Pmc & Pcmc Exam डेमो ठोकळा Ooacademy पुणे 8010457760

पुणे व सपंपिी सचंचवड
मनपा शॉटक नोट्स

नोट्स घिपोच मागसवण्यासाठी संपकक व Phone Pay No: 8010457760
मनपा पुणे नोट्स,टे स्ट ससरिज व ऑनलाइन कोसेस सुरू संपकक 8010457760 OOAcademy Pune
या नोट्स मध्ये खालील सवषयांच्या नोट्सचा समावेश आहे यात मागील
अ.क्रंपिीक्षेत सवचािलेल्या प्रश्ांचारसमावे
महािाष्ट् भूगोल श आहे. (एकूण पेजेस 800)
Page No.
1
1. सामान्य ज्ञान
2
महाराष्ट्र स्थान विस्तार
पठारे ज्योतीवलिग / अष्टविनायक /शक्तीवपठे
(1.3 महािाष्ट्
वकल्लेर भ/ ूगखाड
ोल् या / घाट2.बेभाित
टे भूगोल 3. पंचायत िाज 4. भाितीय िाज्यघटना
5.4 अर्कशनदीप्रणाली
ास्त्र 6. सामान्य सवज्ञान 7. इसतहास 8. संगणक 9 . चालू घडामोडी)
2. मिाठी व्याकिण
5
6
धबधबे / घाट / झरे
धरणे
3. गसणत
7 हिामान
8 उद्याने / अभयारण्य
4. बुसिमत्ता चाचणी
9 मृदा
10 जनगणना
11 पशधु न ि मासेमारी
12 जलवसचिं न
13 वपके
14 खवनज सपिं वि
15 उजािसिंपिी
16 उद्योगधिंदे
17 इतर प्रश्न
18 दळणिळण बाकी
19 विमानतळे / बिंदरे बाकी
.क्रं भाित भूगोल Page No.
1 भारत स्थान विस्तार
2 भारतातील राज्ये राजधान्या
3 कें द्रशाशीत प्रदेश
4 वशखरे
5 वखिंडी
6 नदीप्रणाली
7 सरोिरे
8 धबधबे
9 जलवसचिं न
10 हिामान
11 मृदा
12 वपके
13 िनसिंपवि
14 उद्याने/अभयारण्य
15 खवनज सिंपवि
16 उजािसिंपिी
17 उद्योगधिंदे
18 दळणिळण
19 विमानतळे / बदिं रे
20 लोकसख्िं या
21 लोकनृत्य सण उत्सि
22 िाद्य आवण िादक
अ.क्रं पंचायत िाज Page No.

1 पचिं ायत राज इवतहास
2 सरपचिं ग्रामपचिं ायत
3 सभासद पात्रता गािच्या लोकसख्िं येनसु ार सदस्य सख्िं या
4 पचिं ायत सवमती
5 सभासद पात्रता गािच्या लोकसिंख्येनसु ार सदस्य सिंख्या
6 वजल्हा पररषद
8 नागरी स्थावनक स्िराज्य सिंस्था नगरपावलका
10 महानगरपावलका
11 सभासद पात्रता लोकसिंख्येनसु ार सदस्य सिंख्या
12 नगरपचिं ायत
13 सभासद पात्रता लोकसख्िं येनसु ार सदस्य सिंख्या
14 कटक मिंडळे
15 सभासद पात्रता लोकसख्िं येनसु ार सदस्य सिंख्या
16 महाराष्ट्र मल
ु की प्रशासन
17 कोतिाल
18 पोलीस पाटील
19 महाराष्ट्रातील पोलीस प्रशासन
अ.क्रं भाितीय िाज्यघटना Page No.

1 भारत
2 भारतीय राज्यघटनेची पार्शभिमभ ी
3 राज्य व्यिस्थेचे स्िरूप
4 उपसवमत्या ि त्यािंचे अध्यक्ष
5 घटनासवमतीचे काही प्रमख ु
6 भारतीय राज्यघटनेतील अनक ु रण
7 मलभ भतभ कतिव्य ५१ ए
8 भाग-४ ए
9 महत्त्िाच्या तारखा
10 राज्यघटनेतील भाग
11 राज्यघटनेतील पररवशष्टे
12 राज्यघटनेतील महत्िाची कलमे
13 मल ु भतभ हक्क महत्िाचे कलम
14 राज्याचे मागिदशिक तत्िे महत्िाची कलमे
15 कें द्रीय कायिकारी मिंडळ
16 राज्य कायिकारी मिंडळ महत्िाची कलमे
17 भारतीय न्याय मिंडळ कलमे
18 पिंचायत राज महत्िाची कलमे
अ.क्रं इसतहास Page No.
1 हडप्पा कालीन इवतहास -
2 इतर प्रश्न
3 प्रबोधनयगु -
4 क्ािंतीयगु -
5 भारतात इग्रिं जी सिेची स्थापना आवण विस्तार -
6 वशिकालीन इवतहास -
7 जैन धमि बौद्ध धमि
8 प्राचीन ि मध्ययगु ीन राजघराणे
9 भारतीय स्िातिंत्र्य चळिळ
10 1857 चा राष्ट्रीय उठाि
11 भारतीय सामावजक प्रबोधन
12 भारत : राजकीय प्रबोधन
13 मिाळ कालखिंड -
14 िगभिंग आिंदोलन
15 राष्ट्रीय सभेची स्थापना
16 होमरूल लीग चळिळ
17 19 व्या शतकातील प्रबोधन समाजसधु ारक
18 महाराष्ट्रातील समतेच्या चळिळी
19 दवलत चळिळ
अ.क्रं भाितीय अर्कव्यवस्र्ा (अर्कशास्त्र) Page No.

1 महत्िाच्या नोट्स 003
2 अथिशास्त्रातील प्रवसद्ध ग्रिंथ ि त्यािंचे लेखक 008
3 अथिव्यिस्थेचे क्षेत्रीय विभाजन 014
4 विि आयोग (अथि आयोग) 016
5 आवथिक वनयोजन 019
6 भारतातील पिंचिावषिक योजना 025
7 महाराष्ट्रातील विविध योजना 028
8 भारतातील निीन योजना 035
9 बवकिं िं ग ररझव्हि बकिं ऑफ इविं डया 040
10 भारतीय कर सिंरचना - बवक िं िं ग : सििप्रथम स्टेट बँक ऑफ इविं डया 044
11 कर विषयक विविध सवमत्या 048
12 महत्त्िाच्या आिंतरराष्ट्रीय आवथिक सिंघटना 053
13 भारतातील चलन व्यिस्था 057
14 भारताचा आतिं रराष्ट्रीय व्यापार 080
15 व्यापारतोल ि व्यिहारतोल 085
15 साििजवनक विि 092
16 राज्यातील प्रमख ु कृ षी सिंशोधन सिंस्था 100
13 कृ षीक्षेत्र 110
14 कृ षी क्षेत्रास विि परु िठा 120
15 उद्योग 130
16 भारताची लोकसिंख्या 133
19 245
अ.क्रं सामान्य सवज्ञान Page No.
1
2 द्रव्याची सिंकल्पना
3 द्रव्याचे रासायवनक िगीकरण
4 अणभ ि त्याची रचना
5 काही प्रमख ु मल भ द्रव्यािंचे अणिु स्तमु ान
6 इलेक्रॉन सिंरुपण- कक्षािंमधील इलेक्रॉन सिंरुपण - -
7 प्रमख ु मल भ द्रव्यािंच्या अणिंचभ े
8 समभार - समस्थावनके
9 रे णभ - समभार
10 आितिसारणी
11 मल भ द्रव्याचे िगीकरण
12 खवनजे आवण धातक भे
13 महत्िाचे धातभ ि त्याचिं ी धातक भे
14 क्षरण रोखण्याच्या पद्धती
15 काबिनचे जग
16 काबिन-1 ते काबिन-10 पयंत सयिं गु े
17 आम्ल आम्लारी आवण क्षार
18 काही महत्त्िाच्या द्रािणाचे pH
19 काही महत्त्िाचे आम्लाचे नैसवगिक स्त्रोत
20 रासायवनक अवभवक्या
21 वकरणोत्सारीता आवण आवण्िक रसायन शास्त्र
अ.क्रं GK सामान्य ज्ञान Page No.

1 मराठी सावहवत्यक आवण त्याचिं ी टोपण नािे 003
2 मराठी किी आवण त्याचिं ी टोपण नािे - 008
3 प्रमख
ु व्यक्ती आवण टोपण नािे - 014
4 वनिडक आत्मचररत्रे 016
5 सयिं क्त
ु महाराष्ट्र चळिळीतील प्रमख ु िृिपत्रे 019
6 महाराष्ट्र : सििप्रथम, सिाित मोठे 025
7 भारत : विविध राज्ये ि त्यािंचे नृत्यप्रकार 028
8 भारत : प्रादेवशक आवदिासी नृत्यप्रकार 035
9 िाद्य आवण भारतातील प्रवसद्ध िादक 040
10 भारत : प्रादेवशक सण ि उत्सि - 044
11 भारत : प्रमख ु सािंस्कृ वतक सिंस्था - मख्ु यालय 048
12 : विज्ञान सिंशोधन सिंस्था - मख्ु यालय 053
13 भारतातील प्रमख ु प्रदेशािंची सािंकेवतक नािे 057
14 भारतीय सेनादलाची सरिं चना 080
15 भारत : प्रमख ु क्षेपणास्त्र 085
15 भारताने प्रक्षेवपत के लेले प्रमख ु बहुउद्देशीय उपग्रह 092
16 भारतातील अतिं राळ सश िं ोधनविषयक प्रमख ु सस्िं था 100
13 भारताच्या सश िं ोधन अणभु ट्या (Nuclear Reactors) 110
14 अणऊ ु जेशी सिंबिंवधत भारतातील विविध सिंस्था 120
15 भारताचे महत्त्िाचे आिंतरराष्ट्रीय करार 130
16 भारत : पयिटन 133
17 भारत : प्रवसध्द व्यक्तींची समाधीस्थळे 178
18 शहरे आवण त्याचिं ी टोपण नािे 220
19 भारतातील प्रमख ु राष्ट्रीय उद्याने 245
20 भारतातील प्रमख ु अभयारण्ये -
21 भारतातील प्रमख ु आतिं रराष्ट्रीय विमानतळ
22 भारत : प्रमख ु आवदिासी जमाती
23 भारतातील सििप्रथम ि शेिटचे
24 भारतातील सिाित प्रथम मवहला (राजकीय क्षेत्र)
25 भारतातील सिाित प्रथम मवहला (प्रशासकीय क्षेत्र)
26 भारतातील सिाित प्रथम मवहला (शौयि)
27 भारतातील सिाित प्रथम मवहला (कला, क्ीडा, शैक्षवणक ि सास्िं कृ वतक क्षेत्र)
28 भारतातील सिाित प्रथम परुु ष (राजकीय क्षेत्र)
29 भारतातील सिाित प्रथम परुु ष (प्रशासकीय क्षेत्र)
30 भारतातील सिाित प्रथम परुु ष (कला, क्ीडा ि सास्िं कृ वतक क्षेत्र)
31 भारतातील शेिटचे
32 भारतातील सिाित प्रथम उपक्म
33 सििप्रथम राज्ये
34 सििप्रथम वजल्हे / शहरे / गािे
35 भारतातील सिाित मोठे , सिाित उिंच ि सिाित लािंब
36 भारतातील सिाित लहान
37 देश ि त्यािंच्या राजधान्या, चलने, सिंसदगृहे -
38 जगातील प्रमख ु नद्या ि त्यािंच्या काठािरील शहरे
39 जग : प्रमखु िाळिटिं े
40 क्षेत्रफळानसु ार महासागर ि त्यािंचा क्म
41 जगातील प्रमख ु धबधबे
42 भारतातील ि जगातील प्रमख ु धमि
43 जागवतक आिंतरराष्ट्रीय सिंघटना
1. महािाष्ट्र भूगोल वनलायनि नोट्स
 महािाष्ट्र िाज्य स्र्ान सवस्ताि व सामान्य मासहती
 महाराष्ट्र राज्याची स्थापना के व्हा झाली - 1 मे 1960

 महाराष्ट्राची राजधानी कोणती आहे - मिंबु ई
 महाराष्ट्राची उपराजधानी कोणती आहे - नागपरभ
 कोणत्या शहराला महाराष्ट्राची पयिटन राजधानी म्हणनु ओळखतात - औरिंगाबाद
 महाराष्ट्रातील पवहला पयिटन वजल्हा कोणता - वसधिं दभ गु ि
 महाराष्ट्राची सािंस्कृ वतक राजधानी कोणती - पणु े
 स्ितिंत्र महाराष्ट्राचे पवहले मख्ु यमिंत्री कोण होते - यशितिं राि चव्हाण
 स्ितिंत्र महाराष्ट्राचे पवहले उपमख्ु यमिंत्री कोण होते - नावशकराि वतरपडु े
 महाराष्ट्राचे राज्य िृक्ष कोणते आहे - आिंबा
 महाराष्ट्राचे राज्य फुल कोणते आहे - ताम्हण
 महाराष्ट्राचे राज्य फळ कोणते आहे - आिंबा
 महाराष्ट्राचा राज्य प्राणी कोणता आहे - शेकरू
 महाराष्ट्राचा राज्य पक्षी कोणता आहे - हररयाल
 महाराष्ट्राचा राज्य खेळ कोणता आहे - कबड्डी
 महाराष्ट्राचा अक्षािंश विस्तार … उिर अक्षिृि ते. उिर अक्षिृि दरम्यान आहे - 15°44' , 22°6'
 महाराष्ट्राचा रे खािंश विस्तार पिभ ि रे खािृि ते…….पिभ ि रे खािृि दरम्यान आहे - 72°36 ' , 80°54'
 महाराष्ट्राचा सििसाधारण आकार कसा आहे - वत्रकोणाकृ ती
 महाराष्ट्राची पविम - पिभ ि लािंबी वकती वक.मी आहे - 800
 महाराष्ट्राची दवक्षण-उिर रुिंदी वकती वक.मी आहे - 700
 महाराष्ट्राचे एकभण क्षेत्रफळ वकती चौ.वक.मी. आहे - 3,07,713
 क्षेत्रफळाच्या दृष्टीने महाराष्ट्राचा भारतामध्ये वकतिा क्मािंक आहे - वतसरा
 क्षेत्रफळाच्या दृष्टीने महाराष्ट्रातील कोणता वजल्हा सिाित मोठा आहे - अहमदनगर
 क्षेत्रफळाच्या दृष्टीने महाराष्ट्रातील कोणता वजल्हा सिाित लहान आहे - मिंबु ई शहर
 देशाचा महाराष्ट्राने वकती टक्के प्रदेश व्यापला आहे - 9.36 %
 महाराष्ट्राच्या पिभ ेस कोणते राज्य आहे - छिीसगड
 महाराष्ट्राच्या दवक्षणेला गोिा राज्याबरोबर कोणत्या वजल्याची सरहद्द आहे - वसिंधदु गु ि
 महाराष्ट्रातील वजल्याच्िं या सिाित जास्त सरहद्दी कोणत्या राज्यासोबत आहेत - मध्यप्रदेश
 1960 रोजी महाराष्ट्रात एकभण वकती वजल्हे होते - 26
 सध्या महाराष्ट्रात एकभण वकती वजल्हे आहेत - 36
 सध्या महाराष्ट्रात एकभण तालक ु े वकती - 355 (मिंबु ई उपनगर मधील 3 तालक
ु े िगळभन )
 महाराष्ट्रात एकभण वकती महानगरपावलका आहेत - 28(इचलकरिंजी 28 िी)
 महाराष्ट्रातील सिाित मोठी क्षेत्रफळाच्या दृष्टीने महानगरपावलका कोणती - वपिंपरी वचिंचिड, पणु े
 महाराष्ट्रात सिाित जास्त महानगरपावलका असणारा वजल्हा कोणता - ठाणे
 महाराष्ट्रातील एकभण वकती नगरपावलका आहेत - 222
 महाराष्ट्रातील एकभण वकती नगर पचिं ायत आहेत - 4
 महाराष्ट्रातील एकभण वजल्हा पररषदा वकती - 34
 महाराष्ट्रातील एकभण वकती पिंचायत सवमती आहेत - 355
 महाराष्ट्रात एकभण वकती प्रशासकीय विभाग आहेत - 6
 महाराष्ट्रातील एकभण ग्रामपिंचायती वकती आहेत - 27993
 महाराष्ट्रात कोणत्या प्रशासकीय विभागात सिाित जास्त वजल्हे आहेत - औरिंगाबाद
 महाराष्ट्रात प्रशासकीय विभागात सिाित कमी वजल्यािंची सिंख्या वकती आहे -5
 महाराष्ट्रात सिाित जास्त तालक ु े कोणत्या प्रशासकीय विभागात आहेत ि वकती - औरिंगाबाद , 76
 महाराष्ट्रात सिाित कमी तालक ु े कोणत्या प्रशासकीय विभागात आहेत ि वकती - कोकण, 47
(मिंबु ई उपनगर वजल्यातील 3 तालक ु े िगळभन)
 नावशक प्रशासकीय विभागात एकभण वकती वजल्हे आहेत - 5
 कोकण प्रशासकीय विभागात एकभण वकती वजल्हे आहेत - 7
 पणु े प्रशासकीय विभागात एकभण वकती तालक ु े आहेत - 58
 महाराष्ट्रात सिाित अलीकडे कोणता वजल्हा उदयास आला - पालघर
 कोणत्या वजल्याचे विभाजन होऊन पालघर वजल्याची वनवमिती झाली ि वकती साली - ठाणे, 1 ऑगस्ट
2014 रोजी
 महाराष्ट्राच्या पिभ ि-पविम विस्तारापेक्षा दवक्षणोिर विस्तार ________ -कमी आहे
 जालना वजल्याच्या सीमा कोणकोणत्या वजल्यािंशी जोडल्या आहेत - बल ु ढाणा, परभणी, बीड, औरिंगाबाद
 महाराष्ट्राच्या पविमेस कोणता समद्रु आहे - अरबी समद्रु
 कोकण वकनारपट्टीची लािंबी समु ारे वकती वकमी आहे - 720 वक.मी
 कोकणची वकनारपट्टी कोणत्या प्रकारची आहे - ररया
 पविम कोकणास काय म्हणतात - खलाटी
 पिभ ि कोकणास काय म्हणतात - िलाटी
 महाराष्ट्रात सयाद्री पििताची लािंबी वकती वक.मी आहे - 440 वक.मी
 सयाद्री पिितास असेही म्हणतात - पविम घाट
 महाराष्ट्रामध्ये सयाद्री पिित रािंगेिरून दवक्षणेकडभन उिरे कडे गेल्यास त्याची उिंची काय होत जाते - िाढत जाते
 शिंभमभ हादेि डोंगररािंगा कोठभन कोठे पयंत पसरलेल्या आहेत - रायरे श्वरपासनभ वशिंगणापरभ पयंत
 शभिं मभ हादेि डोंगररागिं ामळु े कोणत्या नद्याचिं ी खोरी िेगळी झाली आहेत - भीमा ि कृ ष्ट्णा
 महाराष्ट्रात पठरािरील दवक्षणेकडील सिाित मोठी डोंगर रािंग कोणती - शिंभमभ हादेि डोंगररािंगा
 हररिद्रिं बालाघाट डोंगररागिं ा मळ ु े कोणत्या नद्याचिं ी खोरी िेगळी झाली आहेत - गोदािरी ि भीमा
 हररििंद्र बालाघाट डोंगररािंगाना अनक् ु मे पविम ि पिभ ि भागास कोणकोणत्या नािािंनी ओळखले जाते - पविम
भागास हररििंद्र घाट ि पिभ ि भागास बालाघाट
 सातमाळा-अवजिंठा डोंगररािंगा मळ ु े कोणत्या नद्याचिं ी खोरी िेगळी झाली आहेत - गोदािरी ि तापी
 देिवगरीचा (दौलताबाद ) इवतहास प्रवसद्ध वकल्ला ि अवजिंठ्याची जग प्रवसद्ध लेणी कोणत्या डोंगररािंगा मध्ये
आहेत - सातमाळा-असजठं ा डोंगििांगा
 िेरूळची लेणी कोठे आहेत - िेरूळ डोंगरात
 कोणत्या प्रकारच्या खडकामध्ये अवजिंठा-िेरूळ लेणी कोरलेली आहेत - बेसाल्ट
 जागवतक िारसा वशल्पस्थानात महाराष्ट्रातील कोणत्या लेणीची नोंद के लेली आहे. - अजिंठा लेणी
 महाराष्ट्राच्या कोणत्या वदशेला सातपडु ा पिितरागिं ा ि गाविलगड टेकड्या आहेत - उिर
 तापी-पणभ ाि नद्यािंच्या पात्रामधनभ उिरे कडील सातपडु ा पिित आवण दवक्षणेकडील सातमाळा-अवजिंठा डोंगररािंगा
कर्शया भासतात - तीव्र कड्यासारख्या
 परभणी ि नािंदडे वजल्यातील डोंगरािंच्या रािंगेला कोणती रािंग म्हणतात - वनमिल रािंग
 निंदरु बार वजल््य़ात……. आहेत - अस्तािंभा डोंगर
 गाळण डोंगर कोणत्या वजल्यात आहे - धळ ु े - नदिं रु बार
 नािंदडे वजल्यात कोणता डोंगर आहे - मदु खेड डोंगर
 भामरागड डोंगर कोणत्या वजल्यात आहे - गडवचरोली
 दरके सा टेकड्या कोणत्या वजल्यात आहेत - गोंवदया
●महािाष्ट्रातील पठािे
 सिाित मोठे पठार कोणते - दख्खनचे पठार (महाराष्ट्र पठार )
 महाराष्ट्र पठाराची पिभ ि- पविम लािंबी वकती वक.मी आहे - 750 वक.मी
 महाराष्ट्र पठाराची दवक्षणोिर रुिंदी समु ारे वकती वक.मी आहे - 700 वक.मी
 महाराष्ट्र पठाराची उिंची साधारण वकती आहे - 450 मीटर
 महाराष्ट्राचा वकती टक्के भभभ ाग दख्खनच्या पठाराने व्यापला आहे - 90 %
 महाराष्ट्र पठाराची वनवमिती कशामळ ु े झाली आहे - ज्िालामख
ु ीच्या उद्रेकामळ
ु े
 महाराष्ट्र पठाराचा लाव्हारस कोणत्या प्रकारचा आहे - बेवसक
 शभिं मभ हादेि डोंगराच्िं या उिंचिट्याच्या भागात कोणते पठार आहे- सासिडचे पठार
 Table Land नािाने कोणता भाग ओळखला जातो - पाचगणी पठार
2. भािताचा भूगोल वनलायनि नोट्स
 भािताचा स्र्ान सवस्ताि व सामान्य मासहती
 भारताचा अक्षिृि विस्तार…….उिर अक्षिृि ते ……….. उिर अक्षिृि आहे. - 8° 4' 28", 37° 6' 53"
 भारताचा रे खािृि विस्तार……. पिभ ि रे खािृि ते……. पिभ ि रे खािृि आहे. - 68° 7' 33", 97° 25 ' 47"
 भारताच्या मध्य भागातनभ वकती वडग्री ि वकती वमवनटा मधनभ उिर अक्षिृि वकिंिा ककि िृि जाते - 23°30'
 भारतामधनभ पविमेकडभन पिभ ेकडे जाणारे ककि िृि वकती राज्यािंमधनभ जाते - आठ
 भारताची प्रमाणिेळ …….. आहे - 82°30' पिभ ि रे खािृि
 कोणत्या शहराची स्थावनक िेळ हीच भारताची प्रमाणिेळ आहे - अलाहाबाद
 भारताची प्रमाणिेळ ही वग्रवनचपेक्षा वकतीने पढु े आहे - 5 तास 30 वमवनटे
 भारताची उिर- दवक्षण लािंबी कार्शमीरच्या उिर सीमेपासनभ दवक्षणेस कन्याकुमारीपयंत वकती आहे - 3214
सक.मी
 भारताची पविम- पिभ ि रुिंदी गजु रातच्या पविम वकनाऱ्यापासनभ अरुणाचल प्रदेशाच्या पिभ ि टोकापयंत वकती वक.मी
आहे - 2933 सक.मी
 भारताचे एकभण क्षेत्रफळ वकती आहे - 32,87,263 चौ.वक.मी
 जगामध्ये भारताच्या क्षेत्रफळाच्या वकती टक्के िाटा आहे - 2.46 %
 क्षेत्रफळाच्या दृष्टीने भारत जगामध्ये वकतिा क्मािंक आहे- सातिा
 भारताच्या पविम सरहद्दीजिळ कोणता देश आहे - पावकस्तान
 भारताच्या उिर सरहद्दीजिळ कोणते देश आहेत - चीन, भतभ ान, नेपाळ
 भारताच्या पिभ ि सरहद्दीजिळ कोणते देश आहेत - बािंग्लादेश ,म्यानमार
 भारत ि पावकस्तान सरहद्दी जिळ कोणकोणती राज्ये आहेत - गुजिात, िाजस्र्ान, पंजाब, जम्मू काश्मीि
 भारत ि चीन सरहद्दी जिळ कोणकोणती राज्ये आहेत - जम्मू काश्मीि, सहमाचल प्रदेश, उत्तिाखंड,
ससक्कीम व अरुणाचल प्रदेश
 भारत ि बाग्िं लादेश सरहद्दी जिळ कोणकोणती राज्ये आहेत - पविम बगिं ाल, आसाम, मेघालय, वत्रपरु ा, वमझोरम
 भारत ि नेपाळ सरहद्दी जिळ कोणकोणती राज्ये आहेत - उिराखिंड, उिर प्रदेश, वबहार, पविम बिंगाल,वसक्कीम
 भारत ि भतभ ान सरहद्दी जिळ कोणकोणती राज्ये आहेत - पविम बगिं ाल, वसक्कीम, आसाम ि अरुणाचल प्रदेश
 भारत ि म्यानमार सरहद्दी जिळ कोणकोणती राज्ये आहेत - अरुणाचल प्रदेश, नागालँड, मवणपरभ , वमझोरम
 भारताच्या जम्मभ कार्शमीर राज्यािंच्या सरहद्दीजिळ कोणकोणते देश आहेत - पविमेस पावकस्तान, िायव्येला
अफगावणस्तान, उिर ि पिभ ेला चीन
 भारताच्या पविम बिंगाल राज्यािंच्या सरहद्दीजिळ कोणकोणते देश आहेत - िायव्येला नेपाळ, उिरे ला भतभ ान,
दवक्षण ि पिभ ेला बािंग्लादेश
 भारताच्या उिराखिंड राज्यािंच्या सरहद्दीजिळ कोणकोणते देश आहेत - उिरे ला चीन, पिभ ेला नेपाळ
 भारताच्या वसक्कीम राज्यािंच्या सरहद्दीजिळ कोणकोणते देश आहेत - पविमेला नेपाळ, उिर ि ईशान्येला चीन,
आग्नेयला भतभ ान
 भारताच्या आसाम राज्यािंच्या सरहद्दीजिळ कोणकोणते देश आहेत - उिरे ला भतभ ान, नैऋत्ये ि पविमेला
बािंग्लादेश
 भारताच्या अरुणाचल प्रदेश राज्याच्िं या सरहद्दीजिळ कोणकोणते देश आहेत - उिरे ला चीन, पिभ ेला म्यानमार ि
पविमेला भतभ ान
●नदी प्रणाली
 भारताच्या एकभण नदीप्रणाली क्षेत्रापैकी वकती टक्के नदी प्रणाली क्षेत्रामधनभ िाहणाऱ्या नद्या बिंगालच्या
उपसागराला वमळतात - 77%
 भारताच्या एकभण नदीप्रणाली क्षेत्रापैकी वकती टक्के नदी प्रणाली क्षेत्रामधनभ िाहणाऱ्या नद्या अरबी समद्रु ाला
वमळतात - 23%
 कोणत्या नदीिरून भारताला भारत हे नाि पडले - वसिंधभ
 वसिंधभ नदीला वतच्या डाव्या बाजनभ ी कोणकोणत्या वतच्या उपनद्या येऊन समळतात - झेलम, सचनाब, िावी,
सबयास, सतलज
 वसधिं भ नदीचा उगम मानसरोिराजिळ कोणत्या पििताच्या उिर पिितािर बोखर च्यभ या वहमनदी पासनभ पविम
वतबेट मध्ये होतो - कै लास पिित
 वसिंधभ नदीच्या एकभण लािंबीच्या प्रिाहापैकी फक्त वकती लािंबीचा प्रिाह भारतामध्ये आहे - 709 वक.मी
 भारतातील सिाित लािंब नदी कोणती - गिंगा नदी
 गिंगा नदीची भारतात एकभण वकती लािंबी आहे - 2525 वक.मी
 गिंगा नदीप्रणालीचे एकभण क्षेत्र भारतीय सरहद्दी मध्ये वकती आहे - 86,1404 वक.मी
 गगिं ा नदीचे उगमस्थान कोठे आहे - गगिं ोत्री
 शोण नदीचा उगम कोठे होतो - अमरकिंटक पठार
 गगिं ा नदीची सिाित जास्त लाबिं ी कोणत्या राज्यात आहे ि वकती - उिर प्रदेश ,1140 वक.मी
 गिंगा नदी गिंगोत्री पासनभ उगम पािणभ कोणत्या समद्रु ास वमळते - बिंगालच्या उपसागरात
 गिंगा ि यमनु ा या नद्यािंचा सिंगम कोणत्या वठकाणी होतो - अलाहाबाद (प्रयाग )
 गगिं ा ि शोण या नद्याचिं ा सिंगम कोणत्या वठकाणी होतो - मनेर(पाटणा )
 गिंगा- गोमती या नद्यािंचा सिंगम कोणत्या वठकाणी होतो - उिर प्रदेशात गावझयाबाद वजल्यात सैदपरभ
 गगिं ा ि कोसी या नद्याचिं ा सिंगम कोणत्या वठकाणी होतो - वबहार मध्ये पवभ णिया
 कोणत्या नदीस वबहारचे दुःु खाश्र’भ म्हणतात - कोसी
 ब्रह्मपत्रु ा नदीची एकभण लािंबीपैकी भारतामध्ये वतची लािंबी वकती आहे - 725 वक.मी
 ब्रह्मपत्रु ा नदीप्रणालीचे एकभण क्षेत्र भारतीय सरहद्दी मध्ये वकती आहे - 2,58,008 वक.मी
 ब्रह्मपत्रु ा नदी कोठे उगम पािते - वतबेट मध्ये कै लास पिितात
 ब्रह्मपत्रु ा नदीला बािंगलादेशात कोणत्या नािाने ओळखतात - जमनु ा
 भारतामधील नदी पात्रातील सिाित मोठे बेट कोणते - माजलु ी
 छिीसगड राज्यात रायपरभ वजल्यात दडिं कारण्यामध्ये 442 मी. उिंचीिर सीहािाजिळ कोणत्या नदीचा उगम होतो
- महानदी
 काचिं ी ि करफरी या नद्या कोणत्या नदीच्या उपनद्या आहेत - सिु णिरेखा
 महानदीची एकभण लािंबी……. वक.मी आवण नदी प्रणालीचे क्षेत्रफळ……….. चौ.वक.मी आहे - 858 ,
1,41,589
 पेन्नरू नदीचा उगम कोठे होतो - कोलार वजल्यातील नदिं ी दगु ि
 भारतीय पठारािरील दवक्षण िावहनी नद्या कोणकोणत्या आहेत - लनु ी, साबरमती ि मही
 राजस्थान मध्ये अजमेरच्या नैऋत्येला 550 मी. उिंचीिर कोणत्या नदीचा उगम होतो - लनु ी
●भाितातील प्रमुख िाष्ट्रीय उद्याने -
िाष्ट्रीय उद्यान स्र्ान/सजल्हा िाज्य

