेटवकाने नोव्हें बर २०२३ मध्ये ६.३
िशलक्षाहून अमधक व्यवहारांची नोंि केली आहे .
• ३,६०० अनुपालनांच्या गुन्हेगारीकरणासह तनयामक
सुधारणांमुळे व्यवसाय करण्याची सुलर्ता आली आहे .
• संसिेने मंजूर केलेले जन तवश्वास िुरुस्ती तवधेयक २०२३, १९
मंिालये/तवर्ागांिारे प्रशालसत ४२ केंद्रीय कायद्यांमधील १८३
तरतुिींना गुन्हेगारी ठरवण्याचा प्रस्ताव आहे .
• उद्यम (Udyam) पोटा ल आव्हण उद्यम अलसस्ट प्लॅटफॉमा (UAP)
ने MSMEs वरील माहहती एककित करण्यात मित केली आहे ,
उद्यम पोटा लवर १ कोटी एमएसएमई नोंिणीकृत आहे त आव्हण
यूएपीवर सुमारे १.२ कोटी युतनट्स नोंिणीकृत आहे त.
• सप्ट ेंबर २०२३ मध्ये सािर करण्यात आलेले पीएम तवश्वकमाा,
कारागीर आव्हण कारागीर यांना सवासमावेशक समथान पुरवत,
हडसेंबर २०२३ अखेरीस आधीच ४८.८ लाख नोंिणी आकतषि त
झाली आहे त.
VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {19}
िडहलांच्या नेतत्व
ृ ाखालील तवकास
• सप्ट ेंबर २०२३ मध्ये महहला आरक्षण तवधेयक (नारी शक्ती वंिन
अमधतनयम (NSVA) मंजूर झाले.
• जागततक स्तरावर, महहलांच्या कमाचाऱ्यांच्या सहर्ागाकडे आव्हण
पटरणामांकडे लक्ष वेधण्यासाठी प्रो. िॉहडया गोक्टल्डन यांना
श्रममक बाजारपेठेतील ललिं ग फरकांच्या प्रमुख चालकांवर
केलेल्या कामासाठी अथाशास्त्रातील नोबेल पाटरतोतषक हिले.
• र्ारतीय इततहासात, पंचायतींमध्ये महहलांसाठी एक तृतीयांश
जागांचे आरक्षण १९९१ मध्ये घटनािक झाले आव्हण तीन
िशकांनंतर, पंचायतींच्या तनवडू न आलेल्या प्रतततनधींपैकी ४६ %
महहला आहे त.
• तपण्याचे पाणी आव्हण सावाजतनक रस्ते यांसारख्या महहलांच्या
समस्ांशी जोडलेले आहे .
• पंतप्रधान जन धन योजनेचे यश या आढाव्यात इतरि
िस्तऐवजीकरण करण्यात आले आहे आव्हण त्यामुळे महहलांनी
स्वतः वापरलेल्या बँक खातींचे प्रमाण २०१५-१६ मध्ये ५३
टरक्यांवरून २०१९-२१.५८ मध्ये ७८.६ टरक्यांपयांत वाढले.
• SHG सिस्ांना कुशल बनवून २ कोटी ‘लखपती िीिी’ तयार
करण्याचे लि ठे वले आहे .
• पंतप्रधान कौशल तवकास योजनेंतगात, ५९ लाखांहून अमधक
महहलांना प्रमाव्हणत करण्यात आले आहे , जे जून २०२२ पयांत
प्रमाव्हणत एकूण प्रमाणांपैकी ४० टरक्यांहून अमधक आहे .
• पीएम मुद्रा योजनेअंतगात सुमारे ७० टक्के कजे महहला
उद्योजकांना मंजूर करण्यात आली आहे त.
• स्टँ ड-अप इं हडया अंतगात ८० टक्के लार्ाथी महहला आहे त.
• हडलजटल साक्षरता मोहहमेच्या ५३ टरक्यांहून अमधक लार्ाथी
महहला आहे त.
• ‘उज्ज्वला योजने’ अंतगात िाटरद्र्यरेषेखालील सुमारे १०.१ कोटी
महहलांना स्वच्छ स्वयंपाकाच्या गॅस कनेक्शन ममळाले.
• पीएम आवास योजना (ग्रामीण) अंतगात, पूणा झालेल्या २.४
कोटी घरांपैकी २६.६ टक्के घरे केवळ महहलांच्या नावावर आहे त
आव्हण ६९ % घरे संयक्त
ु पणे पत्नी आव्हण पतीच्या नावावर आहे
• यासोबतच, माध्यममक स्तरावरील शाळांमधील मुलींचा ललिं ग
असमानता प्रमाण (GER) आमथि क वषा २०१५ मधील ७५.५
टरक्यांवरून आमथि क वषा २२ मध्ये ७९.४ टरक्यांपयांत वाढला.
• महहला श्रमशक्ती सहर्ाग िर (LFPR) २०१७-१८ मध्ये २३.३%
वरून २०२२-२३ मध्ये ३७% पयांत वाढला.
• उच्च लशक्षणातील महहला सकल नोंिणी प्रमाण (GER)
आमथि क वषा २००१ मध्ये ६.७% वरून आमथि क वषा २०२१ मध्ये
MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
२७.९% पयांत चौपट झाले आहे . आमथि क वषा २००५ आव्हण
आमथि क वषा २०२२ मध्ये GER २४.५% वरून ५८.२% पयांत
िुप्पट झाला.
• माता मृत्यू िर २०१४-१६ मधील १३०/लाख लजवंत जन्मांवरून
२०१८-२० मध्ये ९७/लाख लजवंत जन्म झाला.
सािाजजक कल्याणासािी एक नवीन दृष्टीकोन
• सामालजक क्षेिातील खचााची वाढती उत्पािकता मूलर्ूत
सुतवधांच्या सावाकिक प्रवेशावर लक्ष केंहद्रत करून जोडली गेली.
• सामालजक सेवांवरील केंद्र सरकारचा खचा २०१२ ते २०२३
िरम्यान ५.९ टरक्यांनी वाढला आहे , तर सामालजक सेवांवरील
र्ांडवली खचा याच कालावधीत ८.१ टरक्यांनी वाढला आहे , जे
सामालजक मालमत्तेची तनममि ती िशावते.
• त्याच वेळी, मूलर्ूत सुतवधांपयांत सावाकिक प्रवेशासाठी (जसे की
उज्ज्वला योजना, पीएम-जन आरोग् योजना, पीएम-जल
जीवन ममशन आव्हण पीएम-आवास योजना, इतर) कायाक्रमांना
महत्त्व प्राप्त झाले आहे .
• ऑिोबर २०२३ पयांत, ममशन इं द्रधनुष अंतगात २०१४ पासून ५.१
कोटी मुले आव्हण १.३ कोटी गर्ावती महहलांना लसीकरण
करण्यात आले आहे.
• जानेवारी २०२४ पयांत, ९० % गावे उघड्ावर शौचास मुक्त
(ODF) आहे त. तर स्वच्छ र्ारत ममशन अंतगात २०१९ मध्ये १००
टक्के गावांनी ODF िजाा प्राप्त केला आहे कमीत कमी
तवशेषामधकाऱ्यांची स्वत: ची तनवड करते आव्हण स्वच्छ पद्धतींमुळे
कमी रोगाचा प्रािुर्ााव, आजारपणामुळे शाळे त कमी गैरहजेरी,
आव्हण जास्त पोषक तत्वांचा अर्ाव असे सकारािक बाह्य गुण •
प्राप्त होतात.
• अटल पेन्शन योजना (APY), पीएम जीवन ज्योती योजना
(PMJJY), आव्हण पीएम सुरक्षा तवमा योजना (PMSBY)
(ततन्ही २०१५ मध्ये लॉन्च करण्यात आली) या सावाकिक बँक
खात्यात प्रवेशासह सुसज्ज असलेल्या सामालजक सुरक्षा
जाळ्याच्या तवस्ताराच्या यशोगाथा आहे त.
• हडसेंबर २०२३ मध्ये अटल पेन्शन योजनेची ग्राहकसंख्या ६.१
कोटी इतकी आहे , जी आमथि क वषा २०१५ मधील २०.७ लाखांच्या
३० पट आहे.
• नीती आयोगाच्या अहवालानुसार, २०१५-१६ आव्हण २०१९-२१
िरम्यान १३.५ कोटी र्ारतीय बहुआयामी िाटरद्र्यातून सुटले. हे
"अंत्योिय" चा आिशा िाखवतो.
• माता मृत्यूचे प्रमाण २०१४-१६ मधील १३० प्रतत लाख लजवंत
जन्मावरून २०१८-२० मध्ये ९७ प्रतत लाख लजवंत जन्मावर आले.
VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {20}
राम मंददरामुळे उत्तर प्रदेि होिार धनवान
• राम मंहिर आव्हण त्याच्याशी तनगहडत पयाटनामुळे उत्तर प्रिेश चालू
वषाात ४ लाख कोटी रुपयांनी श्रीमंत होईल, असा अंिाज SBI
टरसचाने वतातवला आहे.
• राम मंहिरामुळे अयोध्येत िेशर्रातून येणाऱ्या र्ातवकांची संख्या
वाढली आहे . आगामी काळात त्यात आणखी वाढ होणार आहे.
• यामुळे राज्यातील राम मंहिर आव्हण इतर तनगहडत पयाटनाला गती
ममळणार आहे .
• त्यातून चालू वषाात उत्तर प्रिेशला ४ लाख कोटी रुपये ममळतील.
पुढील आमथि क वषा २०२४-२५ मध्ये उत्तर प्रिेशच्या कर
संकलनात ५ हजार कोटी रुपयांनी वाढ होण्याचा अंिाज आहे ,
असे SBI टरसचाच्या अहवालात म्हटले आहे.
• परिेशी र्ांडवली बाजार संशोधक संस्था जेफरीजने व्हॅ टटकन
लसटी आव्हण मक्का यांना र्ेट िेणाऱ्या र्ातवकांपेक्षा अयोध्येला
र्ेट िेणाऱ्या र्ातवकांची संख्या जास्त असेल, असा अंिाज
वतातवला आहे . अयोध्येत िरवषी सुमारे ५ कोटी र्ातवक र्ेट
िेतील. केवळ उत्तर प्रिेशातच नव्हे तर िेशर्रात ते मोठे पयाटन
केंद्र बनेल, असेही जेफरीजने म्हटले आहे. अयोध्येचा वातषि क
महसूलही मोठ्या प्रमाणात वाढणार आहे .
• आंध्र प्रिेशमधील ततरुपती बालाजीला िरवषी अडीच कोटी
र्ातवक र्ेट िेतात. त्यातून िरवषी १ हजार २०० कोटी रुपयांचे
उत्पन्न ममळते.
• वैष्णोिेवीला िरवषी ८० लाख र्ातवक र्ेट िेतात आव्हण त्यातून
५०० कोटी रुपयांचे उत्पन्न ममळते.
आग्रातील ताजमहालला िरवषी ७० लाख जण र्ेट िेतात आव्हण
त्यातून १०० कोटी रुपयांचे उत्पन्न ममळते.
१ फेब्रुवारी २०२४ रोजी मांडण्यात आलेल्या
‘अंतररम अथासंकल्प २०२४-२५’ ववर्यी संपूणा
मादहती असलेली नोट्स याच कोसामध्ये उपलब्ध
करून ददली आहे ची ववद्यार्थ्ांनी नोंद घ्यावी.
MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…

महत्वाचे परु स्कार

र्ारतरत्न पुरस्कार २०२४ भारतरत्न प्राप्त राष्ट्रपती (६)

• स्थापना : २ जानेवारी १९५४ व्यक्ती वषा

• स्वरूप - पिक (पुरस्कारात कोणतेही आमथि क 1) सवापल्ी राधा कृष्णन १९५४

अनुिान हिले जात नाही)
2) राजेंद्र प्रसाि १९६२
• र्ारत सरकारतफे हिला जाणारा सवोच्च
3) झाकीर हुसेन १९६३
नागरी पुरस्कार
4) व्ही. व्ही. तगरी १९७५
• पुरस्काराची लशफारस पंतप्रधान राष्ट्रपतीकडे करतात. यासाठी
कोणत्याही औपचाटरक लशफारसी आवश्यक नाहीत. 5) ए. पी. जे. अब्दुल कलाम १९८७

• एका वषाात जास्तीत जास्त तीन जणांना हिला जातो. 6) प्रणव मुखजी २०१९

o अपवाि १९९९ मध्ये ४ व्यक्तींना िेण्यात आला आहे

भारतरत्न प्राप्त पंतप्रधान (७)
• र्ारतीय प्राधान्यक्रमात तवजेत्यांना ‘सात-अ’ (७A) क्रमांक
व्यक्ती वषा
हिला आहे.
1) जवाहरलाल नेहरू १९५५
• आता एकूण ५० जणांना र्ारतरत्न पुरस्कार ममळाला आहे.
2) लालबहािुर शास्त्री १९६६
 २०११ पूवी फक्त साहहत्य, तवज्ञान, कला आव्हण 3) इं हिरा गांधी १९७१
सावाजतनक सेवा या क्षेिात हिला जात होता. २०११
4) मोरारजी िेसाई १९९१
पासून कोणत्याही क्षेिातील व्यक्तीला हिला जातो.
5) गुलजारीलाल नंिा १९९७
 आत्तापयांत िोन वेळा हा पुरस्कार रद्द करण्यात आला
: १९७७ – ८०, १९९२ - ९५ 6) राजीव गांधी १९९१

 १९६६ मध्ये पहहल्यांिा मरणोत्तर पुरस्कार प्रिान 7) अटल तबहारी वाजपेयी २०१५

भारतरत्न प्राप्त मदहला (५)

भारतरत्न पुरस्कारासंबधी महत्तावाच्या बाबी
व्यक्ती वषा
- सी. राजगोपालचारी
1) इं हिरा गांधी १९७१
पदहले ववजेते - सवापल्ी राधाकृष्णन
2) मिर टे रेसा १९८०
- सी. व्ही. रमन
सवाांत तरण ववजेते - समचन तेंडुलकर (४० वषे) 3) अरुणा असफ अली १९९७

सवाांत वयस्कर - महषी धोंडो केशव कवे (१०० वषे) 4) एम एस सुब्बलक्ष्मी १९९८

पहहले अभभनेते - एम. जी. रामचंद्रन 5) लता मंगेशकर २००१

पदहला खेळाडू ववजेते - समचन तेंडुलकर भारतरत्न प्राप्त महाराष्ट्रातील व्यक्ती (९)
- खान अब्दुल गफार खान (१९८७) व्यक्ती वषा व्यक्ती वषा
पुरस्कारप्राप्त अभारतीय
- नेल्सन मंडेला (१९९०)
महषी कवे १९५८ लता मंगेशकर २००१
- महाराष्ट्र (९)
सवाामधक भारतरत्न राज्य पांडुरंग वामन काणे १९६३ र्ीमसेन जोशी २००८
- उत्तर प्रिेश (८)
आचाया तवनोबा र्ावे १९८३ समचन तेंडुलकर २०१४
चारही नागरी पुरस्कार तबल्किला खान, र्ीमसेन जोशी,
बाबासाहे ब आंबेडकर १९९० नानाजी िेशमुख २०१९
प्राप्त व्यक्ती र्ूपेन हजाटरका, सत्यलजत रे
जमशेिजी टाटा १९९२ - -

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {21} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
५० वा र्ारतरत्न पुरस्कार - लाल कृष्ण अडवािी o १९८९-९१ (९ वी)
o १९९१-९३ (१० वी)
• जन्म : ८ नोव्हें बर १९२७
o १९९८ (१२ वी)
• जन्म ठठकाण : कराची येथे लोकसभा सदस्य
o १९९९-०४ (१३ वी)
• र्ारताच्या फाळणीच्या वेळी ते र्ारतात
o २००४-०९ (१४ वी)
स्थलांतटरत झाले आव्हण मुंबईत
o २००९-१४ (१५ वी)
स्थामयक झाले.
o २०१४-१९ (१६ वी)
• त्यांनी मुंबईत महातवद्यालयीन लशक्षण पूणा केले.
o १९८९-९१
• भारतीय जनता पक्षाचे सह-सांस्थापक आहे .
लोकसभेचे तवरोधी पक्षनेते o १९९१-९३
• १९४१ मध्ये वयाच्या १४ व्या वषी अडवाणी RSS मध्ये सामील
झाले आव्हण प्रचारक म्हणून राजस्थानात काम केले. o २००९

• १९५१ मध्ये, अडवाणी श्यामा प्रसाि मुखजी यांनी स्थापन o १९७०-७२

भारतीय जनसांघाचे अध्यक्ष
केलेल्या र्ारतीय जनसांघाचे सदस्य बनले. o १९७३-७७

• संसिीय कामकाजाचे प्रर्ारी, सरमचटणीस आव्हण हिल्ी जनता पक्षाचे सरभचटणीस o १९७७
युतनटचे अध्यक्ष अशा तवतवध र्ूममका पार पाडल्या. o १९८६-९१
• १९६७ मध्ये, ते प्रथम हदल्ली महानगर पठरषदेचे अध्यक्ष म्हणून भारतीय जनता पक्षाचे अध्यक्ष o १९९३-९८
तनवडले गेल.े o २००४-०५
• ते सुरुवातीच्या काळात र्ारतीय जनसंघाचे नेते होते आव्हण १९७४ भारतीय जनता पाटीचे सरभचटणीस o १९८०-८६
मध्ये राज्यसर्ेवर तनवडू न गेले. हदल्ली महानगर पठरषदेचे अध्यक्ष o १९६७
• त्यांना आणीबाणीच्या िरम्यान कारावास घडला.
• १९८० मध्ये पूवााश्रमीच्या जनसंघाच्या नेत्यांनी जनता पक्षातून केंद्रीय कॅतबनेर् िंत्री
बाहे र पडू न र्ारतीय जनता पक्षाची स्थापना केल्यानंतर ते त्या माहहती आणण प्रसारण मांत्री o १९७७-७९
पक्षात सामील झाले.
o १९९८-९९
• राम मंहिर आंिोलनािरम्यान ते मुख्य चेहऱ्यांपैकी एक होते. गृह मांत्री
o १९९९-०४
• त्यांनी २०१९ पयांत र्ारतीय संसिेत काम केले आव्हण एक प्रमुख
कोळसा आणण खाणमांत्री o २००२
राजकीय पक्ष म्हणून र्ाजपच्या उियाचे श्रेय हिले जाते.
काममि क, पेन्शन आणण सावाजतनक
• २०१५ मध्ये पद्मतवर्ूषण पुरस्काराने सन्मातनत करण्यात आले. o २००३-०४
तक्रारी मांत्री
लोकसभेचे अध्यक्ष ७ वेळा
राज्यसभेचे अध्यक्ष ४ वेळा ४९ वा र्ारतरत्न पुरस्कार - कपूारी ठाकूर

भारतीय जनता पक्षाचे अध्यक्ष ३ वेळा • त्यांच्या जन्मशताब्दी तनमीत्त २३

लोकसभेचे ववरोधी पक्षनेते ३ वेळा जानेवारी २०२४ रोजी केंद्र सरकारिारे
४९ वा र्ारत रत्न पुरस्कार जाहीर
भारतीय जनसंघाचे अध्यक्ष २ वेळा
करण्यात आला.
राजकीय कारकीदट • जननायक कपूारी ठाकूर यांना र्ारतरत्न
भारताचे उपपांतप्रधान o २००२-०४ (७ वे) मरणोत्तर िेण्यात येणार आला आहे.
o १९७०-७६ मरणोत्तर र्ारतरत्न पुरस्कार प्राप्त होणारे पुरस्कार ते १५ वे व्यक्ती
ठरले आहे .
o १९७६-८२
राज्यसभा सदस्य • कपूारी ठाकूर हे तबहारमधील राजेंद्र प्रसाि व जयप्रकाश नारायण
o १९७६-८२
यांच्यानंतर र्ारतरत्न ममळवणारे ततसरे व्यक्ती ठरले आहे त.
o १९८८-८९

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {22} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
- जननायक कपूारी ठाकूर - - जनता पक्षा कडू न
• जन्म - २४ जानेवारी १९२४ - तवधानसर्ा तनवााचन क्षेि : फुलपारस
• जन्म टठकाण - तबहारमधील समस्तीपुर लजल्यातील - कायाकाळ : २४ जून १९७७ ते २१ एतप्रल १९७९
‘तपतौंव्हझया’ या गावी - कालावधी : १ वषा ३०१ हिवस
• नामर्क समाजात जन्म o १९८० मध्ये मध्यावधी तनवडणुका झाल्या तेव्हा कपूारी ठाकूर
• मृत्यू - १९८८ (वयाच्या ६४ व्या वषी) यांच्या नेतत्व
ृ ाखाली लोकिल तबहार तवधानसर्ेत प्रमुख तवरोधी
• प्रारं भभक कारकीिा : पक्ष म्हणून उियास आला आव्हण कपूारी ठाकूर त्याचे नेते बनले.

o पाटणा तवद्यापीठातून १९४० मध्ये त्यांनी मॅटट्रक उत्तीणा • कपूारी िाकूर मुख्यमंत्री असतांना घेतलेले वनणाय :

o र्ारत छोडो आंिोलनामध्ये २६ महहने तुरुंगवास र्ोगला १९४५ - त्यांना िेशातील ओबीसी आव्हण ईबीसी आरक्षणाचे प्रवताक,
मध्ये त्यांची सुटका झाली. तबहारमधील ओबीसी राजकारणाचा मूलस्रोत मानले जाते.

o १९४८ मध्ये आचाया नरेंद्रिेव आव्हण जयप्रकाश नारायण यांच्या - मागासवगीयांसाठी आरक्षणाची मयाािा वाढतवण्याची
समाजवािी पक्षात प्रािेलशक मंिी झाले. लशफारस मुंगेरीलाल आयोगाने केली होती. त्यांची
अंमलबजावणी त्यांनी केली. (मागासवगीयांसाठी १२% आरक्षण हिले)
o त्यांच्यावर डॉ. राममनोहर लोहहया व समाजवािी नेते
जयप्रकाश नारायण यांचा प्रर्ाव होता. - तबहारमध्ये १९७० मध्ये संपूणा िारुबंिीवर आधाटरत राजकारण
करण्याचे श्रेयही ठाकूर यांनाच जाते
• राजकीय कारकीिा :
- नफा न होणाऱ्या जममनीवरील महसुली कर बंि केला
o १९५२ मध्ये पहहल्यांिा आमिार तनवडू न आले व तबहारच्या
राजकारणात प्रवेश केला. - तबहारमध्ये उिूाला िुसऱ्या अमधकृत र्ाषेचा िजाा हिला

o १९६७ च्या सावाकिक तनवडणुकीत, कपूारी ठाकूर यांच्या - आठवीपयांतचे लशक्षण मोफत केले
नेतृत्वाखाली संयक्त
ु समाजवािी िल एक प्रमुख शक्ती म्हणून - मॅटट्रकच्या परीक्षेत असणारी इं ग्रजी तवषयाची सक्ती रद्द
उियास आला. करण्याचा तनणाय घेतला.
o उपमुख्यमंत्री म्हणून वनवड :
कपूारी ठाकूर यांच्या व्यतक्तमत्वाववषयी
- ४ वी तवधानसर्ा तनवडणूक
 साधे राहणी, साधा स्वर्ाव, स्पष्ट तवचार आव्हण अिम्य
- समाजवािी पक्षा कडू न
इच्छाशक्तीने लोकांना लगेच प्रर्ातवत केले.
- तवधानसर्ा तनवााचन क्षेि : ताजपूर  कपूारी ठाकूर यांनी िललत, शोतषत, वंमचत वगााच्या
- कायाकाळ : ५ माचा १९६७ ते २८ जानेवारी १९६८ उन्नतीसाठी नेहमीच झटले आव्हण संघषा केले. त्यां
- कालावधी : ३२९ हिवस  कपूारी ठाकूर हे केवळ द्रष्टे नव्हते तर ते गततमान वक्तेही होते.
o पदहल्यांदा मुख्यमंत्री म्हणून वनवड :  तबहारमधील गरीब आव्हण मागासवगीयांच्या उत्थानासाठी
आयुष्यर्र झटले
- ५ वी तवधानसर्ा तनवडणूक
 तबहारमध्ये समाजवािाचे राजकारण करणारे लालूप्रसाि
- सोशाललस्ट पाटी कडू न
यािव आव्हण तनतीशकुमार कपूारी ठाकूर यांचे लशष्य आहे त.
- तवधानसर्ा तनवााचन क्षेि : समस्तीपूर  तनतीशकुमार यांनी २०२० मध्ये काँग्रेसने आपल्या
- कायाकाळ : २२ हडसेंबर १९७० ते २ जून १९७१ जाहीरनाम्यात ‘कपूारी ठाकूर सुतवधा केंद्र’ उघडण्याची
- कालावधी : १६३ हिवस घोषणा केली होती.

