‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬

‫ﻫﺪفﻫﺎی رﻓﺘﺎری ﻓﺼﻞ دوم‪:‬‬

‫ﺑﻪ ﻗﻄﻌﻪای از ﻳﮏ ﺳﺎزه ﭼﻘﺪر ﻧﻴﺮو ﻣﯽﺗﻮان وارد ﮐﺮد؟‬

‫آﻳﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻴﺪ اﺑﻌﺎد ﻗﻄﻌﻪ را ﺑﻪ ﻧﺤﻮی ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎرﮔﺬاریﻫﺎی ﮐﺸﺸﯽ‪،‬‬
‫ﻓﺸﺎری و ﺑﺮﺷﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﻨﺪ؟‬

‫ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن اﻳﻦ درس از ﻫﻨﺮﺟﻮ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽرود ﮐﻪ‪:‬‬

‫ﺗﻨﺶ و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﮑﻞ را ﺗﻮﺿﻴﺢ دﻫﺪ‪.‬‬
‫اﻧﻮاع ﺗﻨﺶ را ﺷﺮح دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻨﺶ ﮐﺸﺸﯽ‪ ،‬ﻓﺸﺎری و ﺑﺮﺷﯽ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻧﻬﺎﻳﯽ و اﺳﺘﺤﮑﺎم ﺗﺴﻠﻴﻢ در ﻓﻠﺰات را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻤﻮدار ﺷﺮح دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﮐﺮﻧﺶ و ﻗﺎﻧﻮن ﻫﻮک را ﺗﻮﺿﻴﺢ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻨﺶﻫﺎی ﻣﺠﺎز را ﺑﺮاﺳﺎس رواﺑﻂ و ﺟﺪولﻫﺎ اﺳﺘﺨﺮاج ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﺿﺮﻳﺐ اﻃﻤﻴﻨﺎن را ﺗﻮﺿﻴﺢ دﻫﺪ و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت آن را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻤﺶ‪ ،‬ﮐﻤﺎﻧﺶ و روش ﭘﻴﺸﮕﻴﺮی از آنﻫﺎ را ﺑﻴﺎن ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺪت زﻣﺎن آﻣﻮزش‪:‬‬

‫‪ ۱۴‬ﺳﺎﻋﺖ‬

‫‪٣٦‬‬
 ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫در ﻓﺼﻞ اول ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻧﻴﺮوﻫﺎی وارد ﺑﺮ ﻳﮏ ﺟﺴﻢ و ﺗﮑﻴﻪﮔﺎهﻫﺎی‬
‫آن آﺷﻨﺎ ﺷﺪﻳﺪ‪.‬‬
‫در ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ واﻗﻌﯽ در ﺻﻨﻌﺖ‪ ،‬ﭘﺲ از آنﮐﻪ ﻃﺮاﺣﯽﻫﺎی اوﻟﻴﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه و ﺗﺤﻠﻴﻞ‬
‫ﻧﻴﺮوﻫﺎی وارد ﺑﺮ ﻗﻄﻌﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻳﮏ دﺳﺘﮕﺎه ﻳﺎ ﺳﺎزه ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺳﺌﻮال ﻣﻄﺮح ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ‬
‫آﻳﺎ ﻗﻄﻌﺎت و اﺗﺼﺎﻻت ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻴﺮوﻫﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آنﻫﺎ وارد ﻣﯽﺷﻮد را دارﻧﺪ؟ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ‬
‫در ﻋﻠﻢ »ﻣﮑﺎﻧﻴﮏ ﻣﻮاد« ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﺎ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ اﺻﻠﯽ ﻋﻠﻢ ﻣﮑﺎﻧﻴﮏ ﻣﻮاد آﺷﻨﺎ ﺷﺪه و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻮاد را‬
‫ﺧﻮاﻫﻴﺪ آﻣﻮﺧﺖ‪ .‬ﻳﺎدﮔﻴﺮی اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺎده ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﺗﻌﻴﻴﻦ اﺑﻌﺎد ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻗﻄﻌﺎت ﮐﻤﮏ‬
‫ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺘﺤﮑﺎم اﺗﺼﺎﻻت را ﻧﻴﺰ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از آن و در ﻓﺼﻞﻫﺎی ّ‬
‫ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﻴﻢ داد‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬

‫‪۲‬ـ ﺗﻨﺶﻫﺎ‬
‫وﻗﺘﯽ ﻧﻴﺮوﻫﺎی ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺟﺴﻢ وارد ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻳﻞ دارﻧﺪ ﺗﺎ ﺷﮑﻞ ﺟﺴﻢ را ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫دﻫﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮاد ﺗﺸﮑﻴﻞ دﻫﻨﺪه ﺟﺴﻢ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﮑﻞ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻨﺶ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﻧﻴﺮوی وارد ﺷﺪه ﺑﺮ واﺣﺪ ﺳﻄﺢ اﺳﺖ و آن را ﺑﺎ واﺣﺪﻫﺎﻳﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻴﻮﺗﻮن ﺑﺮ‬
‫ﻣﻴﻠﯽﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ )ﻣﮕﺎ ﭘﺎﺳﮑﺎل( ﻳﺎ ﮐﻴﻠﻮﮔﺮم ﻧﻴﺮو ﺑﺮ ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﻣﯽﺳﻨﺠﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺪ ﻧﻮع ﺑﺎرﮔﺬاری ﻳﮏ ﻗﻄﻌﻪ در ﺷﮑﻞ ﺑﺎﻻ‬
‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﺑﺎرﮔﺬاری‪ ،‬ﺗﻨﺶﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ در ﺟﺴﻢ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآﻳﺪ‪ .‬ﺟﺪول ‪١‬ــ‪ ٢‬اﻧﻮاع‬ ‫ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻨﺶ‪ ،‬در اﺟﺴﺎم را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪٣٨‬‬
 ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﻣﻮﺍﺩ‬

‫ﺟﺪول ‪۱‬ــ‪۲‬ــ اﻧﻮاع ﺗﻨﺶ‬

‫ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﻴﺪ‬
‫در ﺷﮑﻞ ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﺷﺮوع ﺷﮑﺴﺖ و در دو‬ ‫ﺗﻨﺶ ﻧﺮﻣﺎل )ﻗﺎﺋﻢ(‪σ‬‬

‫ﺷﮑﻞ ﺑﻌﺪی ﮔﺴﻴﺨﺘﮕﯽ ﻗﻄﻌﻪ در ﻳﮏ اﺑﺰار ورزﺷﯽ‬ ‫ﺷﮑﻞ‬ ‫ﻧﻮع ﺗﻨﺶ‬ ‫ﺑﺎرﮔﺬاری‬
‫را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﮐﻨﻴﺪ‪ .‬در ﻣﻮرد ﻋﻠﺖ ﺑﻪوﺟﻮد آﻣﺪن‬ ‫در اﺛﺮ ﻧﻴﺮوی ﮐﺸﺶ وارد ﺷﺪه )‪(F‬‬ ‫ﻧﻴﺮوی ﮐﺸﺸﯽ‬
‫ﺗﺮک‪ ،‬رﺷﺪ آن‪ ،‬ﻧﻴﺮوﻫﺎ و ﺗﻨﺶ ﺑﻪوﺟﻮد آﻣﺪه‬ ‫در ﻣﻴﻠﻪ‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﮐﺸﺸﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻗﻄﻌﻪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻋﻀﺎی ﮔﺮوه ﺧﻮد ﺑﺤﺚ ﮐﻨﻴﺪ و‬
‫ﺟﻤﻊﺑﻨﺪی ﮔﺮوه را ﺑﻪ ﮐﻼس ﮔﺰارش دﻫﻴﺪ‪.‬‬
‫‪F‬‬

‫در اﺛﺮ ﻧﻴﺮوی ﻓﺸﺎری )‪ (F‬در ﺗﻴﺮآﻫﻦ و‬ ‫ﻧﻴﺮوی ﻓﺸﺎری‬

‫ﺻﻔﺤﻪ زﻳﺮ آن ﺗﻨﺶ ﻓﺸﺎری ﺑﻪ وﺟﻮد‬
‫آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫در اﺛﺮ ﻧﻴﺮوی وزن ﺑﺸﮑﻪ ﺗﻨﺶ ﻧﺮﻣﺎل‬ ‫ﮔﺸﺘﺎور ﺧﻤﺸﯽ‬

‫)ﮐﺸﺸﯽ و ﻓﺸﺎری( ﻧﺎﺷﯽ از ﮔﺸﺘﺎور‬
‫ﺧﻤﺸﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ‪T‬‬

‫ﺷﮑﻞ‬ ‫ﻧﻮع ﺗﻨﺶ‬ ‫ﺑﺎرﮔﺬاری‬
‫در اﺛﺮ ﻧﻴﺮوی ﺑﺮﺷﯽ )‪ (F‬در ﺳﺎق ﭘﻴﭻ ﺗﻨﺶ‬ ‫ﻧﻴﺮوی ﺑﺮﺷﯽ‬
‫ﺑﺮﺷﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫در اﺛﺮ ﮔﺸﺘﺎور وارد ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻮرﺑﻴﻦ‬ ‫ﮔﺸﺘﺎور ﺧﻤﺸﯽ‬

‫ﺑﻪ ﺷﻔﺖ ژﻧﺮاﺗﻮر‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﻧﺎﺷﯽ از‬
‫ﭘﻴﭽﺶ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ اﻧﻮاع ﺗﻨﺶ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪه و ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﺳﺎده آﺷﻨﺎ ﺧﻮاﻫﻴﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٣٩‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬

‫‪۱‬ــ‪۲‬ــ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﺳﺎده‬

‫در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﻨﺶ ﻫﺎی ﻧﺎﺷﯽ از ﻧﻴﺮو ﺑﺮ ﻗﻄﻌﺎت ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺗﺤﻠﻴﻞ‬
‫ﺗﻨﺶ ﻫﺎی ﻧﺎﺷﯽ از ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﻧﻤﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺷﮑﻞ ﻫﺎی ‪١‬ــ‪٣ ،٢‬ــ‪ ٢‬و ‪٥‬ــ ‪ ٢‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﻳﯽ‬
‫از ﺗﻨﺶ ﻫﺎی ﺳﺎده ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻳﮏ از ﺗﻨﺶﻫﺎی ﺳﺎده رخ ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﻣﻘﺪار آنﻫﺎ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫ﻧﻴﺮو‬
‫= ﺗﻨﺶ‬ ‫راﺑﻄﻪ ‪۱‬ــ‪۲‬‬
‫ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ‬
‫ﻳﮑﺎی ‪ N/mm۲‬ﺑﺎ ﻣﮕﺎﭘﺎﺳﮑﺎل )‪ (MPa‬ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪار ﺗﻨﺶ در ﻓﻠﺰات ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻳﮑﺎ ﺑﻴﺎن‬
‫‪ = F‬ﺗﻨﺶ‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪A‬‬

‫ﮐﻪ در آن‪:‬‬
‫ﺗﻨﺶ‪ :‬ﻣﻘﺪار ﺗﻨﺶ ﺳﺎده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻳﮑﺎﻫﺎی ﻧﻴﻮﺗﻮن ﺑﺮ ﻣﻴﻠﯽﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ)‪ ،(N/mm۲‬ﮐﻴﻠﻮﮔﺮم ﻧﻴﺮو‬
‫ﺑﺮ ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ)‪ (kgf/cm۲‬ﻳﺎ … ﺳﻨﺠﻴﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ :F‬ﻣﻘﺪار ﻧﻴﺮوی وارد ﺷﺪه ﺑﻪ ﺟﺴﻢ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪن ﺗﻨﺶ در ﻗﻄﻌﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﺎ‬
‫ﻳﮑﺎﻫﺎی ﻧﻴﻮﺗﻮن)‪ ،(N‬ﮐﻴﻠﻮﮔﺮم ﻧﻴﺮو) ‪ (kgf‬ﻳﺎ … ﺳﻨﺠﻴﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ :A‬ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻌﯽ از ﺟﺴﻢ ﮐﻪ ﺗﻨﺶ در آن ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ و ﺑﺎ ﻳﮑﺎﻫﺎی ﻣﻴﻠﯽﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ)‪،(mm۲‬‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ)‪ (cm۲‬ﻳﺎ ‪ ...‬ﺳﻨﺠﻴﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪١‬ــ‪١‬ــ‪٢‬ــ ﺗﻨﺶ ﻗﺎﺋﻢ‪ :‬ﺗﻨﺶ ﻫﺎی ﮐﺸﺸﯽ و ﻓﺸﺎری زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﺴﻢ ﺗﺤﺖ‬
‫ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻧﻴﺮو در راﺳﺘﺎی ﻣﺤﻮر ﺟﺴﻢ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد )ﺷﮑﻞ ﻫﺎی ‪۱‬ــ‪ ۲‬و ‪۲‬ــ‪.(۲‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ ‪۱‬ــ‪ ۲‬ﺟﺴﻤﯽ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻧﻴﺮوی ﮐﺸﺸﯽ ‪ F‬ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﻘﺎﻃﻊ ‪ A۲ ، A۱‬و ‪ A۳‬ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ ﺗﻨﺶ ﮐﺸﺸﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه در ﻫﻤﻪ ﺟﺎی ﺟﺴﻢ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در‬
‫ﺟﺴﻤﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﮑﻞ ‪۲‬ــ‪ ۲‬ﮐﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﺎﻃﻊ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺗﻨﺶﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺴﺎوی ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪۲‬ــ‪۲‬ــ ﺟﺴﻢ ﻣﺨﺮوﻃﯽ ﺗﺤﺖ ﻧﻴﺮوی ﮐﺸﺸﯽ‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪۱‬ــ‪۲‬ــ ﺟﺴﻢ اﺳﺘﻮاﻧﻪای ﺗﺤﺖ ﻧﻴﺮوی ﮐﺸﺸﯽ‬
‫)ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ(‪.‬‬ ‫)ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ(‪.‬‬

‫‪٤٠‬‬
 ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﻣﻮﺍﺩ‬

‫در ﺷﺮاﻳﻄﯽ ﮐﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎی وارد ﺑﺮ ﺳﻄﻮح ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ آﻧﮕﺎه‪:‬‬

