TEORIJSKO METODOLOŠKE PRETPOSTAVKE ZA BAVLJENJE PITANJIMA

RODNE RAVNOPRAVNOSTI

Esej

Za razumevanje konkretno istorijske prirode svih rodnih odnosa u bilo kojem

savremenom društvu neophodno je zapravo da se ima u vidu geneza rodnih odnosa u
predmodernom kao i modernom dobu i, naročito, dijalektika samog patrijarhata i
antipatrijarhata u modernom i u savremenom dobu. Takva dijalektika se metaforički može
uporediti sa jednim sistemom spojenih sudova za onaj slučaj kada su različite gustine date
tečnosti u oba dela jedne dvodelne posude jer su u datom slučaju dati nivoi tečnosti različiti.
Poenta je zapravo da su međuzavisni nivoi kod ispoljavanja patrijarhata ili emancipacije, i to
na način jedne obrnute srazmere. Dakle, što je više takvih emancipatorskih potencijala u
faktičkom, normativnom ili jednom policy making smislu, to će zapravo manje biti obnove
starog ili novog patrijarhata. Takođe, mora se imati u vidu i trendovi ali i modifikacije
modernog kao i savremenog doba, kao i jedna specifična obeležja jedne političke istorije i
političkog poretka, zatim ekonomskog, socijalnog, kao i kulturnog stanja u određenom
društvu koje je zapravo predmet analize sa stanovišta svih rodnih odnosa. Po nekom pravilu,
patrijarhalna struktura kod društvenih i kod rodnih odnosa pogoduje jednom održanju
autoritarnih poredaka jer je ovde reč o odnosima heteronomije, zatim hijerarhije, poslušnosti,
pokornosti, kao i podređivanja. Nasuprot svemu tome, samoj izgradnji demokratskog poretka
pogoduju i odnosi rodne ravnopravnosti kao i afirmacije egalitarnih vrednosti u samom
vaspitanju, obrazovanju i svim različitim sferama društvenog života. Mera za demokratičnost
ili nedemokratičnost jednog konkretnog društva može da se proceni na osnovu karaktera svih
rodnih odnosa i, pre svega toga, na osnovu političko-pravnih ili zapravo institucionalnih
mehanizama koji pogoduju jednom unapređenju rodne ravnopravnosti ili, recimo nasuprot
tome, podstiču retradicionalizaciju ili repatrijarhalizaciju. Pri tome, pomenuti generalni
trendovi ne znače uvek da i tamo gde je sam naglasak na demokratizaciji društva ili na
unapređenju rodne ravnopravnosti nema i jednog celog mnoštva manifestacija
repatrijarhalizacije ili retradicionalizacije. Čak štaviše, na delu je ovde kulturološki kontekst
globalizacije i jednog masovnog društva, zatim komercijalizacije odnosa, jednog potrošačkog
mentaliteta, uz savremenu i globalnu ekonomsku krizu, zatim, sama kriza demokratije i krize
poverenja u sve političke elite, sa jedne strane, i sve antiglobalizacijske ekstremnodesne
reakcije sa svim težnjama vraćanja naciji, samom partikularnom identitetu, tradiciji, sa druge
strane. Sve to zajedno dovelo nas je do jednog globalnog trenda tabloidizacije kod žena i
rodnih odnosa, do jedne mizoginije i jednog novog patrijarhalizma, sa jedne strane, i do
obnove staroga patrijarhalizma u svim pomenutim antiglobalizacijskim zahtevima za
vraćanjem ka tradiciji. Takav globalni trend pojave novog ali i obnove starog patrijarhalizma
kao jednog globalnog fenomena, dakle, mimo karaktera samog poredaka, ne umanjuje dati
uticaj drugih prethodno pominjanih faktora: kao prvo, suštinske veze između demokratičnosti
društva i same rodne ravnopravnosti, sa jedne strane, i autoritarnosti datog poretka i težnje ka
očuvanju samog patrijarhata ili repatrijarhalizaciji, sa druge; i drugo, jedan suštinski značaj
pominjane paradigme kao i njenog dejstva na globalnom i na nacionalnom nivou. Dve
međusobno suprotstavljene logike kao i tendencije uzajamno su povezane ali i međusobno
uslovljene; tako da više jedne znači uvek manje druge, metaforički rečeno, kao u samom
zakonu spojenih sudova sa nekim tečnostima različite gustine. Pri tome, takva paradigmatična
dijalektika je uvek smeštena u samom konkretnoistorijskom kontekstu. Razumevanje svih
rodnih odnosa u konkretnoistorijskom kontekstu zahteva saznanja o jednom kumulativnom
dejstvu predistorije kao i aktuelnih obeležja samog karaktera društva ili države, i o tome kako
se zapravo ta dijalektika na jedan specifičan način manifestuje u datome vremenu i u
okruženju. Karakter nekih rodnih odnosa postaje, dakle, tema tek u nekim modernijim
društvenim naukama.