- ते तबहारचे पहहले तबगर काँग्रेसी मुख्यमंिी होते.

पद्म पुरस्कार २०२४
o १९७३-७७ मध्ये ते लोकनायक जयप्रकाश यांच्या तवद्याथी
• स्थपना : १९५४ मध्ये
चळवळीत सामील झाले.
• र्ारत सरकारने र्ारतरत्न आव्हण पद्म तवर्ूषण या िोन नागरी
o दुसऱ्ांदा मुख्यमंत्री म्हणून वनवड :
सन्मानांची स्थापना केली. नंतर त्याचे पहहला वगा, िुसरा वगा
- ७ वी तवधानसर्ा तनवडणूक
आव्हण ततसरा वगा असे तीन वगा तनमााण करण्यात आले.

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {23} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…

पद्मववभूषण ववजेते २०२४

नाव क्षेत्र राज्य

1) तबिं देश्वर पाठक* समाजकाया तबहार

2) व्यांकय्या नायडू सावाजतनक सेवा आंध्र प्रिेश

• ८ जानेवारी १९५५ मध्ये राष्ट्रपतींनी अमधसुचनेिारे तीन वगाांचे 3) कोतनडेला भचरां जीवी कला आंध्र प्रिेश
पद्मतवर्ूषण, पद्मर्ूषण आव्हण पद्मश्री असे नामकरण केले.
4) वैजयांतीमाला बाली कला ताममळनाडू
• प्रजासत्ताक हिनाच्या पूवा संध्यल
े ा (२५ जानेवारी २०२४) जाहीर
5) पद्मा सुब्रह्मण्यम कला ताममळनाडू
• राष्ट्रपतींच्या हस्ते हा पुरस्कार प्रिान केला जातो.
• स्वरूप : राष्ट्रपती स्वाक्षरीत सनि (प्रमाणपि) आव्हण पिक
पद्मभूषण ववजेते २०२४
• लशफारस : पद्म पुरस्कार सममती
नाव क्षेत्र राज्य/िेि
- पंतप्रधान िरवषी या सममतीची स्थापना करतात
- अध्यक्ष : कॅतबनेट समचव साहहत्य-शैक्षव्हणक
1) कुांदन व्यास महाराष्ट्र
- सिस् : गृहसमचव, राष्ट्रपतींचे समचव, ४-६ इतर व्यक्ती पिकाटरता

• तीन श्रेण्यांमध्ये पद्म पुरस्कार हिला जातो साहहत्य आव्हण

2) होमुासजी एन. कामा महाराष्ट्र
१) पद्म तवर्ूषण - अपवािािक आव्हण प्रततमष्ठत सेवेसाठी लशक्षण-पिकाटरता
२) पद्मर्ूषण - उच्च िजााच्या प्रततमष्ठत सेवेसाठी 3) अजश्वन मेहता वैद्यकीय महाराष्ट्र
३) पद्मश्री - प्रततमष्ठत सेवेसाठी
4) राम नाईक सावाजतनक व्यवहार महाराष्ट्र

 १९७८, १९७९, १९९३, १९९४, १९९५, १९९६, १९९७ या 5) प्यारे लाल शमाा कला महाराष्ट्र
वषाांमध्ये काही कारणास्तव पुरस्कार हिले गेले नाहीत.
6) दत्तात्रय मायालू कला महाराष्ट्र
 डॉिर आव्हण वैज्ञातनक वगळता, सावाजतनक क्षेिातील
उपक्रमामध्ये काम करणाऱ्यांसह सरकारी कमाचारी या 7) उषा उथुप कला प. बंगाल
पुरस्कारांसाठी पाि नाहीत.
8) ममथुन चक्रवती कला प. बंगाल

२०२४ चे पद्म पुरस्कार 9) तवजयकाांत* कला ताममळनाडू

भारतासंबंधी महाराष्ट्रासंबंधी
10) तेजस पटे ल वैद्यकीय गुजरात
एकूण तवजेते १३२ १२
11) चांद्रेश्वर प्रसाद ठाकूर वैद्यकीय तबहार
पद्म तवभूषण ५ -
पद्मभूषण १७ ६ 12) सीताराम जजिं दाल व्यापार आव्हण उद्योग कनााटक
पद्मश्री ११० ६ 13) यांग जलऊ व्यापार आव्हण उद्योग तैवान
महहला ३० २
14) ओलांचरे ी राजगोपाल सावाजतनक व्यवहार केरळ
मरणोत्तर ९ -
Foreigners/NRI/PIO/OCI ८ - 15) सत्यब्रत मुखजी* सावाजतनक व्यवहार प. बंगाल

16) िाततमा बीवी* सावाजतनक व्यवहार केरळ

* या मचन्हाचा अथा संबंमधत व्यक्तींना पद्म पुरस्कार हा
मरणोत्तर िेण्यात आलेला आहे. 17) तोगडन ठरनपोचे* अध्यािवाि लडाख

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {24} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
पद्मश्री ववजेते २०२४
नाव क्षेत्र राज्य/िेि
1) जहहर काझी साहहत्य आव्हण लशक्षण महाराष्ट्र
2) कल्पना मोरपठरया व्यापार आव्हण उद्योग महाराष्ट्र
3) उदय देशपाांडे क्रीडा महाराष्ट्र
4) शांकरबाबा पापळकर समाजकाया महाराष्ट्र
5) मनोहर कृष्णा डोले वैद्यकीय महाराष्ट्र
6) चांद्रशेखर मेश्राम वैद्यकीय महाराष्ट्र
7) प्रेमा धनराज वैद्यकीय कनााटक
8) चांद्रशेखर राजन्नाचार वैद्यकीय कनााटक
9) यजदी इटाजलया वैद्यकीय गुजरात
10) हेमचांद माांझी वैद्यकीय छत्तीसगड
11) जी नभचयार वैद्यकीय ताममळनाडू
12) दयाल परमार वैद्यकीय गुजरात
13) राधाकृष्ण धीमान वैद्यकीय उत्तर प्रिेश
14) राधे श्याम पारीक वैद्यकीय उत्तर प्रिेश
15) खलील अहमद कला उत्तर प्रिेश
16) बाबूराम यादव कला उत्तर प्रिेश
17) गोदावरी जसिं ग कला उत्तर प्रिेश
18) सुरेंद्र मोहन ममश्रा* कला उत्तर प्रिेश
19) नसीम बँड कला उत्तर प्रिेश
20) उममि ला श्रीवास्तव कला उत्तर प्रिेश
21) ओमप्रकाश शमाा कला मध्य प्रिेश
22) काळु राम बामतनया कला मध्य प्रिेश
23) गीता रॉय बमान कला पळिम बंगाल
24) नेपाळ चांद्र सूत्रधार* कला पळिम बंगाल
25) रतन कहार कला पळिम बंगाल
26) तकहदरा बेगम कला पळिम बंगाल
27) सनातन रुद्र पाल कला पळिम बंगाल
28) तबनोद महाराणा कला ओहडशा
29) भागवत पधान कला ओहडशा
30) तबनोदकुमार पसायत कला ओहडशा
31) गोपीनाथ स्वेन कला ओहडशा
32) अशोक कुमार तबस्वास कला तबहार
33) रामकुमार मल्लल्लक कला तबहार
34) तनमाळ ऋषी कला पंजाब
35) प्राण सभरवाल कला पंजाब

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {25} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
36) नारायणन ई.पी कला केरळ
37) बालकृष्णन वेतील कला केरळ
38) बद्रप्पन एम कला ताममळनाडू
39) शेषमपट्टी जशवजलिं गम कला ताममळनाडू
40) वेलु आनांदा चारी कला तेलंगणा
41) दसरी कोंडप्पा कला तेलंगणा
42) गद्दम सांमय्या कला तेलंगणा
43) गुलाम नबी दार कला जम्मू आव्हण काश्मीर
44) रोमलो राम कला जम्मू आव्हण काश्मीर
45) जानकीलाल कला राजस्थान
46) लक्ष्मण भट्ट तैलग
ां कला राजस्थान
47) सोम दत्त बट्टू कला हहमाचल प्रिेश
48) उमा माहेश्वरी डी कला आंध्र प्रिेश
49) ककरण नाडर कला हिल्ी
50) महाबीर जसिं ग गुड्डू कला हटरयाणा
51) अनुपमा होस्करे कला कनााटक
52) जगदीश तत्रवेदी कला गुजरात
53) रामलाल बरे थ कला छत्तीसगड
54) द्रोण भुयान कला आसाम
55) स्मृती रेखा चकमा कला किपुरा
56) जसल्बी पासा कला मेघालय
57) मच्छिहन ससा कला मव्हणपूर
58) जॉडान लेपचा कला लसक्कीम
59) रे झवाना चौधरी बन्या कला बांगलािेश
60) अली मोहम्मद आणण गनी मोहम्मद (सांयुक्त तवजेते) कला राजस्थान
61) शाांती देवी पासवान आणण जशवन पासवान (सांयुक्त तवजेते) कला तबहार
62) रोहन मचांदा बोपण्णा क्रीडा कनााटक
63) जोश्ना भचनप्पा क्रीडा ताममळनाडू
64) गौरव खन्ना क्रीडा उत्तर प्रिेश
65) सतेंद्रजसिं ग लोहहया क्रीडा मध्य प्रिेश
66) पूणणि मा महतो क्रीडा झारखंड
67) हरतबिं दर जसिं ग क्रीडा हिल्ी
68) नारायण चक्रवती तवज्ञान आव्हण अमर्यांकिकी पळिम बंगाल
69) एकलव्य शमाा तवज्ञान आव्हण अमर्यांकिकी पळिम बंगाल
70) राम चेत चौधरी तवज्ञान आव्हण अमर्यांकिकी उत्तर प्रिेश
71) हरी ओम तवज्ञान आव्हण अमर्यांकिकी हटरयाणा
72) राम चांदर जसहाग तवज्ञान आव्हण अमर्यांकिकी हटरयाणा
73) शैलेश नायक तवज्ञान आव्हण अमर्यांकिकी हिल्ी

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {26} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
74) रतवप्रकाश जसिं ग तवज्ञान आव्हण अमर्यांकिकी मेन्स्टक्सको
75) पारबती बरुआ समाजकाया आसाम
76) दुखू माझी समाजकाया पळिम बंगाल
77) चामी मुमाू समाजकाया झारखंड
78) के एस राजन्ना समाजकाया कनााटक
79) साांगठणककमा समाजकाया ममझोराम
80) गुरतविं दर जसिं ग समाजकाया हटरयाणा
81) माया टां डन समाजकाया राजस्थान
82) सानो वामुझो समाजकाया नागालँड
83) जागेश्वर यादव समाजकाया छत्तीसगड
84) सोमन्ना सामालजक व्यवहार कनााटक
85) सजसिं द्रन मुथुवेल सावाजतनक व्यवहार पापुआ न्यू तगनी
86) अस्वथी थमपुरट्टी साहहत्य आव्हण नैततकता केरळ
87) रघुवीर चौधरी साहहत्य आव्हण लशक्षण गुजरात
88) जो डी क्रूझ साहहत्य आव्हण लशक्षण ताममळनाडू
89) तपयरे किजलओझॅट साहहत्य आव्हण लशक्षण िान्स
90) राजाराम जैन साहहत्य आव्हण लशक्षण उत्तर प्रिेश
91) यशवांतजसिं ग कथोच साहहत्य आव्हण लशक्षण उत्तराखंड
92) श्रीधर कृष्णमूती साहहत्य आव्हण लशक्षण कनााटक
93) पाकरावूर नांबूहदरीपाद* साहहत्य आव्हण लशक्षण केरळ
94) हरीश नायक* साहहत्य आव्हण लशक्षण गुजरात
95) फ्रेड नेमिट साहहत्य आव्हण लशक्षण िान्स
96) मुतन नारायण प्रसाद साहहत्य आव्हण लशक्षण केरळ
97) भगवतीलाल राजपुरोहहत साहहत्य आव्हण लशक्षण मध्य प्रिेश
98) नवजीवन रस्तोगी साहहत्य आव्हण लशक्षण उत्तर प्रिेश
99) कुरेला तवठ्ठलाचाया साहहत्य आव्हण लशक्षण तेलंगणा
१००) सुरेंद्र ककशोर साहहत्य आव्हण लशक्षण -पिकाटरता तबहार
१०१) केथवथ सोमलाल साहहत्य आव्हण लशक्षण -पिकाटरता तेलंगणा
१०२) सवेश्वर बसुमातारी इतर - शेती आसाम
१०३) सत्यनारायण बेलरे ी इतर - शेती केरळ
१०४) के चेल्लमल इतर - शेती अंिमान तनकोबार बेटे
१०५) यानुांग जामोह लेगो इतर - शेती अरुणाचल प्रिेश
१०६) सांजय अनांत पाटील इतर - शेती गोवा
१०७) ककरण व्यास इतर - योग िान्स
१०८) शालोट चोतपन इतर - योग िान्स
१०९) भचत्त देबबमाा इतर - अध्यािवाि किपुरा
११०) शशी सोनी व्यापार आव्हण उद्योग कनााटक

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {27} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
ICC पुरस्कार २०२३ ज्ञानोबा तुकाराम पुरस्कार २०२३ - २४

श्रेणी ववजेता िेि • सुरुवात : २००८

सववोत्तम पुरुर् डक्रकेटपटू पॅट कममन्स ऑस्ट्ट्रे ललया • स्वरूप : ५ लाख रु. रोख, मानपि व मानमचन्ह
सववोत्तम मदहला डक्रकेटपटू नॅट लसव्हर िेंट इं ग्लंड • महाराष्ट्र शासनाच्या वतीने िरवषी हिला जातो
सववोत्तम पुरुर् कसोटीपटू उिान ख्वाजा ऑस्ट्ट्रे ललया • संत साहहत्यासाठी ककिंवा संतांना अमर्प्रेत असलेल्या
सववोत्तम पुरुर् एकददवसीय मानवतावािी काया करणाऱ्या व्यक्तीला पुरस्काराने सन्मातनत
तवराट कोहली र्ारत
डक्रकेटपटू केले जाते.
सववोत्तम मदहला एकददवसीय
चामरी अटापडू श्रीलंका • २०२३ चा सन्मान : श्री. नारायण जाधव (मूळचे नगर
डक्रकेटपटू
लजल्ह्ह्यातील पारनेर तालुक्यातील कजुल
ा े हटरया येथील
सववोत्तम पुरुर् टी-२० रहहवासी आहे त.)
सूयाकुमार यािव र्ारत
डक्रकेटपटू
२०२२-२३ मा. बार्ूळगांवर शास्त्री मंहत
सववोत्तम मदहला टी-२०
हे ली मॅर्थ्ूज वेस्ट इं डीज
डक्रकेटपटू २०२१-२२ स्वामी श्री गोतविं ििेव तगरी
सववोत्तम युवा पुरुर् खेळाडू रामचन रवींद्र न्यूझीलंड २०२०-२१ बाबा महाराज सातारकर
सववोत्तम युवा मदहला खेळाडू फोबे ललचकफल्ड ऑस्ट्ट्रे ललया
२०१९-२० बद्रीनाथ तनपुरे
पुिे आंतरराष्ट्रीय चचत्रपट महोत्सव (PIFF) २०१८-१९ मधुकर जोशी

• कालावधी : १५ ते २५ जानेवारी २०२४ २००८ - ०९ रा. मच. ढे रे

• आयोजन : महाराष्ट्र सरकार & पुणे कफल्म फाउं डेशन यांच्या िारे
महषी पटवधान पुरस्कार जाहीर
• आवृत्ती : २२ वी
• नालशक येथील वैद्य ममशलिं ि वनकुंभ यांना ‘महषी अण्णासाहे ब
• पुणे आंतरराष्ट्रीय मचिपट महोत्सवाचे संचालक : जब्बार पटे ल
पटवधान वैद्यकीय पुरस्कार’ जाहीर झाला.
• पुणे कफल्म फाउं डेशनचे सरमचटणीस : रवी गुप्ता
• वैद्य खडीवाले वैद्यक संशोधक संस्थेतफे तनवड सममतीच्या
महोत्सवात ममळालेले पुरस्कार : बैठकीत हा तनणाय घेण्यात आला.
o ‘प्रभात उत्कृष्ट आंतरराष्ट्रीय मचत्रपट’ • या पुरस्काराचे २८ जानेवारीला एरं डवणे येथील धन्वंतरी
- जॉलजि या या िेशातील ‘लसटीझन सेंट’ या मचिपटाला सर्ागृहात तवतरण होणार आहे .
- मचिपटाचे हिग्दलशि न : टटनाटीन कजटरशतवली • पुरस्कार सममतीचे अध्यक्ष : स. प्र. सरिेशमुख
- १० लाख रुपयांचा पुरस्कार ममळाला वैद्यक श्रेणीतील इतर पुरस्कार
o मराठी या गटात ‘संत तुकाराम उत्कृष्ट आंतरराष्ट्रीय मराठी पुरस्काराचे नाव तवजेते (वैद्य)
मचत्रपट’ वव. म. गोगटे वनौषधी पुरस्कार मानसी िेशपांडे
- ‘स्थळ’ या मचिपटाला बाळशास्त्री लावगनकर पंचकमा पुरस्कार अंजली िेशपांडे
- मचिपटाचे हिग्दलशि न : जयंत सोमळकर वैद्य र्ा. गो. घोणेकर अध्यापन पुरस्कार रलसक पावसकर
शंकरिाजी पिे कायाकताा पुरस्कार शैलेश गुजर
- ५ लाख रुपयांचे पाटरतोतषक ममळाले.
डॉ. वा. ि. वताक वनममिा पुरस्कार महावीर जंगटे
o भारतीय मचत्रपट व दूरमचत्रवाणी संस्थेतील ववद्यार्थ्ांसाठी
पुरुषोत्तमशास्त्री नान चरक पुरस्कार लशवानी गवंडे
असणारे वव ेर् पाररतोवर्क : आयेशा जैन
ि. वा. शेण्डये रसौषधी पुरस्कार आहिती कुलकणी
बापूराव पटवधान सुश्श्श्रुत पुरस्कार हटरर्ाऊ उमाळे
मा. वा. कोल्हटकर संशोधन पुरस्कार वासंती गोडसे
लक्ष्मीबाई बोरवणकर स्त्री वैद्या पुरस्कार गीता पत्की
पूज्य पािाचाया रचनािक काया पुरस्कार आशुतोष गुप्ता

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {28} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
महाराष्ट्र र्ूषि पुरस्कार २०२३ गो. ब. िेगलूरकर, डॉ. शलशकला वंजारी, अॅड. उज्वल
तनकम आव्हण तवर्ीषण चवरे
• महाराष्ट्र सरकारचा सवोच्च
o मचिपट सृष्टीत त्यांना ‘मामा’ या टोपण नावाने संबोधले जाते.
नागरी पुरस्कार
o अशोक सराफ यांनी आतापयांत ३०० हून अमधक मराठी आव्हण
• सुरुवात : १९९५
५३ हहिं िी मचिपटांमध्ये अमर्नय केला आहे .
• पहहला पुरस्कार प्रिान - १९९६
o अशोक सराफ यांनी १९६० च्या
• स्वरूप : २५ लाख रुपये रोख, िृततमचन्ह आव्हण प्रशक्टस्तपि उत्तराधाात लशरवाडकरांच्या ‘ययाती
(२०२३ पासून महाराष्ट्र र्ूषण पुरस्काराची रक्कम १० लाखावरून आव्हण िेवयानी’ या नाटकातील
२५ लाख रुपये करण्यात आली आहे .) तविूषकाच्या र्ूममकेिारा व्यावसामयक
• सुरुवातीला साहहत्य, कला, क्रीडा आव्हण तवज्ञान या क्षेिांसाठी रं गर्ूमीवर प्रवेश केला.
हा पुरस्कार हिला जात होता. नंतर त्यामध्ये सामालजक काया, त्यांना ममळालेले पुरस्कार :
पिकाटरता, सावाजतनक प्रशासन आव्हण आरोग् सेवा या क्षेिांचा
- ‘गोंधळात गोंधळ’, ‘राम राम गंगाराम’, ‘गोष्ट धमाल नाम्याची’
समावेश करण्यात आला.
आव्हण ‘सुना येती घरा’ या लसनेमांतील र्ूममकांसाठी त्यांना
आत्तापयांतचे ववजेते कफल्मफेअर सवोत्कृष्ट अमर्नेत्याचा पुरस्कार ममळाला आहे .
वषा ववजेते क्षेत्र - राम राम गंगारामचा पहहला कफल्मफेअर पुरस्कार (१९७७)
१९९६ पुरुषोत्तम लक्ष्मण िेशपांडे साहहत्य - पांडू हवालिार या मचिपटासाठी महाराष्ट्र सरकारचा पुरस्कार
१९९७ लता मंगेशकर कला
त्यांनी काम केलेले काही वविेष भचत्रपट
१९९९ तवजय र्टकर तवज्ञान
पांडू हवालिार राम राम गंगाराम
२००१ समचन तेंडूलकर क्रीडा
अशी ही बनवाबनवी धुमधडाका
२००२ र्ीमसेन जोशी कला
नवरी ममळे नवऱ्याला आितवश्वास
२००३ अर्य आव्हण राणी बंग वैियकीय सेवा
गंमत जंमत आयत्या घरात घरोबा
२००४ बाबा आमटे सामालजक सेवा
एक उनाड हिवस एक डाव धोबीपछाड
२००५ रघुनाथ माशेलकर तवज्ञान
शुर्मंगल सावधान आई नंवर वन
२००६ रतन टाटा प्रशासन
चौकट राजा वजीर
२००७ रामराव ककशनराव पाटील सामालजक सेवा
गंभीर खलनायकी भूममकेतील भचत्रपट
२००८ नाना धमाामधकारी सामालजक सेवा
करण अजुान येस बॉस
२००८ मंगेश पाडगावकर साहहत्य
बेनाम बािशाह जोरू का गुलाम
२००९ सुलोचना लाटकर कला
खूबसूरत कोषला
२०१० जयंत नारळीकर तवज्ञान
२०११ अतनल काकोडकर तवज्ञान ‘संसदरत्न’ पुरस्कार २०२४

२०१५ बाबासाहे ब पुरंिरे साहहत्य • सुरुवात - २०१०

• आवृत्ती - १३ वी
२०२१ आशा र्ोसले कला
• प्राइम पॉईंट या संस्थे िारे हिला जातो.
२०२२ आप्पासाहे ब धमाामधकारी सामालजक सेवा
• संसिेच्या िोन्ही सर्ागृहात उत्कृष्ट काया करणाऱ्यांना
२०२३ चा सन्मान - अशोक सराफ : • २०२२ पासून डॉ. अब्दुल कलाम यांच्या नावाने जीवनगौरव
o या सममतीने केली तनवड : पुरस्कार सुरु करण्यात आला.
• संसिरत्न पुरस्कार िर वषी िेण्यात येतो.
- मुख्यमंिी एकनाथ लशिं िे (अध्यक्ष)
• तनवड सममती अध्यक्ष - तप्रयिशानी राहुल
- सिस् : िेवेंद्र फडणवीस, अलजत पवार, सुधीर मुनगंटीवार,
• या पुरस्कारांचे तवतरण १७ जानेवारी २०२४ रोजी होणार आहे .
तवकास खारगे, डॉ. अतनल काकोडकर, वासुिेव कामत, डॉ.