‫ﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ ﺗﻨﺶ در ﺟﺎﻳﯽ رخ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮﻳﻦ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ وﺟﻮد دارد‪ .‬در‬
‫ﺷﮑﻞ ‪٢‬ــ‪ ٢‬ﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ ﺗﻨﺶ در ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ‪ ۳‬وﺟﻮد دارد‪ ،‬زﻳﺮا‪:‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪F‬‬ ‫‪F‬‬
‫= ﺗﻨﺶ در ﻣﻘﻄﻊ‪( ۱‬‬ ‫= ﺗﻨﺶ در ﻣﻘﻄﻊ‪) < (۲‬‬ ‫= ﺗﻨﺶ در ﻣﻘﻄﻊ‪) < ( ۳‬‬ ‫)‬
‫‪A1‬‬ ‫‪A2‬‬ ‫‪A3‬‬

‫ﮐﺎر ﮔﺮوﻫﯽ‪ :‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ را ﻣﯽﺗﻮان در ﻣﻮرد ﺟﺴﻤﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻧﻴﺮوی ﻓﺸﺎری‬
‫ﻗﺮار دارد اراﺋﻪ داد‪ .‬ﺷﮑﻞﻫﺎی ‪٣‬ــ‪ ٢‬و ‪٤‬ــ‪ ٢‬را ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ و اﻧﺪازه ﺗﻨﺶ در ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ آنﻫﺎ را‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻴﺶ ﺗﺮﻳﻦ ﺗﻨﺶ ﮐﺸﺸﯽ در ﮐﺠﺎی ﺳﭙﺮی‬

‫اﻳﺠﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫ﺷﮑﻞ ‪٣‬ــ‪٢‬ــ ﺟﺴﻢ ﺗﺤﺖ ﻧﻴﺮوی ﻓﺸﺎری ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﺛﺎﺑﺖ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪٤‬ــ‪٢‬ــ ﺟﺴﻢ ﺗﺤﺖ ﻧﻴﺮوی ﻓﺸﺎری ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﻣﺘﻐﻴﺮ‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ً ﻋﻼﻣﺖ ﻣﺜﺒﺖ را ﺑﺮای ﻧﺸﺎندادن‬

‫ﺑﺎﻳﺪ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﮐﻪ در ﺗﻨﺶ ﮐﺸﺸﯽ ﺳﺎده و ﺗﻨﺶ ﻓﺸﺎری ﺳﺎده‪ ،‬ﺳﻄﺤﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﺎر‬
‫ﺗﻨﺶ ﮐﺸﺸﯽ )ﻋﻀﻮ در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺸﺶ( و ﻋﻼﻣﺖ‬ ‫)ﻧﻴﺮو( ﻗﺮار ﻣﯽﮔﻴﺮد ﻋﻤﻮد ﺑﺮ راﺳﺘﺎی ﻧﻴﺮوی وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای ﺗﻨﺶ ﮐﺸﺸﯽ و ﺗﻨﺶ ﻓﺸﺎری‬
‫ﻣﻨﻔﯽ را ﺑﺮای ﻧﺸﺎندادن ﺗﻨﺶ ﻓﺸﺎری )ﻋﻀﻮ‬ ‫راﺑﻄﻪ )‪۱‬ــ‪ (۲‬را ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪:‬‬
‫در ﺣﺎﻟﺖ ﻓﺸﺎر( ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪F‬‬
‫=‪σ‬‬ ‫راﺑﻄﻪ ‪۲‬ــ‪۲‬‬
‫‪A‬‬

‫ﮐﻪ در آن‪:‬‬
‫‪) σ‬زﻳﮕﻤﺎ(‪ :‬ﻣﻘﺪار ﺗﻨﺶ ﮐﺸﺸﯽ ﻳﺎ ﻓﺸﺎری اﺳﺖ‪) .‬ﻳﮑﺎﻫﺎی ‪( … ،kgf/cm۲ ،MPa‬‬
‫‪ :F‬ﻣﻘﺪار ﻧﻴﺮوی ﮐﺸﺸﯽ ﻳﺎ ﻓﺸﺎری وارد ﺷﺪه ﺑﻪ ﺟﺴﻢ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪن ﺗﻨﺶ در ﻗﻄﻌﻪ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﻳﮑﺎﻫﺎی ‪( ... ،kgf ،N‬‬
‫‪ :A‬ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻌﯽ ازﺟﺴﻢ ﮐﻪ ﺗﻨﺶ در آن ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﻳﮑﺎﻫﺎی‪(… ،cm۲،mm۲‬‬

‫‪٤١‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬

‫‪۲‬ــ‪۱‬ــ‪٢‬ــ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ‪ :‬ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﺳﺎده زﻣﺎﻧﯽ در ﺟﺴﻢ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآﻳﺪ ﮐﻪ ﺳﻄﺤﯽ‬
‫ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎر ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻣﻮازی راﺳﺘﺎی ﻧﻴﺮوﻫﺎی وارده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﯽ در ﺷﮑﻞ‬
‫‪٥‬ــ ‪٢‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻴﻐﻪﻫﺎی ﻗﻴﭽﯽ ﺑﺎ وارد ﮐﺮدن ﻧﻴﺮوﻫﺎی ﻣﺴﺎوی‬

‫اﻟﻒ( ﭘﻴﭻ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﻴﺮوی ﺑﺮﺷﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫و ﻣﻮازی در دو ﺟﻬﺖ ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً در ﻳﮏ‬
‫راﺳﺘﺎ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ و ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً ﺑﺮش در‬
‫ورق ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ب( ﭘﻴﭻ در اﺛﺮ ﻧﻴﺮوی ﺑﺮﺷﯽ ﺑﺮﻳﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪٥‬ــ‪٢‬‬

‫ﻳﮏ اﺗﺼﺎل ﭘﻴﭽﯽ ﮐﻪ دو ورق را ﺑﻪ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﺼﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻧﻴﺮوی ﺑﺮﺷﯽ ‪F‬‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ در ﻣﻘﻄﻊ ﺳﺎق ﭘﻴﭻ‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺟﻨﺲ ﭘﻴﭻ ﺑﻪ اﻧﺪازه‬
‫ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﻻزم را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﺗﺼﺎل ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ‬
‫‪۵‬ــ ‪ ۲‬ــ ب ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ دﭼﺎر ﺷﮑﺴﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﺸﺎﺑﻪ اﻳﻦ اﺗﻔﺎق در اﺗﺼﺎﻻت ﭘﺮﭼﯽ ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻳﺪ‪ .‬در ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت اﺗﺼﺎﻻت ﭘﻴﭽﯽ و ﭘﺮﭼﯽ آﺷﻨﺎ ﺧﻮاﻫﻴﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮای ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ راﺑﻄﻪ ‪١‬ــ‪ ٢‬را ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪:‬‬

‫‪F‬‬
‫=‪τ‬‬ ‫راﺑﻄﻪ ‪٣‬ــ‪٢‬‬
‫‪A‬‬

‫ﮐﻪ در آن‪:‬‬
‫‪)τ‬ﺗﺎو(‪ :‬ﻣﻘﺪار ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻳﮑﺎﻫﺎی ‪ kgf/cm۲ ، MPa‬و …(‬
‫‪ :F‬ﻣﻘﺪار ﻧﻴﺮوی ﺑﺮﺷﯽ وارد ﺷﺪه ﺑﻪ ﺟﺴﻢ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪن ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ در ﻗﻄﻌﻪ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪) .‬ﻳﮑﺎﻫﺎی ‪ kgf ،N‬و ‪(...‬‬
‫‪ :A‬ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻌﯽ از ﺟﺴﻢ ﮐﻪ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ در آن ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﻳﮑﺎﻫﺎی ‪cm۲ ،mm۲‬‬
‫و …(‬

‫‪٤٢‬‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﻣﻮﺍﺩ‬

‫ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ‪۱‬ــ‪ :۲‬ﻳﮏ ﻣﻴﻠﻪ ﻓﻮﻻدی ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ‪ ۱۰‬ﻣﻴﻠﯽﻣﺘﺮ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻧﻴﺮوی ﮐﺸﺸﯽ ‪ ۲۰۰۰۰‬ﻧﻴﻮﺗﻮن ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه در آن از ﭼﻪ ﻧﻮﻋﯽ اﺳﺖ و ﻣﻘﺪار آن ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬
‫راه ﺣﻞ‪:‬‬
‫‪F= ۲۰۰۰۰N‬‬
‫‪πd2 3 / 14 × (10mm)2‬‬
‫=‪A‬‬ ‫=‬ ‫‪= 78 / 5 mm2‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪20000N‬‬
‫=‪σ‬‬ ‫=‬ ‫‪= 255 N‬‬
‫‪A 78 / 5 mm2‬‬ ‫‪mm2‬‬

‫ﺗﻨﺶ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه در ﻗﻄﻌﻪ از ﻧﻮع ﮐﺸﺸﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ‪۲‬ــ‪ :۲‬ﻳﮏ ﻗﻄﻌﻪ ﻓﻠﺰی ﺑﻪ اﺑﻌﺎد ‪ ۱۰۰‬ﻣﻴﻠﯽﻣﺘﺮ در ‪ ۱۰۰‬ﻣﻴﻠﯽﻣﺘﺮ ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ‪ ۵۰‬ﻣﻴﻠﯽﻣﺘﺮ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ‬
‫ﻧﻴﺮوی ﻓﺸﺎری ‪ ۴۵‬ﮐﻴﻠﻮﻧﻴﻮﺗﻮن ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺗﻨﺶ ﭼﻨﺪ ﻣﮕﺎ ﭘﺎﺳﮑﺎل اﺳﺖ؟‬
‫راه ﺣﻞ‪:‬‬
‫‪F= ۴۵ kN = ۴۵ *۱۰۳ N‬‬
‫‪A= (۱۰۰mm)(۱۰۰mm) = ۱۰۴mm۲‬‬
‫‪F 45 ×103 N‬‬
‫=‪σ‬‬ ‫=‬ ‫‪=4 /5‬‬ ‫‪N‬‬
‫‪mm2‬‬
‫‪= 4 / 5 MPa‬‬
‫‪A 104 mm2‬‬

‫ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ‪۳‬ــ‪ :۲‬در ﺷﮑﻞ ‪٦‬ــ‪ ٢‬ﻣﻘﺪار ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ در ﺳﻄﺢ ‪ ABCD‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟ ﺑﺎ ﻓﺮض اﻳﻦ ﮐﻪ ‪،F=۱۰kN‬‬
‫‪ BC=۵cm ،AB=۱۰cm‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫راه ﺣﻞ‪ :‬ﻧﻴﺮوی ‪ F‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺮﺷﯽ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ‪ ABCD‬وارد ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪F= ۱۰ kN = ۱۰۴ N‬‬
‫‪A= (۵۰mm)(۱۰۰mm) = ۵* ۱۰۳mm۲‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪104 N‬‬
‫=‪τ‬‬ ‫=‬ ‫‪=2 N‬‬
‫‪A 5 ×103 mm2‬‬ ‫‪mm2‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ ۸‬ــ‪۲‬‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪ ۷‬ــ‪۲‬‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪ ۶‬ــ‪۲‬‬

‫‪٤٣‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬

‫ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ‪۴‬ــ‪ :۲‬ﺷﮑﻞ ‪٧‬ــ‪ ٢‬ﻳﮏ ﭘﻴﭻ ‪ M10×1.5‬را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬در اﺛﺮ ﺑﺴﺘﻦ و ﺳﻔﺖ ﮐﺮدن ﻣﻬﺮه‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﭘﻴﭻ ﻧﻴﺮوی ﮐﺸﺸﯽ ‪ ۲۰ kN‬وارد ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻗﻄﺮ در ﺳﺎق ﭘﻴﭻ )ﻣﻘﻄﻊ ‪ ۱۰ (BB‬ﻣﻴﻠﯽﻣﺘﺮ و در ﻣﻘﻄﻊ ‪ ۸/۶ ،AA‬ﻣﻴﻠﯽﻣﺘﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﮐﺸﺸﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه در ﺳﺎق ﭘﻴﭻ و در ﻧﺎﺣﻴﻪ دﻧﺪهﻫﺎ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫‪F =۲۰ kN = ۲ * ۱۰۴ N‬‬ ‫راه ﺣﻞ‪:‬‬
‫‪3 / 14(8 / 6)2‬‬
‫=‪A‬‬ ‫‪= 58 mm2‬‬ ‫در ﻣﻘﻄﻊ ‪AA‬‬
‫‪4‬‬
‫‪2 ×104 N‬‬ ‫‪N‬‬
‫=‪σ‬‬ ‫‪= 345‬‬ ‫‪W‬‬
‫‪58‬‬ ‫‪mm2‬‬
‫‪3 / 14(10mm)2‬‬
‫=‪A‬‬ ‫‪= 78 / 5 mm2‬‬ ‫در ﻣﻘﻄﻊ ‪BB‬‬
‫‪4‬‬
‫‪2 ×104 N‬‬ ‫‪N‬‬
‫=‪σ‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪= 255‬‬ ‫‪W‬‬
‫‪78 / 5 mm‬‬ ‫‪mm2‬‬

‫ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﺗﻨﺶ ﮐﺸﺸﯽ در ﻣﺤﻞ دﻧﺪهﻫﺎ )ﻣﻘﻄﻊ ‪ ،(AA‬ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآﻳﺪ زﻳﺮا ﻣﻘﻄﻊ ﭘﻴﭻ‬
‫در اﻳﻦ ﻧﺎﺣﻴﻪ از ﺳﺎق ﭘﻴﭻ )ﻣﻘﻄﻊ ‪ (BB‬ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ‪ ۵‬ــ‪ :۲‬اﺗﺼﺎل ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه در ﺷﮑﻞ ‪ ۸‬ــ ‪ ۲‬ﺗﺤﺖ ﻧﻴﺮوی ﮐﺸﺸﯽ‪ ۲۹ kN‬ﻗﺮار دارد‪ .‬اﮔﺮ ﻗﻄﺮ‬
‫ﭘﻴﻦ ‪ ۱۲mm‬و ﻗﻄﺮ ﻣﻴﻠﻪ در ﻣﻘﻄﻊ‪ ۲۲ mm ،AA‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ در ﭘﻴﻦ و ﺗﻨﺶ ﮐﺸﺸﯽ در ﺳﺎﻗﻪ ﻣﻴﻠﻪ در ﻣﻘﻄﻊ‬
‫‪ AA‬را ﺣﺴﺎب ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫راه ﺣﻞ‪ :‬ﺑﺮش در اﻳﻦ ﭘﻴﻦ دوﮔﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ ﭘﻴﻦ در دو ﻣﻘﻄﻊ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻴﺮوﻫﺎی ﺑﺮﺷﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﺎﺣﺖ‬
‫ﮐﻞ ﻧﺎﺣﻴﻪای ﮐﻪ در ﻣﻌﺮض ﻧﻴﺮوﻫﺎی ﺑﺮﺷﯽ ﻗﺮار دارد را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﮐﻨﻴﻢ‪:‬‬

‫‪πd2‬‬ ‫‪3 / 14(12mm)2‬‬

‫×‪A = 2‬‬ ‫×‪= 2‬‬ ‫‪= 226mm2‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪F 29 ×103 N‬‬
‫=‪τ‬‬ ‫=‬ ‫‪= 128 / 3 MPa‬‬ ‫‪ W‬ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ در ﭘﻴﻦ‬
‫‪A 226mm2‬‬
‫‪3 / 14 × (22mm)2‬‬
‫=‪A‬‬ ‫‪= 380mm2‬‬ ‫در ﻣﻘﻄﻊ ‪ AA‬ﮐﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺸﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬دارﻳﻢ‪:‬‬
‫‪4‬‬

‫‪F 29 ×103 N‬‬

‫=‪σ‬‬ ‫=‬ ‫‪= 76 / 3 MPa‬‬ ‫‪ W‬ﺗﻨﺶ ﮐﺸﺸﯽ در ﺳﺎق ﻣﻴﻠﻪ‬
‫‪A‬‬ ‫‪380‬‬

‫‪٤٤‬‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﻣﻮﺍﺩ‬

‫ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ‪ ۶‬ــ‪ :۲‬ﻳﮏ ﻣﻴﻠﻪ آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮﻣﯽ ﻧﻴﺮوی ﮐﺸﺸﯽ ‪ ۴۵kN‬را ﺗﺤﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻗﻄﺮ ﻣﻴﻠﻪ را ﺑﻪ ﻧﺤﻮی ﺗﻌﻴﻴﻦ‬
‫ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﺶ وارد ﺷﺪه ﺑﻪ ﻣﻴﻠﻪ از ‪ ۵۶/۶ MPa‬ﺑﺰرگﺗﺮ ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪F‬‬ ‫راه ﺣﻞ‪:‬‬
‫=‪σ‬‬ ‫=‪→A‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪σ‬‬

‫‪45 ×103 N‬‬

‫=‪A‬‬ ‫‪= 795 mm2‬‬ ‫ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﻣﻮردﻧﻴﺎز ﺑﺮای ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻴﺮو‬
‫‪52 / 5 MPa‬‬
‫‪πd2‬‬ ‫‪4A‬‬
‫=‪A‬‬ ‫=‪→d‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪π‬‬
‫‪4 × 795‬‬
‫=‪d‬‬ ‫‪= 31 / 82 mm‬‬ ‫‪ W‬ﺣﺪاﻗﻞ ﻗﻄﺮ ﻣﻴﻠﻪ ﺑﺮای ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻴﺮوی ‪۴۵kN‬‬
‫‪3 / 14‬‬

‫ﺑﺎ درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻋﺪم ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻴﻠﻪ ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ‪ ،۳۱/۸۲ mm‬ﻣﻴﻠﻪ ای ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ‪ ۳۲ mm‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ‪۷‬ــ‪ :۲‬اﮔﺮ ﻗﻄﺮ ﻣﻴﻠﻪای را ﮐﻪ در ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻗﺒﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮدﻳﻢ ‪ ۲‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻧﻴﺮوی ﻗﺎﺑﻞ اﻋﻤﺎل‬
‫ﺑﻪ ﻣﻴﻠﻪ ﭼﻘﺪر اﻓﺰاﻳﺶ ﭘﻴﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ؟‬
‫‪F‬‬
‫=‪σ‬‬ ‫‪→ F = A×σ‬‬ ‫راه ﺣﻞ‪:‬‬
‫‪A‬‬
‫‪πd2 3 / 14(64 mm)2‬‬
‫=‪A‬‬ ‫=‬ ‫‪= 3215 / 36 mm2‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪F = 3215 / 36 mm2 × 56 / 6MPa = 181989  182kN‬‬

‫ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪن ﻗﻄﺮ ﻣﻴﻠﻪ‪ ،‬ﻧﻴﺮوی ﻗﺎﺑﻞ اﻋﻤﺎل ﺑﻪ ﻣﻴﻠﻪ ﭼﻬﺎر ﺑﺮاﺑﺮ اﻓﺰاﻳﺶ ﭘﻴﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫آﻳﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ دﻟﻴﻠﯽ ﺑﺮای ‪ ۲ kN‬ﻧﻴﺮوی اﺿﺎﻓﯽ ﭘﻴﺪا ﮐﻨﻴﺪ؟‬

‫ﺣﺎﻻ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺗﻤﺮﻳﻦ ﻫﺎی آﺧﺮ ﻓﺼﻞ را ﺷﺮوع ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺶ از آن ِ‬

‫ﻣﻄﻠﺐ »ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺣﻞ ﮐﻨﻴﻢ؟« را‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ‪.‬‬

‫‪٤٥‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬

‫‪۲‬ــ‪۲‬ــ اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﻮاص ﻣﻮاد در ﻃﺮاﺣﯽ‬

‫ﻃﺮاﺣﺎن ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت و ﺳﺎزهﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﯽ و ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﻴﺮوﻫﺎی وارد ﺷﺪه ﺑﻪ‬ ‫ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﺪاﻧﻴﺪ‬
‫ﻫﺮ ﻗﻄﻌﻪ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﻣﻘﺎوﻣﺖ و اﺳﺘﺤﮑﺎم اﻋﻀﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﻧﻴﺰ ﺑﺸﻨﺎﺳﻨﺪ‪ .‬اﻋﻀﺎی ﺳﺎزهﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ از‬ ‫واژهﻫﺎی زﻳﺮ در ﻣﻮرد ﺧﻮاص ﻣﮑﺎﻧﻴﮑﯽ‬
‫اﻧﺪازه ﻣﻮردﻧﻴﺎز ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ اﺗﻼف ﻣﻮاد‪،‬‬
‫ٔ‬ ‫اﺳﺘﺤﮑﺎم ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﺳﺘﺤﮑﺎم ﺑﻴﺶ از‬ ‫ﻣﻮاد ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﻴﺮﻧﺪ ﮐﻪ در اﻳﻦﺟﺎ‬
‫اﻧﺮژی و اﻓﺰاﻳﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻌﺎرﻳﻔﯽ از آنﻫﺎ آﺷﻨﺎ ﻣﯽﺷﻮﻳﻢ‪:‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻄﻠﻊ ﺑﻮدن ﻃﺮاﺣﺎن از ﺧﻮاص ﻣﮑﺎﻧﻴﮑﯽ و ﻓﻴﺰﻳﮑﯽ ﻣﻮاد ﺗﺸﮑﻴﻞ دﻫﻨﺪه ﺳﺎزهﻫﺎ‬
‫و ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻧﻮاع ﻓﻠﺰات آﻫﻨﯽ )ﻓﻮﻻد‪ ،‬ﭼﺪن(‪ ،‬ﻓﻠﺰات ﻏﻴﺮآﻫﻨﯽ )آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم(‪ ،‬ﻣﻮاد ﻃﺒﻴﻌﯽ‬ ‫ﺳﺨﺘﯽ‪:‬‬
‫)ﭼﻮب(‪ ،‬ﻣﻮاد ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ )ﭘﻼﺳﺘﻴﮏﻫﺎ( و… از اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺴﻴﺎری ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ ﻣﻮاد ﺑﺮای ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﺎﻳﺶ‬
‫در اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﻧﻴﺰ ﺑﺮای ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎی ﺻﻨﻌﺘﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻓﻨﯽ‪ ،‬داﻧﺴﺘﻦ‬ ‫ﻳﺎ ﻧﻔﻮذ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮاد اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻓﻠﺰات ﺑﺎ‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﻳﺴﺘﺎﻳﯽ و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺗﻨﺶ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﻴﺴﺖ و اﻃﻼع از ﺧﻮاص ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮاد ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﺨﺘﯽ آن ﻫﺎ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﯽ زﻳﺎدی ﺑﺮای ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﯽ ﺧﻮاص ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮاد اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻳﮑﯽ‬
‫از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶﻫﺎ ﮐﻪ ﺧﻮاص ﻣﮑﺎﻧﻴﮑﯽ ﻣﻮاد را ﺑﺮای ﻃﺮاﺣﺎن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬آزﻣﺎﻳﺶ‬ ‫ﮐﺸﺴﺎﻧﯽ ﻳﺎ اﻻﺳﺘﻴﺴﻴﺘﻪ‪:‬‬
‫ﮐﺸﺶ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫وﻳﮋﮔﯽای از ﻣﻮاد اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ﻗﻄﻌﻪ‬
‫‪١‬ــ‪٢‬ــ‪٢‬ــ آزﻣﺎﻳﺶ ﮐﺸﺶ‪ :‬آزﻣﺎﻳﺶ ﮐﺸﺶ ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺧﻮاص ﮐﺸﺸﯽ ﻓﻠﺰات‬ ‫ﭘﺲ از ﺣﺬف ﺑﺎر‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازه اوﻟﻴﻪ ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬روش اﻧﺠﺎم اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ در اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در‬ ‫ِ‬
‫ﻣﻘﺪار ﺑﺰرگﺗﺮ از ﺣﺪ اﻻﺳﺘﻴﮏ ﻳﮏ ﻣﺎده ﻧﺸﺎن‬
‫اﻳﻦﺟﺎ ﻳﮑﯽ از اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶﻫﺎ را ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﻴﻢ‪ .‬در اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ رﻓﺘﺎر ﻳﮏ ﻗﻄﻌﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ‬ ‫اﻻﺳﺘﻴﺴﻴﺘﻪ ﺧﻮب اﺳﺖ‪.‬‬
‫ٔ‬ ‫دﻫﻨﺪه‬
‫از ﻓﻠﺰ ﻣﻮرد آزﻣﺎﻳﺶ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻋﻤﺎل ﻧﻴﺮوی ﮐﺸﺸﯽ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺷﮑﻞ ‪۹‬ــ‪ ۲‬ﻗﻄﻌﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ‬
‫آزﻣﺎﻳﺸﯽ ای از ﻓﻠﺰ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﻼﺳﺘﻴﺴﻴﺘﻪ‪:‬‬
‫وﻳﮋﮔﯽای از ﻣﻮاد اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﮑﻞ ﺑﯽ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻗﻄﻌﻪ اﺳﺖ ﺑﺪون آن ﮐﻪ‬
‫ﺷﮑﺴﺖ رخ دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪۱۰‬ــ‪۲‬ــ دﺳﺘﮕﺎه آزﻣﺎﻳﺶ ﮐﺸﺶ‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪۹‬ــ‪۲‬ــ ﻗﻄﻌﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮای آزﻣﺎﻳﺶ ﮐﺸﺶ‬

‫‪٤٦‬‬
 ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﻣﻮﺍﺩ‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ آزﻣﺎﻳﺸﯽ از دو اﻧﺘﻬﺎ در دﺳﺘﮕﺎه آزﻣﺎﻳﺶ )ﺷﮑﻞ ‪۱۰‬ــ‪ (۲‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻧﻴﺮوی ﮐﺸﺸﯽ‬
‫ﻣﺤﻮری ﺑﻪ آن وارد ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻘﺪار ﻧﻴﺮو‪ ،‬ﻃﻮل ﻧﻤﻮﻧﻪ آزﻣﺎﻳﺸﯽ ﻧﻴﺰ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار‬
‫ﻧﻴﺮوی وارد ﺷﺪه و اﻓﺰاﻳﺶ ﻃﻮل ﻗﻄﻌﻪ ﺗﻮﺳﻂ دﺳﺘﮕﺎه‪ ،‬اﻧﺪازهﮔﻴﺮی و ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از آزﻣﺎﻳﺶ در ﺟﺪوﻟﯽ ﺛﺒﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻋﻤﺎل ﻧﻴﺮوی ﮐﺸﺸﯽ و ﺛﺒﺖ ﻧﺘﺎﻳﺞ آزﻣﺎﻳﺶ ﺗﺎ‬
‫ﺷﮑﺴﺘﻦ ﻗﻄﻌﻪ اداﻣﻪ ﭘﻴﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮای درک ﺑﻬﺘﺮ آزﻣﺎﻳﺶ ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﻔﻬﻮم ﮐﺮﻧﺶ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪۲‬ــ‪۲‬ــ‪۲‬ــ ﺗﻨﺶ و ﮐﺮﻧﺶ‪ :‬ﺑﺮای ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﺘﺎﻳﺞ آزﻣﺎﻳﺶ‪ ،‬ﺗﻨﺶ و ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻃﻮل ﻧﻤﻮﻧﻪ‬
‫آزﻣﺎﻳﺸﯽ ﺑﻪ ﻃﻮل اوﻟﻴﻪ آن را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻴﺰان ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻃﻮل ﺑﺮ ﻃﻮل اوﻟﻴﻪ ﮐﺮﻧﺶ ﻧﺎﻣﻴﺪه‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬راﺑﻄﻪ ﮐﺮﻧﺶ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺑﻴﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪∆L‬‬
‫=‪ε‬‬ ‫راﺑﻄﻪ ‪۴‬ــ‪۲‬‬
‫‪L‬‬
‫ﮐﻪ در آن‪:‬‬
‫‪) ε‬اﭘﺴﻴﻠﻮن(‪ :‬ﻣﻘﺪار ﮐﺮﻧﺶ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه در ﻗﻄﻌﻪ اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺪون ﻳﮑﺎ(‬
‫‪ : ΔL‬ﺗﻐﻴﻴﺮات اﻧﺪازهای ﮐﻪ در اﺛﺮ اﻋﻤﺎل ﻧﻴﺮو در ﻗﻄﻌﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﻳﮑﺎﻫﺎی ‪mm‬‬
‫‪(....,‬‬
‫‪ : L‬ﻃﻮل اوﻟﻴﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﭘﻴﺶ از اﻋﻤﺎل ﻧﻴﺮو اﺳﺖ‪) .‬ﻳﮑﺎﻫﺎی ‪(…, mm‬‬
‫در ﺷﮑﻞ ‪١١‬ــ‪٢‬ــ اﻟﻒ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻃﻮل ﻗﻄﻌﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ آزﻣﺎﻳﺶ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از اﻋﻤﺎل ﻧﻴﺮوی ﮐﺸﺸﯽ ﻧﺸﺎن‬
‫داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺷﮑﻞ ‪۱۱‬ــ‪۲‬ــ ب ﻧﻴﺰ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻃﻮل در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻴﺮوی ﻓﺸﺎری را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﮐﻪ در ﻫﺮ دو ﻣﻮرد ‪ ΔL‬در راﺳﺘﺎی ﻧﻴﺮوی اﻋﻤﺎل ﺷﺪه اﻧﺪازهﮔﻴﺮی ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫درﺧﺘﺎن ﻧﻤﺎدی از اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ در ﺷﺮاﻳﻂ‬

