Professional Documents
Culture Documents
fudagr® r: ldìhqfr®®gr
fudagr® r: 10 jk m˙Éf√oh
yhsfv%dldnka ksmofõ' yhsv%cka H hk ixfla;fhkao ldnka C hk oykh hkq ridhksl m%;sls%hdjls' m%;sls%hdjlg iïnkaO
ixfla;fhkao y∫kajk nj wms oksuq' ta wkqj fuu yhsfv%dldnka jk foaj,a m%;sls%hdfjka miq b;s˙ fkdfõ kï th ridhksl
fmd≥fõ HC hkqfjka fudagr® r: ;dCIKfha° ye¢kafõ' m%;sls%hdjls' fï wkqj tka‚ula ;=, is≥jk fmg%,a oykh ridhksl
fmg%,a muKla fkdj N+ñf;,a" ãi,a " LP .Eia" mermska m%;sls%hdjla jkafka flfiaoehs fidhd n,uq'
bá hk fï ishΩ bkaOk yhsfv%dldnka fõ' tmuKla fkdj wm
,sm fu,ùug .kakd oro yhsfv%dldnka fõ' fuu yhsfv%dldnka
fmg%,a + TlaIscka } ldnkavfhdlaihsâ + c,h + ;dmh
oeùfï° is≥jkafka jd;fha we;s Tlaiscka iuÛ tlaù fuu
yhsfv%dldnka" ldnka vfhdlaihsâ iy c, jdIam njg yefrk
w;ru Yla;sh f,iska ;dmh msg ls¯uhs' fuf,i msgfjk c,h by; iólrKfhka lshfjkafka fmg%,a oykh ùfï° tu
fukau ldnka vfhdlaihsâ jdhqjo wmg m%fhdackj;a tajd fjhs' fmg%,a Tlaiscka iuÛ tlaj ldnka vfhdlaihsâ jdhqj iy c, jdIam
c,fha wjYH;djh fuys° úia;r ls¯ug wjYH fkdjk w;r we;s lrk w;ru ;dmho Yla;sh f,iska msglrk njhs'
ldnka vfhdlaihsâ wmg m%fhdackj;aa jkafka Ydl ;=, m%Ndixiaf,aIk m%;sls%hdjg iyNd.s jk fmg%,a iy Tlaiscka m%;sl%shdfjka miq
ls%hdj,sh we;sù Ydlhg fukau wm we;=Ω ishZΩ „ùkag wjYH fkd,efnk ksid fuh ridhksl m%;sls%hdjla fõ' fuh jvd;a fyd|ska
wdydr tys ksmofjk neúks' wjfndaO lr .ekqugkï fuys ridhksl iQ;%h wOHhkhg .; hq;=
l=iaisfha or fyda .Eia l=lrhla Ndú;fha°o msg jkafka w;r ta i|yd by; iólrKhg iïnkaO fldgia j, ridhksl
fuu ldnka vfhdlaihsâ (CO2) iy c, jdIam neúka thg lsisu ixfla; y∫kd .ksuq'
m˙irfõ†fhla úreoaO ù ke;' tfukau fmg%,a tka‚ula ;=,o uQ, øjH ixfhda.