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {29} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
२०२४ चे संसदरत्न पुरस्कार ववजेते (५) लसललयन मफी
सवोत्कृष्ट अभभनेता
(ओपेनहायमर)
तवजेते खासदार पक्ष
ललली ग्लॅडस्टोन (ककलसा
1) डॉ. श्रीकाांत एकनाथ जशिं दे लशवसेनेचे (लशिं िे गट) सवोत्कृष्ट अभभनेत्री
ऑफ ि फ्लॉवर मून)
2) अमोल कोल्हे राष्ट्रवािी काँग्रेस रॉबटा डाउनी ज्यु.
सवोत्कृष्ट सहायक अभभनेता
3) कुलदीप राय शमाा काँग्रेस (ओपेनहायमर)

4) सुकाांत मुजम
ु दार र्ारतीय जनता पाटी िा तवनी जॉय रुडॉल्फ (ि
सवोत्कृष्ट सहायक अभभनेत्री
होल्डओव्हसा)
5) सुधीर गुप्ता र्ारतीय जनता पाटी
सवोत्कृष्ट अॅतनमेशनपट ि बॉय अँड ि हे रॉन
संसद महारत्न पुरस्कार व्हिस्तोफर नोलान
सवोत्कृष्ट हदग्दशाक
(ओपेनहायमर)
• ‘संसि महारत्न’ पुरस्कार िर पाच वषाातून एकिा हिला जातो.

१७ व्या लोकसभेसािी ‘संसद िहारत्न’ पुरस्कार ६९ वफल्मफेअर पुरस्कार

1) एन. के. प्रेमचंद्रन राष्ट्रीय लोकतांकिक पक्ष (RLP) • प्रथम पुरस्कार प्रिान - २१ माचा १९५४
2) अधीररं जन चौधरी काँग्रेस • आवृत्ती - ६९ वी
• कफल्मफेअर पुरस्कार हे वातषि क पुरस्कार आहे त जे
3) तवद्युत महातो र्ारतीय जनता पाटी
र्ारताच्या हहिं िी र्ाषेतील मचिपट उद्योगातील
4) हीना गातवत र्ारतीय जनता पाटी
कलावतांना हिला जातो.
१७ व्या लोकसभेसािी ‘संसद िहारत्न’ पुरस्कार
श्रेणी ववजेता
1) सुतप्रया सुळे राष्ट्रवािी काँग्रेस
सवोत्कृष्ट भचत्रपट (लोकतप्रय) १२th फेल
2) श्रीरं ग बारणे लशवसेना सवोत्कृष्ट भचत्रपट (कक्रठटक्स) जोरम
3) र्तृाहरी महताब तबजू जनता िल सवोत्कृष्ट हदग्दशाक तवधू तवनोि चोप्रा
सवोत्कृष्ट अभभनेता रणबीर कपूर (अॅतनमल)
गोल्डन ग्लोब पुरस्कार २०२४ आललया र्ट्ट (रॉकी और रानी
सवोत्कृष्ट अभभनेत्री
• सुरूवात : १९४४ की प्रेम कहानी)
सवोत्कृष्ट सहायक अभभनेता तवकी कौशल (डं की)
• आवृत्ती : ८१ वी
शबाना आजमी (रॉकी और
• टठकाण : कॅललफोतनि या (अमेटरका) सवोत्कृष्ट सवोत्कृष्ट अभभनेत्री
रानी की प्रेम कहानी)
• हॉलीवुड फॉरेन प्रेस एसोलसएशन िारे
सवोत्कृष्ट पदापाण अभभनेता आहित्य रावल (फराज)
हिला जातो.
सवोत्कृष्ट पदापाण अभभनेत्री अललझेह अतग्नहोिी (फरें)
• अमेटरकी आव्हण आंतरराष्ट्रीय स्तरावरील मचिपटांमधील आव्हण सवोत्कृष्ट कथा अममत राय
िूरमचिवाणी माललकांमधील उत्कृष्ट कलाकृतींचे आव्हण सवोत्कृष्ट सांवाद इलशता मोड़िा
कलाकारांचे कौतुक करण्यासाठी हा पुरस्कार िेण्यात येतो. अममतार् र्ट्टाचायाा (तेरे
सवोत्कृष्ट गीतकार
• गोल्डन ग्लोब पुरस्कार सोहळ्यात ‘ओपेनहायमर’ या मचिपटाने वास्ते) (जरा हटके जरा बचके)
बाजी मारली. ‘सवोत्कृष्ट मचिपटा’ सह पाच पुरस्कार या सवोत्कृष्ट पाश्वागायक र्ूपेंद्र बब्बल
मचिपटाला ममळाले. सवोत्कृष्ट पाश्वागामयका लशल्पा राव
२०२४ चे तवजेते जीवनगौरव पुरस्कार डेव्हव्हड धवन (हिग्दशाक)
सवोत्कृष्ट भचत्रपट ओपेनहायमर सवोत्कृष्ट पदापाण हदग्दशाक तरुण डु डेजा (धक-धक)
सवोत्कृष्ट अभभनेता समीक्षक तवक्रांत मॅसी (१२th फेल)
सवोत्कृष्ट तवनोदी भचत्रपट पुअर मथिं ग्ज
राणी मुखजी (ममसेस चॅटजी वसेज नॉवे)
सवोत्कृष्ट अभभनेत्री समीक्षक
सवोत्कृष्ट दूरभचत्रवाणी माजलका सक्सेशन आव्हण शेफाली शाह (थ्री ऑफ अस)

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {30} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…

s
महत्त्वाच्या शियक
ु त्या

१६ व्या ववत्त आयोगाची रचना नौिल गोिी आव्हण कमांड स्टाफ अशा अनेक कायाालयांमध्ये
कमाचारी, काममि क तसेच सामग्री तवर्ागात महत्त्वाच्या पिांची
• राज्यघटनेच्या कलम २८० अनन्वये िर ५ वषाांनी राष्ट्रपतींमाफात
जबाबिारी सांर्ाळली आहे .
तवत्त आयोगाची स्थापना करण्यात येते.
- नौिलातील उल्ेखनीय सेवेसाठी व्हाईस अॅडममरल ककरण
• आयोगाचा कालावधी - १ एतप्रल २०२६ ते ३१ माचा २०३१
िेशमुख यांना तवलशष्ट सेवापिक तसेच अतततवलशष्ट सेवापिक
अध्यक्ष अरतविं ि पनगटरया िेऊन गौरवण्यात आले आहे .
सर्चव टरस्टत्वक पांडेय डेक्कन एज्युकेिन सोसायटीच्या र्नयामक मंडळाच्या अध्यक्षपदी
पूणटवेळ सदस्य ‘प्रमोद रावत’ उपाध्यक्षपदी ‘अिोक पलांडे’
1) अजय नारायण झा माजी व्यय समचव
• डेक्कन एज्युकेशन सोसायटीच्या पटरषि आव्हण तनयामक
2) सौम्य कांती घोष स्टे ट बँकेचे मुख्य आमथि क सल्ागार मंडळाच्या अध्यक्षपिी प्रमोि रावत यांची, तर उपाध्यक्षपिी
3) अॅनी जॉजा मॅथ्यू तनवृत्त सनिी अमधकारी अॅड. अिोक पलांडे यांची तनवड करण्यात आली.
- ‘ग्लोबल अथा’चे कायाकारी • संस्थेचे कायावाह म्हणून ‘धनंजय कुलकणी’ यांची सवाानुमते
संचालक आव्हण ममिं ट या तनवड झाली.
अथातवषयक िैतनकाचे माजी
प्रमोि रावत, अिोक पलांडे, धनंजय कुलकणी यांच्याववषयी :
कायाकारी संपािक
- संस्थेच्या पटरषि आव्हण तनयामक मंडळाचे नवतनवाामचत
4) डॉ. वनरं जन - डॉ. तनरं जन राजाध्यक्ष हे धनंजय
अध्यक्ष प्रमोि रावत हे नामांककत व्यावसामयक आहे त.
राजाध्यक्ष गाडगीळ, तवजय केळकर आव्हण
मुख्यमंिी यशवंतराव चव्हाण - रावत हे पुण्यातील रावत फतनि चर प्रायव्हे ट ललममटे ड या
यांच्यानंतर तवत्त आयोगाचे कंपनीचे संस्थापक आहे त.
प्रतततनमधत्व करणारे चौथे मराठी - तसेच उपाध्यक्ष अॅड. पलांडे हे कायिेतज्ञ आहे त.
अथातज्ज् ठरले आहे त - तर कुलकणी हे संस्थच
े े आजीव सिस् असून त्यांची िुसऱ्यांिा

व्हाईस अॅडममरल : दकरि देिमुख संस्थेच्या कायावाहपिी तनवड झाली.

• व्हाईस अॅडममरल ककरण िेशमुख यांनी १ बांगलादेिात िेख हसीना पाचव्यांदा पंतप्रधान
जानेवारी २०२४ रोजी र्ारतीय • बांगलािेशची १२ वी सावाकिक
नौिलाच्या सामग्री तवर्ागाच्या तनवडणुक
प्रमुखपिाची सूिे स्वीकारली.
• तवद्यमान पंतप्रधान शेख हसीना
डकरण िेिमुख यांच्याववषयी : यांच्या आवामी लीग पक्षाने सलग
- यांनी मुंबई तवद्यापीठातील व्हीजेटीआय येथन
ू अमर्यांकिकी चौर्थ्ांिा तनतवि वाि बहुमत यश
पिवी प्राप्त केली. ममळवले, शेख हसीना यांनी ३००
- अमर्यंता अमधकारी म्हणून र्ारतीय नौिलात िेशमुख यांनी ३१ पैकी २२२ जागा लजिं कल्या आहे त.
माचा १९८६ रोजी पिर्ार स्वीकारला होता. • शेख हसीना यांना ‘गोपालगंज-३’
- त्यांनी अमर्यांकिकीमधील पिव्युत्तर पिवी ममळवली असून मतिारसंघातून त्यांना २.४९,९६५
वेललिं ग्टन येथील संरक्षण सेवा कमाचारी महातवद्यालयाची मते ममळाली आहे त. त्यांचे प्रततस्पधी उमेिवार आव्हण बांगलािेश
पिव्युत्तर पिवी िेखील ममळवली आहे . सुतप्रम पाटीचे एम. तनजामुद्दीन लष्कर यांना केवळ ४६९ मते
ममळाली आहे त.
- व्हाईस अॅडममरल ककरण िेशमुख यांनी नौिल मुख्यालय,
चाचणी संस्था, सामग्री संयोजन, एचक्यूईएनसी येथील • पंतप्रधानपिाच्या नात्याने शेख हसीना आता यांचा ५ वा
कायाकाळ असेल.

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {31} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
र्नतीि कुमार नवव्यांदा मुख्यमंत्री o २०१७: RJD वर भ्रष्टाचाराचे आरोप झाल्यानंतर महाआघाडीतून
बाहे र पडत पुन्हा र्ाजपच्या पाटठिंब्यावर तबहारचे मुख्यमंकिपि
• र्ाजपच्या साथीने राज्याच्या नव्या
o २०२० : एनडीएच्या पाठबळाने सातव्यांिा तबहारचे मुख्यमंकिपि
NDA सरकारचे मुख्यमंिी झाले
आहे त. तबहारचे राज्यपाल राजेंद्र o २०२२ : र्ाजप संयुक्त जनता िलात फूट पाडण्याचा प्रयत्न करत
तवश्वनाथ आलेकर यांनी तनतीशकुमार असल्याचा िावा करत तनतीश यांचा एनडीएशी काडीमोड आव्हण
यांच्यासह नऊ मंत्र्यांना पि आव्हण पुन्हा महाआघाडीची तनममि ती, पुन्हा तबहारचे मुख्यमंकिपि
गोपनीयतेची २८ जानेवारी २०२४ रोजी शपथ हिली. o २०२४: 'इं हडया'मध्ये अपेलक्षत स्थान न ममळाल्याने पुन्हा NDA
• र्ाजपचे सम्राट चौधरी आव्हण ववजय शसन्हा यांनी शी हातममळवणी केली.
उपमुख्यमंकिपिाची शपथ घेतली. आतापयंत सवाटत जास्त वेळा िुख्यिंत्रीपदाची शपथ घेणारे
• तनतीश कुमार यांनी राज्यपालांना १२८ आमिारांच्या पाटठिंब्याचे नाव पक्ष ककती वेळा
पि िेत नवीन सरकार स्थापण्याचा िावा केला.
नीतीश कुमार JDU ९
नऊ वेळा िुख्यिंत्री
जयललीता AIADMK ६
वषट कायटकाळ कोणत्या पक्षासोबत
वीरर्द्र लसिं ह INC ६
२००० ७ हिवस NDA
नवीन पटनाय BJD ५
२००५ ५ वषे NDA
ज्योतत बसु CPM ५
२०१० ३.५ वषे NDA
पवन कुमार चामललिं ग SDF ५
२०१५ ९ महहने स्वतंि
२०१५ १.८ वषे महाआघाडी सोबत गेगोंग अपांग INC ५

२०१७ ३३ वषे NDA ललथनहावला INC ५

२०२० १.८ वषे NDA प्रकाश लसिं ह बािल SAD ५
२०२२ ३.५ वषे महाआघाडी सोबत यशवंत लसिं ह परमार INC ५
२८ जानेवारी २०२४ पासून - NDA मोहनलाल सुखाहड़या INC ५
मनतीश कु िार यांच्या बदलत्या भूमिका
लष्करातील पवहल्या सुर्ेदार - प्रीती रजक
o १९८५ : जनता िलाच्या माध्यमातून राजकारणात प्रवेश
• ट्रॅ प शूटरमध्ये चॅस्टम्पयन असलेल्या हवालिार प्रीती रजक या
o १९९४: जॉजा फनााहडस यांच्यासह जनता िलातून बाहे र पडत
र्ारतीय लष्करातील पहहल्या महहला सुर्िे ार बनल्या आहे त.
समता पक्षाची स्थापना
• प्रीती रजक यांनी हडसेंबर २०२२ मध्ये लष्कराच्या कॉट्सा ऑफ
o १९९५ : लोकसर्ा तनवडणुकीमध्ये डाव्या पक्षांशी युती
ममललटरी पोललस िलात रुजू झाल्या.
o १९९६ : तनवडणुकीत परार्व झाल्यानंतर डाव्या पक्षांशी युती
तोडू न र्ाजपप्रव्हणत NDA मध्ये प्रवेश युरोवपयन इन्व्व्हेंस्टमेंट बँकेचे नवीन ८ वे अध्यक्ष - नाददया कॅक्ट्हव्हनो
o २००० : तबहारमध्ये NDA चे सरकार, तनतीश कुमार यांच्याकडे • युरोतपयन इन्व्हे स्टमेंट बँकेच्या नवीन
मुख्यमंकिपि अध्यक्षपिी नाहिया कॅल्कल्वनो यां ची तनयुक्ती
o २०१३: र्ाजपने लोकसर्ा तनवडणुकीसाठी पंतप्रधानपिाचा करण्यात आली असून, त्यांनी १ जानेवारी
चेहरा म्हणून नरेंद्र मोिी यांची घोषणा केल्यानंतर एनडीएमधून २०२३ रोजी पिर्ार स्वीकारला.
बाहे र पडत स्वबळावर लढण्याची घोषणा • तवशेष म्हणजे, या प्रततमष्ठत संस्थच
े े नेतृत्व करणारी कॅक्ट्ल्ह्व्हनो ही
o २०१५ : काँग्रेस, राष्ट्रीय जनता िल (आरजेडी) या पक्षांशी युती पहहली महहला आव्हण पहहली स्पॅतनश व्यक्ती आहे , ही बँकेच्या
करत तबहारमध्ये महाआघाडीची स्थापना, तनतीश यांच्याकडे इततहासातील एक महत्त्वपूणा कामतगरी आहे .
पुन्हा तबहारचे मुख्यमंकिपि

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {32} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…

अहवाल व शिदेिांक

असर अहवाल २०२३
चचेत का ?
 ‘प्रथम एज्युकेशन फाऊंडेशन’ ने िेशर्र केलेल्या अॅन्यअ
ु ल
स्टे टस ऑफ एज्युकेशन (असर) या सवेक्षणाचे तनष्कषा १७
जानेवारी २०२४ रोजी जाहीर केले. हे सवेक्षण र्ारतातील २६
राज्यांमधील २८ लजल्ह्ह्यांमध्ये केले गेले.
 यंिा महाराष्ट्र राज्यात नांिेड लजल्ह्ह्यातच हे सवेक्षण करण्यात
आले होते.
• ASER : Annual Status of Education Report
• कोणामाफात : ‘प्रथम’ या संस्थेकडू न
• आवृत्ती : १५ वी
• अहवालाचे शीषाक : “Beyond Basics” - Rural
• २००५ ते २०१४ या कालावधीत िरवषी हा अहवाल प्रकालशत
केला जात होता. २०१४ नंतर िर एकवषे आड असर अहवाल
प्रकालशत केला जातो.
• अहवालाचा उद्देश : िरवषी िेशपातळीवरील शालेय स्तरावरील
शैक्षव्हणक न्सस्थतीची पाहणी करणे. तवद्यार्थ्ाांच्या गुणवत्तेचा,
त्यांनी आिसात केलेल्या कौशल्यांचा लेखाजोखा या
अहवालात मानला जातो मांडला जातो.
१४-१८ वयोगटातील सवेक्षि (महत्त्वाची आकडेवारी)
शैक्षव्हणक संस्थेत नोंिणी ८६.८%
कौशल्ये, त्याचे प्राथममक पातळीवर उपयोजन अशा बाबींचे
१२०० घरांना र्ेट िेऊन सवेक्षण करण्यात आले.
• २०१७ च्या तुलनेत र्ातषक व गव्हणतीय कौशल्यातही तवद्यार्थ्ाांची
पीछे हाट झाल्याचे अहवालात म्हटले आहे .
• पुरुष आव्हण क्टस्त्रया िोघांमध्ये, बहुतेक तरुण जे घरगुती
कामाव्यततटरक्त इतर कामात काम करतात ते कौटुं तबक शेतात
काम करतात. सवेक्षण केलेल्या तरुणांना पाच प्रकारची कामे
िेण्यात आली.
1) मूलर्ूत वाचन, गव्हणत आव्हण इं ग्रजी क्षमता
2) रोजच्या गणनेसाठी मूलर्ूत कौशल्यांचा वापर
3) ललव्हखत सूचना वाचणे आव्हण समजून घेणे
4) आमथि क गणना जी वास्ततवक जीवनात करणे आवश्यक
5) हडलजटल जागरूकता आव्हण योग्ता
१४ ते १८ वयोगटातील तरुिांसाठी मूलर्ूत कौिल्ये
• १४ ते १८ या वयोगटातील सुमारे २५% तवद्याथी अजूनही इयत्ता
िुसरीतील मजकूर त्यांच्या प्रािेलशक र्ाषेत अस्खललतपणे वाचू
शकत नाहीत.
• बँक व्यवहारासाठी लागणाऱ्या व्यावहाटरक कौशल्यांचाही
मुलांकडे अर्ाव असल्याचे हिसून आले.
• बारावीच्या स्तराचे लशक्षण घेणे अपेलक्षत असलेल्या साधारण ६८
टक्के तवद्यार्थ्ाांना र्ागाकार करता आलेला नाही.