‫ﺳﺨﺖ ﻣﺤﻴﻄﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎد و ﻃﻮﻓﺎن و زﻟﺰﻟﻪ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻮاردی ﮐﻪ ﻧﺎم ﺑﺮده ﺷﺪ‪ ،‬اﻧﻮاع ﻧﻴﺮوﻫﺎ‬
‫را ﺑﻪ درﺧﺘﺎن وارد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد‬
‫ﺗﻨﺶﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ در آن ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ‬
‫درﺧﺘﺎن ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؟‬
‫راز اﻳﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺳﻠﻮلﻫﺎی ﺑﻠﻨﺪ‬
‫اﻟﻒ( ﻧﻤﻮﻧﻪ آزﻣﺎﻳﺶ ﮐﺸﺶ ﻗﺒﻞ و‬ ‫ب( ﻗﻄﻌﻪ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺒﻞ و‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻞ دﻫﻨﺪه ﺗﻨﻪ درﺧﺘﺎن و اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﻳﺮی ﭼﻮب‪،‬‬
‫ﺑﻌﺪ از اﻋﻤﺎل ﻧﻴﺮوی ﮐﺸﺸﯽ ‪F‬‬ ‫ﺑﻌﺪ از اﻋﻤﺎل ﻧﻴﺮوی ﻓﺸﺎری ‪F‬‬
‫در ﻣﻘﻄﻊ درﺧﺖ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﻄﻊ داﻳﺮهای ﺑﺮای‬ ‫)‪ L۱‬ﻃﻮل اوﻟﻴﻪ و ‪ L۲‬ﻃﻮل ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ(‬
‫ﺗﺤﻤﻞ اﻧﻮاع ﺑﺎرﻫﺎ ﻣﻘﻄﻊ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪۱۱‬ــ‪۲‬‬

‫‪٤٧‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬

‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از رواﺑﻂ )‪۲‬ــ‪ (۲‬و )‪۴‬ــ‪ ،(۲‬ﻣﻘﺪار ﺗﻨﺶ و ﮐﺮﻧﺶ را ﺑﺮای ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از‬
‫آزﻣﺎﻳﺶ ﮐﺸﺶ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻮده و ﺳﭙﺲ ﻣﻘﺪار ﺗﻨﺶ را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﮐﺮﻧﺶ در ﻧﻤﻮداری ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻣﯽﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪،‬‬ ‫راﺑﻄﻪ ﻣﻴﺎن ﺗﻨﺶ و ﮐﺮﻧﺶ ﭼﻴﺴﺖ؟‬
‫ﻧﻤﻮدار ﺷﮑﻞ ‪۱۲‬ــ‪ ۲‬از ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻳﮏ آزﻣﺎﻳﺶ ﮐﺸﺶ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫وﻗﺘﯽ ﻣﺎدهای در ﻣﺤﺪوده ﮐﺸﺴﺎن ﺧﻮد ﺗﺤﺖ‬
‫ﺑﺨﺸﯽ از ﻣﻨﺤﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻂ راﺳﺖ و ﺑﻴﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ‪ B' ،A‬اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺧﻄﯽ ﺑﻴﻦ‬ ‫ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻧﻴﺮو ﻗﺮار ﻣﯽﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺗﻨﺶ و ﮐﺮﻧﺶ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ‬
‫ﺗﻨﺶ و ﮐﺮﻧﺶ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬در ﻧﻘﻄﻪ '‪ B‬ﺧﻂ راﺳﺖ ﺗﻤﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻧﻘﻄﻪ '‪ B‬را‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ ﻳﮏ ﻋﺪد ﮐﻪ‬
‫ﺣﺪ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬در ﻫﺮ ﺗﻨﺸﯽ ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ﻧﻘﻄﻪ ‪ B‬ﻫﺮﮔﺎه ﺑﺎر از روی ﻧﻤﻮﻧﻪ آزﻣﺎﻳﺸﯽ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﻮد‬ ‫ﺿﺮﻳﺐ ﮐﺸﺴﺎﻧﯽ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ راﺑﻄﻪ‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ آزﻣﺎﻳﺸﯽ ﺑﻪ ﻃﻮل اوﻟﻴﻪ ﺧﻮد ﺑﺎز ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬در ﺗﻨﺶﻫﺎی ﺑﻌﺪ از ﻧﻘﻄﻪ ‪ B‬در ﺻﻮرت ﺣﺬف ﺑﺎر‪،‬‬ ‫دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ آزﻣﺎﻳﺸﯽ ﺑﻪ ﻃﻮل اوﻟﻴﻪ ﺧﻮد ﺑﺎز ﻧﻤﯽﮔﺮدد و ﻗﺪری اﻓﺰاﻳﺶ ﻃﻮل ﺑﻪ ﺻﻮرت داﺋﻤﯽ در آن ﺑﺎﻗﯽ‬ ‫ﮐﺮﻧﺶ × ﺿﺮﻳﺐ ﮐﺸﺴﺎﻧﯽ = ﺗﻨﺶ‬

‫ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﻧﻘﻄﻪ ‪ B‬ﻣﺮز ﺑﻴﻦ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﮐﺸﺴﺎﻧﯽ و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﮑﻞ داﺋﻤﯽ در ﻗﻄﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻦ رو ﻧﻘﻄﻪ ‪ B‬را‬
‫ﺣﺪ ﮐﺸﺴﺎﻧﯽ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻮاد ﭼﮑﺶ ﺧﻮار ﺣﺪ ﮐﺸﺴﺎﻧﯽ )ﻧﻘﻄﻪ ‪ (B‬و ﺣﺪ ﺗﻨﺎﺳﺐ )ﻧﻘﻄﻪ '‪ (B‬ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﺑﻪ ﻫﻢ ﻧﺰدﻳﮏاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪۱۲‬ــ‪۲‬ــ ﻧﻤﻮدار ﺗﻨﺶ ــ ﮐﺮﻧﺶ ﺑﺮای ﻓﻠﺰ ﻧﻤﻮﻧﻪ در آزﻣﺎﻳﺶ ﮐﺸﺶ‬

‫‪٤٨‬‬
 ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﻣﻮﺍﺩ‬

‫ﻓﮑﺮ ﮐﻨﻴﺪ‬ ‫در اداﻣﻪ آزﻣﺎﻳﺶ ﮐﺸﺶ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪای ﻣﯽرﺳﻴﻢ ﮐﻪ در آن ﺑﺪون اﻓﺰاﻳﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ در ﻧﻴﺮو‪،‬‬
‫ﺷﺎﻫﺪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻃﻮل در ﻧﻤﻮﻧﻪ آزﻣﺎﻳﺶ ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﮐﻪ ﺑﺮ روی ﻧﻤﻮدار ﺗﻨﺶ ــ ﮐﺮﻧﺶ ﺑﺎ ﺣﺮف ‪C‬‬
‫ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﻧﻘﻄﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﻘﺪار ﺗﻨﺶ در اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ را »اﺳﺘﺤﮑﺎم در ﻧﻘﻄﻪ‬
‫ﺗﺴﻠﻴﻢ« ﻳﺎ ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر »ﺗﻨﺶ ﺗﺴﻠﻴﻢ« ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ و ﺑﺎ ‪ σy‬ﻳﺎ ﺗﺴﻠﻴﻢ‪ σ‬ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻨﺶ در ﻧﻘﻄﻪ ‪ ،D‬ﺣﺪ ﻧﻬﺎﻳﯽ اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﺗﻨﺸﯽ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ آزﻣﺎﻳﺸﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻧﻬﺎﻳﯽ را ﺑﺎ ‪ σu‬ﻳﺎ ﻧﻬﺎﻳﯽ‪ σ‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﯽدﻫﻴﻢ‪ .‬ﭘﺲ‬
‫از اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ‪ ،‬در ﻗﻄﻌﻪ ﮔﻠﻮﻳﯽ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه و ﭘﺲ از ﮐﺎﻫﺶ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﻗﻄﻌﻪ در ﻧﻘﻄﻪ ‪ E‬دﭼﺎر‬
‫ﺷﮑﺴﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﭼﻮن ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ و ﺑﻨﺎﻫﺎی ﺗﺎرﻳﺨﯽ اﻳﺮان‬

‫ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت دﻗﻴﻖ ﺑﻨﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬درﮔﺬر‬
‫زﻣﺎن ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺛﺎﺑﺖ و اﺳﺘﻮار ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬
‫ﺑﺮای ﺣﻔﻆ اﻳﻦ آﺛﺎر ارزﺷﻤﻨﺪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻣﺮاﻗﺒﺖ و‬
‫ﻧﮕﻬﺪاری ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺷﮑﻞﻫﺎی ﻓﻮق ﻣﺤﺮاب‬
‫ب( ﻧﻤﻮﻧﻪ آزﻣﺎﻳﺸﯽ ﭘﺲ از ﺷﮑﺴﺖ‬ ‫اﻟﻒ( ﻧﻤﻮﻧﻪ آزﻣﺎﻳﺸﯽ در زﻣﺎن اﻳﺠﺎد ﺷﺪن ﮔﻠﻮﻳﯽ‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ ﻳﺰد از آﺛﺎر ﻗﺮن ‪ ۶‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪۱۳‬ــ‪۲‬‬

‫ﻣﺮﻣﺖﮔﺮان‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﮏ اﺑﺰار اﻧﺪازهﮔﻴﺮی ﺑﺴﻴﺎر‬

‫ﺳﺎده ﮐﻪ از ﮔﭻ و ﺷﻴﺸﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﮐﺮﻧﺶﻫﺎ و رﺷﺪ ﺗﺮکﻫﺎ را در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﺤﺮاب‬
‫ﻧﻈﺎرت و اﻧﺪازهﮔﻴﺮی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﻴﺪ روش‬
‫ﮐﺎر اﻳﻦ اﺑﺰار را ﺗﻮﺿﻴﺢ دﻫﻴﺪ؟‬

‫‪٤٩‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬

‫‪۳‬ــ‪۲‬ــ ﺿﺮﻳﺐ ﮐﺸﺴﺎﻧﯽ و ﻗﺎﻧﻮن ﻫﻮک‬

‫ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺑﻴﻦ ‪ A‬و ‪ B‬در ﻧﻤﻮدار ﺗﻨﺶ ــ ﮐﺮﻧﺶ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﮐﺸﺴﺎن ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺷﻴﺐ ﺧﻂ ‪AB‬‬
‫ﺑﻴﺎن ﮐﻨﻨﺪه ﻣﻴﺰان ﮐﺸﺴﺎن ﺑﻮدن ﻣﺎده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﺷﻴﺐ اﻳﻦ ﺧﻂ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻴﻦ ﺗﻨﺶ و ﮐﺮﻧﺶ در ﻣﺎده اﺳﺖ ﻣﻘﺪار ﺛﺎﺑﺘﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺿﺮﻳﺐ‬
‫ﮐﺸﺴﺎﻧﯽ )ﻣﺪول اﻻﺳﺘﻴﺴﻴﺘﻪ( ﻧﺎﻣﻴﺪه ﺷﺪه و ﺑﺎ ﺣﺮف ‪ E‬ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪σ‬‬ ‫راﺑﻄﻪ ‪ ۵‬ــ‪۲‬‬
‫= ‪tan α = E‬‬
‫‪ε‬‬