1 सजिं य गाधिं ी राष्ट्रीय उद्यान बोररिली (मिंबु ई) महाराष्ट्र
2 ताडोबा राष्ट्रीय उद्यान (िाघ ि मगरींसाठी ) चिंद्रपरभ महाराष्ट्र
3 वप्रय दशिनी इविं दरा गािंधी पेंच राष्ट्रीय उद्यान वसिनी मध्यप्रदेश
4 निेगाि बाधिं राष्ट्रीय उद्यान गोंवदया महाराष्ट्र
5 वजम कॉबेट राष्ट्रीय उद्यान (िाघािंसाठी ) नैवनताल (रामनगर) उिराखिंड
6 बिंदीपरभ राष्ट्रीय उद्यान म्हैसरभ कनािटक
7 वशिपरु ी राष्ट्रीय उद्यान वशिपरु ी मध्यप्रदेश
8 कान्हा राष्ट्रीय उद्यान (िाघािंसाठी ) मािंडला मध्यप्रदेश
9 काझीरिंगा राष्ट्रीय उद्यान (एकवशिंगी गेंडा ) जोरहाट आसाम
10 भरतपरभ राष्ट्रीय उद्यान(पक्षयासिं ाठी ) भरतपरभ राजस्थान
11 बनरघट्टा राष्ट्रीय उद्यान (हिी ) बिंगळभर कनािटक
12 िाल्िादार राष्ट्रीय उद्यान ( लािंडगे ) भािनगर गजु रात
13 वगडिं ी राष्ट्रीय उद्यान चेन्नई तावमळनडभ
14 नागरहोल राष्ट्रीय उद्यान कभगि कनािटक
15 बेटला राष्ट्रीय उद्यान (िाघ ) पलामभ झारखिंड
 जनभ 2019 च्या अखेर भारतातील राष्ट्रीय उद्याने - 104
 भारतातील पवहले राष्ट्रीय उद्यान कोणते - वजम कॉबेट
 राष्ट्रीय उद्यान
●भाितातील प्रमुख अभयािण्ये -
अभयािण्य प्राणी/पक्षी स्र्ान (िाज्य )

1 कनािळा अभयारण्य पक्षी रायगड (महाराष्ट्र )
2 माळढोक अभयारण्य पक्षी नगर-सोलापरभ (महाराष्ट्र )
3 इद्रिं ािती अभयारण्य िाघ छिीसगड
4 सलु तानपरभ लेक (तलाि ) अभयारण्य पक्षी गरु गाि (हररयाणा )
5 वसमलीपाल अभयारण्य िाघ मयरभ भिंज(ओडीशा )
3. पंचायत िाज वनलायनि नोट्स
 पंचायत िाज इसतहास

 वब्रटीश भारतात के व्हा आले -३१ वडसेंबर १६००
 देशातील पवहली महानगरपावलका कोणत्या वठकाणी १६८७ स्थापन झाली –मद्रास
 राजवकय क्षेत्रात ब्रीटीशाचा सहभाग कोणत्या यद्ध
ु ापासनभ चालभ झाला – प्लाशी ची लढाई १७५७
 वजल्हावधकारी पद कोणत्या governer ने - हेवस्टिंग्ज
 सििप्रथम ग्राम प्रशासनाची तरतदभ कोणी के ली – लॉडि डलहौसी
 देशातील पवहले रे ल्िे - १८५३ (मिंबु ई ते ठाणे)
 वब्रटीश कालखडिं ात वजल्हावधकारी होण्यासाठी कोणती परीक्षा पास करािी लागायची – ICS
 भारतातील पवहले ICS परीक्षा उिीणि –सरु ें द्रनाथ बॉनजी
 भारतातील पवहले ICS अवधकारी कोण – सत्येंद्रनाथ टागोर
 आवथिक विकें द्रीकरणाचा जनक कोणाला म्हटिं ले जाते – लॉडि मेयो
 १८७२ मध्ये देशातील पवहली जनगणना कोणी के ली – लॉडि मेयो
 ग्रामपचिं ायत स्थापन करण्याचा उल्लेख कलम - ४०
 स्थावनक स्िराज्य सिंस्थेच्या वनिडणकु ा कोण घेते –राज्य वनिडणक भ आयोग
 अल्पसख ं यांक समाजाला पंचायतिाज संस्र्ांमध्ये आिक्षण नाही ..
 ७३ िी घटनादरुु स्ती पचिं ायतराज स्थावनक स्िराज्य सिंस्थेत मवहलािंना -३३ टक्के आरक्षण या बाबीशी सिंबविं धत
आहे .
 ११० िे घटनादरुु स्ती विधेयक मवहलािंना -५० टक्के आरक्षण या बाबींशी सिंबिंवधत आहे .
 ७३ िी घटनादरुु स्ती कोणत्या तारखे पासनभ अमलात आणली गेली . -. २४ एवप्रल १९९३
 ग्रामपिंचायतीतील एकभण जागा च्या - ५०% वस्त्रयािंसाठी राखीि असतात .
 ७४ िी घटनादरुु स्ती नागरी स्थावनक स्िराज्य सस्िं थेत मवहलानिं ा -३३ टक्के आरक्षण देते .
 सिपंच
 सरपचिं ाची वनिड ग्रामपिंचायत -सदस्य यािंच्याकडभन होते .

 ग्रामपिंचायतीचा प्रशासकीय प्रमख ु कोण असतो -ग्रामसेिक
 ग्रामसभेचा अध्यक्ष –सरपिंच
 ग्राम पिंचायतीचा प्रशासकीय प्रमख ु –ग्रामसेिक .
 महाराष्ट्रातील सिाित जनु ी ग्रामपचिं ायत सातारा वजल्यातील -रवहमतपरभ
 महाराष्ट्रातील सिाित मोठी ि सिाित श्रीमिंत ग्रामपिंचायत सोलापरभ वजल्यातील -अकलजभ .
 महाराष्ट्रातील विविध विकास योजना राबिणारी पवहली ग्रामपिंचायत अहमदनगर वजल्यातील - वहिरे बाजार
 ७३ व्या घटना दरुु स्ती अन्िये पवहली ग्रामपिंचायत वनिडणक ु ा एवप्रल १९९५ ला पार पडल्या .
 निीन वनकषानसु ार पाचशे लोकसिंख्येसाठी एक ग्रामपिंचायत .
 डोंगरी प्रदेशासाठी तीनशे लोकसख्िं येमागे एक ग्रामपिंचायत .
 महाराष्ट्रात ग्रामपिंचायतीची सदस्य सिंख्या - 7 ते १७ इतकी आहे .
 भारतामध्ये ग्रामपिंचायतीची सदस्य सिंख्या -५ ते ३१ इतकी आहे .
 गावच्या लोकसखं येनस

ु ाि सदस्य सख
ं या
गावाची लोकसंखया सदस्य
६००ते १५०० ७
१५०१ ते ३००० ९
३००१ ते ४५०० ११
४५०१ ते ६००० १३
६००१ ते ७५०० १५
७५०१ हून असिक १७
 ग्रामपच ं ायत सभासद पात्रता

 . तो व्यक्ती सिंबिंवधत गािचा रवहिासी असािा.
 . ियाची एकिीस िषे पणभ ि के लेली असािी.
 . सिंबिंवधत गािाच्या मतदार यादीत नाि असािे
 . कोणत्याही सरकारी सेिेत नसािा.
 . ग्रामपिंचायतीचा थकबाकीदार नसािा.
 . १२ सप्टेंबर २००१ निंतर वतसरे अपत्य नसािे.
 . स्ितुःच्या राहत्या घरीच स्िच्छतागृह असणे बधिं नकारक.
 सनवडणुका
 सबिं िंवधत गािचे िाडि पाडण्याचा अवधकार -तहसीलदारास असतो.

 ग्रामपिंचायत सदस्यािंना काय म्हणतात -पिंच
 प्रत्येक िाडाितनभ कमीत कमी दोन ि जास्तीत जास्त तीन सदस्य वनिडले जातात.
 ग्रामपिंचायतीच्या वनिडणक ु ा घेण्याची जबाबदारी -राज्य वनिािचन आयोगाचे असते.
 वजल्हावधकारी -हे राज्य वनिािचन आयोगाचे प्रवतवनधी म्हणनभ वजल्यातील ग्रामपिंचायतीच्या वनिडणक
ु ा घेतात.
 कायककाळ
 ग्रामपिंचायतीचा कायिकाल असतो - पाच िषे
 तो कमी जास्त करण्याचा अवधकार - राज्य शासनाला असतो.
4. भाितीय िाज्यघटना वनलायनि नोट्स
 भाितीय िाज्यघटनेची पाश्भकमू ी

 भारताला पालिमेंट असािी अशी मागणी सििप्रथम कोणी के ली - लोकवहतिादी गोपाळ हरी देशमख
ु
 भारतीय राज्यघटनेची वनवमिती कोणत्या सवमतीद्वारे करण्यात आली - घटना सवमतीद्वारे
 घटना सवमतीची सिंकल्पना सििप्रथम कोणी मािंडली - एम एन रॉय यािंनी १९३४
 १९४० च्या ऑगस्ट ऑफर मध्ये दसु रे महायद्ध
ु सिंपल्यानिंतर घटना पररषद वनमािण करण्यात आली कोणी जाहीर
के ले - वब्रवटश सरकारािंनी
 भारतात घटना सवमतीची स्थापना कोणत्या वमशनद्वारे करण्यात आली -कवबनेट वमशन
 घटना सवमतीत वकती लोकसिंख्येमागे एक सदस्य देण्यात आला होता - दहा लाख लोकसिंख्येमागे
 घटना सवमतीचे उपाध्यक्ष म्हणनभ कोणाची वनिड करण्यात आली - एच सी मख ु जी
 घटना सवमतीत पवहल्या बैठकीत वकती सदस्य उपवस्थत होते - २११
 मुलभूत हक्क महत्वाचे कलम
 राज्यसस्िं थेची व्याख्या -कलम १२
 मलभ भतभ हक्काचिं े विसगिं त वकिंिा विरोधातील कायदे - कलम १३
 समानतेचा मल भ भतभ हक्क कायद्यापढु े समानता - कलम १४ धमि जात ििंश वलिंग वकिंिा जन्म स्थळ या
आधारािर या भेदभािास प्रवतबिंध -कलम १५
 साििजवनक सेिेमध्ये समान सधिं ी - कलम १६
 अस्पृर्शयतावनिारण /नष्ट करणे - कलम १७
 पदव्याचिं ी समाप्ती -कलम १८
 स्िातिंत्र्याचे अवधकार आवण त्यािंचे सिंरक्षण - कलम १९
 अपराधाच्या दोष वसद्धीबाबा सिंरक्षण -कलम २०
 व्यवक्तस्िातिंत्र्य आवण जीविताची हमी -कलम २१
 ६ ते १४ ियोगटातील मल ु ािंचा वशक्षण हा मल
भ भतभ हक्क कलम -२१ (ए)
 अटक ि स्थान बद्धतेपासनभ पासनभ सिंरक्षण कलम - २२
 मानिी व्यापार आवण िेडबीगार याला प्रवतबिंध - कलम २३
 कारखान्यामध्ये मल ु ािंच्या रोजगाराला प्रवतबिंध - कलम २४
 धावमिक स्िातिंत्र्य धमािचा प्रसार आवण आचरण -कलम २५
 धमिविषयक व्यिहारािंचे स्िातिंत्र्य - कलम २६
 धमिप्रचारासाठी पैसे/ देणगी देण्याबाबत स्िातिंत्र्य -कलम २७
 शैक्षवणक सिंस्थेत धावमिक वशक्षण देता येणार नाही - कलम २८
 िाज्याचे मागकदशकक तत्वे महत्वाची कलमे
 राज्यसिंस्थेची व्याख्या -कलम ३६
 मागिदशिक तत्त्िािंचे उपयोजन -कलम ३७(1)
 लोककल्याणकारी राज्याची समाजव्यिस्था -कलम ३८
 विषमता कमी करण्यासाठी प्रयत्न करणे - कलम ३८(2)
 समान न्याय ि कायदेविषयक वनशल्ु क सहायता करणे समान िेतन बालकािंना विकासाच्या सिंधी इत्यादी- कलम
३९ (ए)
 ग्रामपिंचायतीची स्थापना - कलम ४०
 कामाचा वशक्षणाचा ि सरकारी मदतीचा अवधकार -कलम ४१
5. अर्कशास्त्र महत्वाच्या वनलायनि नोट्स

अथिशास्त्राचा जनक कोणाला मानले जाते - ॲडम वस्मथ
अथिव्यिस्थेचे वकती ि कोणकोणते प्रकार आहेत - 3,भािंडिलशाही अथिव्यिस्था, समाजिादी अथिव्यिस्था,
वमश्र अथिव्यिस्था
भारतीय अथिव्यिस्था ही कोणत्या प्रकारची अथिव्यिस्था आहे - वमश्र अथिव्यिस्था
वमश्र अथिव्यिस्था म्हणजे …………… - साििजवनक ि खाजगी क्षेत्राचिं ा समान िाि
भारतीय अथिव्यिस्थेचा प्रिास कसा चालभ आहे - वमश्र अथिव्यिस्थेकडभन मक्त
ु अथिव्यिस्थेकडे
भारतीय अथिव्यिस्था ही……. अथिव्यिस्था आहे - विकसनशील
●अर्कशास्त्रातील प्रससि ग्रंर् व त्यांचे लेखक -
ग्रंर् लेखक वषक

1 अथिशास्त्र विष्ट्णगु प्तु चाणक्य (कौवटल्य ) ---
2 राष्ट्राची सिंपिी ॲडम वस्मथ 1776
3 अथिशास्त्राची मल भ तत्त्िे प्रा.आल्रे ड माशिल 1890
4 अथिशास्त्राचे स्िरुप आवण महत्ि वलओनल रॉवबन्स 1932
●अर्कव्यवस्र्ेचे क्षेत्रीय सवभाजन -

भारतीय अथिव्यिस्थेतील उत्पादक उपक्मािंचे खालीलप्रमाणे तीन गटािंत िगीकरण के ले आहे.
अर्कव्यवस्र्ेचे क्षेत्र अंतभकतू घटक स्र्ूल िाष्ट्रीय उत्पादनात वाटा

1 प्राथवमक क्षेत्र कृ षी क्षेत्र 16.1%
2 वद्वतीय क्षेत्र औद्योवगक क्षेत्र 29.5%
3 तृतीय क्षेत्र सेिा क्षेत्र 54.4%
भारताचे राष्ट्रीय उत्पन्न मोजणारे पवहले व्यवक्त कोण - दादाभाई नौरोजी
●सवत्त आयोग (अर्क आयोग ) -

विि आयोगाचा कालािधी वकती िषे असतो - 5 िषे
विि आयोगाची नेमणक
भ कोण करतात - राष्ट्रपती
सवत्त आयोग स्र्ापना वषक अध्यक्ष

1 पवहला 1951 के .सी.वनयोगी
2 दसु रा 1956 के .सिंथानम
3 वतसरा 1960 ए.के .चदिं
4 चौथा 1964 पी.व्ही.राजमन्नार
5 पाचिा 1968 महािीर त्यागी
6 सहािा 1972 ब्रह्मानिंद रे ड्डी
7 सातिा 1977 जे.एम.शेलार
8 आठिा 1982 यशििंतराि चव्हाण
9 नििा 1987 एन.के .पी.साळिे
10 दहािा 1992 कृ ष्ट्ण चद्रिं पतिं
11 अकरािा 1998 डॉ. अली मोहम्मद खस्त्र
ु ो
12 बारािा 2003 चक्िती रिंगराजन
13 तेरािा 2007 विजय.एल.के ळकर
14 चौदािा 2013 डॉ. यागा िेणगु ोपाल रे ड्डी
15 पिंधरािा 2017 एनके वसिंह
● आसर्कक सनयोजन -
 भारतासाठी सििप्रथम वनयोजनाची सिंकल्पना कोणी मािंडली - एम.विश्वेश्वरै या
 वनयोजन आयोग ि राष्ट्रीय विकास पररषदेचे अध्यक्ष…… असतात - पतिं प्रधान
 वनयोजन आयोग ही…….. स्िरूपाची सिंस्था आहे - सल्लागारी
 वनयोजन आयोगाची स्थापना के व्हा झाली - 1950
 भारतीय वनयोजन आयोगाचे पवहले अध्यक्ष कोण होते - पिंवडत जिाहरलाल नेहरू
 राज्य वनयोजन आयोगाचे अध्यक्ष…….. असतात - मख्ु यमिंत्री
 ● भाितातील पच
ं वासषकक योजना -
 पिंचिावषिक योजनािंना अिंवतम मिंजरु ी कोणाकडभन वदली जाते - राष्ट्रीय विकास पररषद
● महािाष्ट्रातील सवसवि योजना
 दाररद्र्य रे षेखालील कुटुिंबाला कोणत्या रिंगाची वशधापवत्रका असते - वपिळ्या
 रोजगार हमी योजनेचे जनक कोणास म्हटले जाते - वि.स. पागे
 ग्रामीण गररबाच्िं या स्ियिंरोजगारासाठी सध्याची एकमेि योजना कोणती - स्िणिजयिंती ग्राम स्िरोजगार
योजना
 राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार योजना कोणामाफि त राबविण्यात येते - राज्य सरकार
 भारतात 20 कलमी कायिक्माची सरु िात कोणी के ली - इविं दरा गािंधी
 रोजगार हमी योजना प्रथम कोणत्या राज्याने राबविली - महाराष्ट्र
● भाितातील नवीन योजना-
 सक ु न्या समृद्धी योजनेची सरु िात कधी झाली - 12 वडसेंबर 2014
 प्रधानमिंत्री जगधन योजनेची घोषणा के व्हा करण्यात आली - 15 ऑगस्ट 2014
 पवहला make in India साप्ताह कोणत्या राज्यात सिंपन्न झाला - मिंबु ई
 स्िच्छ भारत अवभयानाचे घोषिाक्य काय आहे - स्िच्छ भारत:एक कदम स्िच्छता की और
 खासदार आदशि ग्राम योजनेमध्ये वनतीन गडकरी यािंनी दिक घेतलेले पवहले गाि कोणते - पाचगाि (नागपरभ )
 कोणत्या योजनेचा वगनीज बक भ ऑफ िल्डि रे कॉडि मध्ये समािेश आहे - पहल योजना
 बेटी बचाओ बेटी पढािो या योजनेचा शभु ारिंभ कोठभन करण्यात आला - पावनपत (हररयाणा )
● बसक
ं ं ग-
 ● रिझव्हक बकं ऑफ इसं डया -
 ररझव्हि बकिं ही भारताची ……….. बँक आहे - मध्यिती
 …….. ही भारतातली वशखर बँक होय - ररझव्हि बकिं
 ररझव्हि बँकेची स्थापना के व्हा करण्यात आली - 1 एवप्रल 1935
 ररझव्हि बकेिं चे राष्ट्रीयीकरण के व्हा करण्यात आले - 1 जानेिारी 1949
 भारतीय अथिव्यिस्थेत पत वनयत्रिं णाचे कायि कोणती बँक करते - ररझव्हि बकिं ऑफ इविं डया
 भारतात बँकािंची बँक म्हणनभ कोणती बँक ओळखली जाते - ररझव्हि बकिं ऑफ इविं डया
 भारतीय ररझव्हि बकेिं चे मख्ु यालय कोठे आहे - मिंबु ई
 ररझव्हि बकेिं चे पवहले गव्हनिर कोण होते - सर ओसबोनि वस्मथ
 भारतीय ररझव्हि बकेिं चे पवहले भारतीय गव्हनिर कोण होते - सी.डी. देशमख ु
 भारतातील चलनी नोटा छापण्याची मक्तेदारी िा एकावधकार कोणत्या बकेिं ला देण्यात आला आहे - ररझव्हि बकिं
 ररझव्हि बकिं कोणती नोट िगळता सिि नोटा छापते - 1 रुपयाची
 भारताबाहेर ररझव्हि बकेिं चे कायािलय कोठे आहे - लडिं न
 कोणत्या राज्याचे आवथिक व्यिहार ररझव्हि बकिं ऑफ इविं डया च्या कायिकक्षेत येत नाहीत - जम्मभ कार्शमीर ि
वसक्कीम
 ●स्टे ट बँक ऑफ इसं डया -

 भारताची सिाित मोठी व्यापारी बँक कोणती - स्टेट बँक ऑफ इविं डया
 कोणत्या बँकेचे राष्ट्रीयीकरण करून वतचे नाि स्टेट बँक ऑफ इविं डया असे ठे िण्यात आले - इविं पररअल बँक
 स्टेट बँक ऑफ इविं डयाचे राष्ट्रीयीकरण के व्हा झाले - 2 जनभ 1956
 SBI चे मख्ु यालय कोठे आहे - मिंबु ई
 स्टेट बँक ऑफ इविं डया च्या उपबँकािंची सिंख्या वकती आहे - 7
● इति बका
ं -
 भारतात प्रादेवशक ग्रामीण बँकेची सरु िात कधी पासनभ झाली - 1975
 शेतीसाठी दीघि मदु तीचे कजि कोणती बँक देते - भ-भ
 विकास बँक
 भ-भ विकास बका िं िंचा भािंडिल उभारणीचा सिाित मोठा स्त्रोत कोणता - कजि रोखे विक्ी
 पवहली भ-भ विकास बँक कोणत्या राज्यात स्थापन करण्यात आली - पिंजाब
 1969 साली देशातील 14 बँकाचिं े राष्ट्रीयीकरण कोणी के ले - इविं दरा गाधिं ी
 1980 साली देशातील वकती बँकािंचे राष्ट्रीयीकरण करण्यात आले - 6
 सहकारी पतपरु िठा बँकाचिं ी रचना वकती स्तरीय आहे - तीन
 अग्रणी बँकेचे कायिक्षेत्र वकती असते - एक वजल्हा
 अग्रणी बँक योजनेची सरु िात के व्हा करण्यात आली होती - 1969
 भारतातील ग्रामीण भागातील अल्पकालीन सहकारी बँक रचना कशाप्रकारची असते - सघिं ात्मक
 भारतात सिािवधक नागरी सहकारी बँका कोठे आहेत - महाराष्ट्र ि गजु रात
 भारतातील सिाित मोठी नागरी सहकारी बँक कोणती - सारस्ित
 देशातील पवहली िैवश्वक बँक कोणती - ICICI BANK
 ICICI बँकेचे मख्ु यालय कोठे आहे - बडोदा
 नाबाडि ची स्थापना के व्हा करण्यात आली - 1982
 नाबाडिची स्थापना कोणत्या सवमतीच्या वशफारशीनसु ार करण्यात आली - वशिरामन
 देशातील दसु रा म्यच्ु यअ
ु ल फिंड कोणी ि के व्हा स्थापन के ला - स्टेट बँक ऑफ इविं डया ,1987
 सेबीची स्थापना के व्हा करण्यात आली - 1988
 कोणत्या सवमतीच्या वशफारशीनसु ार सेबी ची स्थापना करण्यात आली - जी.एस.पटेल
 भारतीय शेअर बाजारातील व्यिहारािंिर कोणाचे वनयिंत्रण असते - सेबी
 मिंबु ई शेअर बाजाराची स्थापना वकती साली झाली - 1877
 कोणता शेअर बाजार आवशयातील सिाित जनु ा शेअर बाजार म्हणनु ओळखला जातो - मिंबु ई
 ● बसक
ं ं ग : सवकप्रर्म
 सििप्रथम राष्ट्रीयीकरण झालेली भारतातील पवहली बँक - ररझव्हि बकिं
 भारतात सििप्रथम ATM काडि वितररत करणारी बँक - हाँगकाँग अण्ड शािंघाय बँक
 भारतात पवहले ग्रामीण क्े वडट काडि सरू ु करणारी बँक - देना बँक
 क्े वडट काडि सरू ु करणारी भारतातील पवहली साििजवनक बँक- सेंरल बँक ऑफ इविं डया
 मोबाईल ATM सवु िधा देणारी पवहली भारतीय बँक - ICICI बँक
 भारतीयािंनी स्ितुः च्या मालकीची स्थापन के लेली पवहली बँक - पिंजाब नशनल बँक
 भारतात ई- बवक िं िं ग सेिा सरू
ु करणारी साििजवनक क्षेत्रातील पवहली बँक - पिंजाब नशनल बँक
 भारतातील पवहला म्यच्ु यअ ु ल फिंड - यवु नट रस्ट ऑफ इविं डयाचा 'यवु नट-64'
 भारतात पवहले राज्य वििीय महामिंडळ स्थापन करणारे - पिंजाब
 भारतातील सिाित पवहला शेअर बाजार - मिंबु ई शेअर बाजार
 विदेशात शाखा उघडणारी पवहली भारतीय बँक - बँक ऑफ इविं डया
 विदेशात सिािवधक शाखा असणारी भारतीय बँक - बँक ऑफ बडोदा
 साििजवनक क्षेत्रातील सिाित जनु ी बँक - अलाहाबाद बँक
 चीन मध्ये कायिरत भारताची पवहली खाजगी बँक - अवक्सस बँक
 बचत खाते सरू ु करणारी पवहली भारतीय बँक - प्रेवसडेंसी बँक
 इटिं रनेट बवक
िं िं ग सवु िधा परु विणारी पवहली भारतीय बँक - ICICI बँक
● भाितीय कि संिचना -
कें द्राला सिािवधक कर महसल
भ कोणत्या कराद्वारे वमळतो - अबकारी कर(अप्रत्यक्ष कर )
GST हा कोणत्या प्रकारचा कर आहे - अप्रत्यक्ष कर
किाचा प्रकाि प्रत्यक्ष कि अप्रत्यक्ष कि

1 कें द्र सरकारचे कर
आयकर(प्रावप्तकर ) ,महामिंडळ कर उत्पादन शल्ु क (अबकारी कर )
(वनगम कर ) ,सपिं िी कर, देणगी कर सीमा शल्ु क (कस्टम ड्यटु ी ) ,सेिा कर
2 राज्य सरकारचे कर व्यिसाय कर विक्ी कर, करमणक भ कर
● कि सवषयक सवसवि ससमत्या -
ससमती वषक किाचा प्रकाि

1 िािंच्छभ सवमती 1971 प्रत्यक्ष कर
2 एल.के .झा सवमती 1977 अप्रत्यक्ष कर
3 डॉ.राजा चेलय्या सवमती 1991 प्रत्यक्ष ि अप्रत्यक्ष कर
4 राज सवमती 1972 कृ षी कर
5 के .आय.रे खी सवमती ----- अप्रत्यक्ष कर
● महत्त्वाच्या आतं ििाष्ट्रीय आसर्कक सघ ं टना -

गट कराराची सरु िात कोणत्या िषी झाली - 1948
गट कराराचे रूपािंतर कशामध्ये करण्यात आले - जागवतक व्यापार सघिं टना
वकती साली जागवतक व्यापार सघिं टनेची स्थापना झाली -1995
जागवतक व्यापार सिंघटनेचे मख्ु यालय कोठे आहे - वजवनव्हा
जागवतक बँक ि आिंतरराष्ट्रीय नाणेवनधी यािंची मख्ु यालय कोठे आहे - िॉवशिंग्टन
आिंतरराष्ट्रीय विि महामिंडळाचा भारत के व्हापासनभ सदस्य आहे - 1956
साकि चे मख्ु यालय कोठे आहे - काठमािंडभ (नेपाळ )
● इति प्रश् -
भारतातील दाररद्र्य व्यिस्थेचे प्रमख ु कारण कोणते - उपाय योजनािंचा अभाि
श्रवमकाचिं ी 'शन्भ य सीमातिं उत्पादकता ' म्हणजे काय - छुपी बेकारी
2008 साली उद्भिलेल्या जागवतक मिंदीमळ ु े मावहती ि तिंत्रज्ञान क्षेत्रात……. बेकारी वनमािण झाली आहे - चवक्य
छुप्या बेकारी मध्ये श्रवमकािंच्या सीमािंत उत्पादकता……. असते - शन्भ य
आवथिक मिंदीच्या काळात उद्भिणाऱ्या बेकारीस काय म्हणतात - चवक्य बेकारी
अनैवच्छक बेकारी म्हणजे……. बेकारी होय - खल ु ी
भारतीय अथिव्यिस्थेत कोणत्या क्षेत्रात छुपी बेरोजगारी प्रमख ु पणे आढळभन येते - कृ षी
विकसनशील देशामिं ध्ये उत्पादन क्षमतेच्या कमतरते मळ ु े वनमािण होणाऱ्या बेरोजगारीला काय म्हणतात -
सिंरचनात्मक बेरोजगारी
1921 या िषी भारतीय लोकसख्िं येची घनता……… इतकी होती- 81
कुटुिंब वनयोजन हा कायिक्म शासकीय स्तरािर राबविणार भारत हा पवहला देश असनभ कुटुिंब वनयोजनाचा कायिक्म
भारतात…….. पासनभ सरू ु झाला - 1952
भारतात दशमान चलन पद्धतीची सरु िात के व्हा करण्यात आली - 1957
इतर देशािंकडभन आपल्या देशात माल विकत आणणे म्हणजे काय - आयात
आपल्या देशातील माल इतर देशानिं ा विकणे म्हणजे काय - वनयाित
भारत कोणत्या िस्तिंचभ ी सिािवधक आयात करतो - इधिं ने
भारत कोणत्या िस्तचभ ी सिािवधक वनयाित करतो - सॉफ्टिेअर सेिा
भारत सिािवधक वनयाित कोणत्या राष्ट्राला करतो - USA
आवशयाई देशािंपैकी भारताचा सिािवधक परकीय व्यापार कोणत्या देशाशी आहे - चीन
………. व्यापार म्हणजे िस्तिंचभ ी आयात - वनयाित होय - आतिं रराष्ट्रीय
रुपयाचे अिमल्भ यन म्हणजे काय - रुपयाची वकिंमत कमी करणे
व्यापार सचु ना ि सािंवख्यकी सरसिंचालनालय या सिंस्थेचे मख्ु यालय कोठे आहे - कोलकाता
सरकारच्या जमा खचािच्या धोरणाला काय म्हनतात - राजकोवषय धोरण
कें द्र सरकारचा अथिसिंकल्प सिंसदेत मािंडण्याची घटनात्मक जबाबदारी कोणाची असते - राष्ट्रपती
घटनेत बजेटला काय म्हणनभ सबिं ोधण्यात येते - िावषिक वििीय वििरणपत्र
6. सामान्य सवज्ञान वनलायनि नोट्स