नोंिणी न केलेल्या १४ वषा वयोगट ३.९% • वजाबाकी ककिंवा त्याहून अमधक करू शकणाऱ्या तरुणांपैकी

तरुणांची टक्केवारी १६ वषा वयोगट १०.९ % ६०% पेक्षा जास्त लोक बजेट व्यवस्थापनाचे काम करू शकतात,

(शाळाबाह्य तवद्याथी) सुमारे ३७% सवलत लागू करू शकतात, परं तु फक्त १०%
१८ वषा वयोगट ३२.६%
परतफेडीची गणना करू शकतात.
पुरुष २८.१%
STEM शाखेत प्रवेश • मराठी पटरच्छे ि वाचू शकणाऱ्या तवद्यार्थ्ाांचे प्रमाण इं ग्रजी आव्हण
महहला ३६.३%
गव्हणती कौशल्यांच्या तुलनेत चांगले असले तरी वाचलेल्या
शाखेत प्रवेश (Majority - ५५.७%) Arts/Humanities मजकुराचा अथा समजून उपयोजन करता येणाऱ्या तवद्यार्थ्ाांचे
व्यावसामयक प्रलशक्षण ककिंवा इतर प्रमाण फारसे नाही.
५.६%
संबंमधत अभ्यासक्रमात प्रवेश • १४-१८ वयोगटातील तवद्याथी अध्यााहून थोडेसे (५७.३%)
महातवद्यालयीन स्तरावरील तरुण सवाात इं ग्रजीमध्ये वाक्य वाचू शकतात जे इं ग्रजीतील वाक्ये वाचू
१६.२%
जास्त व्यावसामयक प्रलशक्षण घेतात शकतात त्यापैकी जवळजवळ तीन चतुथाांश (७३.५%) त्यांचे
अथा सांगू शकतात.
२०२३ अहवालातील महत्त्वाचे प्रमुख मुद्दे
• यंिा १४ ते १८ वषे या वयोगटातील म्हणजे साधारण आठवी ते • तवशेष म्हणजे या १४-१८ वयोगटातील मुली िुसरीचा मजकूर
बारावीपयांतच्या तवद्यार्थ्ाांनी अवगत केलेली र्ातषक, गव्हणती वाचण्यात, तर मुले हे गव्हणत सोडतवण्यात पुढे असल्याचे हिसले

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {33} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
• िैनंहिन जीवनात लागणारी कौशल्ये तपासण्यासाठी मुलांना तीन अंकी संख्यल
े ा एक अंकी
मोजपट्टीने एका वस्तूचे माप शून्य आरं र्तबिं िूपासून काढण्यास संख्येने र्ाग िेण्याचे गव्हणत ३५.७ % ३२.१ %
सांगण्यात आले. ते ८५ टक्के मुलांना जमले. पट्टी जमलेले तवद्याथी
आरं र्तबिं िूपासून हलतवण्यात आली तेव्हा त्या वस्तूचे मोजमाप इं ग्रजीतील सोपी वाक्ये, प्रश्न
४०% मुलांनाच काढता आले. वाचू शकणाऱ्या शकणाऱ्या ५०.६ % ६०.८ %
• पट्टीवर ठे वलेल्या ककल्ीची लांबी ककती, वजन, हहशेब, वेळेचे तवद्याथी
गव्हणत करता न येणाऱ्या आठवी ते बारावीतील तवद्यार्थ्ाांचे ‘ओआरएस’चा वापर कसा
प्रमाणही ५० टरक्यांहून अमधक आहे . करावा याबाबत हिलेल्या सूचना

• ९० टरक्यांपक्ष
े ा अमधक तवद्याथी समाज माध्यमांचा वापर वाचून त्यावर तवचारण्यात ४० % ३० %

करतात. पुरुष (९३.४%) महहला (८७.८%) पेक्षा ककिंमचत जास्त आलेल्या प्रश्नांची उत्तरे िेतानान

आहे त. सोशल मीहडयाचा वापर करणाऱ्या सवा तरुणांपैकी फक्त येणाऱ्या तवद्यार्थ्ाांचे प्रमाण

तनम्मेच सवेक्षणात समातवष्ट केलेल्या ऑनलाइन सुरक्षा तवद्यार्थ्ाांकडे स्वत:चा िाटा फोन १५.१ % ४२.६ %
सेटटिं ग्जशी पटरमचत आहे त. क्टस्त्रयांपेक्षा पुरुषांना या सेटटिं ग्जबद्दल स्वत:चा फोन नसला तरी
अमधक माहहती असते. िाटा फोन वापरू शकणाऱ्या ९०.४ % ९५.६ %
तवद्यार्थ्ाांचे प्रमाण
• िाटा फोन वापरू शकणाऱ्या तरुणांमध्ये, िोन तृतीयांश लोकांनी
संिर्ा सप्ताहािरम्यान काही लशक्षणाशी संबंमधत खात्यातील माहहती गोपनीय
कक्रयाकलापांसाठी, जसे की अभ्यासाशी संबंमधत ऑनलाइन ठे वणे, एखाद्या खात्याबद्दल
व्हव्हहडओ पाहणे, शंकांचे तनरसन करणे ककिंवा नोट्सची तक्रार करणे ककिंवा ब्लॉक
२६ ते ३८ % ५० ते ५८ %
िेवाणघेवाण करण्यासाठी त्याचा वापर केल्याची नोंि आहे . करणे, पासवडा बिलणे याबाबत
जागरूक असलेल्या तवद्यार्थ्ाांचे
अहवालाचा र्नष्कषा
प्रमाण
• एक िेश म्हणून, आपण आपल्या तरुणांना आवश्यक ज्ञान,
र्ारतातील गुन्हेगारी अहवाल २०२२
कौशल्ये आव्हण संधींसह पुरेशा प्रमाणात सुसज्ज करणे
आवश्यक आहे जे त्यांना त्यांच्या स्वतःच्या आव्हण त्यांच्या • राष्ट्रीय गुन्हे नोंिणी तवर्ागाने (NCRB) अलीकडेच २०२२ साठी
कुटुं बाच्या आव्हण समुिायाच्या प्रगतीसाठी आवश्यक आहे. र्ारतातील गुन्हेगारी (CRIME IN INDIA २०२२) या
र्ारताचा अपेलक्षत "डेमोग्राकफक हडव्हव्हडं ड" आव्हण "हडलजटल शीषाकाचा वातषि क अहवाल प्रकालशत केला आहे ज्यामध्ये
हडव्हव्हडं ड" जर असे केले तर त्यांची पूणा क्षमता साध्य करू िेशर्रातील गुन्हेगारी प्रवृत्तींचा व्यापक आढावा िेण्यात आला
शकतात. २०२१ च्या तुलनेत अहवालातील ठळक मुद्दे
• २०१७ मधील असर अहवालाने प्रथम या वयोगटावर प्रकाश o प्रतत लाख लोकसंख्येतील गुन्हेगारीचा िर घसरला
टाकला. तेव्हापासून तनघालेल्या सहा वषाांत िेशाने अनेक बिल o खटल्यांच्या नोंिणीत ४.५% घट
पाहहले आहे त. असर २०२३ च्या प्रयत्नाने १४-१८ वयोगटावर लक्ष
o सायबर क्राइम टरपोटटिं ग २४.४% ने वाढले
केंहद्रत करणे आव्हण पुढील मागााबद्दल संर्ाषण सुरू ठे वण्याची
o महहलांतवरुद्धच्या गुन्ह्यांची २०२१ च्या तुलनेत ४% वाढली
आशा आहे.
o मुलांतवरुद्धच्या गुन्ह्यांमध्ये ८.७% वाढ
तवद्यार्थ्ांचा वयोगर्
o र्ारतात आिहत्यांमध्ये ३.३% ची वाढ
१४ ते १६ वषट १७ ते १८ वषट
(इयत्ता ८ वी ते १०) (इयत्ता ११ वी & १२ वी) o एकूण आिहत्यांपैकी २६.४% िैनंहिन मजुरी करणाऱ्यांचा मोठा
िुसरीच्या तवद्यार्थ्ाांना वाचता वाटा आहे.
येणे अपेलक्षत असलेला मराठी o ज्येष्ठ नागटरकांवरील गुन्ह्यांची प्रकरणे ९.३% ने वाढ
७६.४ % ७९ %
पटरच्छे ि वाचणाऱ्या तवद्यार्थ्ाांची o प्राण्यांच्या हल्ल्ांमुळे मृत्यूमख
ु ी पडणाऱ्या ककिंवा जखमी
टक्केवारी होणाऱ्या घटनांमध्ये १९% वाढ

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {34} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
o एकूण पयाावरणीय गुन्ह्यांची संख्या सुमारे १८% ने कमी • महहलाांवरील अत्याचाराचे सवाामधक गुन्हे : उत्तरप्रिेश,
o सवाामधक वन्यजीव गुन्हेगारी प्रकरण - राजस्थानमध्ये (३०%) राजस्थान, महाराष्ट्र

o या बेकायिेशीर कक्रयाकलाप प्रततबंध कायिा (UAPA) अंतगात • महहला, मुलींना जाळयात ओढू न त्याांचे अपहरण करण्याचे
नोंिवलेल्या प्रकरणांमध्ये अंिाजे २५% वाढ झाली. सवाामधक गुन्हे : उत्तरप्रिेश, तबहार, महाराष्ट्र
• तवनयभांग प्रकरणात सवाामधक गुन्हे दाखल : आंध्रप्रिेश,
अनुसूचचत जातींच्या नागदरकांवर अत्याचारात वाढ
महाराष्ट्र
• गेल्या िोन वषाांच्या आकडेवारीचा तवचार केल्यास अनुसूमचत
• बलात्काराचे सवाामधक गुन्हे : राजस्थान, मध्य प्रिेश, उत्तर
जातीच्या नागटरकांवर अन्याय अत्याचारांच्या घटनांमध्ये
प्रिेश, महाराष्ट्र (२ हजार ४९६ गुन्हे िाखल)
जवळपास ७००० हजार गुन्ह्यांनी वाढ झाली आहे .
• महहलाांचा छळ करून त्याांना आत्महत्येस प्रवृत्त केल्याप्रकरणी
• िेशात २०२२ मध्ये अनुसूमचत जाती जमातीच्या तब्बल ९५४
देशात सवाामधक गुन्हे : महाराष्ट्रात (९२७ गुन्हे िाखल )
जणांची हत्या झाली तसेच १,१२६ जणांवर प्राणघातक हल्े
करण्यात आले. १८ हजार ४२८ गुन्ह्यांमध्ये अनुसूमचत जातीच्या अहवालातील काही महत्त्वाच्या परीक्षाणर्मुख आकडेवारी
नागटरकांना मारहाण करण्यात आली.
वषावनहाय गुन्हे िाखल
• १,०८७ जणांचे अपहरण झाल्याची नोंि पोललसांच्या िप्तरी २०२० ५० हजार २९१
करण्यात आली. २०२१ ५० हजार ९००
• अॅट्रॉलसटी’ च्या गुन्ह्याअंतगात िेशात महहलांवर लैंतगक २०२२ ५७ हजार ५८२
अत्याचाराच्या ७६० घटना घडल्या.
सवाामधक गुन्हे नोंिणी झालेले राज्ये
• ४,१६० महहलांवर लैंतगक अत्याचाराचा प्रयत्न, तवनयर्ंगाच्या
राज्य गुन्हे नोंिणीची संख्या
घटनांची नोंि आहे .
1) मध्यप्रदे २,९७९
• ३,४३९ महहलांना मारहाण करून त्यांच्याशी गैरवतान करण्याचा
2) राजस्थान २,५२१
प्रयत्न करण्यात आला. महहलांचा अपमान करून लशवीगाळ
3) ओडड ा ७७३
करण्याच्या २,१२३ घटना घडल्या.
4) महाराष्ट्र ७४२
अॅट्रॉशसटी गुन्हे िाखल
सवाात सुरणक्षत िहर
1) उत्तर प्रिेश १५,३६८
1) कोलकाता (पळिम बंगाल)
2) राजस्थान ८,७५२
2) पुणे (महाराष्ट्र)
3) मध्य प्रिेश ७,७३३ 3) है िराबाि (तेलंगणा)
4) तबहार ६,५०९
सवाामधक आत्महत्या
5) ओहडशा २,९०९
1) महाराष्ट्र 4) कनााटक
6) महाराष्ट्र २,७४३ 2) ताममळनाडू 5) केरळ
3) मध्य प्रिेश 6) तेलंगणा
मवहलांवर सवााधधक अत्याचार

• अपहरण, महहलांचा छळ, आिहत्येस प्रवृत्त करणे, महहलांवरील
हल्े, तवनयर्ंग, बलात्कार अशा प्रकारच्या गुन्ह्यांमध्ये वाढ
झाली आहे .
• िेशर्रात २०२२ मध्ये महहलांवरील अत्याचाराचे ४ लाख २८
हजार २७८ गुन्हे िाखल झाले होते.
• मुंबई, पुण,े नागपूर शहरात अल्पवयीन मुलींना प्रेमाच्या
जाळयात ओढू न त्यांना पळवून नेण्याचे गुन्हे वाढत असल्याचे
तनरीक्षण नोंितवण्यात आले आहे.
राष्ट्रीय गुन्हे नोंदिी ववर्ाग (NCRB)
 National Crime Records Bureau र्ार
 स्थापना : ११ माचा १९८६
 टं डन सममती, राष्ट्रीय पोलीस आयोगाच्या (१९७७-१९८१)
अहवालानुसार स्थापना
 र्ारत सरकारच्या गृह मंिालयाचा र्ाग आहे
 मुख्यालय : नवी हिल्ी
 NCRB चे संचालक : तववेक गोतगया

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {35} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
जगाची लोकसंख्या ८०० कोटींवर भारताच्या िेजारील राष्ट्रांचा क्रम
िेि अहवालातील क्रमांक
• १९३० च्या िशकाचा अपवाि वगळता जगातील लोकसंख्यच
े ा
1) बांगलािेश १४९
आलेख वाढतच आहे . या वषाात जगाच्या लोकसंख्येत ७ कोटी
2) पाककस्तान १३३
५० लाखांनी वाढ झाली आहे .
3) श्रीलंका ११५
• १ जानेवारी २०२४ रोजी जगाची लोकसंख्या ८०० कोटींवर
4) चीन ७६
पोहोचल्याचे अमेठरकन सेन्सेस ब्युरोच्या अहवालातून स्पष्ट
झाले आहे . क्रमवारीतील पदहले ३ िेि क्रमवारीतील िेवटचे ३ िेि

अहवालातील महत्ताचे मुद्दे (सवाांत कमी भ्रष्टाचार) (सवाांत जाि भ्रष्टाचार)

गेल्या वषाात जगामध्ये लोकसंख्यावाढीचे प्रमाण १% 1) डेन्माका १८०) सोमाललया

2) कफनलँड १७९) व्हे नेझए
ु ला
गेल्या वषाात अमेटरकन लोकसंख्येचा वृद्धी िर ०.५३ %
3) न्युझीलँड १७८) सीटरया
आगामी वषाात जगातील प्रततसेकंि जन्मिराचे प्रमाण ४.३ %
4) नॉवे १७७) िलक्षण सुिान
आगामी वषाात जगातील प्रततसेकंिाचा मृत्यू िर २%
5) लसिं गापूर १७६) येमेन
या िशकात लोकसंख्यावाढीचा िराची शक्यता ४% 6) स्वीडन १७५) तनकारागुआ
जगात प्रतत ९ सेकंिाला जन्मिर १ 7) स्वीत्झलांड १७४) उत्तर कोटरया
जगात प्रतत ९.५ सेकंिाला मृत्यिु र १ 8) नेिरलँड १७३) है ती

• चालू िशकात लोकसंख्या वाढीवर तनयंिण कायम राहहल्यास 9) जमानी १७२) तुकामेतनस्तान
२०२० िशक हे सवाात कमी लोकसंख्या वृद्धीचे िशक ठरणार 10) लरझमबगा १७१) ललतबया

भ्रष्टाचार र्नदेिांक २०२३ देिात सवाांत स्वच्छ - महाराष्ट्र

• भ्रष्टाचार तनिेशांक ‘रान्सपरन्सी इं टरनॅ नल’ माफात प्रकालशत
केला जातो. ही संस्था सरकारी क्षेिातील भ्रष्टाचाराच्या
पातळीनुसार िेशांची भ्रष्टाचार क्रमवारी ठरवते.
• भ्रष्टाचार तनिेशांक ० ते १०० या पातळीिरम्यान मोजला जातो.
• ० म्हणजे सवाामधक भ्रष्ट िेश
• ‘स्वच्छ र्ारत अमर्याना’ अंतगात हिल्या जाणाऱ्या स्वच्छ सवेक्षण
पुरस्कारामध्ये महाराष्ट्राला िेशातील सवाामधक स्वच्छ राज्याचा
प्रथम क्रमांकाचा पुरस्कार िेऊन सन्मातनत करण्यात आले.
• ‘र्ारत मंडपम्’ येथे झालेल्या या कायाक्रमात राष्ट्रपती द्रौपिी मुमूा
यांच्या हस्ते हा पुरस्कार प्रिान करण्यात आला.

• १०० म्हणजे भ्रष्टाचार मुक्त िेश
भारताची कामगीरी :
o र्ारताला प्राप्त : ३९ गुण (२०२२ मध्ये ४० गुण)
o र्ारत १८० िेशांच्या क्रमवारीत ९३ व्या स्थानी आहे .
o र्ारताची गुणसंख्या सन होती, ती घसरून ३९ झाल्याचे
o र्ारताच्या बाबतीत भ्रष्टाचार तनिेशांकातील चढउतार इतके
कमी आहे त की कोणतेही ठोस तनष्कषा काढता येत नाहीत.
o तनवडणुकांआधी, मूलर्ूत हक्कांसाठी ‘गंर्ीर धोका’ ठरू
शकणारे िूरसंचार तवधेयक मंजूर झाल्यास र्ारतात नागरी
स्वातंत्र्याचा आणखी संकोच होताना आढळे ल, असे
र्ाकीतही या अहवालात करण्यात आले.
o आलशयात लसिं गापूरने र्ारताला मागे टाकत पहहले स्थान
पटकावले आहे.
• राज्याच्या वतीने नगरतवकास तवर्ागाचे प्रधान समचव डॉ. के.
एच. गोतविं िराज यांनी हा पुरस्कार स्वीकारला.
• स्वच्छतेत पदहले ३ राज्ये :
1) महाराष्ट्र
2) मध्य प्रिेश
3) छत्तीसगड
• यंिा सवाामधक स्वच्छ शहराचा पहहल्या क्रमांकाचा पुरस्कार
इं दूर आणण सुरत हा हरांना ववभागून ममळाला आहे .
• इं िूरने सलग सातव्यांिा हा पुरस्कार पटकातवला आहे .
• सवाामधक स्वच्छ शहरांमध्ये नवी मुंबईनेही ततसरा क्रमांक प्राप्त
केला आहे . आयुक्त राजेश नावेकर यांनी हा पुरस्कार स्वीकारला
• ‘सवाामधक स्वच्छ गंगा शहर’ पुरस्कारही यावेळी प्रिान करण्यात
आले. याअंतगात :

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {36} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
o प्रथम क्रमांकाचा पुरस्कार - वाराणसी • पहहल्या क्रमांकावर एकूण 6 िेश
o िुसऱ्या क्रमांकाचा पुरस्कार - प्रयागराजला आहे त
1) िान्स
िहाराष्ट्राला मिळालेले इतर पुरस्कार
2) जमानी
पुणे स्वच्छतेत १० वा क्रमांक
3) इटली
महानगरपाजलका
4) जपान
वॉटरप्लस मानांकनासह स्वच्छतेत १३ वा
तपिं परी भचिं चवड 5) लसिं गापूर
क्रमांक
6) स्पेन
पळिम तवर्ागात २५ ते ५० हजार
गडहहिं ग्लज • वरील सवा िेशातील नागटरकांना प्रवासासाठी 194 िेशांमध्ये
लोकसंख्येचे स्वच्छ शहर
व्हव्हसामुक्त प्रवेश आहे .
पळिम तवर्ागात ५० हजार ते १ लाख
कराड • क्रमवारीत शेवटचा िेश - अफगाव्हणस्तान
लोकसंख्येचे स्वच्छ शहर
पळिम तवर्ागात १५ हजारांहून कमी • क्रमवारीत र्ारताचा क्रमांक – 80
पाचगणी
लोकसंख्येचे स्वच्छ शहर (िेशात २८ वा क्र) • र्ारतीय पासपोटा धारकांना एकूण ६२ िेशांमध्ये व्हव्हसामुक्त
प्रवास करण्याची परवानगी आहे
फोर्ब्ाच्या अब्जाधीिांच्या यादीनुसार सवााधधक श्रीमंत
रस्ते अपघातांत महाराष्ट्राचा देिात ततसरा क्रमांक
• फोर्ब्ाच्या अब्जाधीशांच्या यािीनुसार अनॉि यांच्याकडे १७.२०
लाख कोटी इतकी संपत्ती आहे. • िेशातील लोकसंख्येबरोबरच वाढत्या वाढते औद्योतगकरण व
• टरलायन्स इं डस्ट्ट्रीजचे चेअरमन मुकेश अंबानी ८.६४ लाख शहरीकरण आव्हण हिवसेंहिवस र्र पडणाऱ्या वाहनांच्या
कोटींसह ११ व्या स्थानी तर अिानी समूहाचे गौतम अिानी ६.२३ संख्येमुळे महाराष्ट्र हा अपघाताचा डाकास्पॉट ठरु लागला आहे .
लाख कोटी रुपयांसह १६ व्या स्थानी आहे त • वाहनांच्या अपघातांच्या वाढत्या संख्येमुळे उत्तर प्रिेश,
1) बनााडा अनॉल्ट १७.२० लाख कोटी ताममळनाडू पाठोपाठ महाराष्ट्र िेशात ततसऱ्या क्रमाकांवर
पोहोचला आहे.
2) इलॉन मस्क १६.९६ लाख कोटी
• २०२१ मध्ये अपघातात मृत्यूमख
ु ी पडलेल्यांची संख्या १३ हजार
3) जेि बेझोस १५,०४ लाख कोटी
५२८ इतकी होती, त्यात आता र्र पडू न २०२३ मध्ये ही संख्या १५
4) लॅरी एजलसन ११.८० लाख कोटी हजार ९ इतकी झाली आहे.
5) झुकरबगा ११.५५ लाख कोटी • िरम्यान, धोकािायक अपघात प्रवण क्षेिांचे सवेक्षण सुरु असून
6) वॉरे न बिेट १०.५७ लाख कोटी त्यावर उपाययोजना करण्याच्या सूचना राज्य सरकारने
लजल्हामधकाऱ्यांना हिल्या आहे त.
7) लॅरी पेज १०.५६ लाख कोटी
• यंिा १५ जानेवारी ते १४ फेिुवारी २०२४ िरम्यान राज्यात रस्ता
8) तबल गेट्स १०.२१ लाख कोटी
सुरक्षा अमर्यान राबतवण्यात येणार आहे .
9) लॅरी एजलसन ११.८० लाख कोटी
10) सजी तब्रन १०,१० लाख कोटी
11) स्टीव्ह बाल्मर ९.८९ लाख कोटी

हेन्व्ले पासपोटा र्नदेिांक २०२४

• तनिेशांक काढणारी संस्था : Henley Partners (लंडनन्सस्थत)

• जगातील सवाात शतक्तशाली पासपोटा िशातवणारा तनिेशांक
• कोणत्या िेशाच्या पासपोटा िारे ककती िेशांमध्ये व्हव्हसामुक्त
प्रवास करता येतो, यानुसार िेशांची क्रमवारी तनळित केली जाते
• हा तनिेशांक वषाातून िोन वेळा जाहीर केला जातो.