‫ﻳﺎ‬
‫‪σ = E×ε‬‬

‫راﺑﺮت ﻫﻮک‬
‫اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﻫﻮک ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﻗﺮن ‪ ۱۷‬ﻣﻴﻼدی ــ ‪۱۱‬و‪ ۱۲‬ﻫﺠﺮی(‬
‫راﺑﻄﻪ ﻓﻮق ﻣﯽﺗﻮان راﺑﻄﻪ ‪٦‬ــ‪ ٢‬را ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬
‫ٔ‬ ‫ﺑﺎ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﮐﺮدن رواﺑﻂ ﺗﻨﺶ و ﮐﺮﻧﺶ در‬ ‫ﻫﻮک ﻓﻴﺰﻳﮑﺪاﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﺮﭼﻪ در ﺳﺮاﺳﺮ ﻋﻤﺮ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻃﻮل ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪.‬‬ ‫از ﺑﻴﻤﺎری رﻧﺞ ﻣﯽﺑﺮد‪ ،‬ﻟﻴﮑﻦ ﻳﮏ ﻟﺤﻈﻪ از ﮐﺎر‬
‫و ﮐﻮﺷﺶ ﺑﺎز ﻧﻪ اﻳﺴﺘﺎد‪ .‬ﻫﻮک در ﺗﻠﺴﮑﻮپﻫﺎ و‬
‫‪σ‬‬ ‫‪F‬‬
‫=‪E‬‬ ‫=‬ ‫‪A‬‬ ‫ﭘﺲ دارﻳﻢ‪:‬‬
‫‪ε‬‬ ‫‪∆L‬‬
‫‪L‬‬
‫دﻳﮕﺮ اﺑﺰارﻫﺎی ﻧﺠﻮﻣﯽ و ﺳﺎﻋﺖﻫﺎی آن ﻋﺼﺮ‪،‬‬
‫اﺻﻼﺣﺎت ﺑﺴﻴﺎری ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آورد‪ .‬او ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﺳﻴﺎرات ﺑﻪ دور ﺧﻮرﺷﻴﺪ را ﺑﺎﻳﺪ ﻳﮏ ﻣﺴﺄﻟﻪ‬
‫‪F× L‬‬ ‫راﺑﻄﻪ ‪ ۶‬ــ‪۲‬‬
‫= ‪∆L‬‬ ‫ﻣﮑﺎﻧﻴﮑﯽ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺮای ﻧﻴﺮوی ﮔﺮاﻧﺸﯽ‬
‫‪A×E‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﻋﮑﺲ ﻣﺠﺬور ﻓﺎﺻﻠﻪ را ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﮐﻪ در رواﺑﻂ ﻓﻮق‪:‬‬ ‫آﻧﭽﻪ ﺑﻴﺶ ﺗﺮ دﻟﻴﻞ ﻣﻌﺮوف ﺷﺪن ﻫﻮک اﺳﺖ‬
‫‪ : E‬ﺿﺮﻳﺐ ﮐﺸﺴﺎﻧﯽ ﻣﺎده )ﻳﮑﺎی ‪ MPa‬و ‪( ...‬‬ ‫اﺳﺘﺨﺮاج راﺑﻄﻪ ﺗﺠﺮﺑﯽ ‪ F=KX‬اﺳﺖ‪ .‬وی‬
‫‪ : ε‬ﻣﻘﺪار ﮐﺮﻧﺶ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه در ﻗﻄﻌﻪ )ﺑﺪون ﻳﮑﺎ(‬ ‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻓﺮدی ﺑﻮد ﮐﻪ درﺑﺎره ﮐﺸﺴﺎﻧﯽ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫‪ :ΔL‬ﺗﻐﻴﻴﺮات اﻧﺪازهای اﺳﺖ ﮐﻪ در اﺛﺮ اﻋﻤﺎل ﻧﻴﺮو در ﻗﻄﻌﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﻳﮑﺎی‬ ‫ﮐﺮد‪ .‬او ﺑﻪ رﻓﺘﺎر ﮐﺸﺴﺎن ﻳﺎ اﻻﺳﺘﻴﮏ ﻓﻨﺮﻫﺎ‬
‫‪(… ،mm‬‬ ‫ﻋﻼﻗﻪ داﺷﺖ و ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻼﻗﻪ‪ ،‬وی را ﺑﻪ ﮐﺸﻒ‬
‫‪ : F‬ﻣﻘﺪار ﻧﻴﺮوی وارد ﺷﺪه ﺑﻪ ﺟﺴﻢ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪن ﺗﻨﺶ در ﻗﻄﻌﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻗﺎﻧﻮن ﻫﻮک ﻫﺪاﻳﺖ ﮐﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻴﺎن ﻣﯽ دارد‬
‫)ﻳﮑﺎی ‪(… ،N‬‬ ‫ﮐﻪ ﻣﻘﺪار ﮐﺸﻴﺪه ﺷﺪن ﻳﮏ ﺟﺴﻢ ﮐﺸﺴﺎن‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫‪ : A‬ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻌﯽ از ﺟﺴﻢ ﮐﻪ ﺗﻨﺶ در آن ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﻳﮑﺎی ‪(… ،mm۲‬‬ ‫ﻧﻴﺮوی وارد ﺷﺪه ﺑﺮ آن‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ دارد‪.‬‬
‫‪ : L‬ﻃﻮل اوﻟﻴﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﭘﻴﺶ از ﺑﺎرﮔﺬاری اﺳﺖ‪) .‬ﻳﮑﺎی ‪(… ،mm‬‬

‫ﺿﺮﻳﺐ ﮐﺸﺴﺎﻧﯽ در ﻫﺮ ﻣﺎده ﻣﻘﺪار ﺛﺎﺑﺘﯽ اﺳﺖ و ﺟﺰء وﻳﮋﮔﯽﻫﺎی ﻣﮑﺎﻧﻴﮑﯽ ﻣﺎده ﻣﺤﺴﻮب‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺿﺮﻳﺐ ﺑﺮای ﻓﻠﺰات در ﮐﺸﺶ و ﻓﺸﺎر ﻳﮑﺴﺎن اﺳﺖ‪ .‬در ﺟﺪول وﻳﮋﮔﯽﻫﺎی ﻣﻮاد‬
‫)ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ ٢‬ــ ب( ﺿﺮﻳﺐ ﮐﺸﺴﺎﻧﯽ ﻣﻮاد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٥٠‬‬
 ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﻣﻮﺍﺩ‬

‫ﻓﮑﺮ ﮐﻨﻴﺪ‪ :‬ﺷﮑﻞ ‪۱۴‬ــ‪ ۲‬ﺗﺴﻤﻪﻫﺎﻳﯽ از ﺟﻨﺲﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬ﮐﻪ دارای اﺑﻌﺎد‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻨﻴﺪ‬ ‫ﻳﮑﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺮوی وزن ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮای ﺧﻤﺶ ﻳﮑﺴﺎن ﺗﺴﻤﻪﻫﺎ‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮا؟‬

‫ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ در ﻣﻮرد ﻣﻘﺎوﻣﺖ درﺧﺘﺎن‬

‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﻴﺮوﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻴﺎن ﺷﺪ‪ .‬ﺗﺼﻮﻳﺮ‬
‫ﻧﺨﺴﺖ ﺗﻨﻪ ﻳﮑﯽ از ﮐﻬﻦﺳﺎلﺗﺮﻳﻦ درﺧﺘﺎن ﺟﻬﺎن‬
‫را در ﺑﺨﺶ ﻧﺰدﻳﮏ زﻣﻴﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﭼﻪ‬
‫ﺷﺒﺎﻫﺘﯽ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮ و ﺗﺼﻮﻳﺮ دوم ﮐﻪ ﻃﺮح‬
‫اﺗﺼﺎل ﺳﺘﻮن ﺑﻪ ﮐﻒ ﺳﺘﻮن را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪،‬‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪۱٤‬ــ‪۲‬‬

‫ﻣﯽﺑﻴﻨﻴﺪ؟‬

‫ﻓﻠﺰات ﺷﮑﻨﻨﺪه‪ :‬اﺟﺰاﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﻠﺰات ﺷﮑﻨﻨﺪه ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﺪن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺶ از ﺷﮑﺴﺘﻦ‬
‫دﭼﺎر ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﮑﻞ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ در ﻣﻮرد‬
‫ﻓﻠﺰات ﭼﮑﺶﺧﻮار ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪ در ﻧﻤﻮدار ﺗﻨﺶ ــ ﮐﺮﻧﺶ اﻳﻦ ﻣﻮاد وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺷﮑﻞ ‪۱۵‬ــ ‪۲‬‬
‫ﻧﻤﻮداری از ﻧﺘﺎﻳﺞ آزﻣﺎﻳﺶ ﮐﺸﺶ ﺑﺮای ﻓﻠﺰات ﺷﮑﻨﻨﺪه را ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫)ب(‬ ‫)اﻟﻒ(‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﯽ اﻟﻒ( ﺑﺮای ﻣﺎده ﻧﺮم و‬
‫ٔ‬
‫ب( ﺑﺮای ﺷﮑﻨﻨﺪه ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٥١‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬

‫ﻓﻠﺰات ﻫﻢ ﺧﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ!‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺳﺎزهای ﺗﺤﺖ ﺑﺎرﮔﺬاری ﻣﺘﻨﺎوب‬
‫ﻗﺮار ﻣﯽﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﺑﺎرﮔﺬاری ﺑﺎﻋﺚ ﺑﻮﺟﻮد‬
‫آﻣﺪن ﺗﻨﺸﯽ ﮐﻤﺘﺮ از ﺗﻨﺶ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﻮد‪ ،‬ﺟﺴﻢ دﭼﺎر‬
‫ﺷﮑﺴﺖ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه ﺑﻪ ﻧﺎم »ﺧﺴﺘﮕﯽ«‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و ﺑﺎرﮔﺬاری ﻣﺘﻨﺎوب ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪه‬
‫آن »ﺑﺎرﮔﺬاری ﺧﺴﺘﮕﯽ« ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺤﻮرﻫﺎی دوراﻧﯽ ﺗﻮرﺑﻴﻦﻫﺎ‪،‬‬
‫ب( ﻧﻤﻮدار ﺗﻨﺶ ـ ﮐﺮﻧﺶ در آزﻣﺎﻳﺶ ﮐﺸﺶ ﺑﺮای ﻣﻮاد ﺷﮑﻨﻨﺪه‬ ‫اﻟﻒ( ﺷﮑﺴﺖ در ﻗﻄﻌﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﻓﻠﺰات ﺷﮑﻨﻨﺪه‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺨﺎزن ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر‪ ،‬ﭘﻞﻫﺎی ِ‬
‫ﻓﻠﺰی ﻋﺒﻮر‬
‫ﺷﮑﻞ ‪۱۵‬ــ‪۲‬‬ ‫و ﻣﺮور ﺧﻮدرو و ﻗﻄﺎر ﺗﺤﺖ ﺑﺎرﮔﺬاری ﺧﺴﺘﮕﯽ‬
‫ﻗﺮار دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ــ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﻣﺠﺎز‬
‫ــ‪۲۲‬ــ‬
‫‪۴۴‬ــ‬
‫اﺳﺘﺤﮑﺎم ﮐﻪ از وﻳﮋﮔﯽﻫﺎی ﻣﻮاد اﺳﺖ ﺑﺎ آزﻣﺎﻳﺶﻫﺎی ﻣﮑﺎﻧﻴﮑﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ آزﻣﺎﻳﺶ ﮐﺸﺶ‪،‬‬
‫اﻧﺪازهﮔﻴﺮی ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﻋﻤﻞ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﻗﻄﻌﺎت را ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﻃﺮاﺣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﺎ »اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻧﻬﺎﻳﯽ«‬
‫ﻣﺎده ﺑﺎرﮔﺬاری ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺑﺴﻴﺎری از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻃﺮاﺣﯽ و ﻳﺎ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻗﻄﻌﺎت‬
‫ﺻﻨﻌﺘﯽ و اﺗﺼﺎﻻت‪ ،‬ﻫﺪف ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﭘﻴﺶﮔﻴﺮی از ﺷﮑﺴﺖ ﻗﻄﻌﺎت‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی از ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﮑﻞ‬
‫داﺋﻤﯽ در آنﻫﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﺗﻨﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اﻳﺠﺎد ﺷﺪه در ﻗﻄﻌﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﻧﺎﺣﻴﻪ‬
‫ﮐﺸﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﺎرﮔﺬاری واﻗﻌﯽ ﺑﺮروی ﻗﻄﻌﺎت ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در ﻫﻨﮕﺎم ﻃﺮاﺣﯽ‬
‫ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ ﺷﺪه ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﮐﻴﻔﻴﺖ و روش ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻮاد اوﻟﻴﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﺳﺖ‬
‫و ﻫﻤﻮاره ﻣﻮاد دﻗﻴﻘﺎً ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻃﺮاﺣﯽ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﺮای اﻃﻤﻴﻨﺎن از ﻳﮏ ﻃﺮاﺣﯽ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫اﻋﺘﻤﺎد‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺗﻨﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﮐﺎﻓﯽ ﮐﻮﭼﮏ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺗﻤﺎم ﻋﺪم ﻗﻄﻌﻴﺖﻫﺎی ﻓﻮق را‬
‫ﭘﻮﺷﺶ دﻫﺪ‪ .‬در روش ﻃﺮاﺣﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻨﺶ ﻣﺠﺎز ﻗﻄﻌﻪ را ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﺶ‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه در آن در ﺑﻌﺪی )ﻣﺜﻼ ً ‪ (٪۶۰‬از اﺳﺘﺤﮑﺎم در ﻧﻘﻄﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻧﺮود‪ .‬ﻣﻘﺪار اﻳﻦ ﺗﻨﺶ‬
‫ﮐﻪ »ﺗﻨﺶ ﻣﺠﺎز« ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎدﻫﺎی ﺗﺨﺼﺼﯽ ﺗﻌﻴﻴﻦ و‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪٥٢‬‬
 ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﻣﻮﺍﺩ‬

‫در اﻳﻦ ﮐﺘﺎب از ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ‪ ١AISC‬ﺑﺮای ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺗﻨﺶ ﻣﺠﺎز در ﻓﻮﻻدﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﺧﻮاﻫﻴﻢ‬
‫ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺗﺴﻠﻴﻢ‪ ≤ ۰/۶ × σ‬ﻣﺠﺎز‪σ‬‬ ‫راﺑﻄﻪ ‪۷‬ــ‪۲‬‬

‫ﺗﺴﻠﻴﻢ‪ = ۰/۴ × σ‬ﻣﺠﺎز‪τ‬‬ ‫راﺑﻄﻪ ‪ ۸‬ــ‪۲‬‬

‫اﻣﺮوزه ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻧﺮماﻓﺰارﻫﺎی ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‪،‬‬ ‫ﮐﻪ در رواﺑﻂ ﻓﻮق‪:‬‬