 सजवाणू व सवषाणू
 मानिी आरोग्याच्या वस्थतीमध्ये सतत प्रगवतशील सधु ारणा होण्याच्या वक्येस काय म्हणतात - आरोग्य विकास
 ____ ही पवहली यशिीरीत्या तयार के लेली लस एडिड जेनर यािंनी 1798 मये विकवसत के ली. - देिीची लस
 कोणत्या जीिाणभ माफि त क्षयरोग होतो - मायकोबक्टेररयम ट्यबभ क्यिल
ु ोवसस
 क्षयरोग याचे दसु रे नाि काय - कॉक्स वडसीज
 DOTS हा हा उपचार कोणत्या रुग्णासाठी आहे - क्षयरोग
 क्षयरोग कोणी शोधनभ काढला - रॉबटि कॉक
 क्षयरोगािर कोणती थेरपी के ली जाते - डॉट्स
 बीसीजी लस कोणत्या रोगािर िापरतात - क्षयरोग
 क्षयरोग लस कुठे वदली जाते - डाव्या दडिं ािर
 बीसीजी लसीचा शोध कोणी लािला. - क्लायमेट ग्यरभ रन
 क्षयरोगािर कोणती औषधे िापरली जातात - स्रेप्टोमायसीन, ररफवम्पवसन
 कॉलरा हा रोग कोणत्या वजिाणभ माफि त होतो - िाईवब्रओ कोलरी
 आहािशास्त्र व पोषणशास्त्र नोट्स
 आरोग्य म्हणजे काय ? - शाररररक , मानवसक , सामावजक दृष्ट्या स्िस्थ असण्याची अिस्था
 काबोदके वकती ऊजेची गरज पणभ ि करतात - 50-70%
 1gm कबोदके पासनभ वकती ऊजाि वमळते - 4 कलरी
 िनस्पती कष्ट्याद्वारे कबोदके ची वनवमिती करतात - प्रकाश सिंशलेशन द्वारे
 वनसगाित सिाित विपल ु तेने उपलब्ध सिंयगु े कोणते - कबोदके
 पाण्यात विघळणाऱ्या काबोदके यािंना काय म्हणतात - शकि रा
 काबोदके यामध्ये प्रमख ु मल भ द्रव्ये कोणती असतात - काबिन हायड्रोजन ऑवक्सजन
 काबिन हायड्रोजन ऑवक्सजन याचिं े काबोदके यामध्ये प्रमान कीती - 1:2:1
 ऊजेचे राखीि स्त्रोत म्हणनभ कोण कायि करतो - काबोदके
 अवतररक्त ऊजाि कर्शयाच्या रुपात साठिल्या जाते - गलायकोजन च्या रुपात
 अवतररक्त ऊजाि कोणत्या स्नायमु ध्ये साठिल्या जाते - यकृ तात
 जीवनसत्व
 विटावमन चा शोध कोणी लािला - कावसवमर फिंक
 कावसवमर फिंक यािंनी विटावमन चा शोध कधी लािला - 1972

 मेदात विरघळणारे जीिनसत्ि कोणते -ADEK
 पाण्यात विरघळणारे जीिनसत्ि कोणते -BC
 अ जीिनसत्िाचे िैज्ञावनक नाि काय - रे वटनोल वकिंिा बीटा करोटीन
 विटावमन अ च्या कमतरतेमळ ु े कोणता रोग होतो - रात आिंधळे पणा
 ड जीिनसत्िाचे िैज्ञावनक नाि काय - कोले कवल्शफे रोल
 हाडाचे ि दातािंचे आरोग्य कोणते जीिनसत्ि राखतो - ड जीिनसत्ि
 कवल्शयम ि फॉस्फरस इत्यादी चे शोसना साठी कोणते जीिनसत्ि आिर्शयक आहे - ड जीिनसत्ि
 पेशींची अमयािद िाढ म्हणजे काय - कन्सर

 कन्सरच्या िाढत असलेल्या पेशी जेव्हा रक्ताद्वारे सिि शरीरभर पसरतात तेव्हा त्या वस्थतीला काय म्हणतात
- मेटास्टवसस
 रक्ताच्या कन्सर ला काय म्हणतात - ल्यकु े वमया
 लवसका पेशी च्या कन्सर ला काय म्हणतात - वलम्फोमा
 अवभस्तर पेशीच्या कन्सर ला काय म्हणतात - कावसिनोमा
 सिंयोजी ऊतीचे कन्सर ला काय म्हणतात - साकोमा
 कन्सर साठी सिािवधक िापरात येणारी चाचणी कोणती - बायोप्सी
 पचनसस्ं र्ा
 मानिी पचन सस्िं था कोणत्या दोन घटकानिं ी वमळभन बनलेली असते - एवलमेंरी कनल ि डायजेवस्टव्ह ग्ल्यािंड
 एवलमेंरी कनल हा वकती लािंब असतो - 32 फभट वकिंिा 950 सेमी
 लाळे च्या वकती ग्रिंथी असतात - तीन
 लाळ वकिंवचत आम्लारीधमी असते त्यामळ ु े काय पररणाम होतो - अन्नातील जीिाणिंचभ ा नाश होतो
 लाळे मध्ये कोणते विकर असते - मायलेज वकिंिा स्टाईवलन
 स्टाचिचे रुपािंतर मालटोज मध्ये कोणते विकर करतो - अमायलेज वकिंिा स्टाईवलन
 24 तासात अिंदाजे वकती लाळ वनमािण होते - बाराशे ते पिंधराशे वमवल
 दाताच्िं या अभ्यासाला काय म्हणतात - ओडोंटोलॉजी वकिंिा डेंवटस्री
 दातािंच्या िरच्या चकाकणाऱ्या आिरणाला काय म्हणतात- एनमल
 उत्सजकन संस्र्ा
 मानिी शरीरात चयापचय दरम्यान तयार झालेली नायरोजनयक्त ु घातक पदाथि शरीराबाहेर टाकण्याच्या या
प्रवक्येला काय म्हणतात - उत्सजिन
 सिािवधक विषारी पदाथि कोणता - अमोवनया
 एक ग्रम अमोवनया उत्त्सजिन साठी वकती पाणी लागते - 500 ml
 एक ग्रम यरु रया उत्सजिन साठी वकती पाणी लागते - 50 ml
 एक ग्रम यरभ रक ॲवसड उत्सि देण्यासाठी वकती पाणी लागते - 10 ml
 मनष्ट्ु य कोणता पदाथि उत्सवजित करतो - यरु रया
 कोली, वििंचभ इत्यादी प्राणी कोणता पदाथि उत्सवजित करतात - ग्िानीन
 िृक्काचा आकार कसा असतो - घेिड्याच्या वबयासिं ारखा
 िृक्काचे कायाित्मक ि रचनात्मक एकक कोणते - नेफरोन
 एका िृक्कात वकती नेफरोन असतात - 10 लाख
 शरीरातील नायरोजनयक्त ु हानीकारक पदाथि यरु रयाच्या स्िरूपात कोठे तयार होतात - यकृ तात
 मानिी शरीरातील रक्त दररोज वकती िेळा िृक्कातनभ गाळले जाते - 400
 यरु े टर स्टोन ला िैज्ञावनक नाि काय - यरभ े टेरोलीथीअवसस
 यरु रनरी रक वकिंिा ब्लाडर ला िैज्ञावनक नाि काय - यरु ोलीथीअवसस
 नेफरोन failure मळ ु े कोणता रोग होतो - ब्राईट वडसीज वकिंिा Nephritis
 श्वसन सस्ं र्ा
 अन्नाचे पचन होऊन ऊजाि मक्त ु होण्याच्या वक्येला काय म्हणतात - श्वसन
 श्वसनाचे मख्ु यता वकती प्रकार असतात - दोन
 विनॉवक्सश्वसन मध्ये वकती ऊजाि प्राप्त होते - दोन एटीपी
 ऑक्सी श्वसन मध्ये वकती ऊजाि प्राप्त होते - 38 ए टी पी
 विनॉवक्सश्वसनाचे स्थान कोठे असते - पेशीद्रव्य
 ऑक्सी श्वसन नाचे स्थान कोठे असते - तिंतक
ु वणका ि पेशीद्रव्य
 ऑक्सी श्वसननानिंतर कोणते पदाथि तयार होतात - काबिन-डाय-ऑक्साईड ि पाणी
 विनॉवक्सश्वसन नतिं र कोणते पदाथि तयार होतात - ल्यावक्टक िवसड, ethanol
 नाकपडु ् यामध्ये कोणती ग्रिंथी असतात - bowman's ग्रिंथी
 म्यक
भ स ची वनवमिती कोठे होते - bowman's ग्रथिं ीमध्ये
 घशातनभ हिा श्वसन सिंस्थेत ज्या वछद्रामाफि त जाते त्याला काय म्हणतात - Glottis
 अन्न वगळताना Glottis हे वछद्र कोणत्या पडद्याने झाकले जाते - Epiglottis
 आिाज वनमािण करणारा भाग कोणता - किंठ
 किंठा मधील िोकल कॉडि ची लािंबी परुु षािंमध्ये वकती असते - िीस mm
 प्रजनन संस्र्ा
 िृषणबीजचे वनमीतीचे कायि कोन करतो - िृषण
 िृषण हे कोणत्या प्रकारची ग्रिंथी आहे - अिंतस्त्रािी
 िृषण कोणत्या नािाचे सिंपकािचे वनवमिती करतात - टेस्टोस्टेरोन
 जन्माच्या िेळी िृषण िृषणकोशात येत नसेल तर त्याला कोणता आजार म्हणतात - वक्प्टोकीवडझम
 शक् ु ाशय द्राि कोणता द्राि स्त्राितो - शक्ु ाशय द्राि
 िीयािच्या महत्त्िाचा घटक कोणता - शक् ु ाशय द्राि
 शक् ु ाणिंच्भ या पोषणासाठी महत्त्िाचा घटक कोणता - शक् ु ाशय द्राि
 प्रोस्टेट ग्रथिं ी कोणता द्राि स्त्रितात - प्रोस्टेट द्राि
 परुु षािंमध्ये मत्रभ नवलका हीच मत्रभ तसेच शक् ु ाणिंचभ े ही िहन करते वतला काय म्हणतात - कॉमन यरु ो जेनाईटल
डक्ट
 शक् ु ाणभ च्या कें द्रकात वकती गणु सत्रभ े असतात - 23
 चेतासंस्र्ा स्र्ान
 सिि जीिन वक्यािंमध्ये विवशष्ट सिंतलु न वकिंिा समन्िय राखण्याचे कायि करणाऱ्या सिंस्थेला काय म्हणतात
- चेतासिंस्था
 मानिी चेतासस्िं था कशाची वमळभन बनलेली असते - मेंद,भ मज्जारज्जभ , चेता
 मानिी चेतासिंस्था वकती भागात विभागली गेली आहे - तीन
 मध्यिती चेता सिंस्था कोणत्या भागािंनी वमळभन बनते - मेंदभ ि मज्जारज्जभ
 मानिी मेंदचभ े िजन अदिं ाजे कररती वकती असते - चौदाशे ग्रम
 किटीच्या आत मेंदिभ र वत्रस्तरीय सिंरक्षक आिरण असते त्याला काय म्हणतात -मवस्तष्ट्क आिरण
 ऐच्छीक वक्यािंिर वनयत्रिं न करणाऱ्या मेंदच्भ या भागाला काय म्हणतात - प्रमवस्तष्ट्क
 अनैवच्छक वक्या िर वनयिंत्रण करणाऱ्या मेंदच्भ या भागाला काय म्हणतात - मध्य मवस्तष्ट्क
 अनैवच्छक वक्या ि शरीराचा तोल सािंभाळण्याचे कायि मेंदचभ ा कोणता भाग करतो - पि मवस्तष्ट्क
 मेंदभ ि पररघीय चेता सस्िं थेला जोडणाऱ्या भागाला काय म्हणतात - मज्जारज्जभ
 ग्रंर्ी
 शरीरातील रासायवनक समन्ियाचे महत्त्िपणभ ि काम शरीरातील कोणते अियि करते - ग्रिंथी
 अतिं स्त्रािी ग्रथिं ी याच्िं या स्त्रािानिं ा काय म्हणतात - हामोन्स
 बायस्त्रािी ग्रिंथी यािंच्या स्त्रािािंना काय म्हणतात - एिंजाइम
 कोणत्या क्ातिं ीच्या वबघाडाचे पररणाम सिांगािर वदसतात - अतिं स्त्रािी ग्रथिं ी
 कोणत्या ग्रिंथीच्या वबघाडाचे पररणाम स्थावनक वदसतात - बाय स्त्रािी ग्रिंथी
 कोणत्या ग्रिंथी ला मास्टर ग्रिंथी म्हणतात - वपयवु षका ग्रिंथी
 GH or STH हामोन्सच्या अवत स्त्रािामळ ु े प्रौढामिं ध्ये कोणती लक्षणे वदसतात - Acromegaly
 GH or STH हामोन्सच्या अवत स्त्रािामळ ु े लहान मल ु ािंमध्ये कोणती लक्षणे वदसतात - Gigantism
 GH or STH हामोन्सच्या कमी स्त्रािामळ ु े प्रौढामिं ध्ये कोणती लक्षणे वदसतात - Simond disease
 GH or STH हामोन्सच्या कमी स्त्रािामळ ु े लहान मल ु ािंमध्ये कोणती लक्षणे वदसतात - Dwarfism
 के साच्या काळा रिंग कोणत्या हामोन्स मळ ु े होतो - Melanotropic hormone
 Adrenal gland यािंना कोणता हामोन वनयिंवत्रत करतो - adreno cortico tropic hormone
 िृक्का तील नेरोन चे वनयिंत्रण कोणते हामोन्स करतो - Anti diuretic hormone
पिीक्षेला जाता जाता अवश्य वाचा
 भारतीय वििाह कायद्याप्रमाणे मल ु ीचे लग्नाचे िय वकती आहे. - 18 िषे
 भारतीय वस्त्रयािंमध्ये सििसाधारण वहमोग्लोवबनची पातळी वकती असते. - बारा mg / dl
 वजल्हा रुग्णालय कोणामाफि त चालिली जातात - सेिाभािी सिंस्था
 ऑक्सीजन वसलेंडर चा िरचा कोणता रिंग असतो - पाढिं रा
 मानिी शरीर हे एखाद्या भट्टी सारखे काम करते ज्यामध्ये अन्न आरोपी इधिं न भरले जाते वनमािण होणाऱ्या उष्ट्णतेस
98.6 ° F िर मयािवदत ठे िण्याचे कायि तापमान कें द्र करते हे कें द्र कोठे असते. - मेंदमभ ध्ये
 हाडामिं धील दोष अथिा रोगाचा तपास लािण्यासाठी कोणती वकरणे िापरली जातात. - सयभ िवकरणे
 मळ ु व्याध असलेल्या रुग्णािंना कोणत्या प्रकारचा आहार घेण्याचा सल्ला द्यािा. - फायबर यक्त
ु
 झीरो पोवलओ कोणत्या कालािधीत देतात. - शन्ु य ते सात वदिस
 प्रवतरोध सिंस्थेच्या कायाित कोण मदत करते. - लोह
 आमला मध्ये कोणते मल भ द्रव्य असतेच. - हायड्रोजन
 प्रत्येक प्राथवमक आरोग्य कें द्रामाफि त वकती लोकािंना सेिा वदल्या जातात. - 30000
 Pulmonary embolism रोग वनदान झालेल्या रुग्णास कोणते औषध देणे आिर्शयक ठरते. - आय व्ही
वहप्यारीन
8. इसतहास वनलायनि नोट्स

● हडप्पा कालीन इसतहास -
1 ) इवतहासची साधणे वकती प्रकारची आहेत - भौवतक,वलवखत,मौवखक.
2 ) हडप्पा आवण मोहेंजोदडो ही शहरे कोणत्या वठकाणी आहेत - पावकस्तान.
3 ) इवतहासाची मौवखक साधणे कशाला म्हणतात - ओव्या,लोकगीते,लोककला.
4 ) िैवदक सावहत्य कोणत्या साधनातिं येत - वलवखत साधणे.
5 ) मातीची वशल्पे, रत्ने, दागदावगने या िस्तभ कोणत्या साधनात येत - भौवतक साधणे.
6 ) इ. स. प.भ 1500 पासनभ च्या इवतहासची मवहती कोणत्या िाड्मयातनभ वमळते - िेद.
7 ) हडप्पा सिंस्कृ तीचे उत्खनन प्रथम कोठे सरू ु झाले - पिंजाबमधील रािी नदीच्या काठी.
8 ) हडप्पा सिंस्कृ तीच्या मद्रु ा कोणत्या दगडापासनभ बनिले जात - स्टीएटाईट.
9 ) हडप्पा सस्िं कृ तीच्या मद्रु ा कोणत्या आकाराच्या असत - चौरस.
10 ) हडप्पा सस्िं कृ तीचा व्यापार कोणत्या वकनारायाने चालत असे - अरबी समद्रु .
11 ) हडप्पा सिंस्कृ तीचा रहास होण्यास कारणीभतभ असणारे घटक कोणते - महापरभ , व्यापारातील घट.
● इति प्रश् -
12 ) 1893 पासनभ कोणता उत्सि साजरा के ला जातो - गणपती उत्सि.
13 ) राष्ट्रीय सभेची स्थापना कधी झाली - 28 वडसेंबर 1885.
14 ) वद बाॅम्बे असोवसएशनचे सस्िं थापक कोण होते - जगन्नाथ शक िं रशेठ ि दादाभाई नौरोजी.
15 ) सत्यशोधक समाजाची स्थापना कधी झाली - 24 सप्टेंबर 1873.
16 ) न्यु इविं डया िृिपत्र कोणी काढल - वबवपनचिंद्र पाल.
17 ) चत:ु सत्रु ीची घोषणा कोणी के ली - दादाभाई नौरोजी.
18 ) बिंवकमचिंद्र चटजीने स्िातिंत्र्यचे कोणते गीत वलवहले आहे - ििंदमे ातरम.्
19 ) मवु स्लम लीग स्थापना वकती साली झाली - 1906.
20 ) 1914 मध्ये लोकमान्य वटळकानिं ी कोणता ग्रथिं वलवहला - गीतारहस्य.
21 ) गािंधी यगु ाचा कालखिंड वकती आहे - 1920-1947.
22 ) पिं. नेहरू यािंच्या नेतत्ृ िाखाली हगिं ामी सरकार कधी स्थापन झाले - 2 सप्टेंबर 1946.
23 ) इ. स. 1938 साली कोण हररपरु ा काँग्रेस अवधिेशनाचे अध्यक्ष झाले - सभु ाषचिंद्र बोस.
24 ) िैयवक्तक सत्याग्रहाचे पवहले सत्याग्रही कोण होते - आचायि विनोबा भािे.
25 ) दसु री गोलमेज पररषद कधी भरली - 1932.
26 ) काळ्या पाण्याची वशक्षा कोणाला देण्यात आली - लोकमान्य वटळक.
27 ) होमरूल चळिळ महणजे काय - स्िशासन.
28 ) ब्राह्मो समाजाची स्थापना कोणी के ली - राजा राममोहन राॅय.
29 ) आयांचे आरिंभकालीन लोकजीिन कशामध्ये प्रवतवबिंवबत झाले आहे - ॠग्िेद.
30 ) िास्को-द-गामाचे भारतात आगमन के व्हा झाले - इ. स. 1498.
31 ) कराची येथील नौसैवनकाचिं ा उठाि कोणत्या यद्ध ु नौके िर झाला - वहदिं स्ु थान.
32 ) परु ाणािंची सिंख्या वकती आहे - 18.
33 ) बहमनी राजािंची राजधानी कोणती - गल ु बगाि.
34 ) मीनाक्षी मिंवदर कोठे आहे - मदरु ाई.
35 ) 'गीतगोविदिं ' चे रचनाकर कोण - जयदेि.
36 ) अवजिंठयाच्या लेण्या कोणाशी सिंबविं धत आहेत - गप्तु कालीन.
37 ) फावहयान हा प्रिासी कोणत्या देशाचा होता - चीन.
38 ) गौतम बद्ध ु ािंना ज्ञानप्राप्ती कोठे झाली - गया.
39 ) हिा महल कोणत्या वठकाणी आहे - जयपरभ .
40 ) मराठा साम्राज्याचा शेिटचा पेशिा कोण - बाजीराि दसु रा.
41 ) भारताचे शेिटचे गव्हनिर जनरल कोण - सी. राजगोपालचारी.
42 ) विधिा वििाहाचे परु स्कार करणारे समाजसधु ारक कोण - धोंडो के शि किे.
43 ) 'काँग्रेस रे वडओ' कोण चालवित असे - उषा मेहता.
44 ) 1857 साली मिंगल पािंडेनी कोठे उठाि के ला - बराकपरभ .
45 ) भारतीय असिंतोषाचे जनक कोणास म्हटले जाते - बाळ वटळक.
● प्रबोिनयगु -
46 ) प्रबोधनाचे महत्त्िाचे मल्भ य कोणते आहे - मानितािाद.
47 ) छपाईयत्रिं ाचा शोध के व्हा लागला - इ. स. 1450.
48 ) प्रबोधनकालीन प्रगतीची कल्पना कोणाच्या उदाहरणािरून येऊ शकते - वलओनाडो-द-व्हीन्सी.
49 ) लवटन भाषेत कोणता धमिग्रिंथ होता - बायबल.
50 ) धमािच्या नािािर यरु ोपात जी चळिळ झाली वतला काय म्हणतात - धमिसधु ारणा चळिळ.
51 ) 1498 मध्ये भारताकडे येण्याचा सागरी मागि कोणी शोधला - िास्को-द-गामा.
52 ) कोणता खलाशी भारताच्या शोधात आवरके च्या दवक्षण टोकापयंत पोहोचला - बाथोलोम्यभ डायस.
●भाितात इग्रं जी सत्तेची स्र्ापना आसण सवस्ताि -
64 ) िास्को-द-गामा भारताच्या पविम वकनाय्यािरील कोणत्या वठकाणी येऊन पोहोचला - कावलकत.
65 ) डच, इग्रिं ज ि रें च व्यापारी भारतात के व्हा आले - सतराव्या शतकात.
66 ) इग्रिं ज ि रें च यािंच्यात जी तीन यध्ु दे झाले त्याना काय म्हणतात - कनािटक यध्ु दे.
67 ) भारतातील इग्रिं जी सिेचा पाया कुठे घातला गेला - बिंगालमध्ये.
68 ) 1764 साली वबहारमधील कोणत्या वठकाणी यद्ध ु झाले - बक्सार.
69 ) मिंगल पािंडेला फाशी के व्हा वदली गेली - 8 एवप्रल 1857.
70 ) वशिाजी महाराजाचिं ा राज्यावभषेक कोणत्या गडािर झाला होता - रायगड.
71 ) सरकारने भारतीय जनतेत फभट पाडण्यासाठी कोणत्या नीतीचा अिलिंब के ला - फोडा आवण राज्य करा.
72 ) राष्ट्रप्रेम ि सशस्त्र क्ािंती यािंचा सिंदेश कोणत्या मखु पत्राने भारतीयािंना वदला - गदर.
73 ) ताराबाई वशिंदे यािंनी 1882 साली कोणता ग्रिंथ वलवहला - स्त्री-परुु ष तल ु ना.
74 ) भारतामध्ये प्रबोधनयगु ास के व्हा सरू ु िात झाली - एकोवणसाव्या शतकात.
75 ) पावनपतची वतसरी लढाई 1761 मध्ये कोणा-कोणात झाली - बाजीराि पेशिे(दसु रे ) आवण अहमदशाह
अब्दाली.
76 ) पिंजाब मधील शीख राज्याचा सिंस्थापक कोण - रणवजतवसिंह.
77 ) आनिु िंवशकतेचा अभ्यास करणाऱ्या शास्त्राला काय म्हणतात - जनक ु शास्त्र.
78 ) मानि सदृर्शय िानर म्हणजे मानिाशी साम्य असणारा िानर याला काय म्हणतात - एप िानर.
79 ) जलाशयाची वनवमिती होण्यास वकती िषे लागली - 80 कोटी िषि.
80 ) मराठीतील इसिी हा शब्द कोणत्या नािाशी सबिं िंवधत आहे - येश.ु
81 ) हाताच्या कुशलतेने िापर करणारा मानि म्हणजे - कुशल मानि.
82 ) लवटन भाषेत होमो शब्दाचा अथि काय आहे - मानि.
83 ) आवरका आवशया आवण यरु ोप या खिंडात कोणत्या मानिाचे अिशेष आवण त्यासोबत त्याने बनिलेली हत्यारे
वमळाली आहेत - ताठ कण्याच्या.
9. सगं णक नोट्स नोट्स
 गणनवक्येसाठी िापरण्यात आलेले पवहले यिंत्र कोणते - कलक्यल ु ेटर
 दरभ दशिन सचिं ाचा शोध कोणी लािला - जॉन लॉगी बेअडि
 सिंगणकाचे िगीकरण त्याच्या कायि पद्धतीनसु ार वकती प्रकारात के ले जाते -3
 सिंगणकाची 1 MB मेमरी = वकती - 1024 kilobytes
 सेकिंदाला 1000000000000(वरवलयन ) वक्या करणारा कॉम्प्यटु र कोणता - सपु र
 वििंडोज ऑपरे वटिंग वसवस्टम ही कोणत्या किंपनीची आहे - मायक्ोसॉफ्ट
 कोणत्या साली IBM किंपनीने त्याचिं ा पवहला सगिं णक तयार के ला - 1950
 वनरपेक्ष ि सापेक्ष पद्धती कोणत्या सिंगणकामध्ये िापरतात - हायब्रीड
 सिंगणकाच्या वतसऱ्या वपढीमध्ये कशाचा िापर के ला जातो - IC
 …….. हे सिािवधक मेमरी दशििणारे पररमाण आहे - वगगा बाईटस
 कॉम्प्यटु सि च्या अतिं गित गरजाचिं े व्यिस्थापन करणारे कोणते सॉफ्टिेअर हे बक ग्राउिंड सॉफ्टिेअर होय - वसवस्टम
सॉफ्टिेअर
 िडि प्रोसेसर, इलेक्रॉवनक स्प्रेडशीटस,् डेटा बेस मनेजसि ि ग्रावफक प्रोग्रम्स या सिि गोष्टी कोणत्या प्रकारात
मोडतात - ॲवप्लके शन सॉफ्टिेअर
 कॉम्प्यटु रला कसे काम करायचे यासाठी……. यामध्ये पायरीपायरीने सचभ ना वदल्याल्या असतात - प्रोग्रम
 नेहमी िापरले जाणारे ॲप्लके शन दाखविण्यासाठी कोणत्या ग्रावफकल ऑब्जेक्टस् चा िापर होतो - आयकॉन्स
 सॉफ्टिेअरला ………. असेही म्हणतात - प्रोग्रम्स
 कशाचा िापर करून वििंडोज ऑपरे वटिंग वसवस्टमच्या स्क्ीन िरील कुठल्याही भागात सहज प्रिेश करता येतो -
माऊस
 कीबोडि िरील 0 ते 9 क्माक िं असणाऱ्या कीजला काय म्हणतात - न्यमभ ररक कीज
 फीचसि ऑन अथिा ऑफ करण्यासाठी िापरण्यात येणाऱ्या कप्स लॉक सारख्या कीजना काय म्हणतात - टॉगल
कीज
 GUI म्हणजे……….. - ग्राफीकल यजु र इटिं रफे स
 वमनी कॉम्प्यटु सिना………… म्हणनभ ही ओळखले जाते - वमडरें ज कॉम्प्यटु सि
 रँ डम अक्सेस मेमरी…… आहे - अस्थायी
 सिंस्थेमध्येच िापरायच्या उच्च दजािची जरुरी नसलेल्या कामासाठी कोणता वप्रिंटर िापरतात - डॉट मवरक्स वप्रिंटर
 विमानािंमध्ये तलु नात्मक वनरीक्षणासाठी कोणता सिंगणक िापरतात - ॲनालॉग
 वििंडोज ऑपरे वटिंग वसवस्टम कोणत्या साली मायक्ोसॉफ्ट किंपनीने बाजारात आणली - 1985
 अक्षरे ि खणु ा ओळखणाऱ्या इनपटु उपकरणास काय म्हणतात - MICR
 कीबोडि, माऊस, मॉवनटर ि वसवस्टम यवु नट यानिं ा एकवत्रत पणे……… असेही म्हणता येईल - हाडििेअर
 ………. हा पाॅईवटिंग वडव्हाईस आहे - माऊस
 आिाजाचे इनपटु वडव्हाईस म्हणनभ साधारणपणे कोणते वडव्हाईस िापरतात - मायक्ोफोन
 कोणते उपकरण आधी रे कॉडि के लेले आिाज व्होकालाईज करते - व्हाईज आऊटपटु वडव्हाईस
 इमेजची स्पष्टता कशािर अिलिंबनभ असते - ररझॉल्यश ु न
 HD TV म्हणजे ………. - हाय डेवफनेशन टेवलवव्हजन
 टच स्क्ीनमध्ये इन्रारे ड वकरण कुठल्या वदशेने असतात - वझगझग (नागमोडी )
 उिरपवत्रका तपासण्यासाठी कोणत्या वडव्हाईस चा िापर के ला जातो - ओएमआर (OMR )
 यवु नव्हसिल प्रॉडक्ट कोड िाचनासाठी कोणत्या प्रकारचा स्कनर िापरतात - बार कोड रीडर
 कोणते वप्रिंटर हे उच्च प्रतीचे वप्रिंट तयार करते आवण ते स्िस्त असते - इक
िं जेट
 डेस्कटॉप मॉवनटसिलाच दसु रे नाि काय आहे - CRT
 कीबोडि चा शोध कोणी लािला - आयबीएम (IBM )
 शॉटिकट साठी फिंक्शन कीज ऐिजी कोणत्या कीज िापरल्या जातात - कॉवम्बनेशन कीज
 कीबोडि िरील बाण असणाऱ्या कीजना काय म्हणतात - नविगेशन कीज
 सिंगणकामधील फाईलच्या नािामध्ये जास्तीत जास्त वकती अक्षरे असभ शकतात - 255
 भारताचा पवहला सपु र कॉम्प्यटु र कोणत्या शास्त्रज्ञाच्या कुशल नेतत्ृ िाखाली बनविण्यात आला - डॉ.विजय
भटकर
 DVD ची स्टोअरे ज क्षमता वकती असते - 4.7 वगगा बाईटस
 CD ची साठिण क्षमता वकती असते - 700 MB
 ज्या साधनािंत डेटा अबावधत राहतो अशा स्टअरे जला काय म्हणतात - सेकिंडरी स्टोअरे ज
 स्टाटि बटन, वक्िक लॉिंच टभलबार आवण नोटीवफके शन एररया हे सिि घटक कोणत्या बारच्या अतिं गित असतात -
टास्क बार
 िडि प्रोसेसर, स्प्रेडशीट प्रेझेंटेशन, ग्रावफक्स ि डाटाबेस या सॉफ्टिेअर सिंचाला काय म्हणतात - ऑवफस सटभ
 ई- कॉड यानिं ी कोणत्या साली ररलेशन डाटाबेस ही पद्धत सरू ु के ली - 1970
 मायक्ोसॉफ्ट िडिने तयार के लेली फाईल हाडि वडस्क िर सेव्ह के ल्यािर फाईलच्या नािापढु े कोणते एक्स्टेंशन
वदसते - DOC
 प्रोग्रम वचत्रे ि लोगो काढण्यासाठी कशाचा िापर होतो - कोरल ड्रॉ
9. चालू घडामोडी वनलायनि नोट्स

