टश काळातील श ण णाल

● 1781 मदरशाची थापना - वॉरे न हे ि टं ज अरबी

आ ण पारशी भाषे या अ यायनासाठ

● 1791 बनारसला सं कृत पाठशाळा - जोनाथम डंकब

(बनारसचा इं जी रे सडट)

● 1800 - Fort William College - लॉड वेल ल

● कंपानी या शासक य अ धका यांना श ण

दे यासाठ .

● 1802 म ये हे कॉलेज कंपनी या संचालकां या

आदे शाव न बंद केले.

● 1813 या चाटर अ◌ॅ ट नस

ु ार भारतात व ये या
सारासाठ वा षक एक ल पये कंपनीने खच करावे
अशी तरतदू .

● राजा राममोहन रॉय यांनी श ण पा चा य श ण

इं जी भाषेतन
ू दले जा याची मागणी.

वा षक एक ल पये कसे खच करावे यावर ट शां या

लोक श ण स मतीत 2 गट-

www.mpscstudy.in
 ● 1. H.T सेस - ाचीन भारतीय भाषे या आ ण
व ये या सारासाठ खच करावेत.

● 2. इं जी भाषेतन
ू पा चा य श णासाठ खच करावेत.

● हा वाद सोड यासाठ ब टंगने लॉड मेकॉल यां या

अ य तेखाल स मती नेमल .

● मेकॉलने दस
ु या गटाचे (इं जी श णाचे) जोरदार
समथन केले.

लॉड मेकॉल स मती:

● अनद
ु ानाचा वापर इं जी भाषेतन
ू होणा या यरू ो पयन
व ान व सा ह या या सारासाठ खच केला जाईल.

● पव
ू कडील (भारतीय) भाषांमधील श णासाठ कोणतेह
धन उपल ध होणार नाह .

● श णाचे मा यम - इं जी भाषा

● मेकॉल असा वग नमाण क इि छत होता."जो र त व

रं गाने भारतीय असेल पण व ृ ी, वचार, नतीम ा,
बु धम ेने इं ज असेल."

www.mpscstudy.in
 ● हणजेच मेकॉलेला कंपनीसाठ कमी दजा या जागेवर
काम करणारे कर या रं गाचे इं ज बनवायचे होते.

जे स थॉमसची श ण यव था :

● वाय य सरह द ांतात (1843-53)दे शी भाषे या

ामीण श णाची यव था

● ामीण भागात कृ ष व ानासारखे वषय था नक

भाषेतन
ू शकव याची यव था सू केल .

वड
ु चा अहवाल-1854

● हा अहवाल भारतीय श णाचा मॅ नाकाटा हणन

ू
ओळखला जातो.

● 1.सरकार या श ण धोरणाचा उ दे श पा चा य
श णाचा सार करणे आहे . यामळु े सरकारने
यरु ो पयन त व ान व ान, कला, सा ह य यांचा सार
करावा.

● 2. ाथ मक शाळा - ादे शक भाषेचा श णासाठ

वापर -खे या या पातळीवर

● 3. िज हा तरावर - हाय कूल (मा य मक) आ ण

महा व यालये - इं जी व ादे शक भाषेचा वापर

www.mpscstudy.in
 ● 4. पदवी - इं जी भाषेचा वापर (उ च श णासाठ )

● 5. श ण े ात खाजगी य नांना चालना दे यासाठ

अनदु ान प धती सु करावी,

● 6. लंडन व यापीठाचा आदश डो यासमोर ठे वन

ू मब
ंु ई,
म ास, कोलकाता इथे व यापीठे

● 7.कंपांनी या येक ांतात लोक श ण वभाग

थापन करावा

● 8. वड
ु या अहवालात यावसा यक आ ण तां क
श णावर (Technical) जोर

● 9. अ यापक प र ण सं था थापन कर यात या यात

(इं लंड या धत वर)

● 10. ी- श णाला ो साहन दे याची शफारस

हं टर स मती (1882-83) :

● वड
ु चा अहवाल लागू के यानंतर श णा या गतीचे
नर ण कर यासाठ हं टर स मतीची थापना

www.mpscstudy.in
 ● हं टर आयोगाचे काय े ाथ मक व मा य मक श ण
होते. व यापीठांचा यां या काय े ात समावेश
न हता.

शफारस:-

● 1. ाथ मक श ण - था नक भाषेतन
ू यावे

● 2. ाथ मक श णाचे नयं ण िज हा व नगर

नयोजन मंडळाकडे दले जावे.

● 3. मा य मक श णाचे दोन कार असावेत.

● a.सा ह य श ण - पढ
ु ल व यापीठ य अ यासासाठ
● b. यवहार क श ण - यापारासाठ कंवा
यवसायासाठ व याथ तयार करणे

● श ण े ात खाजगी य नांना पणू चालना यावी.

सरकारने लवकरात लवकर महा व यालयीन आ ण
व यापीठ य श णातनू वतःला बाजल
ू ा करावे.

● ी श णाला चालना दे याची शफारस

थोमस रॅले स मती:

● या स मती या अहवालानस
ु ार 'भारतीय व यापीठ
कायदा 1904' कर यात आला.

www.mpscstudy.in
 ● भारतीय व यापीठ कायदा (1904)

● व यापीठावर ल सरकारचे नयं ण वाढवले.

● खाजगी महा व यालयांवर ल सरकारचे नयं ण

अ धकच ढ कर यात आले,

● व यापीठांचे े ठर व याचा अ धकार हाईसरॉयला

दे यात आला.बडोदा सं थानात ाथ मक श ण
स तीचे (1904)

सँडलर स मती (1917-18)

● कलक ा व यापीठा या सम यांचा अ यास क न

यावर अहवाल दे यासाठ या आयोगाची न मती

● अ य - M.E.सॅडलर

● सद य - आशतु ोष मख
ु ज (भारतीय), झयाउ द न
अहमद (भारतीय)

हाट ग स मती:

● श ण वषयक घसरणा या दजावर अ यास

कर यासाठ नेमल .

www.mpscstudy.in
तरतद
ु :-

● 1. ाथ मक श णाला रा य मह व दे यात आले.

● 2. श णात सध
ु ारणा व संघटनांवर भर दे यात यावा.

● 3. ामीण व या याना मा य मक तरावर रोखले

पा हजे आ ण यांना यावसा यक व औ यो गक
श णाकडे वळ वले पा हजे.

वधा योजना / मौ लक व आधारभत

ू श ण:

● त व-काम करताना श ण

● मातभ
ृ ाषेतन
ू श ण

● ह योजना झ कर हुसेन स मतीने पढ

ु े आणल .

● For More MPSC STUDY PDF Notes Visit Our

Digital Platforms:

● Facebook Group:
https://www.facebook.com/groups/398858906121264
3/?ref=share

www.mpscstudy.in
 ● Telegram Group:
https://telegram.me/mpscstudy20/

● Visit Website:
https://www.mpscstudy.in

www.mpscstudy.in