‫ﻃﺮاﺣﯽ ﻗﻄﻌﺎت و اﺟﺰاء ﻣﺎﺷﻴﻦﻫﺎ آﺳﺎنﺗﺮ ﺷﺪه‬
‫ﻣﺠﺎز‪ : σ‬ﺗﻨﺶ ﮐﺸﺸﯽ ﻣﺠﺎز‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻣﺪل ﺳﻪﺑﻌﺪی ﻗﻄﻌﻪ‪ ،‬اﻋﻤﺎل ﻧﻴﺮوﻫﺎ‬
‫در ﻣﺤﻴﻂ ﻣﺠﺎزی و ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺟﻨﺲ ﻗﻄﻌﻪ‪ ،‬ﻧﺮماﻓﺰار‬ ‫ﻣﺠﺎز‪ : τ‬ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﻣﺠﺎز‬
‫ﺑﺎ روشﻫﺎی ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﯽ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ را‬
‫ﺗﺴﻠﻴﻢ‪ : σ‬اﺳﺘﺤﮑﺎم در ﻧﻘﻄﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮده و ﻧﻘﺎﻃﯽ را ﮐﻪ ﺗﻨﺶ در آنﻫﺎ ﺑﻴﺶ‬
‫از ﺣﺪ ﻣﺠﺎز اﺳﺖ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺪار اﺳﺘﺤﮑﺎم در ﻧﻘﻄﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺑﺮای ﻣﻮاد ﺻﻨﻌﺘﯽ ﭘﺮﮐﺎرﺑﺮد در ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ ٢‬ــ ب آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺎﻻ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻳﮑﯽ از اﻳﻦ ﺗﺤﻠﻴﻞﻫﺎی‬
‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻓﻮﻻد ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ در ﺻﻨﻌﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺮﮐﺎرﺑﺮد اﺳﺖ در اﻳﻦﺟﺎ ﻣﻘﺪار ﺗﻨﺶﻫﺎی ﻣﺠﺎز ﺑﺮای‬
‫ﮐﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮی را ﺑﺮای ﺷﺎﺗﻮن در ﻣﻮﺗﻮر ﺧﻮدرو‬
‫ﻓﻮﻻد ‪ St37‬را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬در ﺑﺎرﮔﺬاری اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺗﻨﺶ‬
‫ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﺟﺪول )ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ ٢‬ــ ب( ﺑﺮای ﻓﻮﻻد ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ ‪ St37‬دارﻳﻢ‪:‬‬
‫در ﻧﺎﺣﻴﻪﻫﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ رﻧﮓ ﻗﺮﻣﺰ ﻧﺸﺎن داده‬
‫‪N‬‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺶ ﺗﺮ اﺳﺖ و در ﻧﻮاﺣﯽ آﺑﯽ ﺗﻨﺶ‬ ‫‪ = 234‬ﺗﺴﻠﻴﻢ ‪σ‬‬
‫‪mm2‬‬
‫ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ≤ 0 / 6 × 234‬ﻣﺠﺎز ‪σ‬‬

‫ﻣﻘﺪار ﺗﻨﺶ ﮐﺸﺸﯽ ﻣﺠﺎز و ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﻣﺠﺎز‬ ‫‪N‬‬

‫‪σ‬‬ ‫ﻣﺠﺎز‬ ‫‪≤ 140‬‬ ‫‪ W‬ﺗﻨﺶ ﮐﺸﺸﯽ ﻣﺠﺎز‬
‫ﻓﻮﻻد ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ ‪ St37‬را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺴﭙﺎرﻳﺪ‪.‬‬ ‫‪mm2‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻨﮑﻪ از ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه‪ ،‬در‬ ‫‪τ‬‬ ‫ﻣﺠﺎز‬ ‫‪= 0 / 4 × 234‬‬ ‫‪ W‬ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﻣﺠﺎز‬
‫ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻓﺼﻞﻫﺎی آﻳﻨﺪه اﺳﺘﻔﺎده ﺧﻮاﻫﻴﻢ‬
‫ﮐﺮد‪ ،‬اﻳﻦ اﻋﺪاد در ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺮﮐﺎرﺑﺮد‬ ‫‪N‬‬
‫‪τ‬‬ ‫‪= 94‬‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺠﺎز‬
‫‪mm2‬‬

‫‪ American Instituate of Steel Construction‬ــ‪١‬‬

‫‪٥٣‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬

‫ﺗﻤﺮﻳﻦ در ﮐﻼس‪ :‬در ﺷﮑﻞ زﻳﺮ ﻧﻤﻮدار ﺗﻨﺶ ـ ﮐﺮﻧﺶ ﺑﺮای ﻳﮏ ﻧﻮع ﻓﻮﻻد ﺑﺎ ﺧﻂ ﭼﻴﻦ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﺣﺪ اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻧﻬﺎﻳﯽ )‪ (σu‬و ﺣﺪ ﺗﺴﻠﻴﻢ )‪ (σy‬را‬ ‫ﺗﻮﻣﺎس ﻳﺎﻧﮓ‬
‫ﺑﺮ روی ﻧﻤﻮدار ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﻴﺪ و ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺗﻨﺶ ﻣﺠﺎز ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻮﺻﻴﻪ ‪ AISC‬را ﭘﺮ رﻧﮓ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ‪.‬‬ ‫)ﻗﺮن ‪۱۸‬و ‪۱۹‬ﻣﻴﻼدی ــ ‪ ۱۳‬ﻫﺠﺮی(‬
‫ﻳﺎﻧﮓ اﻋﺠﻮﺑﻪای ﺑﻮد‪ .‬در دو ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺧﻮاﻧﺪن‬
‫ﻣﯽداﻧﺴﺖ و در ﻫﺸﺖ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺑﻪﺗﻨﻬﺎﻳﯽ ﺑﻪ آﻣﻮﺧﺘﻦ‬
‫رﻳﺎﺿﯽ ﭘﺮداﺧﺖ و در ﻧﻪ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻳﺎدﮔﻴﺮی‬
‫زﺑﺎنﻫﺎی ﻓﺮاﻧﺴﻮی‪ ،‬اﻳﺘﺎﻟﻴﺎﻳﯽ‪ ،‬ﻋﺒﺮی‪ ،‬ﻋﺮﺑﯽ و‬
‫ﻓﺎرﺳﯽ ﮐﺮد ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐﻪ در ‪ ۱۴‬ﺳﺎﻟﮕﯽ اﻳﻦ‬
‫زﺑﺎنﻫﺎ را ﻣﯽداﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻳﺎﻧﮓ ﺗﺤﺼﻴﻼت داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ ﺧﻮد را در‬
‫رﺷﺘﻪ ﭘﺰﺷﮑﯽ ﮔﺬراﻧﺪ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺧﻮد را ﺑﺮ روی‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﭼﺸﻢ و ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻧﻮر ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﮐﺮد‪.‬‬
‫از ﮐﺎرﻫﺎی دﻳﮕﺮ ﻳﺎﻧﮓ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺮ ﻧﻴﺮوی ﮐﺸﺶ‬
‫ﺷﮑﻞ ‪۱۶‬ــ‪۲‬‬ ‫ﺳﻄﺤﯽ ﻣﺎﻳﻌﺎت و ﻧﻴﺰ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﮐﺸﺴﺎﻧﯽ در‬
‫ﺟﺎﻣﺪات اﺳﺖ و ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﮐﺎرﻫﺎی ﻋﻠﻤﯽ او در اﻳﻦ‬
‫‪ ۵‬ــ‪۲‬ــ ﺿﺮﻳﺐ اﻃﻤﻴﻨﺎن‬ ‫زﻣﻴﻨﻪ‪ ،‬ﺿﺮﻳﺐ ﮐﺸﺴﺎﻧﯽ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ "ﻣﺪول ﻳﺎﻧﮓ" را‬
‫روﺷﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻨﺶ ﻣﺠﺎز در ﺑﺨﺶ ﭘﻴﺶ ﻧﺸﺎن دادﻳﻢ‪ ،‬در ﺑﺮﺧﯽ از زﻣﻴﻨﻪﻫﺎی‬ ‫ﺑﻪ ﻧﺎم او اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺨﺼﺼﯽ دﻳﮕﺮ ﻃﺮاﺣﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد ﻳﮏ روش ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﺑﺮای ﻣﻮاد‬
‫و ﺑﺎرﮔﺬاریﻫﺎی ﻣﻌﻴﻨﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫روش ﻋﻤﻮﻣﯽ ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﺗﻨﺶ و اﺳﺘﺤﮑﺎم‪ ،‬روش »ﺿﺮﻳﺐ اﻃﻤﻴﻨﺎن« اﺳﺖ‪ .‬ﺿﺮﻳﺐ اﻃﻤﻴﻨﺎن‬
‫ﮐﻪ آن را ﺑﺎ ‪ F.S.‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻴﻢ‪ ،‬ﻃﺒﻖ راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬

‫اﺳﺘﺤﮑﺎم‬
‫‪ >۱‬ـــــــــــــــــــ = ﺿﺮﻳﺐ اﻃﻤﻴﻨﺎن )‪(F.S.‬‬ ‫راﺑﻄﻪ ‪۹‬ــ‪۲‬‬ ‫ﺿﺮﻳﺐ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻳﺎ ‪ Factor of Safety‬را ﺑﻪ‬
‫ﺗﻨﺶ‬
‫ﺻﻮرت ﻣﺨﻔﻒ ﺑﺎ ‪ F.S.‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل اﺳﺘﺤﮑﺎم در ﻧﻘﻄﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻳﺎ اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻧﻬﺎﻳﯽ را در ﺻﻮرت و ﺗﻨﺶ‬
‫اﻳﺠﺎد ﺷﺪه در ﻗﻄﻌﻪ را در ﻣﺨﺮج ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﺶ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ از ﻧﻈﺮ ﻧﻮع و ﻳﮑﺎ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ ﭼﻨﺎنﭼﻪ اﺳﺘﺤﮑﺎم ﺑﺮﺷﯽ ﺑﺎ ﻳﮑﺎی‬
‫‪N‬‬ ‫‪N‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫در ﺻﻮرت ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ و ﺑﺎ ﻳﮑﺎی‬
‫‪mm2‬‬ ‫‪mm2‬‬
‫ﺿﺮﻳﺐ اﻃﻤﻴﻨﺎن را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺎده ﻣﯽﺗﻮان ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺮای اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ در‬
‫ﻃﺮاﺣﯽ‪ ،‬ﻗﻄﻌﻪ را ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻮیﺗﺮ از آنﭼﻪ ﮐﻪ واﻗﻌﺎً ﻻزم اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ‬

‫‪٥٤‬‬
 ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﻣﻮﺍﺩ‬

‫ﮐﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﺑﯽدﻟﻴﻞ ﺿﺮاﻳﺐ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺑﺎﻻ از ﻳﮏ ﺳﻮ ﻃﺮح را از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدی ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺿﺮﻳﺐ اﻃﻤﻴﻨﺎن را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺎده ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ‬ ‫دﻓﺎع ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و از ﺳﻮی دﻳﮕﺮ ﻃﺮاﺣﯽ ﺳﺎﻳﺮ ﻗﻄﻌﺎت ﺳﺎزه ﻳﺎ ﻣﺎﺷﻴﻦ را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار‬
‫اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺮای اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺑﻴﺶ ﺗﺮ‬ ‫ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻃﺮاﺣﯽ‪ ،‬ﻗﻄﻌﻪ را ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻮیﺗﺮ از آنﭼﻪ‬ ‫ﺟﺪول ‪۲‬ــ‪ ۲‬ﻧﻤﻮﻧﻪای از ﺿﺮاﻳﺐ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدی ﺑﺮای ﻗﻄﻌﺎت ﻓﻮﻻدی را‬
‫ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮ ًا ﻻزم اﺳﺖ ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺪول ‪۲‬ــ ‪۲‬ــ ﺿﺮﻳﺐ اﻃﻤﻴﻨﺎن )‪ (F.S.‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدی‬

‫ﺿﺮﻳﺐ اﻃﻤﻴﻨﺎن‬ ‫ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺎرﮔﺬاری‬ ‫ردﻳﻒ‬

‫‪۲‬‬ ‫اﻳﺴﺘﺎﻳﯽ‬ ‫‪۱‬‬

‫‪۳‬‬ ‫ﺑﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮ‬ ‫‪۲‬‬

‫ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﺪاﻧﻴﻢ‬
‫در ﻃﺮاﺣﯽ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮدن اﻧﺪازه‬ ‫‪۵‬‬ ‫ﺑﺎر ﺿﺮﺑﻪای‬ ‫‪۳‬‬
‫اﻧﺪازه‬
‫ٔ‬ ‫ﻗﻄﻌﺎت‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً در ﻫﻤﻪ ﻣﻮارد ﻣﺠﺒﻮرﻳﻢ از‬
‫ﻣﻮاد ﻣﻮﺟﻮد در اﻧﺒﺎر ﻳﺎ ﺑﺎزار اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﯽﮐﻪ در ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺴﺄﻟﻪای‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﮐﻪ ﻃﺮاح ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﮐﺎرﺑﺮد ﻃﺮح‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺿﺮاﻳﺐ اﻃﻤﻴﻨﺎن‬
‫ﺑﺮای ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻗﻄﺮ ﻳﮏ ﻣﻴﻠﻪ ﻋﺪد ‪ ۱۹/۴mm‬ﺑﻪدﺳﺖ‬ ‫ﺑﺰرگﺗﺮ ﻳﺎ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮی را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫آﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺰدﻳﮏﺗﺮﻳﻦ اﻧﺪازه ﻣﻮﺟﻮد را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬ ‫در زﻣﻴﻨﻪﻫﺎی ﺗﺨﺼﺼﯽ‪ ،‬ﺗﻨﺶﻫﺎی ﻣﺠﺎز و ﺿﺮاﻳﺐ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎدﻫﺎی‬
‫ﭘﺎﺳﺦ اﻋﻼم ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﮐﺮد ﮐﻪ در ﻣﻮرد اﻳﻦ ﻣﺜﺎل‪،‬‬ ‫ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺗﻌﻴﻴﻦ و اﻋﻼم ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎ و اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎی ﺻﻨﺎﻳﻊ‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻴﻠﻪ ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ‪ ۲۰mm‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻫﻮاﻳﯽ‪ ،‬ﺻﻨﻌﺖ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و ﻳﺎ ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ اﺷﺎره ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﮐﻪ در اﻧﺘﺨﺎب اﻧﺪازهﻫﺎﻳﯽ‬
‫ﮐﻪ از ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺿﺮﻳﺐ‬
‫اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻣﻮردﻧﻈﺮ را دوﺑﺎره ﮐﻨﺘﺮل ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪٥٥‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬

‫‪ ۶‬ــ‪۲‬ــ ﮐﻤﺎﻧﺶ در ﺳﺘﻮنﻫﺎ‬

‫ﻓﺮض ﮐﻨﻴﺪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺳﺘﻮﻧﯽ ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ L‬را ﺑﺮای ﻧﮕﻪداری ﺑﺎر ﻣﻔﺮوض‪ F‬ﻃﺮاﺣﯽ ﮐﻨﻴﻢ )ﺷﮑﻞ‬
‫‪۱۷‬ــ‪۲‬ــ اﻟﻒ(‪ .‬ﺳﺘﻮن در دو اﻧﺘﻬﺎﻳﺶ اﺗﺼﺎل ﭘﻴﻨﯽ دارد‪ F .‬ﺑﺎری ﻣﺤﻮری اﺳﺖ و از ﻣﺮﮐﺰ ﺳﺘﻮن‬
‫ﻣﯽﮔﺬرد‪ .‬اﮔﺮ ‪ A‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﺳﺘﻮن‪ ،‬ﻃﻮری اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻘﺪار ﺗﻨﺶ ) ‪ ( σ = F‬روی‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﻘﻄﻊ ﻋﺮﺿﯽ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ از ﺗﻨﺶ ﻣﺠﺎز )‪ (σ all‬ﻣﺎده ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻇﺎﻫﺮ ًا ﻣﯽﺗﻮان ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺳﺘﻮن ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎر اﻋﻤﺎل ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺳﺘﻮن ﺑﻪﺟﺎی آنﮐﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬دﭼﺎر‬
‫ﮐﻤﺎﻧﺶ ﺷﻮد‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻪﻃﻮر ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ اﻧﺤﻨﺎی ﺷﺪﻳﺪ ﭘﻴﺪا ﮐﻨﺪ )ﺷﮑﻞ ‪۱۷‬ــ‪۲‬ــ ب(‪ .‬روﺷﻦ اﺳﺖ ﺳﺘﻮﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺑﺎر ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه‪ ،‬ﮐﻤﺎﻧﺶ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪدرﺳﺘﯽ ﻃﺮاﺣﯽ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﻳﮏ آزﻣﺎﻳﺶ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺗﻴﺮﻫﺎ و ﺳﺘﻮنﻫﺎ‬
‫را ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﺗﻨﺶﻫﺎی اﻳﺠﺎد ﺷﺪه در اﺛﺮ اﻋﻤﺎل ﺑﺎر ﺑﻪ ﺗﻴﺮﻫﺎ‬
‫‪F‬‬ ‫و ﺳﺘﻮنﻫﺎ‪ ،‬در ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎط آﻧﻬﺎ ﻳﮑﺴﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫‪F‬‬
‫در اﺟﺮای ﺳﺎزهﻫﺎی ﻓﻮﻻدی و اﺳﮑﻠﺖ ﻓﻠﺰی‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ ﻧﻘﺎﻃﯽ را ﮐﻪ ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ ﺗﻨﺶ در آنﻫﺎ رخ‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮدن ورق و ﺟﻮشﮐﺎری‬
‫ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ورقﻫﺎی ﺗﻘﻮﻳﺘﯽ از اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎدی‬
‫ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ و اﺳﺘﺤﮑﺎم ﺳﺎزه ﻓﻠﺰی را ﺗﻀﻤﻴﻦ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫)ب(‬ ‫)اﻟﻒ(‬
‫ﺷﮑﻞ ‪۱۷‬ــ‪۲‬ــ ﮐﻤﺎﻧﺶ در ﺳﺘﻮنﻫﺎ‬

‫آزﻣﺎﻳﺶ ﮐﻨﻴﺪ‪ :‬ﻣﻘﻮاﻳﯽ ﺑﻪ اﺑﻌﺎد ‪ ۳۰۰mm×۲۰۰mm‬و ﺑﻪ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﺗﻘﺮﻳﺒﯽ ‪ ۳mm‬ﺗﻬﻴﻪ‬

‫ﮐﻨﻴﺪ‪) ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﻴﺪ از ﻣﻘﻮای ﺟﻌﺒﻪ ﺷﻴﺮﻳﻨﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻴﺪ(‪ .‬ﻣﯽﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ از اﻳﻦ ﻣﻘﻮا ﺑﺮای‬
‫ﺗﺤﻤﻞ ﺑﺨﺸﯽ از ﻧﻴﺮوی وزن ﮐﺘﺎب اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﭘﻴﺶ از ﺷﺮوع آزﻣﺎﻳﺶ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﯽ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻣﻘﻮا‪ ،‬ﺑﺎر ﭼﻨﺪ ﮐﺘﺎب را ﻣﯽﺗﻮان اﻋﻤﺎل ﮐﺮد؟ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﯽ ﺧﻮد را ﻳﺎدداﺷﺖ ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﺟﺪول ﺑﻌﺪ‪ ،‬آزﻣﺎﻳﺶ را اداﻣﻪ دﻫﻴﺪ و ﺗﻌﺪاد ﮐﺘﺎبﻫﺎ ﻳﺎ وزن آنﻫﺎ را در‬
‫ﺟﺪول وارد ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪۱٨‬ــ‪۲‬‬

‫‪٥٦‬‬
 ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﻣﻮﺍﺩ‬

‫ﺟﺪول ‪۳‬ــ‪۲‬ــ ﺛﺒﺖ ﻧﺘﺎﻳﺞ آزﻣﺎﻳﺶ‬

‫وزن‬ ‫ﺗﻌﺪاد‬

‫ردﻳﻒ‬
‫ﮐﺘﺎبﻫﺎ‬ ‫ﮐﺘﺎبﻫﺎ‬ ‫ﺷﺮح آزﻣﺎﻳﺶ‬

‫ﻣﻘﻮا از ﻃﻮل ﺑﻠﻨﺪ )‪ (۳۰۰mm‬زﻳﺮ ﮐﺘﺎبﻫﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪۱‬‬

‫ﻣﻘﻮا از ﻃﻮل ﮐﻮﺗﺎه )‪ (۲۰۰mm‬زﻳﺮ ﺑﺎر ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪۲‬‬

‫ﻣﻘﻮا را ﺑﻪ دو ﻧﻴﻤﻪ ‪ ۱۵۰mm×۲۰۰mm‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮده و ﻳﮑﯽ از آن ﻫﺎ از‬

‫‪۳‬‬
‫ﻃﻮل ‪ ۱۵۰mm‬زﻳﺮ ﺑﺎر ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻴﻤﻪ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻳﮏ اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ‪ ۱۵۰mm‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪه و ﭘﺲ از‬

‫‪۴‬‬
‫ﭼﺴﺒﺎﻧﺪن درز آن زﻳﺮ ﺑﺎر ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻳﮑﯽ از ﻣﺘﺪاولﺗﺮﻳﻦ روشﻫﺎی ﺳﺎﺧﺖ ﺳﺘﻮن‬

‫در ﺻﻨﻌﺖ‪ ،‬اﺗﺼﺎل دو ﺗﻴﺮآﻫﻦ ‪ I‬ﺷﮑﻞ ﺑﻪ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ‬ ‫ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﺘﺎﻳﺞ آزﻣﺎﻳﺶ در ﮔﺮوه ﺧﻮد ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺌﻮال ﭘﺎﺳﺦ دﻫﻴﺪ ﮐﻪ‪:‬‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻴﺮﻫﺎ را ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ورقﻫﺎی واﺳﻄﻪ ﺑﻪ ﻫﻢ‬ ‫ﻣﻘﺪار ﺑﺎر ﻗﺎﺑﻞ اﻋﻤﺎل ﺑﻪ ورق ﻣﻘﻮاﻳﯽ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد؟‬
‫ﻣﺘﺼﻞ ﻧﻤﻮده و ﺟﻮشﮐﺎری ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﻫﻢ ﻓﮑﺮی در ﮔﺮوه‪ ،‬روﺷﯽ ﺑﻴﺎﺑﻴﺪ ﮐﻪ ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ ﺗﻌﺪاد ﮐﺘﺎب را ﺑﺘﻮان ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﻮا اﻋﻤﺎل‬
‫ﺷﮑﻞ ﻓﻮق ﺳﺎﺧﺖ اﺷﺘﺒﺎه اﻳﻦ ﻧﻮع ﺳﺘﻮن‬ ‫ﮐﺮد‪.‬‬
‫و ﺗﺨﺮﻳﺐ آن را در زﻟﺰﻟﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﮐﺪام‬
‫ﭘﺪﻳﺪه ﺑﺎﻋﺚ ﺧﻢ ﺷﺪن ﺳﺘﻮن ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﺎل ﻓﻮق و آزﻣﺎﻳﺶ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺮای ﻋﻀﻮﻫﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ‬
‫ﻓﺸﺎر ﻗﺮار دارﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺪاری آن ﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد‪ .‬روشﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺑﺮای ﭘﻴﺶﮔﻴﺮی از ﮐﻤﺎﻧﺶ‬
‫در ﺳﺘﻮنﻫﺎ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ اﺻﻼح ﺷﮑﻞ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﺳﺘﻮن‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻮع ﺗﮑﻴﻪﮔﺎه در دو ﺳﺮ ﺳﺘﻮن و‬
‫ﮐﺎﻫﺶ اﻧﺪازه ﻃﻮل آزاد ﺳﺘﻮن از آن ﺟﻤﻠﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﯽﮐﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊﻫﺎی ﻳﮏ ﻧﻴﻢرخ ﻧﺎوداﻧﯽ‪،‬‬
‫ﻳﮏ ﺗﻴﺮآﻫﻦ ‪ I‬ﺷﮑﻞ و ﻳﮏ ﻟﻮﻟﻪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ از ﺟﻨﺲ ﻓﻮﻻد ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻳﮑﺴﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺪام ﻳﮏ را ﺑﺮای‬
‫ﺳﺎﺧﺖ ﺳﺘﻮن اﻧﺘﺨﺎب ﺧﻮاﻫﻴﺪ ﮐﺮد؟ ﭼﺮا؟‬

‫‪٥٧‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬

‫‪۷‬ــ‪۲‬ــ ﺧﻤﺶ در ﺗﻴﺮﻫﺎ‬

‫ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﺑﺎر‪ ،‬ﺑﺮ روی ﺗﻴﺮﻫﺎی اﻓﻘﯽ ﺳﺎده در ﺳﺎزهﻫﺎی ﻓﻠﺰی‪ ،‬ﺧﻤﺶ در ﺗﻴﺮﻫﺎ رخ ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺤﻘﻴﻖ ﮐﻨﻴﺪ‬
‫ﺑﺮای ﭘﻴﺶﮔﻴﺮی از اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه‪ ،‬ﺗﻴﺮﻫﺎ را ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﺗﻴﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻴﺮﻫﺎی ﺑﺎر ﮔﺴﺘﺮده ﻣﻌﺮوﻓﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻔﺎوت ﺑﻴﻦ ﺧﻤﺶ در ﺗﻴﺮﻫﺎ و ﮐﻤﺎﻧﺶ در‬
‫ﺗﻴﺮﻫﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺗﺤﻤﻞ ﺑﺎر ﮔﺴﺘﺮده ﻫﺴﺘﻨﺪ از ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺮش ﺗﻴﻐﻪ )ﺟﺎن( ﻳﮏ ﺗﻴﺮآﻫﻦ از وﺳﻂ و اﺿﺎﻓﻪ‬ ‫ﺳﺘﻮن ﻫﺎ را ﺗﺤﻘﻴﻖ ﮐﻨﻴﺪ و ﻧﺘﺎﻳﺞ را در ﮐﻼس‬
‫ﻧﻤﻮدن ﻳﮏ ورق دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺟﺎن و ﺟﻮشﮐﺎری ﻫﻤﻪ آنﻫﺎ ﺑﻪ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺷﮑﻞ ‪۱۹‬ــ‪۲‬‬ ‫ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬

‫روش ﺳﺎﺧﺘﻦ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺗﻴﺮ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ارﺗﻔﺎع ﺗﻴﺮ و اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ‬
‫ﺗﺤﻤﻞ ﺑﺎر آن ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪۱۹‬ــ‪۲‬‬

‫اﮔﺮ ﺗﻴﺮ‪ ،‬از ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺮش زاوﻳﻪدار ﺗﻴﻐﻪ ﻳﮏ ﺗﻴﺮآﻫﻦ‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮده ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮐﺎر ﺗﻴﺮی ﻣﺨﺮوﻃﯽ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻴﺮ دارای ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ اﺳﺘﺤﮑﺎم ﺧﻤﺸﯽ در ﻣﺮﮐﺰ ﮔﺴﺘﺮدﮔﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﻃﺮﺣﯽ ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﮐﻤﺘﺮ ﺷﺪن وزن ﻓﻮﻻد ﻣﻮردﻧﻴﺎز ﺑﺮای ﺳﺎزه ﻓﻠﺰی ﻧﻴﺰ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺮش ﺗﻴﺮ آﻫﻦ ﺑﺮای ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﻴﺮ ﻻﻧﻪ زﻧﺒﻮری‬

‫ﺷﮑﻞ ‪۲۰‬ــ‪۲‬‬

‫از دﻳﮕﺮ روشﻫﺎی ﻣﺘﺪاول ﺳﺎﺧﺖ ﺗﻴﺮﻫﺎی ﮔﺴﺘﺮده‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ روش ﻻﻧﻪ زﻧﺒﻮری اﺷﺎره‬
‫ﮐﺮد‪ .‬روش ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻳﻦ ﺗﻴﺮﻫﺎ ﻧﻴﺰ در ﺷﮑﻞ ‪۲۱‬ــ‪ ٢‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪۲۱‬ــ‪۲‬‬