1 ) कोरोना विषाणचभ ा उगम कधी ि कोणत्या शहरात झाला - 31 वडसेंबर 2019 रोजी, चीन.
2 ) .जागवतक आरोग्य सिंघटनेने कोरोना विषाणल भ ा कोणते नाि वदले आहे - COVID-19
3 ) .WHO ने आतापयंत वकतीिेळा जागवतक आरोग्य आणीबाणी जाहीर के ली आहे - 7 िेळा
4 ) .भारतात कोरोना चा पवहला रुग्ण कोठे आढळला - के रळ
5 ) .भारतामधील कोरोना िरील उपचारासाठी प्लाझ्मा थेरेपीचा िापर करणारे पवहले शासकीय रुग्णालय कोणते- द
वकिंग जॉजि विद्यापीठ
6 ) .जागवतक आरोग्य सिंघटनेने कोरोना विषाणल भ ा 'जागवतक महामारी म्हणनभ के व्हा घोवषत के ले - 11 माचि 2020
7 ) .कोरोना विषाणचभ े िैज्ञावनक नाि काय - सोसि सीओव्ही-2
8 ) .कोविड -19 च्या प्रवतबधिं ात्मक वनयोजनासाठी वनवित के लेले कलर कोड - 1 ) रे ड झोन - सिािवधक रुग्ण
असणारा भाग, 2 ) ऑरें ज झोन- रे ड आवण ग्रीन झोन मधील भाग, 3 ) ग्रीन झोन - एकही रुग्ण नसणारा भाग.
9 ) .कोविड -19 विरुद्ध लढा देण्यासाठी शासनाने कोणते मोबाईल ॲप सरू ु के ले - आरोग्य सेतभ ॲप
10 ) .महाराष्ट्रात कोरोनाचा पवहला रुग्ण कोणत्या शहरात आढळला. - पणु े
11 ) .आपल्या लोकािंना मोफत आवण कशलेस विमा सिंरक्षण देणारे देशातील पवहले राज्य - महाराष्ट्र
12 ) .सिंयक्त
ु राष्ट्र सरु क्षा पररषदेिर (UNSE ) कोणत्या देशाची अस्थायी सदस्य म्हणनभ झाली - भारत
13 ) .वहदिं ी महासागर आयोगाचा(IOC ) भारत हा वकती निंबर चा वनरीक्षक देश ठरला - पाच निंबरचा
14 ) .जागवतक आरोग्य सिंघटनेने 2020 हे िषे कशाचे िषि म्हणनभ साजरे के ले - आतिं रराष्ट्रीय नसि ि दाईचेिं िषे
15 ) .भारतीय हिाई दलात" फायटर पायलट " म्हणनभ वनिड झालेली महाराष्ट्रातील पवहली मवहला कोण आहे -
अिंतरा मेहता
16 ) .ग्रामविकास विभागामाफि त राबिण्यात येत असलेल्या स्माटि ग्राम योजनेस कोणाचे नाि देण्यात आले. - 'आर.
आर. पाटील सिंदु र गाि परु स्कार योजना
17 ) .डोनाल्ड रम्प हे भारताला भेट देणारे वकतिे अमेररकन अध्यक्ष ठरले - सातिे
18 ) .नमस्ते TRUMP या कायिक्मानतिं र भारत ि अमेररके दरम्यान कोणते तीन करारािर स्िाक्षरी करण्यात आल्या
- सिंरक्षण क्षेत्र, आरोग्य क्षेत्र, तेल क्षेत्र.
19 ) नमस्ते TRUMP हा कायिक्म जगातील सिाित मोठ्या स्टेवडयमिर पार पडला त्या स्टेवडयमचे नाि काय -
मोटेरा
20 ) .मिंबु ई उच्च न्यायालयाचे 45 िे मख्ु य न्यायाधीश म्हणनभ 2020 मध्ये कोणाची वनिड झाली - न्यायमतभ ी
दीपाक िं र दिा.
21 ) .पवु लत्झर परु स्कार हा परु स्कार कोणत्या क्षेत्रामध्ये कायि करणाऱ्या व्यक्तींना वदला जातो - पत्रकाररता, सावहत्य,
सिंगीत ि नाटक
22 ) .2020 पवु लत्झर परु स्कार हा पत्रकाररता क्षेत्रातील िैवशष्ट्यपणभ ि छायावचत्रण साठीचा परु स्कार कोणाला जाहीर
झाला - छायावचत्रकार चन्नी आनदिं , मख्ु तार खान, दार यासीन.
23 ) .2020 साठी देण्यात येणारा राजषी शाहू परु स्कार कोणाला जाहीर झाला ि कोणत्या कायािसाठी - डॉक्टर
तात्याराि लहाने, िैद्यकीय कायािसाठी
24 ) .तात्याराि लहाने याना जाहीर झालेला राजषी शाहू परु स्कार वकतव्या क्मािंकाचा आहे - 35 व्या
25 ) .2020 मध्ये' ररचडि डॉवक्सन 'हा परु स्कार वमळणारे पवहले भारतीय कोण ठरले - जािेद अख्तर
38)2019 चा रमन मगसेस परु स्काराने कोणत्या भारतीय व्यक्तीला सन्मावनत करण्यात आले - रविश कुमार
39)आिापयंत वकतीिेळा रमन मगसेस परु स्कार कोणालाही देण्यात आला नाही - 3 िेळा
40)आतापयंत महाराष्ट्रातील वकती व्यवक्तिंना भारतरत्न परु स्कार प्राप्त झाला आहे - नऊ
41)भारतरत्न परु स्काराची सरु िात कोणत्या िषािपासनु झाली?ि आतापयंत वकती लोकािंना देण्यात आला -1954
,48
42).2021 मध्ये पद्मविभषभ ण परु स्कार एकभण वकती जणािंना प्राप्त झाला -7
43).2021 मध्ये पद्मभषभ ण परु स्कार एकभण वकती जणािंना प्राप्त झाला - 10
44).2021 मध्ये पद्मश्री परु स्कार एकभण वकती जणानिं ा प्राप्त झाला - 102
45).पद्मविभषभ ण,पद्मभषभ ण,पद्मश्री या परु स्कार विजेत्यािंमध्ये महाराष्ट्रातील सहा व्यक्तीचा समािेश आहे त्या
कोणत्या - रजनीकािंत श्रॉफ - पद्मविभषभ ण, वसिंधतु ाई सपकाळ-पद्मश्री, वगरीश प्रभणु े-पद्मश्री , परशरु ाम गिंगािणे-
पद्मश्री , जयििंतीबेन पोपट-पद्मश्री , नामदेि कािंबळे - पद्मश्री
46).2021 चा भारतरत्न परु स्कार कें द्र सरकारतफे कोणाला जाहीर करण्यात आला - कोणालाही नाही
47).शािंततेचा नोबेल परु स्कार 2020
जागवतक स्तरािर अत्यतिं महत्त्िाचा मानला जाणारा 2020 यािषीचा शातिं तेचा नोबेल परु स्कार कोणाला देण्यात
आला- जागवतक अन्न कायिक्म ( िल्डि फभड प्रोग्राम ) ( WFP -World Food Programme ) या सिंस्थेला
देण्यात आला आहे.
10. सामान्य ज्ञान वनलायनि नोट्स
भाितातील सवकप्रर्म व शेवटचे -

●भाितातील सवाकत प्रर्म मसहला (िाजकीय क्षेत्र) -
 भारताच्या (वदल्लीच्या) तख्तािरील पवहली मवु स्लम स्त्री राज्यकती -: रवझया सल ु ताना (१२३६-४०)
 भारतातील पवहली मवहला राज्यपाल : सरोवजनी नायडभ (आग्रा-अिध १९४७)
 भारतातील पवहली मवहला मख्ु यमिंत्री : सचु ेता कृ पलानी (उ. प्रदेश १९६३-६७)
 भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या पवहल्या स्त्री अध्यक्षा : अनी बेझिंट (१९१७-कोलकाता अवधिेशन)
 भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या पवहल्या भारतीय स्त्री अध्यक्षा : सरोवजनी नायडभ (१९२५ कानपरभ )
 भारताच्या पवहल्या मवहला पिंतप्रधान : श्रीमती इविं दरा गािंधी (१९६६)
 'यनु ो' च्या आमसभेतील पवहल्या भारतीय मवहला अध्यक्षा : श्रीमती विजयालक्षमी पिंवडत (१९५३)
 भारतातील पवहली मवहला मेयर : अरूणा असफ अली (वदल्ली-१९५८)
 भारताच्या परदेशातील पवहल्या मवहला राजदतभ : सी. बी. मथु ाम्मा (पररस येथे)
 भारताच्या पवहल्या मवहला राष्ट्रपती : श्रीमती प्रवतभाताई पाटील
 भारतीय लोकसभेच्या पवहल्या मवहला सभापती : श्रीमती मीराकुमार (२००९)
 कें द्रीय कवबनेट मिंत्रीपद भषभ विणारी पवहली मवहला : राजकुमारी अमृता कौर (आरोग्य मिंत्री)
 पवहली भारतीय मवहला महापौर : सल ु ोचना मोदी (मिंबु ई, १९५६)
 लोकसभेच्या पवहल्या मवहला सरवचटणीस : स्नेहलता श्रीिास्ति (वडसेंबर २०१७)
 राज्यसभेच्या पवहल्या मवहला सरवचटणीस : व्ही. एस. रमादेिी (१९९३-१९९७)
● भाितातील सवाकत प्रर्म मसहला (प्रशासकीय क्षेत्र) -
 भारतातील पवहली मवहला बररस्टर : कानेवलन सोराबजी भारत : पवहल्या मवहला (IPS) अवधकारी : वकरण बेदी
(१९७२)
 महाराष्ट्र : पवहल्या मवहला (IPS) अवधकारी : मीरा बोरिणकर
 भारत : पवहल्या मवहला पोलीस महासिंचालक (DGP) : कािंचन भट्टाचायि
 सिोच्च न्यायालयाच्या पवहल्या मवहला न्यायाधीश : न्या. मीरासाहीब फावतमा बीबी (१९८९)
 उच्च न्यायालयाच्या पवहल्या मवहला मख्ु य न्यायाधीश : न्या. लैला शेठ (वहमाचल प्रदेश-१९९१)
 कें द्रीय लोकसेिा आयोगाच्या (UPSC) पवहल्या मवहला अध्यक्षा : रोझ वमवलयन बेथ्यभ
 पवहली मवहला IAS अवधकारी : अन्ना राजम जॉजि (१९५०)
 भारताच्या पवहल्या मवहला मख्ु य मावहती आयक्तु : श्रीमती दीपक सिंधभ (२०१३)
 नीती आयोगाच्या (NITI) पवहल्या CEO ि पवहल्या मवहला CEO : श्रीमती वसिंधश्रु ी खल्ु लर
 स्टेट बँक ऑफ इविं डयाच्या (SBI) पवहल्या मवहला अध्यक्षा : अरुिंधती भट्टाचायि
 सरदार िल्लभभाई पटेल राष्ट्रीय पोलीस अकादमी (हैद्राबाद)च्या पवहल्या मवहला प्रमख ु : अरुणा बहुगणु ा
(२०१४)
 भारताच्या पवहल्या मवहला विदेश सवचि : चोवकला अय्यर भारताच्या पवहल्या मवहला मख्ु य वनिडणक भ आयक्त
ु
: व्ही. एस. रमादेिी (१९९०)
 सिोच्च न्यायालयात थेट न्यायमतभ ीपदी वनयक्त
ु होणाऱ्या पवहल्या मवहला िकील : न्या. इदिं भ मल्होत्रा (जाने.
२०१८)
 लिंडनमधील ओल्ड बेली कोटािच्या पवहल्या गौरे तर (Non-White) न्यायाधीश : अनजु ा धीर (एवप्रल २०१७)
 सीमा सरु क्षा दलातील (BSF) पवहली मवहला लढाऊ अवधकारी : तनश्रु ी पररक
 पवहली भारतीय मवहला डॉक्टर : डॉ. कदवम्बनी गािंगल
ु ी
 अमेररके त वशक्षण घेणाऱ्या पवहल्या भारतीय मवहला : डॉ. आनिंदी गोपाळ जोशी
●भाितातील सवाकत प्रर्म मसहला (कला, क्रीडा, शैक्षसणक व सांस्कृसतक क्षेत्र) -

 नोबेल विजेत्या पवहल्या भारतीय मवहला : मदर तेरेसा (१९७९ - शािंतता)
 भारतरत्न विजेती पवहली भारतीय मवहला : इविं दरा गािंधी (१९७१)
 पद्मश्री परु स्कार विजेती पवहली भारतीय मवहला : अिसरला कन्याकुमारी
 ज्ञानपीठ परु स्कार विजेती पवहली भारतीय लेवखका : श्रीमती आशापणभ ाि देिी (१९७६)
 सावहत्य अकादमी परु स्कार विजेती पवहली लेवखका : अमृता प्रीतम (१९५६)
 दादासाहेब फाळके परु स्कार विजेती पवहली मवहला अवभनेत्री : देविका राणी (१९७०)
●भाितातील सवाकत प्रर्म मसहला (शौयक) -
 भारताची पवहली मवहला क्ाविं तकारक : मादाम वभकाजी कामा (१८६१-१९३६)
 भारतीय ििंशाची पवहली मवहला अिंतराळ विरािंगणा : कल्पना चािला
 अशोकचक् विजेती पवहली भारतीय मवहला : नीरजा भानोत (१९८६)
 इविं ग्लश खाडी पार करणारी पवहली भारतीय मवहला : आरती सहा (गप्तु ा), २८ सप्टेंबर १९५९
 एव्हरे स्ट सर करणारी पवहली भारतीय मवहला : प्रा. बचेंद्री पाल (१९८४) .
 एव्हरे स्ट सर करणारी जगातील ि भारतातील पवहली वदव्यागिं मवहला : अरुवनमा वसन्हा (मे २०१३) उिर प्रदेश
 एव्हरे स्ट सर करणारी सिाित तरुण भारतीय मवहला : मालिथ पणभ ाि (१३ िषे ११ मवहने) (आिंध्र प्रदेश)
 एव्हरे स्ट सर करणारी पवहली माता :अश िं भ जामसेन्पा (एकभण ५ िेळा)
● भाितातील सवाकत प्रर्म पुरुष (िाजकीय क्षेत्र)
 भारतातील पवहला मघु ल सम्राट : बाबर (१५२६-१५५६)
 बिंगालचा (फोटि विल्यम) पवहला गव्हिनर जनरल : िॉरन हेवस्टिंग्ज (१७७३ ते १७८५)
 भारताचा पवहला गव्हिनर जनरल : लॉडि विल्यम बेंवटक (१८३३ ते १८३५)
 भारताचा पवहला व्हाइसरॉय : लॉडि कवनिंग (१८५८)
 भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसचे पवहले अध्यक्ष : व्योमेशचिंद्र बनजी (१८८५)
 स्ितिंत्र भारताचे पवहले गव्हनिर जनरल : लॉडि माऊिंट बटन (१९४७)
 स्ितिंत्र भारताचे पवहले भारतीय गव्हनिर जनरल : सी राजगोपालाचारी (जनभ १९४८)
 भारताच्या कें द्रीय कायदा मिंडळाचे पवहले भारतीय अध्यक्ष : विठ्ठलभाई पटेल
 स्ितिंत्र भारताचे पवहले राष्ट्रपती : डॉ. राजेंद्र प्रसाद
 स्ितिंत्र भारताचे पवहले उपराष्ट्रपती : डॉ. सििपल्ली राधाकृ ष्ट्णन स्ितिंत्र
 भारताचे पवहले पिंतप्रधान : पिं. जिाहरलाल नेहरू
 स्ितिंत्र भारताचे पवहले उपपिंतप्रधान : सरदार िल्लभभाई पटेल
●भाितातील सवाकत प्रर्म पुरुष (प्रशासकीय क्षेत्र) -
 स्ितिंत्र भारताचे पवहले सेनाप्रमखु : जनरल कररअप्पा
 भारताचे पवहले वफल्ड माशिल : माणेकशा
 भारताचे पवहले भदभ ल प्रमख ु : जनरल राजेंद्र वसगिं
 भारताचे पवहले नौदल प्रमख ु : आर. डी. कटारी
 भारताचे पवहले हिाईदल प्रमख ु : एस. मख
ु जी
 भारताचे प्रथम रँ ग्लर (कें ब्रीज) : आनिंद मोहन बोस
 ICS परीक्षा पास होणारे प्रथम भारतीय : सरु ें द्रनाथ बनजी (पद स्िीकारले नाही)
 पवहला भारतीय ICS अवधकारी : सत्येंद्रनाथ टागोर
 सिोच्च न्यायालयाचे पवहले भारतीय सरन्यायाधीश : न्या. हररलाल कवनया
 वजल्हावधकारीपदी वनिड होणारी पवहली अधिं व्यक्ती : कृ ष्ट्णगोपाल वतिारी (२०१४ उमाररया वजल्हा)
 आ. न्यायालयाचे पवहले भारतीय न्यायाधीश : सर बी. एन. राि (१९५०-५४)
 भारताचे पवहले शीख सरन्यायाधीश : न्या. जे. एस. खेहर आवशयान
 (ASEAN) राष्ट्रासिं ाठी पवहले भारतीय राजदतभ : सरु े श रे ड्डी (२०१४)
●भाितातील सवाकत प्रर्म परुु ष (कला, क्रीडा व सांस्कृसतक क्षेत्र) -

 ऑवलवम्पकमध्ये भारतातफे पवहले िैयवक्तक पदक विजेते : खाशाबा जाधि, कुस्ती (१९५२-हेलवसक िं ी)
 भारतीय कसोटी वक्के ट सिंघाचे पवहले कणिधार : कनिल सी. के . नायडभ (१९३२-३४)
 नोबेल परु स्कार विजेते पवहले भारतीय (सावहत्याचा नोबेल) : रिींद्रनाथ टागोर (१९१३, गीतािंजली)
 ९ देशातील ९ सामद्रु धन्ु या पार करणारा पवहला भारतीय : आवदत्य राऊत (पणु े)
 तेजस विमानातनभ प्रिास करणारे पवहले विदेशी नागररक : एन. ई. हेन; वसगिं ापरभ चे सरिं क्षण मिंत्री (२८ नोव्हेंबर
२०१७)
●भाितातील शेवटचे -
 भारतातील शेिटचा मघु ल सम्राट : बहादरु शहा जफर दसु रा (१८५७)
 भारताचा शेिटचा गव्हिनर जनरल : लॉडि कवनिंग (१८५८)
 भारताचे शेिटचे व्हाईसरॉय : लॉडि माऊिंट बटन (१९४७)
 स्ितिंत्र भारताचे शेिटचे गव्हनिर जनरल : सी राजगोपालाचारी (राजाजी)
 भारतातनभ सिाित शेिटी वनघनभ जाणारे परकीय : पोतिवु गज (१९६१)
●भाितास भेट देणािे पसहले पिकीय -

 भारतास भेट देणार पवहला चीनी प्रिासी : फावहयान
 भारतािर स्िारी करणारा पवहला यरु ोवपयन योध्दा : अलेक्झािंडर
 भारतास भेट देणारे पवहले वब्रवटश पिंतप्रधान : हेराल्ड मकवमलन
 भारतास भेट देणारे पवहले अमेररकन अध्यक्ष : आयसेन हॉिर
 भारतास भेट देणारे पवहले रवशयन अध्यक्ष : वनकोलाय बल्ु गावनन
 भारतात िसाहत स्थापन करणारे पवहले परकीय : पोतिवु गज
 भारतािर आक्मण करणारा पवहला मवु स्लम बादशहा : मोहम्मद वबन कावसम (इ.स.पिभ ि ७१२)
●भाितातील सवाकत प्रर्म उपक्रम (सिं क्षण क्षेत्र) -

 भारताचा पवहला अणस्ु फोट (सािंकेवतक नाि : आवण बध्ु द हसला) : पोखरण (राजस्थान १८ मे १९७४)
 भारताची पवहली अणभु ट्टी : 'अप्सरा' (तारापरभ -१९५६) .
 भारताचे पवहले क्षेपणास्त्र : पृथ्िी
 भारताची पवहली अटिं ावक्टिका मोवहम : वडसेंबर १९८१ (डॉ. एस.् झेड. कासीम)
 भारताचा पवहला उपग्रह : आयिभट (१९ एवप्रल १९७५ सहकायि रवशया)
●भाितातील सवाकत प्रर्म उपक्रम (सांस्कृसतक क्षेत्र)

 भारतातील पवहले दरभ दशिन कें द्र (प्रायोवगक तत्त्िािर) : वदल्ली (१९५९)
 भारतात दरभ दशिनच्या वनयवमत प्रसारणास सरू ु िात : १९६५
 भारतातील पवहला बोलपट : आलम आरा (१९३१-आदेवशर इराणी)
 भारतातील पवहला मक भ पट : राजा हररििंद्र (१९१३) (दादासाहेब फाळके )
 भारतातील पवहले योग विद्यापीठ : अहमदाबाद, गजु रात (२०१३)
 भारतातील पवहला जैि-सािंस्कृ वतक पाकि : भिु नेश्वर (ओवडशा)
 भारतातील पवहले प्लास्टीक विद्यापीठ : िापी (गजु रात)
 भारतातील पवहले इ-िृिपत्र : द वहदिं भ
●भाितातील सवाकत प्रर्म उपक्रम (वाहतूक, दळणवळण, संदेशवहन) -