is≥jkafka bkaOk oykhls' tys°o msgúh hq;fa ;a ldnka vfhdlaihsâ
iy c, jdIam kuq;a thg m˙ir fõ°ka ;o kS;s ¯;s mkjd ;sfnhs' Tlaiscka - O ldnka vfhdlaihsâ - CO2
ksoiqkla f,i LP .Eia .;fyd;a th .Eia W∫khl Ndú;hg lsis yhsv%cka - H c,h - H2O
;yxÑhla fkdue;s kuq;a fudagr® r: tka‚ka i|yd th Ndú;fha° ldnka - C fmg%,a - HC
úI jdhq msgfjk njg fpdaokd u;= fjhs' tlu oyk ls%hdj,sh
ndysr oykhl° úI fkdùug;a tka‚ka ;=, is≥ùfï° úI we;s fï f,dj ishΩu foa ksr®udKh ù we;af;a 108 la muK
ùug;a fya;=j uq,skau jgyd .ksuq' jQ uq, øjH ;ksj fyda tajd úúO whq˙ka ixfhda. ùfuks' ta w;=˙ka
■ is,skavr ;=< is≥jk fmg%,a oykh fudagr® r: fmg%,a tka‚ul oyk ls%hdj,shg iïnkaO jk uQ, øjH
;=kla by; jï miskao fujka uQ, øjH tl;= ùfuka iEfok
fuys olajd we;af;a tka‚ul
ixfhda. ;=kla by; ol=Kq miskao olajd ;sfnhs' uQ, øjHhl
iïmSvk myfr® wjidkh iy n,
(Element) we;af;a tu øjHhg wh;a wxY= muKla jk w;r
myfr® wdrïNhhs' fuu iïmSvk
ixfhda.hl (compound) we;af;a uQ, øjH lsysmhla tlaj ieliqkq
myr wjidkfha iamdr®la ma,.a mq<Û
s =j
wKq nj by; igyfkka fmkajd fohs' fuu fjki ksid uQ,
u.ska ñY%Kh ±,aùu is≥fjhs' tys°
øjHhl wKqjla mrudKqqjla f,iska y∫kajk w;r ixfhda.hl
msgfjk ;dmh u.ska m%idrKh jk
wKqjla wKqj f,iska ye¢kafjhs'
jd;h msiagkh my<g ;,a¨ lr n,
Tlaiscka (O) iy yhsv%cka (H) hk uQ, øjH fol jdhq
myr we;s lrhs' ±ka fuu oykh
jYfhka mj;sk w;r Tlaiscka mrudKq folla tlaj fuu Tlaiscka
is≥jk wdldrh fidhd n,uq'
jdhq wKqjlao" yhsv%cka (H) mrudKq folla tlaj fuu yhsv%cka
n, myfr® wdrïNh jdhq wKqjo ieliS we;' Tlaiscka jdhqj O2 f,io yhsv%cka jdhqj
H2 hkqfjkao y∫kajd we;af;a ta ksidfjks' fï w;r ldnka
ksid;ah' tfy;a ldnka vfhdlaihsâ (CO2) wKqjla iE°ug tla ñY%Kh nd, jQ úg úI jdhq iefok wdldrh
ldnka mrudKqjlg Tlaiscka follau wjYH fjhs' ta wkqj fuf,i
Tlaiscka mrudkq folla ,nd.ekSug fkdyels jQ ldnka mrudKq (A) HC + O2 ➤ CO2 + H2O + ;dmh
u.ska ;ks Tlaiscka mrudkqjla muKla ,ndf.k ixfhda. fjhs'
(B) (N2) + HC + O2 ➜ H2O + CO2 + (N2) + O2
túg tu mrudkqjg we;af;a tla Tlaiscka mrudKqqjla neúka th
ldnka fudfkdlaihsâ (CO) f,iska ye¢kafjhs'
by; A fma<sfhka olajd we;af;a fuhg fmr wm
by; wdldrhg ire ñY%K oykfha° ldnkavfhdlaihsâ
wOHhkh l, kshñ; wkqmd;fhka hq;a ñY%Khla oefjk úg msgdr
jdhqjg wu;rj wvq Tlaiscka m%udKhlska ilia jk ldnka
jdhqjg úI jdhq tla fkdjk whqre iïmQr®Kfhkau ñY%Kh oefjk
fudfkdlaihsâ (CO) keue;s úI jdhqj o hï m%udKhla we;s ù msgdr
wdldrhhs' tfy;a jgyd .ekqfï myiqj ;ld fuys is,skavrh ;=,g