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {37} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…

क्रीडा घडामोडी

कसोटी वक्रकेटमधील सवाात छोटा सामना सवाात कमी कालावधीत संपलेले कसोटी सामने

• केपटाऊनमध्ये सामना संपण्यासािी यजमान

सामना वषा
खेळल्या गेलेल्या लागलेले चेंडू िहर
कसोटीत र्ारताने िलक्षण आकिका
६४२ केपटाऊन २०२४
यजमान िलक्षण तवरुद्ध र्ारत
आकिकेचा ७ गडी ऑस्ट्ट्रे ललया तवरुद्ध
६५६ मेलबना १९३२
राखून परार्व केला. ि. आकिका

• र्ारत आव्हण आकिका यांच्यात झालेला हा कसोटी सामना वेस्ट इं हडज तवरुद्ध
६७२ तिजटाऊन १९३५
कक्रकेटच्या इततहासातील चेंडू च्या बाबतीत सवाात लहान कसोटी इं ग्लंड
होता.
खेलो इंदडया युवा स्पधाा २०२३
• त्यासोबतच केपटाऊन येथे कसोटी लजिं कणारा रोहहत शमाा हा
पहहला आलशयाई कणाधार ठरला. • आवृत्ती : ६ वी

• धावांचा पाठलाग करताना र्ारताने िलक्षण आकिकेत • टठकाण : ताममळनाडू (चेन्नई, मिुराई, किची, कोइम्बतूर)
पहहल्यांिाच कसोटी सामना लजिं कला. • शुर्ंकर : वीरा मंगाई (‘राणी वेलु नामचयार’यांना प्रेमाने
• र्ारताने ततसऱ्यांिा िोन हिवसांमध्येच कसोटी सामना "वीरा मंगाई" म्हणून ओळखले जाते)
लजिं कण्याचा पराक्रम केला. • कालावधी : १९ ते ३१ जानेवारी २०२४
• िलक्षण आकिकेत कसोटी माललका बरोबरीत सोडवणारा रोहहत
शमाा हा महें द्रलसिं ग धोनीनंतरचा केवळ िुसरा र्ारतीय कणाधार
ठरला.
िणक्षण आडफ्रका ववरद्ध भारत कसोटी सामना :
पदताणलका
o सामनाचा हििं नाक : ३ ते ७ जानेवारी २०२४
राज्य सुवणा रौप्य ब्ााँझ एकूण
o संघ : िलक्षण आकिका तवरुद्ध र्ारत
o पहहली इतनिं गस् (िलक्षण आकिका) : महाराष्ट्र ५७ ४८ ५३ १५८

- ५५ धावावर पूणा संघ बाि ताममळनाडू ३८ २१ ३९ ९८

- २३.२ ओव्हा समध्ये (१४० चेंडूत) हटरयाणा ३५ २२ ४६ १०३

o पहहली इतनिं गस् (र्ारत) :
आतापयंत झालेल्या खेलो इंडिया युवा स्पधाट
- १५३ धावावर पूणा संघ बाि
ववजेता संघ
- ३४.५ ओव्हा समध्ये (२०९ चेंडूत) वषा आयोजक िहर
(medals)
o िुसरी इतनिं गस् (िलक्षण आकिका) :
२०१८ हिल्ी हटरयाणा (१०२)
- १७६ धावावर पूणा संघ बाि
२०१९ महाराष्ट्र महाराष्ट्र (२२८)
- ३६.५ ओव्हासमध्ये (२२१ चेंडूत)
२०२० आसाम महाराष्ट्र (२५६)
o िुसरी इतनिं गस् (र्ारत) :
२०२१ हटरयाणा हटरयाणा (१३७)
- र्ारतासमोर ७९ धावांचे लि
२०२२ मध्यप्रिेश महाराष्ट्र (१६१)
- ८० धावावर ३ बाि
२०२३ ताममळनाडू महाराष्ट्र (१५८)
- १२ ओव्हा समध्ये (७२ चेंडूत)

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {38} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
ऑस्ट्ट्रेणलयन ग्रँड स्लॅम ओपन टेर्नस स्पधाा २०२४ अनुर्वी िातनल मेिवेिेवचे तगडे
आव्हान पाच सेटमध्ये परतावले.
• सुरुवात : १९०५
- या हिमाखिार तवजयासह लसन्नरने
• िरवषी आजानेवारी महहन्यात आयोलजत)
आपल्या कारककिीतील पहहले
• ही स्पधाा ‘हाडा कोटा ’ वर खेळली जाते. ग्रँडस्लॅम जेतेपि पटकावले.
२०२४ चे तवजेते - ऑस्ट्ट्रे ललयन ओपन जेतेपि
पुरष एकेरी जनीक लसनर (इटली) पटकावणारा लसन्नर पहहला इटाललयन खेळाडू ठरला.

मदहला एकेरी आटरना सबलेंका (बेलारूस) - उपांत्य सामन्यात जागततक क्रमवारीत अव्वल असलेल्या
सतबि याच्या नोव्हाक जोकोतवचला नमवून लसन्नरने हिमाखात
- रोहन बोपण्णा (र्ारत)
पुरष िुहेरी अंततम फेरी गाठली होती.
- मॅर्थ्ू एब्डेन (ऑस्ट्ट्रे ललया)
- रलशयाच्या डॅ तनल मेिवेिेव याने अलजिं क्यपिाच्या लढतीत
- हलसह - सु - व्ही (तैवान)
मदहला िुहेरी पहहल्या िोन सेटमध्ये ६-३, ६-३ असे यश ममळवले. ही लढत
- एललस मटे न्स (बेल्जियम)
मेिवेिेव सहज लजिं केल त्याने ६-४, ६-४, ६-३ असे वचास्व
- हलसह - सु - व्ही (तैवान) राखताना मेिवेिेवला परार्ूत केले. लसनर याने ही लढत ३ तास
ममश्र िुहेरी
- जॅन व्हझलेंस्की (पोलंड) व ४४ ममतनटांमध्ये लजिं कली आव्हण पहहल्यांिाच ग्रँडस्लॅम तवजेता
होण्याचा मान संपािन केला.
रोहन बोपण्णा यांच्यतवषयी
- लसनर याने ऑस्ट्ट्रे ललयन ओपन टे तनस ग्रँडस्लॅम लजिं कताना
- ४३ व्या वषी ग्रँड स्लॅम तवजेतेपि
धडाकेबाज कामतगरी केली. इटलीच्या पुरुष टे तनसपटू ने ग्रँडस्लॅम
पटकावणारा ‘रोहन बोपण्णा’ हा
लजिं कण्याची ही ४८ वषाांतील पहहलीच खेप ठरली.
सवाामधक वयाचा टे तनसपटू ठरला
- याआधी १९७६ मध्ये अॅहड्रयानो पनाटा याने िेंच ओपन स्पधाा
आहे .
लजिं कली होती. त्यानंतर आता लसनर याने बाजी मारली आहे.
- २०२४ चे नुकतेच जाहीर झालेल्या
पद्म पुरस्कारामध्ये ‘पद्मश्री’ या - याआधी इटलीच्या ३ पुरुष व २ महहला खेळाडू ं नी ग्रँडस्लॅमचे
पुरस्काराने सन्मातनत करण्यात आले आहे . जेतेपि पटकावले आहे. त्यांची यािी खालीलप्रमाणे :

- तो ‘कनााटक’ राज्याचा आहे o तनकोला तपट्रं गल

े ी (पुरूष, िेंच ओपन १९५९, १९६०)

- रोहन बोपण्णाने कारककिीतील िूसरे िुसरे ग्रँड स्लॅम जेतेपि o अॅहड्रयानो पनाटा (पुरुष, िेंच ओपन १९७६)
पटकावले. यापूवी, २०१७ मध्ये कॅनडाच्या गैतिएला o यातनक लसनर (पुरुष, ऑस्ट्ट्रे ललयन ओपन २०२४)
डानोव्स्स्कीच्या साथीत िेंच ओपन स्पधेतील ममश्र िुहेरीचे जेतप
े ि o िान्सन्सस्का लशयावोन (महहला, िेंच ओपन २०१०)
पटकावले होते.
o फ्लॅतवया पेनेटा (महहला, अमेटरकन ओपन, २०१५)
- तसेच पुरुष िुहेरीच्या जागततक क्रमवारीत अव्वल स्थानी
अडरना सबालेन्काने जेतेपद राखले
पोचणारा बोपण्णा सवाांत जास्त (४३ वषे व ३२९ हिवस) वयाचा
खेळाडू ठरला आहे , माइक िायन वयाच्या ४१ व्या वषी पुरुष • गततवजेत्या अटरना सबालेन्काने
िुहेरीच्या जागततक क्रमवारीत अव्वल स्थानी होता. त्याला शतनवारी ऑस्ट्ट्रे ललयन ओपन टे तनस
बोपण्णाने मागे टाकले. स्पधेतील महहला एकेरीचे तवजेतेपि
- पुरुष िुहेरीत ग्रँड स्लॅम जेतेपि पटकावणारा बोपण्णा ततसरा राखले, कितीय मानांककत सबालेन्काने
र्ारतीय ठरला. यापूवी, ललअँडर पेसने ८ वेळा, तर महे श र्ूपतीने चीनच्या ककनवेन झेंगला ६-३, ६-२
४ वेळा हे यश ममळवले आहे . असे सरळ सेटमध्ये परार्ूत केले.

शसन्नरचे ऐततहाशसक ग्रँिस्लॅि तवजेतपे द • जागततक क्रमवारीत बेलारुसची २५ वषीय सबालेन्का िुसऱ्या,
तर २१ वषीय झेंग पंधराव्या क्रमांकावर आहे .
- ऑस्ट्ट्रे ललयन ओपन टे तनस स्पधेच्या अंततम सामन्यात इटलीच्या
२२ वषीय यातनक लसन्नरने जबरिस्त झुंज िेताना रलशयाच्या • सबालेन्काने कारककिीतील ४ थे ग्रँड स्लॅम जेतेपि पटकावले:

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {39} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
o अमेटरकन ओपन महहला िुहेरी २०१९
o ऑस्ट्ट्रे ललयन ओपन महहला िुहेरी २०२१
o ऑस्ट्ट्रे ललयन ओपन महहला एकेरी २०२३
o ऑस्ट्ट्रे ललयन ओपन महहला एकेरी २०२४
सवाश्रेष्ठ फीफा फुटबॉल पुरस्कार २०२३
राज्य क्रीडा पुरस्कारातून सात खेळ वगळले
• राज्य सरकारने लशवछिपती क्रीडा पुरस्कार आव्हण अन्य
पुरस्कारांची सुधारीत तनयमावली तयार केली आहे. त्यानुसार
अश्वारोहण गोल्फ, यॉरटिं ग, कॅरम, पॉवरशलफ्टिं ग, रीरसौष्ठव,
वबशलयडास आणण स्नूकर या खेळांना पुरस्कारातून बाि
करण्याचा तनणाय घेतला आहे .

सवोत्तम फीफा पुरष णखलाडी ललयोनेल मेसी (अजेंटीना) • त्याचवेळी ततरं िाजीची पायार्ूत स्पधाा असलेल्या इं हडयन राउं ड
प्रकारातील यशस्वी खेळाडू पुरस्कारासाठी पाि असतील, असे
सवोत्तम फीफा मदहला
ऐटाना बोनमती (स्पेन) जाहीर केले आहे .
णखलाडी
वगळलेले खेळ पुन्हा शशवछत्रपती पुरस्कार यादीत
सवोत्तम फीफा पुरष कोच पेप गाहडि योला (स्पेन)
o एखािा खेळ ऑललस्टम्पकमध्ये नाही ककिंवा या खेळाचा िेशात
सवोत्तम फीफा मदहला कोच सरीना तवगमैन (नेिरलैंड)
प्रसार नाही अशी कारणे िेऊन त्याला राज्य क्रीडा पुरस्कारातून
सवोत्तम फीफा पुरष वगळायचे हे योग् नाही असा मुद्दा उपन्सस्थत करत महाराष्ट्र
एडरसन (िाजील)
गोलकीपर ऑललस्टम्पक संघटनेचे अध्यक्ष आव्हण उपमुख्यमंिी अलजत पवार

सवोत्तम फीफा मदहला यांनी पुरस्कारातून वगळलेल्या सातही खेळांचा पुन्हा समावेश
मैरी इयरप्स (इं ग्लैंड) करण्याच्या सुचना क्रीडा अमधकाऱ्यांना हिल्या.
गोलकीपर
o यामुळे क्रीडा अमधकाऱ्यांना सात खेळांना लशवछिपती राज्य
फीफा फेयर प्ले अवाडा िाजील ची राष्ट्रीय टीम
क्रीडा पुरस्कारातून वगळण्याचा तनणाय मागे घ्यावा लागला.

BCCI चे प्रमुख पुरस्कार

• ’बीसीसीआय’कडू न २०१९-२० पासूनच्या पुरुष आव्हण महहला कक्रकेटपटू ं च्या पुरस्कारांचे तवतरण करण्यात आले.
• कनाल सीके नायडू जीवनगौरव पुरस्कार (२०१९-२०) : रवी शास्त्री, फारूख इं लजतनअर
• दे ांतगात स्पधाामध्ये सवोत्तम काममगरी : मुंबई (२०१९ - २०)
• ददलीप सरदेसाई पुरस्कार (सवाामधक धावा) २०२२-२३ : यशस्वी जैस्वाल
• ददलीप सरदेसाई पुरस्कार (सवाामधक बळी) २०२२-२३ : आर. अळश्वन
२०२२-२३ २०२१-२२ २०२०-२१ २०१९-२०
सवाश्रेष्ठ पुरुष कक्रकेटपटू साठी पॉली उम्रीगर पुरस्कार शुर्मन तगल जसप्रीत बुमराह रतवचंद्रन अळश्वन मोहम्मि शमी
सवाश्रेष्ठ महहला आांतरराष्ट्रीय कक्रकेटपटू िीप्ती शमाा िृती मानधना िृती मानधना िीप्ती शमाा
सवाश्रेष्ठ आांतरराष्ट्रीय पदापाण (पुरुष) यशस्वी जैस्वाल श्रेयस अय्यर अक्षर पटे ल मयंक अग्रवाल
सवाश्रेष्ठ आांतरराष्ट्रीय पदापाण (महहला) अमनज्योत कौर एस. मेघना शेफाली वमाा तप्रया पुतनया
एकहदवसीय कक्रकेटमध्ये सवाामधक धावा (महहला) जेमममा रॉहड्रग्ज हरमनप्रीत कौर ममताली राज पूनम राऊत
एकहदवसीय कक्रकेटमध्ये सवाामधक बळी (महहला) िेतवका वैद्य राजेश्वरी गायकवाड झूलन गोस्वामी पूनम यािव
प्रथमश्रेणी कक्रकेटमध्ये सवाश्रेष्ठ पांच रोहन पंहडत जे. मिनगोपाल वृंिा राठी अनंतपिमनार्न
पॉली उसीगर सवोत्कृष्ट आांतरराष्ट्रीय कक्रकेटपटू - जसप्रीत बुमरा रतवचंद्रन अळश्वन मोहम्मि शमी

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {40} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…

पयािवरण घडामोडी

र्ारतातील एकूि रामसार स्थळांची संख्या - ८० २) उत्तरप्रिेश – १०

• महाराष्ट्रातील रामसार स्थळ :
• २ िेिुवारी : पाणथळ प्रिेश हिन
१) नांिूर मधमेश्वर (नालशक)
• २०२४ थीम : Wetlands and Human Wellbeing
२) लोणार सरोवर (बुलढाणा)
रामसार करार :
३) ठाणे खाडी फ्लेममिं गो अर्ायारण्य (मुंबई)
o क्टस्वकार - २ फेिुवारी १९७१, रामसर (इराण)
५ नवीन रामसार स्थळं चा समावेि
o अंमलात - १९७५
मागिी केरे संवधान राखीव क्षेि कनााटक
o र्ारतािारे क्टस्वकार - १ फेिुवारी १९८२
अंकसमुद्र पक्षी संवधान राखीव क्षेि कनााटक
o हा करार िलिलीय पटरसंस्थांच्या संवधानासाठी आव्हण
अघनालशनी मुहाना कनााटक
संरक्षणासाठी करण्यात आलेला आहे .
कराइवेट्टी पक्षी अर्यारण्य ताममळनाडू
o एकाच पटरसंस्थेवर र्र िेणारा हा एकमेव जागततक करार
आहे . लाँगवुड शोला राखीव वन क्षेि ताममळनाडू

o कराराचे प्रमुख तीन आधारस्तंर् - धोरणी वापर, रामसार
यािी, आंतरराष्ट्रीय सहकाया
o करारानुसार पाणथळ प्रिेशामध्ये पुढील बाबींचा समावेश
होतो : िलिल, पूर-मैिाने, नद्या व तलाव, खारफुटी, कोरल
रीफ्स, ६ मीटर पेक्षा जास्त खोली नसलेले इतर सागरी र्ाग,
तसेच अशुद्ध - पाण्याचे शुद्धीकरण तलाव आव्हण जलाशय
असे मानव तनममि त पाणथळ प्रिेश.
मााँठट्रक्स नोंिी :
o रामसार यािीचा एक र्ाग म्हणूनच माँटट्रक्स नोंिीमध्ये मानवी
हस्तक्षेपामुळे ककिंवा प्रिूषणामुळे पटरन्सस्थतीकीय बिल झालेले
आहे ककिंवा नजीकच्या काळात होण्याची शक्यता आहे , अशा
िलिलीय पटरसंस्थांचा या नोंिींमध्ये समावेश केला जातो.
o सध्या र्ारतातील िोन पाणथळ क्षेि माँटट्रक्स नोंिीमध्ये
समातवष्ट आहे त :
1) केवलिेव राष्ट्रीय उद्यान (राजस्थान)
2) लोकटक सरोवर (मव्हणपूर)
o मचिा सरोवराचा (ओहडशा) या नोंिीमध्ये आधी समावेश
होता माि नंतर काढू न टाकण्यात आले आहे .
भारतातील रामसार स्थळांबाबत
• सवाात मोठे रामसार स्थळ : सुंिरबन (पळिम बंगाल)
हवामानिास्त्र ववर्ागाचे १५० व्या वषाात पदापाि
• १९ व्या शतकाच्या उत्तराधाात िेशाच्या तवतवध र्ागांत आलेले
िुष्काळ, चक्रीवािळे यांमुळे तत्कालीन तिटटश सरकारला
मध्यवती संस्थेच्या माध्यमातून हवामानाच्या नोंिी ठे वण्याची
गरज र्ासू लागली.
• त्याला अनुसरून तिटटश हवामान अभ्यासक हेन्री फ्रान्सिस
ब्लैंडिडा यांच्या नेतृत्वाखाली १५ जानेवारी १८७५ रोजी
र्ारतीय हवामानशास्त्र तवर्गाची (IMD) स्थापना करण्यात
आली.
• सुरुवातीला कोलकाता, त्यानंतर लसमला, पुणे आव्हण नंतर
हिल्ी येथील मुख्यालयातून IMD चे काम सुरू झाले.
• २० व्या शतकाच्या सुरुवातीपयांत िेशर्रातील वेधशाळांमधील
गवताचे छत असलेल्या झोपडीमध्ये टांगलेल्या तापमापकांच्या
साह्याने तापमानाच्या नोंिी घेतल्या जात.
• ततथून सुरू झालेला IMD चा प्रवास आता िेशर्रातील ८०६
स्वयंचललत हवामान केंद्रे, १३८२ स्वयंचललत पजान्यमापके, ३९
रडार आव्हण िोन हवामानशास्त्रीय उपग्रहांपयांत येऊन पोहचला.
• िेशर्रातील सहा प्रािेलशक हवामान केंद्रे आव्हण राज्य स्तरावरील
२६ केंद्रांमधील एकूण चार हजार वैज्ञातनक कमाचाऱ्यांच्या
माध्यमातून आयएमडीचे काया चालते.

• सवाात लहान रामसार स्थळ : रेणुका (हहमाचल प्रिेश)
• र्ारतात सवाामधक रामसार स्थळ :
१) ताममळनाडू - १६
• IMD च्या शतकोत्तर सुवणामहोत्सवी वषााबाबात ‘िायमेट
टरसचा अँड सव्हव्हिसेस’चे प्रमुख डॉ. कृष्णानंि होसाळीकर
म्हणाले, ‘१५ जानेवारी २०२४ ते २०२५ या वषार्राच्या
कालावधीत

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {41} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
वहम तबबट्या गिना अहवाल - याखेरीज आटटि क, िलक्षण आव्हण हहिं िी महासागरातील
नैसतगि क घडामोडी
• र्ारतात प्रथमच हहम तबबट्यांचे
- सौर कक्रयांमध्ये झालेली वाढ
सवेक्षण अहवाल
- सन २०२२ मध्ये समुद्रतळाशी झालेला ज्वालामुखीचा उद्रेक
• अहवालाचे नाव : स्नो लेपडा पॉपुलेशन
असेसमेंट इन इं हडया प्रोग्राम (SPAI) 2023 मधील वाघांच्या मृत्यूची आकडेवारी
• हहम तबबट्यांचे वैज्ञातनक नाव : पैंथेरा
• 'राष्ट्रीय व्याघ्र संवधान प्रामधकरणा'च्या संकेतस्थळावर वषार्रात
अनककया
िेशात एकूण १७७ वाघांचा मृत्यू झाल्याची नोंि आहे .
• हहम तबबट्यांची संख्या : ७१८
• या आकडेवारी नुसार वाघांचे सवाामधक मृत्यू झालेल्या राज्यांची
राज्यवनहाय गणना क्रमवारी :
1) लडाख ४७७ 1) महाराष्ट्र - ४५
2) उत्तराखंड १२४
2) मध्यप्रिेश - ४०
3) हहमाचल प्रिेश ५१
3) उत्तराखंड - २०
4) अरुणाचल प्रिेश ३६
• 'वाईल्डलाईफ प्रोटे क्शन सोसायटी ऑफ इं हडया' च्या
सन २०२३ सवााधधक उष्ण वषा संकेतस्थळावर २०२ वाघांचा मृत्यू झाल्याची नोंि आहे.
• या आकडेवारी नुसार वाघांचे सवाामधक मृत्यू झालेल्या राज्यांची
• २०२३ आतापयांतचे सवाामधक उष्ण वषा ठरले आहे , अशी माहहती
क्रमवारी :
‘कोपवनि कस’ या युरोपीय पयाावरणतवषयक संस्थन
े े हिली आहे .
1) महाराष्ट्र - ५२
• या वषाांतील सरासरी तापमान औद्योतगक क्रांततपूवा
कालखंडातील तापमानापेक्षा १.४ अंश सेल्जल्सअसने (२.६६ अंश 2) मध्यप्रिेश - ४७
फॅरेनहाइट) अमधक होते असे संस्थेला आढळले आहे . 3) उत्तराखंड - २६
• सन २०१५ च्या पॅटरस करारानुसार वातषि क जागततक तापमानवाढ 4) ताममळनाडू - 15
औद्योतगक क्रांततपूवा कालखंडातील तापमानापेक्षा १.५
अंशांपेक्षा कमी असणे गरजेचे आहे .
• ‘कोपवनि कस’च्या अहवालातील वनरीक्षणे :
o २०२३ मधील वातषि क सरासरी तापमान १४.९८ ०C
o २०२ ३मधील सरासरी तापमानवाढ एक षष्ठांश अंश
सेल्जल्सअस (०.३ अंश फॅरेनहाइट)
o जून ते हडसेंबर हे सलग ७ महहने तापमान सरासरीपेक्षा अमधक
o ८८ हटरतगृह वायूंच्या उत्सजानामुळे १.३ अंश सेल्जल्सअस
तापमानवाढ होते. उवाटरत ०.१ अंश सेल्जल्सअस तापमानवाढ
एल तननो व इतर छोट्या कारणांमुळे होते.
o एल तननो सकक्रय असल्यामुळे सन २०२४ हे २०२३पेक्षाही
अमधक उष्ण ठरण्याची शक्यता आहे .
तापमानवाढीची कारणे :
- कोळसा, खतनज तेल, नैसतगि क वायू आिींच्या ज्वलनामुळे
वाढते उत्सजान
- मध्य प्रशांत महासागरातील एल तननो प्रवाह