 पवहली भारतीय रे ल्िे (ग्रेट इविं डयन पेवननसल ु ार रे ल्िे) : बोररबिंदर - ठाणे (१६ एवप्रल १८५३)
 पवहली भारतीय विद्यतु रे ल्िे : मिंबु ई (CST) त कुलाि (३ फे ब्रिु ारी १९२५)
 सिंपणभ ि भारतीय बनािटीची पवहली लोकल : मेधा
 रे ल्िे भारतातील पवहली मोनोरे ल : िडाळा ते चेंबरभ , मिंबु ई (२०१४)
 देशातील पवहले पोस्ट ऑवफस पासपोटि सेिा कें द्र : म्हैसरभ (कनािटक)
 भारतातील पवहला विकास कायिक्म : समदु ाय विकास कायिक्म (१९५२)
 भारतातील पवहले आकाशिाणी कें द्र : मिंबु ई (१९२७) राष्ट्रीयीकरण-१९३६
 भारतात पवहली वबनतारी सिंदश े यिंत्रणा (टेवलग्राफ लाईन)सरू
ु : कोलकाता ते डायमिंड हाबिर (१८५१)
●भाितातील सवाकत प्रर्म उपक्रम (औद्योसगक क्षेत्र) –
 भारतातील पवहली कागद वगरणी : सेहरामपरभ (प. बगिं ाल : १८३२)
 भारतातील पवहली कापड वगरणी : दादर, मिंबु ई (महाराष्ट्र : १८५४)
 भारतातील पवहली ताग वगरणी : ररश्रा, कोलकाता (१८५५)
 भारतातील पवहला तेलशवु ध्दकरण कारखाना : वदग्बोई (आसाम : १९०१)
 भारतातील पवहला वसमेंट कारखाना : चेन्नई (१९०४)
 १ हजार मेगािट िीजवनवमितीचा पवहला अणप्रु कल्प : कुडनकुलम (तावमळनाडभ )
 भारतातील पवहले विशेष आवथिक क्षेत्र (SEZ) : कािंडला (गजु रात)
 भारतातील पवहला जडपाणी प्रकल्प : नानगल,पजिं ाब (१९६१)
 बािंधकाम क्षेत्रातील टाकाऊ सावहत्याच्या पनु िािपराचा देशातील पवहला प्रकल्प : वदल्ली
● सवकप्रर्म िाज्ये -
 भावषक तत्त्िािर स्थापन झालेले भारतातील पवहले राज्य : आिंध्र प्रदेश (१९५३)
 भारतातील पवहले १००% साक्षर राज्य : के रळ
 भारतातील पवहले सेंवद्रय राज्य ि पवहले वनमिल राज्य : वसक्कीम
 प्लवस्टक मतदान ओळखपत्र मतदारािंना िाटणारे पवहले राज्य : वत्रपरु ा
 जन-सरु क्षा कायदा करणारे पवहले राज्य : आिंध्र प्रदेश
 रवगिंग विरोधी कायदा करणारे पवहले राज्य : तावमळनाडभ
 मानिावधकार न्यायालय सरू ु करणारे पवहले राज्य : पविम बगिं ाल
 लोकायक्त ु सिंमत करणारे पवहले राज्य : उिराखड
 देशातील पवहले के रोवसनमक्त ु राज्य : वदल्ली
 के रोसीन थेट लाभ हस्तािंतरण (DBT) राबविणारे पवहले राज्य: झारखिंड
 मानिी दधभ बँक (जीिनधारा) चालविणारे पवहले राज्य : राजस्थान (जयपरभ ), २६ माचि २०१४
 भारतातील पवहले काबिनमक्त ु राज्य : वहमाचल प्रदेश
 भारतातील पवहले बाल न्यायालय सरू ु करणारे राज्य (कें .प्र.) : वदल्ली
 भारतातील पवहले मवहला न्यायालय सरू ु करणारे राज्य : प. बगिं ाल (मालदा, २०१३)
 वमनरल िॉटर बाटल्यािंिर बिंदी घालणारे पवहले राज्य : वसवक्कम
ऑसफससक ऑनलाइन अकडमी (OOAcademy)
मिाठी व्याकिण शॉटक नोट्स
मिाठीचे वणकसवचाि
सवक स्पिाक पिीक्षा करिता उपयुक्त नोट्स करिता संपकक 8010457760
Indian Economy
 बोलणारा ि ऐकणारा यािंना जोडणारा पल भ म्हणजे……... होय. - भाषा
 आपल्या मराठी भाषा लेखनासाठी………..वलपीचा िापर करतात. - देिनागरी
 कोणत्या वलपीत ध्िनीचा स्ितिंत्र िणि आहे - देिनागरी वलपी
 मराठी देिनागरी वलपी काही काळ मरु ड घालनभ वलवहण्याची पद्धत होती, वतला …….म्हणतात.- 'मोडी वलपी'
 आपल्या घरात बोलली जाणारी भाषा म्हणजे ........ भाषा होय.- मातृभाषा
 मराठी िणिमालेत एकिंदर वकती िणि आहेत? - ५०
 भाषेचे एकभण वकती प्रकार आहेत? -२
 भाषेचे दोन प्रकार कोणते - द्रविडीयन भाषा, आयि भाषा
 आपल्या स्िाभाविक बोलण्याला काय म्हणतात - गद्य
 कोणत्या वलपीस गाधिं ारी वलपी म्हणनभ सद्ध
ु ा ओळखली जाते - खरोष्ठी
 मळ
ु शब्दाला व्याकरणात काय म्हणतात - प्रकृ ती
 पारिंपाररक मराठी िणिमालेत एकभण .... िणि आहेत. - ५०
 मराठी भाषेतील पवहला वशलालेख इ.स. ९८३ मध्ये कोठे आढळला - श्रिणबेळगोळ
 "भाषा" हा शब्द कोणत्या सिंस्कृ त धातिभ रून आलेला आहे -भाष्
 परभावषय शब्दाचे वकती उपप्रकार आहेत -२
 परभावषय शब्दाचे दोन उपप्रकार कोणते आहेत. - 1 ) परकीय वकिंिा विदेशी शब्द 2 ) स्िदेशी
 मराठी भाषा कोणत्या भाषािंपासनभ विकवसत झाली आहे? -सिंस्कृ त-प्राकृ त
 ठराविक क्माने आलेल्या अक्षराच्िं या समहभ ाला काही अथि प्राप्त झाला तर त्याला काय म्हणतात - शब्द
 अक्षरे कशाने बनलेली असतात - शब्द
 अक्षरे या आपल्या ध्िनीच्या वकिंिा आिाजाच्या खणु ा आहेत म्हणनभ त्या अक्षरािंना … म्हणतात - ध्िवनवचन्हे
 आपल्या तोंडािाटे वनघणा-या मल ु ध्िनींना आपण……... असे म्हणतो. - िणि
 मराठी भाषेतील िणांचे प्रकार वकती ि कोणते - 3 ,स्िर, स्िरादी, व्यिंजन
 िणिमालेतील कोणत्या बारा िणांना स्िर असे म्हणतात. - अ पासनभ औ पयंतच्या
सि
ं ी व त्याचे प्रकाि
 उच्चार करताना ओठािंच्या वकिंिा वजभेच्या विविध हालचाली होत असतात पण ओठािंचा एकमेकािंशी वकिंिा
वजभेच्या कोणत्याही भागाचा मख ु ातील कोणत्याही अियिाशी स्पशि न होता मुखािाटे जे ध्िनी बाहेर पडतात
त्यािंना …... असे म्हणतात. - स्िर
 कोणत्या दोन िणांना स्िरादी असे म्हणतात - अिं ि अुः
 ……...ि ……...यािंचा उच्चार करताना या िाणांच्या अगोदर स्िर येतो म्हणनभ त्यािंना स्िरादी असे म्हणतात. -
अनस्ु िार ,विसगि
जोडशब्द तयार करताना पवहल्या शब्दातील शेिटचा िणि ि दसु -या शब्दातील पवहला िणि हे एकमेकािंमध्ये
वमसळतात आवण त्या दोघाबिं द्दल एकच िणि तयार होतो िणािच्या अशा एकत्र होण्याच्या प्रकारास …….असे
म्हणतात.- सधिं ी
 एकमेकािंशेजारी येणारे िणि हे जर स्िरािंनी जोडले असतील वकिंिा एक पाठोपाठ एक येणारे दोन स्िर एकत्र
होण्याच्या वक्येला काय म्हणतात. - स्िरसिंधी
 कवि + ईश्वर = किीश्वर हे उदाहरण सिंधीच्या कोणत्या प्रकाराचे आहे - स्िरसिंधी
 स्िर सिंधीचे स्िरुप कसे असते - स्िर + स्िर
 जिळजिळ येणा-या दोन िणांपैकी दोन्ही िणि व्यजिं ने असतील वकिंिा पवहला िणि व्यजिं न ि दसु रा िणि स्िर
असेल वकिंिा पाठोपाठ एक येणारे व्यिंजन वकिंिा स्िर यािंच्या एकत्र होण्याच्या वक्येला ……..म्हणतात. -
'व्यिंजनसिंधी'
 'व्यिंजनसिंधी'चे उदाहरणे सािंगा - सत + जन = सज्जन , वचत + आनिंद = वचदानिंद
 व्यिंजन + व्यिंजन ि व्यिंजन + स्िर हे कोणत्या सिंधीचे स्िरुप आहे - 'व्यिंजनसिंधी'
 एकत्र येणा-या िणाितील पवहला विसगि ि दसु रा िणि व्यिंजन वकिंिा स्िर असेल तेंव्हा त्यास …….असे म्हणतात -
विसगिसिंधी
 विसगि सिंधीचे स्िरुप कसे असते - विसगि + व्यिंजन वकिंिा विसगि + स्िर
 तप: + धन = तपोधन हे उदाहरण सिंधीच्या कोणत्या प्रकाराचे आहे - विसगिसिंधी
 दोन सजातीय स्िर लागोपाठ आल्यास त्या दोघािंबद्दल त्याच जातीतील एकच दीघि स्िर येतो याला सजातीय
स्िरसिंधी वकिंिा ……...असे म्हणतात. - वदघित्िसिंधी
 स्विसंिी -
 अ +अ = ……… - आ
 सयभ ि + अस्त या विग्रहाचा सिंधीयक्त
ु शब्द कोणता - सयभ ािस्त
 कटाक्ष सधिं ी करा - कट + अक्ष
 सह + अनभु तभ ी या विग्रहाचा सिंधीयक्त
ु शब्द कोणता - सहानभु तभ ी
 मिंदाधिं सधिं ी करा - मिंद + अधिं
 वमष्ट + अन्न या विग्रहाचा सिंधीयक्त
ु शब्द कोणता - वमष्टान्न
 स + अवभनय या विग्रहाचा सिंधीयक्त ु शब्द कोणता- - सावभनय
 मिाठीतील काही इति सि ं ी
 गेली + आहे या विग्रहाचा सिंधीयक्त ु शब्द कोणता - गेलीहे/गेलीय
 बसला +आहात या विग्रहाचा सधिं ीयक्त ु शब्द कोणता - बसलात/बसलाआहात
 येतो + आहे या विग्रहाचा सिंधीयक्त ु शब्द कोणता - येतोहे/येतोय
 व्याकरणात विकार कशाला म्हणतात. - बदल होणे
 शब्दािंच्या आठ जातींपैकी वकती ि कोणत्या जाती विकारी आहेत - चार ि नाम, सििनाम, विशेषण ि वक्यापद
 अविकारी म्हणजे काय - बदल होत नाही.
 अविकारी जाती कोणकोणत्या आहेत - वक्याविशेषण, शब्दयोगी, उभयान्ियी ि के िलप्रयोगी
 विकारी म्हणजे काय - सव्यय
 अविकारी म्हणजे काय - अव्यय
 एखाद्या िस्तच्ु या, व्यक्तीच्या, प्राण्याच्या, वठकाणाच्या नािास काय म्हणतात - नाम
 पोपट झाडािर बसनभ डाळींब खात होता.'या िाक्यातील अधोरे खीत शब्दाची जात ओळखा. - नाम
 अनरु ाग गोष्ट ऐकतो - 'या िाक्यातील अधोरे खीत शब्दाची जात ओळखा. - नाम
 मयिंक हुशार आहे .'या िाक्यातील अधोरे खीत शब्दाची जात ओळखा. - नाम
 घोडा वखक िं ाळतो .'या िाक्यातील अधोरे खीत शब्दाची जात ओळखा. - नाम
 साररकाने कविता िाचली.'या िाक्यातील नाम ओळखा - साररका,कविता
 राजचभ ी उवशरा उठण्याची िृिी त्याच्या बाबािंना मळ ु ीच आिडत नाही.'या िाक्यातील नाम ओळखा - राजभ,बाबा
 ● सवकनाम -
 पोवलसानिं ी चोराला पकडले.'या िाक्यातील नाम ओळखा - पोलीस,चोर
 ज्या नामातनभ विवशष्ट व्यक्ती वकिंिा िस्तचभ ा बोध होतो त्या नामाला... म्हणतात. - सििनाम
 आज मी शाळे त जाणार या िाक्यातील सििनाम ओळखा - मी
 ते लहान मल ु ािंकडे गेले या िाक्यातील सििनाम ओळखा - ते
 तो वनयवमत शाळे त जातो . - 'या िाक्यातील अधोरे खीत शब्दाची जात ओळखा. -सििनाम
 मला आिंबा आिडतो . वदलेल्या िाक्यातील सििनाम कोणते आहे ते ओळखा - मलागणनािाचक
सिंख्याविशेषणाचे तीन उपप्रकार कोणकोणते - पणभ ांक िाचक , अपणभ ांक िाचक , साकल्यिाचक
 पणभ ांक िाचक सख्िं याविशेषणाची उदाहरणे सागिं ा - एक, दोन, शभिं र, १, २, १०० इ.
 अपणभ ांक िाचक सिंख्याविशेषणाची उदाहरणे सािंगा - पाि, अधाि, पाऊन, १/४, १/२, ३/४ इ.
● सक्रयापद -
 िाक्याचा अथि पणभ ि करणाऱ्या वक्यािाचक शब्दाला काय म्हणतात. - वक्यापद
 सस्िं कृ तमध्ये वक्यापदाला काय म्हणतात. - आख्यात
 धातभ म्हणजे……… - वक्यापदातील प्रत्ययरवहत मळ भ शब्द
 धातपभ ासनभ तयार झालेल्या शब्दािंना ……...असे म्हणतात - धातसु ावधते वकिंिा कृ दन्ते
 िाक्यात वक्यापदाने दाखविलेली वक्या करणारा जो कोणी असतो, त्यास …….असे म्हणतात. - कताि
 मी बैलाला मारतो. या िाक्यातील कताि कोण आहे ते ओळखा - मी
 विद्याथी प्रामावणक आहे.या िाक्यातील कताि कोण आहे ते ओळखा -विद्याथी
 मला दधु आिडते.या िाक्यातील कताि कोण आहे ते ओळखा -दधु
 त्याला थिंडी िाजते.या िाक्यातील कताि कोण आहे ते ओळखा - थिंडी
 मला चिंद्र वदसतो.या िाक्यातील कताि कोण आहे ते ओळखा - चिंद्र
 कमि म्हणजे काय - ज्याच्यािर वक्या घडली त्याला कमि म्हणतात.
 सरभ जने माझे पस्ु तक हरविले.या िाक्यातील कमि कोणते आहे - पस्ु तक
 कविता ग्रिंथ िाचते .या िाक्यातील कताि कोणते आहे ते ओळखा - ग्रिंथ
 सक्रयापदाचे अन्य प्रकाि -
 धातपभ ासनभ बनलेल्या धातपभ ासनभ साधलेल्या अशा रूपािंना ………...असे म्हणतात. - धातसु ावधते
 सयिं क्त
ु वक्यापद म्हणजे - धातसभ ावधत + सहायक वक्यापद
 सयिं क्त
ु वक्यापद बनण्यासाठी एकच अट असते ती कोणती- सिंयक्त ु वक्यापदाने दशििलेली वक्या एकच असायला
हिी.
 ‘तो काम करीत आहे’ या सयिं क्त ु िाक्यातील वक्यापदाचा प्रकार कोणता - सयिं क्त
ु वक्यापद
 क्ीडािंगणािर मल
ु े खेळभ लागली. या िाक्यातील सिंयक्त ु वक्यापद ओळखा - खेळभ लागली
 बाळ, एिढा लाडभ खाऊन जा.या िाक्यातील वक्यापदाचा प्रकार कोणता -सिंयक्त
ु वक्यापद
 अस, नस, हो, ये जा, दे, लाग, टाक, शक, शक, पावहजे, नको िगेरे ठराविक
धातिभ रून कोणती वक्यापदे बनतात - सहायक वक्यापदे
 विविध प्रकारच्या शब्दािंपासनभ तयार होणा-या धातिंनभ ा सावधत धातभ असे म्हणतात ि सावधत धातिंपभ ासनभ बनलेल्या
वक्यापदाना ……...असे म्हणतात. - सावधत वक्यापदे
 िाक्यातील अधोरे वखत वक्यापदाचा प्रकार ओळखा. "चेंडभ सीमारे षेबाहेर जाऊन वस्थरािला." - ससि सक्रयापद
 माझ्या कपाटातील पस्ु तके तो नेहमी हाताळतो.िाक्यातील अधोरे वखत
 वक्यापदाचा प्रकार ओळखा. - वसद्ध वक्यापद
 आईच्या आठिणीने त्याचे डोळे पाणािले.िाक्यातील अधोरे वखत वक्यापदाचा प्रकार ओळखा.-ससि सक्रयापद
 तो वशक्षकाच्या व्यिसायात वस्थरािला.िाक्यातील अधोरे वखत वक्यापदाचा प्रकार ओळखा. -ससि सक्रयापद
 त्या आजारी माणसाला आता थोडे बसिते.या िाक्यातील आधोरे वखत शब्द कोणते वक्यापद आहे- शक्य
सक्रयापद
 मला दररोज िीस वकलोमीटर चालिते.या िाक्यातील आधोरे वखत शब्द कोणते वक्यापद आहे - शक्य
सक्रयापद
 बाईना िया िगाित आणितात.या िाक्यातील आधोरे वखत शब्द कोणते वक्यापद आहे - शक्य सक्रयापद
 मराठी भाषेत असे काही धातभ आहेत वक ज्यानिं ा काळाची वकिंिा अथािचे प्रत्यय न लािता ते िेगिेगळ्या प्रकारे
बोलले जातात त्यािंना ……..असे म्हणतात. - असनयसमत सक्रयापदे
 अवनयवमत वक्यापदािंनाच………. वक्यापदे असे म्हणतात - गौण सक्रयापदे
सवभक्ती -
 िाक्यातील शब्दािंचा त्यातील मख्ु य शब्दािंशी म्हणजे वक्यापदाशी वकिंिा इतर शब्दािंशी काही ना काही सिंबिंध
असतो या सिंबिंधाला व्याकरणात ……………..असे म्हणतात. - कारक
 िाक्यातील शब्दािंचा सिंबिंध दाखविण्यासाठी नाम वकिंिा सििनाम यािंच्या स्िरुपात जो बदल वकिंिा विकार होतो
त्याला व्याकरणात …….असे म्हणतात. - विभक्ती
 नामाचे वकिंिा सििनामाचे विभक्तीचे रूप तयार करण्यास त्याला जी अक्षरे जोडतात त्यास ……..असे म्हणतात.
-प्रत्यय
 शब्दानिं ा जी अक्षरे जोडली जातात वकिंिा शब्दािंना बदल ज्या अक्षरािंनी दाखिला जातो त्यािंना …………..
म्हणतात. - विभक्तीचे प्रत्यय
 विभक्ती प्रत्यय लािण्यापिभ ी नामाच्या वकिंिा सििनामाच्या स्िरूपात
 जो बदल होतो त्याला ……….असे म्हणतात. - सामान्यरूप
 नामािंचा वक्यापदाशी वकिंिा इतर शब्दािंशी असलेला सिंबिंध वकती प्रकारचा असतो - आठ
 मराठी भाषेत एकभण वकती विभक्त्या असतात - आठ
 काळ व त्याचे प्रकाि -
 विभक्तीची आठ नािे सािंगा - प्रथमा, वद्वतीया ,तृतीया, चतथु ी ,पिंचमी ,षष्ठी ,सप्तमी ,सिंबोधन
सवभक्तीचे प्रत्यय -
सवभक्ती एकवचन प्रत्यय अनेकवचन सवभक्तीचा अर्क
प्रत्यय
1 प्रथमा प्रत्यय नाही प्रत्यय नाही कताि
2 वद्वतीया स,ला,ते स , ला , ना , ते कमि
3 तृतीया ने, ए, शी नी, शी, ई, ही करण
4 चतथु ी स,ला,ते स , ला , ना , ते सिंप्रदान
5 पिंचमी ऊन,हून ऊन,हून अपादन
 िाक्यात वदलेल्या वक्यापदािरून जसा वक्येचा बोध होतो, तसेच ती वक्या कोणत्या िेळी घडत आहे याचाही
बोध होतो त्याला ……..असे म्हणतात. - ‘काळ’
 काळाचे प्रमख
ु वकती प्रकार पडतात - तीन
 काळाचे प्रमखु प्रकार कोणकोणते आहे - ितिमान काळ, भतभ काळ,भविष्ट्यकाळ
 वक्यापदाच्या रूपािरून वक्या आता घडते आहे असे जेव्हा समजते तेव्हा तो काळ ……..असतो-
‘ितिमानकाळ’
 ती गाणे गाते.हे िाक्य कोणत्या काळातील आहे? - ितिमान काळ
 वशक्षक िगाित वशकित आहेत.हे िाक्य कोणत्या काळातील आहे? -ितिमान काळ
 मयिंक बासरी िाजित आहे.हे िाक्य कोणत्या काळातील आहे? -ितिमान काळ
 आज सरु े शचा िाढवदिस आहे.हे िाक्य कोणत्या काळातील आहे? -ितिमान काळ
 सध्या परीक्षा चालभ आहेत.हे िाक्य कोणत्या काळातील आहे? -ितिमान काळ
 मलु े शाळे त जात आहेत.हे िाक्य कोणत्या काळातील आहे? -ितिमान काळ
 आजी भाजी विकत आहे. हे िाक्य कोणत्या काळातील आहे? -ितिमान काळ
 शाळे ने काही वशक्षकािंचे मिंडळ नेमले आहे. हे िाक्य कोणत्या काळातील आहे? - ितिमान काळ
 विजक भ ाका शेतािर जात आहेत. हे िाक्य कोणत्या काळातील आहे? - ितिमान काळ
 जेव्हा एखादी वक्या ही भविष्ट्यात नेहमी घडणारी असेल, तर त्याला ……...असे म्हणतात. - ‘रीती/ चालभ पणभ ि
भविष्ट्यकाळ’
 पिभ ी रोज अभ्यास करत जाईल.हे िाक्य कोणत्या काळातील आहे? - ‘रीती/ चालभ पणभ ि भविष्ट्यकाळ’
 सधु ाने वनबिंध वलवहला असेल.’ या िाक्याचा काळ ओळखा. - रीती भविष्ट्यकाळ
 मी रोज व्यायाम करत जाईल.या िाक्याचा काळ ओळखा. - रीती भविष्ट्यकाळ
 सनु ील वनयवमत शाळे त जाईल.या िाक्याचा काळ ओळखा. - रीती भविष्ट्यकाळ
प्रयोग व त्याचे प्रकाि -
 िाक्यातील कताि, कमि, वक्यापद यािंच्या परस्पर सिंबिंधाला ……….असे म्हणतात. - प्रयोग
● प्रयोगाचे प्रकाि
 प्रयोगाचे मख्ु य वकती प्रकार आहेत. - तीन
 प्रयोगाचे मख्ु य तीन प्रकार कोणकोणते आहेत - कतिरी प्रयोग,कमिणी प्रयोग ,भािे प्रयोग
 जेव्हा वक्यापदाचे रूप हे कत्यािच्या वलिंग वकिा िाचनानसु ार बदलत असेल तर त्या प्रयोगास ……...असे
म्हणतात. - कतिरी प्रयोग
 तो बैल बाधिं तो’ हे कोणत्या प्रयोगातील िाक्य आहे - कतिरी प्रयोग
 मी शाळे तनभ आताच आलो.हे कोणत्या प्रयोगातील िाक्य आहे -कतिरी प्रयोग
 पोपट पेरू खातो. हे कोणत्या प्रयोगातील िाक्य आहे - कतिरी प्रयोग
● प्रयोग
 -
 वशक्षक मल ु ािंना वशकवितात.हे कोणत्या प्रयोगातील िाक्य आहे -कतिरी प्रयोग
 कतिरी प्रयोगाचे एक उदाहरण द्या - तो चाय वपतो.
 कतिरी प्रयोगाचे दोन उपप्रकार कोणकोणते - सकमिक कतिरी प्रयोग , अकमिक कतिरी प्रयोग
 ज्या कतिरी प्रयोगाच्या िाक्यात कमि आलेले असेल तेव्हा त्यास ……..प्रयोग असे म्हणतात. - सकमिक कतिरी
प्रयोग
 सकमिक कतिरी प्रयोगाचे एक उदाहरण द्या - वहतेश पाणी भरतो.
 सीता आिंबा खाते.प्रयोग ओळखा. - सकमिक कतिरी प्रयोग
 ज्या कतिरी प्रयोगाच्या िाक्यात जेव्हा कमि आलेले नसते तेव्हा त्यास …….असे म्हणतात - अकमिक कतिरी
प्रयोग
 अकमिक कतिरी प्रयोगाचे एक उदाहरण द्या - तो चालतो.
 रामराि शेतात जात होते. िाक्याचा प्रयोग ओळखा. - अकमिक कतिरी
 वक्यापदाचे रूप कमािच्या वलिंग वकिा िचनानसु ार बदलते तर त्यास ……...प्रयोग असे म्हणतात. - कमिणी
 कमिणी प्रयोगात ……..प्रथमात असते. - कमि
 कमिणी प्रयोगात …….प्रथमात कधीच नसतो. - कताि
 कमिणी प्रयोगाचे एक उदाहरण द्या - वतने गाणे म्हटले.
 िाक्यातील प्रयोग ओळखा ‘वतने वचचिं खाल्ली’. - कमिणी
 मल ु ािंनी गािात प्रभात फे री काढली. (वदलेल्या िाक्याचा प्रयोग ओळखा.) - कमिणी
 राजाने राजिाडा बाधिं ला.िाक्यातील प्रयोग ओळखा - कमिणी
 मला हा डोंगर चढितो. (वदलेल्या िाक्याचा प्रयोग ओळखा) - कमिणी
 रामाच्याने काम करिते. (वदलेल्या िाक्याचा प्रयोग ओळखा.) – कमिणी
समास -
 शब्दाच्िं या एकत्रीकरनास ……..असे म्हणतात - समास
 शब्दाच्िं या एकत्रीकरणाने जो एक जोडशब्द तयार होतो त्याला ……….असे म्हणतात. - सामावसक शब्द
 फोड करून दाखविण्याच्या पद्धतीला ……..असे म्हणतात - विग्रह
 िनभोजन या सामावसक शब्दाचा विग्रह काय - ‘िनातील भोजन'
 साखरभात’ या सामावसक शब्दाचा विग्रह ओळखा. - साखरवमवश्रत भात
 कािंदपे ोहे या सामावसक शब्दाचा विग्रह काय - कािंदे घालनभ तयार के लेले पोहे.
 िडापाि या सामावसक शब्दाचा विग्रह काय – िडाघालनभ तयार के लेला पाि.
 पोळपाट या सामावसक शब्दाचा विग्रह काय – पोळी करण्यासाठी लागणारे पाट
 समासात कमीत कमी वकती पदे वकिंिा शब्द एकत्र येतात - दोन
 समासाचे प्रकाि -
 समासाचे मख्ु य वकती प्रकार पडतात. – चार
 भाषेला ज्या गणु धमािमळ ु े शोभा येते त्या गणु धमांना भाषेचे ………… असे म्हणतात. - अलक िं ार
 भाषेच्या अलिंकाराचे दोन प्रकार कोणकोणते आहेत - शब्दालिंकार , अथािलिंकार
 शब्दालक िं ार अलक िं ाराचे वकती उपप्रकार आहेत - तीन
 शब्दालिंकार अलिंकाराचे तीन उपप्रकार कोणकोणते आहेत - अनप्रु ास अलिंकार ,यमक अलिंकार ,श्ले ष अलिंकार
 एखाद्या िाक्यात वकिंिा कवितेच्या चरणात एकाच अक्षराची पनु रािृिी होऊन त्यातील नादामळ ु े जेंव्हा त्याला
सौदयि प्राप्त होते तेंव्हा कोणता अलक िं ार होतो. - अनप्रु ास
 अनप्रु ास अलिंकाराचे एक उदाहरण सािंगा - पेटविले पाषाण पठारािरती वशिबािंनी ।
गळ्यामध्ये गररबाच्या गाजे सिंतािंची िाणी ।
 गडद वनळे गडद वनळे जलद भरून आले, वशतलतनु चपलचरण अवनलगण वनघाले | हे कोणत्या अलक िं ाराचे
उदाहरण आहे ? - अनप्रु ास
 पोटापरु ता पसा पवहजे नको वपकाया पोळी देणा-याचे हात हजारो दबु ळी माझी झोळी - हे कोणत्या अलिंकाराचे
उदाहरण आहे ? - अनप्रु ास
 कवितेच्या चरणाच्या शेिटी, मध्ये वकिंिा ठराविक वठकाणी एक वकिंिा अनेक अक्षरे िेगळ्या अथािने
आल्यास………. या अलिंकार होतो. -यमक
 यमक अलिंकाराचे एक उदाहरण सािंगा - राज्य गादीिरी । काढी तुझ्या आठिणी | फळा
आली माय । मायेची पाठिणी
 ‘वहरिळ आवणक पाणी तेथे स्फुरती मजला गाणी’ (अलिंकार ओळखा). - यमक
 मिाठी भाषेचे अलंकाि

 मना चिंदनाचे परी त्िा वझजािे|परी अिंतरी सज्जना नीििािे || (अलिंकार ओळखा). - यमक
 या िैभिाला तझ्ु या पाहुवनया, मला स्फभवति नृत्याथि होते जरी | सामथ्यि नामी तझ्ु या जन्मभमभ ी, तसे पवहले मी न कोठे
तरी |(अलिंकार ओळखा). - यमक
 पष्ट्ु पयमक या यमकाचे उदाहरण सािंगा - ससु िंगती सदा घडो, सृजनिाक्य कानी
पडो, कलिंक मातीचा झडो, विषय सििथा नािडो
 सक्रयासवशेषण अव्यय -
 वक्यापदाबद्दल अवधक मवहती देणा-या शब्दाला काय म्हणतात. - वक्याविशेषण
 मलु गी जलद चालते. या िाक्यातील वक्याविशेषण अव्यय कोणते आहे - जलद
 वक्याविशेषण अव्ययािंचे प्रकार कशािरून पडतात - अथाििरून ि स्िरूपािरून
 कालिाचक वक्याविशेषण अव्यय,स्थलिाचक वक्याविशेषण अव्यय,रीवतिाचक वक्याविशेषण
अव्यय,सिंख्यािाचक वकिंिा
 मी काल शाळे त गेलो होतो. या िाक्यातील 'कालदशिक' वक्याविशेषण अव्यय कोणते - काल
शब्दयोगी अव्यय -
 नामानिं ा जोडभन येणा-या अव्ययानिं ा ………..अव्यय असे म्हणतात. - शब्दयोगी
 शब्दयोगी अव्ययांची वैसशष्ट्ये :
– शब्दयोगी अव्यये मख्ु यत: नामाला वकिंिा नामाचे कायि करणाऱ्या शब्दाला जोडभन येतात. पण कधी कधी ते
वक्यापदे ि वक्याविशेषणे यानिं ा सद्ध ु ा जोडभन येतात.
– शब्दयोगी अव्यय ज्या शब्दानिं ा जोडभन येते तो त्या शब्दाचा त्याच िाक्यातील दसु ऱ्या शब्दाशी सिंबधिं दाखिते.
– शब्दयोगी अव्ययामध्ये वलिंग, िचन, विभक्तीनसु ार कोणताही बदल होत नाही.
– शब्दयोगी अव्यये शब्दाला जोडभन येतािंना त्याच्या मागील शब्दािंचे सामान्य रूप होते.
 टेबलाखाली या िाक्यात कोणता शब्द अव्यय आहे. - खाली
 स्थलिाचक,कालिाचक,व्यवतरे किाचक,सिंग्रहिाचक,विरोधिाचक इ. कोणत्या अव्ययाचे प्रकार आहेत -
शब्दयोगी अव्यय
 मनष्ट्ु यत्ि, परिंत,ु समोर ,िाहिा शब्दयोगी अव्यय कोणते? – समोर
 उभयान्वयी अव्यय -
 दोन वकिंिा अवधक शब्द अथिा दोन वकिंिा अवधक िाक्ये यािंना जोडणा-या अविकारी शब्दािंना ……….अव्यय
असे म्हणतात. - उभयान्ियी
 उभयान्ियी अव्ययाचे प्रकार कोणकोणते पडतात- समानत्िदशिक/प्रधानत्िसचभ क उभयानव्यी अव्यय
असमानत्िदशिक/गौणत्िसचभ क उभयानव्यी अव्यय
 उभयान्ियी अव्ययािंनी जोडली गेलेली िाक्ये स्ितिंत्र वकिंिा एकमेकािंिर अिलिंबनभ नसणारी म्हणजे ती सारख्या
दजािची असतील तर अशा प्रकारच्या उभयान्ियी अव्ययािंना…….अव्यय असे म्हणतात. - प्रिानात्वसूचक
उभयान्वयी
 प्रधानत्िसचभ क उभयान्ियी अव्ययाचे पोटप्रकार सािंगा - समच्ययबोधक ,
विकल्पबोध,न्यनभ त्िबोधक,पररमाणबोधक
 ही उभयान्ियी दोन स्ितिंत्र िाक्यािंना जोडतात तसेच पवहल्या विधानात/ िाक्यात आणखी भर टाकण्याचे काम
करतात.त्यािंना………..उभयान्ियी अव्यये असे म्हणतात - समच्ययबोधक
 ि, अन,् आवण आणखी, न, वश, वशिाय, आवणक इत्यादी. ही अव्यये कोणत्या प्रकारात येतात - समच्ययबोधक
 विजा चमकभ लागल्या आवण पािसाला सरु िात झाली.या िाक्यातील अधोरे वखत
उभयान्ियी अव्ययाचा प्रकार ओळखा - समच्ययबोिक
 के वल प्रयोगी अव्यय –
 आपल्या मनातील द:ु ख, आियि इत्यादी भािना व्यक्त करणाऱ्या शब्दानिं ा …...
अव्यय असे म्हणतात. - के िलप्रयोगी
 के िलप्रयोगी अव्ययािंना……… असेही म्हणतात - उद्गारिाची शब्द
 शी! काय हे अक्षर तझु े! िाक्याचा प्रकार ओळखा - के िलप्रयोगी
 बापरे ! तीन िाजले ! या िाक्यात कोणती भािना व्यक्त के ली आहे - आियि
 अरे रे ! ही गोष्ट फार िाईट झाली.या िाक्यात कोणती भािना व्यक्त के ली आहे - दुःु ख
 हषिदशिक,शोकदशिक,आियिकारक , प्रशिंसादशिक , सिंमवतदशिक ,विरोधीदशिक ,वतरस्कारदशिक , सिंबोधनदशिक
मौनदशिक हे सिि कोणत्या अव्ययाचे प्रकार आहेत - के िल प्रयोगी अव्यय
 अहाहा! वकती सदिंु र दृर्शय आहे. या िाक्यातील अधोरे वखत शब्द कोणत्या
के िलप्रयोगी अव्ययाचा प्रकार दशिवितो - हषिदशिक के िलप्रयोगी अव्यय
 हषिदशिक के िलप्रयोगी अव्ययामध्ये कोणकोणते शब्द अव्यय म्हणनभ िापरतात - िा, िािा, आहा, ओहो, आ-
हा, अहाहा.
 अरे रे! खपभ िाईट झाले.या िाक्यातील अधोरे वखत शब्द कोणत्या के िलप्रयोगी अव्ययाचा प्रकार दशिवितो -
शोकदशिक के िलप्रयोगी अव्यय
● वाक्यांचे प्रकाि -
 ज्या िाक्यात के िळ विधान के लेले असते त्यास………..असे म्हणतात. - विधानाथी िाक्य
 माझे िडील आज परगािी गेले. हे िाक्य कोणत्या िाक्य प्रकारात मोडते - विधानाथी िाक्य
 मी आिंबा खातो.हे िाक्य कोणत्या िाक्य प्रकारात मोडते - विधानाथी िाक्य
 सत्पाल खपभ काम करतो.हे िाक्य कोणत्या िाक्य प्रकारात मोडते - विधानाथी िाक्य
● वाक्यसश्ल
ं े षण -
 िाक्यसश्लिं े षण यालाच …………...असेही म्हणतात - िाक्यसक िं लन
 एकमेकाश िं ी सिंबिंध असलेली दोन वकिंिा अवधक के िलिाक्ये वदली असता ती एकत्र करून त्यािंचे एक िाक्य
बनविणे यालाच ……….असे म्हणतात. - िाक्यसिंश्लेषण
 िाक्यसश्ल िं े षणाचे वकती प्रकार करता येतात - तीन
 वाक्यसश्ल ं े षणाचे प्रकाि कोणकोणते आहेत- 1 ) दोन वकिंिा दोनापिं ेक्षा अवधक के िल िाक्याचिं े एक के िल
िाक्य करणे.2 ) दोन वकिंिा अवधक के िल िाक्यािंचे एक सिंयक्त ु िाक्य करणे. 3 ) दोन वकिंिा अवधक के िल
िाक्यािंचे एक वमश्र िाक्य करणे.
 तो रस्त्यािरून चालत होता. त्याचा पाय घसरला. तो पडला. या तीन के िल िाक्यािंचे एक के िल िाक्य तयार
करा - तो रस्त्यािरून चालत असताना त्याचा पाय घसरून तो पडला.
 पष्ट्ु कळ िषे झाली. मी कवशयाचे रोप आणले. बागेत एका कोप-यात ते लािले. याची मला मोठी आिड होती.
या के िल िाक्याचिं े एक के िल िाक्य तयार करा - पष्ट्ु कळ िषांपिभ ी मोठ्या आिडीने कवशयाचे रोप आणनभ मी ते
बागेत एका कोप-यात लािले.
● शब्दांच्या शक्ती -
 अथि व्यक्त करण्याची शब्दाची जी शक्ती असते वतला ……….असे म्हणतात. - अवभधा
 अवभधा शक्तीच्या सहाय्याने प्रगट होणा-या अथािस ……….असे म्हणतात. - िाच्याथि
 आमच्याकडे एक अमेररकन कुत्रा आहे. हे कोणत्या शब्द शक्तीचे उदाहरण आहे - अवभधा
 मळभ अथािला बाधा न आणता दसु रा अथि व्यक्त करण्याची शब्दाची जी शक्ती असते वतला ……….असे
म्हणतात. - व्यिंजना
 व्यजिं ना शक्तीने प्रकट होणा-या अथािला ………….असे म्हणतात. - व्यगिं ाथि
 समाजात िािरणारे असले साप ठे चनभ काढले पावहजेत. हे कोणत्या शब्द शक्तीचे उदाहरण आहे - व्यिंजना
 शब्दाच्या मळ भ अथािला बाधा येत असेल तर त्याला जळु े लसा दसु रा अथि घ्यािा लागतो, शब्दाच्या या शक्तीस
……..शक्ती असे म्हणतात - लक्षणा
 लक्षणा या शक्तीमळ ु े प्रगट होणा-या अथािस ……….असे म्हणतात. - लक्षाथे
 बाबा ताटािर बसले. हे कोणत्या शब्द शक्तीचे उदाहरण आहे - लक्षणा
● शब्दससिी
 शब्द कसा तयार झाला आहे, म्हणजे वसद्ध कसा झाला आहे यालाच ……….असे म्हणतात. - शब्दवसद्धी
 शब्दाचिं े दोन प्रकार कोणकोणते आहेत - वसद्ध शब्द,
 सासित शब्द
 शब्द जसा आहे तसाच त्याचा भाषेत उपयोग के ला म्हणजे त्या शब्दाला ……...म्हणतात. - वसद्ध शब्द
 वसद्ध, सावधत, उपसगि, प्रत्यय जा, ये, कर, बस, बोल, पी यासारखे मळ भ धातभ वकिंिा शब्द भाषेत असतात त्यानिं ा
………...असे म्हणतात. -वसद्ध शब्द
 वसद्ध शब्दािंचे चार प्रकार कोणते पडतात - तत्सम शब्द , तद्भि शब्द , देशी वकिंिा देशज शब्द , परभाषीय शब्द
 जे सस्िं कृ त शब्द मराठी भाषेत जसेच्या तसे काहीही बदल न होता आले आहेत
त्यािंना ………असे म्हणतात. - 'तत्सम शब्द'
 'तत्सम शब्द' उदाहिणे - कवि, मध,ु गरुु , वपता, पत्रु , कन्या, िृक्ष, परुु ष, धमि, सत्कार, समथिन, उत्सि, पष्ट्ु प,
जल, प्रीती, कर, ग्रिंथ, पृथ्िी, भगभ ोल, विद्यिान, भगिान, परिंतु, यद्यवप, यथामती, कणि, पणि, अरण्य, हस्त, मस्तक,
कमि, अग्नी, नदी, कमल इत्यादी
 जे शब्द सस्िं कृ त मधनभ मराठीमध्ये येताना त्याच्िं या मळ
भ रूपात काही बदल होतो त्या शब्दािंना …….असे
म्हणतात. - ' तद्भि शब्द'
● सलंगसवचाि
 वलगिं , िचन ि विभक्ती यामिं ळु े नामाच्या रुपात बदल होतो त्याला नामाचिं े ……..असे म्हणतात. -विकरण
 नामाच्या रूपािरून एखादी िस्तभ िास्तविक अगर काल्पवनक परुु षजातीची आहे की स्त्रीजातीची की दोन्हीपैकी
कोणत्याही जातीची नाही असे ज्यािरून कळते त्याला त्या शब्दाचे …….असे म्हणतात. - वलिंग
 मराठीत एकभण वकती वलगिं े मानतात -3
 मराठीतील वलिंगे कोणकोणती - पवु ल्लिंग , स्त्रीवलिंग, नपिंसु कवलिंग
 प्राणीबाचक नामािंतील परुु ष वकिंिा नरजातीचा बोध करून देणा-या शब्दाला …….असे म्हणतात. - पवु ल्लिंगी
 पवु ल्लगिं या वलगिं ाची उदाहरणे द्या - चल ु ता, वशक्षक, घोडा, वचमणा, मिंगु ळा इत्यादी.
 स्त्री वकिंिा मादी जातीचा बोध करून देणा-या शब्दािंना ….. असे म्हणतात. - स्त्रीवलगिं ी
● वचन -
 नामाच्या वठकाणी सख्िं या सचु विण्याचा जो एक धमि आहे त्याला …….असे म्हणतात. - िचन
 मराठी प्रमाणेच बहुसिंख्य भाषात िचनािंचे कोणते दोन प्रकार असतात. - एकिचन आवण अनेकिचन
 जेव्हा एका िस्तचभ ा बोध होतो तेव्हा ………...असे म्हणतात. - एकिचन
 एकिचनाची उदाहरणे सागिं ा - मासा, गाय, फभल, मल ु गा इ.
 जेव्हा एकापेक्षा अवधक िस्तिंचभ ा बोध होतो तेव्हा ……… असे म्हणतात. - अनेकिचन
 अनेकिचनाची उदाहरणे सागिं ा - मासे, गाई, फुले, मल
ु गे इ.
 वचनभेदामुळे नामांच्या रुपात होणािा बदल
 आकारातिं स्त्रीवलगिं ी नामाचे अनेकिचन कधी आकारािंत होते तर कधी ईकारातिं होते.
● शब्दसमूहाबद्दल एक शब्द
 पढु ील शब्द समहभ ाबद्दल एक शब्द कोणता येतो. सिेच्या जोरािर गररबािंिर के लेला अन्याय –दडपशाही
 ‘ समजण्यास कठीण ‘ या शब्द समहभ ासाठी एक शब्द वनिडा. - अनाकलनीय
 पयाियी शब्द ओळखा. ‘रुढीला अनसु रून िागणारा.’ - सनातनी
 नाणी पाडण्याचा कारखाना, असा अथि खालीलपैकी कोणत्या शब्द समहभ ानसु ार स्पष्ट होतो?- टािंकसाळ
 पतीचा भाऊ’ या शब्दसमहु ासाठी योग्य शब्द वनिडा. - दीर
 अगदी दवु मिळ झालेली िस्तभ वकिंिा व्यक्ती या शब्दसमहु ासाठी योग्य शब्द वनिडा. - उिंबराचे फभल
● वाक्यप्रचाि -
 शब्दशुः होणा-या अथािपेक्षा वभन्न ि विवशष्ट अथािने रूढ होऊन बसलेल्या शब्दसमहभ ाला िाक्यप्रचार असे
म्हणतात.
 सिावासाठी प्रश्ण -
 वदलेल्या िाक्प्रचाराचा योग्य अथि वनिडा. सात्िं िन करणे. - वदलासा देणे
 पडते घेणे’ या अथािसाठी योग्य िाक्यप्रचार वनिडा.
 डोळ्यािर धिंदु ी चढणे’ या िाक्प्रचाराचा खालीलपैकी योग्य अथि कोणता? - गिािने न वदसणे
 देिाज्ञा होणे’ म्हणजे ….. - मृत्यभ पािणे
 शब्द लािणे’ या िाक्प्रचाराचा अथि कोणता? - दोष देणे
 अक्कल पढु े करणे या िाक्प्रचाराचा अथि कोणता? - बद्ध
ु ीचा भलताच उपयोग करणे.
 अिंगाचा खदु ाि होणे या िाक्प्रचाराचा अथि कोणता? - शरीराला त्रास होणे.
 अगिं ािर धािनभ येणे या िाक्प्रचाराचा अथि कोणता? - माराियास येणे.
● अलंकािीक शब्द
 अलक िं ारीक शब्दाचा योग्य पयािय वनिडा. दाररद्रय येणे. - अक्काबाईचा फे रा
 वदलेल्या शब्दासाठी योग्य अलिंकाररक शब्द कोणता अवजिंक्य - वजिंकले जाऊ शकत नाही असे
 वदलेल्या शब्दासाठी योग्य अलक िं ाररक शब्द कोणता अक्षय - ज्याला क्षय िा अतिं नाही असे
 वदलेल्या शब्दासाठी योग्य अलिंकाररक शब्द कोणता अकरािा रुद्र – अवतशय तापट माणसभ
 वदलेल्या शब्दासाठी योग्य अलक िं ाररक शब्द कोणता अष्टपैलभ – सििगणु सपिं न्न
 वदलेल्या शब्दासाठी योग्य अलिंकाररक शब्द कोणता ओनामा - प्रारिंभ
 वदलेल्या शब्दासाठी योग्य अलिंकाररक शब्द कोणता इष्ट - योग्य
● सवरुिार्ी शब्द -
 विध्िस या शब्दाच्या विरुद्ध शब्द कोणता - शािंती
 अधििट या शब्दाच्या विरुद्ध शब्द कोणता - पणभ ि
 आकषिण या शब्दाच्या विरुद्ध शब्द कोणता - अनाकषिण
 आिंधळा या शब्दाच्या विरुद्ध शब्द कोणता - डोळस
 इमानी या शब्दाच्या विरुद्ध शब्द कोणता - बेइमानी
 उमेद या शब्दाच्या विरुद्ध शब्द कोणता - मरगळ
 उधळ्या या शब्दाच्या विरुद्ध शब्द कोणता - किंजषभ
 उन्नती या शब्दाच्या विरुद्ध शब्द कोणता - अिनकल्याम
 कल्याण या शब्दाच्या विरुद्ध शब्द कोणता - अकल्याण
 कृ तज्ञ या शब्दाच्या विरुद्ध शब्द कोणता - कृ तघ्न
 खळ ु ा या शब्दाच्या विरुद्ध शब्द कोणता - शाहाणा
 खोल या शब्दाच्या विरुद्ध शब्द कोणता - उथळ
 गौण या शब्दाच्या विरुद्ध शब्द कोणता - मख्ु य
 चपळ या शब्दाच्या विरुद्ध शब्द कोणता - सस्ु त
 वचरिंजीि या शब्दाच्या विरुद्ध शब्द कोणता - अल्पजीिी
 जनु े या शब्दाच्या विरुद्ध शब्द कोणता - निे
● समानार्ी शब्द
 सिाव
 समानाथी ‘िीज’ याबद्दल ………. - चपला
 खल ‘ या शब्दाचा समानाथी शब्द कोणता - दष्टु
 अवभनेता या शब्दाचा समानाथी शब्द कोणता = नट
 अत्याचार या शब्दाचा समानाथी शब्द कोणता = अन्याय
 अश्रभ या शब्दाचा समानाथी शब्द कोणता = आसभ
 आयष्ट्ु य या शब्दाचा समानाथी शब्द कोणता = जीिन
 ओझे या शब्दाचा समानाथी शब्द कोणता = िजन
 अिंगार या शब्दाचा समानाथी शब्द कोणता = वनखारा
 करमणक भ या शब्दाचा समानाथी शब्द कोणता = मनोरिंजन
 कपाळ या शब्दाचा समानाथी शब्द कोणता = ललाट
● म्हणी व त्यांचे अर्क-