jdhqjg tlafjhs' fuu ldnka fudfkdlaihsâ fld;rï úI jdhqjlao
we;=,a jk khsg%cka (N2) jdhqj olajd ke;' thg fya;=j B
h;a 0'3] la CO iys; jd;h úkdä 20 l ld,hla wdYajdi ls¯u fma<sfhka olajd we;s whqre th is,skavrh ;=,° lsis≥ ridhksl
flfkl=f.a urKh is≥ ùug fyd|gu m%udKh;a fjhs' reêrfha m%;sls%hdjlg ,la fkdù ta whq˙kau ihs,kairfhka msgj hk neúks'
we;s Tlaiscka f.k hk ysfud.af,dìka mgl CO u.ska úkdY ùu tfy;a ñY%Kh nd, jQ úg we;sfjk úI jdhq wOHhkh i|yd B
thg fya;=jhs' fma<sfhka olajd we;s wdldrhg oykhg iyNd.s fkdjqko fuu
by; wdldrhg ñY%Kh ire jQ wjYH Tlaiscka fkd,eîfuka khsg%cka jdhqjo iólrKhg tlalr.; hq;=j we;' my;ska
fkdoeù b;s˙ jQ HC m%udKhlao msgdr jdhqjg tlafjhs' fuh kej;;a olajd we;af;a tu iïmQr®K iólrKhhs'
fl<skau fmg%,a kQk;a hï bkaOk úfYaIhls' th wdr®:sl jYfhka
mdvqjla muKla fkdj" fkdoejqKq fuu bkaOk iQr®hdf,dalhg (N2) + HC + O2 ➜ H2O + CO2 + (N2) + O2
ksrdjrKh jQ úg ridh⁄l m%;sls%hdjkag Ndckh ù .ia fld<ka
by; iólrKfha (N2) hkqfjka olajd we;af;a jd;fha
we;=Ω ishΩu „ù fldgia j,g úI iys; ridhksl øjH idohs'
úYd, m%udKhlska we;s" oykhg iïnkaO fkdjk khsg%cka jdhq
tf,iu i;aj Y¯r j,go lsysm wdldrhlskau ydks f.k fohs'
m%udKhhs' fuh wlS%h jdhqjla f,i wjg jd;fha mej;=K;a
ukao fuu fkdoejqkq HC ;=, Bf;aka" óf;aka jeks úI jdhqo wvx.=
tka‚ul is,skavrh ;=< we;s jk fi' 20000 la muK jQ
fyhsks' fudagr® r: ;dCIKfha° fuf,i fkd±ù b;s˙ jqk
WIaK;ajh hgf;a oykfhka miq b;s˙ jQ Tlaiscka we;akï ta
yhsfv%dldnkao fmd≥fõ y∫kajkq ,nkafka HC hkqfjks'
yd m%;sls%hd lrhs' ≥j_, ïY%Khla tka‚ulg ,nd ≥kaúg tys
ldìhqfr®grhl we;sfjk hï hï fodaI hgf;a fyda jd; fuf,i oykfhka miq úYd, jYfhka Tlaiscka b;s˙jk neúka
fmg%,a ñY%Kh ireùfuka m˙irhg fld;rï úkdYhla we;sfõo tys° fuu m%;sls%hdj fï whq˙ka is≥j tu.ska khsg%cka Tlaihsâ"
hkak oeka wmg fyd¢kau meye†<sh' fcÜ is≥re úYd, ls¯u" fpdala khsg%cka vfhdlaihsâ jeks úI jdhq .Kkdjla ksmofõ' fudagr®
jE,aõ iïmQr®Kfhkau újD; fkdùu" isrjqkq thdr® la,Skr ksid r: Ys,amfha° fmd≥fõ tajd NOx hkqfjka ye¢kafõ'
ldìhqfr®grh fpdalaùu jeks fya;= /ila hgf;a fuf,i ñY%Kh
ireùu is≥úh yelsh' flfia fyda fuf,i úI jdhq we;sfjkafka N2 + O2 ➜ NOx
ñY%Kh irejQ úg° kï ñY%Kh nd, lr ;nd .ekqfuka fuh
j<lajd .; yels fkao hk woyi Tng we;súh yelsh' tfy;a by; olajd we;af;a wêl WIaK;ajh hgf;a is,skavr ;=,
fuf,i ñY%Kh nd, jQ úgo úI jdhq we;sfjk w;r ta flfiaoehs
khsg%ia Tlaihsv we;sfjk wdldrhhs' fuu NOx jdhq j._ o i;aj
ó<Ûg fidhd n,uq'
fmkyΩ j, ishqï mgl úkdY lrk w;r .ia fld<ka jeks „j
fldgia j,go ydks muqKqjhs'