‫‪٥٨‬‬
 ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﻣﻮﺍﺩ‬

‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺣﻞ ﻨﻴﻢ؟‬

‫ﻳﮑﯽ از ﮐﻠﻴﺪیﺗﺮﻳﻦ ﺑﺨﺶﻫﺎی ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺗﻨﺶ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺖ درﺳﺖ ﺳﻄﺤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﻴﺮوﻫﺎی وارد ﺷﺪه ﺑﻪ ﺟﺴﻢ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﺗﺤﻠﻴﻞ درﺳﺘﯽ از ﺑﺎرﮔﺬاری‬
‫اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﺮ روی ﻗﻄﻌﻪ‪ ،‬اﻧﻮاع ﺗﻨﺶ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه را ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﯽ ﻧﻤﻮده و ﺳﭙﺲ ﺳﻄﻮﺣﯽ را ﮐﻪ در‬
‫اﺛﺮ اﻋﻤﺎل ﻧﻴﺮو در آنﻫﺎ ﺗﻨﺶ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺑﯽﺗﻮﺟﻬﯽ ﺑﻪ ﻳﮑﺎی ﮐﻤﻴﺖﻫﺎ از ﺟﻤﻠﻪ اﺷﺘﺒﺎهﻫﺎی راﻳﺞ در ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺗﻨﺶ در ﻓﻠﺰات ﻣﻌﻤﻮﻻ ً ﺑﺎ ﻳﮑﺎی ‪ MPa‬ﺑﻴﺎن ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻘﺪار آن ﻣﻌﺎدل ‪ ۱N/mm۲‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺗﻨﺶ اﺑﺘﺪا ﻳﮑﺎی ﻃﻮلﻫﺎ را ﺑﻪ ‪ mm‬و ﻳﮑﺎی ﻧﻴﺮوﻫﺎ را ﺑﻪ ‪ N‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪ .‬در‬
‫اﻳﻦ ﺻﻮرت ﭘﺲ از ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺗﻨﺶ ﻳﮑﺎی آن ‪ MPa‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ در ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ واﻗﻌﯽ در ﺻﻨﻌﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﮑﺎﻫﺎﻳﯽ ﻏﻴﺮ از آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ‬
‫ﻣﻄﺮح ﺷﺪ روﺑﻪرو ﺷﺪﻳﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﻴﺪ از ﺟﺪول ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻳﮑﺎﻫﺎ در ﭘﻴﻮﺳﺖ ت ــ‪ ۱‬اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫»ﺗﻴﺮــ ورق« از ﺑﺮشﮐﺎری و ﺟﻮشﮐﺎری ورقﻫﺎی‬
‫ﻓﻮﻻدی ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪ راﻳﺠﯽ از ﮐﺎرﺑﺮد‬
‫آن ﻫﺎ‪ ،‬در ﺳﺎﺧﺖ ﺳﻮﻟﻪﻫﺎی ﺻﻨﻌﺘﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻤﺮﻳﻦﻫﺎی ﻓﺼﻞ دوم‬

‫‪۱‬ــ‪۲‬ــ ﻳﮏ ﻗﻄﻌﻪ ﻓﻮﻻدی ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﯽ ﺑﻪ اﺑﻌﺎد ‪ ۲۰mm×۳۰mm‬و ﻃﻮل‬
‫‪ 400mm‬ﺑﺎ ﻧﻴﺮوی ‪ 90kN‬ﮐﺸﻴﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺗﻨﺶ ﮐﺸﺸﯽ در اﻳﻦ ﻗﻄﻌﻪ ﭼﻨﺪ ‪ N 2‬اﺳﺖ؟‬
‫‪mm‬‬

‫‪۲‬ــ‪۲‬ــ ﻣﻴﻠﻪ ﻓﻮﻻدی ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ‪ ۵۰mm‬ﻧﻴﺮوی ﻓﺸﺎری ‪ ۹kN‬را ﺗﺤﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﻨﺶ ﻓﺸﺎری‬
‫در ﻣﻴﻠﻪ ﭼﻨﺪ ‪ MPa‬اﺳﺖ؟‬

‫‪۳‬ــ‪۲‬ــ ﻧﻴﺮوی ﮐﺸﺸﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﻴﭻ ‪ M20×2.5‬وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﮐﺸﺸﯽ ‪ ۶۰MPa‬را‬
‫در ﺳﺎق ﭘﻴﭻ ﺑﻪ وﺟﻮد آورده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪار ﻧﻴﺮوی ‪ F‬ﭼﻨﺪ ﮐﻴﻠﻮ ﻧﻴﻮﺗﻦ اﺳﺖ؟‬

‫‪۴‬ــ‪۲‬ــ ﻳﮏ ﺳﺎزه ﻓﻠﺰی ﺑﻪ ﺟﺮم ‪ ۱۸۰‬ﺗﻦ ﺑﺮ روی ‪ ۲۴‬ﭘﺎﻳﻪ اﺳﺘﻮاﻧﻪای ﮐﻮﺗﺎه ﮐﻪ ﻗﻄﺮ ﻫﺮ ﻳﮏ‬
‫‪ ۱۵۰mm‬اﺳﺖ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺗﻨﺶ ﻓﺸﺎری ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه در ﭘﺎﻳﻪﻫﺎ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫‪٥٩‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬

‫‪ ۵‬ــ‪۲‬ــ اﮔﺮ در ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻗﺒﻞ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺗﻨﺶ ﻣﺠﺎز ﻗﺎﺑﻞ اﻋﻤﺎل ﺑﻪ ﺳﺘﻮنﻫﺎ ‪ ۷/۵MPa‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﺳﺘﻮنﻫﺎ ﭼﻪ ﻗﻄﺮی داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ؟‬

‫‪ ۶‬ــ‪۲‬ــ ﻳﮏ ﭘﻴﭻ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪ M16×2‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ ‪۲۲‬ــ‪ ٢‬ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻧﻴﺮوی ﮐﺸﺸﯽ ‪ ۴۵kN‬ﻗﺮار دارد‪ .‬ارﺗﻔﺎع ﺳﺮ ﭘﻴﭻ )ﮔﻞ ﭘﻴﭻ(‬
‫‪ ۱۰mm‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺗﻨﺶ ﮐﺸﺸﯽ در ﺳﺎق ﭘﻴﭻ و ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ در ﮔﻞ ﭘﻴﭻ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪۲۲‬ــ‪۲‬‬

‫‪۷‬ــ‪۲‬ــ در ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻗﺒﻞ‪ ،‬ارﺗﻔﺎع ﻻزم ﺑﺮای ﺳﺮ ﭘﻴﭻ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐﻪ ﺗﻨﺶ ﮐﺸﺸﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه در ﺳﺎق ﭘﻴﭻ دو ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه در ﺳﺮ ﭘﻴﭻ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ ۸‬ــ‪۲‬ــ در ﻣﺴﺄﻟﻪ ‪۱‬ــ‪ ۲‬ﻣﻴﺰان اﻓﺰاﻳﺶ ﻃﻮل ﻗﻄﻌﻪ ﻓﻮﻻدی و ﮐﺮﻧﺶ آن را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﻴﺪ )ﻣﻘﺪار ﻣﺪول اﻻﺳﺘﻴﺴﻴﺘﻪ را از ﺟﺪول‬
‫اﺳﺘﺨﺮاج ﮐﻨﻴﺪ(‪.‬‬

‫‪۹‬ــ‪۲‬ــ ﺑﺮای ﭘﺎﻧﭻ ﮐﺮدن ﺳﻮراﺧﯽ ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ‪ ۵۰mm‬ﺑﺮ روی ﻳﮏ ورق از ﺟﻨﺲ آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮمِ آﻟﻴﺎژی ﺑﻪ ﺿﺨﺎﻣﺖ ‪ ۱۶mm‬ﭼﻪ ﻧﻴﺮوﻳﯽ‬
‫ﻻزم اﺳﺖ؟ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ‪ ۲۶۵MPa‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮﻳﺪه ﺷﺪن اﻳﻦ ﻣﺎده ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪۱۰‬ــ‪۲‬ــ ﻳﮏ ﻣﻴﻠﻪ اﺳﺘﻮاﻧﻪای ﻓﻮﻻدی ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ‪ ۳۰mm‬و ارﺗﻔﺎع ‪ ۱۸m‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻤﻮدی از ﺳﻘﻒ آوﻳﺰان اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﮐﻪ ﻣﻴﻠﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ وزن ﺧﻮدش را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﮐﺸﺸﯽ در ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ ۹‬ﻣﺘﺮی از ﻧﻘﻄﻪ آوﻳﺰ را ﺣﺴﺎب ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺗﻨﺸﯽ ﮐﻪ در‬
‫اﻳﻦ ﻣﻴﻠﻪ اﻳﺠﺎد ﻣﯽﺷﻮد در ﮐﺠﺎﺳﺖ و ﻣﻘﺪار آن ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟ ﭼﮕﺎﻟﯽ ﻓﻮﻻد را از ﺟﺪاول راﻫﻨﻤﺎ اﺳﺘﺨﺮاج ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪۱۱‬ــ‪۲‬ــ در ﻳﮏ آزﻣﺎﻳﺶ ﮐﺸﺶ ﺑﺮ روی ﻧﻤﻮﻧﻪ ی ﻣﺲ ﺳﺨﺖ ﮐﺸﻴﺪه ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ ۱۰۰mm‬و ﻗﻄﺮ ‪ ۸mm‬دﺳﺘﮕﺎه در ﻳﮏ ﻟﺤﻈﻪ‬
‫ﺧﺎص ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻃﻮﻟﯽ ﻣﻌﺎدل ‪ ۰/۲‬را ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻴﺰان ﺗﻨﺶ و ﻧﻴﺮوی اﻋﻤﺎﻟﯽ ﺑﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﻴﺪ )ﻣﺪول ﻳﺎﻧﮓ را از ﺟﺪول‬
‫اﺳﺘﺨﺮاج ﮐﻨﻴﺪ(‪.‬‬

‫‪۱۲‬ــ‪۲‬ــ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺗﻨﺶ ﻣﺠﺎز ﺑﺎ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ‪ AISC‬ﺑﺮای ﻓﻮﻻدﻫﺎی ‪ 2‬ــ ‪ St44‬و ‪ 3‬ــ ‪ St52‬را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪٦٠‬‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﻣﻮﺍﺩ‬

‫‪۱۳‬ــ‪۲‬ــ در ﺷﮑﻞ ‪۲۳‬ــ‪ ۲‬ﺑﺎزوی ﻳﮏ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه ﮐﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎی ﮐﺸﺸﯽ را ﺗﺤﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺎده ﺗﺸﮑﻴﻞ دﻫﻨﺪه آن‬
‫ﺣﺪاﮐﺜﺮ ‪ ۷۵MPa‬ﺗﻨﺶ ﮐﺸﺸﯽ را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﺪ و ﺿﺮﻳﺐ اﻃﻤﻴﻨﺎن را ‪ ۲‬درﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ‪ .‬ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ ﻧﻴﺮوﻳﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﻀﻮ اﻋﻤﺎل‬
‫ﮐﺮد‪ ،‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫ﺑﺮش ‪ B‬ــ ‪B‬‬

‫ﺑﺮش ‪ A‬ــ ‪A‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪۲۳‬ــ‪۲‬‬
‫ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺑﺮای ﺗﻤﺮﻳﻦ ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫‪۱۴‬ــ‪۲‬ــ ﻳﮏ اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﺗﻮﺧﺎﻟﯽ ﮐﻮﺗﺎه ﻓﻠﺰی‪ ،‬ﺗﮑﻴﻪﮔﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻴﺮوی ﻓﺸﺎری ‪ ۱۸۰kN‬را در راﺳﺘﺎی ﻃﻮﻟﯽ ﺧﻮد ﺗﺤﻤﻞ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﺶ ﻓﺸﺎری ﺑﻴﺶ ﺗﺮ از ‪ ۹۵MPa‬ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫اﻟﻒ( اﮔﺮ ﻗﻄﺮ ﺧﺎرﺟﯽ ‪ ۱/۵‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻄﺮ داﺧﻠﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻧﺪازه ﻗﻄﺮ داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ب( اﮔﺮ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﺟﺪاره ‪ ۶‬ﻣﻴﻠﯽﻣﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻗﻄﺮ داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪۱۵‬ــ‪۲‬ــ اﺟﺰای ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه در ﺷﮑﻞ زﻳﺮ را ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬روشﻫﺎی از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ ﻫﺮ ﻳﮏ از اﻳﻦ اﺟﺰا را در اﺛﺮ‬
‫وارد ﺷﺪن ﻧﻴﺮوی ﮐﺸﺸﯽ ‪ P‬ﺑﻴﺎن ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬در ﻫﺮ ﻣﻮرد ﻧﻮع ﺗﻨﺶﻫﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺧﺮاﺑﯽ اﺟﺰا ﻣﯽﺷﻮد را ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮده و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫از ﻧﻤﺎدﻫﺎی ﺣﺮوﻓﯽ ﮐﻪ اﻧﺪازهﻫﺎ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ )ﺣﻞ ﭘﺎراﻣﺘﺮی( ﺳﻄﻮﺣﯽ را ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﻨﺶﻫﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪۲٤‬ــ‪۲‬‬
‫‪٦١‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬

‫‪۱۶‬ــ‪۲‬ــ ﻗﻼب ﺟﺮﺛﻘﻴﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮدن ﺧﻮدروﻫﺎ در ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﺧﻮدروﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﮐﺎﺑﻞ ﻓﻮﻻدی ﺑﻪ دﮐﻞ‬
‫ﺟﺮﺛﻘﻴﻞ ﻣﺘﺼﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﺳﻴﻠﻪ ﻳﮏ ﻣﻴﻠﻪ از ﺟﻨﺲﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﮐﺎﺑﻞ ﻣﺘﺼﻞ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﻧﻴﺮوی وزن ﺧﻮدروﻫﺎ‪،‬‬
‫در ﻳﮏ آزﻣﺎﻳﺶ ﻓﺮﺿﯽ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺟﺮﺛﻘﻴﻞ را ﺑﻪ ٔ‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻴﻠﻪ‪ ،‬ﻧﻴﺮوی ﮐﺸﺸﯽ وارد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻗﻄﺮ ﻣﻴﻠﻪ را ﺑﺮای ﺟﻨﺲﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ )ﻓﻮﻻد‪ ،‬ﻣﺲ‪ ،‬آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم‪ ،‬ﭘﻼﺳﺘﻴﮏ و…( ﺣﺴﺎب ﮐﻨﻴﺪ و‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﻫﺎ را ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬ﺟﺮم ﻫﺮ ﺧﻮدرو در ﺣﺪود ‪ ۱۰۰۰‬ﮐﻴﻠﻮﮔﺮم اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪۲۵‬ــ‪۲‬‬

‫‪٦٢‬‬