 सिाव -
 उिंटािरचा शहाणा म्हणीचा अथि द्या… - मख
ु ािसारखे सल्ला देणारा
 पढु ील िाक्याकररता योग्य म्हण वनिडा .भपका मोठा पण त्याची प्रत्यक्ष िागणकभ ढोंगीपणाची. - नाि मोठिं लक्षण
खोटिं
 अथिं रुण पाहून पाय पसराि या म्हणीचा योग्य अथि कोणता? - आपणास शक्य आहे तेिढेच करािे.
 वभके ची हडिं ी वशक्याला चढत नाही.” म्हणीचा अथि वलहा. - दसु ऱ्यािर अिलिंबनभ असणारे सदा दररद्रीच
असतात.
 कोल्याला द्राक्षे आबिं ट’ या म्हणीचा योग्य अथि काय? - न वमळणाऱ्या गोष्टीला नाि ठे िणे.
 इकडे आड वतकडे विहीर या म्हणीचा अथि ओळखा. - दोन्ही बाजनभ े अडचणीत सापडणे
 अवतशहाणा त्याचा बैल ररकामा म्हणीचा अथि वलहा. - जो मनष्ट्ु य फार शहाणपणा करायला लागतो त्याचे
मळ ु ीच काम होत नाही
 अिंत काळापेक्षा मध्यान्हकाळ कठीण म्हणीचा अथि वलहा. - मरण्याच्या िेदनािंपेक्षा भक
ु े च्या िेदना अवधक
दुःु खदायक असतात.
 आडात नाही तर पोह-यात कोठभन येणार?या म्हणीचा योग्य अथि कोणता - न्याय बद्ध ु ीच नाही, तर न्याय कसा
वमळे ल?
 आपण हसे लोका, शेंबडभ आपल्या नाका या म्हणीचा योग्य अथि कोणता- ज्या दोषाबद्दल आपण दसु -यािंना
हसतो, तोच दोष आपल्या अिंगी असणे.
 आिळा देऊन कोहळा काढणे या म्हणीचा योग्य अथि कोणता - अल्पशा मोबदल्यात दसु -यापासनभ मोठे
कायि करून घेणे.
 इळा (विळा ) मोडभन वखळा करणे या म्हणीचा योग्य अथि कोणता - अवधक वकमतीची िस्तभ थोड्याशा
लाभाकररता हातची घालिनभ देणे
 उखळात डोके घातल्यािर ………..कोण वभतो ? म्हण पणभ ि करा - मसु ळाला
● प्राणी आसण त्यांची सपल्ले

 कािंगारूिंच्या वपल्लाला काय म्हणतात - कािंगारूचे वपल्लभ
 शेळीच्या वपल्लाला काय म्हणतात - करडभ
 हरणाच्या वपल्लाला काय म्हणतात - पाडस
 मािंजराच्या वपल्लाला काय म्हणतात - मािंजराचे वपल्लभ
 मेंढीच्या वपल्लाला काय म्हणतात - कोकरू
● प्राणी व त्यांची घिे

 वचमणी च्या घराला काय म्हणतात - घरटे
 हिीच्या कोठे राहतात - हिीखाना/अिंबारखाना
 वसिंह कोठे राहतो - गहु ा
 िाघ कोठे राहतो - गहु ा
 गायीच्या घराला काय म्हणतात - गोठा
 कोंबडीच्या घराला काय म्हणतात - खरु ाडे
 सगु रण कोठे राहते - खोपा
 उिंदराच्या घराला काय म्हणतात - बीळ
ग्रंर्, ग्रंर्काि व टोपण नावे - सिावासाठी प्रश्

1 ) मराठी लेखकास ज्ञानपीठ परु स्कार वमळालेला नाही.
१ ) वि.स. खािंडेकर २ ) प.ु ल. देशपािंडे ३ ) भालचिंद्र नेमाडे ४ ) वि.िा. वशरिाडकर
2 ) 'सलाम' या कविता सिंग्रहाचे किी कोण?

१ ) मिंगेश पाडगाििं कर २ ) कुसमु ाग्रज ३ ) के शिसतभ ४ ) िसतिं बापट
3 ) बटाट्याची चाळ चे लेखक कोण?

१ ) वि. िा. वशरिाडकर २ ) ना. वस. फडके ३ ) प.ु ल. देशपािंडे ४ ) ि. प.ु काळे .
4 ) 'विग्िं ज ऑफ फायर' (Wings ) या पस्ु तकाचे लेखक कोण?

१ ) मनमोहन २ ) डॉ.पी.सी. ३ ) खश
ु ििंत वसिंग ४ ) डॉ.ए.पी.जे.
5 ) खानदेशची किवयत्री म्हणनभ कोणाला ओळखले जाते?

१ ) बवहणाबाई चौधरी ३ ) पद्मा गोळे २ ) इविं दरा सिंत ४ ) शािंता शेळके
OOAcademy Pune
अ. नं घटक
1 अक्षरमाला 5
2 विसगिं त घटक (शब्द) 8
3 विसगिं त घटक (सख्िं या) 15
4 परस्पर सिंबेध (शब्द) 19
5 परस्पर सिंबिंध (िणि) 27
6 परस्पर सिंबिंध (सिंख्या) 38
7 लयबध्द अक्षरमाला 47
8 सािंकेतीक लीपी 60
9 कालमापन वदनदवशिका 69
10 घड्याळ – िेळ 84
11 अक िं ािंचे कोडे 93
12 िय 110
13 गवणतीय कोडे 116
14 वदशा 120
15 रािंगेतील स्थान 135
16 नातेसिंबिंध 149
17 आकृत्या मोजणे 158
18 िेन आकृत्या, तकि ि अनमु ान 167
19 घनाकृती ठोकळा 178
20 IMP गवणते 190
21 मागील परीक्षेत आलेले प्रश्न 200
1) अक्षिमाला
नोट्स : या प्रकारच्या प्रश्नामध्ये क्मश: एके क अक्षराची जोड वकिंिा समान अक्षराच्या गटाच्या पदे विवशष्ट पध्दतीने एकापढु े एक
वदलेली असतात. त्याच्या क्म लक्षात घेउन प्रश्नवचन्हाच्या जागी असलेले पद वदलेल्या पयाियातनु वनिडायचे असते. प्रश्न अचक
ु
सोडिण्यासाठी इग्रजी अक्षरमालेतील प्रत्येक अक्षराच्या डािीकडुन ि उजिी कडुन क्म लक्षात ठे िा.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
A B C D E F G H I J K L M
26 25 24 23 22 21 20 19 18 17 16 15 14
14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26
N O P Q R S T U V W X Y Z
13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1
TYPE 1
A, C, F, J, O, ?
1) V 2) T 3) U 4) S
स्पष्टीकरण :
A + 2, C + 3, T + 5, O + 6, U
अक्षरमावलके तील A पासनभ 2, 3, 4, 5, 6 च्या फरकाने आलेली अक्षरे  O + 6 = U
1) उिर : 3) U
TYPE 2
1) GN, HM, IL, JK, ?

1) LM 2) KM 3) KL 4) KJ
स्पष्टीकिण :
GN HM IL JK KJ
दोन अक्षरािंच्या मावलका
1) उिर : 4) KJ
TYPE 3
1) C, E, H, L, ?
1) P 2) R 3) Q 4) S
1) स्पष्टीकिण :
C, E, H, L, Q
-1 -2 -3 -4
L सोडभन 4 अक्षरे ड्रॉप करून 5 िे अक्षर
1) उिर : 3) Q
TYPE 4
1) J, L, N, P ?
1) R 2) T 3) S 4) Q
1) स्पष्टीकरण :
JKLMNOP QR
J निंतर K िगळभन L त्यानिंतर M िगळभन N निंतर O िगळभन P अशी अक्षरे आलेली आहेत P निंतर Q िगळभन R येईल
उिर : 1) R
TYPE 5
1) ZA, CX, VE, GT, ? KP

1) RJ 2) GJ 3) IR 4) RI
Z Y X W V U T S R Q P O N
1 2 3 4 5 6
एकमेकािंच्या विरुद्ध आहेत. ZA, CX, VE, GT, ? KP यानसु ार RI
उत्ति : 1) RI
TYPE 6
1) AY, BX, CW, DV, -------- ?

1) VE 2) EU 3) EV 4) EW
उत्ति : 2) EU
सिावासाठी प्रश्
1) AG, FL, KQ, PV, ?
1) UA 2) VA 3) UZ 4) UB
2 ) O, M, K, I, G, ?
1) E 2) H 3) G 4) J
3 ) KR, HU, EX, BA, ?

1) ZD 2) DX 3) YD 4) ED
4) RB, QC, PD, OE, ?

1) PF 2) NE 3) EF 4) NF
5 ) DW, WD, DDW, WDD,? WWDD, DDDWW

1) WDDD 2) DDWD 3) DDWW 4) WWDD
6 ) B, E, Z, G, W, J, S, N, -------?
1) S, M 2) N,S 3) N,O 4) M,N
7 ) BYL, GDQ, LIV, QNA ?

1) USG 2) VRF 3) VTF 4) VSF
8 ) AZY, BYXW, CXWVU----------- ?

1) DWUVTS 2) DVWUTS 3) DWVUTS 4) DXWVUT
9 ) XTD, TEZ, ? LWR, HSN

1) PAD 2) PAV 3) QBW 4) OBU
10 ) R, T, V, X ?
1) X 2) Y 3) Z 4) A
11 ) A3, E4, J5, P6 ?

1) W7 2) V7 3) V6 4) W8
12 ) TS, QP, NM, KJ, ?

1) FU 2) UF 3) GTG 4) HG
13) C : M : : H : ?
1) R 2) W 3) Q 4) S
14) DSF : HWJ : : MHK : ?
1) NIL 2) PQO 3) OJM 4) QLO
सिाव प्रश् - 1 : उत्तिे

1 2 11 1 21 2 31 1
2 1 12 22 2 32 1
3 3 13 4 23 1 33 3
4 4 14 1 24 2
5 3 15 4 25 1
6 2 16 4 26 3
7 4 17 3 27 1
8 3 18 1 28 4
9 2 19 3 29 3
10 2 20 2 30 1
स्पष्टीकिण
+5 +5 +5 +5
AG FL KQ PV UA
+5 +5 +5 +5
उत्ति : 2) UA
2) स्पष्टीकिण : प्रत्येक पदामध्ये 5 चा फिक आहे.

O M K I G ? E
N L J M F
उिर : 1) E
3) स्पष्टीकिण : प्रत्येक पदामध्ये + 3 ची वाढ झाली आहे

+3 +3 +3 +3
KR HU EX BA YD
-3 -3 -3 -3
उिर : 3) YD
RB QC PD OE NF उजिीकडभन सलग आलेले अक्षरे ,
R Q P O N डािीकडभन सलग आलेले अक्षरे
B C DE F
उिर : 4) NF
क्माने अक्षरे एकमेकाची जागा बदलतात, त्यानिंतर एकदा D हे अक्षर िाढते तर दसु याििळ
े ी W हे अक्षर िाढते, यानसु ार
प्रश्नवचन्हाच्या जागी पयांय क् 3 येईल.
उिर : 3) DDWW
2) सवसगं त घटक
नोट्स : या प्रकारच्या प्रश्नामिं ध्ये अक्षराचा क्म लक्षात ठे िणे गरजेचे आहे.
डािीकडुन ि उजिी कडुन समान क्मािंकाच्या जोडया पाठ करा :
इग्रिं जी यमक शब्दाचा गट लक्षात ठे िणे गरजेचे आहे.
TYPE 1
1) HIJ 2) KLM 3) QRS 4) NPO

पयािय 4 िगळता सिि अक्षरगटातील अक्षरे सलग आहेत.
पयािय 4 हे उिर आहे
उिर : 4) NPO
TYPE
2
1) 13, 11, 15, 17, 19
1) 13 2) 17 3) 13 4) 15
15 सोडभन सिि मळु सिंख्या आहे 15 ही सिंयक्त
ु सिंख्या आहे
पयािय 4 हे उिर बरोबर आहे
1) उिर : 4) 15
TYPE
3
1) D, I, L, P, Y
1) D 2) I 3) L 4) यापैकी नाही
D I L P Y
    
4 9 12 16 25
L चा क्मािंक िगिसिंख्या नाही सिि िगिसिंख्या आहेत.
पयािय 3 हे उिर बरोबर आहे
उत्ति : 4) यापैकी नाही
3) सवसंगत घटक (संखया)
नोट्स : या प्रकारच्या प्रश्नािंत विशीष्ट प्रकारच्या सिंख्याची चढत्या क्माने अथिा उतरत्या क्माने क्मगत मािंडणी के लेली असते.
सिंख्यािर आधारीत प्रश्न सोडिण्यासाठी सिंख्याचे प्रकार मावहती असणे आिर्शयक आहे.
 1 ते 30 पयंतच्या िगिसिंख्या 1ते 20 पयंतच्या घनसख्िं या ि 1 ते 100 पयंतच्या मळ ु सख्िं या पाठ असतात.
 1 ते 100 पयंतच्या क्मश: वत्रकोणी सिंख्या
 1,3,6, 10,15,21,28,36,45,55,66,78,9, इ.
TYPE 1
1) 52, 91, 56, 65

1) 52 2) 91 3) 56 4) 65
13 X 4 = 52
13 X 7 = 91
13 X 5 = 65
13 ने सिि सिंख्यािंना भाग जातो फक्त 56 सोडभन
उिर : 2) 56
TYPE 2
1) 7, 9, 11, 13
1) 7 2) 9 3) 11 4) 13
9 सोडभन कोणत्याच सख्िं येला भाग जात नाही.
9 ला 3 ने भाग जातो. सवक मूळ संखयाचा गट आहे.
उिर : 2) 9
TYPE
3
1) 57, 84, 48, 65
1) 57 2) 84 3) 48 4) 65
सपष्टीकरण :
5 + 7 12, 8 + 4 12, 4 + 8 12, 6 + 5 11
65 सोडभन सिि सिंख्यािंची बेरीज 12 येते
उिर : 4) 65
TYPE
4
1) 83, 73, 46, 38
1) 83 2) 73 3) 46 4) 38
73 सोडभन सिि सिंख्याचा गणु ाकार 24 येतो.
8 X 3 = 24 , 4 X 6 = 24 , 3 X 8 = 24, 7 X 3 = 21
73
उिर : 2) 73
TYPE
5
1) 370, 424, 346, 460
1) 370 2) 424 3) 346 4) 460
346 सोडभन सिि सिंख्याची बेरीज 10 येते
3 + 7 + 0 = 10, 4 + 2 + 4 = 10 3 + 4 + 6 = 13, 4 + 6 + 0 = 10
346
उिर : 3) 346
TYPE 6
1) 68, 36, 39, 57,
1) 68 2) 36 3) 39 4) 57
68 सोडभन सिि सिंख्येला 3 ने भाग जातो.
3 + 6 = 9/3 39 = 3 + 9 = 2/3 5 + 7 = 12/3
सिावासाठी प्रश्
1) 1) 414 2) 234 3)701 4) 117
2) 1) 497 2) 265 3) 164 4) 366

3) 1) 3124 2) 5357 3) 2189 4) 3166
4) 1) 24 2) 12 3) 48 4) 84
5) 1) 39 2) 59 3) 79 4) 89
6) 1) 4 2) 25 3) 49 4) 1
7) 1) 29 (25) 17 2) 23 (49)57 3) 43 (54) 67 4) 83(36) 26
8) 1) 11, 13 2) 23, 29 3) 17, 19 4) 23, 27
4. सवजोड पद ओळखा
नोट्स :
या प्रकारच्या प्रश्नािंत तीन पदे वदलेली असतात. ि एक पद शोधायचे असते, या एका मळ ु पदाच्या जागी प्रश्नवचन्ह वदलेले असते.
यापैकी दोन पदामधील बाबीच्या परस्पराशी काही विशीष्ट सिंबधिं वदसनु येतो.हा सबिं धिं : या वचन्हाने दशििला जातो.
इतर दोन पदातील बाबीच्या एकामेकाशी अशाच स्िरुपाच्या सिंबिंध असतो. : हे वचन्ह अशाच स्िरुपाचा सिंबिंध या अथािने िापरतात.
पवहले पद : दसु रे पद : वतसरे पद : चौथे पद
परस्पर सबिं धिं (शब्द) या घटकामध्ये चार पदापैकी तीन पदात शब्द वदलेले असतात. या मध्ये भाषेतील शब्द (समानथी ि विरुध्दाथी
) प्राणी ि त्याचे अियि त्यािंच्या कृ ती त्यािंचे गणु धमि िस्तु ि त्याचे महीने ऋतु विविध व्यिसाय इ. विविध बाबी देउन
प्रश्नवचन्हाच्या जागी येणाऱ्या पदाचा शब्द शोधायला सािंगीतले जाते. हे प्रश्न सोडिताना वदलेल्या शब्दातील समान सिंबिंध ि वदलेले
पयािय विचारात घ्यािे लागतात.
1) 1) भारत : भारतरत्न : पावकस्तान : ?

1) वकताबोश 2) ला – वनशान 3) वनशान – ए – पावकस्तान 4) खमाशेश
2) साकि : 8 :: यरु ोवपयन यवु नयन : ?

1) 10 2) 28 3) 15 4) 18
3) पणु े : 2 :: मबिंु ई : ?
1) 3 2) 4 3) 5 4) 6
4) दौलताबाद : वसताफळ :: श्रीरामपरभ : ?

1) सिंत्री 2) वलिंबभ 3) मोसिंबी 4) स्रॉबेरी
5) सवचन : वक्के ट :: श्रेयसी वसिंग : ?

1) कबड्डी 2) नेमबाजी 3) कुस्ती 4) घोडेस्िारी
6) उिंट : राजस्थान :: के रळ : ?
1) हिी 2) घोडा 3) गाढि 4) खेचर
7) भारत : मोर :: महाराष्ट्र : ?

1) वपिंगळ 2) हररयाणा 3) गरुड 4) वचमणी
8) भारत : लोकशाही :: चीन ?

1) अवधकार 2) सरजामशाही 3) साम्यिाद 4) हुकभमशाही
9) श्रीलिंका : वलट्टे :: अफगावणस्तान ?