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {42} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
a शवज्ञाि, तंत्रज्ञाि व संरक्षण
र्ारताचे अंटास्टििकावर होिार नवीन संिोधन केंद्र
• अंटाक्टििकावर संशोधन केंद्राच्या टठकाणी जानेवारी २०३० पयांत
नवीन वैज्ञातनक संशोधन केंद्र बांधण्याची र्ारताची योजना आहे .
• त्यासाठी वास्को येथील र्ारतीय ध्रुवीय आव्हण महासागर
संशोधन संस्था (NCPOR) ने केंद्राच्या मान्यतेसाठी प्रस्ताव
सािर करून नवीन केंद्रासाठी यापूवीच जागा तनळित केली आहे .
• केंद्रीय र्ूतवज्ञान मंिालयाने नवीन केंद्राच्या हडझाईनला तत्त्वतः
मान्यता हिली असून, या केंद्राशी समन्वय ठे वणारे उपकेंद्र
वास्कोत होणार आहे.
• प्रस्तातवत प्रकल्पासाठी सवा पयाावरणीय तनयमांचेही पालन
करावे लागणार आहे.
सध्या कायारत असलेले अंटास्टििकावरील ‘मैत्री’ संिोधन क्रेंद
o स्थापना : १९८८ मध्ये
o कालमयाािा : १० वषे (१९९९ पयांत)
o टठकाण : अंटाक्टििकाच्या मध्यवती ड्रोतनिं ग माँड लैंड प्रिेशात,
ते ककनाऱ्यापासून सुमारे १०० कक.मी. अंतरावर आहे आव्हण
उन्हाळ्यात ७०-९० संशोधकांना आव्हण हहवाळ्यात २५
संशोधकांना सामावून घेतानाच या केंद्राची मित होऊ शकते.
o ‘मैिी’ संशोधन क्रेंि स्थपनेचा उद्देश : अंटाक्टििका आव्हण तेथील
र्ारतीय संशोधनाचा िजाा सुधारण्यासाठी
o अंटाक्टििकावर नतवन संशोधन क्रेंिाची आवश्यकता :
- ‘मैिी’ची अनेक जुनी यंिप्रणाली िुरुस्तीच्या पलीकडे आहे.
या यंिणांचा वापर अमधकामधक झाला असून, ती कालबाह्य
झाली आहे .
- नवीन केंद्र ‘मैिी’च्या नजीक येऊ शकते आव्हण सुमारे ९०
शास्त्रज्ञांना सामावून घेण्यास सक्षम असेल.
- मेलोथ म्हणाले, नवीन स्टे शन अमधक शास्त्रज्ञांना मित
करण्यास सक्षम असेल आव्हण प्रगत प्रयोगशाळे साठी जागा
असेल, यामुळे पयाावरण, हवामानाशी संबंमधत
संशोधनाला मोठी चालना ममळे ल.
चीन अंटादटिकामध्ये प्रवेि
- चीन अंटाटटि कामध्ये अनेक संशोधनाशी संबमं धत सुतवधा उर्ारत
आहे .
- चीन बफााळ आव्हण संसाधनांनी समृद्ध िलक्षणेकडील खंडात
पाचवे संशोधन केंद्र तयार करत असून, यासाठी सुमारे ४५० हून
VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {43}
अमधक कमाचाऱ्यांचा समावेश असलेली नवीन अंटाक्टिक
वैज्ञातनक मोहीम टीम त्यांनी ततथे पाठवली आहे .
- चीनने आपल्या नबीन संशोधन तळावर उन्हाळ्यात ८० मोहीम
संघ सिस् आव्हण ३० संशोधकांना हहवाळ्यात तैनात करण्याची
योजना आखली आहे .
दणक्षि खंडात ‘मैत्री’ व ‘र्ारती’
- सध्या िलक्षण खंडात ‘मैिी’ आव्हण ‘र्ारती’ ही िोन अंटाक्टिका
केंद्रे चालवली जातात.
- ‘िलक्षण गंगोिी’ हे अंटाक्टििकामध्ये स्थापन करण्यात आलेले
र्ारतातील पहहले तवज्ञान केंद्र होते.
- हे १९८३-८४ मध्ये स्थातपत केले गेले आव्हण १९८८-८९ मध्ये
बफाात बुडल्यानंतर सोडू न हिले गेले.
- आगामी काही काळात अंटाक्टििकाला बांधकामासाठी साहहत्य
पाठवले जाईल, अंटाक्टििकामध्ये ही कामे करण्यास मयाािा
येत असल्यामुळे प्रकल्प पूणा होण्यास चार ते पाच वषाांचा
कालावधी लागू शकतो.
• र्ारताने २०२२ मध्ये र्ारतीय अंटाक्टििक कायिा पास केला.
लशवाय, र्ारतीय अंटाक्टििक पयाावरण संरक्षण तनयम, २०२३,
अंटाक्टििक पयाावरणाच्या संरक्षणासाठी कटटबद्ध असणार आहे.
• नवीन तळासाठी सतवस्तर अभ्यास चालू असून, जो र्ारतीय
सवेक्षणािारे सुरू आहे. ‘
• NCPOR ला मास्टर प्लॅनचा तवकास, सल्ागारांची तनयुक्ती
आव्हण संशोधन केंद्राच्या हडझाईनसाठी अंिाजे १८ महहन्यांचा
कालावधी लागेल, असा अंिाज व्यक्त करण्यात येत असून,
केंद्राचे काम पूणा झाल्यानंतर हा प्रकल्प साकारण्यासाठी
कंिाटिाराची तनवड केली जाईल.
NCPOR बद्दल
o स्थापना : २५ मे १९९८
o टठकाण : वास्को ि गामा, गोवा
o संस्थापक संचालक : डॉ. प्रेमचंि
पांडे
o अध्यक्ष : एम. रतवचंद्रन
o महासागर संशोधन केंद्र म्हणून ओळख
o र्ारती आव्हण मैिी या र्ारती सरकारच्या अंटाक्टििक संशोधन
केंद्रांची िेखरेख करते.
MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
‘आददत्य एल १’ चा १२५ ददवसांमध्ये १५ लाख दकलोमीटरचा प्रवास लॅप्रज
ें पॉइं ट म्हणजे काय ?
- जोसेफ लुईस लेंग्रेज या िेंच, इटाललयन गव्हणतज्ज्ाने १७७२
• र्ारताच्या ‘आहित्य एल १’ मोहहमेतील महत्त्वाचा टप्पा ६
मध्ये सवाप्रथम अवकाशातील तीन घटकांच्या
जानेवारी २०२४ रोजी पार पडला.
गुरुत्वाकषाणाचा प्रश्न सोडवला, अवकाशातील िोन मोठ्या
• १२५ हिवसांमध्ये तब्बल १५ लाख ककलोमीटरचे अंतर कापून
वस्तुमानाच्या घटकांचे गुरुत्वाकषाण पाच तबिं िं व
ू र समसमान
आहित्य यान एल १ तबिं िूजवळ पोचले आहे.
असते, असे लॅग्रेजने िाखवून हिले.
• ‘आहित्य एल १’ वरील इं लजनाचा पृथ्वी ते एल १ िरम्यानच्या
- त्यांनाच एल १, एल २ अशी नावे िेण्यात आली.
प्रवासात या आधीही यशस्वीपणे वापर झाला आहे.
- या तबिं िूंवर लहान वस्तू आली असता, मोठ्या घटकांच्या
• यान एल १ तबिं िूजवळ असताना त्यावरील इं लजन काही वेळ सुरू
गुरुत्वीय घटकांच्या प्रर्ावामध्ये ती लहान वस्तू अवकाशातून
करून यानाचा वेग कमी करण्याचा प्रयत्न केला.
तवलशष्ट कक्षेतून संचार करते.
• या प्रकक्रयेत यानाने अपेलक्षत वेग गाठला, की यान एल १
- पृथ्वी आव्हण सूया या िोन मोठ्या वस्तुमानाच्या घटकांचे
तबिं िूर्ोवतीच्या कक्षेत कफरू लागले.
उिाहरण घेतल्यास, सूया आव्हण पृथ्वी यांना जोडणाऱ्या सरळ
• लॅग्रेज पॉईंट येथे पृथ्वी आव्हण सूयााचे गुरुत्वाकषाण समान रेषेत सूयाापलीकडे येणारे तबिं िू :
असल्याने ततथे पाठवलेले यान आपल्या स्थानापासून र्रकटत
L-१ पृथ्वीपासून १५ लाख ककमी अंतरावर
नाही. माि, एल १ तबिं िू न्सस्थर नसल्याने यानाला एल १
L-२ पृथ्वीच्या पलीकडे १५ लाख ककमीवर
र्ोवतीच्या कक्षेत प्रस्थातपत केले, तरी काही ठरावीक
L-३ सूया आव्हण पृथ्वीिरम्यान
कालावधीने इखोला यानाच्या कक्षेत सातत्याने सुधारणा करावी
हे तबिं िू पृथ्वीच्या सूयाार्ोवतीच्या कक्षेवर िोन्ही
लागली. एल १ जवळू न आहित्य यानाला तवनाअडथळा सूयााचे L-४ & L-५
घटकांपासून समान अंतरावर असतात
पुढील पाच वषे अखंड तनरीक्षण करता येणार आहे.
ADITYA - L१ / आददत्य - L१ मोवहमेववषयी :
यानावरील सात उपकरणाचे काया :
- सूयााचे अध्ययन करणारी
- सूयााकडू न तनघणारी तवद्युतर्ाटरत कणांची वािळे
अंतराळातील र्ारताची पहहली
- चुंबकीय क्षेि
प्रयोगशाळा
- सूयाावरील काळे डाग
- प्रक्षेपण : २ सप्ट ेंबर २०२३ मध्ये
- सूयााचे वातावरण आव्हण पृष्ठर्ाग यांच्या नोंिी घेणे सकाळी ११.५० वाजता
- सूयााचे अल्ह्ट्रा व्हायोलेट लहरींमध्ये तनरीक्षण करणे - टठकाण : सतीश धवन अंतराळ केंद्र, श्रीहटरकोटा
- प्रक्षेपक : PSLV-XL(C-५७) {PSLV चे ५९वे उड्डाण}
- वजन : १४८० ककलो
- एकूण खचा : २७८.५३ कोटी रुपये
- मोहहमेचा कालावधी: ५ वषा
- यानाचा प्रवासकाळ : १२५ हिवस
- प्रकल्प संचालक : तनगार शाजी

ISRO हे ‘SPACE - X’ च्या ‘फािन-९’ या प्रक्षेपकाचा उपयोग करिार

• र्ारतीय अवकाश संशोधन संस्था ‘इस्रो’ प्रथमच आपला उपग्रह

प्रक्षेतपत करण्यासाठी अमेटरकेतील खासगी अवकाश कंपनी
‘स्पेसएक्स’च्या ‘फािन-९’ या प्रक्षेपकाचा उपयोग करणार
• या प्रक्षेपकातून GSAT-२० हा ४७०० ककलो वजनाचा उपग्रह
अवकाशात सोडला जाणार आहे.
प्रक्षेपणाववषयी मादहती :
o हे प्रक्षेपण एतप्रल ते जून २०२४ या कालावधीत होईल

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {44} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
o फ्लोटरडा येथील प्रक्षेपण तळावरून - शास्त्रीय तनरीक्षणे आव्हण माहहती संकलनासाठी
o ‘इस्रो’च्या ‘जी सेंट-२०’ या उपग्रहाचे प्रक्षेपण केले जाणार - प्रकाशाचे ध्रुवीकरण मोजणी करण्यासाठी उपग्रहाचा वापर
o या उपग्रहाचे नाव बिलून ‘जीसॅट-एन२’ असे करण्यात आले
- क्ष-ककरण स्पेरट्रोस्कोपी आव्हण वेळ यावर उपग्रहाचे लक्ष
o अमेटरकेत ‘स्पेसएक्स ‘च्या फािन-९ या महाकाय
प्रक्षेपकातून प्रक्षेपण होणार पवहली स्वदेिी असॉि रायफल : उग्रम (UGRAM)

GSAT-२० (GSAT - N२) : • िेशाची पहहली स्विेशी असॉि रायफल ‘उग्रम’ पूणातः तयार
- नवे नाव : झाली असून, काही अंततम चाचण्यांनंतर ती संरक्षण िलांना
- हा उपग्रह प्रामुख्याने िॉडबैंड सेवा पुरवठािार आव्हण मोबाइल उपलब्ध होणार आहे .
कंपन्यांना त्याची आवश्यकता आहे . • पुण्यातील शस्त्रास्त्र संशोधन आव्हण तवकास आस्थापनाने
- या उपग्रहािारे ३२ बीमची एचटीएस क्षमता अंिमान-तनकोबार (ARDE) ही रायफल तवकलसत केली आहे . किपा आमार इं हडया
आव्हण लक्षिीप बेटांसह सवा िेशर्रात उपलब्ध होणार प्रायव्हे ट ललममटे डचा उग्रमच्या तनममि तीत सहर्ाग आहे .
- िुगाम र्ाग आव्हण सध्या सेवा न पोहोचलेल्या र्ागाच्या गरजा • खासगी उद्योगांच्या र्ागीिारीने १०० हिवसांच्या तवक्रमी वेळेत
लक्षात घेऊन उपग्रहाची रचना करण्यात आले आहे. उग्रमची तनममि ती केली आहे .
- या उपग्रहािारे ४८ जीबीपीएस (GB/S) वेग ममळणे शक्य उग्रमची वैशिष्ट्ये :
होणार आहे.
o 20 गोळ्या एकाच वेळी फायर करु शकेल
- यापूवी र्ारत ४ टन ककिंवा त्याहून अमधक वजनाचे उपग्रह
प्रक्षेतपत करण्यासाठी अरायनस्पेस या प्रक्षेपकाचा उपयोग o चालतवण्याची पद्धत स्वयंचललत आहे
करीत असे माि, स्पेसएक्सकडील प्रक्षेपकामाफात त्याहून o वजन - 4 ककलो
कमी खचाात प्रक्षेपण होणार आहे.
o मारक क्षमता - 500 मीटर
‘स्पेसएक्स ‘च्या प्रक्षेपकाचा वापर का ?
- इस्रो प्रक्षेतपत करणार असलेला उपग्रह ‘जीसॅट-२०’चे वजन र्ारतीय बनावटीच्या पवहल्या ड्रोनचे उड्डाि
४७०० ककलोग्रॅम आहे. • अिानी हडफेन्स अँड एअरोस्पेसच्या वतीने ‘दृष्टी-१०
- या प्रक्षेपकाची क्षमता ४००० टन र्ार वाहून नेण्याची आहे . स्टारलाइनर’ या र्ारतीय बनावटीच्या पहहल्या ड्रोनचे है िराबाि
X - POSAT येथे अनावरण करण्यात आले.

• प्रक्षेपण : १ जानेवारी २०२४ • नौिलप्रमुख अॅडममरल आर. हटरकुमार यांनी या ड्रोनला हहरवा
झेंडा िाखवला.
• प्रक्षेपक : PSLV – C५८
• श्रीहटरकोटा येथील सतीश धवन अंतराळ केंद्र येथून • र्ारतीय नौिलासाठी तवकलसत केलेल्या या ड्रोनने है द्राबािहून
पोरबंिरकडे उड्डाण केले.
• मोहहमेचा कालावधी : ५ वषे
Drishti-१० Starliner ‘दृष्टी-१० स्टारलाइनर’ ची वैशशष्टे :
मोदहमेचे वैशिष्ट्ये :
- िेशातील पहहले ध्रुवीय ममशन आहे o या ड्रोन चा गुप्त माहहती गोळा करणे, पाळत ठे वणे, शिूचा

- िहा उपकरणांचा वापर ठावटठकाणा शोधणे यासाठी उपयोग होतो.

- पृथ्वीपासून ६५० KM च्या कक्षेत उपग्रह स्थातपत o पेलोड वाहून नेण्याची क्षमता - ४५० ककलो

- ‘रामन टरसचा इन्स्टिट्यूट’कडू न ‘पोललक्स’ उपग्रहाची तनममि ती o उडण्याची क्षमता - सलग ३६ तास
- ‘एरस्पेि’ची तनममि ती बंगळू रमधील यूआर राव सॅटेलाइट o NATO चे ‘स्टॅ नॅग-४६७१’ हे मानांकन ममळालेले एकमेव
सेंटर’ कडू न र्ारतीय लष्करी उपकरण
मोदहमेचे उदद्दष्टे :
o सवा प्रकारच्या हवामानात उड्डाणाची क्षमता
- कृष्णतववराच्या संशोधन
o ड्रोनसाठी राखीव असलेल्या आव्हण राखीव नसलेल्या हवाई
- न्यूट्रॉन तारे, पल्सार, क्ष-ककरण स्त्रोतांच्या अभ्यासाचे लि
क्षेिात उड्डाणाची परवानगी आहे .

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {45} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
ऑपरेिन सवािक्ती • पाककस्तानचा पॉवर इं डेक्स ०.१७११ असून, तो नवव्या स्थानावर
आहे ; तर र्ूतानचे सैन्य हे जगातील सवाात कमकुवत सैन्य आहे.
• र्ारतीय लष्कराने जम्मू-काश्मीरमध्ये ऑपरेशन सवाशक्ती सुरू
केले आहे . A-३५० ववमान
• यामध्ये पीर पंजाल रेंजच्या िोन्ही बाजूंच्या सुरक्षा िलांचा
• नागरी हवाई वाहतूकमंिी ज्योततराहित्य लशिं िे यांच्या हस्ते
समावेश आहे .
िेशातील आव्हण एअर इं हडयाच्याही पहहल्या Airbus A-३५०
• राजौरी आव्हण पूछ
ं मध्ये र्ारतीय जवानांवर हल्ा करणाऱ्या
या अत्याधुतनक तवमानाचे उद्घाटन पार पडले.
िहशतवाद्यांचा खािा करणे हा त्याचा उद्देश आहे .
• पाककस्तानकडू न होणाऱ्या िहशतवािी कारवाया रोखण्यासाठी Airbus A-३५० तविानाचे वैशशष्ट्ये
र्ारतीय लष्कराने ऑपरेशन सवाशक्तीसुरू केले. o एकाच िमात कापू शकते तब्बल १८ हजार ककमी अंतर
‘AKASH-NG’ क्षेपिास्त्राची ओदडिात यिस्वी चाचिी o २८ आसने असणार खासगी सूट

• Akash-NG : Akhash New Genergation o स्लाईहडिं ग िरवाजे आव्हण टच बटन

• १२ जानेवारी २०२४ रोजी o बेडमध्ये रूपांतटरत होऊ शकणाऱ्या खुचाा
• टठकाण - ओहडशाच्या चांिीपुर सागरककनारी र्ागात असलेल्या o प्रत्येक आसनासाठी २१ इं ची एचडी टचस्क्रीन
एकास्टिक चाचणी तळावरून वरून
o एकूण आसनसंख्या - ३१६
• हडझायनर - संरक्षण संशोधन आव्हण तवकास संस्था (DRDO)
o इकॉनॉमी आसनसंख्या -२६४
• तनमााता - र्ारत डायनॅममक्स ललममटे ड & र्ारत इलेरट्रॉतनक्स
DESERT CYCLONE युद्ध अभ्यास
• प्रणोिक - घन इं धन
Akash-NG चे वैशशष्टे : • र्ारत - संयुक्त अरब अममराती िरम्यान संयुक्त लष्करी सराव
o स्विेशी बनावटीचे रेहडओ किक्वेन्सी सीकर • कालावधी - २ जानेवारी ते १५ जानेवारी २०२४
o लाँचर, मिी-फंक्शन रडार आव्हण कमांड • सुरूवात - २०२४
o कंट्रोल आव्हण कम्युतनकेशन लसस्टमसह
• आवृत्ती - पहहली
o या प्रणालीची कायाक्षमता अचूक
• टठकाण - राजस्थान
o अततवेगवान हवाई लिांना रोखण्यास सक्षम
SADA-TANSEEQ २०२४ युद्ध अभ्यास
सवाांत ितक्तिाली सैन्य
• र्ारत आव्हण सौिी अरेतबया िरम्यान संयक्त
ु लष्करी सराव
• ग्लोबल फायरपॉवरच्या ‘लष्करी ताकि यािी २०२४’ या
अहवालातून समोर आले आहे . या यािीमध्ये ६० पेक्षा जास्त • कालावधी - २९ जानेवारी-१० फेिुवारी २०२४
पॅरामीटसाच्या आधारे रैंककिंग करण्यात आली आहे . • सुरूवात - २०२४
अहवालातील पदहले १० िेि • आवृत्ती - पहहली
१) संयुक्त राष्ट्र ६) िलक्षण कोटरया
• टठकाण - राजस्थान
२) रलशया ७) पाककस्तान
३) चीन ८) जपान
४) र्ारत ९) िान्स
५) तिटन १०) इटली

भारताची ताकि
तनमलष्करी िल २५,२७,०००
रणगाडे ४,६४१
लढाऊ तवमाने ६०६
वाहने १,५१,२४८
स्वयंचललत तोफा ३,२४३
रॉकेट आटटि लरी ७०२

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {46} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
योजिा
प्रधानमंत्री सूयोदय योजना
• योजनेची घोषणा : २२ जानेवारी २०२४
• योजनेचे उदद्दष्ट : िेशातील १ कोटी घरांवर रूफ टॉप सोलर
बसवणे.
• योजनेचा उद्देि :
1) र्ारताला ऊजाा क्षेिात स्वावलंबी बनतवणे
2) मध्यमवगीयांचे वीज तबल कमी करणे.
3) घरांवर रूप स्टॉप सोलर प्लेट्स बसवल्यानंतर त्यािारे
अततटरक्त वीजतनममि ती करून लार्ाथींना अततटरक्त उत्पन्न
ममळवून िेण.े
िेतकरी वहतासाठी वाईन उद्योगास प्रोत्साहन देण्यासाठी महाराष्ट्र
सरकारची योजना
• राज्यातील द्राक्ष उत्पािक शेतकऱ्यांच्या हहतासाठी वाईन
उद्योगास प्रोत्साहन िेणारी योजना पाच वषाांसाठी राबतवण्याचा
तनणाय महाराष्ट्र मंकिमंडळाने घेतला.
• कोतवडच्या काळात २०२०- २१ मध्ये ही योजना बंि करण्यात
आली होती.
योजनेतील मुख्य तरतुिी :
o या योजनेत २०२०-२१, २०२१-२२ व २०२२-२३ या आमथि क
वषाात उद्योजकांनी व्हॅ टचा र्रणा केला आहे . त्यापैकी १६
टक्केप्रमाणे उद्योगांना व्हें टचा परतावा हिला जाईल.
o सुका मेवा तसेच पयाायी उत्पािनांची तनममि ती करण्यासाठी या
योजनेत तरतूि करण्यात आली आहे .
रेिीम उद्योग ववकासासाठी णसि समग्र-२ योजना
• केंद्र पुरस्कृत लसि समग्र ही योजना २०२१- २२ ते २०२५-२६
या कालावधीत राज्यात राबतवण्यास मान्यता िेण्यात आली.
• महारेशीम अमर्यान राबवून तुती लागवड करणाऱ्या व टसर
रेशीम उद्योग करू इक्टच्छणाऱ्यांना याचा फायिा होईल.
मनोधैया योजना
• अत्याचार, लैंतगक शोषणतसेच अॅलसड हल्ल्ात बळी पडेलल्या
महहलेला अथासाहाय्य तसेच पुनवासन करणे, यासाठी सुरू
करण्यात आलेल्या मनोधैया योजनाचा तवस्तार करण्यात आला.
• राज्यात २०१३ मध्ये मनोधैया योजना सुरू करण्यात आली होती.
मनोधैया योजनेचा वविार :
VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI
o आता अॅलसडप्रमाणेच ज्वालाग्राही ककिंवा ज्वलनशील
पिाथाांच्या (पेट्रोल, हडझेल, रॉकेल, स्वयंपाकाचा गॅस)
हल्ल्ात जखमी झालेल्या महहलेला आमथि क मित करण्यात
येणार आहे .
o अनैततक व्यापार प्रततबंधक कायद्यानुसार पोललसांच्या
कारवाईत सुटका करण्यात आलेल्या १८ वषे वयोगटाखालील
पीहडतेसही या तवस्ताटरत योजनेचा लार् िेण्यात येणार आहे .
o अॅलसड हल्ल्ात बळी पडलेल्या ककिंवा जखमी झालेल्या
महहलेला जेवढी आमथि क मित हिली जाते, तेवढे च ज्वालाग्राही
ककिंवा ज्वलनशील पिार्थ्ााच्या हल्ल्ात जखमी झालेल्या
महहलेलाही अथासाहाय्य िेण्याची तरतूि करण्यात आलीण
o ज्वालाग्राही पिाथाांच्या हल्ल्ात चेहरा तवद्रूप झाल्यास,
कायमचे अपंगत्व आल्यास अशा पीहडत व्यक्तीस १० लाख
रुपयांपयांत अथासाहाय्य हिले जाणार आहे .
o त्यापैकी २५ टक्के रकमेचा धनािेश तत्काळ िेण्यात येईल,
त्यात वैद्यकीय खचाासाठीच्या ३० हजार रुपयांचा समावेश
असेल.
o उवाटरत ७५ टक्के रक्कम पीहडतेच्या नावे बँक खात्यात िहा
वषाांसाठी मुित ठे व म्हणून ठे वण्यात येणार आहे .
o त्याचबरोबर मोफत उपचार केले जाणार आहे त.
नारी िक्ती दूत अॅप
• महाराष्ट्र शासनाच्या महहला व बालतवकास तवर्ागािारे
• मुख्य उद्देश :
- नमो महहला सहशक्तीकरण अमर्यानाला चालना
िेण्यासाठी
- महहलांना तवतवध सरकारी योजनांचा लार् सहज ममळावा
यासाठी मित व्हावी यासाठी
K-SMART अॅप
• केरळ सरकारव्स्िारे
• K-SMART – Kerala Solution for Managing
Admistrative Reformation and Transformation
• प्रशासकीय सुधारणा आव्हण पटरवतान व्यवस्थातपत करण्यासाठी
{47} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…