1) तालीबान 2) इसीस 3) बोको हराम 4) अतबरा
10) यनु ो : न्ययु ॉक:: रे डक्ॉस :
1) यािंगनु 2) वजवनव्हा 3) इग्िं लड 4) वव्हएन्ना
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
3 2 1 3 3 1 2 3 1 2
11 4 12 3 13 2 14 1 15 4
स्पष्टीकिण
भारतातील सििश्रेष्ठ नागरी परु स्कार भारतरत्न पावकस्तान वनशान – ए- पावकस्तान
साकि यासिंघटनेत 8 देश आहेत तर यरु ोवपयन यवु नयन मध्ये 28 देश आहेत
पणु े या शब्दात दोन अक्षरे आहेत तर मबिंु ई मध्ये 3 अक्षरे आहेत
दौलताबाद ला वसताफळाचे उत्पादन होते तर श्रीरामपरु ला मोसबिं ी चे उत्पादन होते पयािय क्: 3 मोसबिं ी
सवचन वक्के ट खेळतो तर श्रेयसी वसिंग कुस्ती खेळतो पयािय क्मािंक : 3 कुस्ती
पयािय क्मािंक एक तालीबान हे उिर येईल कारण श्रीलिंका मध्ये आतिं किादी सिंघटना वलट्टे आहे तर अफगावणस्तान मध्ये कोणती
सघिं टना आहे.
यनु ो चे मख्ु यालय न्ययु ॉक ला आहे. तर रे डक्ॉसचे मख्ु यालय वजवनव्हा आहे पयािय क्मािंक 2) वजवनव्हा
सोने यािंची िैज्ञावनक सिंज्ञा AU आहे तर लोखडिं याची सिंज्ञा Fe आहे.
िाल्मी या सिंघटनेचे मख्ु यालय औरिंगाबादला आहे तर हापकीनचे मख्ु यालय हे मबिंभ ई ला आहे.
वयवािी
नोट्स :
या प्रकारातील गवणते सोडविताना बेरीज, िजाबाकी, गणु ाकार, भागाकार, याचा सराि आिर्शयक असतो.
प्रश्न व्यिस्थीत िाचनु गवणतीय मािंडणी करुन प्रश्न सोडविल्यास उिर लिकर ि अचक
ु वमळते.
TYPE-1
1) ससु मत हा िोहीत पेक्षा 10 वषाांनी मोठा आहे 10 वषाांनतं ि त्याचे एकूण वय 40 वषे असेल, ति ससु मतचे आजचे वय सकती.
1) 15 िषे 2) 20 िषे 3) 24 िषे 4) 30 िषे
सवु मत = 5, रोहीत = A मानभ
A + 10= S A = S – 10
S – 1 0 + S + 20 = 40 2S + 10 = 40
2S – 10 + 20 = 40 2S = 40 - 10
2S = 30 S = 30/2 S = 15
पयाकय उत्ति सबु ोिचे वय = 1) 15 वषे
TYPE-2
1) जयेशचे वय सवजयाच्या वयापेक्षा 5 वषाांनी कमी आहे त्यांच्या वयांची बेिीज 27 वषे आहे. ति जयेशचे वय सकती
1) 16 िषे 2) 11 िषे 3) 15 िषे 4) 12 िषे
समजा, विजयाचे िय x आहे, तर जयेशचे िय = x – 5
त्यािंच्या ियािंची बेरीज 27 आहे x + x – 5 = 27
2x = 27 + 5 x = 32 x = 32 / 2 x = 16
विजयाचेमनपा ् स,टेशस्चेट िय
िय =पुण16े नोटजये ससरिज = 11 कोसेस सुरू संपकक 8010457760 OOAcademy Pune
16 व– 5ऑनलाइन
पयाकय उत्ति 2) 11 वषे
TYPE-3
1) आई व मुलगा यांच्या वयांची बेिीज 45 आहे. आईच्या वयाच्या दुपटीतून मुलाचे वय वजा के ले ति वजाबाकी
54 येते ति त्या दोघांची वय काढा.
1) आई 66 मल ु गा 15 िषे 2) आई 53 मल
ु गा 15 िषे 3) आई 54 मल
ु गा 16 िषे 4) आई 33 मल ु गा
12 िषे
आईचे िय + मल ु ाचे िय = 45………(1)
आईचे िय - मल ु ाचे िय = 54……...(2)
x + y = 45 x + y = 45
2x – Y = 54 33 + y = 45
3x = 99 y = 45 – 33
x = 33 आईचे िय y = 12 मलु ाचे िय TYPE 4
पयाक य उत्ति : 4) आई 33 म ु लगा 12 वषे
4) हरिष, इषाक व कोमल यांच्या वयाचे गुणोत्ति 5 : 7 : 8 असे आहे कोमलचे वय 48 वषे आहे ति हरिष व ईषाक यांची
वये काढा.
1) 30,40 2) 25, 42 3) 30, 42 4) 45, 55
हररष ईषाि कोमल
गणु ोिर = 5 : 7 : 8
48/8 = 6 म्हणजे 5 × 6 = 30 हररष 7× 6 = 42 ईषाि 30, 42
पयाकय उत्ति 3) 30, 42
19. सदशा
वदशेकडे गवणत सोडविताना आपल्या समोरील बाजु नेहमी उिर घ्यािी उजव्या हातािंिर पुणि डाव्या हातािर पिीम ि पाठीमागील
भागािर वदशा आकृ ती प्रमाणे घ्याव्यात.
 उपवदशा लक्षात ठे िण्यासाठी िानर इकडे आला नाही हे िाक्य लक्षात ठे िािे लागते.
 उजिीकडे िळा वकिंिा डािीकडे िळा असे म्हटल्यािर 90 मधनु िळािे
 समजा तम्ु ही पिु क
े डे जात आहात ि उजिीकडे िळा तमु ची वदशा दवक्षण होईल.
 Anti Clockwise = डािीकडे, Clockwise = उजिीकडे दोन वदशामधील कोन 90 चा असतो.
TYPE 1
1) प्रभा पिु क
े डे 5 वक. मी गेली उजिीकडे िळभन 3 वक. मी गेली तर ती सध्या मळ
भ च्या वठकाणापासनभ वकती अतिं रािर ि कोणत्या
वदशेला असेल.
1) पिु ि 2) पविम 3) दवक्षण 4) उिर
A B
5 वकमी
3 वकमी 3 वकमी पिभ ि
5 वकमी दवक्षण
D नविन वठकाण C
ु ि अविं तम वठकाण स्थानामधील अतिं र  AC 3 वकमी
मळ
मळु स्थानापासनभ नविन स्थान दवक्षणेकडे आहे.
पयाकय उत्ति : 3) दसक्षण
TYPE 2
1) वदपक खाली डोके ि िर पाय करून उभा आहे. अशा अिस्थेत त्याचे तोंड उिर वदशेस असेल तर त्याच्या उजिा हात कोणत्या
वदशेस आहे.
1) पिु ि 2) िायव्य 3) पविम 4) दवक्षण
वशषािसनाच्या अिस्थेत, जर तोंड उिरे ला जर उजिा हात पविम दशिवितो.
पयाकय उत्ति : 3) पसिम
TYPE 3
1) अवमत वमवलिंद महेश ि रवि हे चौघेजण करम खेळत बसले आहेत. महेश ि वमवलिंद पाटिनर (सहकारी) आहेत महेशचे तोंड
उिरे स आहे ि रवि हा महेशच्या उजव्या बाजसभ बसला नाही तर अवमतचे तोंड कोणत्या वदशेस आहे.
1) पिु ि 2) पविम 3) दवक्षण 4) उिर
वमवलिंद
रवि अवमत अवमतचे तोंड पविमेस असेल
महेश
पयािय उिर : 1) पिु ि
20. नाते संबंि

या प्रकारच्या प्रश्नामध्ये नेहमी दोन वकिा अधीक व्यक्तीचे नाते वदले असतात. त्यािरुन वतसऱ्या व्यक्तीशी असलेले नाते मावहती
करुन घ्यािे लागते.
या प्रकारातील उदाहरणे सोडविताना नाते वदलेल्या व्यक्तीच्या वठकाणी स्ित:च्या त्या वठकाणी ठे िनु इतर नाती आपल्याच
कुटुिंबातील िेळा सध्ु दा िाचते.
TYPE 1
1) A B ची बायको ि C A ची बवहण आहे C चे िवडल D आहे ि E D चा मल

ु गा आहे तर E ि B चे नाते कोणते.
1) मेहूणा 2) जािई 3) भाऊ 4) यापैकी नाही
पती पत्नी  (X )
बवहन भाऊ (  )
आई िडील / मल ु गा / मल
ु गी ( )
D
E  C  A×B
A C E हे बवहणभाऊ आहेत म्हणनभ E हा B चा मेहूणा होईल.
पयािय क्माक
िं 1) मेहूणा
TYPE 2
2) A C ची मल ु गा आहे C ि Q बवहन आहे Z Q ची आई आहे P Z चा मल
ु गा आहे. तर योग्य विधान कोणते.
1) C Q चा मल ु गा आहे
2) P A चा मामा आहे
3) Q A चा आजोबा आहे
4) C ि P बवहणी आहेत.
Z
C  Q  P

A
C Q P हे बवहन भाऊ आहेत P हा मामा आहे A चा
पयाकय क्रमांक 2) P A चा मामा आहे
TYPE 3
3) फरझाना ि तवस्लमा बवहनी आहेत. अवलम ि अकबर हे भाऊ आहेत अवलमचा मल
ु गा महम्मद तवस्लमचा भाऊ आहे तर
अकबरचे फरझानाशी नाते काय.
अकबर  अवलमचा

फरझाना  तवस्लमा  महम्मद
वतन्ही आपत्य हे अवलमचे आहे अकबर अवलमचा भाऊ म्हणनभ अकबर हा फरझानाचा काका होईल.
TYPE 4
4) वदपक वनतीनला म्हणाला, समोर जो मलु गा फुटबॉल खेळत आहे. तो माझ्या िडीलाच्या पत्नीच्या मल
ु ीच्या दोन भािामधील
लहान भाऊ आहे. तर फुटबॉल खेळणायाि मल ु ाचे वदपकशी नाते काय.
1) मल ु गा 2) भाऊ 3) पतु ण्या 4) भाचा
िडील × पत्नी
वदपक ु गी  भाऊ वतघेपण भािडिं े आहेत

मल
वदपकचे फुटबॉल खेळणायाि मल
ु ाशी नाते भाऊ येईल.
TYPE 5
5) X, Y चा निरा आहे W, X ची मल
ु गी आहे. Z, W चा निरा आहे N, Z मल
ु गी आहे तर N चे Y शी नाते काय
1) काका 2) भाची 3) मल
ु गा 4) नात
X × Y आकृ तीिरून लक्षात येईल वक N चे Y शी नाते काय तर N ही Y ची नात येईल
W×Z
N
पयािय क्मािंक 4) नात
21. आकृत्या मोजणे
या घटकामधील प्रश्नामध्ये एकाच आकृ तीत अनेक आकृ त्या दडलेल्या असतात. त्यािंची नक्की सिंख्या वकती असते हे मोजायचे
असते
काही आकृ त्याना सत्रु लागते. त्यामळ
ु े आकृ त्या सेंकिंदात मोजल्या जातात.
जेव्हा एखादया वत्रकोणाचे एकाच वशरोवबिंदतु नु समान पायािर अनेक भाग पडतात. तेव्हा व्या सिि वत्रकोणािंना क्मािंक देिनु सिािची
बेरीज करािी.
वत्रकोणाचे भाग × समोरील सिंख्या

एकुण वत्रकोण =
2
आयत मोजण्यासाठी उभ्या ि आडव्या ओळीत चौकोनानिं ा क्माक िं दयािेत क्माक
िं वदल्यािर त्याच क्माक
िं ाची आडिी ि उभी -
आडिी बेरजेचा गणु ाकार करािा.
आलेल्या गणु ाकार म्हणजे एकुण चौकोनाची / आयताची सख्िं या होय.
चौिस मोजणे :
उभ्या ि आडव्या रािंगते क्मािंक दयािेत आडव्या ि उभ्या रािंगते ील चौरसाचा क्मािंक देिनु दयािेत. शेिटी उििरीत सिंख्येमधील
सिाित मोठी सिंख्या त्यामध्ये वमळिािी. म्हणजे चौरसाची एकुण सिंख्या वमळे ल.
TYPE 1
1) सोबतच्या आकृ तीत वकती कोण आहेत.
1) 3 2) 5 3) 4 4) 6
सत्रु : कोणाचे भाग  समोरील सिंख्या
2
34 6
2
पयािय क्माक िं 4) 6
TYPE-2
1) सोबतच्या आकृ तीत वकती कोण आहेत.
1) 6 2) 10 3) 8 4) 12
स्पष्टीकिण : सिि कोणािंची बेरीज करा
1 + 2 + 3 + 4  10
4  5  10
2
पयािय क्मािंक 2) 10
TYPE 3
1) आकृ तीमध्ये एकुण वत्रकोण मोजा.
1) 5 2) 8 3) 7 4) 6
स्पष्टीकिण : कोणािंमध्ये क्मािंक टाकभन त्याची बेरीज करािी

1+2+36
वकिंिा 3  4  6
2
पयािय क्मािंक : 4) 6
Math Notes
INDEX
क्र . प्रकिण पेज न.ं
1 सख्िं या 03
2 सिंख्यारे षा 13
3 गणु ाकार 17
4 भागाकार 19
5 विभाज्यतेच्या कसोट्या
6 पणु ािक ि अपणु ांक 22
7 दशाश िं अपणु ांक 30
8 पररमेय सिंख्या
9 सरासरी
10 िगि आवण िगिमळ ु
11 घन आवण घनमळ भ
12 घातािंक
13 लसावि आवण मसावि
14 शेकडेंिारी
15 सरळव्याज
16 चक्िाढव्याज
17 नफा आवण तोटा
18 ितिळ ु /चौकोन/आयात
19 एकमान पद्धत
20 चलन
21 काळ,काम ि िेग
22 पाण्याची टाकी ि नळ
23 गणु ोिर ि प्रमाण
24 प्रमाण भासगदारी
25 ियिारी
26 नफा तोटा
27 सटभ ि कसमशन
1. संखया ( Numbers)
नैससगकक सखं या :-
N = 1,2,3,4,5,6,-------------------------------∞
नैसवगिक सिंख्या अनिंत आहेत. त्या मोजता येत नाहीत.
त्यामळ ु े सिाित लहान सिंख्या ही 1आहे.
शन्ु य ही नैसवगिक सिंख्या नाही.
नैसवगिक सख्याना मोजसिंख्या असेही म्हणतात.
नैसवगिक सिंख्याचा गणु ाकार नैसवगिक सिंख्या येते.
उदा :- 2 × 4 = 8
2×2= 4
6 × 3 = 18
नैससगकक सखं या ची बेिीज नैसगीक सखं याच येते.
उदा : 8 + 4 = 12
16 + 16 = 32
सिि नैसवगिक सिंख्या या फक्त धन असतात. ऋण मध्ये येत नाही.
पण
ु क सख
ं या :– (Whole Numbers) W पण
ु क सख
ं या ह्या अक्षिाने दशकवतात.
W = 1,2,3,4,5,6,--------------∞
सिाित लहान पणु ि सिंख्या 0.
सिाित मोठी सिंख्या ही सािंगता येत नाही. (अनतिं )
पूणाांक सखं या :- (Integers)

पणभ ांक सिंख्या 1 या अक्षराने दशिितात.
-4,-3,-2,-1,0, 1,2,3,4,5
धन सिंख्या ि ऋण सिंख्या ि शन्ु य यािंचा समािेश होतो.
यात सिाित लहान सिंख्या धन पणु ांक सिंख्या 1 आहे.
सिाित मोठी ऋण पणभ ािक सिंख्या -1 आहे.
0 वह सख्िं या पणभ ांकही नसते. आवण ऋण पणभ ांकही नसते.
उजिीकडे सख्िं या या मोठया होत जातात.
डािीकडे जाताना लहान होत जातात.
सम सखं या :- (Even Numbers)

या सख्िं याच्या एकक स्थानी हे अकिं असतात त्याना सम सख्िं या म्हणतात.
उदा :- 2,4,6,8,0 इ.
ज्या सिंख्येला 2 ने भाग जातो त्या सिंख्यास सम सिंख्या म्हणतात.
क्मगत सम सिंख्यात 2 चा फरक असतो.
उदा :- 12,14,16,18,
कोणत्याही नैससगकक सखं येची दुप्पट सम सखं याच असते.

 3 ची दप्ु पट 6
कोणत्याही सम सख्िं येत एक वमळविल्यास वकिंिा िजा के ल्यास विषम सख्िं या वमळते.
सवषम सखं या :- (Odd Numbers)

 ज्या सिंख्येच्या एककस्थानी 1,3,5,7,9 इ अिंक असतात.
 त्या सिंख्येस विषम सिंख्या म्हणतात.
 क्मिार विषम सिंख्येत एक वमळविल्यास सम सिंख्या वमळते.
 दोन क्मिार विषम सिंख्याची बेरीज ही सम सिंख्याच असते.
 त्यािंचा गणु ाकार ही विषम सख्िं या वमळते.
5+3=8
3+1=4
9×1=9
5 × 7 = 35
क्रमवाि सवषम सखं येत एक समळसवल्यास सकंवा वजा के ल्यास सम सखं या समळते.
5+3=8 5–1=4
3+5=8 3–1=2
प्रकाि 6 वा
मळ ु सखं या : - (Prime Numbers)
ज्या सिंख्येस स्ित:ने लहान भाग जातो त्या सिंख्येस मळ
ु सिंख्या म्हणतात.
2,3,5,7,9,11,13,15,17,19 ----इ.
1 वह मळ ु सिंख्या नाही.
मळ ु सिंख्या वकती आहेत त सािंगु शकत नाहीत.
2 ही सिाित लहान मळ ु सिंख्या तसेच ही सिंख्या एकच अशी आहे ती सममळ ु सिंख्या आहे.
1 ते 100 पयित 25 मळ ु सिंख्या आहेत.
प्रकाि : 10 Numbers
पररमेय सिंख्येचे तीन प्रकार पडतात.
1. साधी पररमेय सिंख्या
2. दशािंश पररमेय सिंख्या
3. करणीस्थ पररमेय सिंख्या
सािी परिमेय सख
ं या
ज्या पणु ांक सिंख्येच्या छे दात शन्ु य सोडुन कोणताही पणु ांक सिंख्या असल्यास त्या सिंख्येला परीमेय सिंख्या म्हणतात.
2 0 3
, , पररमेय सिंख्या आहेत.
5 6 2
दशांश परिमेय संखया :

दशािंश वचन्हाच्या उजिीकडे जर एखादी सख्िं या वकिंिा सख्िं येच्या पणभ ि गट पन्ु हा येत असेल तर त्या सख्िं येस दशािंश पररमेय सख्िं या म्हणतात.
10
उदा :-  3. 333
3
किणीस्र् परिमेय संखया :

ज्या करणीचे उिर पणभ ांक सिंख्या वमळते.वतला करणीस्थ
पररमेय सिंख्या असे म्हणतात.
उदा :- √25 5
√16  4
√81  9
अपरिमेय सख
ं या
प्रकाि : 12. वास्तव संखया
Numbers)
ज्या सिंख्येचे दशािंशरुप अखिंड असते, परिंतु आिती नसते त्या सिंख्येस अपररमेय सिंख्याअसे म्हणतात.
उदा :- 0.0135715
पणु ि िगि नसणाऱ्या सिंख्याची िगिमळ
ु अपररमेय सिंख्या असतात.
√2, √5, √7
सिावासाठी प्रश् -1
1) तीन मळ
भ सिंख्यािंची बेरीज 140 आहे. त्यापैकी एक सिंख्या दसु ऱ्या सिंख्येपेक्षा 20 ने जास्त आहे, तर या तीन सिंख्यािंपैकी सिाित मोठी सिंख्या
कोणती ?
1) 71 2) 79 3) 89 4) 97
2) खालीलपैकी अशी सख्िं या कोणती आहे की जी सयिं क्त

ु सख्िं या ही नाही ि मळ
ु सख्िं या ही नाही?
1) 9 2) 7 3) 5 4) 1
3) 3, 7, 11, 15, ....... या सख्िं यामालेतील क्माने येणारी येणारी 40 िी सख्िं या कोणती?
1) 163 2) 159 3) 145 4) 171
4) पवहल्या 25 क्मिार सम सख्िं यािंची सरासरी वकती?

1) 13.5 2) 25 3) 26 4) 12.5
5) पाच क्मिार विषम सिंख्यािंची बेरीज 85 येते तर सिाित मोठी सिंख्या कोणती ?
1) 15 2) 17 3) 23 4) 21
6) पढु ीलपैकी कोणती जोडमळ

भ सिंख्यािंची जोडी नाही ?
1) 71 – 73 2) 55 – 57 3) 41 – 43 4) 59 – 61
7) 51 ते 100 पयंतच्या सिंख्यािंत 7 हा अिंक वकती िेळा येतो ?

1) 15 2) 25 3) 17 4) 20
8) 19, 21, 23, 29 यातील सिंयक्त ु सिंख्या ओळखा?
1) 19 2) 21 3) 23 4) 29
9) पस्ु तकाची 1/3 पाने िाचल्यानिंतर 100 पाने वशल्लक असल्यास पस्ु तकाला एकभण पाने वकती?
1) 120 2) 150 3) 180 4) 190
10) 10 रु. बिंडल मध्ये 91235 या निंबरपासनभ सलग 91315 या नबिं रच्या नोटा आहेत, तर एकुण रक्कम वकती?
1) 810 रू. 2) 800 रू. 3) 790 रू. 4) सािंगता येत नाही.
Question No. Answer

1 2
2 4
3 2
4 3
5 4
6 2
7 1
8 2
9 2
10 1
3. गुणाकाि
1) 5 × 0.5 × 0.05 = ?
1) 25 2) 0.0125 3) 0.125 4) 12.5
2) दोन क्मिार सिंख्यािंचा गणु ाकार 3782 असेल तर त्यापैकी लहान सिंख्या कोणती ?
1) 64 2) 63 3) 62 4) 61
3) 4/(6 ) × 3/2 × 5/8 = ?

1) 3/2 2) 6/10 3) 4/3 4) 5/8
4) दोन सिंख्यािंचा गणु ाकार 24 आहे त्या प्रत्येक सिंख्येची दप्ु पट करून गणु ाकार के ल्यास उिर काय येईल ?
1) 72 2) 48 3) 96 4) 120
5) पेरोलचा दर प्रवतवलटर 62.32 रुपये आहे. सीमाला वतच्या स्कुटरमध्ये अडीच वलटर पेरोल भरायचे आहे, वतला वकती रूपये द्यािे लागेल ?
1) 155,80 रू. 2) 157.50 रू. 3) 158 रू. 4) 162 रू.
6) 3 × 3 × 3....... असे पाच िेळा मािंडभन त्या 6 चा गणु ाकार के ल्यास येणाऱ्या गणु ाकारातील एकक स्थान चा अक
िं कोणता असेल ?
1) 1 2) 3 3) 7 4) 9
7) 25 × 25 = 625 तर 2.5 × 0.25 = ?

1) 6.25 2) 12.5 3) 0.125 4) 0.0125
8) एका सिंख्येची 6 पट आवण 9 पट यामध्ये 27 चा फरक आहे तर ती सिंख्या कोणती ?
1) 2 2) 11 3) 9 4) 13
9) (8247 ×299 )/3 = 3x तर x = ?

1) 821951 2) 812951 3) 821521 4) 812591
10) 90 या सिंख्येची वतप्पट करून त्यातनभ 14 सिंख्येची चौपट िजा के ल्यास उिर काय येईल ?
1) 96 2) 182 3) 214 4) 266
Question No. Answer

1 3
2 4
3 4
4 3
5 1
6 2
7 3
8 1
9 1
10 3
4. भागाकाि
1) एक डझन पेनािंची वकिंमत 114 रूपये असल्यास पाऊण डझन पेनािंची वकिंमत वकती ?
1) 85.50 रू. 2) 81.50 रू. 3) 76 रू. 4) 28.50 रू.
2) सात रूमालािंची वकिंमत 56 रूपये, तर 32 रूमालािंची वकिंमत वकती ?

1) 226 2) 288 3) 246 4) 256
3) एक डझन आबिं े 360 रूपये तर 4 डझनची पेटी घेऊिंन समीरने दोन आबिं े खाऊन पेटी समीरने वदली तर रमेश कडे वकती रूपयाचे
आबिं े आहेत ?
1) 1440 2) 1320 3) 1380 4) यापैकी नाही.
4) एका पोत्यात 35 वक. ग्र गहू होता. अशा 60 पोत्यातील गहू एकत्र के ल्यास ि 50 वक. ग्र िजन मािनायाि पोत्यािंमध्ये भरला तर
सिि गहू 50 वक. ग्र च्या वकती पोत्यात भरला जाईल. ?
1) 42 2) 52 3) 62 4) 72
5) एका शाळे त विद्याथी ि वशक्षक यािंची एकभण सिंख्या 1040 आहे. त्या शाळेत प्रत्येक 15 विद्याथ्यािमागे एक वशक्षक
असेल तर एकभण वशक्षकािंची सिंख्या वकती?
1) 60 2) 65 3) 70 4) 75
6) चौदा मजरभ ािंची 7056 रूपये असल्यास एका मजरु ाची मजरु ी वकती?
1) 5040 2) 504 3) 72 4) 720
7) प्रत्येक तक
ु डा 8 वमटर प्रमाणे एका तारे चे 30 तक
ु डे के ले जर प्रत्येक तक
ु डा 10 वमटर लाबींचा असता तर तारे चे वकती
तक
ु डे होतील ?
1) 32 2) 28 3) 24 4) 25
8) 10 पस्ु तकािंची वकिंमत 55 रूपये आहे तर 4 पस्ु तकािंची वकिंमत वकती असेल ?
1) 22 2) 26 3) 30 4) 36
9) एका चादरीची वकिंमत 40 रूपये आहे. या प्रमाणे 2800 रूपयािंमध्ये वकती चादरी येतील ?
1) 44 2) 60 3) 70 4) 74
10) चाऱ्याचा एक ढीग 30 गाईनािं 12 वदिस परु तो, तेिढाच ढीग 24 गाईनािं वकती वदिस परु े ल ?
1) 16 वदिस 2) 18 वदिस 3) 21 वदिस 4) 8 वदिस
Question No. Answer Question No. Answer

1 1 14 3
2 4 15 1
3 3 16 2
4 1 17 1
5 2 18 3
6 2 19 4
7 3 20 2
8 1 21 1
9 3 22 3
10 2 23 1
11 2 24 2
12 2 25 3
13 3
6) पुणाांक व अपुणाांक
अपुणाांक :- जी सखं या पूणक सखं या नाही. सतला अपुणाांक असे म्हणतात.
अपणु ांकाचे दोन प्रकार पडतात.
1) व्यिहारी अपणु ांक / साधा अपणु ांक
2) दशािंश अपणु ांक
व्यवहािी अपण
ु ाांक / सािा अपण ु ाांकाचे प्रकाि :
1) अंशािीक अपण ु ाांक :- ज्या अपणु ांकात छे दापेक्षा अश
िं मोठा असतो. त्या अपणु ांकास अश
िं ाधीक अपणु ांक म्हणतात.
उदा :-
6 5 7
, ,
5 3 3
यािंचे रुपािंतरण पणभ ांकयक्त
ु मध्ये करता येत.े म्हणजेच हा अपणु ािक एक पेक्षा मोठा आहे.
2) छे दादीक अपुणाांक :-
जो अपणु ांक छे द हा अिंशापेक्षा मोठा असतो.
6 5 7
, ,
5 3 3
3) पुणाांकयक्त
ु अपुणाांक :-
अपणु ांक पणभ ांक सिंख्या ि अपणु ांक सिंख्या वमळुन बनतो. त्यास पणु ांकयक
ु ् त अपणु ांक असे म्हणतात.
6
उदा :- 4 ---चार पणु ािक सहा छें दात चार )
4
अपणु ांकाचे उदाहरणे :-
प्रकाि
अप ु :1
60
चा सममल्ु य अपणु ांक कोणता
90
60 30 2

9030 3
2
हा सममल्ु य अपणु ांक होय.
3
प्रकाि : 2
याहच यमसमान अिंश असलेल्या दोन अपणु ांकापैकी ज्या अपणु ांकाचा छे द लहान असतो, अपणु ांक तो मोठा असतो.
5 5 5
1)11 2) ि यामध्ये 3 ि 7 पेक्षा लहान आहे. म्हणनु हा अपणु ांक मोठा
3 7 3
6 6 6
प ि यामध्ये हा अपणु ांक मोठा असतो.
3 7 3
प्रकाि : 2 (I)
उदाउदसकबेिीज व्यस्त बेिीज व्यस्त किताना सचन्हामध्ये बदल किावा लागतो.अsfsfबि

6 6
तोतमास ह य -- - त
3 3
5 5
-
3 3
प्रकाि : 𝟑
वकवहवक बेिीज व्यस्त बेिीज व्यस्त किताना सचन्हामध्ये बदल किावा लागतो. अबि
6 6
तोतमासयाह य -सा - त
3 3
5 5
-- -
3 3
हवसहा
वसहग
सबेिीज गुणाकाि व्यस्त – सदलेला अपणाांक उलटा करुन सलहणे म्हणजे गुणाकाि व्यस्त
जेव्हा दोन सिंख्याचा गणु ाकार 1 येतो.
तेव्हा त्या दोन सिंख्या एकीमेकीच्या गणु ाकार व्यस्त असतात.
उदा :-
5 3
 1
3 5
छे द समान असलेल्या अंशाची बेिीज किावी व छे द तसाच ठे वावा.
4 1
+
2 2
4+1

2
5

2
1 4 5
 + +
3 3 3
1+4+5

3
10

3
अपूणाांक दशांश सिाव प्रश्

(1 × 0.5 × 5 0.05 = वकती?
1) 1.25 2) 0.0125 3) 0.125 4) 12.5
2) जर 675 ×483 = 326025; तर 6.75× 4.83 = ?

1) 3260.25 2) 326.025 3) 3.26025 4) 32.6025
4.7031
(3जर 47031 = 183 × 257, तर वकती = ?
18.3
1) 2.57 2) 0.257 3) 0.0257 4) 25.7
4) जर 125 × 24 = 3000, तर 30 ÷ 12.5 = वकती?

1) 2.4 2) 240 3) 24.0 4) 0.24
16.107
(5 =?
2.301
1) 7.0 2) 0.7 3) 0.07 4) 0.007
6) जर 39204 ÷ 324 = 121, तर 392.04 ÷ 0.324 = ?