शिधि वाताि

प्रर्ा अत्रे - ‘पं. सुरेजबाबू माने व हहराबाई बडोिेकर संगीत संमल

े न’ या
वातषि क संगीत महोत्सवाची सुरुवात
• शास्त्रीय गामयका स्वरयोतगनी डॉ.
- पुणे येथील ‘गानवधान’ ह्या प्रलसद्ध संगीत संस्थेच्या २२ हून
प्रर्ा अिे यांचे ह्रियतवकाराच्या
अमधक वषे अध्यक्षा.
झटक्यामुळे वयाच्या ९२ व्या वषी
१३ जानेवारी २०२४ रोजी पुण्यात - ‘डॉ. प्रर्ा अिे फाउं डेशन’ व ‘स्वरमयी गुरुकुल’ची स्थापना
तनधन झाले. - संगीततवषयक ११ पुस्तके एकाच मंचावर प्रकालशत करण्याचा
• स्वरयोतगनी, संगीत तवचारवंत, जागततक तवक्रम
लेव्हखका अशी बहुआयामी ओळख असलेल्या डॉ. प्रर्ा अिे या - नेिरलँड्स, क्टस्वत्झरलंड येथील शैक्षव्हणक संस्थांमध्ये; तसेच
ककराणा घराण्याच्या बुजुगा गामयका होत्या. कॅललफोतनि या व कॅलगरी (कॅनडा) येथील तवद्यापीठांमध्ये
• प्रर्ा अिे या शास्त्रीय गायन तवश्वातील अव्वल कलाकारांपैकी संगीताच्या मानि प्राध्यातपका.
एक होत्या. र्ारतीय शास्त्रीय संगीत जागततक स्तरावर - महाराष्ट्र सरकारतफे संगीत क्षेिातील योगिानाबद्दल
लोकतप्रय करण्यात प्रर्ा अिे यांनी महत्त्वाची र्ूममका बजावली. प्रर्ाताईंची ‘तवशेष कायाकारी न्यायाधीश’पिी तनयुक्ती.
• ख्याल, ठु मरी, िािरा, गझल यासारख्या तवतवध गायन प्रकारांत - इ.स. १९८१ पासून ‘स्वरश्री’ ध्वतनमुद्रण कंपनीच्या मुख्य
त्यांचे नैपुण्य होते. संगीत तनमाात्या व हिग्दलशि का.
• सवाई गंधवा र्ीमसेन महोत्सवाची सांगता पूवी स्वरर्ास्कर पं. - केंद्रीय मचिपट प्रमाण बोडा, मुंबई यांच्या सल्ागार सममतीत
र्ीमसेज जोशी ठांच्या गायनाने होत असे. सिस्ा
प्रर्ा अत्रे यांचा अल्पपदरचय : त्यांच्याद्वारे प्रकाणित पुस्तके
o जन्म : १३ सप्ट ेंबर १९३२ अांतःस्वर मराठी कतवतासंग्रह
o जन्म ठिकाण : पुणे स्वररां जनी मराठी
o आई-वडील: आबासाहे ब उरने व इं हिराबाई अणे स्वराांमगणी मराठी
o शिक्षण : स्वरमयी मराठी आव्हण हहिं िी
- तवज्ञान आव्हण तवधी शाखेत पिवी सुस्वराली मराठी आव्हण हहिं िी
- संगीत अलंकार (रजातकोत्तर पिवी) अल्लॉग व पाथ ऑि म्युणझक इं ग्रजी
- डॉिर ऑफ म्युव्हझक (‘सरगम’ बद्दल संशोधन) एनलायटतनिं ग द जलसनर इं ग्रजी
- पािात्य संगीत श्रेणी – ४
त्यांना ममळालेले महत्त्वाचे सम्मान आणि पुरस्कार
- पं. सुरेशबाबू माने व हहराबाई बडोिेकर यांच्याकडे
हहिं िुस्थानी शास्त्रीय संगीताचे लशक्षण पुरस्काराचे नाव द्वारे

o संगीत क्षेत्रातील काया पद्मतवभूषण (२०२२) र्ारत सरकार

- ‘आकाशवाणी’ मध्ये संगीत उपतनमाात्या म्हणून काम पद्मभूषण (२००२) र्ारत सरकार

- आकाशवाणीच्या मराठी व हहिं िी र्ाषा तवर्ागाच्या ‘अ’ पद्मश्री (१९९०) र्ारत सरकार
श्रेणीच्या नाट्य कलाकार संगीत नाटक
- संगीत नाट्यांमध्ये प्रमुख स्त्री र्ूममका परिेशातील तवतवध अकादमी रत्न अकािमी पुरस्कार
तवद्यापीठांत संगीताच्या मानि प्राध्यातपका टागोर

- मुंबईच्या एस. एन. डी. टी. महहला तवद्यापीठात भारतरत्न पां. भीमसेन जोशी शास्त्रीय
महाराष्ट्र सरकार
प्राध्यातपका व संगीत तवर्ागप्रमुख म्हणून काम सांगीत जीवनगौरव पुरस्कार

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {48} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
काजलदास सम्मान मध्य प्रिेश सरकार प्रान्व्झ बेकेनवाउर
गुजरात संगीत नाटक • फुटबॉल तवश्वातील जमानीचे सवाकाललन
ताजाठरठर सन्मान
अकािमी सवोत्तम फुटबॉलपटू ं पैकी एक प्रान्झ
बेकेनवाउर यांचे ७ जानेवारी २०२४ रोजी
पां. मल्लल्लकाजुान मिूर सम्मान कनााटक सरकार
तनधन झाले. ते ७८ वषाांचे होते.
पुण्यभूषण पुरस्कार पुण्यर्ूषण फाउं डेशन
• फुटबॉल तवश्वात बेकेनबाउर ‘डेर कैंसर’
- आचाया अिे संगीत पुरस्कार या टोपण नावाने लोकतप्रय होते.
- जगद्गरू
ु शंकराचायाांतफे ‘गान प्रर्ा’ उपाधी बहाल • बेकेबाउर यांच्या जन्म सप्ट ेंबर १९४५
- मुंबई लशवसेनेतफे ‘माहीम रत्न’ पुरस्कार मध्ये म्युतनक येथील तगएलसिं ग (जमानी) या कामगारवगीय
- ‘स्वरमयी’ पुस्तकासाठी राज्य शासन पुरस्कार. लजल्हयात झाला.

- कला-श्री पुरस्कार • वयाच्या १५ व्या वषीच बेकेनबाउर बायना म्युतनक संघाच्या युवा
संघात िाखल झाले.
कमल परदेिी
• मध्यरक्षक म्हणून खेळणाऱ्या बेकेनबाउर यांनी १९६४ मध्ये
• पुणे लजल्यातील खुटबाव िौंड िबसाठी लेफ्ट बैंक म्हणून पिापाण केले. नंतर ते मध्यरक्षक
तालुक्यातील ‘खुटबाव’ येथील म्हणून खेळू लागले.
आंतरराष्ट्रीय मसाला क्वीन म्हणून बायनाचे तारणहार :
पटरमचत असणाऱ्या अंतबका महहला
o बायनासाठी बेकेनबाउर कायमच प्रेरणािायी ठरले.
सहकारी औद्योतगक संस्थच्य
े ा
o बेकेनबाउर यांच्याच नेतत्व
ृ ाखाली बायनाने बुंडेसललगाममध्ये
अध्यक्षा कमल शंकर परिेशी यांचे
पहहले तवजेतेपि ममळवले.
वयाच्या ६३ व्या वषी तनधन झाले.
o बायनापासून कारकीिीला सुरुवात करणाऱ्या बेकेनबाउरने
• तनधनाचे कारण : ककारोग
प्रवासाच्या अखेरच्या टप्यात १९९४ मध्ये पुन्हा एकिा बायनाची
• शेतमजूर ते उद्योलजका असा त्यांचा प्रवास आहे . खुटबाव व
धुरा सांर्ाळली.
र्ांडगाव (ता. िौंड) पटरसरातील खुरपणी करणाऱ्या १०
महहलांची एकजूट करून त्यांनी भांडगाव येथे ‘श्री अंतबका o त्या वेळेस त्याने बायनाला बुंडेसललगा आव्हण िोन वषाांनंतर

महहला सहकारी औद्योतगक संस्थे’चे उर्ारणी केली. ‘युएफा’ तवजेतेपिापयांत नेल.े

• घरातील २०० महहलांना अंतबका महहला बचत गट व अंतबका o प्रथम बायना म्युतनक िब आव्हण नंतर जमान फुटबॉल

महहला औद्योतगक संस्थेच्या माध्यमातून रोजगार ममळवून हिला. संघटनचेही अध्यक्षपि त्यांनी र्ूषतवले.

• सुरुवातीस स्वतःच्या घरी मसाले तयार करत त्यांनी बँकेच्या
माध्यमातून कजा उर्ारून अंतबका औद्योतगक संस्थेची स्थापना
केली व िजेिार मसाला उत्पािनात सुरुवात झाली.
• व्यवसाय सातासमुद्रापार नेण्यामध्ये त्या यशस्वी झाल्या.
अंतबका नावाने प्रचललत मसाला जगर्रात नऊ िेशांमध्ये
तवकला जातो.
त्यांना ममळालेले पुरस्कार :
- नाबाडाने जागततक आमथि क लशखर पटरषिेतफे सन्मातनत केले.
- माजी राष्ट्रपती प्रततर्ा पाटील यांच्या हस्ते रणरातगणी पुरस्कार
- २०२१ मध्ये आयसीएसआरचा पुरस्कार
- सातविी सन्मान असोलशएशन
- सेवाश्री डॉ. बाबासाहे ब आंबेडकर पुरस्कार
o त्याच्या कारकीिीत १९७२ ते ७४ िरम्यान बायनाने िेशांतगात
स्पधेत तवजेतेपिाची हॅ टटट्रक साधली.
o त्यानंतर १९७४ ते १९७६ या कालावधीत तीन युरोतपयन
तवजेतीपिेही बायनाने ममळवली.
जमान फुटबॉल संघाववषयीचे नाते :
o वयाच्या २० व्या वषी स्वीडनमध्ये तवश्वचषक पािता फेरीत
त्यांनी पळिम जमानीसाठी पिापाण केले. या स्पधेतील त्यांच्या
कामतगरीने जमानीने इं ग्लंडमध्ये १९६६ मध्ये झालेल्या तवश्वचषक
स्पधेत प्रवेश ममळवला. यजमान इं ग्लंडकडू न परार्व पत्करावा
लागला पण, तो जमानीचा फुटबॉल तवश्वातील उिय होता.
o बेकेनबाउर हे जमान फुटबॉलचा चेहरा होते. सवोच्च प्रततर्ेचा
बचावपटू म्हणून त्यांची ख्याती होती.

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {49} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
o पळिम जमानीसाठी बेकेनबाउर १०४ सामने खेळले.
o कारकीिीत १९७४ मध्ये तवश्वचषक तवजेत्या जमान संघाचे ते
कणाधार होते.
o त्यानंतर १६ वषाांनी व्यवस्थापक म्हणून काम करताना १९९०
मध्ये त्यांनी जमानीला िुसऱ्यांिा तवश्वतवजेते केले. तेव्हा जमानीने
अजेटटनाचा परार्व केला.
o बेकेनवाउर यांनी कारकीिीत ७० च्या िशकात बायना
म्युतनककडू न खेळताना युरोतपयन अलजिं क्यपिाची हॅ टटट्रक
नोंिवली.
भ्रष्टाचाराचा आरोप :
- जमानीमध्ये २००६ मध्ये झालेल्या तवश्वचषक स्पधेतील
संशयास्पि भ्रष्टाचारासंिर्ाात २०१७ मध्ये वयाच्या ७१ व्या वषी
त्यांची चौकशी करण्यात आली होती.
- जमानीला स्पधेचे यजमानपि ममळावे यासाठी बेकेनबाउर
यांनीच २००० मध्ये प्राथममक तनतविा तयार केली होती.
- त्यानंतर ते या स्पधाा संयोजन सममतीचे एक र्ाग राहहले होते.
झळाळती कारकीिा :
- िोन वेळा बेकेनबाउर बॅलन डी’ ओर पुरस्काराचे मानकरी
- १९८४ मध्ये अमेटरकन लीगमध्ये न्यूयॉका कॉसमॉसकडू न ते
अखेरचा सामना खेळले.
- तनवृत्तीनंतर लगेच त्याच वषी पळिम जमानीने बेकेनबाउरची
संघाच्या व्यवस्थापकपिी तनयुक्ती केली.
- व्यवस्थापक म्हणून काम करताना िोन वषाांत १९८६ मध्ये
बेकेनबाउर यांनी जमानीला अंततम फेरीत नेले.
- चार वषाांनी १९९० मध्ये िुसऱ्यांिा तवश्वतवजेते केले
उस्ताद राणिद खान
• तवख्यात शास्त्रीय गायक उस्ताि
रालशि खान यांचे वयाच्या ५५ व्या
वषी तनधन झाले.
• तनधनाचे कारण : कॅन्सर
• ते रामपूर सहसवान घराण्याचे
गायक होते.
• जन्म : उत्तर प्रिेशमधील बिायूँमध्ये
• आजोबा उस्ताि तनसार हुसैन खान यांच्याकडू न त्यांनी संगीताचे
प्राथममक धडे घेतले.
• त्यांच्या गायनावर प्रर्ाव : उस्ताि आमीर खान आव्हण पंहडत
र्ीमसेन जोशी
• त्यांची लोकवप्रय गाणी :
VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {50}
o आओगे जब तुम साजना
o ‘जब वी मेट’ मचिपटात त्यांनी एक बंिीश
o तोरे तबना मोहे चैन
• शास्त्रीय गायक हीच त्यांची खरी ओळख होती. त्यांनी अनेक
बंगाली गाणीही गायली आहे त.
त्यांना ममळालेले पुरस्कार :
o पद्मश्री (२००६)
o संगीत नाटक अकािमी पुरस्कार (२००६)
o वैळश्वक र्ारतीय संगीत अकािमी पुरस्कार (२०१०)
o पद्मर्ूषण (२०२२)
प्रर्ाकर देवधर
• िेशातील पहहल्या ‘ATM’ चे जनक
असलेले प्रर्ाकर िेवधर यांचे वयाच्या ८९
व्या वषी तनधन झाले.
• िेवधर िेशातील वाहहन्यांचे धोरणकताा होते.
• १९५६ मध्ये त्यांनी िूरसंचार तवषयात
अमर्यांकिकीमधील पिवी घेतली.
• १९५६ ते १९६२ अशी सहा वषे ते संशोधन क्षेिात कायारत होते.
• १९६२ मध्ये संशोधन आव्हण तवकास क्षेिातील खासगी
प्रयोगशाळा स्थापन केली.
• १९६४ मध्ये तेथील संशोधनावर आधाटरत ऊजाातवषयक यंिाचे
उत्पािन आव्हण तवक्री सुरू केली; तसेच तपासणी आव्हण
मोजमापन करणारी तवजेवर चालणारी यंिे तवकलसत केली.
• बँकेसाठी लागणारे िेशातील पहहले ‘ATM’ त्यांनी १९६८ मध्ये
महाराष्ट्र बँकेच्या िािर शाखेसाठी तयार केले.
• केंद्र सरकारच्या इलेरट्रॉतनक्स आयोगाचे ते १९८६ ते १९८८ या
काळात अध्यक्ष होते.
• िेवधर हे ‘महाराष्ट्र टाइम्स’चे लेखक होते.
मुनव्वर रािा
• प्रलसद्ध उिूा शायर मुनव्वर राणा यांचे
वयाच्या ७१ व्या वषी तनधन झाले
• तनधनाचे कारण : हृियतवकाराच्या
झटका
• प्रलसद्ध शायर मुनव्वर राणा यांचा
जन्म २६ नोव्हें बर १९५२ रोजी उत्तर
प्रिेशातील रायबरेली येथे झाला. माि ते कोलकातामध्ये
िीघाकाळ वास्तव्यास होते.
MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
• राणा हे आपल्या शायरीमध्ये हहिं िी आव्हण अवधी शब्दांचा सुंिर • पाचारणे यांचा जन्म २ जून १९५६ रोजी नगरच्या मचखलेवाडी
वापर करत असत, त्यामुळे त्यांच्या शायरीला प्रेक्षकांचा उिं ड गावात झाला, त्यांच्यात उपजत कलेची आवड होती.
प्रततसाि ममळत असायचा. • पुण्यात अमर्नव कला महातवद्यालयातून त्यांनी लशक्षण घेतले,
• त्यांची 'मा' ही कतवता उिूा साहहत्यात खूप प्रलसद्ध आहे . लशल्पकलेचे लशक्षण त्यांनी सर जे.जे. स्कूल ऑफ आटा समधून
• मुनव्वर राणा यांना आपल्या कतवतांसाठी अनेक पुरस्कारही घेतले. लशल्पकलेसाठी त्यांना राष्ट्रीय लशष्यवृत्ती ममळाली,
ममळाले आहे त. जहांगीर कलािालनासह िेशर्रात अनेक टठकाणी डॉ. पाचारणे
यांच्या कलाकृतीचे प्रिशान झाले.
• त्यांच्या 'शाहिाबा' या कतवतेसाठी त्यांना २०१४ मध्ये साहहत्य
अकािमी पुरस्काराने सन्मातनत करण्यात आले. माि, िेशात • ते मुंबई आटा सोसायटीचे तीन टमा म्हणजेच ३० वषे अध्यक्ष होते.
असहहष्णुतच
े ा आरोप करत त्यांनी पुरस्कार परत केला होता. • २०१८ ते २०२२ िरम्यान नवी हिल्ी येथील लललत कला
• तसेच २०१२ मध्ये त्यांना उिूा साहहत्यातील योगिानाबद्दल शहीि अकािमीचे माजी अध्यक्ष होते.
शोध संस्थेकडू न माती रतन सन्मानही ममळाला होता. • उत्तम पाचारणे यांनी िाँडा, स्टोन, िे आव्हण पिचबर अशा
माध्यमात काम केले.
डॉ. उत्तम पाचारिे
• पोटा ब्लेजर, अंिमान येथील सेल्युलर जेलमध्ये त्यांनी स्वातंत्र्य
• प्रलसद्ध लशल्पकार आव्हण लललत कला
ज्योत साकारली आहे. यालशवाय झाशी व्हाईट टायगर रेलजमेंट,
अकािमीचे माजी अध्यक्ष डॉ. उत्तम
मराठवाडा मुतक्तसंग्रामाचे लशल्प, स्वामी तववेकानंि, स्वामी
पाचारणे यांचे वयाच्या ६७ व्या वषी
रामानंि तीथा, अहहल्याबाई होळकर, राजषी शाहू महाराज,
तनधन झाले.
महािा फुले, डॉ. बाबासाहेव आबेडकर, स्वातंत्र्यसैतनक
• उत्तम पाचारणे यांनी साकारलेली गोतविं िर्ाई श्रॉफ अशी अनेक सुंिर लशल्प त्यानी साकारली
अनेक लशल्प आज िेशर्रात आहे त.
पाहावयास ममळतात, त्याच्या लसल्पांनी अनेक टठकाणच्या
सौंियाात र्र टाकली आहे.
S

महत्त्वाचे पस्ु तके

लेखक पुस्तके
शिवराज व्ही. पाटील Time Spent Distance Travelled
अरूण कुमार ित्ता Assam Bravehearts Lachit Borfukan
डॉ. मनसुख मंडववया Fertilizing the Future
एम. जे. अकबर Gandhi A Life in Three Compaigns
माधव गोडबोले The Babri Masjid Ram Mandir Dilemma
एम. एम. नरवणे Four Starts of Destiny
अजय मबसाठरया Anger Management : The troubled Diplomatic Relationships Between
India and Pakistan
रणजीत प्रताप As the Wheels Turns
भचत्रा बॅनजी An Uncommon Love : The Early Life of Sudha and Narayana Murthy

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {51} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…

शदिशविेष : जािेवारी २०२४

तारीख ददवस थीम / मावहती (२०२४)

१ जानेवारी जागततक कुटुं ब हिन -
४ जानेवारी जागततक िेल हिवस -
५ जानेवारी राष्ट्रीय पक्षी हिवस Right To Fight

६ जानेवारी युद्ध अनाथांचा जागततक हिवस Orphan Lives Matter and emphasizing the need for
support and protection for these vulnerable individuals
६ जानेवारी पिकार हिन (महाराष्ट्र राज्यात) -
८ जानेवारी आकिकन राष्ट्रीय काँग्रस
े स्थापना हिवस -
९ जानेवारी प्रवासी र्ारतीय हिवस २०१५ मध्ये सुरुवात
Hindi–Bridging Traditional Knowledge and Artificial
१० जानेवारी जागततक हहिं िी हिवस
Intelligence (सुरुवात - १९४९)
११ जानेवारी राष्ट्रीय मानवी तस्करी जागृती हिन -
राष्ट्रीय युवा हिन Viksit Bharat@ २०४७: Yuva ke liye, yuva ke dwara
१२ जानेवारी
(स्वामी तववेकानंि यांच्या जयंती तनममत्त)

१५ जानेवारी र्ारतीय सैन्य हिन In Service of the Nation

१६ जानेवारी राष्ट्रीय स्टाटा अप हिवस Founders of Today, Leaders of Tomorrow
२०२१ मध्ये अमधकृतपणे २३ जानेवारी हा हिवस पराक्रम हिवस
२३ जानेवारी पराक्रम हिवस
म्हणून घोतषत केला (नेताजी सुर्ाष चंद्र बोस यांच्या जयंती तनममत्त)
२४ जानेवारी राष्ट्रीय बाललका हिन २००८ मध्ये सुरुवात
२५ जानेवारी राष्ट्रीय मतिार हिवस Nothing Like Voting, I Vote For Sure (आवृत्ती – १४ वी)
२५ जानेवारी राष्ट्रीय पयाटन हिवस Sustainable Journeys, Timeless Memories.
Customs Engaging Traditional and New Partners with
२६ जानेवारी आंतरराष्ट्रीय सीमाशुि हिवस
Purpose
२७ जानेवारी राष्ट्रीय र्ौगोललक हिवस -
३० जानेवारी जागततक कुष्ठरोग तनमुालन हिन Beat Leprosy
रस्ता सुरक्षेबद्दल जागरुकता वाढवण्याच्या उद्देशाने, हा आठवडार्र
११ ते १७ चालणारा कायाक्रम नागटरकांना जबाबिार ड्रायव्हव्हिंग, पािचाऱ्यांची
राष्ट्रीय रस्ता सुरक्षा सप्ताह
जानेवारी सुरक्षा आव्हण आयएमची गरज याबद्दल लशलक्षत करण्यात महत्त्वपूणा
र्ूममका बजावतो.
हा आठवडार्र चालणारा उपक्रम स्टाटा अप्स, उद्योजक,
गुंतवणूकिार, धोरणकते आव्हण र्ागधारकांना एककित करून
१० ते १८
स्टाटा अप इं हडया इनोव्हे शन सप्ताह र्ारतीय स्टाटा अप इकोलसस्टम साजरे करण्यासाठी. (वाव्हणज्य
जानेवारी
आव्हण उद्योग मंिालयाच्या अंतगात उद्योग आव्हण अंतगात व्यापार
प्रोत्साहन तवर्ागािारे)

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {52} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
थोडक्यात घडामोडी
 २५ जानेवारी २०२४ रोजी, र्ारतीय तनवडणूक आयोगाने
राष्ट्रसेवेचे ७५ वे वषा साजरे केले. या महत्त्वाच्या प्रसंगी आव्हण
२०२४ च्या संसिीय तनवडणुकांच्या प्रकाशात "समावेिक
वनवडणुका" थीम असलेले एक िारक टपाल ततकीट प्रकालशत
केले जाईल.
 पंतप्रधान नरेंद्र मोिी यांच्या वैयतक्तक यूट्यूब चॅनले ने िोन कोटी
फॉलोअसाचा टप्पा पार केला. इतके फॉलोअसा असणारे ते
एकमेव र्ारतीय नेते आहे . यामध्ये िाव्हझलचे माजी अध्यक्ष जेर
बोल्सोनारो हे िुसऱ्या क्रमांकावर असून, त्यांचे यूट्यूबवर ६४
लाख फॉलोअसा आहे त.
 अिानी उद्योग समूहाचे चेअरमन गौतम अिानी हे टरलायन्स
उद्योग समूहाचे चेअरमन मुकेश अंबानी यांना मागे टाकून पुन्हा
र्ारतातील सवाामधक श्रीमंत व्यक्ती बनले आहे त. अिानी
समूहाच्या समर्ागांत जबरिस्त तेजी आल्यामुळे अिानी हे
श्रीमंतांच्या जागततक यािीत १२व्या स्थानी आले आहे त. अंबानी
हे १३ व्या स्थानी आहे त.
 उत्तर कोटरयातील लष्करी तळांवरील हालचालींवर िेखरेख
करण्यासाठी आव्हण नैसतगि क आपत्तीची अचूक पूवासूचना
ममळवण्यासाठी जपानने १२ जानेवारी २०२४ रोजी सरकारी
‘ऑमिकल-८’ हा उपग्रह यशस्वीटरत्या प्रक्षेतपत केला.
 महाराष्ट्र राज्यात पहहल्यांिाच येरवडा कारागृहात कपडे धुलाई  उत्तरप्रिेश
यंि सुतवधा उपलब्ध करून िेण्यात आली आहे .
 अंतराळ संशोधन कक्षा तवस्तारण्यात इस्रोने केलेल्या
उल्ेखनीय योगिानासाठर यंिाचा ‘इं डडयन ऑफ ि इयर
पुरस्कार’ या पुरस्काराने गौरव करण्यात आले.
 ऑस्कर २०२४ मध्ये ‘तनशा पाहुजा’ हिग्दलशि त ‘To Kill a Tiger’  रािीच्या वेळेला आकाशाचे संरक्षण आव्हण प्रकाश प्रिूषण कमी
या माहहतीपटाला सवोत्कृष्ट माहहतीपटासाठी नामांकन ममळाले
आहे .
 तेलंगना राज्यामध्ये र्ारतातील Very Low Frequency
(VLF) Communication Station तयार होणार आहे
 ओहडसा सरकारने मयूरर्ंज लजल्ह्ह्यातील ‘लसमलीपाल व्याघ्य’
प्रकल्पाजवळ जगातील पहहली ‘ब्लॅक टायगर सफारी’ सुरू
केली.
 उत्तर कोटरयाने पाण्याखाली आल्किक सक्षम ड्रोन ‘Heil-S-
२३’ ची चाचणी केली.
VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {53}
 हडलजटल पटरवतानास सहकायाासाठी भारत आणण क्यूबा यांनी
सामंजस् करार केला आहे .
 केंद्रीय आयुष मंिी श्री सवाानंि सोनोवाल यांनी र्ूवनेश्वर येथे
‘आयुष िीक्षा’ केंद्राची पायार्रणी केली.
 र्ारत आव्हण ओमान या िेशाने माहहती तंिज्ञान क्षेिात सहकाया
वाढतवण्यासाठी सामंजस् करार केला आहे .
 म्युव्हझक अकािमीव्स्िारे चेन्नई येथे आयोलजत १७ व्या नृत्य
महोत्सवात ‘नृत्य कलावनधी’ पुरस्काराने ‘वसंत लक्ष्मी’ यांना
सन्मातनत करण्यात आले.
 गृह मंिालयाने ‘मुस्लीम लीग जम्मू काश्मीर’ या संस्थल
े ा
बेकायिेशीर संघटना म्हणून घोतषत केले आहे.
 ‘सुचेता सतीश’ यांनी १४० र्ाषांमध्ये गाणी गाऊन तगनीज वल्डा
रेकॉडा केला.
 अनुसचू ीत जाती आव्हण अनुसूचीत जमाती तवद्यार्थ्ाांसाठी मोफत
प्रलशक्षण िेणारी ‘योगश्री’ योजनेची सुरूवात पळिम बंगालच्या
मुख्यमंिी ममता बॅनजी यांनी केली
 औद्योतगक क्षमता तसेच र्ारतात रोजगाराच्या संधी तनमााण
करण्यासाठी लहान उपग्रह प्रकल्प तवकलसत करण्यासाठी र्ारत
आव्हण मॉटरशस या िेशाने सामंजस् करार केला आहे.
येथील ‘हनुमानगढीच्या बेसन लाडूला’ GI Tag
ममळाला आहे .
 शाश्वत ऊजाा सहकायााला प्रोत्साहन िेण्यासाठी “Green Fuel
Alliance India” डेन्माका या िेशाव्स्िारे सुरू करण्यात आले
आहे .
करण्यासा मित करणारा ‘Dark Sky Park’ हा बहुमान
पेंच व्याघ्र प्रकल्पास ममळाला. असा बहुमान ममळवणारा हा
आलशयातील पाचवा व्याघ्र प्रकल्प आहे .
 हवामान पटरषि २०२४ आयोजन मुंबई येथे करण्यात आले होते.
(थीम - Decoding the Green Transition for
India)
 राज्यातील पिवीधर आव्हण पितवधारकांना बेरोजगारी सहाय्य
प्रिान करण्यासाठी कनााटक राज्य सरकारने ‘युवा तनधी’
योजनेची सुरूवात केली आहे.
MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
 र्ारतीय सैन्य िल २०२४ हे ‘Year of Technology
Absorption’ वषा म्हणून साजरे करणार आहे .
 EX-Authaya युध्ि अभ्यास – सुरूवात २०२४ – आवृत्ती-
पहहली, नौिलाचा सराव, र्ारत आाव्हण थायलंड िरम्यान,
र्ारतीय नौिलाच्या कुललश आव्हण IN-LCU ५६ या जहाजांनी
सरावात र्ाग घेतला.
 ‘Chadox १ Nipah B’ ही तनपाह तवषाणूची पहहली लस
‘युतनव्हा लसटी ऑफ ऑक्सफोडा, तिटन’ यांनी तवकलसत केली
आहे .
 केंद्रीय रसायन आव्हण खते, आरोग् आव्हण कुटुं ब कल्याण मंिी
डॉ. मनसुख मांडतवया यांनी ‘गुवाहाटी’ येथे राष्ट्रीय औषण
लशक्षण आव्हण संशोधन संस्थच
े े उद्घाटन केले आहे .
 र्ारतीय लष्कराव्स्िारे ‘संभव’ (SAMBHAV – Secure
Army Mobile Bharat Version) ही End-to-End सुरलक्षत
मोबाइल इको लसस्टम तवकलसत केली.
 र्ारताने ललथीयमच्या उत्खनन आव्हण खाणकामासाठी अजेटटना
या िेशासोबत करार केला आहे .
 महहलांचे जीवन सुधारण्यासाठी आव्हण महहलांना स्वावलंबी
आव्हण कायाक्षम बनतवण्यासाठी छत्तीसगड सरकारने ‘महतरी
वंिना योजनेची’ सुरूवात केली आहे .
 मत्स्यसंपत्तीला चालना िेण्यासाठी ‘कृकिम खडक प्रकल्पाची’
सुरूवात केरळ राज्याव्स्िारे करण्यात आली आहे .
 माजी कुस्ती पटू ‘पूजा धांडा’ यांच्यावर र्ारताच्या राष्ट्रीय
उत्तेजक तवरोधी संस्थेने एका वषााची बंिी घातली आहे . यांना
र्ारताचा २०१९ मधील अजुन
ा पुरस्कार ममळाला होता.
 र्ारत आव्हण इटलीने ‘स्थालांतर आव्हण गततशीलता कराराला
मंजुरी हिली आहे. या करारानुसार इटलीमध्ये लशकणारे र्ारतीय
तवद्याथी त्यांचे लशक्षण पूणा केल्यानंतर एक वषा इटलीमध्ये राहू
शकतात.
 बुक्ट्ध्िमत्ता क्षमता वाढवण्यासाठी इस्त्रो ५ वषाात ५० उपग्रह
प्रक्षेतपत करणार आहे .
 स्कॉटटश स्क्वॉश ज्यूतनयन ओपन २०२३ मध्ये ‘Women
Under-१९ चे तवजेतेपि “अनाहत शसिं ग” यांनी लजिं कले
 ‘लडाखने’ व्हव्हएतनाम या िेशाच्या ‘लॅम जेंग’ शहरासोबत
सांस्कृततक आव्हण पयाटन करार केला आहे .
 ‘Bhart GPT’ च्या तवकासासाठी Reliance Jio आव्हण IIT
Bombay यांनी संयक्त
ु प्रकल्प सुरू केला आहे.
VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {54}
 एम. एस. स्वामीनाथन पुरस्कार २०२४ ने सन्मातनत : प्रा. बी.
आर. कंबोज (चौधरी चरणलसिं ग हटरयाण कृषी तवद्यापीठाचे
कुलगुरू)
 प्लास्टस्टक कचऱ्याचा रासायतनक पुनवाापर करून ‘ISCC-
Plus’ प्रमाणपि ममळवणारी र्ारतातील पहहली कंपनी –
टरलायन्स कंपनीची जामनगर येथील टरफायनरी (ISCC:
International Sustainability and Carbon Certification)
 चीता, गुलिार आव्हण कुंर्ीर ही जहाजे पोलंडच्या क्ट्ग्डतनया
लशपयाडा येथे पोलनोक्नी वगा जहाजे म्हणून बांधली गेली होती.
ही जहाजे अनुक्रमे १९८४, १९८५ आव्हण १९८६ मध्ये र्ारतीय
नौिलात सामील करण्यात आली होती.
 आटटि कफलशअल इं टेललजन्स क्षेिामधील क्रांतीतील ठळक चेहरा
असलेले 'चॅट- जीपीटी'चे प्रमुख व 'ओपन एआय' कंपनीचे
सीईओ सॅम अिमन याने शुक्रवारी आपला समललिं गी जोडीिार
ऑललव्हर मुलहे टरन आयुष्यर्राचे नाते जोडले.
 अक्कलकुआ हा महाराष्ट्रातील पहहल्या क्रमांकाचा मतिारसंघ
आहे . त्या मतिारसंघाच्या यािीत पहहले गाव मणणबेली. या
गावातील पहहली मतिार असलेल्या रेवता तडवी यांचा 'राष्ट्रीय
मतिार हिना'तनममत्त शोध घेतला असता मव्हणबेलीचे अंतरं गही
उलगडले.
 ७ ५वा प्रजासत्ताक हिन असून तो साजरा करण्यासाठी िेशर्रात
जय्यत तयारी सुरू आहे. त्या पाश्वार्ूमीवर यंिा २६ जानेवारीला,
प्रजासत्ताकहिनी केंद्र सरकार ७५ रुपयांचे तवशेष नाणे जारी
केले. ७५ रुपयांच्या तवशेष नाण्याचे वजन ४० ग्रॅम असणार
आहे . ते शुद्ध चांिीपासून बनतवण्यात येईल. या नाण्यावर एका
बाजूला ७५ रुपये मूल्य ललहहलेले असून िुसऱ्या बाजूला नव्या
व जुन्या संसि इमारतीचे मचि आहे .
सुर्ाषचंद्र बोस आपत्ती व्यवस्थापन पुरस्कार २०२४
• सुरूवात - २०१९
• स्वरूप - वैयक्तीक श्रेणीसाठी - ५ लाख
• संस्थािक श्रेणीसाठी - ५१ लाख
• केंद्रीय गृहमंिालयाव्स्िारे हिला जातो.
• िरवषी नेताजी सुर्ाषचंद्र बोस यांच्या जयंती २३ जानेवारीला
हा पुरस्कार जाहीर केला जातो.
२०२४ चा पुरस्कार :
- या वषी २०२४ साठीचा वैयतक्तक श्रेणीसाठी पुरस्कार िेण्यात
आलेला नाही.
- संस्थात्मक श्रेणीसाठी : ऑल इं हडया इन्स्टिट्युट ऑफ
मेडीकल सायन्सेस, र्ोपाळ
MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…

ONE LINER

• अंतराळात र्ारतीय अंतराळ स्थानक उर्ारण्याचे उहद्दष्ट - २०३५ पयांत

• अतग्नशमन सेवा, नागरी संरक्षण आव्हण गृहरक्षक िलाचे महासंचालक म्हणून तनयुक्ती - वववेक श्रीवािव

• अफगाव्हणस्तानातील शांततेसाठी संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा पटरषिेचे तवशेष िूत म्हणून तनयुक्ती - हमीि करझाई

• आलशयाई तवकास बँकेचे कायाकारी संचालक म्हणून तनयुक्ती - ववकास िील

• कच्च्च्या तेलाच्या खरेिीसाठी र्ारताव्स्िारे प्रथमच रूपयात व्यवहार - युएई सोबत

• कांगो या िेशाचे नवीन राष्ट्राध्यक्ष म्हणून तनवड - Felix Tshisekedi

• चीनचे नवीन संरक्षण मंिी (Defence Minister) म्हणून तनयुक्ती - डोंग जून

• जगातील पहहली ‘Nuclear Batlery’ तवकलसत करणारा िेश - चीन

• जगातील सवाात मोठे ‘रामायण मंहिर’ बांधले जाणार - मबहार येथे

• जागततक टे बलटे तनस तवजेतेपि पटकवणारी पहहली र्ारतीय महहला - श्रीजा अकुला

• जानेवारी २०२४ मध्ये पहहल्यांिाच कक्रडा तवर्ाग तनमााण करणारे राज्य - मबहार

• तबबट्या हा प्राणी राष्ट्रीय प्राणी घोतषत करणारा िेश - डकमगि िान

• र्ारताच्या परराष्ट्र मंिालयाचे प्रवक्ते म्हणून तनयुक्ती - रणधीर जयस्वाल यांची

• र्ारतातील पहहली ‘Carbon Nutral Sports City’ - कोची (केरळ)

• र्ारतातील पहहली पूणात: मुलींसाठीची सैतनकी शाळा सुरू - वृंिावन (उत्तरप्रिेि)

• र्ारतातील पहहल्या स्विेशी तवकलसत Hepatatis - A लसीचे नाव - Hevisure

• र्ारतीय अंतराळवीर चंद्रावर पाऊल ठे वण्याचे उहद्दष्ट - २०४० पयांत

• र्ारतीय ऑललस्टम्पक संघटनेचे मुख्य कायाकारी अमधकारी म्हणून तनयुक्ती - रघुराम अय्यर

• महाराष्ट्र राज्यातील पहहले ‘िाटा कॅफे टॉयलेट’ कोठे आहे - दहिं गणघाट (वधाा)

• महाराष्ट्र शासनाचा ‘यशवंतराव चव्हाण राज्यस्तरीय युवा पुरस्कार’ २०२४ - जगिीि कन्नमला

• युनेस्कोच्या ४६ व्या अमधवेशनाचे अध्यक्षपि र्ूषतवणारा िेश - भारत

• युनेस्कोमध्ये र्ारताचे स्थायी प्रतततनधी म्हणून तनयुक्ती - वविाल व्ही. वमाा

• रस्ते अपघात कमी करण्यासाठी राज्यात ‘Road Safty Force’ ची स्थापना करणारे राज्य - पंजाब

• राजस्थान मधील पहहले ‘Snake Park’ (सापाचे उद्यान) - कोटा येथे

• राष्ट्रीय खेल प्रोत्साहन पुरस्कार २०२३ ने सन्मातनत तवद्यापीठ - जैन ववद्यापीि (बंगळू रू)

• राष्ट्रीय मालमत्ता पुनराचना कंपनीचे (NARCL)चे MD आव्हण CEO म्हणून तनयुक्ती - पी. संतोष

• रेल्वे बोडााच्या समचवपिी तनयुक्ती - अरूणा नायर

• संगीता कलातनधी पुरस्कार २०२३ पुरस्काराने सन्मातनत - बॉम्बे जयश्री

• संयुक्त राष्ट्र महासर्ेच्या ७८ व्या अमधवेशनाचे अध्यक्ष म्हणून तनयुक्ती - डेवनस फ्रास्थन्सस

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {55} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…
• सलग िुसऱ्यांिा र्ूतानचे पंतप्रधान म्हणून तनयुक्ती - िेठरिं ग तोबगे

• सशस्त्र सीमा बलाचे (SSB) महासंचालक म्हणून तनयुक्ती - िलशजतशसिं ग चौधरी

• स्टील उत्पािक िेशात िुसऱ्या क्रमांकाचा िेश - भारत

• स्टील उत्पािक िेशात प्रथम क्रमांकाचा िेश - चीन

• तमाशा सम्राज्ञी तवठाबाई नारायणगावकर जीवन गौरव पुरस्कार २०२२ - अिोक पेिकर

• मंगळ ग्रहावर रोव्हर चालवणारी पहहली र्ारतीय व्यक्ती - अक्षता कृष्णमूती

• कोटक महहिं द्रा बँकेच्या प्रमुखपिी उिय कोटक यांच्या जागी तनयुक्ती - अिोक वासवानी

• डॉ. बाबासाहे ब आंबेडकर मराठवाडा तवद्यापीठाचे कुलगुरू म्हणून तनयुक्ती - डॉ. ववजय जनािान फुलारी

• संत गाडगेबाबा अमरावती तवद्यापीठाचे कुलगुरू म्हणून तनयुक्ती - डॉ. ममशलिं ि अरवविं ि बारहाते

• शासकीय अमर्यांकिकी महातवद्यालय, पुणे तंिज्ञान तवद्यापीठाचे कुलगुरू म्हणून तनयुक्ती - डॉ. सुनील गंगाधर भभरड

• २०२४ च्यातवद्रोही साहहत्य संमेलनाच्या अध्यक्षपिी - वासुिेव मुलाटे

• क्टस्वडन िेशाने Space-X व्स्िारे स्वत:चा पहहला खाजगी अथासहाक्टय्यत र्ू उपग्रह प्रक्षेतपत - OVZON-३

• X -३७B’ नावाचे लष्करी अंतराळ यानाचे प्रक्षेपण - Space X कंपनीव्िारे

• २०२३ मध्ये ममसेस इं हडया वनचे तवजेतेपि - रूवपका ग्रोव्ह

• २२ जानेवारी हा ‘अयोध्या राम हिवस’ साजरा करण्याचा तनणाय घेणारा िेश - कॅनडा

• All India Rubber Industry Association च्या अध्यक्षपिी तनयुक्ती - ििी शसिं ग

• BIMSTEC चे नवीन सरमचटणीस म्हणून तनयुक्ती - इं द्रमणण पांडे

• FIDE वल्डा रॅ तपड चेस चॅस्टम्पयन लशपचे तवजेते - मॅग्नस कालासन

• National Street Food Festival २०२३ चे आयोजन - नवी दिल्ी येथे

• Pepsico India या कंपनीचे CEO म्हणून तनयुक्ती - जागृत कोटे जा

• PM तवश्वकमाा योजना लागू करणारे पहहले केंद्रशासीत प्रिेश - जम्मू-काश्मीर

• Power Grid Corporation चे नवीन CMD - रवींद्रकुमार त्यागी

• TWCI २०२३ च्या अहवालानुसार र्ारतातील महहलांसाठी सवोत्तम शहर - चेन्नई

• UPSC चे सिस्पिी तनयुक्ती (जानेवारी २०२४ मध्ये) - िीलवधान शसिं ह

• WHO च्या कायाकारी मंडळावर युनायटे ड स्टे ट्सचे प्रतततनधी म्हणून तनयुक्ती - वववेक मुती

• WHO च्या िलक्षणपूवा आलशयासाठी प्रािेलशक संचालक म्हणून तनयुक्ती - सायमा वाशजि

• WHO व्स्िारे नुकतेच मलेटरयामुक्त िेश घोतषत - काबो विे

• हायड्रोजनवर चालणाऱ्या ‘शहरी रेल्वेगाड्ा’ सुरू करणारा आलशयातील पहहला आव्हण जगातील िुसरा िेश - चीन

• आलशयाई मॅरेथॉन चॅस्टम्पयनलशप २०२४ मध्ये सुवणापिक लजिं कणाऱ्या र्ारतीय मॅरेथॉन धावपटू चे नाव - मान शसिं ग

• महाराष्ट्र राज्यातील तवद्यार्थ्ाांना र्ारतीय ज्ञान परं परेसह नावीन्यपूणा अभ्यासक्रमाचे लशक्षण ऑनलाइन पद्धतीने िेण्यासाठी पोटा ल
तवकलसत - महास्वयम पोटा ल

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {56} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552
 फे ब्रुवारी २०२४ चालू घडामोडी…

Click on QR CODE

Click on QR CODE

वातषिकी २०२४ नोट्सची Pdf

ममळवण्यासाठी 'CLICK HERE'
बटनवर क्लिक करा
CLICK HERE

VIDARBH IAS ACADEMY, AMRAVATI {57} MOB. NO. 9067580048 / 8530370674 / 8668920552