1) 12.10 2) 12100 3) 1210 4) 1.210
Question No. Answer

1 3
2 4
3 2
4 1
5 1
6 3
7 4
8 2
9 2
10 1
9) सिासिी
वदलेल्या सख्िं याची बेरीज
1. सरासरी 
एकुण सख्िं या
2. एकुण सिंख्याची बेरीज  सरासरी  एकुण सिंख्या
3. क्मिार सिंख्याची सरासरी मधल्या सिंख्येएिढी असते.
4. क्मिार सम वकिंिा विषम सख्िं याची मधल्या सख्िं येएिढी असते.
1) 4,5,7,3 ची सिासिी सकती
वदलेल्या सख्िं याची बेरीज
सरासरी 
4+5+7+3

4
19

4
 4.75
1) पसहल्या 5 मुळ सखं या ची सिासिी सकती
2+3+5+7+11
ु सख्िं या ची सरासरी 
पवहल्या 5 मळ
5
28

5
 5.6
ु सिंख्या ची सरासरी  5.6
पवहल्या 5 मळ
1) पसहल्या क्रमगत नैससगकक सखं या ची सिासिी
पवहली सख्िं या+शेिटची सख्िं या

क्मगत नैसवगिक सिंख्या ची सरासरी 
1+20

2
 10. 5
पसहल्या क्रमगत नैससगकक सखं या ची सिासिी  10. 5
2) 1,2,3,4,5, ------------------ 80 ची सिासिी सकती
81

2
 40.5
80 सिंख्याची सरासरी  40.5
1) पसहल्या 10 सवषम सखं या ची सिासिी सकती
पवहली विषम सख्िं या  1
जेिढया विषम सख्िं या तेिढेच उिर वलहािे
पवहल्या 10 विषम सख्िं या ची सरासरी  10
20

2
 10
1) पसहल्या 50 सम सखं या ची सिासिी सकती ?
सम सिंख्या ची सरासरी काढण्यासाठी वदलेल्या एकुण सिंख्येत 1 वमळिा.
 सरासरी  50 + 1
 51
2) पसहल्या 40 सम सखं या ची सिासिी सकती

40 + 1  41
1) पाच सखं याची 17 आहे. त्यापैकी पसहल्या चाि सखं याची सिासिी 16 आहे. ति पाचवी सखं या कोणती?
 सरासरी  सिंख्या  सरासरी  एकुण
 15  17  85
 पवहल्या 4 सिंख्याची सरासरी
 पाचिी सिंख्या  21
 4  16  64
-----------
21 िजाबाकी
10. वगक व वगकमुळ

वगक – कोणत्याही सखं येस त्याच सखं येने गुणले असता गुणाकािाला त्या सखं येचा वगक म्हणतात.
वगकमळ
ु – सदलेली वगकसखं या ही सखं येचा वगक आहे. त्या सखं येला सदलेल्या सखं येचे वगकमळ
ु असे म्हणतात.
महत्वाचे गुणिमक :-
 दोन अक िं ी सख्िं येचा िगि कमीत कमी ि जास्तीत जास्ती चार अक
िं ी येतो.
 सिंख्येच्या एककस्थानी 2,3,7,8 हे अिंक असल्यास त्या सिंख्येस पणभ ि िगि सिंख्या नसतात.
 सिंख्येच्या एककस्थानी 0,1,4,5,6, ि 9 हे अिंक असल्यास त्या सिंख्येस पणभ ि िगि सिंख्या असु शकते.
√ हे िगिमळ
ु ाचे वचन्ह
1
घातािंक असेल तर त्याला िगिमळ
ु च म्हणािे. 256 म्हणजे िगिमळ
ु ात 256 असे वलहािे.
2
वगक किण्याची पध्दत :
१) 𝟏𝟐𝟐  12  12
 144
2) 𝟗𝟐  9  9
 81
3) (−𝟑)𝟐 
-3  -3
9
1. 352 
2. 52  25
2 3  6
3. 252  625
अपणु ांक सिंख्येचा िगि करणे

3 22 𝟗
1. ( )  
2 22 𝟒
3 92 𝟖𝟏
2. (− )  
2 52 𝟐𝟓
दशािंश नतिं र जेिढे अक
िं असतील त्याचे दप्ु पट करुन दशािंश दयािे .
1) 0.42  42 16
(दशािंश निंतर जेिढे अिंक असतील त्याचे दप्ु पट करुन दशािंश दयािे)
2) 0.03  0.032  0.0009
3) (0.002) 22  4
 0. 00004
1) एककस्थानी 0 असणाऱ्या सख्िं येचे िगि करणे .
202  ?
202  400
2. 302  32  9
 902  𝟗𝟎𝟎
3. 4002  42  𝟏𝟔
4002  𝟏𝟔𝟎𝟎𝟎𝟎
वगकमुळ काढण्याची भागाकाि पध्दत :  √𝟒𝟎𝟗𝟔
दोन – दोनच जोडया पाडल्या
6 चा िगि के ला.
दसु री जोडी खाली घेतली.
पडताळा किा :
64  2  𝟏𝟐𝟖
म्हणजे आलेली बेरीज वह भगाकाराच्या दप्ु पट असते.
12. घातांक
घातािंक 43
4 चा तीन िेळी गणु ाकार
त्यालाच 43 असे म्हणतात.
अथाितच एखादया सिंख्येच्या स्ित:सोबतच्या गणु ाकारास यामध्ये पाया 4 तर 3 हा घातािंक आहे.
प्रकाि 1
𝑎𝑚  𝑎𝑛 𝑎𝑚 + 𝑛
समान पाया असलेल्या घातवकत सख्िं येच्या गणु ाकारास वनयम
घातािंकाचा गणु ाकार करताना समान पाया असल्यास घाताक िं ाची बेरीज होते.
1. 43 42 = 43 + 2
= 45
2. 2𝑋 22𝑋 = 16
22𝑋 = 24
24 = 4
3𝑋 = 4
4=𝑋
4
𝑋=
3
1) 𝒂𝒎 ÷𝒂𝒏 = 𝒂𝒎 − 𝒏
43 ÷ 42 =
= 45−2
= 45−2
= 43
2) 𝟑𝟐 ÷𝟑𝟐 = 𝟗𝟒
𝑥=?
32 − 𝑥 = ?
𝑥 −2=8
𝑥 = 10
3) 𝟗𝟐 ÷𝟗𝟑 = 𝟗
95−3 ÷93 = 9𝑥
5−3=𝑥
𝑥 =2
𝒏
4) 𝒂 ÷𝒂𝒏 = 𝒂𝒎 𝒙 𝒏
i) (53 )5 = 52 𝑥 5
= 310
(44 ) = 4?
(44 ) = 4?
X=4
i) ( 𝐚 𝐱 𝐛)𝒎 = 𝒂𝒎 x 𝒃𝒎
( 3 x 4)2 = 32 x 42
= 9 x 16
= 144
ii) ( 𝟐 𝐱 𝟒)𝟐 = 𝟐𝟐 x 𝟒𝟐
= 4 x 16
= 64
iii) ( 𝟒 𝐱 𝟗)𝟐 = 𝟒𝟐 x 𝟗𝟐
= 16 x 81
= 1296
iv) ( 𝟒 𝐱 𝟓)𝟐 = 𝟒𝟑 x 𝟓𝟑
= 65 x 125
= 8000
𝑥 𝑎𝑚
( )𝑚 =
𝑦 𝑏𝑚
2 22
i) ( )2 = = 23
3 32
3 32
i) ( )2 = = 916
4 42
1 12
ii) ( )2 = = 116
4 42
5 52
iii) ( )2 = = 254
2 22
13. लसासव व मसासव

लसासव : लघुत्तम सामाईक सवभाज्य
वदलेल्या दोन वकिंिा अवधक सिंख्येने ज्या लहानात लहान सिंख्येला भाग जातो. त्या सिंख्येस लसावि असे म्हणतात.
उदा : 3,4 ने 12 ला भाग जातो.
12 हा 3,4 चा लसावि आहे.
मसासव :
महत्तम सामाईक सवभाजक
वदलेल्या दोन वकिंिा अवधक सिंख्येने ज्या मोठयात मोठया सिंख्येला भाग जातो. त्या सिंख्येस मसावि असे म्हणतात.
उदा : 16 ि 18 या दोन्ही सिंख्येला 2 ने पणु र ् भाग जातो.
2 हा 16 ि 18 चा मसावि आहे.
लसासव व मसासव काढण्याच्या 3 पध्दती आहेत:

1. यादी पध्दत
2. भागाकार पध्दत
3. मळ
ु अियि पध्दत
1. यादी पध्दत :
1) 10 ि 12 चा मसावि काढा
10 चे अियि :- 1,2,5,10
12 चे अियि : 1,2,3,4,6 ,12
या सामाईक विभाजकामध्ये मोठा विभाजक 2
10 ि 12 चा मसावि 2 आहे .
1) 4 व 5 चा लसासव काढा
4 चे सव्र विभाज्य – 4, 8, 12, 16, 20, 24,
5 चे सिि विभाज्य – 5, 10, 15, 20, 25, 30,
4 ि 5 च्या विभाज्यापैकी लहानात लहान विभाज्य 20 आहे.
4 ि 5 चा लसािी – 20 आहे.
4 चे सिि विभाज्य – 4,8,12, 16, 20, 24,
5 चे विभाज्य - 5, 10, 15, 20, 25, 30,
4 ि 5 च्या विभाज्यापैकी लहानात लहान विभाज्य 20 आहे.
4 ि 5 विभाज्य 20 आहे.
3. मुळ अवयव पध्दत

1) 20 ि 30 चा मसावि काढा
20 चे अियि :- 2x2x5
30 चे अियि – 2x3x5
मळु अियिातील सामाईक अियिाचा गणु ाकार म्हणजे मसावि 2 x 5 = 10
20 ि 30 चा मसावि 10 आहे.
2) 12 व 8 चा लसासव काढा
12 चे अियि :- 2x2x3
8 चे अियि – 2x3x2
दोघात सामाईक अियि = 2x2
उरलेले अियि = 3 , 2
2x2x3x2 = 24
12 ि 8 चा लसावि 24 आहे.
3. भागाकाि पध्दत :
12 ि 20 चा मसावि काढा ?
लहानातील लहान सिंख्येने मोठया सिंख्येला भाग वदला असेल तर त्या सिंख्येने भाग द्या 0 येईपयंत वक्या चालुच ठे िा शेिटचा भाजक म्हणजे मसावि
होय.
गुणिमक
1. सदलेल्या दोन सकंवा अिीक सखं या पैकी एकसखं या उवकिीत सवभाजक असेल ति ती सवभाजक सखं याच त्याचा मसासव असतो.
उदा – 4,8,12
4, 8, ि 12 चा विभाजक आहे.
मसािी = 4
2. वदलेल्या दोन सख्िं या सहमळ
ु असतील तर त्यािंचा मसावि 1 असतो ि त्या दोन सख्िं याच्या गणु ाकाराने वमळणारी सख्िं या ही त्यािंचा लसािी असते.
6,15, या दोन सख्िं या या सहमळु आहेत.
मसावि = 6  15 = 90
3. दोन मुळ / सहमुळ सखं याचा लसासव हा त्याच्या गुणाकाि इतका असतो.
उदा :- 7 ि 11 या सिंख्याचा लसािी = 7  11 = 77
5 ि 8 या सिंख्याचा लसािी = 5  8 = 40
4. दोन सिंख्यापैकी एक सिंख्या दसु ऱ्या सिंख्येची विभाज्य असेल तर ती विभाज्य सिंख्या त्यािंचा लसािी असतो.
12 ि 36 या सिंख्याचा लसािी = 36
1) 4 व 6 चा मसावी काढा
2 4 6
2 3
मसािी = 2
 दोन्ही सिंख्येला एका सिंख्येने भाग जाईल तोपयंत भाग द्यािा.
2 ) 8 व 12 चा मसावी
2 8 12
2 2 6
2 3
मसािी = 2  2 = 4
1. 6 व 12 चा लसासव काढा
2 6 12
2 3 6
2 3 3
1 1
लसािी = 2X2X3 = 12
14. शेकडेवािी
 शेकडेिारीला शतमान / टक्के िारी असे म्हणतात.

 एखादया सख्िं येचे 100 शी असणारे प्रमाण म्हणजे शेकडेिारी होय
 शतमान एक प्रकारचा अपणु ांकाच असतो. यामध्ये छे द नेहमी 100 असतो.
40
40 % =
100
 अपणांकाला 100 ने गणु ले असता शेकडेिारी मध्ये रुपािंतरण होते.
7
उदा :- x 100 = 35 %
20
 100 % =1
1
 50 % = 2
1
 25 % = 4
1
 12.50 % = 8
1
 20 % = 5
1
 10 % = 10
प्रकाि - 1
सखं याचे शेकडेवािीत रुपांतिण किा?
3
1)
2
3
x 100 = 𝟏𝟓𝟎 %
2
2) 0.5
0.5 x 100
= 50 %
3)
3
x 100
2
= 80 %
दशांश अपण
ु ाककांचे रुपातं िण किा :
1) 80 % = वकती
80 8 4
= =
100 10 5
2) 20 % = सकती?
20 2 1
= =
100 10 5
3) 0.5 % = सकती?
0.5 5 1
= =
100 1000 200
4) 0.2 % = वकती
0.2 2 1
= =
100 1000 500
1) 30 % = वकती
30 3
= = 0.3
100 10
2) 50 % = वकती
50 5
= = 0.5
100 10
3) 60 % = वकती
60 6
= = 0.6
100 10
12
=
20
3
=
5
= 0.6
15. सिळव्याज
 व्याज हे भािंडिलािर वमळते .
 भािंडिल िापरल्यािर भािंडिल मालकाला जी आगाउ रक्कम दयाियाची असते. वतला व्याज म्हणतात.
 व्याजाचा दर दसादशे काढला जातो.
 व्याजाने जी रक्कम घेतली जाते. वतला मद्दु ल म्हणतात.
 मद्दु ल वजतके वदिस िापरले त्या वदिसाला मदु त म्हणतात.
 व्याज ज्या दराने आकारले जाते त्यास दर म्हणतात.
 मद्दु ल ि व्याज यािंच्या बेरजेस रास म्हणतात.
 साध्या व्याज आकारण्याच्या पध्दतीस सरळव्याज म्हणतात.
 व्याजािर व्याज आकारल्यास त्यास चक्िाढव्याज म्हणतात.
मद्दु ल 𝑋 मदु त 𝑋 दर
सत्रु =
100
सरळव्याज 𝑋 100
मद्दु ल=
मदु त 𝑋 दर
मदु त =
मद्दु ल 𝑋 दर
दर =
मद्दु ल 𝑋 मदु त
आर
रास = 1 +
100
चक्रवाढ व्याज = रास – मद्दु ल
उदाहरणे :
1) द.सा.द.शे 10 रु दराने 2 वर्ााचे 1000 रु सरळव्याज?
=
100
1000 𝑋 10 𝑋 2
=
100
= 200
2) िोहन पतसस्ं र्ेतुन 3600 द.सा.द.शे 12.50 दराने आगाउ कजााने घेतले . 2.50 वर्ााच्या मुदतीत त्याला ककती पैसे परत करावे
लागतील?
मद्दु ल = 3600
25
दर = 12.50 =
2
5
मदु त = 2.50 =
2
25 5
3600 𝑋 𝑋
2 2
सरळव्याज =
100
= 1125 रु.
रोहनला परत करािी लागणारी रक्कम म्हणजे रास.
रास = मद्दु ल + व्याज
= 3600 + 1125
= 4725
3) द.सा.द.शे कोणत्या दिाने 1200 रुपयाचे 2 वषाकची िास 1500 रु?

मद्दु ल = 1200
मदु त = 2
दर =
रास = 1500
रास = मद्दु ल + सरळव्याज
सरळव्याज = रास – मद्दु ल
= 1500 – 1200
= 300
=
मद्दु ल 𝑋 मदु त
1200 𝑋 2 𝑋 दर
=
100
= 12.5 %
4) द.सा.द.शे 8 दराने 1600 रु. 384 व्याज ककती मुदतीनंतर कमळे ल?
=
100
1600 𝑋 8 𝑋 मदु त
=
100
384 𝑋 100
मदु त = मदु त = 𝟑 िषे
100
5) गीताने 800 रु द.सा.द.शे दिाने गुंतसवले आसण 700 रु पसहल्या काही दिाने गुंतसवले आसण पसहल्या दिापेक्षा 1 ने जास्त
याप्रमाणे गुंतसवले 4 वषाकनंति सतला 238 रु व्याज समळाले ति रु ची दि सकती असेल?
दर =
मुद्दल 𝑋 मुदत 𝑋 दर
800 रु. चे सरळव्याज =
100
800 𝑋दर 𝑋 मदु त

=
100
= 32 दर
700 𝑋4 𝑋 (𝑟)
700 रु चे सरळव्याज =
100
= 28(𝑟 )
800 चा दर = एकुण व्याज = 800 चे सरळव्याज + 700 रु सरळव्याज
238 = 32 𝑟 + 28 𝑟 + 28
238 = 60 𝑟 + 28
210 = 60 𝑟
𝑟 = 3.5 %
16. चक्रवाढव्याज
1) द.सा.द.शे 5 दिाने 1200 मदु लाचे 2 वषे मदु तीचे चक्रवाढ व्याज सकती?
𝑅
रास = R (1 + )
100
दि = 5, मद्दु ल = 2, व्याज = ?
5
रास = 1200 (1 + )
100
5
= 1200 ( )
100
105 105
= 1200 ( X
100 100
21 21
= 1200 ( X
20 20
चक्िाढ व्याज = रास – मद्दु ल
= 1323 – 1200
= 123
चक्रवाढ व्याज = 123
2) द.सा.द.शे 10 दिाने 2000 मुदलाचे 2 वषे मुदतीचे चक्रवाढ व्याज सकती?

𝑅
रास = R (1 + )
100
5
रास = 2000 (1 + )
100
10
= 2000 ( 1 + )
100
1१ 1१
= 2०00 ( X
10 100
= 2२० X ११
= 2420
चक्िाढ व्याज = रास - मद्दु ल
= 2420 – 2000
= 420
3) द.सा.द.शे 10 दिाने 10000 मदु लाचे 3 वषे मदु तीचे चक्रवाढ व्याज सकती?
𝑅
रास = R (1 + )
100
10
= 10000 ( 1 + )
100
11 11 11
= 10000 ( X X )
10 10 10
= 10 X 11X 11X 11
= 121 X 11 X 10
िास = 13310
चक्रवाढ व्याज = रास – मद्दु ल

= 13310 – 10000
4) एका िकमेने दोन वषाकनंति सिळव्याज 60 रु चक्रवाढ व्याज 63 रु ति व्याजाचा दि?

दोन िषािचे सरळव्याज = 60
एका िषािचे सरळव्याज = 30
63 – 60 = 3
3 रुपये हे व्याज एक 30 रु मद्दु लािर
30 - = 3
100 = ?
3
व्याजाचा दर = X 1.0
30
= 10 %
5) द.सा.द.शे 10 दिाने 10000 मुदलाचे 3 वषे मुदतीचे चक्रवाढ व्याज?

𝑅
रास = R (1 + )
100
110
= 1000 ( )
100
11 11
= 10000 ( X )
10 10
= 1210
चक्िाढ व्याज = रास – मद्दु ल
= 1000 – 121
चक्िाढ व्याज = 210
6) द.सा.द.शे 10 दिाने प्रीतमने 1000 रु िक्कम वषाकसाठी बँकेत ठे वली. व्याज आकािणी किताना बँकेने वाषक एवजी सहामाही व्याज
आकािणीचा सनयम वापिला ति िोहीतला सकती िक्कम जास्त समळाली?
रास = 10
मद्दु ल = 1000
मदु त = 1 िषे
व्याज = कीती
=
100
1000 𝑋 10 𝑋 1
=
100
= 100
पण सहामाही व्याज आकारणी के ली. पवहली सहामाही 50 रु. दसु ऱ्या सहामाहीसाठी मद्दु ल 1050 रु
1
105 𝑋 10 𝑋
2
=
100
= 52.50 रु
सपिं णु ि वमळालेले व्याज = 50 + 52.50
= 102.50 रु
जादा समळालेले व्याज = 2.5 रु
16. नफा – तोटा

नफा = सवक्री सकंमत – खिेदी सकंमत तोटा = खिेदी सकंमत - सवक्री सकंमत
एकुण नफा
शेकडा नफा = 𝑋 100
खरेदी वकिंमत
एकुण तोटा
शेकडा तोटा = 𝑋 100
खरेदी वकिंमत
1. एका सायकलची सवक्री 10800 असल्याने 25 तोटा होतो. ति सायकलची सवक्री तसेच 10 नफा होत असेल ति सायकल सकती
रुपयांना सवकावी?
100 – 75 विक्ी वकिंमत
𝑋- 10800
100 𝑋 10800
𝑋=
75
𝑋 = 14400 10 % नफा हिा असेल तर
100 - 75 विक्ी वकिंमत

14400 - वकती
14400 𝑋 10
𝑋=
100
𝑋 = 1440
= विक्ी वकिंमत 14400 + 10 नफा हिा असलेली वकिंमत 1400
= 14400 + 1440
= 15840
= ती सायकल 15840 रुपयांना सवकली म्हणजे 10 नफा समळे ल.
1) एक घडयाळ 10 नफ्याने सवकण्याएवजी 40 नफ्याने सवकल्याने 210 रु. जास्त समळतात. ति घडयाळाची मुळ सकमत?
वकिंमत 30 – 210
100 – वकती
210 𝑋 100
𝑋=
100
𝑋 = 700
ु वकिंमत 700 होईल.
मळ
4. एक व्यापािी 1 सक एवजी 1100 ग्रम जास्त वजन कितो. ति त्या व्यापाऱ्यास शेकडा नफा / तोटा होईल?
1 वकलो – 1100 ग्रम
1100 – 100
100 - वकती.
100 𝑋 100
𝑋=
1100
1
𝑋=9 %
11
1
तोटा = 9 %
11
5) एक व्यापािी 1 सकलो एवजी 900 ग्रम जास्त वजन कितो. ति त्या व्यापाऱ्यास शेकडा नफा / तोटा होईल?
1 वकलो – 900 ग्रम
1000 – 100
100 - वकती.
100 𝑋 100
𝑋=
1000
𝑋 = 10%
नफा = 10%
1) एक कापड दुकानदाि 2200 रु. च्या छापील सकमतीवि 50 % सटु देवुन त्याला 10 %नफा होतो. ति त्याची खिेदी सकमत सकती?
छापील वक मतीिर 50% सटु =
2200 1100
1100 ला 10 % नफा = 1100 ला 10 % नफा
1100 ला जर 100
1100 ---- ?
1100 𝑋 100
𝑋=
110
𝑋 = 1000 रु.
2) 4 टे बलाची सवक्री ही 5 टे बलाची सवक्री एवढी असेल ति शेकडा नफा सकती?

1 टेबलाची खरे दी वकिंमत = 100 रु.
5 टेबलाच्या खरे दी वकमत = 500 हीच 4 टेबलाच्या विक्ीएिढी
500
1 टेबलाच्या विक्ी =
4
= 125
100 च्या मागे = 125
शेकडा नफा = 25 %
3) एक वस्तु 1920 रु ला सवकल्याने सतच्या खिेदीएवढी नफा होतो. ति वस्तुची खिेदी सकमत काढा?
100 – 200
𝑋 2 - 1920
1920 𝑋 100
𝑋=
200
𝑋 = 960 रु.
खिेदी सकमत = 960 रु.
4) गीताने 500 रु. ची घडयाळ 550 रु सवकली ति सतला सकती टक्के नफा झाला?
500 – 550
100 - 𝑋
100 𝑋 550
𝑋=
500
𝑋 = 110 रु.
5) एक वस्तु 3600 रु ला सवकल्याने गणपतिावला शेकडा 10 % तोटा होतो. ति वस्तुची खिेदी सकमत काढा?
100 – 90
100 िर म्हणजे 10 म्हणजे 90
3600 िर 90 % ला विकली
𝑋 2 - 100
3600 𝑋 100
𝑋=
90
𝑋 = 4000 रु.
खिेदी सकमत = 4000 रु.
6) 700 रु ची वस्तु कोमलने 40 तोटयाने सवकली ति त्या वस्तूची मळ

ु सकमत?
100 – 70
700 - वकती
700 𝑋 70
𝑋=
100
� = 490 रु.
7) 600 रु ची वस्तु िेवाने 40 % तोटयाने सवकली ति त्या वस्तूची मुळ सकमत सकती.
100 – 70
600 - वकती
600 𝑋 60
𝑋=
100
� = 360 रु.
18. वतकुळ
वतकुळ : - एका विवशष्ट वबदिं पु ासनु ठराविक समान अिंतरािर असणाऱ्या वबिंदच्ु या सिंचास ितिळ
ु असे म्हणतात.
सत्रज्या :- ितिळ
ु ाच्या कें द्र ि वबिंदु ि ितिळ
ु ािरील कोणताही एक वबिंदु जोडुन तयार होणाऱ्या रे षाखिंडास वत्रज्या असे म्हणतात.
जीवा :- ितिळ
ु ािरील कोणता ही दोन वबिंदु जोडणाऱ्या रे षाखिंडास जीिा असे म्हणतात.
क्षेत्रफळ क्षेत्रफळ = 𝜋𝑟 2
परीघ = 2𝜋 𝑟
परीघ - व्यास हा सत्रजेच्या दुप्पट असतो.
 पिीघ – वतकुळ कडेच्या लांबीला वतकुळाचा पिीघ.

𝟏
 अिकवतुळाची परिमीती = पिीघ + व्यास
𝟐
चौिस :-
ज्या चौकोनाच्या चारी बाजु समान ि प्रत्येक कोन 90 वकिंिा काटकोन असतो त्या चौकोनास चौरस असे म्हणतात.
परीघ म्हणजे पररवमती
पररवमती = 4 X बाजभ
क्षेत्रफळ = बाज2भ
आयत
आयत :- ज्या चौकोनाच्या समोरास समोरील बाजभ एकरुप असतात. ि प्रत्येक कोन 900 . वकिंिा काटकोन असतो. त्या चौकोनास आयत असे
म्हणतात.
पररवमती = लािंबी + रुिंदी

क्षेत्रफळ = लािंबी X रुिंदी
सत्रकोण :
1
क्षेत्रफळ = पाया X लािंबी
2
2
परिसमती = कणि 2 = पाया2 + उिंची
वतन्ही बाजिंचु ी बेरीज
1) एका आयताची लांबी व रुदीचे गुणोत्ति 5:4 असनु रुंदी ही लांबी पेक्षा 20 सेमी ने कमी आहे. ति त्यांची पिीमीती सकती?
सत्रु : परिसमती = लांबी + रुंदी

लािंबी =
रुिंदी = X – 20
X 5
=
X−20 4
4 X = 5 X – 100
रुिंदी = 100 – 20
= 80
सत्रु = 2(100+80)
= 2(180)
परिसमती = 360 सेमी.
2) 14 सेमी बाजु असलेल्या चौिसाच्ये चोिसाचे आतकसलसखत के लेल्या वतकुळाचे क्षेत्रफळ सकती?
वतकुळाचे क्षेत्रफळ = 𝝅𝒓𝟐

22
= X7X7
7
= 22 X 7
क्षेत्रफळ = 154 सेमी.
3) आयताची लांबी रुंदीच्या पटीपेक्षा ने जास्ती आहे. जि आयताची परिसमती असेल ति आयताची लांबी सकती?
पररवमती = 2.(लािंबी + रुिंदी)
रुिंदी = X
लािंबी = X + (4 X + 10)
= 2(X + (4 X + 10)
= 2 (5X + 10)
100 = 10 + 20
80 = 10 X
= 8 सेमी.
= 4 X 8 +10 = 42 सेमी
आयताची लांबी = 42 सेमी.
4) चौिसाची परिसमती 10 सेमी ति चौिसाचे क्षेत्रफळ सकती?
10 = 4 बाजु
10
= बाजु
4
बाजु = 2.5
क्षेत्रफळ = 6.25 सेमी.
5) एका चौकोनाच्या चाि क्रमगत कोनाचा प्रमाण 4 : 16:20 आहे ति तो कोणता चौकोन आहे?
1 वकमी = 1000 सेमी
1 सेमी = 100 सेमी
8.8 1 सेमी
परीघ =2 𝜋𝑟 2
22
=2X X 28
7
= 44 X 4
= 176 सेमी
8.8 X 1000 X 100

=
176
= 5000 फे िे
6) एका ितिळ
ु ाचा परीघ् 176 सेमी असनु क्षेत्रफळ वकती.
क्षेत्रफळ = 𝜋𝑟 2
22
= X2X𝑟
7
= 28
पिीघ = 28 सेमी.
क्षेत्रफळ = 𝝅𝒓𝟐
22
= X 28 X 28
7
= 2464 सेमी.
7) एका चौिसाकृती खोलीत 2500 फिश्या बसवल्या आहेत ति फिश्याचा आकाि दुप्पट के ला ति सकती फिश्या लागतील?
2600
=
2
2500
=
4
= 625 फरर्शया
8) 10 सेमी बाजु असलेल्या चौिसाचे क्षेत्रफळ सकती?
क्षेत्रफळ = बाजु 2
= 10 2
= 100 सेमी.
चौरसाचे क्षेत्रफळ = 100 सेमी.
9) 10 सेमी लांबी व 6 सेमी असणाऱ्या आयताचे क्षेत्रफळ सकती?

आयताचे क्षेत्रफळ = लािंबी X रुदी
= 10 X 6
= 60 चौसेमी
10) 6 सेमी लांबी 4 सेमी असणाऱ्या खोलीचे जमीनीवि 25 सेमी सकती चौिसाकृती फिश्या बसतील?
खोलीमधील जवमनीचे क्षेत्रफळ

11)फरर्शया =
एका फरशीचे क्षेत्रफळ
600 X400
= = 384 फरर्शया
28 X 28
13) एका परिमीती 100 असल्यास त्याचें क्षेत्रफळ सकती?
चौरसाची पररमीती = 4 बाजभ

= 4 बाजभ
5400
= 400
4
बाजु = 25
क्षेत्रफळ = बाजभ
= 252
= 𝟔𝟐𝟓 चौसेमी.
14) 16 सेमी व 12 सेमी कणक असलेल्या समभुज चौकोनाचे क्षेत्रफळ सकती?

𝟏
क्षेत्रफळ = पाया X लांबी
𝟐
1
क्षेत्रफळ = X कणािचा गणु ाकार
2
पररमीती = 4 X बाजु
= 4 X 10
= 40 CM
पायर्ागोिस क्रम
(AB) = (BC) + (BC)
= 82 + 62
= 64 + 36
= 100
𝑨𝑩 = 𝟏𝟎 बाजु = 10

Pmc &amp; Pcmc Exam डेमो ठोकळा Ooacademy पुणे 8010457760

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Pmc &amp; Pcmc Exam डेमो ठोकळा Ooacademy पुणे 8010457760

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

पुणे व सपंपिी सचंचवड

मनपा शॉटक नोट्स

.क्रं भाित भूगोल Page No.

अ.क्रं पंचायत िाज Page No.

अ.क्रं भाितीय िाज्यघटना Page No.

अ.क्रं भाितीय अर्कव्यवस्र्ा (अर्कशास्त्र) Page No.

अ.क्रं GK सामान्य ज्ञान Page No.

 महािाष्ट्र िाज्य स्र्ान सवस्ताि व सामान्य मासहती

 महाराष्ट्र राज्याची स्थापना के व्हा झाली - 1 मे 1960

●भाितातील प्रमुख िाष्ट्रीय उद्याने -

िाष्ट्रीय उद्यान स्र्ान/सजल्हा िाज्य

●भाितातील प्रमुख अभयािण्ये -

अभयािण्य प्राणी/पक्षी स्र्ान (िाज्य )

3. पंचायत िाज वनलायनि नोट्स

 पंचायत िाज इसतहास

 सरपचिं ाची वनिड ग्रामपिंचायत -सदस्य यािंच्याकडभन होते .

 गावच्या लोकसखं येनस

 ग्रामपच ं ायत सभासद पात्रता

 सबिं िंवधत गािचे िाडि पाडण्याचा अवधकार -तहसीलदारास असतो.

4. भाितीय िाज्यघटना वनलायनि नोट्स

 भाितीय िाज्यघटनेची पाश्भकमू ी

5. अर्कशास्त्र महत्वाच्या वनलायनि नोट्स

●अर्कशास्त्रातील प्रससि ग्रंर् व त्यांचे लेखक -

ग्रंर् लेखक वषक

●अर्कव्यवस्र्ेचे क्षेत्रीय सवभाजन -

अर्कव्यवस्र्ेचे क्षेत्र अंतभकतू घटक स्र्ूल िाष्ट्रीय उत्पादनात वाटा

●सवत्त आयोग (अर्क आयोग ) -

सवत्त आयोग स्र्ापना वषक अध्यक्ष

 ●स्टे ट बँक ऑफ इसं डया -

किाचा प्रकाि प्रत्यक्ष कि अप्रत्यक्ष कि

● कि सवषयक सवसवि ससमत्या -

ससमती वषक किाचा प्रकाि

● महत्त्वाच्या आतं ििाष्ट्रीय आसर्कक सघ ं टना -

6. सामान्य सवज्ञान वनलायनि नोट्स

 कावसवमर फिंक यािंनी विटावमन चा शोध कधी लािला - 1972

 पेशींची अमयािद िाढ म्हणजे काय - कन्सर

8. इसतहास वनलायनि नोट्स

9. चालू घडामोडी वनलायनि नोट्स

भाितातील सवकप्रर्म व शेवटचे -

●भाितातील सवाकत प्रर्म मसहला (कला, क्रीडा, शैक्षसणक व सांस्कृसतक क्षेत्र) -

●भाितातील सवाकत प्रर्म परुु ष (कला, क्रीडा व सांस्कृसतक क्षेत्र) -

●भाितास भेट देणािे पसहले पिकीय -

●भाितातील सवाकत प्रर्म उपक्रम (सिं क्षण क्षेत्र) -

●भाितातील सवाकत प्रर्म उपक्रम (सांस्कृसतक क्षेत्र)

●भाितातील सवाकत प्रर्म उपक्रम (वाहतूक, दळणवळण, संदेशवहन) -

 मिाठी भाषेचे अलंकाि

● म्हणी व त्यांचे अर्क-

● प्राणी आसण त्यांची सपल्ले

● प्राणी व त्यांची घिे

ग्रंर्, ग्रंर्काि व टोपण नावे - सिावासाठी प्रश्

2 ) 'सलाम' या कविता सिंग्रहाचे किी कोण?

3 ) बटाट्याची चाळ चे लेखक कोण?

4 ) 'विग्िं ज ऑफ फायर' (Wings ) या पस्ु तकाचे लेखक कोण?

5 ) खानदेशची किवयत्री म्हणनभ कोणाला ओळखले जाते?

1) GN, HM, IL, JK, ?

1) ZA, CX, VE, GT, ? KP

1) AY, BX, CW, DV, -------- ?

3 ) KR, HU, EX, BA, ?

4) RB, QC, PD, OE, ?

5 ) DW, WD, DDW, WDD,? WWDD, DDDWW

7 ) BYL, GDQ, LIV, QNA ?

8 ) AZY, BYXW, CXWVU----------- ?

9 ) XTD, TEZ, ? LWR, HSN

11 ) A3, E4, J5, P6 ?

Pmc & Pcmc Exam डेमो ठोकळा Ooacademy पुणे 8010457760

Pmc & Pcmc Exam डेमो ठोकळा Ooacademy पुणे 8010457760